เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

40

หนวยการเรยนรท 3 สวนประกอบ การงอกของเมลด คณภาพเมลดพนธ

3.1 สวนประกอบของเมลด สวนประกอบของเมลดอาจแยกออกเปน 3 สวนดงน ก. เปลอกหมเมลด ( Seed coat หรอ Testa ) ท าหนาทปองกนสวนทอยภายใน โดยปองกนอนตรายและปองกนการคายน า หากมเปลอก 2 ชน ชนนอกจะหนาแขงแรงและเหนยว สวนชนในเปนชนบาง ๆ ซงบางครงชนในไมม หากเหนกานยดเมลดตดกบรงไขเรยกกาน นวา ฟนนควล ( Funiculus ) เมอเมลดหลดออกจากกานจะเหนเปนรอยแผลเปนเลก ๆ เรยกวา ไฮลม ( Hilum ) ถาบรเวณรอยแผลเปนนนมเนอเขง ๆ ตดมา เนอนนเรยกวา คารงเคล ( Caruncle ) ถากานนตดอยกบเปลอกของเมลด และเปนสนขนมาเรยกสนนนวา ราฟ ( Raphe ) สนนจะอยเหนอ รไมโครไพล ( Micropyle ) รนเปนทางใหหลอดละอองเรณ (Pollentube) ผานเขาไปตอนกอนเกดการปฏสนธและเปนทางใหรากออน ( Radicle ) งอกออมาจากเมลด ข. เอนโดสเปรม ( Endosperm ) เปนอาหารสะสมส าหรบเอมบรโอสวนใหญเปนอาหารประเภทแปง หรอคารโบไฮเดรต มโปรตนและไขมนปะปนอยดวย พบในเมลดของพชใบเลยงคบางชนด เชน ละหง ซงมเอนโดสเปรมแขง สวนเมลดของพชใบเลยงเดยวบางชนด เชน มะพราว มเอนโดสเปรมทงของแขงและเหลว คอ เนอมะพราว และน ามะพราว ในเมลดถวเอนโดสเปรมจะรวมสะสมอยในใบเลยงจงเหนไดวาเมลดถวสามารถแกะแยกออกเปน 2 ซกไดโดยงายแตละซกนน คอ ใบเลยงดงรปท 3.1

รปท 3.1 แผนภาพแสดงลกษณะภายนอกและภายในของเมลดถวซงแกะออกใหเหน ใบเลยงทงสองใบ

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

41

ดงนน ในเมลดถวจะเหนวาใบเลยงหนา หากเทยบกบใบเลยงของเมลดละหงซงเปนพชใบเลยงค

ดวยกนแลว ใบเลยงจะบางกวาและเลกกวาและแยกกนกบสวนเอนโดสเปรมทเหนชดเจนกวา

รปท 3.2 แผนภาพแสดงลกษณะภายในของเมลดขาว

ค. เอมบรโอ ( Embryo ) คอสวนทจะเจรญเตบโตเปนตนไมตอไป สวนนประกอบดวยสวน ยอย ๆ หลายสวนคอ 1. ใบเลยง ( Cotyledon ) ในพชใบเลยงคม 2 ใบ และในพชใบเลยงเดยวมเพยง ใบเดยว ใบเลยงนจะไมท าการสงเคราะหดวยแสงและไมเจรญเตบโตตอไป 2. เอพคอทล ( Epicoty ) สวนทอยเหนอต าแหนงใบเลยง เมอเมลดงอกเปนตนพชสวนนจะกลายเปนล าตน ใบ และดอกของพช 3. ไฮโพคอทล ( Hypocoty ) เปนสวนทอยใตต าแหนงใบเลยงลงมา เมอเจรญเตบโตตอไปสวนนจะเปนสวนหนงของล าตน 4. แรดเคล ( Radicle ) สวนนอยถดจากสวนของล าตน คอ อยใตไฮโพคอทลลงมา ตอไปจะเจรญไปเปนรากแกว ซงในพชใบเลยงเดยวจะมรากแกวอยในชวงระยะเวลาสน ๆ หลงจากนนจะเปนรากฝอย ซงตางจากพชใบเลยงคทมรากแกวอยตลอด ส าหรบในเมลดพชใบเลยงเดยวเมอผาดจะพบเยอหมแรดเคล ( Coleorhiza ) กบเยอหมเอพคอทล ( Coleoptil ) เปนสวนปองกนอนตรายแกสวนทหมเอาไว บางคนอธบายวาสวนทงสองน คอ สวนของใบเลยงอกใบหนงของพชใบเลยงเดยวทเปลยนแปลงไปทงต าแหนงและหนาท รวมทงใบเลยงอกใบหนงทเหลอนนมกจะเรยกชอใหมวา สควเตลลม ( Scutellum )

