คมอการเรยนรายวชา กฎหมายลกษณะนตกรรมและสญญา

1

คมอการเรยนรายวชา กฎหมายลกษณะนตกรรมและสญญารหสวชาชอวชาภาษาไทย ชอวชาภาษาองกฤษจำานวนหนวยกต (ภาคทฤษฎ) (ภาคปฏบต)คณะ สาขาวชาสถาบนอาจารยทปรกษา

LA211กฎหมายลกษณะนตกรรมและสญญาJuristic Acts and Contracts 4 หนวยกต-นตศาสตร -มหาวทยาลยกรงเทพอาจารยอรสร ปทมวชยพร

รายชอผผลต 1. นายปณณรตน พณโรจน2. นายอภรตน ชยางกร ณ อยธยา3. นางสาวธนตา มลาภ4. นายศรศกด ศรถนอมทรพย5. นางสาวนตยา สมเทศ

คำาอธบายรายวชา ศกษายอหลกกฎหมายลกษณะนตกรรมและสญญาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 รวมทงระยะเวลา อายความและหลกกฎหมายสญญาในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 2 ลกษณะ 2 และสรปแนวทางการใชพระราชบญญตขอสญญาไมเปนธรรม พ.ศ. 2540แนวคดเนองจากในกฎหมายลกษณะนตกรรมและสญญาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยเปนหลกกฎหมายพนฐานสำาคญในอนทจะใชศกษากฎหมายทางแพงชนสงตอไป จงมความจำาเปนจะตองทำาการสรปยอหลกกฎหมายในเรองนตกรรม สญญา และขอสญญาไมเปนธรรม เพอใหนกศกษาจะไดใชศกษาเปนแนวทางกอนเขาเรยน หรอใชเปนสอในการทบทวนกอนสอบเพอใหเหนภาพรวมอยางกวางๆของกฎหมายลกษณะดงกลาว ทงนเพอใหงายตอการทำาความเขาใจ ทางผจดทำาไดคมอนเพอใหนกศกษาทำาการอานประกอบกบสออเลกทรอนกสสรปภาพรวมของกฎหมายลกษณะนตกรรมและสญญาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และไดคนควารวบรวมตวอยางขอสอบจากสำานกกฎหมายชนนำาของเมองไทย อาท ขอสอบเกาในชนเนตบณฑตยสภา ขอสอบเกาจากจฬาลงกรณมหาวทยาลย ขอสอบเกาจากมหาวทยาลยธรรมศาสตร ขอสอบเกาจากมหาวทยาลยรามคำาแหง และขอสอบเกาจากมหาวทยาลยสโขทยธร

2

รมาธราช เปนตน โดยทางคณะผจดทำามงหวงวาสอการสอนชดนจะเปนประโยชนตอการศกษากฎหมายในชนปรญญาตรของนกศกษาทลงทะเบยนเรยนในรายวชา LA211 ไดบาง ไมมากกนอย

วตถประสงค1.) ไดทราบหลกกฎหมายลกษณะนตกรรมและสญญาตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย บรรพ 1 รวมทงระยะเวลาอายความและหลกกฎหมายสญญาในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 2 ลกษณะ 2 และสรปแนวทางการใชพระราชบญญตขอสญญาไมเปนธรรม พ.ศ. 2540 ในภาพรวมโดยยอ และสามารถนำาไปใชเปนพนฐานในการศกษาตอในระดบชนสงขนไป2.) ไดทราบหลกกฎหมายและสามารถศกษาเปนแนวทางกอนเขาเรยน เพอใหการ

เรนยสมฤทธผลไดดยงขน3.) ไดทราบหลกกฎหมายและสามารถใชเปนสอในการทบทวนกอนสอบเพอให

สามารถนำาไปประยกตในการตอบคำาถามในการสอบไลได4.) ไดทราบแนวทางการถามตอบกฎหมายในชนปรญญา และสามารถฝกฝน

พฒนาเทคนกการทำาขอสอบไดดวยตนเอง อนจะยงประโยชนใหเกดความชำานาญในการวนจฉยขอกฎหมายตอไปสรปเนอหารายวชา หนา

บทท 1 ลกษณะทวไปแหงนตกรรม 4บทท 2 ความสมบรณแหงนตกรรม 8บทท 3 ความไมเปนผลแหงนตกรรม 34บทท 4 เงอนไขและเงอนเวลา 44บทท 5 ระยะเวลา และ อายความ 53บทท 6 ความหมายและลกษณะทวไปของสญญา

66

3

บทท 7 คำาเสนอและคำาสนอง 68บทท 8 การเกดของสญญา 72บทท 9 การตความสญญา 74บทท 10 คำามน 75บทท 11 ประเภทของสญญา 77บทท 12 ผลแหงสญญา 79บทท 13 มดจำา เบยปรบ– 83บทท 14 การเลกสญญา 86บทท 15 สาระสำาคญเกยวกบขอสญญาทไมเปนธรรม

88

บทท 1ลกษณะทวไปแหงนตกรรม

1 ความหมายของนตกรรม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 149 บญญตวานตกรรม หมายความวา การใดๆอนทำาลงไปโดยชอบดวยกฎหมายและดวยใจ

สมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ

จากบทบญญตแหงกฎหมาย มาตรา 149 สามารถแยกองคประกอบไดดงน 1.1 การใด ๆ อนทำาลง หมายถง การกระทำาโดยแสดงเจตนาออกมาให

ปรากฏไมวาจะโดยชดแจง ปรยายหรอนง เพอใหบคคลอนไดรบรวาตนตองการอะไร ซงมวธการทจะแสดงเจตนาออกมาไดหลายรปแบบ เชน พด เขยน หรอการแสดงทาทางอยางใดอยางหนง เปนตน

ขอสงเกตโดยหลกแลว การนง ไมถอวาเปนการแสดงเจตนา แตมขอยกเวนทใหการนงถอเปนการแสดงเจตนา 2 กรณ คอ

1) มบทบญญตกฎหมายโดยชดแจง หมายความวาในเรองนนกฎหมายไดบญญตไวชดแจงวาตองแสดงเจตนาอยางใดอยางหนงออกมา จะอยน งมได ถานง

4

เสยถอไดวาแสดงเจตนาทำานตกรรมแลว ตวอยางเชน ป.พ.พ. มาตรา 570 ไดกำาหนดไวในเรอง เชาทรพย อนมสาระสำาคญวา เมอสนกำาหนดเวลาเชาแลว ถา“ “ทงผใหเชาและผเชานงเฉย ใหถอวาเปนการทำาสญญากนใหม ไมมกำาหนดเวลา ดงนถอวากฎหมายไดบญญตไวชดแจงแลวกลาวคอ ถาครบกำาหนดเชาแลวผเชาตองบอกกลาวแสดงเจตนาหากวาตนประสงคตองการใหสญญาสนสด ไมเชนนนจะมผลทางกฎหมาย คอ การนงเชนนเทากบเปนการทำาสญญาขนใหม

2) มขนบธรรมเนยมประเพณปฏบตกนอยโดยชดแจง ตวอยางเชน พอคาขายหมทตลาดทำาสญญากบโรงฆาสตว วาใหนำาหมมาสงทเขยงหมเทานนเทานทกเชา การทำาสญญาเชนนหาจำาตองทำาทกวนไม ถอไดวาเปนประเพณปฎบตทรกนวา โรงฆาสตวตองนำาเอาหมมาสงทเขยงหมทกวนจำานวนเทาใด

1.2 การแสดงเจตนาโดยใจสมคร หมายถง ผแสดงเจตนานนตองสมครใจทจะแสดงเจตนาออกมา กลาวคอ ตองรสกตว มสตสมปชญญะ จงถอไดวาการแสดงเจตนานนเปนนตกรรม ดงนนหากปรากฏวาผแสดงเจตนาไมสมครใจ เชน ถกสะกดจต ละเมอ เชนน ถอวาไมมนตกรรมใดๆเกดขนเลย ไมมผลผกพนทางกฎหมาย แตกรณถกฉอฉล และถกขมข ถอวานตกรรมเกดขนแลว แตนตกรรมมผลเปนโมฆยะ สามารถบอกลางใหตกเปนโมฆะ หรอ ใหสตยาบนทำาใหสมบรณขนมได ซงจะไดกลาวในบทตอไปภายหลง

1.3 การแสดงเจตนาตองชอบดวยกฎหมาย หมายความวา การกระทำาหรอการแสดงเจตนานนตองชอบดวยกฎหมาย ไมขดตอกฎหมาย แตทงนมไดหมายรวมถงวตถประสงคของนตกรรมตองชอบดวยกฎหมาย กลาวคอ แมวตถประสงคของนตกรรมจะมชอบดวยกฎหมาย แตหากวธแสดงเจตนาถกกฎหมายกเปนนตกรรมได สวนจะสมบรณหรอไมเปนอกเรองหนง เชน นายเดยรจางนางเหนงใหไปทำารายนางมอย การทนายเดยรทำาสญญาจางนางเหนงสญญาจางไมขดตอกฎหมาย แตวตถประสงคของสญญาจางขดตอกฎหมาย คอไปทำารายรางกายนางมอยไมชอบดวยกฎหมาย เชนนนตกรรมตกเปนโมฆะตาม มาตรา 150 ทกำาหนดวา การใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายการนนตกเปนโมฆะ

1.4 ผแสดงเจตนามงโดยตรงตอการผกนตสมพนธระหวางบคคล หมายถง มความมงหมายทจะกอใหเกดผลในทางกฎหมาย ดงนน คำาปรารภ พดลอเลน การแสดงอธยาศยไมตรทางสงคม เชน ชวนทานขาว เชนนถอไมไดวาเปนการกอใหเกดความผกพนตามกฎหมายจงไมเปนนตกกรรม ยกตวอยางเชน

- การแสดงเจตนารบรองลายพมพนวมอ ไมใชนตกรรม เพราะไมได กอใหเกดนตสมพนธ

5

- การครอบครองปรปกษทดนมใชนตกรรม เพราะผครอบครองไมไดมงนตสมพนธกบเจาของทดน เพยงแตตองการแยงการครอบครองกรรมสทธตามกฎหมาย

1.5 มการเคลอนไหวในสทธ โดยการกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอ ระงบซงสทธนน

สทธ คอ ประโยชนทกฎหมายรบรองและคมครอง อนกอใหเกดหนาทแกบคคลอนทตองเคารพสทธของผทรงสทธนน สทธทบคคลจะทำานตกรรมกอใหเกดการเคลอนไหวสทธอาจเปนบคคลสทธ หรอ ทรพยสทธ หรอสทธอยางอนในทางแพงกได

ลกษณะแหงการเคลอนไหวสทธน จำาแนกเปน 5 ลกษณะ คอ1) กอสทธ เชน แดง ทำาสญญากยมเงน ขาว 500,000 บาท การกระทำาเชน

นเปนนตกรรมกอใหเกดสทธขนระหวางกนตามสญญากยมเงน2) เปลยนแปลงสทธ เชน จากตวอยางขางตน หากภายหลงทงแดงและขาว

ตกลงกนวาให แดง ชำาระหนดวยลกวว 5 ตวเชนนขอตกลงในภายหลงเปนการเปลยนแปลงสทธเรยกรองจากเงนเปนลกวว 50 ตว

3) โอนสทธ เชน จากตวอยางชางตน หากภายหลง ทงแดงและขาว ตกลงวา ขาว จะโอนสทธเรยกรองการชำาระหน โดยทำาเปนหนงสอใหแก ดำา การกระทำาเชนนถอวา ขาว โอนสทธเรยกรองของตนทมตอแดงใหแก ดำา แลว

4) สงวนสทธ เชน จากตวอยางเดยวกน ขาว เจาหนเงนก ของแดง ทำา“ ”สญญารบดำาเขาเปน ผคำาประกน เงนก สญญาทขาวรบดำาเขามาเปนผคำาประกน“ ”เปนนตกรรมสงวนสทธ

5) ระงบสทธ เชน ตามตวอยางเดยวกน หากภายหลง แดงนำาเงนมาชำาระหนครบถวน หรอขาวแสดงเจตนาปลดหน การกระทำาของแดงผเปน ลกหน หรอ“ ”ของ ขาว ผเปนเจาหน แตละกรณเชนวามานเปนนตกรรมระงบสทธของเจาหน“ ”

การกระทำาหรอการแสดงเจตนาทมลกษณะครบองคประกอบทง 5 ขอทกลาวมานยอมถอไดวาเปนนตกรรมทสมบรณ ตามความแหง มาตรา 149 หากปรากฏวาขาดตกบกพรองไปบางขอขององคประกอบยอมไมใชนตกรรมทสมบรณตาม มาตรา 149

2 นตกรรมและนตเหตนตกรรม ไดแก การกระทำาใดๆของบคคล อนเกดจากการกระทำาโดย

ชอบดวยกฎหมายโดยมเจตนามงทจะทำาใหการกระทำาของตนเกดผลทางกฎหมาย

6

นตเหต ไดแก เหตการณททำาใหเกดผลทางกฎหมาย ซงอาจเกดจากเหตการณตามธรรมชาต หรอ การกระทำาของบคคล ซงสามารถแยกประเภทของนตเหตไดดงตอไปน

1) นตเหตทไมไดเกดจากการกระทำาของบคคล แบงเปน1.1) เหตการณตามธรรมชาต คอ เหตการณซงมไดเกดจากการกระทำา

ของมนษยและอยนอกเหนอเจตนาของมนษยกได ในบางครงกไมมความสำาคญเลยในทางกฎหมาย เชน ฝนตก แดดออก การเกด การตาย การผานไปของระยะเวลา แตในบางกรณถากลายเปนเหตการณทกอใหเกดการเคลอนไหวสทธทมความสำาคญทางกฎหมายได

ตวอยาง 1.1.1) การเกดของบคคล ทำาใหเรมสภาพบคคล เกดสทธตางๆของบคคลขนตามกฎหมาย ( มาตรา 15 วรรคหนง )1.1.2) บคคลมอายครบ 20 ปบรบรณ ทำาใหบรรลนตภาวะ สทธในการทำานตกรรมจงเกดมขน สามารถทำาไดโดยลำาพง (มาตรา 19,20,21)1.1.3) การตายของบคคล ทำาใหสภาพบคคลสนสดลง ทรพยมรดกจงตกทอดแกทายาท (มาตรา 1599 วรรคหนง )1.1.4) การเกดทงอกรมตลง ทำาใหเจาของทดนมกรรมสทธในทงอกนน (มาตรา 1308 )1.1.5) ระยะเวลาไดผานพนไปจนครบกำาหนดอายความตามกฎหมายโดยไมมการใชสทธเรยกรอง ทำาใหสทธเรยกรองขาดอายความ ลกหนมปฏเสธการชำาระหนได (มาตรา 193/9, 193/10)

1.2) เหตอนเกดจากทรพย คอ กรณทเหตมไดเกดจากการกระทำาของบคคล หากแตเกดจากเหตการณททรพยซงมบคคลเปนเจาของ หรอ ผครอบครอง ตวอยางเชน ความเสยหายอนเกดการกระทำาของสตว ผเปนเจาของหรอบคคลผรบเลยงไวแทนเจาของ จะตองมหนาททจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนแกฝายทตองเสยหายจากการกระทำาของสตวนนตามทกฎหมายบญญตไว

2) นตเหตทเกดจากการกระทำาของบคคล คอ กรณการกระทำาของบคคลซงเดมเปนเหตการณธรรมดาไมมผลทางกฎหมาย อาจกลายเปนการกระทำาทกอใหเกดการเคลอนไหวสทธอนมผลทางกฎหมาย ซงมผลทางกฎหมาย 2 ประการ คอ

ประการท 1 การกระทำาทเกดผลเองโดยชอบดวยกฎหมาย

7

นตเหตประเภทนเกดจากการกระทำาของบคคลอนชอบดวยกฎหมาย โดยผกระทำาจะมเจตนามงทจะใหเกดผลในกฎหมายหรอไม ไมเปนขอสำาคญ เมอไดกระทำาตามบทบญญตของกฎหมาย ผลทางกฎหมายจงเกดขน ซงตางจากนตกรรมตรงทวานตกรรมนนผกระทำาตองมเจตนามงตอผล ผลจงเกดขนตามเจตนาทแสดงออก เชน ในเรองจดการงานนอกสง ถาบคคลใดไดเขาจดการงานของผอน แมจะมไดมความมงหมายเชนนน ผทเขาไปจดการงานแทนยอมมสทธเรยกใหใชสงของ หรอชดใชเงน อนเกดจากการกระทำาของตนอนชอบดวยกฎหมาย

ประการท 2 การกระทำาอนเกดผลอนมชอบดวยกฎหมาย ไดแก กรณบคคลไดกระทำาโดยจงใจ หรอ ประมาทเลนเลอ ตอบคคลอกคน

หนงโดยผดกฎหมาย ใหเสยหายถงตอชวต รางกาย อนามย เสรภาพ ทรพยสน หรอสทธอยางใดอยางหนง ซงการกระทำาประเภทนกอใหเกดการเคลอนไหวสทธอนเรยกวา ละเมด ซงมผลทางกฎหมายคอ ผกระทำาตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผถกกระทำาละเมด แมผกระทำาจะมไดประสงคใหเกดผลทางกฎหมายกตาม

3. ประเภทของนตกรรม3.1 นตกรรมฝายเดยว กบ นตกรรมสองฝาย

1) นตกรรมฝายเดยว คอนตกรรมอนเกดจากการแสดงเจตนาของบคคลฝายเดยว เมอไดแสดงเจตนาแคฝายเดยวแลวนตกรรมเกดผลทนท นตกรรมฝายเดยวยงแยกเปน

1.1) นตกรรมฝายเดยวโดยเครงครด คอ เมอมการแสดงเจตนาออกมากเปนนตกรรมทนท เชน พนยกรรม , คำามนจะใหรางวล เปนตน

1.2) นตกรรมฝายเดยวซงตองมผรบการแสดงเจตนา คอ จะเปนนตกรรมไดตองกระทำาตอบคคลหนง เชน การเลกสญญา คำาเสนอหรอคำาสนอง เปนตน2) นตกรรมสองฝาย คอ นตกรรมทเกดขนโดยการแสดงเจตนาตงแต 2 ฝายขนไปและในแตละฝายจะเปนบคคลคนเดยวหรอหลายคนรวมเปนฝายเดยวกได นตกรรมประเภทนการแสดงเจตนาจะกระทำาเพยงฝายเดยวไมได กลาวคอ ตองมฝายผเสนอและอกฝายเปนผสนองรบ ตวอยางเชนในเรอง สญญา นตกรรมหลายฝายนตาม ป.พ.พ. คอ เอกเทศสญญา เชน สญญาซอขาย

3.2 นตกรรมทมผลเมอผทำายงมชวตอย กบ นตกรรมทมผลเมอผทำาตายแลว1) นตกรรมทมผลเมอผทำายงมชวตอย คอ นตกรรมทผทำามความประสงคใหเกดผลในขณะทตนยงมชวตอย ซงอาจเปนนตกรรมฝายเดยว หรอหลายฝายกได เชน สญญาซอขาย คำามนจะใหรางวล เปนตน

8

2) นตกรรมมผลเมอผทำาตายแลว คอ นตกรรมทเมอขณะทำาแมจะเกดผลสมบรณ แตกยงไมมผลจนกวาผทำานตกรรมจะถงแกความตาย เชน พนยกรรม

3.3 นตกรรมทมคาตอบแทน กบ นตกรรมทไมมคาตอบแทน1) นตกรรมทคาตอบแทน คอ นตกรรม 2 ฝาย ซงตางฝายตางมผลประโยชนตอบแทนซงกนและกน ซงอาจเปนทรพยสน ประโยชน หรอการชำาระหนตอบแทนกได ซงไดบญญตไวใน ป.พ.พ. บรรพ 3 ซงเปนเอกเทศสญญาซงมลกษณะของสญญาทมคาตอบแทน เชน สญญาซอขาย , สญญาเชาทรพย และรวมถงสญญาอนเกดจากการแสดงเจตนาของบคคล เชน สญญาเลนแชรเปยหวย สญญาตางตอบแทนนนเปนนตกรรมทมคาตอบแทนเสมอ แตในบางกรณนตกรรมทมคาตอบแทนอาจมใชสญญาตางตอบแทนได2) นตกรรมทไมมคาตอบแทน คอ นตกรรมททำาใหเปลาไมมคาตอบแทน เชน สญญาใหโดยเสนหา พนยกรรม เปนตน

บทท 2ความสมบรณแหงนตกรรม

9

เหตบกพรองอนเกดจากการกระทำาทไมชอบดวยกฎหมาย ททำาใหนตกรรมเกดความไมสมบรณขน กลาวคอ มผลทำาใหนตกรรมนนไมเกดผลเปนนตกรรมทผกพนกนไดตามกฎหมาย อนตกเปนโมฆะ หรออาจมผลทำาใหนตกรรมเกดผลทไมสมบรณเตมทอนเปนเหตใหนตกรรมตกเปนโมฆยะ ซงเหตตาง ๆ เหลานไดแก

1. ความบกพรองอนเกยวกบความสามารถของบคคล2. ความบกพรองอนเกยวกบวตถประสงคของนตกรรม3. ความบกพรองอนเกยวกบแบบแหงนตกรรม4. ความบกพรองเกยวกบการแสดงเจตนาของบคคลผทำานตกรรม1. ความสามารถเกยวกบความสามารถในการทำานตกรรมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 153 บญญต วาการใดมไดเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายวาดวยความสามารถของ

บคคล การนนเปนโมฆยะดงน จากบทบญญตมาตรา 153 บคคลผหยอนความสามารถในการทำา

นตกรรมตามทกฎหมายไดกำาหนด หากมการแสดงเจตนาทำานตกรรมซงไมไดเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายยอมมผลเปนโมฆยะ ซงบคคลผหยอนความสามารถดงกลาว ไดแก ผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ บคคลวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ

1.1 ผเยาว1.1.1 ลกษณะทวไปของผเยาว

ผเยาว คอ บคคลคนหนงไมวาเพศชายหรอเพศหญง ทยงมอายไมครบตามทกฎหมายกำาหนด กลาวคอ บคคลซงยงมอายไมครบ 20 ปบรบรณนนเปนผเยาว ตอเมอพนจากอาย 20 ปบรบรณจงพนจากภาวการณเปนผเยาว กลายเปนเปนบคคลผบรรลนตภาวะซงสามารถทำานตกรรมไดตามหลกทวไป กฎหมายมเจตนารมณทจะคมครองผเยาวไมใหสญเสยประโยชน เพราะเหตความออนวย ซงการบรรลนตภาวะตามกฎหมายนนมได 2 กรณ คอ

ก) เมอบคคลมอายครบ 20 ปบรบรณข) โดยการสมรส

1.1.2 หลกทวไปในการทำานตกรรมของผเยาวประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 21 บญญตวาผเยาวจะทำานตกรรมใด ๆ ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบ

ธรรมกอน การใด ๆ ทผเยาวไดทำาลงปราศจากความยนยอมเชนวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะบญญตไวเปนอยางอน

10

กจการทผเยาวทำาซงกฎหมายบงคบใหไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน

ผแทนโดยชอบธรรมของผเยาว คอ ผใชอำานาจปกครอง และผปกครอง ไดแก1) บดาและมารดา ในกรณทมทงบดาและมารดา

2) บดาหรอมารดา ในกรณมารดาหรอบดาตาย หรอถกถอนอำานาจปกครอง หรอไมอยในสภาพหรอฐานะทอาจใหความยนยอม หรอโดยพฤตการณผเยาวไมอาจขอความยนยอมจากมารดาหรอบดาได

3) ผรบบตรบญธรรม ในกรณทผเยาวเปนบตรบญธรรม4) ผปกครอง ในกรณทผเยาวไมมบคคลซงอาจใหความยนยอม กลาวคอ ไมม

ทงบดา มารดา หรอผรบบตรบญธรรม แตมการแตงตงบคคลอนเปนผใชอำานาจปกครองแทนโดยไดรบอนญาตจากศาล

ตามบทบญญต มาตรา 21 น ตองเปนการทำานตกรรม หากปรากฏวาเปนนตเหต เชน การทำาละเมด ยอมไมเขาหลกเกณฑตาม มาตรา 21 น กฎหมายไดใหอำานาจผแทนโดยชอบธรรมในการใหความยนยอมแกผเยาวและมอำานาจทำานตกรรมแทนผเยาวไดเพราะผเยาวนนอยภายใตอำานาจปกครอง เวนแตในบางกรณ ดงนนผเยาวสามารถทำานตกรรมได 2 ทาง คอ

ทำาไดดวยตนเองโดยไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงเปนกรณนทผเยาวเรมมความรสกรผดชอบบางแลว จงสามารถทำานตกรรมไดโดยลำาพงบางเปนบางกรณ

ทำาโดยผแทนโดยชอบธรรมเปนผทำาแทน เปนกรณทผเยาวยงไมสามารถรผดชอบไดดวยตนเอง เชน เปนทารก

1.1.3 ขอยกเวนในการทำานตกรรมของผเยาวจากหลกทวไปตามบทบญญตมาตรา 21 ในตอนทาย “ ..... เวนแตจะบญญตไวเปน

อยางอน ” ซงเปนการเปดชองใหผเยาวสามารถทำานตกรรมไดโดยลำาพง เชนนอาจถอไดวา ผเยาวนนไมมความสามารถเปนหลก หากแตมความสามารถเปนขอยกเวน ซงนตกรรมทผเยาวสามารถกระทำาไดโดยลำาพง ไดแก

ก) นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยวประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 22 บญญตวาผเยาวอาจทำาการใด ๆ ไดทงสนหากเปนเพยงเพอจะไดไปซงสทธอนใดอน

หนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนงมาตรา 22 นเปนบทบญญตยกเวนการทำานตกรรมของผเยาว ซงตองไดรบ

ความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอน ซงหากผเยาวไดทำานตกรรมใดซงมแตจะ

11

กอใหเกดประโยชนแกผเยาวแลวกไมควรทจะบงคบใหตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอน ซงตาม มาตรา 22 กำาหนดไว 2 กรณ คอ

(1) นตกรรมทผเยาวมแตทจะไดมาซงสทธ โดยปราศจากซงเงอนไข หรอภาระตดพนใด ๆ เชน ป ยกทดนให หลาน โดยทำาใบมอบอำานาจใหหลานไปทำาการโอนเอง แมหลานยงไมบรรลนตภาวะกเปนผรบมอบอำานาจไปโอนทใหตวเองได เพราะเปนนตกรรมทมแตจะไดแกผเยาว โดยไมมเงอนไข หรอ ภาระตดพนใด ๆ

(2) เพอใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ซงตองเปนการหลดพนโดยเดดขาด และตองไดรบประโยชนโดยตรง โดยปราศจากเงอนไข หรอภาระใด ๆ และตองไมเปนหนจะทตองงดเวนกระทำาการดวย เชนการปลดหนของเจาหน

ข) นตกรรมทผเยาวตองทำาเองเฉพาะตวประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 23 บญญต ผเยาวอาจทำาการใด ๆ ไดสนซงเปนการตองทำาเองเฉพาะตวนตกรรมทผเยาวตองกระทำาเองเฉพาะตว หมายความวา นตกรรมทเกดขน

ดวยการแสดงเจตนาดวยความสมครใจของผเยาวเองผแทนโดยชอบธรรม หรอผอนจะเปนผกระทำาการแทนไมได จงอาจกลาวไดวาเปนเรองทผเยาวตองกระทำาเองโดยแท เชนในการรบรองบตร การทำาพนยกรรม

ตวอยาง เดกชายหม ไดเสยกบ นางเหนง จนใหกำาเนดบตร คอเดกชายโอ ดงน เดกชายหมยอมสามารถกระทำาการรบรองบตรไดดวยตนเอง หาจำาตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมไม เพราะเปนเรองสวนตวโดยแทของเดกชายหม

ค) นตกรรมทจำาเปนตอการเลยงชพประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 24 บญญตวาผเยาวอาจทำาการใด ๆ ไดทงสนซงเปนการสมแกฐานานรปแหงตน และ

เปนการอนจำาในการดำารงชพตามสมควรตาม บทบญญต มาตรา 21 มหลกเกณฑ 3 ประการ ดงน(1) ตองเปนนตกรรมทจำาเปนในการมชวตอย คอ เปนการไดมาซงสงทตองม

ไวหรอการดำารงชพ ของผเยาว เชน อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย ยารกษาโรค และการศกษา

(2) ตองเปนนตกรรมเพอการดำารงชพ ซงกรณนตองพจารณาเปนเรอง ๆ ไป

ตวอยาง เดกหญงเกยว ซอเครองแตงกายในราคา 150 บาท เชนนถอไดวาเปนการซอเครองนงหมไมเกนความจำาเปนในการดำารงชพ แตถาซอเครองแตงกายใน

12

ราคา 50,000 บาท เชนนยอมเปนเรองนงหมอนจำาเปน แตเปนการเกนสภาพแหงการดำารงชพ

(3) ตองเปนการสมควรแกฐานานรปของผเยาว กลาวคอ ใหเหมาะสมกบฐานะในการดำาเนนชวตของผเยาวเปนรายกรณไป เชน ลกเศรษฐจะนำาเงนทพอใหไปซอรถจกรยาน ยอมถอวาเกนแกฐานานรปแหงตน

ง) กจการทผแทนโดยชอบธรรมใหความยนยอมโดยทวไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 26 บญญตวาถาผแทนโดยชอบธรรมอนญาตใหผเยาวจำาหนายทรพยสนเพอการอนใด

อนหนงไดระบไว ผเยาวจะจำาหนายทรพยสนเปนประการใด ภายในขอบของการทระบไวนนกทำาไดตามใจสมคร อนง ถาไดรบอนญาตใหจำาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอนใด ผเยาวกจำาหนายไดตามใจสมคร

กรณตาม มาตรา 26 นเปนบทบญญตยกเวนหลกทวไป ตาม มาตรา 21 กลาวคอ เปนบทบญญตทผแทนโดยชอบธรรมไดใหความยนยอมแกผเยาวในการจำาหนายทรพยสนได แตเพยงเทาทไดใหความยนยอมไวเทานน เชน บดายอมใหบตร นำาแหวนทองทไดมาจาก ปา ไปขายได แตหาก ปรากฏวาบตรไดแหวน และสรอยมาจาก ปา เชนนบตรจะนำาสรอยไปขายดวยหาไดไม

