: รายวชา ประวตศาสตรไทย รหสวชา ส.32103

โดยอรรถพล พลวฒน

ค าวา “ประวตศาสตร” หรอ “History” เปนศพทภาษาองกฤษ มาจาก

ภาษากรกเดมวา “Historeo” ค าวา “Histor” หมายถง พยาน ผ

ตดสนหรอใครกไดทรเหน สวนค าวา “Historeo” “แปลวา การ

สอบสวน การคนควา ไตถามหาความจรง

การศกษาประวตศาสตรจงเปนเรองของการแสวงหาขอเทจจรงเกยวกบ

ชวตมนษยทผานมาในอดต

ทมความส าคญในชวงระยะเวลาใดเวลาหนงหรอสมยใดสมยหนง

ซงจะตองอธบายเหตการณ ตางๆทเกดขนนนไดอยาง มเหตผลและ

ถกตองตามความเปนจรง โดยผานกระบวนการ ไตสวน คนควา

พจารณา วเคราะหอยางละเอยดถถวน และไมมอคต

การนบเวลาและการเทยบศกราช

เฮโรโดตส (HERODOTUS)นกปราชญ

ชาวกรก ไดรบการยกยองใหเปนเปนบดา

แหงวชาประวตศาสตร

การนบเวลาและการเทยบศกราช

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระ

ยาด ารงราชานภาพ ถอไดวาเปนบดา

แหงประวตศาสตรไทย

เวลาเปนสงเชอมโยงอดตกบปจจบน เนองจากยคสมยทางประวตศาสตรของ

มนษยชาตมพฒนาการมาอยางยาวนานหลายพนป การศกษาความตอเนอง

ระหวางยคสมยในประวตศาสตรชวงตาง ๆ จงตองอาศยเวลาทปรากฏอยใน

หลกฐานทางประวตศาสตรประเภทตาง ๆ ในการล าดบเหตการณ เพอสามารถ

เชอมโยงถงปจจบน ดงนนเวลาจงมความส าคญตอการศกษาประวตศาสตร

อยางมาก

การนบเวลาของประเทศไทยในปจจบน นยมใชการนบเวลา

ดวยกน 2 แบบ คอ

◦ การนบเวลาแบบสรยคต

◦ การนบเวลาแบบจนทรคต

การนบเวลาแบบสรยคต สรยคต คอ การนบโดยถอเอาต าแหนงดวงอาทตยเปน

หลก

◦ วนทางสรยคตคอวนท 1,2,3...30 หรอ 31

◦ เดอนทางสรยคตม 12 เดอนใน 1 ป คอ มกราคม กมภาพนธ มนาคม

เมษายน พฤษภาคม มถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน ตลาคม

พฤศจกายน และธนวาคม

◦ 1 ปม 365 วน เปนปปกตเรยกวา ปปกตสรทน ถาปใดม 366 วนคอเพม 1

วนในเดอน กมภาพนธจาก 28 วน เปน 29 วน ซงทก 4 ปจะมคร ง เรยกวาป

อธกสทน

จนทรคตหมายถง การนบโดยถอเอาดวงจนทรเปนหลก วนทางจนทรคต นบเปนวนขนกค า

และแรมกค า มชอเรยกวา “การนบดถ” การนบแบบนเกดจากคนในสมยโบราณสงเกต

ดวงจนทรทมองเหนในแตละคนวาเปลยนไปจากคนกอนอยางไร

◦ วนขน...ค า เรมจากเหนดวงจนทรเปนเสยวเลกๆจนเหนเตมดวงในวนขน 15 ค า

◦ วนแรม...ค า เรมจากเหนดวงจนทรเตมคอยๆแหวงหายไปจนไมเหนเลยในแรม 14-

15 ค า

◦ เดอนทางจนทรคต ม 12 เดอน เรยกเดอนอาย เดอนย เดอน 3,4...ไปจนถงเดอน

12 เรมตนเดอนวนขน 1 ค า แตวนสนเดอนจะแตกตางกนเปน 2 แบบ ดงน

◦ เดอนค คอ เดอนอาย, เดอน 3,5,7,9,11 สนเดอนวนแรม 14 ค า

◦ เดอนค คอ เดอนย เดอน 4,6,8,10,12 สนเดอนวนแรม 15 ค า

พทธศกราช(พ.ศ.) ในประเทศไทยเรม

นบเมอพระพทธเจาปรนพพานแลว 1 ป