หางขาว เปลอกนอกแผนใหญ

เยอบางชนนอก เยอบางชนกลาง เยอบางชนใน แปง

สวนทเปนยอด

สวนทเปนราก เปลอกนอกแผนเลก

กานรองดอก

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

42

รปท 3.3 แผนภาพแสดงการเจรญเตบโตของพชดอกเรมจากการปฏสนธซอน ( 1 ) ซงอยในดอก ( 2 ) และมการแบงเซลลของไซโกต ( 3-7 , 9 ) การเปลยนแปลงนเกด เฉพาะสวนเอมบรโอทอยในเมลด ( 8 , 10 )

เอนโดสเปรมของพชดอกมความส าคญตอส าคญตอสงมชวตอนเปนอยางมาก เพราะเปนอาหารใหสงมชวตชนดอน เชน เมลดขาว ขาวโพด สวนทเรากนเปนสวนเอนโดสเปรมทงสน จากรปท 46 นจะเหนวา การแบงเซลลของไซโกตนนแบงแลวอาจไดเซลลไมเทากนทกเซลล เซลลมขนาดใหญขน มการเปลยนแปลงรปรางของเซลลท าใหเกดใบเลยง ปลายยอด ( Shoot apex ) ปลายราก ( Root apex ) และสวนตาง ๆ ของเอมบรโอ ทงนการเปลยนแปลงทงหมดเกดอยภายในเมลด เมลดสวนใหญเมอไดรบความชนแลว ท าใหทงความชนและออกซเจน สามารถแพรผานเยอหมเมลดเขาไปภายในได เอมบรโอจงเจรญเตบโตแทงเปลอกหมเมลดออกมา เพอเจรญเตบโตตอไปเปนพชตนใหม

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

43

โดยปกต เมลดพชทแกเตมทจะมความชนต าราว 10 - 15 เปอรเซนต อตราการหายใจต า มการเปลยนแปลงภายในเมลดนอยมาก ถาไมมน า ออกซเจนและอณหภมทเหมาะสม เมลดจะไมเจรญเตบโตหรอไมงอกแตยงมชวตอย 3.2 การงอกของเมลด ( Seed germination )

การงอกของเมลด หมายถง การทรากออนงอกพนเปลอกหมเมลดออกมา ซงจะเกดขนเมอเมลดไดรบความชนโดยการดดน าเขาไป แลวเกดการเปลยนแปลงทางเคมและกายภาพขนภายในเมลด การเปลยนแปลงทเกดขนมดงน

1. การดดนาของเมลด ( Imbibition ) ตามปกตเมลดทแกจะแหงมน าในเมลดนอย เมอน าเมลดมาแชน าท าใหน าหนกเมลดเพมขน เมลดทมเปลอกหมหนาหรอแขง จะดดน าไดชาหรอเกอบไมไดเลย ในธรรมชาตอาศยจลนทรยมาท าลายหรอถกกดกรอน เปลอกหมเมลดจงจะเรมดดน าได

2. การเปลยนแปลงกระบวนการเมแทบอลซม หลงจากเมลดดดน าเขาไปแลว จะมการกระตนใหสรางเอนไซม ขณะเดยวกนอตราการหายใจเพมขนเพอสรางพลงงาน โดยการออกซไดส สารอาหารทเกบสะสมไว อาหารทพชสะสมไวอาจเปนแปง เชน เมลดธญญพช หรอเปนไขมน เชนเมลดละหง เมลดงา หรอโปรตน เชน เมลดถวเหลอง สารอาหารเหลานจะถกออกซไดส เพอใหไดพลงงานและสารตวกลางทใชในการเจรญเตบโตของเอมบรโอและล าเลยงอาหารไปยงเอมบรโอ

3.2.1 ปจจยในการงอกของเมลด เมอเมลดแกเตมทความชนของเมลดจะมนอยคอมคาประมาณ รอยละ 10 - 15 อกทงอตราการ