แตหากวาไมไดระบเอาไว วาใหขายอะไรไดบาง เชนน บตรชอบทจะขายไดทงแหวนและสรอยคอ ทงตายบทบญญตในตอนทาย

นอกจากน ผแทนโดยชอบธรรมอาจใหความยนยอมแกผเยาวในการประกอบธรกจการคา หรอทำาสญญาเปนลกจางได ตามบทบญญต มาตรา 27 ดงน

ผแทนโดยชอบธรรมอาจใหความยนยอมแกผเยาวในการประกอบการคาหรอธรกจอน หรอในการทำาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณผแทนโดยชอบธรรมไมใหความยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาลใหสงอนญาตได

ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจหรอการจางแรงงานตามวรรคหนง ใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว

ถาการประกอบธรกจหรอการทำางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความเสยหายถงขนาดหรอเสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอมทไดใหแกผเยาวเสยได หรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรมอาจรองขอตอศาลใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได

13

ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาลใหเพกถอนการบอกเลกความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมได

การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรมหรอการเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทำาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลวของผเยาวสนสดลงแตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทำาไปแลว กอนมการบอกเลกความยนยอม หรอเพกถอนการอนญาต

ตาม บทบญญต มาตรา 27 ผเยาวอาจประกอบธรกจกาคา หรอ ทำาสญญาเปนลกจาง ไดหากไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม หรอ ไดรบอนญาตจากศาล กอน ซงมหลกเกณฑ ดงน

(1) ในการประกอบธรกจหรอการคาอนนน ไมจำากดวาเฉพาะการคาขายเทานน หรอเปนลกจาง นนตองปฏบตตาม พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 หามนายจางจางเดกอายตำากวา 15 ป เปนลกจอง ดงนน ผเยาวทจะไปลกจางไดนน ตองมอายตงแต 15 ปบรบรณขนไป

(2) หากผแทนโดยชอบธรรมไมใหความยนยอมโดยปราศจากเหตอนสมควร ผเยาวสามารถรองขอตอศาลใหสงอนญาตได ซงมาตรา 27 น กฎหมายยนยอมใหผเยาวรองขอตอศาลไดโดยลำาพงซงมตองไดรบความยนยอม และไมถอวาเปนการฟองรองบพการ(คดอทลม)ซงตองหามตามกฎหมาย ซงหากศาลเหนสมควรกจะสงอนญาตตามคำาขอของผเยาว

ผลของมาตรา 27 มดงตอไปน(1) ถาผเยาวไดรบความยนยอมใหประกอบธรกจการคา หรอเปนลกจางแลว

ใหผเยาวมฐานะเสมอนเปนบคคลผบรรลนตภาวะแลว แตเฉพาะในกจการททำาเทานน ซงหากปรากฏวาเปนการนอกเหนอจากทไดรบความยนยอมหรอไดรบอนญาต ผเยาวยงคงเปนผหยอนความสามารถอยนนเอง

(2) หากในการประกอบธรกจ หรอการทำางานนน กอใหเกดความเสยหายถงขนาด หรอเปนการเสอมเสยแกผเยาว เชน ในการทำาธรกจผเยาวถกโกงมาก หรอในการทำางานนนเปนเหตใหสยสขภาพ ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอมนนได หรอในกรณศาลอนญาตผแทนโดยชอบธรรมอาจรองขอตอศาลใหเพกถอนการอนญาตนนได แตหากถาผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาลใหเพกถอน การบอกเลกความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมได

14

(3) ในการบอกเลกความยนยอมหรอการเพกถอนการอนญาต ยอมทำาใหฐานะเสมอนบคคลผบรรลนตภาวะของผเยาวสนสดลง แตทงนไมเปนการกระทบการ ใด ๆ ทผเยาวไดกระทำาไปแลวกอนการบอกเลก หรอเพกถอน ดงกลาว เชน หม ไดรบความยนยอมจากมารดาใหประกอบกจการคาขาย หมยาง หนาบาน ปรากฏวาประสบปญหาขาดทน มารดาของหม จงบอกเลกความยนยอม แตทงน กอนหนาการบอกเลกการยนยอมดงกลาว โอ ไดสงซอหมยาง 200 ไม ดงนแมจะมการยกเลกการใหความยนยอม แตเมอกอนการเลกนตกรรมซอหมยางนไดมแลว เชนนหมยงผกพนในนตกรรมนอย

จ.) นตกรรมทสำาคญ ตาม มาตรา 1574 และมาตรา 1575นตกรรมทถอไดวาเปนการสำาคญ ซงอาจกอใหเกดความเสยหายใหเกดแกผ

เยาว กฎหมายจงใหศาลเปนผควบคมการใชอำานาจของผแทนโดยชอบธรรม โดยบงคบใหตองมการขออนญาตจากศาล ซงศาลอาจมคำาสงอนญาตตอเมอเหนวาเปนประโยชนแกผเยาว หรอมความจำาเปนโดยแท หากกระทำาการอนเปนการฝาฝนนตกรรมนนไมผกพนผเยาวหรอในบางกรณอาจตกเปนโมฆะได

นตกรรมทผแทนโดยชอบธรรมไมสามารถกระทำาแทนผเยาวไดไมไดรบอนญาตจากศาลกอน ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1574 กำาหนดไวมตอไปน

1) ขาย แลกเปลยน ขายฝาก ใหเชาซอ จำานอง ปลดจำานอง หรอโอนสทธจำานอง ซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจำานองได

2) การทำาใหสนสดลงทงหมดหรอบางสวนซงทรพยสทธของผเยาวอนเกยวกบอสงหารมทรพย

3) กอตงภาระจำายอม สทธอาศย สทธเหนอพนดน สทธเกบกน ภาระตดพนในอสงหารมทรพย หรอทรพยสนอนใดในอสงหารมทรพย

4) จำาหนายไปทงหมดหรอบางสวนซงสทธเรยกรองทจะใหไดมาซงทรพยสทธในอสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยทอาจจำานองไดหรอสทธเรยกรองทจะใหทรพยสน เชนวานของผเยาวปลอดจากทรพยสทธทมอยเหนอทรพยสนนน

5) ใหเชาอสงหารมทรพยเกนสามป6) กอขอผกพนใด ๆ ทมงใหเกดผล ตาม 1) 2) หรอ 3)7) ใหกยมเงน8) ใหโดยเสนหา เวนแตจะเอาเงนไดของผเยาวใหแทนผเยาวเพอการกศล

สาธารณะ เพอการสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา ทงนพอสมควรแกฐานานรปของผเยาว

15

9) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพน หรอไมรบการใหโดยเสนหา

10) ประกนโดยประการใด ๆ อนอาจมผลใหผเยาวตองรบเปนผรบชำาระหน หรอทำานตกรรมอนทมผลใหผเยาวตองรบเปนผรบชำาระหนของบคคลอนหรอแทนบคคลอน

11) นำาทรพยสนไปแสวงหาผลประโยชนนอกจากในกรณทบญญตไวในมาตรา 1589/4 (1) (2) หรอ (3)

ซงใน มาตรา 1589/4 ไดกำาหลกเกณฑถงในกรณทผเยาวมเงนได ผแทนโดยชอบธรรมสามารถใชไดตามสมควร เพอเปนการอปการะเลยงด หรอ เพอการศกษา ของผเยาว แตหากยงมเหลออย ใหใชไดเฉพาะในกรณดงตอไปน

1. ซอพนธบตรรฐบาลไทย หรอพนธบตรทรฐบาลไดไดคำาประกน2. รบขายฝากหรอรบจำานองอสงหารมทรพยในลำาดบแรก แตจำานวนเงนทรบ

ขายฝากหรอจำานองตองไมเกนกงราคาตลาดของอสงหารมทรพยนน3. ฝากประจำาในธนาคารทไดตงขนโดยกฎหมายหรอทไดรบอนญาตใหประกอบ

กจการในราชอาณาจกร4. ลงทนอยางอนซงศาลอนญาตเปนพเศษ12) ประนประนอมยอมความ13 มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉยคำาพพากษาฎกาท 1617/2494 ญ. จำาเลยซงเปนผแทนโดยชอบธรรม

ของบตรผเยาว ทำาสญญาจะแลกเปลยนทดอนของบตรผเยาวกบทดนของโจทก แตยงไมทนรองขออนญาตตอศาล บตรถงแกความตาย ทดนตกเปนมรดกแกจำาเลย ดงนนนน โจทกจะฟองบงคบจำาเลยใหโอนทดนแกโจทกตามสญญาไมได เพราะจำาเลยเปนเพยงผทำาสญญาแทนบตร สญญายอมไมผกพนจำาเลย แมโจทกจะฟองบตรผเยาวกไมได จงฟองผรบมรดกกไมได

คำาพพากษาฎกาท 2170/2516 บดาทำาสญญาตางตอบแทนพเศษใหเชาอสงหารมทรพยของของบตรผเยาวตลอดชวตของผเชา โดยไมไดรบอนญาตจากศาล การใหเชานนมผลผกพนบตรผเยาวเพยงสามป

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1575 บญญตวาถาในกจการใดประโยชนของผใชอำานาจปกครอง หรอประโยชนของคสมรส

หรอบตรของผใชอำานาจปกครองขดกบประโยชนของผเยาว ผใชอำานาจปกครองตองไดรบอนญาตจากศาลกอนจงทำากจการนนได มฉะนนเปนโมฆะ

16

กรณตามมาตรา 1575 นเปนกรณทกจการทประโยชนของผใชอำานาจปกครอง ผปกครอง รวมทงคสมรส หรอแมกระทงบตรของผใชอำานาจปกครอง ขดกบประโยชนของผเยาวแลว ผใชอำานาจปกครองหรอผปกครองตองไดรบอนญาตจากศาลกอน ไมเชนนนจะตกเปนโมฆะ

ทงนคำาวา ประโยชนขดกนน ไมจำาเปนตองเปนกรณทตวผเยาวตองเสยเปรยบตอผแทนโดยชอบธรรมแตฝายเดยวไม แมกรณทผเยาวไดรบประโยชนแตผใชอำานาจปกครองเสยเปรยบกถอไดวาเปนกรณทผลประโยชนขดกนไดแลวซงจำาตองขออนญาตตอศาลกอนมฉะนนกตกเปนโมฆะเชนกน

ตวอยาง มด ผเยาว ไดรบเครองเพชร เปนมรดกจาก ยาย 1 ชด ซงมราคา 10 ลานบาท แต นายปลวก บดาผแทนโดยชอบธรรมของ มด ไดทำานตกรรมขายเครองเพชรดงกลาวใหกบ นางดวง ภรรยา ซงเปนแมเลยงของ มด ในราคา 5 ลานบาท ดงนแมบดาผใชอำานาจปกครองมอำานาจในการจดการและจำาหนายทรพยสนของผเยาวไดโดยไมตองไดรบความยนยอมของบตรแตกรณเปนการทประโยชนของผใชอำานาจปกครองขดกบประโยชนของผเยาว ถาบดาทำาไปโดยไมไดรบอนญาตจากศาล ยอมตกเปนโมฆะ

1.2 คนไรความสามารถประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 บญญต วาบคคลวกลจรตผใด ถาคสมรสกด ผบพการกลาวคอ บดา มารดา ปยา ตา

ยาย ทวดกด ผสบสนดานกลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดและบตรนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความสามารถ ศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความสามารถกได

บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนงตองจดใหอยในความอนบาล อำานาจหนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาลใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน

คำาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศใน ราชกจจานเบกษาตามบทบญญต มาตรา 28 น สามารถแยกพจารณารายละเอยดเกยวกบคน

ไรความสามารถไดดงน1.2.1 บคคลวกลจรตทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ

คนวกลจรต หมายถง บคคลทมความบกพรองทางสตปญญา จนถงขนาดทไมสามารถรบรวาอะไรผดหรอถก จนอาจกอใหเกดความเสยหายแกทรพยหรอฐานะได แตทงนไมไดหมายเฉพาะผมจตผดปกตหรอบาเทานน แตยงหมายความรวมถงบคคล

17

ทมกรยาอาการผดปกต อนเนองมาจากสตวปลาส ขาดความรสกผดชอบ อนไมสามารถประกอบกจการงานของตนไดเลยทเดยวซงอาจมลกษณะสำาคญ คอ เปนอยางมาและเปนประจำา

การทศาลจะมคำาสงใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถไดนน จะตองมผยนคำารองขอตอศาลศาลจะมคำาสงเองนนไมได ซง ตามมาตรา 28 วรรคหนง ไดกำาหนดตวบคคลทสามารถรองขอได ดงน

- บพการ ไดแก บดามารดา ปยา ตายาย และทวด- ผสบสนดาล ไกแก ลก หลาน เหลน ลอ (บตรบญธรรมในกรณทมการจด

ทะเบยนรบบตลบญธรรม)- ผอนบาล หรอผพทกษ- พนกงานอยการ

1.2.2 การใหคนไรความสามารถอยในความอนบาลบทบญญต มาตรา 28 วรรคสอง กำาหนดใหคนไรความสามารถตองอยใน

ความอนบาล ซงผอนบาลสามารถแบงไดเปน 4 ประเภท ดงตอไปนก) ผใชอำานาจปกครองในกรณทบตรทยงไมบรรลนตภาวะถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ บดา

มารดายอมเปนผอนบาล ทงนตามทบญญต ไวใน มาตรา 1569 วรรคหนง วา ในกรณบตรถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอเสมอนไรความสามารถ ผใชอำานาจปกครองยอมเปนผอนบาลหรอผพทกษแลวแตกรณ แตถาปรากฏวาบตรอาย 20 ป ซงบรรลนตภาวะแลว กไมเขาหลกเกณฑตามบทบญญตน

ข) บดามารดาประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1569/1 วรรค 2 บญญต วาในกรณทบคคลซงบรรลนตภาวะและไมมคสมรสถกศาลสงใหเปนคนไร

ความสามารถหรอ..... ใหบดามารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาลหรอ..... แลวแตกรณ เวนแต ศาลจะสงเปนอยางอน

ตามบทบญญตมาตราน เปนการกำาหนดหลกเกณฑในกรณทบคคลซงบรรลนตภาวะแลวแตยงไมไดทำาการสมรส และถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ผทสามารถเปนผอนบาลไดคอ บดาและมารดา หรอในกรณทมแตบดาหรอมารดา ใหคนใดคนหนงเปนผอนบาล และในกรณทไมมทงบดาและมารดา หรอมแตไมอยในสภาพทจะเปนผอนบาลได กรณนศาลอาจมคำาสงตงบคคลผหนงผใดขนเปนผอนบาลกได เชน พหรอนอง ปยา เปนตน ซงคำาสงนมผลเปนการถอนอำานาจปกครองของบดามารดาไปในตว

18

สามหรอภรยาประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1463 บญญต วาในกรณทศาลสงใหสามหรอภรยาเปนคนไรความสามารถหรอ..... ภรยา

หรอสามยอมเปนผอนบาลหรอ..... แตเมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ และถามเหตสำาคญ ศาลจะตงผอนเปนผอนบาลหรอผพทกษกได

บทบญญตในมาตรานเปนกรณท คนไรความสามารถ ไดทำาการสมรสแลว สามหรอภรยาอกฝายซงไมไดเปนคนไรความสามารถยอมเปนผอนบาล แตหากปรากฏวามเหตอนสำาคญอนเปนการแสดงใหเหนวาคสมรสอกฝายไมเหมาะทจะเปนผอนบาล ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการอาจรองขอตอศาลใหตงบคคลอนทสมควรเปนผอนบาลแทนคสมรสกได เชน นายเม ไดสมรสกบนางเหนง แตภายหลงนายเม ปวยเปนโรคจต จงถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ดงน นางเหนง ภรยาจงเปนผอนบาล แตปรากฏวา นางเหนง ชอบเลนการพนน ไมดแล นายเม และยงชอบทำารายรางกายนายเม เปนประจำา ดงน บดามารดา ของนายเม ซงเปนผมสวนไดเสย อาจรองขอตอศาลใหถอนการเปนผอนบาลของนางเหนงและตงตนเปนผอนบาลนายเม กยอมทำาได

ง) บคคลอนนอกจาก 3 กรณแรก ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1569/1 บญญตวาในกรณทผเยาวถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ และศาลมคำาสงตง

บคคลอนซงมใชผใชอำานาจปกครองหรอผปกครองเปนผอนบาล ใหคำาสงนนมผลเปนการถอนผใชอำานาจปกครองหรอผปกครองทเปนอยในขณะนน

บทบญญตมาตราน เปนกรณทคนไรความสามารถ ไมมบดามารดา หรอคสมรสและศาลไดมคำาสงตงบคคลอนเปนผอนบาล คำาสงตงบคคลอนนอกจากผใชอำานาจปกครอง ผปกครอง บดาหรอมารดา ยอมมผลเปนการถอนอำานาจของผใชอำานาจปกครอง หรอผปกครอง ในเปนอยในขณะนน1.2.3 ผลของการทำานตกรรมของคนไรความสามารถ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 บญญตวาการใด ๆ อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทำาลง การนน

เปนโมฆยะบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ โดยหลกตองจดใหอยในความ

อนบาลของผอนบาล ดงนน คนไรความสามารถจงไมอาจทำานตกรรมใด ๆ ตองใหผอนบาลเปนผการทำาแทน ดวยเหตนนตกรรมใดกตามทคนไรความสามารถไดกระทำาไป นตกรรมนนจงมผลตกเปนโมฆยะ ตามทกฎหมายไดบญญตไวในมาตรา 29

19

1.2.4 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 บญญตวาถาเหตททำาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนน

เองและบคคลใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคำาสงทใหเปนคนไรความสามารถนน

คำาสงของศาลมาตรานใหประกาศในราชกจจานเบกษาเมอเหตแหงความไรความสามารถทศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ

ไดสนสดหรอไดผานพนไปแลว เชน เปนโรคจต แตแพทยไดรกษาจนหาย บคคลซงมอำานาจรองขอใหศาลสงใหเปนคนไรความสามารถตามทไดกำาหนดไวในมาตรา 28 อนไดแก บพการ ผสบสนดาล ผปกครองหรอผพทกษ(กรณคนเสมอนไรความสามารถ) และผอนบาลของบคคลไรความสามารถมสทธรองขอใหศาลมคำาสงเพกถอนคำาสงใหเปนคนไรความสามารถ และใหมการประกาศคำาสงนนในราชกจจานเบกษา

1.3 บคคลวกลจรตทศาลยงไมมคำาสงใหเปนคนไรความสามารถการทบคคลคนใดแมจะเปนบคคลวกลจรต แตยงไมไดมคำาสงศาลสงใหเปนคน

ไรความสามารถ กไมเรยกบคคลวกลจรตนวาเปนคนไรความสามารถ และไดรบความคมครองจากกฎหมายแตกตางจากคนไรความสามารถ ซงบทบญญตของกฎหมายทเปนการคมครองการทำานตกรรมของคนวกลจรต กำาหนดไวใน มาตรา 30

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 บญญตวาการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซงศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถได

กระทำาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอไดกระทำาในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวาผกระทำาเปนคนวกลจรต

จากบทบญญต มาตรา 30 อาจพจารณาไดดงนการทำานตกรรมของบคคลวกลจรตจากบทบญญตมาตรา 30 ในการทำานตกรรมของบคคลวกลจรตนนถอวา

สมบรณไมตกเปนโมฆยะแตประการใด แตมขอยกเวนทการทำานตกรรมของบคคลวกลจรตตกเปนโมฆยะ ซงตองประกอบไปดวย หลกเกณฑดงน

1) หากไดกระทำานตกรรมนนในขณะทจรตวกล กลาวคอ ไดกระทำานตกรรมในขณะทเสยสตไมรผดชอบ

2) คกรณอกฝายหนงไดวาผททำานตกรรมนนเปนคนวกลจรต ซงหลกเกณฑในขอนเปนการคมครองบคคลภายนอกผกระทำาการโดยสจรต เพราะกรณของบคคลวกลจรตนนไมไดมการประกาศในราชกจจานเบกษาดงเชน กรณคนไรความสามารถ

20

ตวอยาง มอย บคคลวกลจรต ไดทำานตกรรมขายรถยนต ใหแก โอ ซงในขณะนน โอ ทราบดวา มอย เปนบคคลวกลจรต แตกยงทำานตกรรมดวย ดงนแม มอยจะมไดกระทำานตกรรมในขณะทตนมจตวกลอยกตาม กตองถอวานตกรรมซอขายรถยนตนมผลตกเปนโมฆยะแลว

1.4 คนเสมอนไรความสามารถคนเสมอนไรความสามารถนนไมถงกบเปนบคคลวกลจรตทไมรสกผดชอบ แต

ดวยหลกเกณฑทกฎหมายกำาหนดทำาใหสามารถจดทำาการงานไดดวยตนเอง หรออาจไดมการจดการไปในทางทเสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 32 บญญตวาบคคลใดมกายพการหรอมจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หรอประพฤต

สรยสรายเสเพลเปนอาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทำานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะจดทำาการงานโดยตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามมาตรา 28 รองขอตอศาล ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได

บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนงตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญต บรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน

ใหนำาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม

คำาสงของศาลตามาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาบคคลทมเหตอนควรตามทไดกำาหนดไวในมาตรา 32 วรรคหนงน หากบคคลท

มสทธรองขอตอศาลตามทไดกำาหนดไวใน มาตรา 28 อนไดแก บพการ คสมรส ผสบสนดาน ผปกครอง เปนตน ขอใหศาลสงใหบคคลดงกลาวเปน คนเสมอนไรความสามารถ บคคลดงกลาวนตองจดใหอยในความดแล ของผพทกษ

ซงหลกเกณฑตาม มาตรา 32 สามารถสรปไดดงน1.4.1 หลกเกณฑการเปนคนเสมอนไรความสามารถ

ก. ตองเปนบคคลทไมสามารถจดการงานของตนเองได หรอหากจดการอาจกอใหเกดความเสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได ซงในกรณนตองเปนปญหาขอเทจจรงทตองพจารณาเปนรายกรณไป ซงสวนมากมกจะขนอยกบดลพนจของศาล

คำาพพากษาฎกาท 95/2483 ผปวยเปนโรคอมพาตมอเทาตายไมสามารถสามารถนงไดดวยตนเอง แตถาไมอาจสบใหศาลทราบไดวาผปวยมจตฟ นเฟอนไมสม

21

ประกอบ ไมสามารถจดการงานของตนได กเหนวาเปนผปวยกายพการเทานน ศาลยอมจะพพากษายกคำารอง

ข. บคคลนนมเหตบกพรองตามทกฎหมายไดกำาหนดเอาไว ซงเหตบกพรองดงกลาวมดงน

1) กายพการ หมายถงรางกายสวนหนงสวนใดไดขาดหายไปไมสมปรกอบ เชนแขนขาด ตาบอดทง 2 ขาง

2) จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง ผมจตไมปกตหรอมอาการสมองพการแตไมถงขนวกลจรต โดยยงมความรสกผดชอบอยบางไมถงขนไรสตเสยทเดยว

3) ประพฤตอสลยสรายเสเพลเปนอาจณ หมายถง บคคลทใชจายเงนทองอยางไรประโยชนโดยไมจำาเปน กลาวคอเปนการใชจายเงนทองเกนกวารายไดหรอทรพยสนทมอย และมลกษณะเปนการสลยสรายเปนประจำาและบอยครง เชน หม มเงนเดอน 20,000 บาท แตกลบมคาจายเดอนละ 30,000 โดยสวนมากมกเอาไปเทยวเตรเปนประจำา ประกอบกบชอบเลนการพนน เปนตน

4) ตดสรายาเมา กลาวคอตดในลกษณะทไมสามารถลดละหรอเลกได5) มเหตอนซงเปนไปในทำานองเดยวกน ซงตองพจารณาเปนรายกรณไป

1.4.2 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถก. ตองจดใหอยในความพทกษ ตามทไดบญญตไวในมาตรา 32 วรรคสอง

และวรรคสาม ซงผพทกษอาจมขนไดตามบทบญญตแหงกฎหมาย หรอศาลเปนผแตงตง และมผลเชนเดยวกบในกรณของผอนบาล

ข. อำานาจและหนาทของผพทกษ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 34 ไดกำาหนดนตกรรมซงคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงกระทำาการใดได ดงน

1) นำาทรพยสนไปลงทน2) รบคนทรพยสนทนำาไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน3) กยมหรอใหกยม หรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา4)รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชำาระหน5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกำาหนดระยะเวลาเกนกวา หก เดอน หรอ

อสงหารมทรพยมกำาหนดระยะเวลาเกนกวา สาม ป6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอสมควรแกฐานานรปเพอการกศล การ

สงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพน หรอไมรบการใหโดย

เสนหา

22

8) ทำาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธในอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา

9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนหรอซอมแซมอยางใหญ

10) เสนอคดตอศาลหรอดำาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการรองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ

11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉยถามกรณอนนอกจากทกำาหนดมา ซงคนเสมอนไรความสามารถ อาจทจะ

จดการไปในทางทเสยหาแกทรพยสนของตนหรอของครอบครว ในการทจะสงใหบคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถ หรอเมอผพทกษรองขอในภายหลง ศาลยอมมอำานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงสามารถทจะกระทำาการนน ๆ ได ทงนตามทไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคสอง

ในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถกระทำานตกรรมไดแตอยางอยางใด เพราะเหตทมกายพการหรอมจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลอาจมคำาสงใหผพทกษกระทำาการนน ๆ แทนคนไรความสามารถนนกยอมได โดยใหนำาบทบญญตในเรองอนเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบในกรณน ทงนตามทไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคสาม

ทงน บทบญญตมาตรา 34 น ตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา และการกระทำาใดของคนเสมอนไรความสามารถ ไดกระทำาลงโดยฝาฝน มาตรา 34 นมผลตกเปน โมฆยะ

กรณทผพทกษ ไมใหความยนยอมโดยปราศจากเหตอนสมควร ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดกำาหนดหลกเกณฑไวในมาตารา 35 ดงน

ในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความสามารถกระทำาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอนสมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอศาลจะมคำาสงอนญาตใหกระทำาการนนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถนนกอาจรองขอใหศาลสงอนญาตกได1.4.3 ความสนสดแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 36 บญญตวาถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดไปแลว ใหนำา

บทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมเหตแหงการสนสดการเปนคนเสมอนไรความสามารถม 2 ประการดงน

23

1) เหตทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ตามทไดกลาวมาแลว นน เชน หายจากการเปนอมพาต ไดสนสด และผทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ ตามมาตรา 28 รองขอใหศาลเพกถอน คำาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถยอมกลบเปนคนทมความสามารถดงเดม

2) ความสนสดอกประการหนงคอ โดนคนเสมอนไรความสามารถกลายเปนคนวกลจรต และถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ทงนอำานาจของผพทกษยอมกลายเปนของผอนบาล

ทงนความสนสดแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถ โดยศาลมคำาสงเพกถอนคำาสงดงกลาว ตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา เพอใหบคคลโดยทวไปไดรบร

2. ความสมบรณแหงนตกรรม2.1 ลกษณะของวตถประสงคทไมชอบดวยกฎหมายวตถประสงคทไมชอบดวยกฎหมายหรอทกฎหมายไมยอมรบให ไดแก กรณท

บญญตไวในมาตรา 150 บญญตวา “การใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายเปนการพนวสยหรอเปนการขดตอความสงบเรยบรอย

หรอศลธรรมอนดของประชาชน การนนเปนโมฆะ กลาวคอ”1)วตถประสงคทเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายวตถประสงคทเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย หมายถง การทำา

นตกรรมทมวตถประสงคทกฎหมายบญญตหามไวโดยชดเจน ซงจะเปน กฎหมาย“แพง หรอ กฎหมายอาญา หรอเปนกฎหมายอนใดกได ทสำาคญกฎหมายนนตองม” “ ”บทบญญตหามมใหกระทำาการบางอยางไวโดยชดเจน และทส ำาคญกฎหมายดงกลาวตองมอยในขณะทำานตกรรม เชน มาตรา 288 ป.อ. หามฆาคน ถาหากนาย ก. ตกลงกบนาย ข. วาจางใหนาย ข. ไปฆานาย ค. โดยใหคาจาง 5,000 บาท เชนน นตกรรมการวาจางยอมตกเปนโมฆะเพราะมวตถประสงคตองหามชดแจงโดยกฎหมาย

2)วตถประสงคเปนการพนวสยวตถประสงคเปนการพนวสย กคอ วตถประสงคทเปนไปไมไดเมอคกรณไดแสดงเจตนาทำานตกรรมทมวตถประสงคพนวสยมาตงแตขณะทำานตกรรมแลว กเทากบวาจงใจมใหนตกรรมททำานนบงเกดผลตามกฎหมายเลย กฎหมายจงไมอาจบงคบใชไดเพราะคกรณมไดมเจตนาใหเกดผลอยแลว

อนง ลกษณะการพนวสยกคอ

ตองเปนการพนวสยอยางเดดขาด คอเปนไปไมไดเลย

24

ตองเปนการพนวสยสำาหรบทกคน เหตการณทพนวสยจะตองมอยในขณะททำานตกรรม ถาการพนวสยเกดขน

ภายหลง เปนเรองการชำาระหนพนวสย การพนวสยน อาจจะเกดจากเหตการณตามธรรมชาตหรอการพนวสยใน

ทางกฎหมายกไดตวอยางเชน นายสมนนขณะทกำาลงตกลงขายรถยนตรของตนคนหนงใหกบนายสน ปรากฏวาฟาผารถยนตรคนดงกลาวจนเสยหายหมดทงคนเชนน วตถประสงคของนตกรรมการซอขายในสวนของการโอนกรรมสทธจงตกเปนโมฆะ เพราะการโอนเปนไปไมได

3)วตถประสงคขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชนทานศาสตราจารย ดร.จด เศรษฐบตร กลาวไววา ความสงบเรยบรอยของ“

