φόρος προστιθέμενης αξίας

Ο φόρος προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) είναι ένας γενικός φόρος κατανάλωσης πουεπιβάλλεται στις εμπορικές δραστηριότητες οι οποίες αφορούν την παραγωγή και τηδιανομή αγαθών και την παροχή υπηρεσιών. Η παρούσα οδηγία ΦΠΑ κωδικοποιεί τιςδιατάξεις για τη δημιουργία του κοινού συστήματος ΦΠΑ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Το κοινό σύστημα ΦΠΑ εφαρμόζεται στα αγαθά και τις υπηρεσίες που αγοράζονται καιπωλούνται προς κατανάλωση στην ΕΕ. Ο φόρος υπολογίζεται σε συνάρτηση με την αξία πουπροστίθεται στα αγαθά ή τις υπηρεσίες σε κάθε στάδιο της παραγωγής και της αλυσίδαςδιανομής.

Ο φόρος εισπράττεται τμηματικά μέσω ενός συστήματος τμηματικών πληρωμών πουεπιτρέπει στους υποκειμένους στον ΦΠΑ (επιχειρήσεις που διαθέτουν αριθμό φορολογικούμητρώου ΦΠΑ) να εκπίπτουν από το χρεωστικό τους υπόλοιπο ΦΠΑ το ποσό του φόρου πουκατέβαλαν σε άλλους υποκείμενους στον φόρο επί των αγορών στις οποίες προέβησαν γιατους σκοπούς της επαγγελματικής τους δραστηριότητας στο προηγούμενο στάδιο. Ομηχανισμός αυτός επιτρέπει να εξασφαλιστεί η ουδετερότητα του φόρου ανεξαρτήτως τουαριθμού των πράξεων.

Παράδειγμα υπολογισμού Φ.Π.Α.

Ο κατασκευαστής αγοράζει την πρώτη ύλη στην τιμή 1,10 ευρώ. Έστω ότι ο Φ.Π.Α. είναι 10%.Στην συναλλαγή αυτή 1,00 Ευρώ είναι το τίμημα και 10 λεπτά ο Φ.Π.Α. Ο προμηθευτήςκατεργάζεται την πρώτη ύλη και πωλεί το προϊόν στην τιμή του 1,43 Ευρώ. Από αυτό το 1,30είναι το τίμημα και 0,13 ο Φ.Π.Α. Από τα 0,13 Ευρώ που οφείλει να αποδώσει ως Φ.Π.Α τα0,10 τα έχει ήδη καταβάλει ο κατασκευαστής της πρώτης ύλης, οπότε ο παραγωγός τηςενδιάμεσης βαθμίθας οφείλει να αποδώσει πλέον μόνο τα 0,03 Ευρώ, που αντιστοιχούν στηναξία που προτέθηκε στο προϊόν από την επεξεργασία του.

Ο ΦΠΑ βαρύνει τον τελικό καταναλωτή ως ποσοστό επί της τελικής τιμής του προϊόντος ή τηςυπηρεσίας. Αυτή η τελική τιμή είναι το άθροισμα των αξιών που προστίθενται σε κάθε στάδιοπαραγωγής και διανομής. Ο προμηθευτής των αγαθών ή των υπηρεσιών (ο υποκείμενος στονφόρο) καταβάλλει στην εθνική φορολογική αρχή τον ΦΠΑ που έχει εισπράξει για τα αγαθά ήτις υπηρεσίες αφού εκπέσει τον ΦΠΑ που κατέβαλε στους προμηθευτές του.

Συντελεστές ΦΠΑ

Οι φορολογητέες πράξεις φορολογούνται με τους συντελεστές και τις προϋποθέσεις πουισχύουν στο κράτος μέλος στο οποίο πραγματοποιούνται. Ο κανονικός συντελεστής ΦΠΑκαθορίζεται ως ποσοστό της βάσης επιβολής του φόρου και έως τις 31 Δεκεμβρίου 2015 δενμπορεί να είναι κατώτερος του 15 %.

Τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν έναν ή δύο συντελεστές μειωμένους κατά ποσοστότο οποίο δεν μπορεί να είναι κατώτερο του 5 %. Οι μειωμένοι συντελεστές εφαρμόζονταιμόνο στις παραδόσεις αγαθών και στις παροχές υπηρεσιών των κατηγοριών πουπεριλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙΙ της οδηγίας ΦΠΑ (όπως αυτή τροποποιήθηκε τελικά απότην οδηγία 2009/47/ΕΚ).

Επίσης, τα κράτη μέλη μπορούν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να εφαρμόζουν μειωμένοσυντελεστή στην προμήθεια φυσικού αερίου, ηλεκτρικής ενέργειας ή τηλεθέρμανσης.

φόρος προστιθέμενης αξίας

Τέλος, κατά παρέκκλιση από τους γενικούς κανόνες, ορισμένα κράτη μέληεξουσιοδοτήθηκαν να διατηρήσουν μειωμένους συντελεστές, ακόμα και κάτω από τοκατώτατο όριο, ή μηδενικούς συντελεστές σε ορισμένους τομείς.

Απαλλαγές

Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που απαλλάσσονται από τον ΦΠΑ (άρθρο 22 του Κώδικα ΦΠΑ)πωλούνται στον τελικό καταναλωτή χωρίς επιβολή ΦΠΑ επί των πωλήσεων. Εντούτοις, αν ουποκείμενος στον φόρο απαλλάσσεται από τον ΦΠΑ για την παράδοση των αγαθών ή τηνπαροχή των υπηρεσιών, δεν έχει δικαίωμα έκπτωσης του ΦΠΑ που βαρύνει τις αγορές. Στηνπερίπτωση μιας τέτοιας απαλλαγής χωρίς δικαίωμα έκπτωσης, η τιμή που καταβάλλει οτελικός καταναλωτής συνεχίζει συνεπώς να ενσωματώνει έναν «κρυφό» ΦΠΑ. Πρέπει ναγίνει διάκριση μεταξύ της απαλλαγής αυτής και του «μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ», ο οποίοςδιατηρείται κατά παρέκκλιση σε ορισμένα κράτη μέλη. Αυτός έχει ως αποτέλεσμα η τελικήτιμή που ζητείται από τον καταναλωτή να μην ενσωματώνει υπολειπόμενο ΦΠΑ.

Υπάρχουν επίσης απαλλαγές με δικαίωμα έκπτωσης, ο κύριος στόχος των οποίων είναι ναλαμβάνεται υπόψη ο τόπος στον οποίο τεκμαίρεται ότι καταναλώνονται, και συνεπώς ότιφορολογούνται, τα αγαθά και οι υπηρεσίες: οι συναλλαγές αυτές απαλλάσσονται ολοσχερώςαπό τον ΦΠΑ στο κράτος μέλος προέλευσης, διότι φορολογούνται στη χώρα προορισμού.

Απαλλαγές χωρίς δικαίωμα έκπτωσης

Για κοινωνικοοικονομικούς λόγους, προβλέπονται απαλλαγές για:

ορισμένες κοινωφελείς δραστηριότητες (όπως για παράδειγμα η νοσοκομειακή καιιατρική περίθαλψη, οι παροχές υπηρεσιών και οι παραδόσεις αγαθών οι οποίεςσυνδέονται με την κοινωνική πρόνοια και ασφάλιση, η σχολική ή πανεπιστημιακήεκπαίδευση, ορισμένες παροχές υπηρεσιών πολιτιστικού χαρακτήρα)·

ορισμένες πράξεις που αφορούν, μεταξύ άλλων, τις ασφαλίσεις, τη χορήγησηπιστώσεων, ορισμένες τραπεζικές υπηρεσίες, τις παραδόσεις γραμματοσήμων, ταστοιχήματα και τα τυχερά παιχνίδια, καθώς και ορισμένες παραδόσεις ακινήτων·

Για τη διευκόλυνση των συναλλαγών, απαλλάσσονται ορισμένες εισαγωγές αγαθώνπροερχόμενων από χώρες εκτός της ΕΕ, όπως για παράδειγμα οι οριστικές εισαγωγέςαγαθών, των οποίων η παράδοση απαλλάσσεται στο κράτος μέλος εισαγωγής, ή οιεισαγωγές αγαθών που διέπονται από τις οδηγίες 2007/74/ΕΚ (αγαθά που μεταφέρονται σεαποσκευές επιβατών), 2009/132/ΕΚ (αγαθά που εισάγονται για μη εμπορικούς σκοπούς) και2006/79/ΕΚ (αγαθά που εισάγονται υπό μορφή μικροδεμάτων μη εμπορικού χαρακτήρα).