หายใจของเมลดกต า รวมทงการเปลยนแปลงทางชวเคมภายในเมลดมนอยมาก ในการงอกของเมลดจงตองการปจจยภายนอกทเหมาะสมเมลดจงจะงอกได ปจจยเหลานนไดแก 1. ความชนหรอนา เมอเมลดแกมน าอยในเมลดนอย การงอกจะไมเกดขนจนกวาเปลอกหมเมลดจะดดน าเขาไป จนมความชน 30 - 60 % จงจะงอก น าท าใหเปลอกหมเมลดออนตว ท าใหเมลดพองตวและเกดแรงดนใหเปลอกหมเมลดแตกออก เพอใหเอมบรโอเจรญออกมาได น าชวยกระตนปฏกรยาชวเคมตาง ๆ ในเมลดไดแก ปฏกรยาไฮโดรลซส การสรางเอนไซมและฮอรโมนตาง ๆ นอกจากน น ายงเปนตวท าละลายสารอน ๆ ทสะสมในเมลดและจ าเปนในการล าเลยงอาหารไปใหตนออนใช เพอใชในการงอกอกดวย 2. แกสออกซเจน จ าเปนตอการงอกของเมลด เพอน าไปใชในการหายใจใหไดพลงงาน เมลดก าลงงอกมอตราการหายใจสงกวาปกต เมลดจงตองการแกสออกซเจนมากในระหวางทงอก พชบางชนดเชนพชน าสามารถงอกไดดในสภาพออกซนเจนต าแตความชนสง โดยเมลดเหลานไดพลงงานจากการหายใจแบไมใชออกซเจน ในธรรมชาตเมลดทจมดนอยจะอยในระยะพกเปนเวลานานยงไมงอกเพราะออกซเจนไมเพยงพอ จนกวาจะไดไถพรวนท าใหเมลดไดรบออกซเจนจงเกดการงอกได เชน เมลดวชพช

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

44

3. อณหภมทเหมาะสม เมลดแตละชนดตองการอณหภมทเหมาะสมในการงอกทตางกน ตงแต 0 - 45 องศาเซลเซยส แตอณหภมทเหมาะสมกบพชสวนใหญอยระหวาง 20 - 30 องศาเซลเซยส พช เขตหนาวตองการอณหภมคอนขางต าในการงอก พชเขตรอนตองการอณหภมคอนขางสงในการงอก พชบางชนดตองการอณหภมทตางกนในเวลากลางวนและกลางคน หรอใหอณหภมสงสลบกบอณหภมต า การงอกจงจะเกดไดด เชน ถวเหลอง ถาใหอณหภม 30 องศาเซลเซยส เปนเวลา 8 ชวโมงสลบกบอณหภม 20 องศาเซลเซยสเปนเวลา 16 ชวโมง เมลดจงจะงอกไดด 4. แสง ตามปกตเมอสภาพแวดลอมอน ๆ เหมาะสม เมลดจะงอกไดทงในทมดและทมแสง เมลดพชบางชนดตองการแสงในการงอก ไดแก วชพชตาง ๆ หญา ยาสบ ผกกาดหอม หญาคา สาบเสอ ปอ ตาง ๆ เมลดพชบางชนดไมตองการแสงในการงอก เชน ผกบงจน ขาวโพด ฝาย แตงกวา กระเจยบ

3.2.2 การพกตวของเมลด ( Dormancy of seeds ) การพกตวของเมลด หมายถง การทเมลดไมงอกในสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบการงอกทง ๆ ท

เมลดไมงอกในสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบการงอก ทง ๆ ทเมลดยงมความสามารถในการงอกอย ผลดของการพกตวของเมลด คอ ท าใหพชมชวตรอดผานสภาพแวดลอมทไมเหมาะสมได เชน ในพชเขตหนาว เชน เชอร แอปเปล จะพกตวตลอดฤดหนาวอนยาวนาน แลวจงงอกในฤดใบไมผล ซงอากาศอบอนและมอาหารและความชมชนในดนเพยงพอ เมอถงฤดรอนหรอฤดใบไมรวงพชจะใหผลเมลดทรวงลงดนจะพกตวในฤดหนาวอก แลวจงงอกในฤดใบไมผล วนเวยนเชนนเรอย ๆ ไป แตถาเมลดเหลานไมมการพกตว เมลดจะงอกในฤดใบไมรวงพอถงฤดหนาว พชอาจตายเพราะไมสามารถทนทานตอความหนาวเยนได