ประชาชน คอขอหามทสงคมบงคบแกเอกชนเพอสงคมจะไดดำารงอยไดเพอคมครองปกปองรกษาเอกชนซงอยในสงคมนนเอง แตความหมายของความสงบเรยบรอยกยงมความหมายกวางอยด จงตองปลอยใหอยในดลยพนจของศาลทจะน ำา” “บทบญญตทมความไมแนนอนนไปใชใหเหมาะสมแกกรณและความเปนธรรมซงอาจแตกตางกนตามพฤตการณ กาลเทศะและความเหมาะสมเปนเรอง ๆ ไป”

หลกเกณฑในการพจารณาเรองความสงบเรยบรอย ไดแก- ความสงบเรยบรอยทางการเมอง การปกครอง- ความสงบเรยบรอยทางครอบครว- ความสงบเรยบรอยทางวชาชพสำาหรบวชาชพบางประเภท - ความสงบเรยบรอยทางเศรษฐกจ4)วตถประสงคขดตอศลธรรมอนดของประชาชนนนกคอนตกรรมทมวตถประสงคทขดกบหลกจรยธรรม อนเปนกลกทบคคลในสงคมทซอสตย ตรงไปตรงมา

ยอมรบนบถอ แตอาจแตกตางกนไปแตละทองถน

ตวอยางเชน การทำานตกรรมการจางหญงใหตงครรภแทน โดยใหหญงทรบจางสงมอบบตรใหผวาจางเพอแลกกบเงนคาจางทจะไดรบ เปนตน

ในทำานองเดยวกน บางครงนตกรรมเดยวอาจมวตถประสงคทงเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย ทงยงขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชน ทงขดตอศลธรรมอนดชองประชาชน

25

ตวอยางเชน นายเสอมความขดแยงกบนายสอง ตองการฆานายสอง จงไปทำานตกรรมวาจางนายเห ยม เปนเงน 100,000 บาท ใหนายเหยม มาฆานายสอง นตกรรมการจางนยอมมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงดวยกฎหมายอาญา เพราะมาตรา 288 ประมวลกฎหมายอาญาหามฆาคน ในขณะเดยวกนนตกรรมนกมวตถประสงคขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชนหากปลอยใหมการจางฆาใครกไดโดยอสระ ความไมสงบเรยบรอยของประชาชนเพราะหากปลอยใหมการจางวานฆาใครกไดโดยอสระ ความไมสงบเรยบรอยยอมเกดขนในบานเมองอยางแนนอน ทงการฆายงเปนเรองทมวตถประสงคขดตอศลธรรมอนดของประชาชนอกดวย

2.2 ผลของนตกรรมทมวตถประสงคไมชอบดวยกฎหมายนตกรรมดงกลาวจะตกเปนโมฆะ เพราะเมอมวตถประสงคไมชอบดวยกฎหมาย

เสยแลว กฎหมายยอมไมอาจรบรองใหนตกรรมดงกลาวมผลในทางกฎหมายได2.3 การแยกประเภทนตกรรมตามวตถประสงค2.3.1. นตกรรมทมชอ นตกรรมทไมมชอ และนตกรรมแบบผสมนตกรรมทมชอนน กคอนตกรรมทนอกจากจะมชอเฉพาะของตวเองแลวยงม

หลกเกณฑของกฎหมายเฉพาะและมวตถประสงคเฉพาะนตกรรมนน ๆ ดวย เชน สญญาซอขาย

นตกรรมทไมมชอ กคอนตกรรมทไมไดมบทบญญตของกฎหมายเปนพเศษ ซงผทำานตกรรมประเภทนจะทำาโดยมองคประกอบทางขอเทจจรงทไมตรงกบนตกรรมใดชนดหนงทมช อ สำาหรบนตกรรมประเภทนกจะมวตถประสงคตามลกษณะของนตกรรมททำาขนเปนกรณ ๆ ไป เชน สญญาเชาตางตอบแทนพเศษ

นตกรรมแบบผสม เปนการนำาวตถประสงคของนตกรรมทมชอ 2 นตกรรมหรอหลายนตกรรมมาผสมกน เชน สญญาเชาทจอดรถ มวตถประสงคของสญญาเชา คอ การไดใชพนทจอดรถ และวตถประสงคของฝากทรพย คอ หนาทในการดแลรถทจอด เปนตน

2.3.2 นตกรรมทตองมวตถประสงคและนตกรรมลอยนตกรรมทมวตถประสงค กคอนตกรรมทถอวาวตถประสงคเปนองคประกอบทเปนสาระสำาคญ ถาขาด

วตถประสงคหรอมวตถประสงคทไมชอบดวยกฎหมาย นตกรรมนนกไมกอผลใด ๆ ในทางกฎหมายเลย

สวนนตกรรมลอย กคอนตกรรมทกอใหเกดผลของนตกรรมไดโดยแยกออกจากวตถประสงค สำาหรบนตกรรม

26

ลอยน โดยปรกตแลวมจำากดเฉพาะกรณทกฎหมายกำาหนดไวเทานน เชน ในเรองของตวเงน

2.4 ความแตกตางระหวางวตถประสงคในทางภาวะวสยและมลเหตชกจงใจ เมอพจารณาในทางภาวะวสย

- วตถประสงคมกจะเปนเรองคอนขางแนนอน ไมคอยเปลยนแปลงแตมลเหตชกจ งใจเป นเร องท ไมแน นอน เปล ยนแปลงไปตามบ คคล สถานการณทหลากหลาย

- วตถประสงคมกเปนเร องในทางภาวะวสย (Oggettivo) แตมลเหตช ก จ ง ใ จ ม ก เ ป น เ ร อ ง ส ว น ต ว ห ร อ เ ป น เ ร อ ง ใ น ท า ง อ ต ว ส ย (Soggettivo)

2.5 ความแตกตางระหวางวตถประสงคและวตถแหงหนวตถประสงคเปนองคประกอบทเปนสาระสำาคญอยางหนงของนตกรรม จง

เปนสงทตองมในเวลาททำานตกรรม จงจะเกดเปนนตกรรมตามกฎหมายไดเมอนตกรรมเกดขน ตามหลกจงเกดหนตามมา วตถแหงหน จงเปนกรณท“ ”

จะตองปฏบตกนภายหลงจากนตกรรมเกดขนแลว ซงวตถแหงหนมอย 3 ประการคอ 1.การกระทำาการ 2.งดเวนกระทำาการ 3.สงมอบทรพยสน สวนวตถประสงคนนมไดมขอจำากด เพราะโดยปกตวตถประสงคของนตกรรมแปรเปลยนไปตามลกษณะของนตกรรมททำาความแตกตางระหวางวตถประสงคแหงนตกรรมและวตถแหงนตกรรม

วตถแหงนตกรรมนน หมายถง เนอหาหรอตวทรพยอนเปนวตถแหงนตกรรม และวตถแหงนตกรรมกบวตถประสงคแหงนตกรรมเปนคนละเรองกน หากพจารณาในประเดนนแลว การทนายหนง ตกลงซอเฮโรอนจากนายแปด แทจรงแลวสงทไมชอบดวยกฎหมายคอวตถแหงนตกรรม ซงกจะสงผลใหนตกรรมทงสองฝายหรอสญญานนตกเปนโมฆะเชนเดยวกน แตจรงๆแลวนกกฎหมายของไทยพจารณาประเดนการซอขายเฮโรอนนวาเปนประเดนทมวตถประสงคไมชอบดวยกฎหมายและตองหามโดยชดแจงโดยกฎหมายนนเอง

3. แบบแหงนตกรรม3.1.ความหมายและประเภทของแบบแบบ กคอ วธในการแสดงเจตนาทำานตกรรม แบบอาจแบงไดเปน 2 ความ

หมายคอ

27

1) แบบในความหมายทวไป คอ การแสดงเจตนาทำานตกรรมทว ๆ ไป ตามหลกอสระในเรองแบบคอ

ผทำานตกรรมสามารถจะทำานตกรรมโดยวธใดกได กสามารถทจะมผลทางกฎหมายไดตามทผทำานตกรรมประสงค

2) แบบในความหมายเฉพาะ คอวธการในการแสดงเจตนาทำานตกรรมทกฎหมายกำาหนดไว

แยกพจารณาได 2 กรณ คอ2.1) วธแสดงเจตนาทกฎหมายกำาหนดไววา ถาไมทำาแลวจะเปนผลใหนตกรรมเปนโมฆะ ตามมาตรา 152

เพราะฉะนน แบบในกรณนจงเปนองคแหงความสมบรณของนตกรรม

เหตผลทตองใหมการกำาหนดแบบประเภทน- เพอใหผแสดงเจตนารบผดชอบในความยนยอมทตนไดแสดงออกไป- เพอใหเกดความแนนอนชนดของแบบทกฎหมายบงคบไวใหทำา มฉะนนนตกรรมจะเปนโมฆะ ไดแกก. แบบทตองทำาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ไดแก ม.456 วรรค 1 การทำาสญญาซอขายอสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยชนดพเศษ การขายฝากอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยชนดพเศษ ( ม.491 และ ม. 456 วรรค 1 ) การใหอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยชนดพเศษ ( ม.525 และ ม. 456 วรรค 1 )

สำาหรบแบบในกรณทการทำาเปนหนงสอตองทำาตอพนกงานเจาหนาทโดยในหนงสอนนจะตองมเนอหาสาระทสำาคญของนตกรรมนน ๆ ครบถวน และทสำาคญตองมการลงลายมอชอของคกรณทกฝายข. แบบทตองทำาเปนหนงสอระหวางคสญญากนเอง ไดแก กรณการเชา

ซอ ( ม.572 )ค. กรณอน ๆ ทกฎหมายกำาหนดวา ถาไมทำาตามวธการทบงคบไวแลว

นตกรรมนนจะเปนโมฆะ เชน พนยกรรม ม.1656,16572.2) แบบอกประเภทหนงซงกฎหมายกำาหนดไวใหทำา แตมไดกำาหนดผลไวโดยเฉพาะวาถาไมทำาแลวจะเปน

โมฆะหรอไม ชนดของแบบในประเภทน ไดแก- แบบทตองทำาเปนหนงสอตอพนกงานเจาหนาท เชน คำาคดคานตวแลก

เงน ม.960 – 962

28

- แบบทตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ไดแก การสมรส ม.1457 – 1458 , การหยา ม.1515 เปนตน

- แบบทตองสงมอบทรพย เชน สญญาใหโดยเสนหา ม.523 , สญญายมใชคงรป ม.641 เปนตน

3.2 ผลในกรณน แยกพจารณาเปน1.1 กรณของนตกรรมทไมทำาตามแบบทมกฎหมายบงคบไว นตกรรม

เปนโมฆะตามม.1521.2 สวนแบบทกฎหมายกำาหนดไวในกรณอนและกำาหนดใหผลเปนอยาง

อนยอมเปนไปตามกรณ เชน การสมรสทมไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท การสมรสนนยงไมเกดมขน เปนตน

3.3 หลกฐานเปนหนงสอใบางกรณกฎหมายมไดกำาหนดบงคบไววานตกรรมตองทำาตามแบบอยางใด

อยางหนง แตไดกำาหนดใหการทำานตกรรมบางชนดนนตองมหลลกฐานเปนหนงสอจงจะฟองรองใหบงคบคดได

1.1 ลกษณะ หลกฐานเปนหนงสอนนมลกษณะทเปนหลกฐานวาไดมการทำานตกรรมนน

ขนจรง ๆ หลกฐานนนจงเปนอะไรกได ไมจำาเปนตองทำาเปนหนงสอเพอนตกรรมนนโดยเฉพาะ ทสำาคญกคอเอกสารดงกลาวจะตองมการลงลายมอชอของฝายผตองรบผดซงหมายความวาถาตองกาจะฟองใครกตองมลายมอชอของผถกฟองกำากบอย

1.2 ชวงเวลาทหลกฐานเปนหนงสอตองมอย หลกฐานเปนหนงสอจะมมากอนหรอภายหลงจากการทำานตกรรมกได สาระ

สำาคญอยทวา ตราบใดทยงไมมหลกฐานเปนหนงสอกจะฟองรองบงคบคดไมได ฉะนน หลกฐานเปนหนงสอนจำาเปนตองมอยขณะฟองคดถาไมมกฟองไมได เมอมหลกฐานขนเมอใด กฟองไดเมอนน

1.3 ผลของการไมมหลกฐานเปนหนงสอ ถาไมมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผทตองรบผดตามทกฎหมาย

กำาหนดแลว กฟองรองบงคบคดไมได แตนตกรรมดงกลาวถอวาสมบรณ

แมไมมการลงลายมอชอผทจะตองรบผด แตถามการวางมดจำาหรอมการชำาระหนบางสวน กสามารถฟองรอง

29

บงคบคดได ดงเชน กรณของม. 456 วรรค 2 และ วรรค 3 เปนตนแตตางกนตรงทหลกฐานเปนหนงสอถามลายมอชอผใด ฟองรองไดเฉพาะผท

มลายชอ สวนมดจำาหรอการชำาระหนบางสวนนน ไมวาคกรณฝายใดจะเปนผใหไวถอวาเปนหลกฐานทตางฝายตางอางเพอฟองรองซงกนและกนไดความแตกตางระหวางแบบทกฎหมายบงคบใหทำาตาม มาตรา 152 และหลกฐาน

เปนหนงสอแบบทกฎหมายบงคบใหทำาตาม

มาตรา 152หลกฐานเปนหนงสอ

1.เป นองค แหงความสมบรณของนตกรรม

1.เปนหลกฐานทใชในการฟองรอง

2.ตองลงลายมอชอทกฝาย 2.ลงลายมอชอเฉพาะผทจะถกฟองกพอ3.ตองมเนอหาของนตกรรมครบถวน

3.มขอความพอฟงไดกพอ

4.ไมท ำาตามแบบนต กรรมเป นโมฆะ

4.ไมมหล กฐานเป นหน งสอ น ต กรรมสมบรณแตจะฟองรองบงคบคดกนไมได

4. การแสดงเจตนาของบคคลผทำานตกรรมในการทำานตกรรมนน ผทำาตองมความตองการหรอมเจตนาในการทจะทำา

นตกรรมนน เกดจากการมบางสงบางอยางมากระตน ซงเราเรยกสงทมากระตนใหเกดความอยากนวา มลเหตชกจงใจ ผทำานตกรรมเมอคดรอบคอบแลวกจะตดสนใจทำานตกรรม การตดสนใจตรงน เราเรยกวาเปนการกอเจตนาภายใน ซงเจตนาภายในดงกลาวจะมความสำาคญในทางกฎหมายกตอเมอไดแสดงออกมาภายนอก เพอใหบคคลอนสามารถทจะรบรได

ดงนน เจตนา เปนองคประกอบทเปนสาระสำาคญประการหนงทขาดไมไดของนตกรรม

4.1. ความแตกตางระหวางเจตนาภายในและเจตนาทแสดงออกพจารณาในทางทฤษฎ

เจตนาทจะมความหมายนน จะตองแสดงออกมาใหปรากฎ ซงโดยปกต เจตนาทแสดงออกมานนมกจะตรงกบเจตนาภายในเสมอ

อยางไรกตาม อาจจะเกดกรณทการแสดงเจตนาออกมานนไมตรงกบเจตนาในใจจรง

ตามหลกเกณฑในทางทฤษฎทมอย 4 ทฤษฎ คอ

30

ก. ทฤษฎเจตนาภายในสำาคญกวาเจตนาทแสดงออกถอองคประกอบทสำาคญอยางเดยวคอ เจตนาทแทจรงของบคคล ดงนน ถา

มการแสดงเจตนาทไมตรงกบเจตนาในใจจรง นตกรรมจะไมมผลใด ๆ ในกฎหมายเลยเพราะการขาดเจตนาทแทจรง

ข. ทฤษฎทถอการแสดงเจตนาสำาคญกวาเจตนาภายในทฤษฎนเปนทฤษฎทตรงขามกบทฤษฎแรก เพราะตามทฤษฎนถอวาสาระ

สำาคญมไดอยทเจตนาทแทจรงภายในของบคคล ซงไมมใครสามารถจะลวงรได แตอยทเจตนทแสดงออกมาภายนอก

ค. ทฤษฎในเรองความรบผดชอบ (ความสจรตของผแสดงเจตนา)ถาเจตนาทแสดงออกและเจตนาทแทจรงภายในไมตรงกนเพราะความจงใจ

(colpa)หรอประมาทเลนเลอ (dolo) ของผแสดงเจตนาความแตกตางนไมมความหมายเพราะผแสดงเจตนาจะตองเปนผรบผลทตามมา ในทางตรงขาม เจตนาทแทจรงจะอยเหนอกวาเจตนาทแสดงออก

ง. ทฤษฎของความไวเนอเชอใจ (ความสจรตของผรบการแสดงเจตนา)ทฤษฎนพจารณาเนนความสจรตหรอไมของผรบการแสดงเจตนาเปนสำาคญ4.2. กรณทขาดเจตนา (มการแสดงเจตนา , แตไมมเจตนาทแทจรง)เปนกรณทสนนษฐานวา เปนการขาดเจตนาอยางสนเชงเพราะขาด การกระ“

ทำา อนอยในขนตอนของกระบวนการกอเจตนา”1.) การแสดงเจตนาททำาในการเลนสนก ไมมผล เพราะผรบกรอยแลววา

เปนการเลนสนกมไดมอะไรจรงจง

2.) กรณทผทำานตกรรมขาดความสามารถในทางความเปนจรง เพราะการไมมความสามารถดงกลาว ทำาใหบคคลนนขาดเจตนาในการทำานตกรรมอยางสนเชง

3.) กรณเรองของการปลอม อนเปนเรองทบคคลหนงปลอมตวเปนอกบคคลหนงแลวเขาทำานตกรรม

4.) การขมขทางรางกาย กรณนเปนเรองทบคคลคนหนงไดแสดงเจตนาในทางนตกรรมเพราะถกบงคบ

ในทางเนอตวรางกายจากบคคลอกคนหนง ถอวานตกรรมททำานนอาจถงขนไมมอยเลย เนองจากขาดเจตนาทแทจรงอยางสนเชง

31

5.) ความสำาคญผดในการสงเจตนา เพราะถอวาเจตนาทแสดงออกนนมไดเกดจากกระบวนในการกอเจตนา

4.3. กรณของความแตกตางระหวางเจตนาภายในและเจตนาทแสดงออกตามบทบญญตในประมวลกฎหมายแพง

และพาณชยในบางครง ในกระบวนการของการกอเจตนานน อาจเกดขนไดวาไดมการกอ

เจตนาภายในคอการตดสนใจวาจะทำานตกรรมแลว แตเมอแสดงเจตนาออกมา การแสดงเจตนานน อาจไมตรงกบเจตนาภายใน ซงถาเกดขนดวยความตงใจของผแสดงเจตนาเองแตเพยงผเดยวแลว กจะเปนกรณของเจตนาซอนเรนหรอการแสดงเจตนานนอาจไมตรงกบเจตนาภายใน โดยผแสดงเจตนาตกลงสมคบกนแสดงเจตนาซงภายในอาจไมมงทจะผกพนนตสมพนธเลยกได ดงเชนกรณของเจตนาลวง หรออาจจะมการแสดงเจตนาทไมตรงกบเจตนาภายในดวยความไมตงใจของผแสดงเจตนา แตเกดจากความสำาคญผดในชวงของการแสดงเจตนากได ทสำาคญการแสดงเจตนาทไมตรงกบเจตนาภายในน ความผดปกตเกดขนในขนตอนของการแสดงเจตนาเทานน

ในทกกรณของการแสดงเจตนาทไมตรงกบเจตนาภายในทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยนน กฎหมายกำาหนดใหมผลเหมอนกนหมดคอ นตกรรมเปน โมฆะ ทงนอาจเปนเพราะถอวากระบวนการในการกอเจตนานนไม“ ”สมบรณเสมอนกบวาสงทแสดงออกมาไมมเจตนาภายในรองรบจนแทบจะถอไดวาไมมเจตนาเสยดวยซำาไป

1.) เจตนาซอนเรน (มาตรา 154)มาตรา 154 บญญตวา การแสดงเจตนาใดแมในใจจรงผแสดงจะมได“

เจตนาใหตนตองผกพนตามทไดแสดงออกมากตาม หาเปนมลเหตใหการแสดงเจตนานนเปนโมฆะไมเวนแตคกรณอกฝายหนงจะไดรถงเจตนาอนซอนเรนอยในใจของผแสดงนน

ในกรณของการทจะม เจตนาซอนเรน ไดนนจะเกดขนเมอบคคลนนได“ ”แสดงเจตนาโดยตงใจใหแตกตางจากความตองการหรอเจตนาทแทจรง โดยมไดมการตกลงกนกบผรบการแสดงเจตนาเลยและผรบการแสดงเจตนาอาจไมรถงเจตนาทแตกตางกนดวยซำาไป กฎหมายประสงคจะคมครองความไวเนอเชอใจของผรบการแสดงเจตนา ดงนนจงบญญตใหการแสดงเจตนาสมบรณ เวนแตกรณทผรบการแสดงเจตนาจะไดลวงรถงเจตนาทแทจรงของผแสดงเจตนา (ไมวาจะใชวธใดเพอลวงรกตาม) ซงผลกจะทำาใหการแสดงเจตนานนเปนโมฆะ เพราะถอวาผรบการ

32

แสดงเจตนารแลววา การแสดงเจตนานนไมตรงกบเจตนาในใจจรงและไมมเหตผลใด ๆ ทกฎหมายจะตองคมครองผรบการแสดงเจตนาอกเนองจากความไวเนอเชอใจของเขา

ตวอยางเชน นาง ก. คดและตดสนใจทจะทำานตกรรมยมเครองเพชรชดหนงจากนาง ข. แตเกรงวานาง ข.จะไมใหยม จงแสดงเจตนาตอนาง ข. วาขอยมเครองเพชรชดดงกลาวในราคา 150,000 บาท โดยขอรบเครองเพชรไปกอนและจะชำาระราคาใหในอก 1 สปดาห นาง ข. กตกลงขายให เชนน เมอนาง ก. ใชเครองเพชรเสรจแลวกนำามาคนดดยอางวาเจตนาภายในนนตองการเพยงขอยมเทานน เชนน ตามนยของมาตรา 154 เจตนาทจะทำานตกรรมยมอนเปนเจตนาภายในของนาง ก. ทไมตรงกบเจตนาทแสดงออกวาซอนน ไมมความสำาคญทางกฎหมาย นาง ก. ตองผกพนตามเจตนาทแสดงออกมา เวนแตถานาง ข. ซงเปนเพอนสนทกบนาง ก. รวา เจตนาภายในของนาง ก. ตองการเพยงการยมเทานน เชนน เจตนาทแสดงออกมาเปนการซอของนาง ก. นนจงตกเปนโมฆะไป

2.) เจตนาลวง (มาตรา 155 วรรค 1)มาตรา 155 วรรค 1 บญญตวา การแสดงเจตนาลวงโดยสมรกบคกรณ“

อกฝายหนงเปนโมฆะ แตจะยกขนเปนขอตอสกบบคคลภายนอก ผกระทำาการโดยสจรต และตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงนนมได”

ลกษณะ เปนกรณทคกรณทงฝายตกลงสมคบกนแสดงเจตนาทตางออกไปจากเจตนาในใจจรง เพอทจะ

หลอกลวงบคคลภายนอกอน ๆ โดยมไดเจตนาทจะผกพนเลยฉะนน องคประกอบของเจตนาลวงจงไดแก(ก) การแสดงเจตนาทแตกตางจากเจตนาในใจจรง(ข) การตกลงสมคบกน ซงตางเรองเจตนาซอนเรนขางตนทผแสดงเจตนา

ฝายเดยวเทานนทรวาการแสดงเจตนาของตนไมตรงกบเจตนาในใจจรง(ค) ความตงใจทจะหลอกลวงบคคลภายนอกอน ๆ

33

ตวอยาง เชน นายกอลฟเปนลกหนของนายโต นายกอลฟเกรงวานายโตจะมานำารถยนตคนเดยวทตนเหลออยไปชำาระหน นายกอลฟจงตกลงสมคบกบนายเอส เพอนสนททำาเปนนตกรรมโอนขายรถยนตคนดงกลาวใหกบนายเอสไป โดยทมไดมการขายกนจรง

ผล สามารถจะแยกพจารณาถงผลของการแสดงเจตนาลวงได ดงน(ก) ตอคกรณ เมอเปนการทำานตกรรมทคกรณตางมไดมความประสงคจะ

ใหนตกรรมนนมผลตามกฎหมาย นตกรรมททำาจงตกเปนโมฆะ

จากตวอยางขางตน นตกรรมทนายกอลฟสมคบกบนายเอสทำาเปนนตกรรมการขายเพอหลกเลยงนายโต เจาหน

ของนายกอลฟ ตกเปนโมฆะ เพราะโดยเจตนาทแทจรงของนาย กอลฟและนายเอสมไดมงทจะขายกนจรง

(ข) ตอบคคลภายนอก บคคลภายนอกทสจรตและไดรบความเสยหายจะไดรบความ

คมครองจากนตกรรมทเปนโมฆะนน กลาวคอ แมนตกรรมจะเปนโมฆะ แตคกรณ“ ”กไมอาจยกความเปนโมฆะนนมาตอสบคคลภายนอกทสจรตคอ ไมร ถงการตกลง“ ”สมคบกนของคกรณ และ ตองเสยหาย คอ ไดรบความเสยหายใด ๆ กตามท“ ”เกดจากนตกรรมนน”

จากตวอยางขางตน ถานายกอลฟไดสงมอบรถยนตใหนายเอสมาแลว นายเอสไดนำารถยนตนนไปขายตอใหนายหม ในราคา 100,000 บาท โดยนายหมไมทราบเลยวานายเอส ไมมกรรมสทธในรถยนตดงกลาว เพราะการทำานตกรรมขายระหวางนายกอลฟและนายเอส เปนโมฆะ เชนน เนองจากนายหมเปนบคคลภายนอกทสจรต(คอไมรถงเจตนาลวง) และไดรบความเสยหาย เพราะไดซอรถยนตดงกลาวมาจากนายเอส กฎหมายจงคมครองนายหม โดยทนายกอลฟซงเปนเจาของรถยนตทแทจรงจะกลาวอางความเปนโมฆะของนตกรรมทตนทำากบนายเอส เพอตดตามเรยกรถยนตคนจากนายหมไมได

3.) นตกรรมอำาพราง (มาตรา 155 วรรค 2)มาตรา 155 วรรค 2 บญญตวา ถาการแสดงเจตนาลวงตามวรรคหนง“

ทำาขนเพออำาพรางนตกรรมอน ใหนำาบทบญญตของกฎหมายอนเกยวกบนตกรรมทถกอำาพรางมาใชบงคบ”

34

ลกษณะ เปนกรณทคกรณตกลงสมคบกนทำานตกรรมขนมาใหปรากฎแตในเจตนาทแทจรงมไดตองการผกพนตามนตกรรมน แตตองการผกพนตามนตกรรมอกอนหนงทปดบงไว ฉะนน องคประกอบจงไดแก

(ก) มการทำานตกรรมสองนตกรรม(ข)นตกรรมอนหนงเปดเผย แตไมตองการผกพน(ค) นตกรรมอกอนหนงปกปด แตตองการผกพนกรณทอาจจะเกดขนนนสามารถจะเกดขนไดดงน(ก) นตกรรมอำาพรางทเกยวกบบคคล เชน โดยการทำาใหบคคลหนงปรากฎเหมอนเปนคสญญาในขณะทสญญา

ทแทจรงเปนอกคนหนง ตวอยาง ทำาใหนาย ก.ปรากฎวาเปนผซอแตในความเปนจรงผซอคอนาย ข. ซงกรณจะเปนเชนนกได ผททำาใหปรากฏวาเปนคสญญาจะตองมสวนรวมตกลงกนดวย

(ข) นตกรรมอำาพรางทเกยวกบตวนตกรรม ไดแก1) เกยวกบลกษณะของนตกรรม เชน ทำาใหปรากฏวาเปนการขาย แตความ

จรงเปนการใหโดยเสนหา2) เกยวกบองคประกอบ เชน วตถของสญญา ราคาหรอรวมทงองค

ประกอบเสรม เชน ทำาใหปรากฏวานตกรรมนนมเงอนไข ทงทความจรงไมม ผล สามารถพจารณาไดดงน(ก) ตอคกรณ(ก.1) นตกรรมทเปดเผยเปนโมฆะ เพราะเกดจากเจตนาลวงโดยสมรกนตาม

มาตรา 155 วรรค 1 เพราะการแสดงเจตนาทไมตรงกบเจตนาภายในนนเปนทร แกคกรณทงสองฝายอยแลว

(ก.2) นตกรรมทปกปดกอใหเกดผลไดทงน เพราะถอเปนนตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาทตรงกบในใจจรง ตามมาตรา 155 วรรค 2 แตนตกรรมนนจะตองมลกษณะของนตกรรมทสมบรณ คอมองคประกอบทกองคประกอบครบถวนและองคประกอบแตละขอนนจะตองไมมขอบกพรองในทางกฎหมายดวย

(ข) ตอบคคลภายนอกในเบองแรกอาจเขาใจวาความเปนโมฆะของนตกรรมทเปดเผยจะตองมผลตอบคคลภายนอกดวย เพราะโมฆะคอ

ความเสยเปลาของตวนตกรรมเอง เชน ถานาย ก. ตกลงทำานตกรรมฝากรถจกรยานยนตคนหนงของตนไวกบนาย ข. แตอยากใหบคคลอนเขาใจวาเปนการขาย นาย ก. จงสมคบกบนาย ข. ทำานตกรรมขายขนมา อำาพรางนตกรรมการฝาก

35

ทรพย แลว นาย ข. ไดนำารถจกรยานยนตดงกลาวไปขายใหนาย ค. ตามกฎหมายผลของนตกรรมการซอขายระหวางนาย ก. และนาย ข. เปนโมฆะ กเทากบการซอขายระหวางนาย ข.และนาย ค. ตองเสยไปดวยเพราะขาดนตกรรมอนแรกเปนฐานในทางกฎหมาย แตดวยเหตทผลดงกลาวนขดกบหลกทกฎหมายตองการคมครองความไวเนอเชอใจดงกลาวคอ ความสจรตใจของนาย ค. ทเชอวานาย ข.เปนเจาของทแทจรงเพราะผลจากการทำานตกรรมกบนาย ก. และไดรบความเสยหายเพราะไดเสยเงนซอแลว นาย ก.และนาย ข. คกรณจงไมอาจยกความเปนโมฆะขนตอสนาย ค. ได เทากบผลของนตกรรมทเปดเผยบงเกดแกนาย ค. นนเอง