Απαλλαγές με δικαίωμα έκπτωσης

Προκειμένου να ληφθεί υπόψη ο τόπος όπου τα αγαθά και οι υπηρεσίες τεκμαίρεται ότικαταναλώνονται, και συνεπώς φορολογούνται, απαλλάσσονται οι ακόλουθες πράξεις, μεδικαίωμα έκπτωσης του φόρου:

φόρος προστιθέμενης αξίας

οι ενδοκοινοτικές παραδόσεις αγαθών (κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 2,θεωρείται η απόκτηση της εξουσίας να διαθέτει κάποιος ως κύριος ενσώματα κινητά αγαθά, πουαποστέλλονται ή μεταφέρονται στον αποκτώντα από τον πωλητή ή τον αποκτώντα ή από πρόσωπο πουενεργεί για λογαριασμό τους, στο εσωτερικό της χώρας από άλλο κράτος - μέλος, από το οποίοαναχώρησε η αποστολή ή η μεταφορά του αγαθού.) , συμπεριλαμβανομένων των καινούργιωνμεταφορικών μέσων και των προϊόντων που υπόκεινται σε ειδικούς φόρουςκατανάλωσης, τα οποία αποστέλλονται από ένα κράτος μέλος σε άλλο·

οι εξαγωγές αγαθών από την ΕΕ σε τρίτο έδαφος ή χώρα·

ορισμένες πράξεις που συνδέονται με τις διεθνείς μεταφορές ή εξομοιώνονται μεεξαγωγές·

οι παροχές υπηρεσιών, οι οποίες πραγματοποιούνται από μεσάζοντες σχετικά μεπράξεις συνδέονται με εξαγωγές·

ορισμένες πράξεις που συνδέονται με τη διεθνή διακίνηση αγαθών, για παράδειγμαπράξεις που αφορούν τις αποθήκες τελωνειακής αποταμίευσης και παρόμοιακαθεστώτα.

Ειδικά καθεστώτα

Προβλέπονται ειδικά καθεστώτα ΦΠΑ τα οποία εφαρμόζονται:

στις μικρές επιχειρήσεις· στους αγρότες (κοινό κατ’ αποκοπή καθεστώς αγροτών)· στα μεταχειρισμένα αγαθά και στα αντικείμενα καλλιτεχνικής, συλλεκτικής ή

αρχαιολογικής αξίας · στον επενδυτικό χρυσό· στα πρακτορεία ταξιδίων· στις υπηρεσίες που παρέχονται με ηλεκτρονικά μέσα

Παράδειγμα 1

Ο Α εξάγει ενα προϊόν Π. σε τρίτη χώρα. Οποτε τα έσοδα από την εξαγωγή απαλλάσσονταιαπό το Φ.Π.Α. ενώ ταυτόχρονα έχει το δικαίωμα έκπτωσης του Φ.Π.Α που επιβάρυνε τιςπρώτες ύλες που χρησιμοποίει για να παράγει το προιόν Χ.

Παράδειγμα 2

Ο Α από Ελλάδα αγοράζει από προμηθευτή από Γαλλία εμπορεύματα ( πρώτες υλες) . Ταεμπορεύματα έρχονται από Αίγυπτο στην Ελλάδα κατόπιν εντολής του Γάλλου. -Θαπληρώσει ο Α Φ.Π.Α στο τελωνείο ή όχι; Είναι ενδοκοινοτική παράδοση αγαθών.