ท านองเดยวกบพชในเขตรอนและแหงแลง เมลดบางชนดมระยะพกตวในฤดแลง แลจะงอกในฤดทมน าและอาหารอดมสมบรณ

สาเหตของการพกตวของเมลด 1. เปลอกหมเมลดไมยอมใหนาและอากาศซมผาน เมลดบางชนดมเปลอกหนา เหนยว แขงมาก

เชน ฝรง พทรา มะขาม จงปองกนการแพรผานของน าและออกซเจนเขาไปในเมลด ดงนนการท าลายเปลอกหมเมลด ( เรยกวา สคารฟเคชน , Scarification ) โดยใชมดเฉอนหรอปาดหรอใชกระดาษทรายขด หรอการแชเมลดฝายในกรดก ามะถนเขมขนประมาณ 30 นาทแลวลางออกกอนน าไปเพาะหรอแชน ารอน จะท าใหการงอกมเปอรเซนตสงขน จลนทรยในดนบางชนดชวยยอยเปลอกหมเมลด เพอใหเกดการงอกตอไปได หรอ การแชเยน ( 0 - 10 C ) ชวยท าลายการพกตวของเมลดพวกแอปเปล เชอร สาลและพชได การน าเมลดไปเกบไวในทมอณหภมต า ความชนสง เพอท าลายระยะพกตว เรยกวา สแทรทฟเคชน ( Stratification ) 2. มสารยบยง ( Inhibitor ) บางชนดเคลอบเปลอกหมเมลด ท าใหไมสามารถงอกไดงาย ๆ เชน มะเขอเทศ ฟก เปนตน การท าใหสารยบยงลดนอยลงโดยการลางน านาน ๆ หรอโดยการเผาเมลดบางชนดดวยไฟ ซงเปนหลกการควบคมการงอกของเมลดในธรรมชาต สารเคมทเปนตวยบยงการงอกของเมลดทส าคญตวหนงคอ กรดแอบไซซก ( Abscisic acid ) ซงจะยบยงการสรางฮอรโมนจบเบอเรลลนหรอยบยง

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

45

การท างานของเอนไซมทชวยในการงอกของเมลด การท าลายการพกตวของเมลดโดยสารเคม เชน โพแทสเซยมไนเตรต , ไทโอยเรย , ไฮโดรเจนเพอรออกไซด , จบเบอเรลลน 3. เอมบรโออยในระยะพก เอมบรโอทอยภายในเมลดตองการระยะเวลาสกระยะหนง เพอปรบสภาพทางสรระของเอมบรโอใหเหมะสมตอการงอก คอ ใหเกดการเปลยนแปลงทางเคมและระบบเอนไซม พชกลมนมกเปนพชในเขตหนาว ซงจะพกตวในฤดหนาว ดงนน การงอกของเมลดพชพวกนตองผานชวงทมอณหภมต า และความชนสงเปนเวลานาน การท าลายระยะพกตวของเอมบรโอ โดยใชความเยน 0 - 10 องศาเซลเซยส ระยะหนง ( อาจเปนเวลาหลายเดอน ) จะชวยใหเมลดงอกได จงเปนปจจยส าคญในการก าหนดการกระจายของพชกลมน ซงไดแก แอปเปล เชอร กหลาบ เมเปล สน สภาวะเหลานมกตรงขามกบพชในเขตรอน เชน พวกเมลดขาว หรอเมลดฝายจะงอกไดดทอณหภมหอง กลวยไมบางชนดไมมระยะพกตวเลย บางครงตนออนอาจงอกออกจากเมลดไดเลย แมขณะทอยในผล เชน เมลดขนน เมลดโกงกาง เมลดมะละกอ

3.2.3 ลกษณะการงอกของเมลด เมลดทกชนดมแรดเคล หรอรากตนออนทจะโผลพนออกจากเปลอกหมเมลดโดยแรดเคลจะเจรญ

ออกมาผานรไมโครไพล ( Micropyle ) เพอเจรญเปนรากแกว แลวจงเจรญเตบโตเปนรากขนออนและรากแขนง การเจรญของรากจะเกดขนกอนการเจรญของเอมบรโอสวนอน ๆ เพอจะยดเกาะกบดนและ ดดน า

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

46

รปท 3.4 แสดงการงอกของเมลดหอม ( Allium cepa ) ใบเลยงชขนเหนอดน

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

47

รปท 3.5 แสดงการงอกของเมลดขาวสาล ( Triticum )