ดงนน สำาหรบผลตอบคคลภายนอกนน กลาวคอ บคคลภายนอกทสจรตและตองเสยหายจากการแสดงเจตนา

ลวงกจะไดรบความคมครอง 15 สวนความเหนของนกกฎหมายอกฝายหนง 16 เหนวาบคคลภายนอกยอมมสทธทจะเลอกอางประโยชนจากนตกรรมทเปดเผยกไดหรอปกปดกได แตหากบคคลภายนอกทราบถงนตกรรมทถกอำาพรางไวแลวมสทธเลอก ผลของนตกรรมอำาพรางกอาจไดผลอยางทตองการได

อนง การใหบคคลภายนอกเลอกนตกรรมทถกอำาพรางไวกไมนาจะแปลกอะไร เพราะปกตระหวางคกรณกบงคบตามนตกรรมทถกอำาพรางอยแลว เพราะเปนนตกรรมทเกดจากเจตนาทแทจรง ดงตวอยางขางตน

4.4 ความสำาคญผดในสาระสำาคญแหงนตกรรมพนฐานของความสำาคญผดประกอบดวยองคประกอบสองประการ ประการ

เกยวกบความร, ความคดของมนษย ประการทสองเกยวกบการกระทำาหรอกจกรรมของเขา สำาหรบในประการแรก ความสำาคญผดกคอความรขอเทจจรงทไมถกตอง สวนในประการทความสำาคญผดคอการกระทำาทไมตรงกบความคด

เมอเราพจารณากระบวนการในการกอเจตนาแลว ทำาใหเขาใจไดวา ความสำาคญผด หรอการเขาใจขอเทจจรงไมตรงกบความเปนจรงนน อาจเกดขนในทกขนตอนของกระบวนการในการกอเจตนา ตงแตจดเรมตน คอตงแตมมลเหตชกจงใจ

นอกจากกรณยงอาจเกดความสำาคญผดในขนตอนอนในชวงกระบวนการของการกอเจตนา ซงกคอ

(ก) ความสำาคญผดในชวงของการกอเจตนาภายใน ซงเปนการทผแสดงเจตนาเขาใจขอเทจจรงผดไปจากความเปนจรงตงแตชวงทจะตดสนใจทำานตกรรมแลว และโดยความเขาใจขอเทจจรงผดในขณะนน ทำาให

36

ผแสดงเจตนาตดสนใจผดตามขอเทจจรง และกไดแสดงเจตนาออกมาตามทไดเขาใจผดนน

(ข) ความสำาคญผดในการแสดงเจตนา อนเปนกรณทความเขาใจขอเทจจรงไมตรงกบความเปนจรงเกดขนภายหลงจากการกอเจตนาภายในแลว จงมาเขาใจขอเทจจรงผดในชวงของการแสดงเจตนา

ความหมายความสำาคญผด คอ การเขาใจขอเทจจรงผดไปจากความจรงและนนกคอ

ความจรงเปนอยางหนง แตผแสดงเจตนาเขาใจหรอคดเปนอกอยางหนง สำาหรบความเขาใจผดในกรณน เปนความเขาใจผดในชวงของการแสดงเจตนา เพราะกระบวนการในการกอเจตนาภายในคอความคด ความเขาใจขอเทจจรงในชวงแรกกอนการแสดงเจตนานนถกตองตรงกบความจรงทกประการ ความสำาคญผดเกดขนเฉพาะชวงทไดแสดงเจตนาเทานน และโดยการแสดงเจตนาทเกดจากความสำาคญผดนทำาใหเจตนาทแสดงออกมาไมตรงกบเจตนาในใจจรง เจตนาทแสดงออกมาจงตกเปนโมฆะ

ลกษณะของความสำาคญผดในสาระสำาคญแหงนตกรรมมาตรา 156 บญญตวา การแสดงเจตนาโดยสำาคญผดในสงซงเปนสาระ“

สำาคญแหงนตกรรมเปนโมฆะความสำาคญผดในสงซงเปนสาระสำาคญแหงนตกรรมตามวรรคหนงไดแก

ความสำาคญผดในลกษณะของนตกรรม ความสำาคญผดในตวบคคลซงเปนคกรณแหงนตกรรมและความสำาคญผดในทรพยสนซงเปนวตถแหงนตกรรมนน เปนตน”

เมอพจารณาบทบญญตแลว จงอาจจดหลกเกณฑในเรองของความสำาคญผดในกรณนไดดงน

(ก) เปนความสำาคญผดในขนตอนของการแสดงเจตนา(ข) เปนความสำาคญผดทถงขนาด ซงถาไมมความสำาคญผดน

แลว นตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนา (โดยสำาคญผด) นน คงจะมไดทำาขนเลย

(ค) ความสำาคญผดทถงขนาดนน มาตรา 156 ยกตวอยางไวไดแก

37

(ค 1) ความสำาคญผดในลกษณะของนตกรรม เชน ตองการทำาสญญาคำาประกน เขาใจวาไดลงลายมอชอในสญญาคำาประกน และในความเปนจรงไดลงลายมอชอในสญญาก ซงไมตรงกบเจตนาทแทจรงภายใน

(ค 2) ความสำาคญผดในตวทรพยอนเปนวตถแหงนตกรรม เชน ตองการซอทดนแปลงหนง แตในขณะทแสดงเจตนาทำาสญญาซอขายนน เขาใจวาทดนแปลงนเปนทดนอกแปลงหนงจงแสดงเจตนาทำานตกรรมซอทดนผดแปลง

(ค 3) ความสำาคญผดในตวบคคลซงเปนคกรณแหงนตกรรม เชน นาย ข. ตองการจางนาง ก. มาเปน

แมครว แตเวลาแสดงเจตนา เขาใจวานาง ค. คอ นาง ก. จงไดแสดงเจตนาทำานตกรรมจางนาง ค. ซงเปนการผดตว

(ค 4) ความสำาคญผดในกรณอน ๆ ทอาจถอไดวาเปนความสำาคญผดในสาระสำาคญ ซงหากมไดมความสำาคญผดแลวการแสดงเจตนาทำานตกรรมดงกลาวกคงจะมไดเกดขนเลย

ผล(ก) นตกรรมเปนโมฆะ เพราะนตกรรมนไดแสดงเจตนาทำาไปนน

ไมตรงกบเจตนาภายใน(ข) ผแสดงเจตนาโดยสำาคญผดไมอาจยกเอาความเปนโมฆะมาใชเปนประโยชนแกตนหากการแสดงเจตนาโดย

สำาคญผดในสาระสำาคญแหงนตกรรมนนเกดขนเพราะความประมาทเลนเลออยางรายแรงของตวผแสดงเจตนเอง (มาตรา 158)

สำาหรบความประมาทเลนเลออยางรายแรง นน หมายถง การทผแสดงเจตนามไดใชความระมดระวงเลยแมเพยงเลกนอย เชน ไมไดอานสญญาเลย เปนตน

ความแตกตางระหวางการแสดงเจตนาลวง (มาตรา 155 วรรค 1) กบนตกรรมอำาพราง (มาตรา 155 วรรค 2)

การแสดงเจตนาลวง นตกรรมอำาพราง1. มความมงหมายในการทจะคมครองบคคลภายนอกเพอปองกนมใหถกคกรณสมรกนทำาอะไรขนมาหลอกลวง

1. มความมงหมายไปในทางทจะคมครองคกรณมใหโกงกนเอง

2. สงททำาขนกเพยงเพอลวงคนอนมไดมเจตนาผกนตสมพนธกนแตอยางใด

2. สงททำาขนกเพยงเพอลวงคนอนมไดมเจตนาผกนตสมพนธกนแตอยางใด

38

3. สงททำาขนมการแสดงเจตนาตอกนครงเดยว

3. สงททำาขนมการแสดงเจตนาตอกนสองครง

4. การแสดงเจตนาลวง กฎหมายกำาหนดใหเปนโมฆะ

4. นตกรรมอำาพราง กฎหมายไมไดกำาหนดใหเปนโมฆะ แตเรยกวา นตกรรม“ ”

ความแตกตางระหวางเจตนาลวง (มาตรา 155 วรรค 1) กบเจตนาซอนเรน (มาตรา 154)

เจตนาลวง เจตนาซอนเรน1. เปนเรองทไมมเจตนาในใจเลย 1. เปนเรองมเจตนาในใจแตไมเปดเผย2. เปนเรองทไดกระทำาการบางอยางเพอลวงวามการแสดงเจตนา

2. เปนเรองทไมไดทำาอะไรเพอหลอกลวง

3. เปนเรองทคกรณตางกรวาไมตองการผกนตสมพนธ

3. เปนเรองทฝายหนงไมรความในใจของอกฝายหนง

4.5. การแสดงเจตนาโดยวปรตลกษณะการแสดงเจตนาโดยวปรตหรอบกพรองนนเกดจากกระบวนการในการกอ

เจตนาถกรบกวนทำาใหบดเบอนไปจากทควรจะเปน แตเปนกรณทเจตนาทเกดขนเปนการแสดงเจตนาทตรงกบเจตนาภายใน เพยงแตเจตนาภายในนเกดขนในลกษณะทผดปกต เพราะมเหตการณมาแทรกแซงทำาใหกระบวนการสรางเจตนาแปรปรวนไป ทำาใหเจตนนนผดปกต ไมอยในลในทางทควรจะเปน ความผดปกตหรอความบกพรองเกดขนในขนตอนแรกของการกอเจตนาภายใน กลาวคอเพราะมการทำากลฉอฉล ผถกกลฉอฉลจงตดสนใจหรอกอเจตนาภายในไปตามทถกหลอก เพราะการขมข ผถกขมขจงตดสนใจหรอกอเจตนาภายในไปตามทถกบบบงคบ เพราะความเขาใจผดในคฯสมบตของบคลหรอทรพยสน ทำาใหผทเขาใจผดตดสนใจหรอกอเจตนาภายในไปตามทเขาใจผดนน แตเมอมการแสดงเจตนา เจตนาทแสดงออกมาตรงกบเจตนาภายในทกอขน กรณจงไมถงขนาดทจะถอวาเจตนาทแสดงออกไมมเจตนาภายในรองรบ แตกถอวากระบวนการในการกอเจตนาผดปกตอยด แตเปนความผดปกตในขนตอนของการกอเจตนาภายใน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยจงกำาหนดใหมผลเปนเพยงโมฆยะเทานน

39

ประเภทของการแสดงเจตนาโดยวปรต1.) ความสำาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสน(ก) ความหมาย คอการเขาใจขอเทจจรงผดไป นนกคอความ

เปนจรงอยางหนงแตผแสดงเจตนาเขาใจและคดเปนอกอยางหนง ทำาใหเขาแสดงเจตนาเขาทำานตกรรม

(ข) ลกษณะเปนความสำาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยซงตามปกตยอมนบวาเปนสาระสำาคญ เพราะถาหากไมม

ความสำาคญผดแลวนตกรรมกคงจะมไดทำาขนเลยมาตรา 157 บญญตวา การแสดงเจตนาโดยสำาคญผดในคณสมบตของ“

บคคลหรอทรพยสนเปนโมฆยะความสำาคญผดตามวรรคหนง ตองเปนความสำาคญผดในคณสมบตซงตามปกตถอวาเปนสาระสำาคญ ซงหากมไดมความสำาคญผดดงกลาวการอนเปนโมฆยะนนคงจะมไดทำาขน”

เมอพจารณาบทบญญตในมาตรานแลว อาจจดหลกเกณฑในเรองความสำาคญผดในกรณนไดดงน

(ข 1) เปนความสำาคญผดในชวงของการกอเจตนาภายใน (ข 2) เปนความสำาคญผดในคณสมบตของบคคล ซงโดยปกตเปนคณสมบต

ทเปนสาระสำาคญ(ข 3) ความสำาคญผดในคณสมบตของทรพยสน ทปกตเปนสาระสำาคญความเปนสาระสำาคญอาจถกกำาหนดโดยชดแจงจากคกรณไวแลวกได เชน รถ

กนนำามนมากหรอนอย (ค) ผล :(ค 1) นตกรรมททำาโดยความสำาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสนซงตามปกตเปนสาระสำาคญนน

เปนโมฆยะ (มาตรา 157)( ค 2) ผทำานตกรรมโดยความสำาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพย

ตามขอ (ค 1) ไมอาจนำาความสำาคญผดนนมาใชเปนประโยชนแกตนได ถาเกดขนโดยความประมาทเลนเลออยางรายแรงของตนเอง (มาตรา 158)

อยางไรกตาม ในปจจบนนนเกดประเดนปญหาขนมาวา คกรณทเขามาเพกยวของในนตกรรมทไมสมบรณเพราะความสำาคญผดในสาระสำาคญแหงนตกรรมหรอความสำาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสนอนเปนสาระสำาคญนนจะสามารถไดรบการเยยวยาความเสยหายทเกดขนไดหรอไม เนองจากพจารณาวา ความสำาคญ

40

ผดเปนความเขาใจผดทเกดขนจากผแสดงเจตนาโดยสำาคญผดเอง คกรณอกฝายไมไดมาเขาใจอะไรผดดวย แตกตองรบผลแหงความไมสมบรณของนตกรรม ซงหากเราพจารณาวาความสำาคญผดนนเปนความสำาคญผดทอภยใหไดกฎหมายจงคมครองผทแสดงเจตนาโดยสำาคญผดดวยการใหผลแหงนตกรรมทเขาทำาไมสมบรณนน กนาจะเปนเหตผลทเพยงพอแลวทกฎหมายจะไมเยยวยาความเสยหายทคกรณอกฝายไดรบจากการเขาทำานตกรรมทไมสมบรณน

ความแตกตางระหวางความสำาคญผดในสาระสำาคญและความสำาคญผดในคณสมบตฯ ตามมาตรา 156 และมาตรา 157

ความสำาคญผดในสาระสำาคญของนตกรรม

ความสำาคญผดในคณสมบตฯ

1. เปนความสำาคญผดในขนตอนของการแสดงเจตนา

1. เปนความสำาคญผดในขนตอนของการกอเจตนาภายใน

2. กฎหมายกำาหนดใหมผลเปนโมฆะ 2. กฎหมายกำาหนดใหมผลเปนโมฆยะ

3. สงทจะสำาคญผดไดนนอาจเปนอะไรกไดทถอวาเปนสาระสำาคญของนตกรรม

3. สงทจะสำาคญผดไดมเฉพาะคณสมบตของบคคลหรอทรพยสนทเปนสาระสำาคญ

2.) กลฉอฉล(ก) ความหมายหมายถง การทบคคลคนหนงกระทำาการหลอกลวงใด ๆ กตามททำาใหบคคลอก

คนหนงเขาใจขอเทจจรงผดไปจากความเปนจรง แลวผถกหลอกลวงไดแสดงเจตนาเขาทำานตกรรม ซงมฉะนนแลวจะไมทำาหรออาจจะทำาในเงอนไขทแตกตางออกไป แมเปนเพยงความสำาคญผดในมลเหตชกจงใจกตาม กถอไดวาจากความสำาคญผดนน ไดมการ หลงเชอ คอ ถงขนาด แลว“ ” “ ”

(ข) ลกษณะในทางทฤษฎลกษณะของกลฉอฉลมอย 2 ลกษณะ(ข.1) Dolus Malus เปนกลฉอฉลททำาใหเจตนาทำานตกรรมเสอมเสย ประกอบดวย การหลอกลวง และการหลงเชอ

ถงขนาดแสดงเจตนาทำานตกรรม(ข.2) Dolus Bonus เปนเรองการหลอกลวงในการโฆษณาขายสนคาหรอการใหบรการของตน ซงมลกษณะเปน

การกลาวเกนเลยความจรงไปบางเกยวกบคณภาพของสนคาหรอบรการ

41

(ค) ประเภท :กลฉอฉลแบงออกเปน 2 ประเภท คอ(ค.1) กลฉอฉลอนจะเปนเหตทำาใหนตกรรมเปนโมฆยะนน จะตองเปนกลฉอฉลท

ถงขนาดดวย ตวอยาง นาย ก.หลอกลวงนาย ข. วาแหวนทนายก.นำามาขายนนเปนแหวนพลอยแท นาย ข.หลงเชอ เขาใจวาแหวนทนาย ก.นำามาขายเปนแหวนพลอยแท นาย ข.จงแสดงเจตนาซอแหวนวงดงกลาวจากนาย ก.ความจรงปรากฏวา แหวนดงกลาวเปนแหวนพลอยเทยม ซงถาหากนาย ข.ร กคงจะไมทำาสญญาซอจากนาย ก.เปนแน เชนน โดยการหลอกลวงของนาย ก.ทำาใหนาย ข.หลงเชอและไดแสดงเจตนาทำานตกรรมไปเพราะการถกหลอกลวงนน นตกรรมทนาย ข.ทำาจงตกเปนโมฆยะแตถาขอเทจจรงดงกลาวขางตนเปลยนไปเปนวา นาย ก.ไดนำาแหวนพลอยเทยมวงหนงมาหลอกขายใหนาย ข. โดยบอกนาย ข.วาเปนแหวนพลอยแท นาย ข.ซงเปนชางผเชยวชาญในเรองพลอย ไดตรวจสอบดแลว เหนวาเปนพลอยเทยม แตกยงแสดงเจตนาเขาทำานตกรรมซอแหวนพลอยวงดงกลาวจากนาย ก.เชนน จะเหนวามการหลอกลวงของนาย ก.จรง และมการแสดงนตกรรมตามท ก.หลอกลวงจรง แตสงทขาดไปคอการหลงเชอของนาย ข.กลาวคอนาย ข.มไดหลงเชอจงหมายความอยในตวดวยวานาย ข.ไมไดเขาใจขอเทจจรงในคณสมบตของแหวนผดไปจากความเปนจรงตามทนาย ก.หลอกลวง (นาย ข.ไมไดสำาคญผดนนเอง) เพราะฉะนน เมอมการหลอกลวง แตไมมการหลงเชอจงแสดงวากลฉอฉลนนไมถงขนาด นตกรรมจงสมบรณ ไมเปนโมฆยะ

(ค.2) กลฉอฉลเพอเหต เปนลกษณะทถงแมจะไมมกลฉอฉล ผทำานตกรรมกยงคงแสดงเจตนาเขาทำานตกรรมอยด แตเพราะกลฉอฉล ผถกกลฉอฉลจงไดทำานตกรรม โดยมขอตกลงหรอเงอนไขทดอยกวาการทำานตกรรมยงคงสมบรณอยเพราะกลฉอฉลหรอการหลอกลวงนนไมมผลตอการตดสนใจเขาทำานตกรรม แตคกรณฝายททำากลฉอฉลหรอการหลอกลวงนนไมมผลตอการตดสนใจเขาทำานตกรรม แตคกรณฝายททำากลฉอฉลจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนความเสยหายอนเนองจากการทำากลฉอฉลของตนนน

(ง) วธการ

(ง.1) โดยการกระทำาการ กลาวคอ กลฉอฉลเกดจากการกระทำาการหลอกลวงดวยประการใด ๆ กได

(ง.2) โดยการงดเวนกระทำาการ กลาวคอ กลฉอฉลทเกดโดยการ นง“ ”33 ซงจะเกดขนไดเฉพาะ ในกรณของนต

42

กรรมสองฝายทคกรณฝายหนงจงใจนงเสยไมไขขอความจรง

(จ) ผกระทำากลฉอฉล

(จ.1) กลฉอฉลทำาโดยคกรณฝายใดฝายหนงแหงนตกรรมนนเอง (มาตรา 159 วรรค 2) (จ.2) กลฉอฉลทำาโดยบคคลภายนอก ซงมใชคกรณแหงนตกรรม ในกรณนจะทำาใหนตกรรมเปนโมฆยะก

ตอเมอคกรณแหงนตกรรมฝายทไดรบประโยชนจากกลฉอฉลหรอควรทจะรไดถงกลฉอฉลนน (มาตรา 159 วรรค 3)

(จ.3) กลฉอฉลทำาโดยคกรณทงสองฝาย และตางฝายตางทำากลฉอฉลตอกนและกน (มาตรา 163) กลาวคอตาง

ฝายตางหลอกลวงหรอไมสจรตดวยกน

(ง) ผล:(ง.1) นตกรรมทเกดเพราะกลฉอฉลทถงขนาด คอททำาใหผถกกลฉอฉลหลงเชอ และแสดงเจตนาเขาทำานตกรรม เปนโมฆยะ ซงสามารถแยกไดเปน 2 กรณ คอ

(ง.1.1) ถาคกรณทำากลฉอฉลทถงขนาดตอคกรณฝายหนง ซงถาไมมกลฉอฉล นตกรรมจะไมไดทำาขน

(ง.1.2) ถาบคคลภายนอกทำากลฉอฉลเมอคกรณฝายทไดประโยชนร หรอควรทจะรไดวามกลฉอฉลนน

(ง.2) ทำาใหมการชดใชคาสนไหมทดแทนในกรณกลฉอฉลเพอเหต

(ง.3) ไมกอใหเกดสทธตอกนเลย กรณกลฉอฉลทงสองฝาย ไมวาจะเปนสทธในการบอกลางโมฆยะกรรม หรอ

สทธในการเรยกคาสนไหมทดแทนกตาม (มาตรา 163) 3.) การขมข

(ก) ความหมายคอ การสรางความหวาดกลวใหกบผถกขมขจนตองตดสนใจแสดงเจตนาเขาทำานตกรรมหรอตองยอมรบภาระ

43

ทหนกกวาปกตจากการทำานตกรรม เพราะความกลวนน เพราะฉะนนการขมขในทนจงนาจะตองเปนการขมขทมอทธพลตอจตใจ คอ บบบงคบจตใจซงเรยกวา “Violenza morale”

(ข) ลกษณะ :(ข.1) การขมขจะตองถงขนาด คอ จรงจง รายแรง วานาจะกอภยตามทไดขมขจรง(ข.2) ภยนนใกลจะถง คอ กำาลงจะเกด และผถกขมขไมอาจหาทางหลกเลยงหรอปองกนได(ข.3) ทำาใหเกดความหวาดกลว(ข.4) จากความหวาดกลว ผถกขมขจงตดสนใจแสดงเจตนาเขาทำานตกรรมตามทถกขมขนนตวอยาง นาย ปอม ใชปนจอศรษะนาย เอส บงคบใหนายทำานตกรรมยก

ทรพยสมบตของนาย เอส ใหกบตน มฉะนนจะใชปนนนฆานาย เอส เสย นายเอส เกดความหวาดกลววาจะถกฆาอนเปนภยทใกลจะถงและรายแรง นายเอส จงตดสนใจแสดงเจตนาทำานตกรรมดงกลาว เชนน นตกรรมนนเกดขนเพราะการขมข

(ค) ประเภท : (ค.1) การขมขธรรมดา ททำาใหผถกขมขกลววาจะเกดภยทรายแรงและใกลจะถงจงไดแสดงเจตนาทำานต

กรรม(ค.2) การขวาจะใชสทธตามปกตนยม 37 ในกรณน สทธ ทขวาจะใชจะ“ ”ตองมอย ถา สทธ ดงกลาวไมม“ ”

อาจจะกลายเปนการขมขตามขอ (ค.1) ขางตนกได(ค.3) การทำานตกรรมเพราะความนบถอยำาเกรง เปนเพยงความรสก

เคารพตอบคคลบางคนเพราะมสถานะพเศษบางอยาง เชน คร ผบงคบบญชา ดงนน ถาบคคลคนหนงไดทำานตกรรมไปโดยความเคารพเชน นาย ก.ใหผบงคบบญชาเชาบานของตน แมในความเปนจรงอาจจะไมอยากใหเขาเชากตามนตกรรมการเชากสมบรณ หรอ นาย ก.บดาบอกใหนาย ข.บตรยกรถยนตคนหนงของนาย ข. มอบแก นาย ค. บตรอกคนหนง ซงนาย ข.ดวยความนบถอยำาเกรงกใหยกรถยนตของตนใหนาย ค.เปนตน

(ง) ผขมข (ง.1) คกรณฝายใดฝายหนงแหงนตกรรมไดทำาการขมขอกฝายหนง(ง.2) บคคลภายนอกเปนผขมข

44

(จ) ผล:(จ.1) นตกรรมททำาเพราะถกขมขเปนโมฆยะ (มาตรา 164)(จ.2) นตกรรมททำาเพราะถกขมขวาจะใชสทธตามปกตนยม หรอทำานตกรรมเพราะมความนบถอยำาเกรง

นตกรรมนนสมบรณ (มาตรา 165)4.6 วธการแสดงเจตนาการแสดงเจตนาทำานตกรรมนนมวธการอยหลายวธ ไมวาจะเปนการแสดงเจตนาโดยชดแจง ซงเปนการ

แสดงออกดวยวาจา ลายลกษณอกษรหรออากปกรยาทชดเจนวาผแสดงเจตนาประสงคสงใด การแสดงเจตนาอาจกระทำาโดยปรยาย ซงหมายถง เปนการแสดงเจตนาทไมชดแจง แตโดยมการกระทำาบางอยาง และจากการกระทำาดงกลาวสนนษฐานไดวาเปนการแสดงเจตนา

สวนการนงนน โดยหลกแลว ไมถอเปนการแสดงเจตนา ไมวาแสดงเจตนารบหรอปฏเสธกตาม ยกเวนการนงในบางสถานการณทกฎหมายหรอจารตประเพณถอวาเปนการแสดงเจตนา เชน กรณตาม มาตรา 577 “ในเมอสนกำาหนดเวลาเชาซงไดตกลงกนไวนน ถาผเชายงคงครองทรพยสนอย และผใหเชาร ความนนแลวไมทกทวงไซร ทานใหถอวาคสญญาเปนอนไดทำาสญญาใหมตอไปไมมกำาหนดเวลา”

4.7. ผลสมบรณแหงการแสดงเจตนาเมอมการแสดงเจตนาออกมาแลว ตองแยกพจารณาวา1) ถาการแสดงเจตนานนเปนการแสดงเจตนาฝายเดยวโดยแท ในกรณนการแสดงเจตนาจะมผลเปนการ

แสดงเจตนาทนททแสดงเจตนาออกมา2) ถาการแสดงเจตนานนเปนการแสดงเจตนาซงตองมผรบไมวาจะเปนการแสดงเจตนาฝายเดยวทตองมผรบ

หรอการแสดงเจตนาสองฝายหรอหลายฝายกตาม ในกรณนการแสดงเจตนาจะมผลเมอใดตองพจารณาดงตอไปน

2.1) การพจารณาทางทฤษฎ(ก) ทฤษฎสง ตามทฤษฎน การแสดงเจตนามผล

ทนททไดสงเตนานนไป(ข) ทฤษฎรบ ตามทฤษฎน การแสดงเจตนามผลก

ตอเมอการแสดงเจตนานนไปถงทอยของผรบการแสดงเจตน

45

(ค) ทฤษฎร ตามทฤษฎน การแสดงเจตนามผลไมเพยงเพราะไดสงไป หรอไดมการรบไว แตเพราะผรบการ

แสดงเจตนาไดรถงเนอหาของการแสดงเจตนานนจรง ๆ2.2) พจารณาตามบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยดงน(ก) การแสดงเจตนาตอผรบทอยเฉพาะหนา ซงมาตรา 168 บญญตวา

การแสดงเจตนาทกระทำาตอบคคลซงอย“เฉพาะหนาใหถอวามผลนบแตผรบการแสดงเจตนาไดทราบการแสดงเจตนานน ความขอนใหใชตลอดถงการทบคคลหนงแสดงเจตนาไปยงบคคลอกคนหนงโดยทางโทรศพท หรอโดยเครองมอสอสารอยางอน หรอโดยวธอนซงสามารถตดตอถงกนไดทำานองเดยวกน”

สงทตองทำาความเขาใจในเบองแรกกคอคำาวา บคคลซงอยเฉพาะหนา นน “ ”หมายถง(ก.1) บคคลทอยตอหนาซอสามารถรบรการแสดงเจตนาไดทนท(ก.2) บคคลทมไดอยตอหนาจรง ๆ แตกฎหมายถอวาเปนบคคล ซงอย“เฉพาะหนา เพราะสามารถรบร ”

โตตอบกนไดทนท ไดแก(ก.2.1) บคคลทไดแสดงเจตนากนโดยทางโทรศพท(ก.2.2) บคคลทไดแสดงเจตนาโดยเครองมอสอสารอยางอน ซงไดมการยกตวอยาง เชน โดยใช

เครองโทรสาร(ก.2.3) บคคลทไดแสดงเจตนาโดยวธอนซงสามารถตดตอถงกนไดทำานองเดยวกนนในการแสดงเจตนาตอผรบทอยเฉพาะหนาดงกลาวน การแสดงเจตนาจะมผลเปนการแสดงเจตนานบแตเมอ

ผรบการแสดงเจตนาไดทราบการแสดงเจตนานน เทากบวาในกรณนใชทฤษฎทสาม คอทฤษฎรนนเอง (ข) การแสดงเจตนาตอผรบซงมไดอยเฉพาะหนา ซงมาตรา 169 บญญตวา การแสดงเจตนาทกระทำาตอบคคลซงมไดอย“เฉพาะหนาใหถอวามผลนบแตเวลาทการแสดงเจตนานนไปถงผรบการแสดงเจตนา” ในกรณน ใชคำาวา บคคลซงมไดอยเฉพาะหนา แทนท บคค“ ” “ลผอยหางโดยระยะทาง คำาวา เฉพาะหนา มความหมายครอบคลมทงกรณซง” “ ”หนาและกรณทไมเหนหนาดวย ทสำาคญสำาหรบบคคลซงไมอยเฉพาะหนา หมายถงบคคลทไมสามารถตดตอสอสารหรอรบรกนไดโดยทนท ตองใชวธการตดตอกน