Pro – rata – αναλογία ποσοστού έκπτωσης

Όταν πρόκειται για επιχείρηση που ασκεί πάνω από μία δραστηριότητες, από τις οποίεςκάποια δραστηριότητα δεν παρέχει δικαίωμα έκπτωσης του φόρου (όπως οι

φόρος προστιθέμενης αξίας

προναφερόμενες) και υπάρχουν κοινές εισροές (π.χ. πάγια, δαπάνες) που χρησιμοποιούνταισε πράξεις για τις οποίες παρέχεται δικαίωμα έκπτωσης και σε πράξεις για τις οποίες δενπαρέχεται δικαίωμα έκπτωσης, ο υποκείμενος στο φόρο πρέπει να περιορίσει το δικαίωμαέκπτωσης του φόρου αναλογικά μόνο για τις πράξεις τις οποίες παρέχεται δικαίωμαέκπτωσης.

Η αναλογία του ποσοστού έκπτωσης που μπορεί να εκπέσει γίνεται με τη δημιουργίακλάσματος (κλάσμα pro rata). Δεν δημιουργείται κλάσμα prorata όταν πραγματοποιούνταιπράξεις που παρέχουν δικαίωμα έκπτωσης του φόρου και πράξεις εξαιρούμενες του ΦΠΑ,δηλαδή πράξεις εκτός του πεδίου εφαρμογής του ΦΠΑ, όπως π.χ. αποζημιώσεις, οικονομικέςενισχύσεις και γενικότερα επιδοτήσεις μη φορολογητέες (που δεν αποτελούν αντιπαροχή καιδεν συνδέονται άμεσα με την τιμή διάθεσης των αγαθών).

Όταν όμως δημιουργείται κλάσμα λόγω πραγματοποίησης πράξεων με δικαίωμα και χωρίςδικαίωμα έκπτωσης, τότε οι επιδοτήσεις, οι επιχορηγήσεις και οι οικονομικές ενισχύσεις πουδεν συνδέονται με την τιμή των αγαθών, λαμβάνονται υπόψη στο κλάσμα prorata (στονπαρανομαστή).

Όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία του κλάσματος (δραστηριότητα μεδικαίωμα έκπτωσης και χωρίς δικαίωμα έκπτωσης και κοινές εισροές), στον αριθμητήσυμπεριλαμβάνονται :

- Φορολογητέες εκροές (χωρίς ΦΠΑ)

- Απαλλασσόμενες με δικαίωμα έκπτωσης

Όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία του κλάσματος, στον παρανομαστήσυμπεριλαμβάνονται :

- Φορολογητέες εκροές (χωρίς ΦΠΑ)

- Απαλλασσόμενες με δικαίωμα έκπτωσης

- Απαλλασσόμενες χωρίς δικαίωμα έκπτωσης

Ο φόρος που αναλογεί σε πράξεις που δεν παρέχουν δικαίωμα έκπτωσης εκπίπτεταιολόκληρος, εφόσον, για κάθε διαχειριστική περίοδο, δεν υπερβαίνει το ποσό των 30 ευρώ.Αν, για την εφαρμογή του ποσοστού έκπτωσης του φόρου, προκύπτει ποσό μικρότερο των30 ευρώ, το ποσό αυτό εκπίπτει.

Παράδειγμα

Επιχείρηση με δραστηριότητα βιβλιοπωλείου (υποκείμενη στο φόρο με δικαίωμα έκπτωσηςτου φόρου) και φροντιστηρίου (απαλλασσόμενη χωρίς δικαίωμα έκπτωσης παρουσιάζειακαθ. Έσοδα για το προηγούμενο έτος 100.000 ευρώ εκ των οποίων 60.000 τουβιβλιοπωλείου και 40.000 του φροντιστηρίου. Κατά τη διάρκεια του έτους είχε κοινέςεισροές, το ΦΠΑ των οποίων ανέρχεται σε 2.000 ευρώ.

Φορολογητέες εκροές 60.000

__________________________________ = ________ = 60%

Απαλλασσόμενες χωρίς δικαίωμα έκπτωσης 100.000

φόρος προστιθέμενης αξίας

Η επιχείρηση έχει δικαίωμα έκπτωσης του φόρου εισροών για ποσό 2.000 * 60% = 1.200ευρώ.

Επομένως, δεν έχει δικαίωμα έκπτωσης του φόρου για ποσό 800 ευρώ και πρέπει νααποδώσει το ποσό αυτό με την εκκαθαριστική δήλωση.