ชนดของการงอก

การงอกของเมลดม 2 ชนด คอ การงอกทใบเลยงชเหนอดน ( Epigeal germination ) และการงอกทใบเลยงอยในดน ( Hypogeal germination ) 1. การงอกทใบเลยงชเหนอดน ไดแก การงอกของถวเมลดกลมสวนใหญ เชน ถวแขก ถวด า ถวเหลอง ถวเขยว นอกนนกมละหง มะขาม ทานตะวน ฟก แฟง พรก หอม เปนตน แรดเคลหรอรากออนจะงอกพนเปลอกหมเมลดออกมากอนเพอเจรญเปนรากแกว ตอมาไฮโพคอทลงอกตาม โดยโคงขนแลวคอยตงตรง ใบเลยงกางออก เหนเอพคอทล และยอดออน ( Plumule ) และมใบแทออกมา ( รปท 3.4 ) 2. การงอกทใบเลยงจมใตดน ไดแก การงอกของถวเมลดแบนสวนใหญ เชน ถวลนเตา สม ขนน มะขามเทศ มะพราว ตาล นอกนนมหญาและขาวตาง ๆ ไดแก ขาวโพด ขาวสาล พวกนมไฮโพคอทลสน สวนเอพคอทล และยอดออนยาวและยดตวเรว เมองอกเอพคอทลและยอดออนเทานนทงอกขนมาเหนอดน สวนใบเลยงและไฮโพคอทลทงอยใตดน

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

48

รปท 3.6 แผนภาพแสดงการงอกของเมลด ในพชบางชนด เชน ถวลนเตา การงอกของเมลดจะตางจากเมลดถวด า หรอเมลดถวเหลอง ท ไฮโพคอทลไมงอกขนมาเหนอดน ใบเลยงจงไมโผลขนเหนอดน ซงเหมอนกบพชใบเลยงเดยวพวกขาว ขาวโพด สวนพชใบเลยงคทมลกษณะเชนเดยวกบถวลนเตาคอมะขามเทศ ขนน เปนตน ตรงกนขามกบเมลดถวด าทไฮโพคอทลชขนเหนอดน ใบเลยงจงโผลขนมาเหนอดน จากรปท 3.5 จะเหนวาแรดเคลงอกพนเปลอกหมเมลดออกมากอนสวนอน ๆ ส าหรบใบเลยงของถวเมลดกลมจะชสงขนมาเหนอผวดนคอนขางรวดเรว สวนใบเลยงของขาวโพด และใบเลยงของพชใบเลยงคชนดอนจะอยใตดนอยางเดมไมเปลยนแปลง

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

49

ในขาวโพดมเยอหมเอพคอทล ปองกนสวนตนออนทจะงอกขนมาเหนอพนดน ตอมาใบแท ( Foliage leaf ) งอกแทงเยอหมนออกมา ในพชใบเลยงค เปลอกหมเมลดเปนสวนปองกนตนออนจงอยชนนอกสด ถดมาจงมใบเลยงหม ตนออนอกชนหนง เมอมการงอกสวนของใบเลยงจะหมตนออนเอาไว ยกเวนในพวกทงอกแลวใบเลยงอยใตดน กจกรรมท 3.1 การศกษาสวนประกอบของเมลด วตถประสงค เพอใหนกเรยนสามารถส ารวจ บนทก และเปรยบเทยบสวนประกอบของเมลดพชใบ

เลยงเดยว และพชใบเลยงค วสดอปกรณ

1. เมลดถวเขยวหรอถวเหลอง เมลดขาว 2. แวนขยาย

วธการทดลอง 1. ศกษาสวนประกอบเมลดถว และเมลดขาว วาดภาพ 2. เปรยบเทยบสวนประกอบของเมลดถว และเมลดขาว 3. อภปรายและสรปผลการศกษา

สวนประกอบอะไรบางทไมพบในเมลดถว แตพบในเมลดขาว สวนใดของเมลดทเจรญไปเปนล าตน และสวนใดทเจรญไปเปนราก ในขณะเอมบรโองอกออกจากเมลด เอมบรโอไดอาหารจากสวนใดของเมลด นกเรยนคดวาเอนโดสเปรมของเมลดพชมความส าคญตอสงมชวตอนๆ อยางไร