46

ดวยการสงจดหมาย โทรเลข โทรสาร ทผรบมไดรอรบอยทปลายทาง การตดตอดวยเครองมออเลกทรอนกส

4.8. การถอนการแสดงเจตนากรณนคงตองแยกพจารณาเปน 2 กรณ คอ 1) การถอนการแสดงเจตนาตอบคคลผอยเฉพาะหนา ในกรณน มาตรา 168 ไดบญญตเกยวกบผลสมบรณ

แหงการแสดงเจตนาวามผลเมอผรบการแสดงเจตนาไดทราบถงการแสดงเจตนานน โดยมไดบญญตเกยวกบการถอนการแสดงเจตนาในกรณนไวเลย ฉะนน การแสดงเจตนานนจงมผลสมบรณไดทนท และโดยหลกการแลว เมอการแสดงเจตนามผลสมบรณแลวยอมบอกถอนไมไดอกตอไป

2) การถอนการแสดงเจตนาตอบคคลซงมไดอยเฉพาะหนานน มาตรา 169 ไดบญญตไวใหถอนไดดงน“…แตถาไดบอกถอนไปถงผรบการแสดงเจตนานนกอนหรอพรอมกนกบทการแสดงเจตนานนไปถงผรบการ

แสดงเจตนา การแสดงเจตนานนตกเปนอนไรผล”จะเหนวาการทใหบอกถอนการแสดงเจตนาได เพราะเปนการแสดงเจตนาตอผซงมไดอยเฉพาะหนา ฉะนน

การแสดงเจตนากวาจะมผลสมบรณเปนการแสดงเจตนากตองใชระยะเวลาในการเดนทาง และเมอไปถงผรบการแสดงเจตนาแลว การแสดงเจตนานนจงจะมผล

4.9. การทผแสดงเจตนาตายหรอถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถมาตรา 169 วรรค 2 บญญตวา การแสดงเจตนาทไดสงออกไปแลวยอม“ไมเสยไป แมภายหลงการแสดง

เจตนานนผแสดงเจตนาจะถงแกความตาย หรอถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ”

กรณนกคงหมายเฉพาะการแสดงเจตนาตอบคคลมไดอยเฉพาะหนา ซงเมอการแสดงเจตนาและไดสงการ

แสดงเจตนาไปแลว แมจะเกดการเปลยนแปลงเกยวกบผแสดงเจตนา เชน ผแสดงเจตนาตายหรอถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอคนเสมอนไรความสามารถกตาม การแสดงเจตนานนกไมเสอมเสย กลาวคอ การแสดงเจตนาสามารถจะมผลและความผกพนใด ๆ ทเกดขนจากาการแสดงเจตนานนกเกดได

47

ตวอยาง นาย ก.อยกรงเทพฯ เขยนจดหมายเสนอขายรถยนตคนหนงใหแกนาย ข. อยสพรรณบรในราคา

200,000 บาท เมอนาย ก.สงจดหมายใสตไปรษณยเรยบรอยแลวกำาลงจะเดนกลบบาน กถกรถสบลอคนหนงขบมาดวยความเรวเสยหลกชนนาย ก.ถงแกความตาย เชนน ความตายหรอการสนสภาพบคคลของนาย ก.ไมมผลกระทบตอการแสดงเจตนาของนาย ก.ทสงไปแลว ตามนยของมาตรา 169 วรรค 2

4.10 การแสดงเจตนาตอบคคลซงบกพรองในความสามารถเราจะตองพจารณาในอกดานหนงวา บคคลซงบกพรองความสามารถจะเปนผรบการแสดงเจตนาไดหรอไม

เพยงใดมาตรา 170 บญญตวา การแสดงเจตนาซงกระทำาตอผเยาวหรอผทศาล“สงใหเปนคนไรความสามารถหรอคน

เสมอนไรความสามารถ จะยกขนเปนขอตอสผรบการแสดงเจตนาไมได เวนแตผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาล หรอผพทกษ แลวแตกรณ ของผรบการแสดงเจตนานนไดรดวย หรอไดใหความยนยอมไวกอนแลว

ความในวรรคหนงมใหใชบงคบ ถาการแสดงเจตนานนเกยวกบการทกฎหมายบญญตใหผเยาวหรอคนเสมอน

ไรความสามารถกระทำาไดเองโดยลำาพง”ตวอยาง นาย ก.ทำาสญญาจางนาย ข.อาย 18 ป มาชวยทำางานทบานเปนเวลา 1 ป โดยไดรบความยนยอมจาก

ผแทนโดยชอบธรรมของนาย ข. แลว สญญาจางระหวาง นาย ก และนาย ข จงสมบรณ หากนาย ข.ทำางานใหนาย ก.ไปได 2 เดอน นาย ก.เกดไมพอใจ จงแสดงเจตนาตอนาย ข บอกเลกสญญาจางนาย ข ซงเปนผเยาว มไดเวนแตผแทนโดยชอบธรรมของนาย ข รดวยหรอไดใหความยนยอมไวกอนแลววาเมอใดทนาย ก ไมพอใจกสามารถบอกเลกสญญาตอนาย ข ไดทนท เชนน การบอกเลกสญญา จงจะสามารถยกขนตอสนาย ขได

4.11 การตความการแสดงเจตนาเมอกระบวนการในการกอเจตนา เกดจากการคด, ตดสนใจ (กอเจตนาภายใน) และการแสดงเจตนาออกมา

ตามทไดตดสนใจไวนน ซงปกตเจตนาทแสดงออกยอมเปนเจตนาทตรงกบในใจจรง ในบางครงเจตนาทไดแสดงออกมาในการทำานตกรรมนน กำากวม ไมชดเจน ไมอาจทราบไดวาผทำานตกรรมมความประสงคเชนไร ในกรณนอาจตองอาศยการ

48

ตความเขามาชวย ซงการตความในทนม เจตนาทไดแสดงออก เปนวตถในการ“ ”ตความ

สำาหรบหลกเกณฑทจะนำามาใชในการตความนน มาตรา 171 บญญตวา ใน“การตความการแสดงเจตนานน

ใหเพงเลงถงเจตนาอนแทจรงยงกวาถอยคำาสำานวนหรอตวอกษร ซงหมายความ”วาจะตองตความโดยพจารณามงเนนถงเจตนาอนแทจรง ซงสามารถทจะคนหาไดจากเจตนาทไดแสดงออกมานนเอง เจตนาอนแทจรง ในทน จงมใชเจตนาภายใน“ ”ใจของผแสดงเจตนา ซงไมมใครทจะลวงรได แตตองเปนเจตนาทแทจรงตามทไดแสดงออกมาแลวมากกวาทจะคำานงถงถอยคำาสำานวน ซงอาจเปนคำาพด หรอคำานงถงแตความหมายตามตวอกษรเมอมการเขยนเปนลายลกษณอกษรกตาม

บทท 3ความไมเปนผลแหงนตกรรม

ถาการกระทำาใดไมชอบดวยกฎหมาย หรอเปนการแสดงเจตนาทวปรตดวยเหตอยางหนงอยางใดซงไมไดเปนดวยใจสมคร การกระทำานนยอมไมเกดผล หรอเกดผลแตบกพรอง ซงกฎหมายอาจกำาหนดใหตกเปนโมฆะกรรม หรอ โมฆยกรรม หรอในบางกรณอาจเปนเพยงนตกรรมทไมมผลตามกฎหมายกเปนได

โมฆะกรรม1. ลกษณะแหงโมฆะกรรมโมฆะ คอ การเสยเปลาโมฆะกรรม หมายความวา การแสดงเจตนาทำานตกรรมทมผลตกเปนอนเสย

เปลามาตงแตเรมแรก ใชบงคบไมไดเสมอนหนงไมมอะไรเกดขน ไมมผลผกพนในทางกฎหมายแตอยางใด และไมอาจใหสตยาบนเพอทำาใหเปนนตกรรมทสมบรณขนมาได ดงนน คสญญาแหงนตกรรมจะอาศยสญญาอนตกเปนโมฆะมาเรยกรองใหปฏบตตามสญญานนหาไดไม

เหตททำาใหนตกรรมตกเปนโมฆะ1) นตกรรมทมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย เปนการพน

วสย หรอเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน มาตรา 150

49

2) นตกรรมทไดกระทำาขนเปนการผดแผกแตกตางจากบทบญญตแหงกฎหมาย อนเกยวกบความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน มาตรา 151

3) นตกรรมททำาขนไมถกตองตามแบบทกฎหมายบงคบไว มาตรา 1524) นตกรรมอนเกดจากการแสดงเจตนาไมตรงตามเจตราทแทจรง โดยทค

กรณอกฝายหนงไดรถงเจตนาทซอนเรนอยในใจของผแสดงเจตนา มาตรา 1545) นตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวง โดยทสมรรวมคดกบคกรณอก

ฝายหนง มาตรา 155 วรรคหนง6) นตกรรมอำาพราง มาตรา 155 วรรคสอง7) การแสดงเจตนาดวยความสำาคญผดในสาระสำาคญแหงนตกรรม มาตรา

1568) นตกรรมทตกเปนโมฆยะแลวถกบอกลางในภายหลงจงตกเปนโมฆะ มาตรา

1769) เหตเพราะเงอนไขของนตกรรม- นตกรรมทมเงอนไขบงคบหลง ซงเงอนไขนนไดสำาเรจแลวตงแตเลาททำา

นตกรรม มาตรา 187 วรรคหนง- นตกรรมทมเงอนไขบงคบกอน ซงเปนทแนนอนวาไมมโอกาสทจะสำาเรจได

ตงแตเวลาททำานตกรรม มาตรา 187 วรรคสอง- นตกรรมทมเงอนไขซงขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของ

ประชาชน มาตรา 188- นตกรรมทมเงอนไขบงคบกอน อนเปนการพนวสย มาตรา 189 วรรคหนง- นตกรรมทมเงอนไขบงคบกอน ซงจะสำาเรจไดหรอไมสดแลวแตใจของฝาย

ลกหน มาตรา 19010) เหตอนเนองมาจากการสมรส ดงตอไปน- การสมรสซอน มาตรา 1452- การสมรสทชายหรอหญงคาสมรส เปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซงศาล

สงใหเปนคนไรความสามารถ มาตรา 1449- การสมรสมรสทเกดจากการทชายหญงเปนญาตสบสายโลหตโดยตรงตอ

กน มาตรา 1450- การสมรสทเกดจากความไมยนยอมของชายหรอหญง มาตรา 144811) การหมนระหวางชายหญงทมอายไมครบ 17 ปบรบรณ มาตรา 14352. หลกเกณฑแหงโมฆะกรรม2.1 การกลาวอางความเสยเปลาแหงโมฆะกรรมนน ไมมอายความ

50

ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 172 วรรคหนง บญญตวาโมฆะกรรมนนไมอาจใหสตยาบนแกกนได และผมสวนไดเสยคนหนงคนใด

จะกลาวอางความเสยเปลาแหงโมฆะกรรมขนกลาวอางกไดตามบทบญญตแหงมาตรา 172 น อาจพจารณาไดวา โมฆะกรรมนนกฎหมาย

ไมไดกำาหนดระยะเวลา หรออายความเอาไวแตประการใด ผมสวนไดเสย ซงกคอผทจะไดรบประโยชน หรอเสยประโยชนอนเกดจากโมฆะกรรมนน ไดแก คสญญา ทายาทของคสญญา เปนตน จงมสทธกลาวอางไดนบแตเวลาทท ำานตกรรมตกเปนโมฆะ ไดโดยตลอด ไมวาจะเวลาใด แมจะเกน 10 ปกตามกไมเปนเหตใหขาดอายความหรอเสยสทธในการกลาวอาง อนง ทกลาววาไมขาดอายความนน เฉพาะการกลาวอางความเสยเปลาแหงโมฆะกรรมเทานน หาใชการเรยกรองในฐานการใชสทธเรยกรองอยางอนซงมอายความในเรองนน ๆ ไป เชน นางเหนง เจาของบานขายบานใหนางเกยว โดยรวมกนแสดงเจตนาลวง เพอทจะขบไลนายเนย พเขย ซงเปนผอาศยอยในบานนนออกจากบาน ซงเวลาจะผานพนไปกวา 10 ป แลว นายเนยกลบมาฟองรองเชนนนายเนยชอบททจะกลาวอางความเสยเปลาแหงโมฆะกรรมขนตอสได แตในกรณทนางเหนงเจาของบาน จะเรยกเอาบานคนจากนางเกยวผซอทไดมการแสดงเจตนาลวงตอกนฐานลาภมควรได จะตองอยภายใตอายความของลาภมควรได ตามมาตรา 419 คอ 1ป นบแตไดรวาตนมสทธเรยกคน หรอพน 10 ปนบแตมสทธนนขน

2.2 โมฆะกรรมไมอาจใหสตยาบนไดสตยาบน หมายความวา การรบรองนตกรรมทบกพรอง ใหกลบคนเปน

นตกรรมทสมบรณใชบงคบไดดงนน นตกรรมทตกเปนโมฆะ ซงมผลคอมความเสยเปลานนมผลรายแรงมาก

จนเปนเหตใหคกรณแหงนตกรรมไมสามารถแสดงเจตนาใหสตยาบนไดในภายหลง ทงมาตรา 172 กไดบญญตไวชดแจงแลววา โมฆะกรรมนนไมอาจใหสตยาบนแกกนได ซงเหตผลทางกฎหมายกคอ โมฆะคอการเสยเปลามาแตเรมแรกจงไมมอะไรทจะใหรบรองเอาผลของโมฆะกรรมนนแตประการใด

2.3 นตกรรมทเปนโมฆะบางสวนแตสมบรณบางสวนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 173 บญญตวาถาสวนหนงสวนใดของนตกรรมเปนโมฆะ นตกรรมนนยอมตกเปนโมฆะทง

สน เวนแตจะพงสนนษฐานไดโดยพฤตการณแหงกรณวาคกรณเจตนาจะใหสวนทไมเปนโมฆะนนแยกออกจากสวนทเปนโมฆะได

ตามบทบญญต แหงมาตรา 173 นโดยหลกแลว การทสวนใดสวนหนงของนตกรรมตกเปนโมฆะแลว ยอมทำาใหนตกรรมนนตกเปนโมฆะทงสน แตทงนอาจมการ

51

ทคกรณจะถอเอาสวนหนงสวนใดของนตกรรมททำาขนนนแยกออกจากกนได และปรากฏวาเปนทคาดหมายไดโดยพฤตการณแหงกรณวาคกรณททำานตกรรมนนคงประสงคทจะทำาเฉพาะสวนทสมบรณ ถาปรากฏวานตกรรมอกสวนหนงไมสมบรณ มาตรา 173 จงถอวานตกรรมตกเปนโมฆะเฉพาะสวนทไมสมบรณ ซงเปนบทบญญตยกเวนซงปรากฏในตอนทาย

ตวอยาง โอ พอคารายใหญ ทำาสญญาซอกระบอ 10 ตว และหม 10 ตว จากนางมอยชาวนา โดยตกลงกนทำาเอง แมจะเปนนตกรรมซอขายประเภทเดยวกน แตการซอหมไมมกฎหมายกำาหนดแบบเอาไวเชนเดยวกบการซอกระบอซงกฎหมายไดกำาหนดแบบเอาไว ดงนจงแยกไดเปน 2 นตกรรม คอ สญญาซอขายกระบอ และสญญาซอขายหม ซงการซอหมนนสมบรณแยกออกไดจากการซอกระบอ ซงตกเปนโมฆะ

2.4 นตกรรมทตกเปนโมฆะแตอาจสมบรณเปนนตกรรมอยางอนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 174 บญญตวาการใดเปนโมฆะแตเขาลกษณะเปนนตกรรมอยางอนซงไมเปนโมฆะใหถอ

ตามนตกรรมซงไมเปนโมฆะ ถาสนนษฐานไดโดยพฤตการณแหงกรณวา หากคกรณไดรวาการนนเปนโมฆะแลว กคงจะไดตงใจมาตงแตแรกทจะทำานตกรรมอยางอนซงไมเปนโมฆะนน

ตามบทบญญตมาตรา 174 น หมายถง กรณการแสดงเจตนาทำานตกรรมมขอบกพรองบางประการจนเปนเหตใหนตกรรมนนตกเปนโมฆะไป แตกฎหมายนนยงคงมความประสงคทจะใหการแสดงเจตนาทำานตกรรมมผลบงคบใชได แตทงน การทจะเปนนตกรรมอยางอนทสมบรณนตองเปนนตกรรมทมลกษณะซงเกยวเนองใกลชดตอกน เชน สญญาซอขายกบสญญาจะซอจะขาย, สญญากยมกบสญญาจำานอง หรอจำานำา เปนตน และผแสดงเจตนานนตองมการแสดงเจตนาโดยสจรต

คำาวา แตเขาลกษณะเปนนตกรรมอยางอน หมายถง มรปหรอลกษณะของนตกรรมครบถวนทจะเปนนตกรรมอยางอนทสมบรณขนมาได ซงหากขาดองคประกอบหรอขาดลกษณะทจะเขาเปนนตกรรมอยางอน หรอมไมพอแลวกหาอาจเปนนตกรรมอยางอนไดตามนยแหงกฎหมาย

ตวอยาง นางเหนง ไดนำาสรอยเพชรประจำาตระกลวาจำานำากบนางหม เปนเงน 1,000 บาท โดยทำาหนงสอไวเปนหลกฐาน แตนางหมไดลมเขยนขอความอนเปนการแสดงใหเปนวาเปนการนำาทรพยมาคำาประกน กรณเชนน สญญาจำานำาระหวางนางเหนง และนางหม เปนโมฆะแตอาจกลายเปนสญญาการกยมเงนทสมบรณกได

3. ผลของโมฆะกรรม

52

ตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 172 วรรคสอง บญญตวาถาจะตองคนทรพยสนอนเกดจากโมฆะกรรม ใหนำาบทบญญตวาดวยลาภม

ควรไดแหงประมวลกฎหมายนมาใชบงคบ ตามทไดกลาวมาแลววา เมอนตกรรมตกเปนโมฆะยอมมผลคอ เสยเปลา ดงนน

เมอปรากฏวาคกรณไดปฏบตหรอไดรบการปฏบตจากนตกรรมทเปนโมฆะ ถอไดวาเปน เปนการปฏบตทกระทำาโดย ปราศจากมลอนจะกลาวอางกฎหมายได คกรณจงมสทธเรยกรองตอกนตามมลลาภมควรได

ซงหลกการในเรองลาภมควรได ทจะนำามาใชในการทนตกรรมตกเปนโมฆะ มดงน

3.1 ขอยกเวนทไมจำาตองคนลาภมควรไดโดยหลกเมอมการชำาระหนตามนตกรรมทเปนโมฆะ ตองมการคนลาภมควรได

ตามทไดบญญตไวในมาตรา 406 เวนแต กรณทตองดวยการชำาระหนนน ๆ จงไมสามารถเรยกคนได กลาวคอ

ก) ถามการชำาระหนโดยทคกรณฝายผเปนคนชำาระหนนนรแลววานตกรรมนนเปนโมฆะ แตยงคงช ำาระหนตอไป บทบญญตวาดวยลาภมควรได มาตรา 407 บญญตมใหเรยกทรพยคน แตถาหากวามการชำาระหนไปเพราะถกบงคบ กสามารถเรยกคนได

ข) ถาคกรณแหงนตกรรมทเปนโมฆะเพราะมวตถประสงคตองหามชดแจงโดยกฎหมายหรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนไดกระทำาการชำาระหนตามบทบญญตวาดวยลาภมควรได มาตรา 411 กหามเรยกทรพยคนเพราะการชำาระหนดงกลาว

3.2 วธการคนลาภมควรไดวธในการคนลาภมควรไดแยกเปน 3 ประการ ดงนก) การคนลาภมควรไดทเปนเงน ตามบทบญญตวาดวยลาภมควรได มาตรา

412 ไดบญญตกำาหนดหลกเกณฑ ใหผซงรบชำาระเงนไวตองคนลาภมควรไดเตมจำานวน ในกรณทไมสจรต แตหากปรากฏวาสจรต ตองคนเทาทเหลอเปนลาภมควรไดอยในขณะทเรยกคน

ข) การคนทรพยสนทไมใชตวเงน ซงตามบทบญญตวาดวนลาภมควรได มาตรา 413 ไดวางหลกเกณฑไว ดงตอไปน

- ถารบไวโดยสจรต คนทรพยเกาเทาทเปนอย โดยไมตองรบผดตอความบบสลาย หรอการสญหายแหงทรพยสน แตหากปรากฏวาไดอะไรมาเปนคาสนไหมทดแทน เพอความบบสลาย หรอสญหายนน กจำาตองคน

53

- ถารบไวโดยไมสจรตกจำาตองรบผดตอความสญหายหรอบบสลายนน ไมวาจะเปนเพราะเหตสดวสยหรอไมกตาม เวนแตพสจนไดวาทรพยนนยงไงกยงคงตองบบสลายหรอสญหายอยนนเอง

ค) การคนดอกผลแหงทรพย ตามบทบญญตวาดวยลาภมควรได มาตรา 495 ไดกำาหนดวา หากรบไวโดยสจรต ดอกผลนนใหตองคนในฐานลาภมควรได ตราบเทาทยงคงสจรตอย แตหากไมสจรต กใหคนดอกผลนนนบแตเวลานน ทงนใหหมายความรวมทง ดอกผลธรรมดา เชนผลไม และดอกผลนตนย เชน ดอกเบย ดวย

ขอสงเกต คำาวา สจรต นน หมายถง1. เขาใจวา ตนมสทธรบทรพยนนไวโดยชอบดวยกฎหมาย2. เขาใจวา การกระทำาซงตกเปนโมฆะนนชอบดวยกฎหมายโมฆยกรรม1. ลกษณะทวไปแหงโมฆยกรรมโมฆยกรรม หมายความวา นตกรรมทมเหตบกพรองบางประการซงทำาให

นตกรรมนนไมสมบรณ แตไมถงขนเสยเปลาเหมอนโมฆะ ดงนนโมฆยกรรมจงอาจถกบอกลางใหมผลตกเปนโมฆะ แตเรมแรกได ตาม มาตรา 176 วรรคหนง กลาวคอ โมฆะยอนหลงไปจนถงเวลาขณะทำานตกรรมซงมลกษณะคลายกบนตกรรมทเปนโมฆะ แตตางในเรองผลยอนหลงของนตกรรมทตกเปนโมฆยะ แตกสามารถทำาใหสมบรณแตเรมแรกโดยการใหสตยาบนตาม มาตรา 177 กลาวคอมผลสมบรณยอนหลงไปถงวนทำานตกรรมซงมลกษณะคลายกบนตกรรมทสมบรณไมตกเปนโมฆยะ แตตางกนตรงท ผลของการยอนหลงความสมบรณน ไมกระทบสทธของบคคลภายนอกบางคน

ทงน มหลกในเรองนตกรรมทตกเปนโมฆยะอยตรงท ตราบใดทยงไมถกบอกลางนตกรรมนนยงคงสมบรณ ในการครอบครองทรพยอนไดมาโดยโมฆยกรรมกอนทจะมการบอกลาง ไมเปนการละเมดและมมลอนจะอางกฎหมายไดเพราะเปนการครอบครองโดยมสทธ ไมผดกฎหมาย

สาเหตแหงโมฆยกรรม1) เหตบกพรองอนเกยวกบความสามารถของผทำานตกรรม กลาวคอ การกระ

ทำานตกรรมโดยบคคลผหยอนความสามารถ ซงไมเปนไปตามบทบงคบอนเกยวดวยความสามารถของบคคล ไดแก ผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ หรอบคคลวกลจรตในบางกรณ ซงไมไดรบความยนยอมจาก ผแทนโดยชอบธรรม ผพทกษ แลวแตกรณ มาตรา 153

2) เหตบกพรองอนเกยวกบการแสดงเจตนาของผทำานตกรรม ไดแก

54

- การแสดงเจตนาดวยความสำาคญผดในคณสมบตของบคคล หรอทรพย มาตรา 157

- การแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉล มาตรา 159- การแสดงเจตนาเพราะถกขมข มาตรา 1643) เหตอน ๆ ตามทกฎหมายบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน การสมรสอนเนอง

มาจากการถกขมข ซงมผลทำาใหการสมรสตกเปนโมฆยะตามมาตรา 1507 เปนตน2. ผลแหงโมฆยะกรรมเมอนตกรรมมผลเปนโมฆยะแลว ยอมมผลทางกฎหมาย 2 ประการดงน2.1 โมฆยะนนอาจถกบอกลางได การบอกลางโมฆยะ หมายความวา การแสดงเจตาปฏเสธไมยอมรบเอา

นตกรรมทผลตกเปนโมฆยกรรมนน เพอไมใหมผลผกพนบงคบกนได กลาวคอ มผลตกเปนโมฆะแตเรมแรกและใหคกรณกลบสฐานเดม ตามททบญญตไวใน มาตรา 176 ดงน

โมฆยกรรมเมอบอกลางแลวใหถอวาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหผเปนคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพนวสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบ คาเสยหายชดใชแทน

การบอกลางโมฆยกรรมนเปนนตกรรมฝายเดยวและเปนนตกรรมระงบสทธซงตางจากการกลาวอางโมฆะกรรม เพราะความเสยเปลาแหงโมฆะกรรมนนมมาแตเรมแรกโดยไมตองมการแสดงเจตนาบอกลางกนอก ผมสวนไดเสยยอมกลาวอางได สวนโมฆยกรรมนนทวไปไมมสทธกลาวอาง ตองใชสทธบอกลาง

2.1.1 ผมสทธบอกลาง ซงไดบญญตไวในมาตรา 175 มดงน1) ผทคมครองประโยชน ในทางไดเสยของผไรความสามารถ ซงไดแก- ผแทนโดยชอบธรรม ของผเยาว- ผอนบาล ของบคคลไรความสามารถ- ผพทกษ ของบคคลเสมอนไรความสามารถ2) บคคลผเปนคกรณแหงนตกรรม ซงเปนบคคลทไรความสามารถหรอมความบกพรองในการแสดงเจตนา ไดแก- ผเยาว ซงบรรลนตภาวะแลว แตทงนผเยาวสามารถบอกลางกอนไดหากได

รบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม- คนไรความสามารถ เมอบคคลนนไดพนจากการเปนคนไรความสามารถแลว- คนเสมอนไรความสามารถ เมอพนจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถ

แลว แตทงนสามารถบอกลางกอนไดหากไดรบความยนยอมของผพทกษ

55

- คนวกลจรต บอกลางไดขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว3) ผทแสดงเจตนาโดยบกพรอง ไดแก- บคคลทแสดงเจตนาโดยสำาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพย บอก

ลางไดเมอเหตแหงการสำาคญผดนนไดผานพนไปแลว- บคคลทแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉล บอกลางไดเมอไดรถงกลฉอฉลนน

แลว- บคคลทแสดงเจนาเพราะถกขมข บอกลางไดเมอการขมขไดผานพนไปแลว4) ทายาทของบคคลผมสทธบอกลาง ถาบคคลผมสทธบอกลางซงไดแสดง

เจตนาอนเปนเหตใหนตกรรมนนตกเปนโมฆยะไดถงแกความตาย มาตรา 175 2.1.2 วธการบอกลางโมฆยกรรม วธการบอกลางนนกฎหมายมไดกำาหนดวธไวอยางชดเจน ซงการบอกลาง

โมฆยกรรมนเปนนตกรรมฝายเดยวซงตองมผรบการแสดงเจตนา วธบอกลางอาจกระทำาไดดงน

1) การบอกลางโมฆยกรรมนนกฎหมายไมไดกำาหนดแบบเอาไว จงเปนนตกรรมทไมมแบบ การบอกลางจงอาจทำาเปนหนงสอ หรอดวยวาจากได แมนตกรรมทตกเปนโมฆยะนนกำาหนดวาตองมแบบ หรอตองมหลกฐานเปนหนงสอกตาม

คำาพพากษาฎกาท 3237/2527 กฎหมายมไดกำาหนดแบบของการบอกลางโมฆยกรรมไว การทจำาเลยใหการตอสวาจำาเลยทำาหนงสอแบงทพพาทใหโจทกเพราะถกกลฉอฉล สำาคญผดในวตถแหงนตกรรมไมผกพนจำาเลย โจทกไมมอำานาจนำาเอกสารดงกลาวมาฟองจำาเลยขอใหยกฟอง คำาใหการของจำาเลยดงกลาวนนถอไดวาเปนการทจำาเลยบอกลางโมฆยกรรมแลว

2) การบอกลางโมฆยกรรมนนตองมการแสดงเจตนาโดยชดแจง มใชโดยปรยายหรอการนง เพราะการบอกลางโมฆยกรรมเปนนตกรรมระงบสทธ

3) การบอกลางตองกระทำาตอคกรณอกฝายหนง ตามทบญญตไวในมาตรา 178 ดงน

การบอกลาง หรอ การใหสตยาบนแกโมฆยกรรมยอมกระทำาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคลทมตวกำาหนดไดแนนอน

ตามมาตรา 178 กำาหนดใหแสดงเจตนาตอบคคลคกรณ ซงกำาหนดตวไดแนนอน ดงนน การบอกลางตอบคคลอนนน เชนทำาตอนายอำาเภอเปนการบอกลางใชไมได ถาคกรณอกฝายถงแกความตาย ตองแสดงเจตนาตอทายาทหรอผรบประโยชน แตหากจะบอกลางตอนตกรรมฝายเดยวซงไมตองมผรบการแสดงเจตนา เชนคำามน

56

โฆษณาจะใหรางวล ตองบอกลางเสยกอนทจะมผทำาสำาเรจดวยวธการเชนเดยวกบทไดโฆษณาไว

เมอการบอกลางโมฆยกรรมเปนนตกรรมฝายเดยวทตองมผรบการแสดงเจตนา ดงนนจงมผลเมอไปถงคกรณอกฝายหนง ถายงไมมผรบการแสดงเจตา การบอกลางกยงไมมผล

4) การบอกลางโมฆยกรรมตองบอกลางภายในเวลาทกำาหนด ตาม มาตรา 181

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 181 บญญต วาโมฆยกรรมจะบอกลางมไดเมอพนเวลาหนงปนบแตเวลาทอาจใหสตยาบน

ได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทำานตกรรมอนเปนโมฆยะนนตามบทบญญตมาตรา 181 น กำาหนดใหตองบอกลางภายใน 1 ป นบแตเวลา