พทธศกราชเขาสดนแดนประเทศไทย

พรอมกบพระพทธศาสนาจากอนเดย

สนนษฐานวาคงเรมต งแตเมอพระเจา

อโศกมหาราชแหงแควนมคธสงพระเถระ

เขามาเผยแผพระพทธศาสนาในภมภาค

น

จลศกราช (จ.ศ.) จดต งขนโดยสงฆราชมนโสรหน แหงอาณาจกรพกาม เมอป

พทธศกราช 1181 โดยไทยรบเอาวธการนบเวลานมาใชในสมยอยธยา เพอการ

ค านวณทาง โหราศาสตร ใชบอกเวลาในจารก ตานาน พระราชพงศาวดาร

จดหมายเหต ตางๆ จนมาถงสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

(รชกาลท5 ) จงเลกใช

มหาศกราช(ม.ศ.) การนบศกราชนจะพบในหลกฐานทางประวตศาสตรในสมย

สโขทย และอยธยาตอนตน โดยคดขนจากกษตรยของอนเดย (พระเจากนษกะ)

ซงพอคาอนเดยและพวกพราหมณน าเขามาเผยแพรในขณะตดตอการคากบไทย

จะมปรากฏในศลาจารกเพอบนทกเรองราว เหตการณตางๆ ทเกดขน ซงถอวาป

มหาศกราชท 1 จะตรงกบปพทธศกราช 621

รตนโกสนทรศก (ร.ศ) การนบเวลาแบบน

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

(รชกาลท 5) ทรงต งขนในปพทธศกราช

2432 โดยก าหนดใหก าหนดใหนบปท

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

มหาราช สถาปนากรงรตนโกสนทร เมอป

พทธศกราช 2325 เปนรตนโกสนทรศกท

1 และใหเรมใชศกราชนในทางราชการ

ต งแตวนท 1 เมษายน ร.ศ.108

(พ.ศ.2432) เปนตนมา

ครสตศกราช (ค.ศ.) ซงเปนศกราชของ

ครสตศาสนา เรมนบเมอพระเยซประสต (25

ธนวาคม) หลงพทธศกราช 543 ป ซงพระ

เยซ เปนศาสดาของครสตศาสนา เรม

นบเปนครสตศกราช 1 (ค.ศ.1) หรอ A.D.1

ยอมาจากค าวา “Anno Domini” การนบ

ศกราช กอนท พระเยซประสต เรยกวา

before christ เขยนยอ ๆ วา B.C.

ตวอยาง 1,000 ป กอนครสตศกราช เขยนว

า 1,000 B.C. หมายความวา เปนชวงเวลา

1,000 ป กอนพระเยซประสต

นครเมกกะ ประเทศซาอดอาระเบย

ฮจญเราะหศกราช (ฮ.ศ.) เรมต งแต พ.ศ. 1165 เมอ

ปท ทานนบมฮมมด อพยพจากเมองเมกกะ (มก

กะห) ไปยงเมองเมดนา (มะดนะห) โดย ฮ.ศ. 1 ตรง

กบ พ.ศ. 1165 แตการเทยบรอบป ของ ฮ.ศ. กบ

พ.ศ. มความคลาดเคลอนไมตรงกน โดยทก ๆ 32 ป

ครง ของ ฮ.ศ. จะเพมขน 1ป เมอเทยบกบ พ.ศ.

ปจจบน ฮ.ศ. นอยกวา พ.ศ. 1122 ปและนอยกวา

ค.ศ. 579 ป ฮจญเราะหศกราช (ฮ.ศ.) นยมใชใน

ประเทศทนบถอศาสนาอสลาม ชาวไทยมสลมต งแต

อดตจนถงปจจบนใชฮจญเราะหศกราชเพอประกอบ

ศาสนกจ โดยฟงประกาศจากส านกจฬาราชมนตร

ตารางการเปรยบเทยบศกราช

จากศกราชอนเปลยนมาเปน พ.ศ. จาก พ.ศ. เปลยนเปนศกราชอน

ร.ศ. + 2324 = พ.ศ. พ.ศ. - 2324 = ร.ศ.

จ.ศ. + 1181 = พ.ศ. พ.ศ. - 1181 = จ.ศ.

ม.ศ. + 621 = พ.ศ. พ.ศ. - 621 = ม.ศ.

ค.ศ. + 543 = พ.ศ. พ.ศ. – 543 = ค.ศ.

ฮ.ศ. + 1122 = พ.ศ. พ.ศ. – 1122 = ฮ.ศ.