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

50

กจกรรมท 3.2 การงอกของเมลด วตถประสงค เพอใหนกเรยนสามารถส ารวจ บนทก และเปรยบเทยบการงอกของเมลดพชใบเลยง

เดยว และพชใบเลยงค วสดอปกรณ 1. เมลดถวเขยวหรอถวเหลอง เมลดขาว 2. ถาดเพาะเมลด 3. แวนขยาย วธการทดลอง 1. ศกษาเมลดถว และเมลดขาวทก าลงงอก อาย 1 2 3 และ 10 วน วาดภาพ 2. เปรยบเทยบการงอกของเมลดถว และเมลดขาว 3. วเคราะหขอมลและสรปผลการศกษา

ลกษณะการงอกของเมลดพชทงสองชนดเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร นกเรยนคดวาลกษณะการงอกแตละแบบท าใหพชไดประโยชนในแงใด โครงสรางของพชทเกดจากการงอกของเมลดทงสองชนดเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร ขณะทเมลดถวและเมลดขาวงอกจนมใบแท 2-3 ใบ สวนของตนออนทอยเหนอดน

ประกอบดวยสวนใดบาง

เมลดพชททาการทดลองเสรจแลวควรนาไปปลกเพอศกษาในเรองของพชตอไป

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

51

3.3 การผลตเมลดพนธพช การเกบเมลดพนธพชมความส าคญตอการเกษตร เพอน าไปใชในการเพาะปลก มาตงแตอดตจนถง

ปจจบน ปจจบนมความตองการเมลดพนธมากขน จนมการผลตเมลดพนธในระดบอตสาหกรรม จงตองมการปรบปรงวธการผลตเมลดพนธใหไดประสทธภาพสง รวมทงตองมกระบวนการตรวจสอบการเกบ การบรรจหบหอและการขนสง เมลดพนธพชแตละชนดจะมกระบวนการผลตทแตกตางกน ซงขนกบพชแตละชนด แตกใชหลกการเดยวกน คอเมลดพนธพชตองถกตองตามพนธทผานการตรวจสอบคณภาพแลว สถานทเพาะปลกควรมความอดมสมบรณสง ไมมโรคและแมลงปะปนกบเมลดพนธ ส าหรบการเกบเกยวเมลดพนธ การลดความชนเมลดพนธ ตองท าอยางถกตองตามกระบวนการรวมทงตองมการตรวจสอบคณภาพของเมลดพนธดวย สรปหลกการผลตเมลดพนธ

1. เมลดพนธมคณสมบตตรงตามพนธนน ๆ 2. มการตรวจสอบคณภาพเมลดพนธแลว 3. สถานทผลตเมลดพนธควรมลกษณะ - ภมอากาศเหมาะสมกบพนธนน ๆ - ดนมความอดมสมบรณสง - ไมมโรคและแมลงรบกวน 4. การเกบเกยวเมลดและการลดความชนท าอยางถกวธ

การตรวจสอบคณภาพของเมลดพนธ 1. ดเปอรเซนตการงอก หรอการมชวตของเมลดพนธ 2. ตรวจสอบความแขงแรงของเมลดพนธ 3. ตรวจสอบความบรสทธของเมลดพนธ 4. ตรวจสอบความชนของเมลดพนธ เปนตน การตรวจสอบความแขงแรงของเมลดพนธ ( Seed vigour ) การตรวจสอบความแขงแรงของเมลดพนธ หมายถง การตรวจสอบความสามารถในการงอกได

อยางรวดเรว ไดอยางสม าเสมอ และเมอน าไปเพาะปลกในไรนาสามารถตงตวไดด การตรวจสอบความแขงแรงของเมลดพนธมอยหลายวธ ตวอยางเชน การเรงอายเมลดพนธและการวดดชนการงอกของเมลดพนธ เปนตน

ก. การเรงอายเมลดพนธ ใชวธตรวจสอบความแขงแรงของเมลดพนธ เพอทจะคาดการณไดวา เมอเกบเมลดพนธนนไวเปนเวลานานแลว จะมคารอยละของการงอกสงหรอไม วธการเรงอายของ เมลดพนธ ท าไดโดยน าตวอยางเมลดพนธจากแหลงทตองการตรวจสอบ การเกบไวในตอบซงจดอณหภมไวท 40 – 50 องศาเซลเซยส โดยมความชนสมพทธรอยละ 100 เปนเวลา 2 – 8 วน ซงจะท าใหองคประกอบ