ทอาจใหสตยาบนได กลาวคอ นบแตเวลาทมลเหตใหนตกรรมตกเปนโมฆยะไดสญสนไปแลว เชน ผถกขมขไดพนจากการถกขมข หรอภายใน 10 ป นบแตนบแตเวลาททำานตกรรมอนตกเปนโมฆยะ

มขอสงเกตท กำาหนดเวลาบอกลาง ตาม มาตรา 181 นไมใชอายความสทธเรยกรอง ซงหามมใหศาลอางเอาอายความมาเปนมลเหตในการยกฟองโดยคความมไดยกขนเปนขอตอส ดงนน แมคกรณไมไดยกขนตอส ศาลสามารถหยบยกขนวนจฉยเองได

2.1.3 ผลของการบอกลางโมฆยกรรมตามท มาตรา 176 วรรคแรก ไดกำาหนดหลกเกณฑเมอมการบอกลาง

โมฆยกรรม วาโมฆยกรรมเมอบอกลางแลวใหถอวาเปนโมฆะมาแตเรมแรก หมายความวาเมอบอกลางนตกรรมทเปนโมฆยะแลวกจะกลายเปนนตกรรมทเปนโมฆะ คอ เสยเปลายอนหลงไปถงเวลาททำานตกรรม และมาตรา 176 วรรคแรก ยงกำาหนดอกวา .....และใหคกรณกลบคนสฐานเดม ถาเปนการพนวสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหรบคาเสยหายชดใชแทน ในกรณทใหกลบคนสฐานะเดมนน หมายความวา เมอมการบอกลางจนเปนเหตใหตกเปนโมฆะแลวทรพยสนหรอผลประโยชนอนไดมานนจะตองสงคนใหแกกน แตหากเปนการพนวสย ทจะกลบคนเชนวามานกใหไดรบชดใชคาเสยหายแทน

การพนวสยทจะกลบคนสฐานะเดม เกดจาก1) ทรพยสนทตองคนสญหาย หรอบบสลายไปทงหมดหรอบางสวน2) ทรพยสนทตองคนไดมการโอนไปยงบคคลภายนอกผกระทำาการโดยสจรตและเสยคาตอบแทน2.2 โมฆยกรรมนนอาจใหสตยาบนได

57

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 177 บญญตวาถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรมตามมาตรา 175 ผหนงผใดไดให

สตยาบนแกโมฆยกรรมใหถอวาการนนเปนอนสมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอก

การใหสตยาบนแกโมฆยกรรม คอ การใหความเหนชอบและรบรองผลใหนตกรรมทตกเปนโมฆยะนนสมบรณใชบงคบกนไดตอไป ซงการใหสตยาบนมผลทำาใหนตกรรมทเปนโมฆยะสมบรณมาแตเรมแรก และยงมผลเปนการปฏเสธหรอสละสทธในการบอกลางกลาวคอ จะบอกลางนตกรรมทเปนโมฆะอกไมได

2.2.1 บคคลผมสทธใหสตยาบนตามบทบญญต มาตรา 177 ไดกำาหนดหลกเกณฑใหอำานาจแกบคคลผมสทธ

บอกลางโมฆยกรรม ทสามารถทจะใหสตยาบนได ดงนน บคคลทสามารถใหสตยาบนไดกคอ บคคลเชนเดยวกบบคคลทสามารถบอกลางนตกรรมทเปนโมฆยกรรมตาม มาตรา 175 นนเอง บคคลภายนอกจากทระบไวในมาตรา 175 แมเปนผมสวนไดเสย กไมมสทธทจะใหสตยาบนได แตทงน ผทจะใหสตยาบนจะใหสตยาบนไดตอเมอมลเหตใหเปนโมฆยะนนหมดสนไปแลว ตามทบญญตไวใน มาตรา 179 วา

การใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนนจะสมบรณตอเมอไดกระทำาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว

บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอบคคลวกลจรตผกระทำานตกรรมอนเปนโมฆยกรรมตามมาตรา 30 จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมไดตอเมอไดรเหนซงโมฆยกรรมนนภายหลงทบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ หรอในขณะทจรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ

ทายาท ของบคคลผทำานตกรรมอนเปนโมฆยกรรม จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทำานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแตสทธทจะบอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว

บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมกระทำาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษ

จากบทบญญต มาตรา 179 สามารถสรป เวลาทบคคลผจะใหสตยาบนจะใหสตยาบนเมอมลเหตใหเปนโมฆยกรรมหมดสนไปแลวไดดงน

บคคลผไรความสามารถนนสามารถใหสตยาบนไดตอเมอกลบเปนผมความสามารถ กลาวคอ บคคลไรความสามารถจะสามารถใหสตยาบนไดตอเมอศาลไดมคำาสงถอนคำาสงใหเปนคนไรความสามารถแลว คนเสมอนไรความสามารถกเชนเดยวกน

58

ผเยาวนนตอเมอบรรลนตภาวะแลว สวนในกรณบคคลวกลจรตไมจำาตองหายจากจรตวกลเปนการเดดขาด เพราะกฎหมายมไดหามมใหทำานตกรรมเดดขาด ดงนนเมอในขณะจรตของบคคลนนไมวกลยอมสามารถใหสตยาบนได

สวนในกรณทถกกลฉอฉล หรอสำาคญผด จะใหสตยาบนไดตอเมอไดทราบเหตแหงกลฉอฉลหรอการสำาคญผดนนแลว ในกรณทถกขมขนนเมอพนจากการถกขมข

กรณ ตามมาตรา 179 วรรคสามนน ทายาทของบคคลผทำานตกรรมจะใหสตยาบนไดตอเมอผทำานตกรรมนนถงแกความตาย

กรณขอยกเวนตาม มาตรา 179 วรรคส นนเปนบทบญญตหาม ผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาล หรอผพทกษ ใหสตยาบนเมอมลเหตททำาใหนตกรรมเปนโมฆยกรรมสญสนไปแลว ตามหลกเกณฑใน วรรคหนง และวรรคสองนน ทงนเนองมาจาก บคคลดงกลาวมใชผไรความสามารถ และมหนาทปกปองผลประโยชนของผไรความสามารถอยแลว จงสามารถใหสตยาบนนบแตทรบรถงโมฆยกรรมนนแลว

2.2.2 วธการใหสตยาบนโมฆยกรรมตองทำาโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนง ซงสามารถกระทำาเปนลาย

ลกษณอกษรหรอวาจากยอมทำาไดทงสน ทงน เพราะกฎหมายไมไดกำาหนดแบบพธเอาไว การใหสตยาบนอาจทำาโดยชดแจงหรอโดยปรยายกได แมกระทงการนงไมวาในกรณตามประเพณ หรอตามทกฎหมายบญญตกถอเปนการใหสตยาบนไดซงตางกบเรองการบอกลางโมฆยกรรมซงตองกระทำาโดยชดแจง

การใหสตยาบนโดยชดแจง ดวยเหตทกฎหมายไมไดกำาหนดแบบเอาไว ดงนนเพยงแตแสดงเจตนาบอกกลาวไปยงคกรณอกฝายหนงวารบรอง หรอเหนชอบดวยในนตกรรมทตกเปนโมฆยกรรมนน กถอเปนการใหสตยาบนทสมบรณแลว ไมวาจะกระทำาดวยวาจา หรอเปนหนงสอกได

การใหสตยาบนโดยปรยาย เปนการกระทำาอยางหนงอยางใดของผมสทธใหสตยาบนซงไมไดมการแสดงเจตนาโดยตรงวาเปนการใหสตยาบน หากแตถอไดตามพฤตการณทไดแสดงออก กฎหมายจงถอเสมอนหนงเปนการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนน ซงพฤตการณอยางหนงอยางใดซงอาจถอไดวาเปนการใหสตยาบนโดยปรยาย มาตรา 180 ไดบญญตกำาหนดหลกเกณฑ เอาไวดงน

1) ไดมการปฏบตการชำาระหนอนเกดจากโมฆยกรรมนนแลวทงหมดหรอบางสวน

2)ไดมการเรยกหรอทวงถามใหชำาระหนตามโมฆยกรรมนนแลว3) ไดมการแปลงหนใหม4) ไดมการวางประกนเพอการชำาระหน

59

5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดอนเกดแตโมฆยกรรมนนทงหมดหรอแตบางสวน

6)ไดมการกระทำาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบนหลกเกณฑทถอเปนการใหสตยาบนโดยปรยายกคอ ตองมกรณตามทกฎหมาย

กำาหนดอยางใดอยางหนงเกดขนภายหลงเวลาทอาจใหสตยาบนได หากเกดระหวางทเวลาทยงไมอาจใหสตยาบนถอเปนการใหสตยาบนไมได และตองเปนการกระทำาโดยบคคลผมสทธใหสตยาบนเทานน

คำาพพากษาฎกาท 297/2515 สญญากยมเกดจากการหลอกลวงหรอขมขเปนโมฆยะ ผใหกมาฟองเรยกเงนตามสญญากยมทเปนโมฆยะ หลงจากมาฟองแลวผกตกลงทำาสญญาประนประนอม ยอมความกบผใหกตอหนาศาล ถอวาเปนการใหสตยาบนแกนตกรรมสญญากทเปนโมฆยะโดยปรยาย

2.2.3 ผลแหงการใหสตยาบนนตกรรมอนเปนโมฆยกรรมตามบทบญญต มาตรา 177 ทไดกลาวมาแลวนน ไดบญญตถงผลแหง

โมฆยกรรมทมการใหสตยาบนคอ ทำาใหนตกรรมสมบรณมาแตเรมแรก และไมสามารถบอกลางไดอกตอไป แตไมกระทบกระเทอนไปถงสทธของบคคลภายนอก ซงกคอผสบสทธมาจากบคคลผมสทธใหสตยาบนนตกรรม

ตวอยาง เหนง ผเยาว ทำาสญญาขาย แหวนเพชร ใหแก หม โดยมไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ในระหวางทยงไมไดสงมอบสรอยเพชร นางเหนง ไดทำาสญญาขายตอไปให มอย อกเพราะเหนแกเงน โดยทครงนผแทนโดยชอบธรรมไดใหความยนยอมแลว แตตอมาผแทนโดยชอบธรรมไดใหสตยาบนแกนตกรรมท เหนง ไดทำาไวกบหมอก เพราะตอมา หม ไดเพมราคาใหสงกวา มอย ดงน สญญาซอขายสรอยเพชรระหวาง เหนง กบ หม นนสมบรณมาแตเรมแรก และ หมควรทจะได สรอยเพชรดงกลาว แตตามมาตรา 177 กฎหมายไดบญญตคมครองบคคลภายนอก ในกรณสทธของ มอย จงไมถกกระทบเทอนแตอยางไร

ขอแตกตางระหวางโมฆะกรรม และโมฆยกรรมโมฆะกรรม โมฆยกรรม

1.โมฆะกรรม เปนการกระทำาทเสยเปลามาแตตนไมมผลในทางกฎหมายแตอยางใด

โมฆยกรรม เปนนตกรรมทสมบรณใชไดจนกวาจะถกบอกลาง

2.โมฆะกรรม เสยเปลาโดยไมตองบอกลางแตประการใด

โมฆยกรรม เสยเปลาตอเมอมการบอกลางใหตกเปนโมฆะ

3.โมฆะกรรม ผมสวนไดเสยทกคนตางม โมฆยกรรมผมสทธบอกลางใหเปน

60

สทธกลาวอางความเสยเปลาได โมฆะไดนนจะตองเปนบคคลทกฎหมายกำาหนดไว ผมสวนไดเสยโดยทวไปหาอาจมสทธบอกลางไม

4.โมฆะกรรมนนไมอาจใหสตยาบน เพราะเปนการกระทำาทเสยเปลามาแตเรมแรก

โมฆยกรรม สามารถใหสตยาบน ใหเปนนตกรรมทสมบรณได

5.โมฆะกรรม ในการกลาวอางความเสยเปลานนไมมกำาหนดอายความหรอกำาหนดเวลา

โมฆยกรรม มกำาหนดระยะเวลาบอกลาง ถาไมบอกภายในกำาหนดดงกลาวยอมหมดสทธ

นตกรรมทไมมผลตามกฎหมายนตกรรมทไมมผลตามกฎหมายมหลายชนด โมฆะกรรมหรอโมฆยกรรมทถก

บอกลาง กเปนนตกรรมทไมมผลตามกฎหมาย แตการกระทำาทจะเปนโมฆะหรอโมฆยะนน จะตองมกฎหมายกำาหนดเอาไว หากไมมกฎหมายบญญตกำาหนดเอาไววาใหมผลเปนโมฆะกรรมหรอโมฆยกรรมแลว แมจะเปนการฝาฝนตอกฎหมายหรอไมถกตองตามกฎหมาย กมผลเพยงเปนนตกรรมทไมมผลตามกฎหมายเทานน ตวอยางเชน

1.) นตกรรมทไมเกดขน หมายถง นตกรรมอนเกดจากการทผกระทำานตกรรมนนขาดเจตนา ถอไดวาไมมนตกรรมเกดขน เชน นางเหนงจบมอนายเตซงกำาลงปวยเพราะถกวางยาใกลตายเตมทและขาดสตสมปชญญะในการรบเรองราวรอบ ๆ ตว พมพลายนวมอในพนยกรรม ยกทรพยมรดกทงหมดใหนางเหนง

2.) นตกรรมทไมผกพน เชน ผทไมใชเจาของกรรมสทธแหงทรพยสนทำาสญญาขายทรพยสนของผอนโดยไมมอำานาจอนเปนการฝาฝนอำานาจของเจาของทแทจรง นตกรรมนจงไมมผลผกพนผเปนเจาของแทจรง

3.) นตกรรมทไมสมบรณ เชน ผแทนโดยชอบธรรม หรอผอนบาล ทำานตกรรมบางประเภทอนเกยวกบทรพยสนของผเยาว หรอคนไรความสามารถ โดยไมไดรบอนญาตจากศาล นตกรรมนนยอมไมสมบรณหรอไมมผลบงคบแตอยางใด เชน มารดาทำาสญญาขายทดนของบตรผเยาว โดยไมไดรบอนญาตจากศาล

4.) นตกรรมทใชไมได กลาวคอ นตกรรมททำาไมถกตองตามพธการทกฎหมายไดกำาหนดเอาไว ซงมใช แบบ เชน

คำาพพากษาฎกาท 784/2516 การขายทดนทรพยสนสวนพระมหากษตรย ซงมพระบรมราชโองการอนมตใหขายไดแตรฐมนตรมไดลงนามรบสนองพระบรมราชโองการตามรฐมนตร นตกรรมซอขายทดนนนใชไมไดหรอไมมผล

61

5.) นตกรรมทถกยกเลกเพกถอน เชน นตกรรมทลกหนกระทำาการอนเปนการฉอฉลเจาหน ซงเจาหนมสทธฟองขอใหเพกถอนได เมอศาลพพากษาใหเพกถอน นตกรรมนนยอมไมมผล

เมอผรบบตรบญธรรม กบบตรบญธรรมสมรสกน การรบบตรบญธรรมเปนอนยกเลก

6.) นตกรรมทไมบรบรณ กลาวคอ การไดมาโดยนตกรรมซงอสงหารมทรพย หรอ ทรพยสนอนเกยวกบอสงหารมทรพย ถาไมไดทำาเปนหนงสอและจดทะเบยนการไดมาตอพนงงานเจาหนาทยอมไมสมบรณ รวมตลอดถงการเปลยนแปลงระงบและกลบคนมาแหงทรพยสนอนเกยวกบอสงหารมทรพยนนดวย

ผลของนตกรรมทไมมผลตามกฎหมายนตกรรมทไมมผลทางกฎหมาย โดยทวไปมลกษณะเปนในทำานองคลายกบโมฆะ

กรรม เวนแตจะมบทบญญตไวเปนกรณพเศษ อาทเชน1.) ตวแทนไดกระทำาการแทนตวการโดยปราศจากอำานาจ หรอนอกเหนอขอบ

อำานาจ นตกรรมนนหาผกพนตวการไม เวนแตตวการจะไดใหสตยาบน ดงนน นตกรรมนนยอมผกพนตวการ

2.) ผแทนโดยชอบธรรม หรอผอนบาล ไดกระทำาการอนเปนการกอหนซงผเยาว หรอบคคลไรความสามารถตอง

กระทำาเองเปนการเฉพาะตวโดยมไดรบความยนยอมจาก ผเยาว หรอ คนไรความสามารถ หากปรากฏวาผเยาวหรอคนไรความสามารถใหความยนยอมในภายหลงนตกรรมนนยอมผกพนผเยาว หรอคนไรความสามาร

3.) นตกรรมทคสมรสฝายหนงทำาโดยไมไดรบความยนยอมจากอกฝายหนง ถาอกฝายหนงไดใหสตยาบนยอมสมบรณ หรอแมไมไดใหสตยาบนแตศาลไมมคำาสงเพกถอนกถอไดวามผลใชไดตามกฎหมาย

4.) นตกรรมทไดมาซงอสงหารมทรพยหรอทรพยสทธอนเกยวกบอสงหารมทรพย รวมตลอดถงการเปลยนแปลงระงบหรอกลบคนมาแหงทรพยสทธอนเกยวกบอสงหารมทรพยทไมบรบรณ เพราะไมไดทำาเปนหนงสอ และจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท แตทงนไมบรบรณเปนทรพยสทธ แตอาจสมบรณเปนบคคลสทธซงใชบงคบกนไดในระหวางคกรณ และดวยอำานาจแหงบคคลสทธนคกรณอาจฝายหนงอาจบงคบใหอกฝายหนงปฏบตการอยางใดอยางหนงตามบทบญญตแหงกฎหมายใหบรบรณเปนทรพยสทธได

นตกรรมทไมมผลทางกฎหมายอยางอน นอกจากทกลาวมาแลว เมอปรากฏวาไมมผลตองถอวาเสยเปลาเชนเดยวกบโมฆะกรรม ซงผมสวนไดเสยคนหนงคนใดยอม

62

จะกลาวอางได และไมอาจทจะใหสตยาบนใหเปนนตกรรมทสมบรณได การเรยกทรพยคนกตองเรยกคนฐานลาภมควรได ตลอดจนหลกการในการทจะแยกสวนทไมเปนโมฆะออกจากสวนทเปนโมฆะ และอาจทจะสมบรณเปนนตกรรมอยางอน ซงหลกการทงหลายทงปวงนเปนหลกการทวไปในเรองนตกรรมทตกเปนเปนโมฆะกรรมดงทไดกลาวมาแลวในเบองตนนนเอง สวนในเรองบทบญญตคมครองบคคลภายนอกน ไมใหนำามาใชบงคบ เพราะการทนตกรรมไมมผลเสยแลว บคคลใดยอมจะอางสทธถอเอาประโยชนจากนตกรรมนนหาไดไม

บทท 4.เงอนไขและเงอนเวลา

ปกตเมอไดทำานตกรรมถกตองตามหลกเกณฑทกฎหมายกำาหนดแลว นตกรรมยอมเกดผลในทนท แตในบางกรณ ผกระทำานตกรรม อาจจะยงไมตองการใหนตกรรมเกดผลในทนท หรอ เมอเกดนตกรรมแลวอาจจะตองการใหนตกรรมนนสนผลในอนาคต ดงนน กฎหมายจงไดกำาหนดหลกเกณฑในเรอง เงอนไขและเงอนเวลาไวใหเปนไปตาม หลกความศกดของเจตนา เพอใหเปนไปความประสงคแทจรงของคกรณแหงนตกรรมนน

เงอนไข1. ลกษณะของเงอนไข1.1 ความหมายของเงอนไขตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 182 บญญตวาขอความใดอนบงคบไวใหนตกรรมเปนผลหรอสนผลตอเมอมเหตการณอน

ไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไมในอนาคต ขอความนนเรยกวาเงอนไขตาม มาตรา 182 ไดใหความหมายไวอยางชดเจนวาเงอนไข หมายถง ขอความ

อนบงคบไวใหนตกรรมเปนผลหรอสนผลเมอมเหตการณอนไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไมในอนาคต

63

ดงนน เงอนไข ตองเปนเหตการณในอนาคต และ ไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไม กลาวคอ ในขณะทำานตกรรมนนยงไมเกดเหตการณนน ๆ ขนและไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไมในอนาคต

ตวอยาง ดำา ตกลงวาจะซอบานของ ขาว ตอเมอตนถกลอตเตอรรางวลท 1 ขอตกลงเชนวานถอเปนเงอนไข เพราะเปนเหตการณทจะเกดขนในอนาคต และไมแนนอนวาเหตการณนจะเกดขนหรอไม

ซงหากวามเหตการณเกดขนแลวจะนำามากำาหนดเปนเงอนไขไมได และถาสงทกำาหนดนนเปนเหตการณในอนาคตและแนนอนแลวยอมไมใชเงอนไข หากแตเปน เงอนเวลา ซงจะหลาวกนตอไปในภายหลง

1.2 ประเภทของเงอนไขตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 183 บญญตวานตกรรมใดมเงอนไขบงคบกอน นตกรรมนนยอมเปนผลเมอเงอนไขนน

สำาเรจแลวนตกรรมใดมเงอนไขบงคบหลง นตกรรมนน ยอมสนผลในเมอเงอนไขนน

สำาเรจแลว.....ตาม หลกกฎหมายขางตน สามารถแยกเงอนไขได 2 ประเภท ดงน1) เงอนไขบงคบกอน หมายถง เงอนทคกรณไดตกลงกนไวในนตกรรมใหเปน

ผลหรอเกดผล ตอเมอเงอนไขนนสำาเรจเชน เขยว บอกวาจะซอรถยนตให เหลอง เมอ เหลอง เรยนจบปรญญาตร

ดงน นตกรรมจะไมเกด จะเกดตอเมอเขยวไปทำาสญญากบบรษทรถยนตวา จะซอรถยนต 1 คน ถาเหลองเรยนจบปรญญาตร

ดงนน นตกรรมซอรถยนตนจะเกดขนหรอไมขนอยกบวา เหลองจะเรยนจบหรอไม ถาเหลองเรยนจบ เงอนไขกสำาเรจ นตกรรมกเกดขน แตถาเหลองเรยนไมจบ ถอวาเงอนไขไมสำาเรจ นตกรรมจงไมเกด

2) เงอนไขบงคบหลง หมายถง เงอนไขทคกรณไดตกลงกนใหนตกรรมมการสนผลลงเมอเงอนไขนนสำาเรจลงแลว

เชน แดงเชาบานของฟา โดยมเงอนไขวา สญญาจะสนสดลงเมอ แดง ไดยายไปทำางานทเชยงใหม ดงน หากปรากฏวา แดงไดยายไปทำางานทเชยงใหม ถอวาเงอนไขสำาเรจแลว สญญาเชาบานระหวางแดงกบฟา จงสนสดลง

2. ความสมบรณแหงเงอนไขเงอนไขซงไดกำาหนดไวในนตกรรมตามปกตถอไดวาเปนสงเหนยวรงมให

นตกรรมนนมผลในทนท หรอทำาใหนตกรรมนนสนผลในอนาคต แตถาหากเงอนไขนน

64

เปนเงอนไขทไมสมบรณ ยอมไมมผลเปนสงเหนยวรง และเปนเหตใหนตกรรมนนไมสมบรณ ซงเงอนไขทไมสมบรณมอยดวยกน 4 กรณ ดงตอไปน

2.1 เงอนไขทสำาเรจแลว หรอเงอนไขทไมอาจสำาเรจได1) เงอนไขทสำาเรจแลวในเวลาททำานตกรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 187 วรรคหนง บญญตวาถาเงอนไขสำาเรจแลวในเวลาทำานตกรรม หากเปนเงอนไขบงคบกอนให

ถอวานตกรรมนนไมมเงอนไข หากเปนเงอนไขบงคบหลงใหถอวานนเปนโมฆะ.....

ตามทไดกลาวมาแลววาเหตการณทจะเปนเงอนไขไดตองเปนเหตการณทจะเกดขนในอนาคตและไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไม ดงนการนำาเหตการณทสำาเรจแลวในเวลาททำานตกรรมมากำาหนดเปนเงอนไข ยอมถอไดวาไมเปนเหตการณทจะเกดขนในอนาคตและไมแนนอนดงกลาว ซงตามหลกกฎหมาย มาตรา 187 วรรคหนง จะมผลดงน

1.1) เงอนไขบงคบกอน ใหถอวานตกรรมนน ไมมเงอนไข เชน ดำา ทำาสญญาซอบานจากขาว โดยบอกวาจะซอเมอ แดงลกของตน กลบ

มาจากตางประเทศ ปรากฏวา แดง กลบมาแลวกอนท ดำาทำาสญญา แตดำาไมร ดงนน เปนกรณทเงอนไขบงคบกอนไดสำาเรจแลวในขณะทำาสญญา จงถอเปนการซอขายโดยไมมเงอนไข

1.2) เงอนไขบงคบหลง ใหถอวานตกรรมนนเปน โมฆะ เชน ดำา ทำาสญญาให ขาว เชาบาน โดยมเงอนไขวาถาแดงลกดำากลบมาจากตางประเทศจะให ขาว เลอกเชาบาน ปรากฏวาขณะทำาสญญา แดงไดกลบมาแลว ดงนนสญญาเชาบานระหวาง ดำากบขาวจงตกเปนโมฆะ เทากบวาไมไดทำาสญญากนเลย

2) เงอนไขทไมอาจสำาเรจไดตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 187 วรรคสอง ไดบญญตวาถาเปนอนแนนอนในเวลาทำานตกรรมวาเงอนไขไมอาจสำาเรจได หากเปน

เงอนไขบงคบกอนใหถอวานตกรรมนนเปนโมฆะ หากเปนเงอนไขบงคบหลงใหถอวานตกรรมนนไมมเงอนไข

เงอนไขทไมอาจสำาเรจไดหมายความวา เงอนไขทไดตกลงกนไวนนมทางทจะสำาเรจได หากแตมเหตการณอยางใดอยางหนงเกดขนอนเปนเหตใหเงอนไขนนไมมทางสำาเรจได ซงแตกตางจากเงอนไขพนวสย ซงหมายความวา เงอนไขนนไมอยในวสยทจะสำาเรจไดเลย ซงจะกลาวตอไปในภายหลง เงอนไขทไมอาจจะสำาเรจไดมผลดงน

65

2.1) เงอนไขบงคบกอน ใหถอวานตกรรมนนเปนโมฆะเชน มอย ตกลงวาจะขายสรอยเพชรของตนใหแก หม โดยมเงอนไขวา จะขาย

ใหตอเมอสามของมอยไดนำาสรอยเพชรดงกลาวลงมาใหจากเชยงใหม ปรากฏวาในขณะทไดตกลงกนนน รถยนตของสามมอยไดตกเหวสญหายไป ดงนถอไดวาเงอนไขไมอาจสำาเรจได สญญาจงตกเปนโมฆะ ไมมผลผกพนแตประการใด

2.2) เงอนไขบงคบหลง ใหถอวานตกรรมนนไมมเงอนไขเชน เหนง ทำาสญญาให โอ เชาบาน โดยมเงอนไขวาจะเลกใหเชาเมอ เป ล ลก

ของตนกลบมาจากอเมรกา ปรากฏวา เป ล ไดเสยชวตแลว ดงนนโอกาสทจะกลบมายอมไมม ถอวาขอตกลงใหนตกรรมสบผลไมมโอกาสเกดขนไดเลย จงเปนกรณทไมมเงอนไข

นอกจากน ตราบใดทคกรณยงไมรวาเงอนไขไดสำาเรจแลว หรอ เงอนไขไมอาจสำาเรจได คกรณมหนาททจะตองงดเวนไมกระทำาการอยางใดอยางหนงตาม มาตรา 184 หรอยงคงมสทธทจะจำาหนาย รบมรดก ปองกนรกษาสทธ หรอทำาประกนสทธ ตาม มาตรา 185 ทงนตามทบญญตไวใน มาตรา 187 วรรคทาย

2.2 เงอนไขทไมชอบดวยกฎหมาย หรอขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน

ตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 188 บญญตวานตกรรมใดมเงอนไขอนไมชอบดวยกฎหมาย หรอขดตอความสงบ

เรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน นตกรรมนนเปนโมฆะ เงอนไขทไมชอบดวยกฎหมาย คอ เงอนไขทไดกำาหนดไวนนเปนเรองทม

กฎหมายหามไวชดแจง หรอมความผดทางอาญาตามทกฎหมายไดกำาหนดไว เชน ดำา ตกลงจะใหเงนแดง 1 ลานบาท โดยมเงอนไขบงคบกอนวา แดง ตองไปฆา ขาว ใหตายกอน ซงถอเปนความผดทางอาญา

เงอนไขทขดตอศลธรรมอนดของประชาชน คอ เงอนไขทไดกำาหนดไวนนกระทบกระเทอนตอจรยธรรมของประชาชนทวไป หรอทำาใหศลธรรมอนดนนเสอมทรามลง เชน ดำา ตกลงจะใหรถยนต แดง โดยมเงอนไขวา แดง จะตองมารวมหลบนอนกบตนในระยะหนง

เงอนไขทขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชน คอ เงอนไขนนเปนเรองทกระทบกระเทอนความมนคงปลอดภยของชาต หรออาจกอใหเกดความระสำาระสายในหมประชาชนโดยสวนรวม เชน สามของ ดำา ตองขอหาวาฆาคนตาย ซงม ขาว เปนพยาน ซงหาก ขาว ชตว สามของดำาตองตดคก ดำา จงตดสนบน ขาว วาถาบอกวาไมเหนจะใหเงน 1 ลานบาท

66

ขอสงเกต1. กรณตองอยในดลยพนจของศาล เพราะไมมคำาจำากดทแนนอน จงมกขนอยกบ

สถานการณเปนรายกรณไป2. เงอนไขททำาใหนตกรรมเปนโมฆะตามมาตรา 188 รวมถงเงอนไขบงคบกอน

และเงอนไขบงคบหลง และโมฆะในทนนตกรรมเปนโมฆะ มใชเฉพาะตวเงอนไขเทานนทตกเปนโมฆะ

3. เมอเปรยบเทยบกบ มาตรา 150 ซงมผลตกเปนโมฆะเชนกน แตมาตรา 150 เปนเรองวตถประสงคในการทำานต