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

52

ทางเคมของเมลดเสอมสภาพโดยเรว แลวเอาออกมาเพาะ เพอหาคารอยละของการงอก หากพบวาคารอยละของการงอกของเมลดพนธมคาสง หลงจากผานการเรงอายแลว แสดงวาเมลดพนธจากแหลงนนแขงแรง และสามารถคาดการณตอไปไดวา หากเมลดพนธจากแหลงนนเมอถกเกบไวในสถานททไมมการควบคมอณหภมและความชนสมพทธเปนเวลา 12 – 18 เดอนแลว เมอน าไปเพาะกจะมคารอยละของการงอกสงเชนกน

โดยทวไปเมลดพนธทเกบไวในสภาพปกต โดยไมมการควบคมอณหภมและความชนสมพทธนน ถาเกบเปนระยะเวลาอนยาวนาน เมลดกจะเสอมสภาพเชนกน เพราะองคประกอบทางเคมในเมลดเสอม เพราะฉะนนการเรงอายเมลดพนธ จงหมายถงการท าใหเมลดเสอมสภาพ คลายกบเมลดพนธนนถกเกบไวเปนเวลานาน โดยปกตเกษตรกรจะเกบเมลดพนธทคดเลอกและเกบไวนนจะตองมความแขงแรง ไมเสอมสภาพงาย ๆ ข. การวดดชนการงอกของเมลดพนธ การตรวจสอบความแขงแรงของเมลดพนธ จากการวดดชนการงอกของเมลดพนธ เปนวธวดความแขงแรงของเมลดพนธอกวธหนง โดยใชหลกการทวาเมลดพนธใดมความแขงแรงสงจะงอกไดเรวกวาเมลดพนธทมความแขงแรงต า การวดดชนการงอกท าไดโดยการน าตวอยางเมลดพนธจากแหลงทตองการตรวจสอบ เอาเพาะแลวนบจ านวนเมลดทงอกเพมขนทกวน เพอน าไปค านวณหาคาดชนการงอก โดยน าไปเปรยบเทยบ กบเมลดพนธชนดเดยวกนจากแหลงอน การหาดชนของการงอกใชสตรดงน

ดชนการงอกของเมลด = ผลบวกของ จ านวนตนทงอกในแตละวนจ านวนวนหลงเพาะ

ตวอยาง เมลดพนธถวด า ตวอยางท 1 จ านวน 200 เมลด เมอเพาะในวนท 1 แลว นบจ านวนเมลดทงอกขนมาใหม ไดดงตาราง

วนท จานวนเมลดทงอก 1 2 3 4 5 6 7

- -

80 60 40 - -

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

53

ดชนของการงอกของเมลดถวดา = 𝟖𝟎

𝟑+ 𝟔𝟎

𝟒 +

𝟒𝟎

𝟓

= 2.66 + 15.0 + 8.0 = 49.6

หลงจากน าคาดชนการงอกของเมลดพนธจากแหลงตาง ๆ มาเปรยบเทยบกน ถาพบวาคาดชน

การงอกของเมลดพนธจากแหลงใดมคามากกวา แสดงวาเมลดพนธของแหลงนนมความแขงแรงกวา การวดความแขงแรงของเมลดพนธทง 2 วธนน มจดประสงคทแตกตางกน คอ การเรงอายเมลดพนธ เหมาะกบผทตองการผลตเมลดพนธเพอน าไปจ าหนายหรอใชเกบเมลดพนธนนเอาไวปลกในปถดไป แตการหาดชนการงอกของเมลดพนธเหมาะส าหรบน าไปตรวจสอบคณภาพเมลดพนธกอนน าไปเพาะปลก

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

54

กจกรรมท 3.3 การวดความแขงแรงของพนธขาวไรสายพนธตางๆ โดยใชวธวดดชนการงอกของเมลด วตถประสงค เพอใหนกเรยนสามารถบนทก คดค านวณ และทดสอบความแขงแรงของเมลดพนธ

ขาวไรสายพนธตางๆโดยใชวธการวดดชนการงอกของเมลด วสดอปกรณ

1. ถาดเพาะเมลด

2. ตวอยางเมลดพนธขาวไรสายพนธตางๆทท าการรวบรวมจากบานของนกเรยนกลมละ 1 สายพนธ

วธการทดลอง 1. น าเมลดพนธขาวไรแตละสายพนธทลดความชนแลวมาเคลาใหทว 2. สมตวอยางเมลดพนธขาวไรมาทดสอบการงอกโดยแตละสายพนธจะท าการทดลอง 3 ซ าๆ ละ