กรรมโดยตรงไมชอบดวยกฎหมายหรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน แตมาตรา 188 เปนการกำาหนดเงอนไขซงเปนสวนประกอบของนตกรรม หาใชวตถประสงคแหงการทำานตกรรมโดยตรง

2.3 เงอนไขทเปนการพนวสย ตาม ป.พ.พ. มาตรา 189 บญญตวา นตกรรมใดมเงอนไขบงคบกอนและเงอนไขนนปนการพนวสย นตกรรม

นนเปนโมฆะนตกรรมใดมเงอนไขบงคบหลงและเงอนไขนนเปนการพนวสย ใหถอวา

นตกรรมนนไมเปนเงอนไขเงอนไขเปนการพนวสย หมายความวา เงอนไขซงไดกำาหนดไวนนเหนได

ชดเจนและแนนอนหรอทวไปวาเปนไปไมไดหรอไมอาจสำาเรจไดเลย ซงมผลคอ ถาเปนเงอนไขบงคบกอน นตกรรมตกเปนโมฆะ ถาเปนเงอนไขบงคบหลง ถอวานตกรรมไมมเงอนไข

ตวอยาง ก กลาวแก ข วาจะซอแมวของ ข ตอเมอแมวพดได เชนนนตกรรมตกเปนโมฆะ เพราะเปนสงทพนวสย เปนไปไมไดเลย

ตวอยาง ก ซอแมวจาก ข โดยมเงอนไขวา ถาแมวพดไดตองเอามาคน ซงไมมทางเปนไปได นตกรรมสมบรณ แตเงอนไขตกเปนโมฆะ

ขอสงเกต1) การกำาหนดเงอนไขทเปนการพนวสย มความคลายกบการกำาหนดเงอนไขทไม

อาจสำาเรจได ซงมผลเชนเดยวกน แตแตกตางกนทเงอนไขทเปนการพนวสย เปนเรองททวไปและแนนอนวาไมอาจเปนไปได แตเงอนไขทไมอาจสำาเรจไดเปนเรองทอาจสำาเรจได

2) การกำาหนดเงอนไขทเปนการพนวสย คลายคลงกรณวตถประสงคของนตกรรมเปนการพนวสย ซงมผล

67

เชนเดยวกนคอตกเปนโมฆะ แตมขอแตกตางกนตรงทเปนการพนวสยเปนเพยงสวนประกอบของนตกรรม มใชวตถประสงคของการทำานตกรรม

2.4 เงอนไขบงคบกอนสำาเรจไดแลวแตใจลกหนตาม มาตรา 190 บญญตวานตกรรมใดมเงอนไขบงคบกอน และเปนเงอนไขอนจะสำาเรจไดหรอไม สด

ตใจของฝายลกหน นตกรรมนนเปนโมฆะแยกพจารณาไดดงน1) เฉพาะนตกรมทมเงอนไขบงคบกอนเทานนทตกเปนโมฆะ หากเปนเงอนไข

บงคบหลงไมทำาใหนตกรรมตกเปนโมฆะ2) ตองเปนเงอนไขซงขนอยกบความพอใจของทางฝายลกหนเทานน ถาเปน

เงอนไขซงขนอยกบความพอใจของฝายเจาหน นตกรรมนนยงมผลสมบรณอยไมตกเปนโมฆะ

3) ตองเปนความพอใจหรอสมครใจของลกหนโดยแทจรง ถาปรากฏวามบคคลอน หรอมเหตการณณอนมาประกอบแลว ไมถอวาเปนความพอใจของลกหนโดยแท ยอมไมอยในบงคบแหงมาตรา 190 ไมตกเปนโมฆะ

ตวอยางเชน ดำา สญญากบ ขาว วาจะขายรถยนตของตนให เมอตนพอใจ ดงนเปนการกำาหนดเงอนไขบงคบกอน ซงจะสำาเรจหรอไมขนอยกบความพอใจของ ดำา ลกหนในอนทจะสงมอบรถยนตใหแก ขาว นตกรรมยอมตกเปนโมฆะ

3.นตกรรมทมเงอนไขตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดบญญตถงผลของเงอนไขไว 2

กรณ คอ3.1 ผลระหวางทเงอนยงไมสำาเรจนตกรรมทมเงอนไขนนในระหวางทเงอนไขยงไมสำาเรจ สทธและหนาทของค

กรณยงไมเกดขน หรอยงไมระงบสนไป ซงอาจเรยกไดวาเปนสทธในความหวง (Doit en germe) คอสทธทจะไดรบประโยชนจากความสำาเรจแหงเงอนไข ซงในเรองสทธดงกลาวกฎหมายไดคมครองโดยกำาหนดใหคกรณแหงนตกรรมมสทธและหนาทตอกน ดงตอไปน

1) คกรณตองงดเวนไมกระทำาการใดใหอกฝายหนงตองเสยประโยชนทอกฝายนนจะไดรบเมอเงอนไขสำาเรจตาม มาตรา 184 ไดบญญตวา

68

ในระหวางทเงอนไขยงไมสำาเรจ คกรณฝายหนงฝายใดแหงนตกรรมอนอยในบงคยเงอนไข จะตองงดเวนไมทำาการอยางหนงอยางใดใหเปนทเสอมเสยประโยชนแกคกรณอกฝายหนงซงพงไดจากความสำาเรจแหงเงอนไขนน

หมายความวา คกรณแตละฝายจะตองงดเวนไมทำาการใดๆ ใหเกดความเสยหายตอประโยชนของคกรณอกฝายหนงทพงมเงอนไขสำาเรจ ซงการทำาใหเสอมเสยประโยชนนมอย 2 ประการ คอ

ประการท 1 เสอมเสยตอวตถแหงนตกรรมอนเปนตวทรพยตวอยาง นายมง ซอทดนทำาสวนดอกไม แตมเงอนไขวาตนจะซอ เมอพสาว

ไดโอนเงนมาใหในเดอนหนา ในระหวางทเงอนไขยงไมสำาเรจ ผขายจะนำาสวนดอกไมไปขายใหบคคลอนหรอกระทำาการแตอยางใดทเปนการเสยหายตอสวนดอกไมไมได

ประการท 2 เสอมเสยตอทรพยสทธแหงทรพยสนตวอยาง ตามตวอยางขางตน ในระหวางทเงอนไขยงไมสำาเรจ ผขายจะนำาทสวนไปกระทำาการอยางใดอยางหนงอนจะกอใหเกดซง ภารยทรพยตดแกตวทรพยนนหาไดไม เชน จะนำาทสวนแปลงดงกลาวไปทำาสญญากบบคคลภายนอกใหทำาถนนผานทดนแปลงนเพอใชเปนทางเดนผานไมได เพราะเปนการกอใหเกดภารตดพนขนซงทำาให นายมง คกรณอกฝายตองเสยหาย

ในเรองนปรากฏวา มาตรา 189 หาไดกำาหนดผลของการฝาฝนเอาไวแตประการใด จงตองไปพจารณาเทยบเคยงกบ ป.พ.พ. บรรพ 2 วาดวยหน มาตรา 371 วรรคสอง ซงบญญตวา

ถาถาทรพยนนเสยหายเพราะเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษเจาหนมไดและเมอเงอนไขสำาเรจแลว เจาหนจะเรยกใหชำาระหนโดยลดสวนอนตนจะตองชำาระหนตอบแทนนนลง หรอเลกสญญานนเสยกไดแลวแตจะเลอก แตในกรณตนเหตเสยหายเกดเพราะฝายลกหนนน ทานวาหากระทบกระทงถงสทธของเจาหนทจะเรยกคาสนไหมทดแทนไม

ซงหมายความวา ถาตนเหตแหงความเสยหายเกดเพราะความคดของฝายลกหน และเมอเงอนไขสำาเรจ เจาหนชอบทจะใหลกหนชดใชคาสนไหมทดแทนเพราะเหตททำาใหเกดการเสอมเสยประโยชนซงตนจะไดรบจากตวทรพยหรอสทธแหงทรพยนน

สทธทจะจำาหนาย รบมรดก หรอปองกนรกษาสทธตาม มาตรา 185 บญญตวา

ในระหวางทเงอนไขยงมไดสำาเรจนน สทธและหนาทตางๆ ของคกรณมอยางไร จะจำาหนาย จะรบมรดก จะจดการปองกนรกษาหรอจะทำาประกนไวประการใดตามกฎหมายกยอมทำาได

69

จากบทบญญตแหง มาตรา 185 นเปนบทบญญตรบรองสทธวาคกรณตางมสทธและหนาทตอกน ถงแมวาสทธและหนาทเชนวานจะยงไมแนนอนกตาม คกรณกอาจจำาหนาย รบมรดก ปองกนรกษา หรอทำาประกนไวได แตจะมขอบเขตมากเพยงใดอาจแยกพจารณาไดดงน

2.1) การจำาหนายสทธ คอ การซอขาย แลกเปลยน หรอให ซงมลกษณะของการโอนสทธในระหวางทเงอนไขยงไมสำาเรจ ซงหากมการโอนสทธเกดขนในระหวางน กจำาตองทำาตามแบบซงกฎหมายบงคบไวในเรองการโอนสทธเรยกรอง กลาวคอ ตองทำาเปนหนงสอและบอกกลาวโอนไปยงลกหน

สวนสทธและหนาท ยอมโอนไปในสภาพทไมแนนอนเชนเดม กลาวคอ ผรบโอนจะไดรบไปซงสทธและหนาทอยางสมบรณตอเมอเงอนไขไดสำาเรจลง

2.2) การรบมรดกสทธ กลาวคอ สทธและหนาทของเจาของทรพย ซงมอยในกองทรพยสน ซงหากเมอเจาของทรพยตายลง กองทรพยสนกบทงสทธและหนาทยอมเปนมรดกตกทอดแกทายาทของเจาของทรพยสน ซงหมายความวาผรบมรดกยอมเขาเปนคสญญาผกพนในเงอนไขเชนเดยวกบเจาของทรพยนน นอกจากนคกรณแหงนตกรรมทมเงอนอาจทำาพนยกรรมยกสทธและหนาทยงไมเกดใหกนกได

2.3) การปองกนรกษาสทธ หมายถง การทำานตกรรมใดๆ เพอรกษาสทธใหมนคงอยไมเสยสญไป และยงหมายรวมถง การจดการปองกนรกษาทรพยอนเปนวตถแหงสทธดวย

2.4) การทำาประกนสทธ หมายถง การใหมหลกประกนเพอการชำาระหนหรอตอความรบผด ไดแก การคำาประกน โดยใหมบคคลอนเขามาคำาประกน หรอการจำานอง การจำานำา ซงเปนการประกนดวยทรพย

หนาทตองกระทำาโดยสจรตมาตรา 186 บญญตวาถาความสำาเรจแหงเงอนไขจะเปนทางใหคกรณฝายใดเสยเปรยบ และค

กรณฝายนนกระทำาการโดยไมสจรต จนเปนเหตใหเงอนไขนนไมสำาเรจ ใหถอวาเงอนไขนนสำาเรจแลว

ถาความสำาเรจแหงเงอนไขจะเปนทางใหคกรณฝายใดไดเปรยบและคกรณฝายนนกระทำาการโดยไมสจรตจนเปนเหตใหเงอนไขนนสำาเรจ ใหถอวาเงอนไขนนมไดสำาเรจเลย

หลกกฎหมายตามมาตรา 186 นมทมาจากหลกทวไปทวาในการใชสทธแหงตนกด ในการชำาระหนกด บคคลทกคนตองกระทำาโดยสจรต ( มาตรา 5 ) ดง

70

นน ในระหวางทเงอนไขยงไมสำาเรจกฎหมายจงหามมใหคกรณทำาเงอนไขสำาเรจหรอไมมทางสำาเรจโดยไมสจรต และยงไดบญญตถงผลไวดงตอไปน

กรณท 1 ถาคกรณเขาขดขวางมใหเงอนไขสำาเรจใหถอวาเงอนไขสำาเรจแลวตวอยาง ดำา ไปจางให ขาว ตดเสอให 1 ชด ราคา 45,000 บาท ซงมขอตกลงวาตองเสรจภายใน 1 สปดาห ตอมา ดำา คดวาราคาแพงเกนไปจงสงคนไปกอความวนวายไมใหแลวเสรจตามกำาหนด กรณนถอไดวาเปนการกระทำาโดยไมสจรต อนเปนเหตใหเงอนไขไมสำาเรจ กฎหมายใหถอวาเงอนไขนนสเรจแลว

กรณท 2 ถาคกรณขวนขวายใหเงอนไขสำาเรจโดยไมสจรต ใหถอวาเงอนไขมไดสำาเรจเลยตวอยาง ดำา ตกลงซอโทรทศนจาก ขาว รบประกนวา ถาโทรทศนเสยภายใน 9 เดอน จะคนเงนใหกบทงเปลยนโทรทศนเครองใหมให ปรากฏวา ดำา แกลงทำาโทรทศนเสยกอน 9 เดอน กรณนถอไดวาเปนการขวนขวายทำาใหเงอนไขสำาเรจโดยไมสจรต ใหถอวาเงอนไขไมไดสำาเรจ

3.2 ผลเมอเงอนไขสำาเรจตามหลกทวไปทไดกลาวมาแลว นตกรรมทมเงอนไขบงคบกอน นตกรรม

นนยอมจะเกดผลบงคบทนททเงอนไขสำาเรจ ถาเปนนตกรรมทมเงอนไขบงคบหลง นตกรรมยอมสนผลทนททเงอนไขสำาเรจ แตทงนในบางกรณคกรณจะตกลงวา หากเงอนไขสำาเรจแลวใหนตกรรมมผลยอนหลงไปยงเวลากอนเงอนไขสำาเรจกไดตามทกำาหนดไวในมาตรา 183 วรรคสาม ซงบญญตวา

ถาคกรณแหงนตกรรมไดแสดงเจตนาไวดวยกนวาความสำาเรจแหงเงอนไขนน ใหมผลยอนหลงไปถงเวลาใดเวลาหนงกอนสำาเรจ กใหเปนไปตามเจตนานน

ซงมผลตามกฎหมาย ถาเงอนไขสำาเรจแลว นตกรรมยอมเกดผลหรอสนผลยอนหลงไปถงวนและเวลาทตกลง

กนแทนทจะเกดผลหรอสนผลนบแตเวลาทเงอนไขสำาเรจ ตามหลกทวไป

ตวอยาง ดำา ตกลงซอนาขาวจาก แดง ถาคนไดรบมรดกภายหลงจากเปดพนยกรรมในวนท 17 ธนวาคม แลวตกลงใหมผลยอนหลงในวนททำาสญญา ขอตกลงเชนนยอมทำาได และซงหากปรากฏวา ในระหวางทยงไมเปดพนยกรรมปรากฏวา แตงไดเกบเกยวขาวและขายไดเงนมา 100,000 บาท เงนเชนเทาน ยอมตกแก ดำา ดวย แตหากไมมขอตกลงใหมผลยอนหลงกไมหลกเกณฑเชนน

เงอนเวลา

71

1. ลกษณะทวไปของเงอนเวลา

1.1 ความหมายของเงอนเวลา

เงอนเวลา หมายความถง ขอกำาหนดซงเกดจากการแสดงเจตนาระหวางคกรณในนตกรรมโดยอาศยเหตการณอยางใดอยางหนง หรอระยะเวลาใดเวลาหนงในอนาคต ซงมลกษณะแนนอนเพอเหนยวรงไมใหมผลกอนถงกำาหนดเวลา หรอใหนตกรรมสนผลเมอถงกำาหนดตามทตกลงกนไว เชน ดำา กเงน ขาว 10,000 บาท โดยมกำาหนดชำาระคนภายใน 2 ป นบแตวนทำาสญญา เชนนถอวา เปนสญญากเงนทมเงอนเวลา

1.2 ประเภทของเงอนเวลา ไดแก

1) เงอนเวลาเรมตน

2) เงอนเวลาสนสด

ตาม มาตรา 191 บญญตวา

นตกรรมใดมเงอนเวลาเรมตนกำาหนดไว หามมใหทวงถามใหปฏบตการตามนตกรรมนนกอนถงเวลาทกำาหนด

นตกรรมใดมเงอนไขเวลาสนสดกำาหนดไว นตกรรมนนยอมสนผลเมอถงเวลาทกำาหนด

1) เงอนเวลาเรมตน หมายถง ขอกำาหนดซงหามมใหทวงถามใหปฏบตตามนตกรรม จนกระทงจะมเหตการณในอนาคตทแนนอนตามทกำาหนดไดเกดขน ซงนตกรรมทมเงอนไขประเภทนมผลกอหนตงแตเวลาททำานตกรรมแลว แตการบงคบใหปฎบตนนไดเลอนไปจนกวาเหตการณในอนาคตทแนนอนทกำาหนดไดเกดขน ตวอยางเชน ขาว เชาหองพกของ เขยว ซงเรมเชาวนท 1 มกราคม ซงกำาหนดใหชำาระคาเชาทกวนท 3 ของทกเดอน ดงน ขาว จะเรยกใหสงมอบหองเชากอนวนท 1 มกราคม ไมไดและเชนเดยวกน เขยว จะเรยกคาเชาหองพกกอนวนท 3 มกราคมไมไดเชนกน เพราะยงไมถงกำาหนดเวลาซงเปนเงอนเวลาเรมตน

2) เงอนเวลาสนสดลง หมายถง ขอกำาหนดใหนตกรรมสนผลเมอมเหตการณในอนาคตทแนนอนเกดขนตามทกำาหนดไว ดงนนในระหวางทเหตการณแหงเงอนเวลายงไมเกดขน นตกรรมยงคงสมบรณตามกฎหมาย ตวอยางเชน วาจาง เขยว เปนลกจาง โดยกำาหนดวา เมอครบระยะเวลา 5 ป นบแตวนททำาสญญาจางหน ใหสญญาจางสนสดลง ดงนน สญญาจางยอมสนสดลงเมอครบกำาหนดเงอนเวลาตามสญญา

72

นตกรรมมเงอนเวลาสนสดมลกษณะ 2 ประการ ดงน

ประการท 1 นตกรรมทคกรณปฏบตชวระยะเวลาหนง เชน การเชารถยนต โดยมกำาหนดระยะเวลาวา จนกวาคกรณผ

หนงจะเสยชวต

ประการท 2 นตกรรมทคกรณปฏบตคราวเดยว เชน การใหยมรถยนต โดยตกลงวา สญญายมจะสนสดภายใน 1 เดอน

ขอสงเกต คำาวา เหตการณในอนาคตทแนนอน ซงผทำานตกรรมจะนำามากำาหนดไดนน ม 2 ประเภท คอ

1) เหตการณในอนาคตทแนนอนและรวาจะเกดขนเมอใด ไดแก การกำาหนดถงเวลาไวเปน วน เดอน ป ชวโมง หรอกำาหนดตามปฏทนกได

2) เหตการณในอนาคตทแนนอนแตไมรวาจะเกดขนเมอใด ไดแก การกำาหนดถงความตาย การกำาหนดไวชวชวต เปนตน

2.กำาหนดแหงเงอนเวลา

ตาม ป.พ.พ. มาตรา 192 บญญตวา

เงอนเวลาเรมตนหรอเงอนเวลาสนสดนนใหสนนษฐานไวกอนวากำาหนดไวเพอประโยชนแกฝายลกหน เวนแตจะปรากฏโดยเนอความแหงตราสารหรอโดยพฤตการณแหงกรณวา ไดตงใจจะใหเปนประโยชนอนคกรณอกฝายหนงจะพงไดรบจากเงอนเวลานน

จาก บทบญญตมาตรา 192 สามารถแยกพจารณาไดดงน

2.1 เงอนเวลาซงไดบญญตไวเพอเปนประโยชนแกคกรณแหงนตกรรม ( มาตรา 192 วรรคหนง )

ตามมาตรา 192 วรรคหนงในตอนตนนน เปนบทบญญตของกฎหมายใหสนนษฐานไวกอนวาเงอนเวลานนยอมเปนประโยชนแกฝายลกหน กลาวคอ ลกหนสามารถยกเงอนเวลาขนกลาวอางเปนขอตอสเจาหนได แตในทางกลนกนนนเจาหนไมสามารถทจะยกเงอนเวลาขนเปนขอตอสลกหนได ทงนเพอประโยชนของฝายลกหนในการทจะมโอกาสมเวลาเตรยมตวเพอการชำาระหนตามนตกรรมใหตรงตามกำาหนด

73

แตทงนมขอสงเกตทนาพจารณา ตรงทนตกรรมอนมลกษณะเปนสญญาตางตอบแทน กคลำาบากทจะทราบวาฝายใดเปนลกหน จงจำาเปนตองพจารณาวาหนเปนของฝายใดเปนสำาคญและหนนนไดกำาหนดเวลาไวเพอประโยชนของใคร

ขอยกเวน ในบางกรณเงอนเวลากำาหนดไวเพอประโยชนแกเจาหนหรอคกรณทง 2 ฝาย ตาม ป.พ.พ. มาตรา 192 วรรคหนง ตอนทาย กลาวคอ ถาปรากฏขอความในตราสาร หรอหนงสอแหงนตกรรม หรอมพฤตการณแหงกรณ โดยผทำานตกรรมไดกำาหนดเงอนเวลาเพอประโยชนแกเจาหน หรอคกรณรวมกนทง 2 ฝาย กยอมเปนไปตามทไดตกลงกนไว ทงนเปนเหตอนเนองมาจากหลกการในตอนตนนนเปนเพยงขอสนนษฐานของกฎหมาย หาใชบทบงคบไม กบทงขอตกลงเชนวานมใชบทบญญตอนขดตอกฎหมาย หรอขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน คกรณจงสามารถตกลงเปนอยางอนได

ตวอยาง การกำาหนดเงอนเวลาเพอประโยชนแกเจาหน

มอย กเงน บ ไป 100,000 บาท กำาหนดใชคน 1 ป แตไดตกลงกนไวในสญญาวา ถา บ ตองการใชเงนกอนกำาหนดใชคนกสามารถเรยกให มอย ชำาระหนกอนกำาหนดได หากตนมความจำาเปน

ตวอยาง การกำาหนดเงอนเวลาเพอประโยชนแกคกรณทง 2 ฝาย

เกยว นำาเงนไปฝากประจำากบธนาคาร 100 ลานบาท ธนาคารตองการจะนำาเงนไปออกดอก ผฝากกตองการจะไดรบดอกเบยเชนกน ดงนเกยวผฝากไมสามารถถอนเงนกอนกำาหนดและธนาคารกไมสามารถคนเงนกอนกำาหนดได เพราะถอวาตางฝายตางไดรบประโยชนจากเงอนเวลา

ขอสงเกต การฝากเงนประเภทฝากประจำานนมระยะเวลากำาหนดวา ผฝากจะถอนคนกอนกำาหนดไมไดเชน 1 ป 2 หรอ 5 ป แตทงนผฝากจะไดรบดอกเบยในอตราสงกวาปกต

2.2 กรณการทลกหนสละประโยชนแหงเงอนเวลา ( มาตรา 192 วรรคสอง )

หมายความวา เปนการสละไมถอเอาตามขอกำาหนดตามเงอนเวลาทไดกำาหนดโดยการตกลงระหวางคกรณ ซงคกรณฝายใดไดรบประโยชนแหงเงอนเวลา คกรณฝายนนจะสละประโยชนแหงเงอนเวลาได การสละประโยชนแหงเงอนเวลาสามารถแสดงออกโดยชดแจง ปรยาย หรอโดยทางอนได และการสละประโยชนแหงเงอนเเวลาจะตองไมกระทบกระทงถงประโยชนแหงคกรณอกฝายหนง กลาวคอ ถาหากเงอน

74

เวลากำาหนดไวเพอคกรณทงสองฝาย คกรณฝายเดยวจะสละเงอนเวลาไมได ตวอยางเชน

คำาพพากษาฎกาท 1671/2505 จำาเลยทำาสญญากยมเงนโจทกไว กอนถงกำาหนดชำาระโจทกฟองใหจำาเลยใชคนเงนคน เมอจำาเลยใหการปฏเสธความรบผดชอบในสญญากโดยอางวาเปนนตกรรมอำาพราง ยอมแสดงวาจำาเลยไมถอเอาประโยชนแหงเงอนเวลาในสญญากแลว โดยเหตนเงอนเวลาจงไมเปนขอทจำาเลยจะอางเปนประโยชน ตามขอเทจเปนกรณยอมสละเงอนเวลาโดยปรยาย

3. กรณลกหนถอเอาประโยชนแหงเงอนเวลาไมได

ตาม มาตรา 193 ไดกำาหนดกรณทลกหนไมอยในฐานะทจะทำาใหเจาหนเชอถอได กลาวคอ ไมอยในฐานะอนจะถอประโยชนจากเงอนเวลา

เงอนเวลาสนสดตอไปได 3 กรณ ดงตอไปน

3.1 ลกหนถกศาลพทกษเดดขาดตามกฎหมายวาลมละลาย

คอ เมอลกหนมหนสนลนพนตวจนไมสามารถชำาระหนได และศาลมคำาสงพทกษทรพยเดดขาดตามกฎหมายลมละลาย ลกหนจะถอเอาประโยชนของเงอนเวลาไมได ทงนเจาหนตองยนคำาขอตอเจาพนกงานพทกาทรพยภายในกำาหนดระยะเวลา 2 เดอน นบแตวนทไดโฆษณาคำาสงพทกษเดดขาด แมนตกรรมจะมกำาหนดเงอนเวลากตาม

3.2 ลกหนไมใหประกนในเมอจำาตองให

คอ กรณทเจาหนและลกหนไดตกลงกนไวในสญญาวาลกหนจะหาประกนมาใหแกฝายเจาหน ถาลกหนไมปฏบตตามขอตกลงหรอสญญา เจาหนยอมสามารถเรยกใหลกหนชำาระไดทนท ลกหนจะถอเอาประโยชนจากเงอนเวลาตอไปไมได แตกรณนตองเปนการทคกรณตกลงกนไวกอนหรอขณะทำานตกรรมน หากปรากฏวาเจาหนมาเรยกในภายหลง เชนนไมเขากรณน ลกหนไมจำาตองใหประกน

3.3 ลกหนไดทำาลาย หรอทำาใหลดนอยถอยลงซงประกนอนใหไดไว

หมายความวา เปนการทลกหนไดใหหลกประกนแกเจาหนไวแลว ตอมาลกหนทำาลายหรอทำาใหหลกประกนลดนอยลง ซงหลกประกนทไดใหไวนนซงทำาใหเจาหนตองเสยหาย กฏหมายจงใหสทธแกเจาหนมสทธเรยกใหลกหนปฏบตการชำาระหนไดทนท ลกหนจะถอเอาประโยชนตอเงอนเวลาตอไปนนไมได มขอสงเกตตรงทการใหประกนตามหลกเกณฑนตองเปนประกนการชำาระหนทชอบดวยกฎหมาย และพธ

75

ปฏบตตามกฎหมายเชนกน เชน การนำาอสงหารมทรพยมาประกนการชำาระหน ตองทำาเปนสญญาจำานอง ซงตองทำาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท

3.4 ลกหนนำาสนทรพยของบคคลอนมาใหประกน โดยเจาของทรพยสนนนมไดยนยอม

คอ กรณซงหากลกหนไดตกลงกบเจาหนวา จะใหประกนการชำาระหน แตปรากฎวาลกหนไดไปนำาทรพยสนของบคคลอนมาใหประกนโดยเจาของสนนนไมไดใหความยนยอม ประกนเชนนยอมไมมผลเทากบเปนการไมใหประกนเมอจำาเปนตองใหเปนเหตใหเจาหนหมดความเชอ ยอมมสทธเรยกใหลกหนชำาระหนไดทนท ลกหนไมอาจถอประโยชนจากเงอนเวลาตอไปได เปนกรณเชนเดยวกบกรณลกหนไมใหประกนเมอจำาตองให

บทท 5ระยะเวลา และ อายความ

ระยะเวลาระยะเวลา หมายถง ชวงเวลา หรอ ความยาวของเวลาซงโดยมากจะกำาหนดเปน

ชวโมง วน เดอนหรอ ป ทงนจะสนหรอยาวขนอยกบความตกลงของ ซงตามปกตหากมการทำานตกรรมมกจะมการกำาหนระยะเวลาเอาไวดวย เพอเปนประโยชน และสะดวกในการทจะทราบวาระยะเวลาจะสนสดลงเมอใด

1. หลกเกณฑเบองตนเกยวกบระยะเวลา.ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/1 บญญตวาการนบระยะเวลาทงปวง ใหบงคบตามบทบญญตแหงลกษณะน เวนแตจะ

มกฎหมาย คำาสงศาล ระเบยบ ขอบงคบ หรอนตกรรมกำาหนดเปนอยางอนจากบทบญญตมาตรา 193/1 นเปนบทบญญตทวไป ซงบญญตไวในบรรพ 5

ตงแต มาตรา 193/1-193/8 ซงใชบงคบแกการนบระยะเวลาในกฎหมายเรองอนทกประเภทโดยไมเฉพาะอายความเทานน หากแตรวมถงการนบระยะเวลาทกชนด แตทงนบทบญญตนหาใชบทบงคบเดดขาด จงมขอยกเวนมใหใชบงคบซงไดกำาหนดเอาไวในตอนทาย ดงน

1.1 มกำาหนดเอาไวเปนประการอน โดยกฎหมายอน หมายความวา มบทกฎหมายกำาหนดเอาไวเกยวกบระยะเวลาไวแตกตางจากหลกทวไป เชน ในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 21 บญญตวา ในการคำานวณระยะเวลาจำาคกใหนบวนเรมจำา

76

คกรวมคำานวณเขาดวยกน และใหนบเปนหนงวนเตมโดยไมตองคำานงถงจำานวนชวโมง.....