10 เมลด 3. เพาะเมลดในถาดเพาะเมลดขนาด 50 หลม ซงมดนรวนปนทรายเปนวสดเพาะ 4. ขดหลมลกประมาณ 2 เซนตเมตร ในถาดเพาะแตละหลมหยอดเมลดพนธขาวไร

หลมละ 1 เมลด กลบดน 5. น าถาดเพาะเมลดทงหมดวางไวในบรเวณเพาะเดยวกน รดน า ในปรมาณเทากนใชเวลาในการ

เพาะ 10 วน นบจ านวนเมลดทงอกทกวน เมลดพนธขาวทมรากงอกออกมาและม ล าตนทมการพฒนาเปนตนกลาทปกตและมใบแท 1 ค ถอวาเปนเมลดทงอก

6. บนทกจ านวนเมลดทงอกทกวนในตารางบนทกผลทนกเรยนออกแบบดวยตนเองและน ามาหา

คาดชนการงอกของเมลดพนธจากสตรดชนการงอกของเมลด = ผลบวกของ จ านวนตนทงอกในแตละวนจ านวนวนหลงเพาะ

7. อภปรายผลในชนเรยนและเรยงล าดบสายพนธขาวไรทมคาดชนการงอกของเมลดจากมาก

ไปหานอยและสรปผลการศกษา

เอกสารประกอบการเรยน “ขาวไร-งวะแซ”

55

กจกรรมท 3.4 การเปรยบเทยบคาดชนการงอกของเมลดพนธขาวไรเมอเกบรกษาเมลดพนธในภาชนะ ทแตกตางกน

วตถประสงค เพอใหนกเรยนสามารถเปรยบเทยบคาดชนการงอกของเมลดพนธขาวไรเมอเกบรกษา เมลดพนธในภาชนะทแตกตางกน วสดอปกรณ

1. ถาดเพาะเมลด

2. ตวอยางเมลดพนธขาวไรสายพนธตางๆทท าการรวบรวมจากบานของนกเรยนกลมละ 1 สายพนธ

3. ถงพลาสตกทมความหนา 0.25 มม. 4. ขวดแกวทมฝาปดปองกนอากาศถายเทเขาออก

5. ถงใสขาวสาร ( คลายถงบรรจปยท าจากพลาสตก ) วธการทดลอง

1. น าเมลดพนธขาวไรมาเกบรกษาในภาชนะตางๆกน 3 ชนด เปนเวลา 1 เดอน ไดแก

- ถงพลาสตกทมความหนา 0.25 มม.

- ขวดแกวทมฝาปดปองกนอากาศถายเทเขาออก

- ถงใสขาวสาร ( คลายถงบรรจปยท าจากพลาสตก ) 2. น าเมลดพนธขาวทเกบในภาชนะตางๆกนมาทดสอบหาคาดชนการงอก โดยแตละสายพนธ

จะท าการทดลอง 3 ซ าๆ ละ 10 เมลด 3. เพาะเมลดในถาดเพาะเมลดขนาด 50 หลม ซงมดนรวนปนทรายเปนวสดเพาะ 4. ขดหลมลกประมาณ 2 เซนตเมตร ในถาดเพาะแตละหลม หยอดเมลดพนธขาวไร หลมละ

1 เมลด กลบดน 5. น าถาดเพาะเมลดทงหมดวางไวในบรเวณเพาะเดยวกน รดน า ในปรมาณเทากนใชเวลาในการ

เพาะ 10 วน นบจ านวนเมลดทงอกทกวน เมลดพนธขาวทมรากงอกออกมาและมล าตนทมการพฒนาเปนตนกลาทปกตและมใบแท 1 ค ถอวาเปนเมลดทงอก

6. บนทกจ านวนเมลดทงอกทกวนในตารางบนทกผลทนกเรยนออกแบบดวยตนเองและน ามาหาคาดชนการงอกของเมลดพนธจากสตร

ดชนการงอกของเมลด = ผลบวกของ จ านวนตนทงอกในแตละวนจ านวนวนหลงเพาะ

7. เปรยบเทยบและอภปรายผลคาดชนการงอกของพนธขาวไรทเกบรกษาเมลดพนธ ในภาชนะทแตกตางกน และสรปผลการศกษา