ตวอยาง ศาลตดสนจำาคก นางเหนง เปนเวลา 50 ป ตดสนในวนท 17 ธนวาคม 2546 หลงจากตดสนแลวกนำา นางเหนง ไปจำาคก กรณนตองนบวนท 18 เปนหนงวนเตม

1.2 มกำาหนดไวเปนประการอน โดยระเบยบขอบงคบโดยเฉพาะ ซงกฎขอบงคบนไมใชกฎหมาย หากแตตองออกมาโดยชอบดวยกฎหมายและตองเปนการทผออกกฎขอบงคบมอำานาจตามทกฎหมายใหอำานาจจงจะทำาใหเกดผลในทางกฎหมายเสมอนกฎหมายผกพนบคคลผเกยวของโดยอำานาจของฝายตนเพยงฝายเดยวซงผออกกฎอาจเปนเอกชนกได เชน ขอบงคบของบรษทจำากด ดงน กฎขอบงคบตาม มาตรา 193/1 จงหมายถงกรณทมกฎหมายรบรองใหออกกฎขอบงคบอนเกยวดวยกำาหนดระยะเวลาเปนพเศษไดนนเอง ดงน กฎขอบงคบตาม มาตรา 193/1 จงหมายถงกรณทมกฎหมายรบรองใหออกกฎขอบงคบอนเกยวดวยกำาหนดระยะเวลาเปนพเศษไดนนเอง ทงนแลวแตจะกำาหนดไวในกฎขอบงคบเปนเรอง ๆ เปนรายกรณไป

ตวอยาง การรถไฟแหงประเทศไทยจำาหนายตวลดราคาระหวางกรงเทพ กบหวหน กำาหนดใชได 1 สปดาห หรอ 1 วน ตามกฎขอบงคบของการรถไฟแหงประเทศไทยใหนบรวมทงวนไปและวนกลบและวนกลบเขาดวยกน กใหเปนไปตามนน

1.3 มกำาหนดไวเปนประการอน โดยคำาสงศาล คอ หากปรากฏวาศาลไดมคำาพพากษาหรอมคำาสง ศาลอาจสงใหนบกำาหนดระยะเวลาเปนพเศษอยางไนกได

ตวอยาง ศาลอาจมคำาสงใหนบวนแรกนบแตวนทอานคำาพพากษาหรอมคำาสงกได แตถาศาลมไดมคำาสงไวเปนกรณพเศษหรอเปนประการอน จะไมนบวนท ศาลอานคำาพพากษาหรอมคำาสงรวมเขาไปดวย

1.4 มกำาหนดไวเปนประการอนโดยนตกรรม ซงโดยหลกทวไปจะตองถอตามหลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนา ถาคกรณไดแหงนตกรรมจะตกลงกนเปนอยางไรในเรองซงเกยวดวยระยะเวลากใหเปนไปตามนน เวนแต จะขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน

ตวอยาง คกรณแหงสญญาไดตกลงกนวาใหนบวนแรกในสญญา หรออาจตกลงวาระยะเวลา 6 ชวโมงแรกไมใหนบกได

2. สาระสำาคญอนเกยวกบระยะเวลา.2.1 ความหมายของวนตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/4 บญญตวา

77

ในทางคดความในทางราชการ หรอทางธรกจการคาและอตสาหกรรม วนหมายความวา เวลาทำาการตามทไดกำาหนดขนโดยกฎหมาย คำาสงศาล หรอระเบยบขอบงคบ หรอเวลาทำาการตามปกตของกจการนน แลวแตกรณ

ความหมายของวน หมายความวา เวลาทำาการตามทไดกำาหนดขนตามกฎหมาย คำาสงศาล หรอระเบยบขอบงคบ หรอเวลาทำาการตามปกตของกจการแตละกจการนน ๆ ไปแลวแตกรณ อาทเชน

ในทางความอนเกยวกบศาลยตธรรม หรอในทางราชการอนเกยวดวยสถานทราชการทวไป ไดมประกาศสำานกนายกรฐมนตรกำาหนดเวลาทำางานตามปกตเอาไว ซงถอเปนหลกเกณฑซงใชกนโดยทวไปของทางราชการ กลาวคอ เวลาทำางานปกต เรมตงแตเวลา 8.30 น. ถงเวลา 16.30 น. ในการตดตอกบศาลยตธรรมอนเกยวกบคดความตาง ๆ เชน การยนฟองรองคด ในการตดตอกบทางราชการ เชนการทำาบตรประชาชน จะตองตดตอตามระยะเวลาทำางานปกต ถาเลยระยะเวลาไปแลว โดยถอวาวนนนยงคงเปนวนทยงอยในกำาหนดระยะเวลาจะใชสทธในเวลาใดกทำาได กรณยอมไมชอบดวย มาตรา 193/1 พนกงานเจาหนาทสามารถปฏเสธไมรบได แตในบางกรณอาจมการยดหยนไดดวยเหตผล แลวแตกรณ

ในกรณคำาสงศาล อาจเปนเรองทศาลกำาหนดเวลาทำาการขนเองโดยคำาสงของศาลนน เชน กรณมความจำาเปนเรงดวน ศาลอาจกำาหนดใหใหมการนงพจารณาคดตงแต เวลา 9.00 น. ถงเวลา 21.00 น. กได

ในกรณอนเกยวกบการคาขาย กำาหนดระยะเวลามกไมแนนอน ตองแลวแตกจการ หรอบางกรณตองแลวแตสถานการณคาจะเปนผกำาหนดเองวาจะเรมและเลกงานในเวลาใด ซงกระทำาไดแลวแตกฎหมายแรงงาน หรอกฎหมายระเบยบขอบงคบของกจการนน ๆ วาเปนประการใด เชน โอ วาจาง นางเหนง เปนลกจางเปนคนทำาสวนทำางานเปนรายวนใหคาจางวนละ 100 บาท เหนงจะตองทำางานให โอ เพยงเวลาทำางานปกตแหงกจการทไดวาจางกนนน กลาวคอ คนทำาสวนอาจอาจเปนเวลา 8.00 – 17.00 น. โอจะบงคบให เหนงทำางานตลอดวนโดยถอเปนหนงวนไมได

2.2 การนบระยะเวลา1) การนบระยะเวลาเปนวนและหนวยเวลาทสนกวาวนตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/2 บญญตวาการคำานวณระยะเวลา ใหคำานวณเปนวน แตถา กำาหนดเปนหนวยเวลาทสน

กวาวน กใหคำานวณตามหนวยเวลาทกำาหนดนน

78

โดยปกตแลวมกจะคำานวณระยะเวลาเปน วน สปดาห เดอน ป แตในบางกรณอาจมการตกลงคำานวณใหมการตกลงคำานวณใหมสวนยอยลงไปอกกได เชน ชวโมง กอาจทำาได การกำาหนดระยะเวลาอาจแยกไดเปน 2 ประเภทดงน

1.1) ระยะเวลาทนบเปนชวโมง และหมายรวมถง นาท และวนาทดวย1.2) การกำาหนดระยะเวลาเปนวน และหมายรวมถง สปดาห เดอน และ ป

ดวยระยะเวลาทกำาหนดเปนวน ตามมาตรา 193/2 ใหคำานวณเปนวนไมตองคำานง

ถงสวยยอยของวน อนไดแก ชวโมง นาท และวนาท แตอยางใดตวอยาง วนท 1 ธนวาคม 46 มอย กเงน โอ 10,000 บาท กำาหนดระยะ

เวลาคน 15 วน ซงในวนทกเงนนนไดกในเวลา 12.00 น. กใหนบเปนหนงวนเตมไมตองคำานงถงเวลาทกยม เชนนการนบหนงตองนบตงแต 2 ธนวาคม 46 ดงนน จะครบกำาหนด 15 วน ในวนท 16 ธนวาคม 46 เวลาใดกได ไมจำาเปนตองเวลา 12.00 น.

สวนในการรบระยะเวลาเปนชวโมง นาท วนาท กฎหมายไดบญญตหลกเกณฑไวในมาตรา 193/3 วรรคหนง ดงน ถากำาหนดระยะเวลาเปนหนวยเวลาทสนกวาวน “ใหเรมตนนบในขณะทเรมการนน ”

ตวอยาง เชารถมา 1 ชวโมง ๆ ละ 200 บาท ถาเรมนบระยะเวลา 12.00 น. จะครบกำาหนดเวลา 13.00 น. ถาพน 1 ชวโมง แลวยงคงอยากเชาตออกครงชวโมง เชนนคดคาเชาเทากบชวโมงครง จงเปนเงน 300 บาท)

2) การหามนบระยะเวลาวนแรก. ตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/3 วรรคสอง บญญตวา

ถากำาหนดระยะเวลาเปนวน สปดาห เดอนหรอป มใหนบวนแรกแหงระยะเวลานนรวมเขาดวยกน เวนแตจะเรมการในวนนนเองตงแตเวลาทถอไดวาเปนเวลาเรมตนทำาการงานกนตามประเพณ

บทบญญตแหง มาตรา 193/3 วรรคสองน มความหมายคอ เมอกำาหนดระยะเวลาใหนบเปนวน สปดาห เดอน หรอป กฎหมายไมใหคำานงถงสวนเวลาทนอยกวาวน โดยวนแรกแหงระยะเวลาซงไมเตมวนไมใหนำาไปคำานวณรวมเขาดวยกน กลาวคอ ใหทงวนเรมนน แลวนบ 1 ในวนถดไป

คำาพพากษาฎกาท 588/2488 ประกาศของคณะกรรมการซงแจงปรมาณและสถานทเกบเสอผาภายใน 3 วนนน ตองเรมนบ 1 ในวนรงขน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 158 (มาตรา 193/3 ใหม) หาใชเรมนบ 1 ตงแตวนออกประกาศไม

79

3) การนบระยะเวลาตามปฏทนราชการและกรณวนสนสดของระยะเวลาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/5 บญญตวาถากำาหนดระยะเวลาเปนสปดาห เดอน หรอป ใหคำานวณตามปปฏทนถาระยะเวลามไดกำาหนดนบแตวนตนแหงสปดาห วยตนแหงเดอนหรอป

ระยะเวลายอมสนสดลงในวนกอนหนาจะถงวนแหงสปดาหเดอนหรอปสดทายอนเปนวนตรงกบวนเรมระยะเวลานน ถาในระยะเวลานบเปนเดอนหรอปนนไมมวนตรงกนในเดอนสดทายใหถอเอาวนสดทายแหงเดอนนนเปนวนสนสดระยะเวลา

ตามมาตรา 193/5 วรรคแรก เปนหลกในการนบระยะเวลาโดยทวไป ซงในการนบระยะเวลาโดยกฎหมาย หรอ ดวยการตกลงกนของคกรณเปนสปดาห เดอน หรอป ในการพจารณาวาสปดาห เดอน ปนนมกวน กใหถอตามระยะเวลาในปปฏทนอนเปนสากลในการคดคำานวณระยะเวลา

สวนในวรรคสองนน เปนกลกเกณฑในการคดระยะเวลาสนสด ของระยะเวลาทกำาหนดเปนสปดาห เดอน ป โดยใหถอวาไดสนสดลงในวนกอนหนาจะถงวนแหงสปดาห เดอน หรอป สดทายอนเปนวนตรงกบวนเรมตน

ตวอยาง เกยว ขายฝากรถยนต ใหแก เหนง กำาหนด 1 ป ไดทำาสญญาในวนท 12 ธนวาคม 46 ครบกำาหนด 1 ป วนท 12 ธนวาคม 46 ถาไดใชสทธไถในวนท 17 แลว กถอไดวาไดใชสทธไถแลว

4)กรณผอนระยะเวลาออกไป.ตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/7 บญญตวาถามการขยายระยะเวลาออกไปโดยมไดมการกำาหนดวนเรมตนแหงระยะเวลาทขยายออกไป ใหนบวนทตอจากวน

สดทายของระยะเวลาเดมทเปนวนเรมตนเปนกรณเกยวกบระยะเวลาเดมไดสนสดลงแลว คกรณอาจทำาการตกลงขยาย

กำาหนดระยะเวลาใหแกกนออกไปอก ซงตาม มาตรา 193/7 นไดวางหลกไววาใหนบเอาวนซงตอจากวนสดทายแหงระยะเวลาเดมเปนวนเรมตนแหงระยะเวลาทขยายหรอผอนออกไป โดยไมตองตดวนแรกแหงระยะเวลาทขยายหรอผอนออกไป โดยใหเรมนบตอจากวนสดทายแหงระยะเวลาเดมเปนตนไป ทงนเพอเปนการตดปญหาตาม มาตรา 193/3 วรรคสอง คอ จะคดคำานวณโดยถอวนแรกของระยะเวลาทตอออกไปไมนำามาคดคำานวณนบ หรอใหนำามาคำานวณรวมเขาไปดวย

ตวอยาง เหนง กยมเงน โอ เมอ วนท 10 ธนวาคม 46 กำาหนดใช 10 วน เมอถงกำาหนด โอ ไดผอนเวลาให เหนง อก 10 วน ดงนนระยะเวลาใชคนใน 10 วนแรกยอมสนสดลงในวนท 20 ธนวาคม 46 ตามวธการนบในมาตรา 193/3 วรรค

80

สอง สวนระยะเวลาใน 10 วน หลงนจะเรมตนในวนท 21 ธนวาคม 46 ตามมาตรา 193/7 ซงกำาหนดระยะเวลาจะสนสดลงในวนท 30 ธนวาคม 46

การขยายระยะเวลาเปนการทคกรณตกลงผอนเวลากนกอนสนสดระยะเวลาเดม แตกอาจมกรณทคกรณตกลงกนไวลวงหนาโดยทำาเปนเงอนไขอยางไรกได หรอ ตกลงผอนระยะเวลาในภายหลงกอนสนสดกำาหนดเดมยอมใชไดแมกำาหนดเดมสนสดลงแลว และการทกฎหมายมบทบญญตใหตอกำาหนดระยะเวลาในเรองใดไวกใชไดเชนกน เชน ในเรอง เชาทรพย หากสนสดระยะเวลาเชาแลวผเชายงครอบครองทรพยนนอย ใหถอวาเปนการทำาสญญากนขนมาใหมแบบไมมกำาหนดเวลา เปนตน

ในการขยายหรอผอนเวลานตองอยภายใตหลกเกณฑทกฎหมายใหอำานาจในการกำาหนดระยะเวลาไวเปนการแนนอนแลวหรอโดยนตกรรมของคกรณทตกลงยนยอมดวยกนทง 2 ฝาย ซงคกรณแหงนตกรรมจะตกลงใหระยะเวลายาวออกไปเทาไรกไดตามแตจะตกลงกน สวนกรณทกฎหมายเปนผกำาหนดระยะเวลาทไมอาจผอนหรอขยายออกไปได เชน ในเรองอายความ นนใดจะตกลงผอนหรอขยายไมไดเพราะกฎหมายบงคบไวเดดขาด หรอในเรองระยะเวลาไถทรพยสน ซงคกรณจะผอนหรอขยายระยะเวลาไมไดเชนกน

5) ระยะเวลาทกำาหนดเปนเดอนหรอสวนของเดอนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/6 บญญต วาถาระยะเวลากำาหนดเปนเดอนและวน หรอกำาหนดเปนเดอนและสวนของ

เดอน ใหนบจำานวนเดอนเตมกอนแลวจงนบจำานวนวนหรอสวนของเดอนเปนวนถาระยะเวลากำาหนดเปนสวนของป ในคำานวณสวนของปเปนเดอนกอน หา

มกมสวนของเดอน ใหนบสวนของเดอนเปนวนการคำานวณสวนของเดอนตามวรรคหนงและวรรคสอง ใหถอวาเดอนหนง

มสามสบวนตามมาตรา 193/6 วรรคแรก เปนหลกเกณฑในการคำานวณระยะเวลาท

กำาหนดเปน เดอนและวน เชน 1 เดอน 20 วน หรอกำาหนดเปน เดอนและสวนของเดอน เชน เดอนครง กฎหมายกำาหนดใหคำานวณเปน 1 เดอนเตมกอน แลวจง นบจำานวนวนนนเขาไปตอจากนน

ตวอยาง นาง เหนง กยมเงน นางเกยว ในวนท 8 มกราคม มกำาหนดเวลา 1 เดอน 10 วน กรณนมเศษของเดอนใหนบเดอนเตมกอน ดงนนเมอเรมนบวนท 9 มกราคม กครบ 1 เดอนในวนท 8 กมภาพนธ จากนนจงบวกเขาไปอก 10 วน การนบจะนบในวนรงขนคอ วนท 9 กมภาพนธ จงครบกำาหนด 10 วน ในวนท 18 กมภาพนธ ซงเปนวนทครบกำาหนดระยะเวลา

81

สวนในการนบเดอนและสวนของเดอน ในกรณอาจมการกำาหนดระยะเวลาแบบแปลก ๆ เชน 1 เดอน กบ 2/3 เดอน ดงนตองใชวธการคดคำานวณตาม วรรคสาม กลาวคอ ใหถอวาเดอนหนงม 30 วน ดงนน 2/3 เดอน จงเทากบ 2/3 คณดวย 30 เทากบ 20 วน วธนบกรณน คอนบ 1 เดอนเตมแลวบวกดวย 20 วน

ในกรณการกำาหนดระยะเวลาเปนสวนของปดวย ตามวรรคสองนนใหนบจำานวนปกอน เชน 1 ป 2 เดอนครง ใหนบครบ 1 ปกอน แลวตอดวยระยะ 2 เดอน แลวจงนบตอ อก 15 วน

ขอสงเกต ในบทบญญต มาตราน มขอควรระวงท วรรคสาม ความวา เดอนหนงมสามสบวน ใหใชเฉพาะมาตราน และใชในการคำานวณในสวนของเดอนเทานน

6) กรณวนสดทายของระยะเวลาเปนวนหยดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/8 บญญตวาถาวนสดทายของระยะเวลาเปนวนหยดทำาการตามประกาศเปนทางการหรอ

ตามประเพณ ใหนบวนทเรมทำาการใหมตอจากวนทหยดทำาการนนเปนวนสดทายของระยะเวลา

ในกรณทวนสดทายแหงระยะเวลานนเปนวนหยดทำาการ ซงอาจเปนใหคกรณเสยสทธบางประการ เชน ไมมโอกาสทจะขอปฏบตการชำาระหนไดไดตามปกต ดงนทางแกของกฎหมายตาม มาตรา 193/8 จงไดวางหลกเกณฑวาใหนบวนเรมทำางานใหมเขาดวย

ตวอยาง หม กเงนธนาคาร กำาหนดชำาระในวนท 3 ซงเปนวนเสาร วนท 4 เปนวนอาทตย และวนท 5 เปนวนเฉลมพระชนมพรรษา ซงเปนวนหยดทง 3 วน ดงน หม สามารถไปชำาระเงนกไดในวนท 6 ธนวาคม 46 ได เพราะไมเปนการผดสญญา แตถาขอเทจจรงเปลยนเปน ไปกยมเงน เพอนบาน อยางนแมเปนวนหยดกจำาตองไปชำาระคนในวนหยดดวย จะอางมาตรา 193/8 ขนตอสไมได

2. อายความ2.1 ลกษณะทวไปของอายความ

2.1.1 ความหมายของอายความ อายความ คอ ขอกำาหนดของกฎหมายทกำาหนดเอาไวเพอใหคกรณดำาเนนการเรยกรองสทธซงกนและกนภายในระยะเวลาทกฎหมายเปนผกำาหนด ซงหากคกรณไมใชสทธตามทกำาหนดนยอมเปนผลใหคกรณสนสทธเรยกรองตอกน หรออาจเรยกไดวา เปนการขาดอายความ2.1.2 ประเภทของอายความ อายความสามารถแยกไดเปน 2 ประเภท ดงน

1) อายความไดสทธ หมายถง การไดมาซงสทธโดยการกระทำาอยางใดอยางหนง จนครบระยะเวลาและตามเงอนไขตาง ๆ ทกฎหมายกำาหนด ซงมวตถประสงคทจะใหสทธแก

82

บคคลผทกระทำาการตามทกฎหมายกำาหนด และเปนการลงโทษเจาของทรพยทไมไดใหความสนใจแกทรพยสนของตน เชน การไดมาโดยการครอบครองปรปกษ

2) อายความเสยสทธ หมายถง อายความททำาใหเจาหน หรอผมสทธทจะฟองรอง หรอมสทธอยางอน ซงหากปรากฏวามสทธแลวไมไดใชสทธภายในอายความกจะเปนการทำาใหเสยสทธทจะเรยกรอง กลาวคอมสทธทจะฟองรองไดแตอกฝายหรอลกหนมสทธยกขนเปนขอตอสได ทมาของอายความเสยสทธนนมทมาจากบทบญญตของกฎหมายทงสน

2.2 หลกเกณฑเบองตนเกยวกบอายความ2.2.1 อายความไมสามารถทจะงดใชหรอขยายหรอยนได

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/11 บญญตวาอายความทกฎหมายกำาหนดไวนน คกรณจะตกลงกนใหงดใชหรอขยายออกหรอ

ยนเขาไมไดบทบญญตมาตรานกำาหนดใหอายความทกฎหมายกำาหนดนน คกรณไมสามารถทจะ

งดใช หรอแกไขเปลยนแปลงใหยาวออกไปหรอสนเขามาได ทงนเพราะเปนการทไดกำาหนดอำานาจในการฟองรองตอศาล ซงอาจถอไดวาเปนบทบญญตอนเกยวกบความสงบเรยบรอยของประชาชน แมศาลผพจารณาคดกไมสามารถกระทำาเชนนนได ถามการฝาฝนขอตกลงนยอมมผลตกเปนโมฆะ ตาม มาตรา 151 เชน มอย ให เกยว กยมเงนซงอายความในการกยมเงนคอ 10 ป ดงถาคกรณจะทำาการตกลงใหอายความเรยกรองมไดภายใน 3 ป มเชนนนใหถอวาคดขาดอายความ ขอตกลงเชนนถอเปนการยนเขาหรอขยายไปซงกำาหนดอายความตามกฎหมายขอตกลงนจงมผลตกเปนโมฆะ

ขอสงเกต1) งดใช หมายถง การตกลงกนวาไมใหนำาบทบญญตเรองกำาหนดอายความมาใชบงคบแตอยางใด2) ขยายออก หมายถง การตกลงทมบทบญญตอายความไวแลวแตคกรณกำาหนดใหยาวออกไป ทงนแมศาลกกระทำาไมได3) ยนเขา หมายถง ตกลงใหอายความนนสนกวาทไดมบทบญญตแหงกฎหมายกำาหนดเอาไว2.2.2 ศาลไมสามารถอางเอาอายความมาเปนมลยกฟองไดเอง

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/29 บญญตวาเมอไมไดยกอายความขนเปนขอตอส ศาลจะอางเอาอายความมาเปนเหต

ยกฟองไมไดบทบญญตมาตรานเปนบทบญญตหามมใหศาลเปนผยกเรองอายความขนวนจฉย

หากวาลกหนมไดเปนผยกเอาอายความขนเปนประเดนในคด ดงนหนาททจะกลาวอางอาย

83

ความเปนขอตอสจงเปนของลกหน ซงหากลกหนมไดเปนผยกอายความขนตอสถอเปนการสละประโยชนแหงอายความ

ขอสงเกต การสละประโยชนแหงอายความนน แตกตางจาก การไมยกอายความขนตอส กลาวคอ

การสละประโยชนแหงอายความ คอ การกระทำาของลกหนตอเจาหนโดยไมถอเอาประโยชนแหงอายความ และยอมรบผดตามมลหนทขาดอายความ ซงหากปรากฏวาลกหนถกฟองรองตอศาลแลวลกหนจะยกอายความขนตอสไมได

การไมยกอายความขนตอส นนไมใชการสละซงประโยชนแหงอายความโดยตรง หากแตเปนการทลกหนสละสทธไมยกประเดนเรองอายความขนตอส ซงศาลตองถอวาไมมประเดนในเรองน

2.3 วธการนบอายความ2.3.1 กรณหนทวไป

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/12 บญญตวาอายความใหเรมนบแตขณะทอาจบงคบสทธเรยกรองไดเปนตนไป ถาเปนสทธ

เรยกรองใหงดเวนกระทำาการอยางใด ใหเรมนบแตเวลาแรกทฝาฝนกระทำาการนนบทบญญตมาตรานไดกำาหนดใหเรมนบอายความตงแตอาจบงคบสทธเรยกรองได

กลาวคอกรณทหนนนถงกำาหนดชำาระเจาหนมสทธเรยกรองใหลกหนชำาระหนได เชน ในสญญาเชาทดนเพอทำาการกอสราง เมอทำาสญญาแลวผเชาจะเขาทำาการกอสราง สทธเรยกรองเรมตงแตวนทไดทำาสญญา และการกระทำาใด ๆ หากเปนกรณสทธเรยกรองใหงดเวนกระทำาการ เชน ตกลงตามสญญาประนประนอมยอมความวาจะไมยงเกยวกบบาน ซงหากปรากฏวาไดมการฝาฝนขอสญญานน เชนกำาหนดอายความเรมนบวนแรกนบแตวนแรกทไดมการฝาฝน ทงนตามทไดบญญตไวในตอนทายแหงมาตรา 093/122.3.2 กรณหนทตองบอกกลาวลวงหนา

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/13 บญญตวาสทธเรยกรองทเจาหนยงไมอาจบงคบไดจนกวาจะไดทวงถามใหลกหนชำาระหน

กอน ใหเรมนบอายความตงแตเวลาแรกทอาจทวงถามไดเปนตนไป แตถาลกหนยงไมตองชำาระหนจนกวาระยะเวลาหนงจะไดลวงพนไปแลวนบแตเวลาทไดทวงถามนน ใหเรมนบอายความตงแตระยะเวลานนไดสนสดไปแลว

บทบญญตมาตรานในตอนแรก ไดกำาหนดหลกเกณฑ ใหเรมนบอายความตงแตเวลาแรกทอาจจะสงคำาบอกกลาวไดเปนตนไป ทงนไมจำาเปนตองคำานงวาเจาหนไดสงคำาบอกกลาวแลวหรอไมซงถอวาไมเปนขอสาระสำาคญ อายความยอมเรมนบแตทสามารถจะอาจสงคำาบอกกลาวไดเปนตนไป ซงถอไดวาเปนขอยกเวนของมาตรา 193/12 เชน โอ

84

ให หม ยมเงน โดยทไมมกำาหนดเวลาแตตกลงวาจะเรยกคนเมอไรตองบอกกลาวลวงหนาให หม รบร เชนนอายความยอมตองเรมนบตงแตเวลาแรกทโออาจบอกกลาวลวงหนาแกหมเพอเรยกเงนคน กลาวคอ นบแตเวลาทใหยมเงน

สวนในตอนทายแหงบทบญญตน เปนเรองกำาหนดใหลกหนไมตองชำาระหนจนกวาระยะเวลาใดเวลาหนงจะไดพนไปแลวนบตงแตวนทไดบอกกลาว กรณนถอวาอายความยงไมเรมนบจนกวาเวลานนจะไดสนสดลง ซงเปนกรณทเจาหนมงหมายทจะเพมระยะเวลาใหลกหนตามสมควรทจะทำาการชำาระหนอายความยอมนบแตเวลานนเปนตนไปซงถอเปนบทบญญตขยายระยะเวลาเรมนบอายความซง ซงมหลกเกณฑ คอ ตองบอกกลาวโดยกำาหนดระยะเวลาใหชำาระหนภายในกำาหนดเวลาใดเวลาหนง ซงเมอพนระยะเวลานนแลว อายความยอมเรมนบแตเวลานน2.3.3 อายความสะดดหยดลง

1) ความหมายอายความสะดดหยดลงอายความสะดดหยดลง หมายถง กรณมพฤตการณทำาใหอายความทกำาลงดำาเนน

อยนนหยด และไมมการนบอายความนนตอไป ซงมผลทำาใหอายความทดำาเนนผานมาจนถงเวลาทสะดดหยดลงไมนบรวมเขาในอายความถอวาใหตดทงจนหมดเมอเหตททำาใหสะดดหยดลงนนสนสดลงแลวกใหนบอายความขนใหม

2) สาเหตททำาใหอายความสะดดหยดลงเหตแหงการทอายความสะดดหยดลงนน กฎหมายไดกำาหนดไวในมาตรา 193/14

และ มาตรา 193/16 ดงตอไปน2.1) การรบสภาพหนการรบสภาพหนนนลกหนตองเปนผรบสภาพหนตามสทธเรยกรองทมอยจรง และ

เปนการกระทำาตอเจาหนขณะทสทธเรยกรองยงไมขาดอายความโดยเปนการรบสภาพหนกนจรง ๆ ซงลกหนไมมขอโตงแยงหรอคดคานแตประการใดในเวลาทรบสภาพหน ทงนหากลกหนไดกระทำาการรบสภาพหนตอเจาหนแลวแมเจาหนจะไมยอมตกลงตามทลกหนไดขอชำาระหน ตองถอวาไดมการรบสภาพหนของลกหนแลว

นอกจากนในการรบสภาพหนนนยงสามารถกระทำาไดตามทบญญตไวในมาตรา 193/16 อกทางหนง ซงเปนกรณทเจาหนใหลกหนทำาหนงสอรบสภาพหน ดงนนจงสามารถแยกการรบสภาพหนไดเปน 2 กรณ ดงน

ก) กรณลกหนรบสภาพหน มาตรา 193/14 (1) บญญตวาอายความยอมสะดดหยดลงในกรณดงตอไปน

85

(1) ลกหนรบสภาพหนตอเจาหนตามสทธเรยกรอง โดยทำาเปนหนงสอรบสภาพหน ชำาระหนบางสวน ชำาระดอกเบย ใหประกน หรอกระทำาการใด ๆ อนปราศจากขอสงสยแสดงใหเหนเปนปรยายวายอมรบสภาพหนตามสทธเรยกรอง.....

การทลกหนรบสภาพหน ตาม มาตรา 193/14 (1) นแบงเปนการทลกหนทำาหนงสอรบสภาพหนแกเจาหนไว กลาวคอ เปนนตกรรมฝายเดยว

ทลกหนไดกระทำาตอเจาหนโดยกระทำาเปนหนงสอซงแมลกหนจะลงลายมอชอเพยงฝายเดยวกถอเปนการรบสภาพหนแลว แตทงนแมกระทำาตอหนาเจาหนดวยวาจากไมเปนเหตใหอายความสะดดหยดลง และการรบสภาพหนตองรบตงแตคดยงไมขาดอายความ

การชำาระหนบางสวน ในการชำาระหนบางสวนนนไมวาจะมากหรอนอยเพยงใดกถอไดวาเปนการแสดงเจตนาชดแจงวาเปนการรบสภาพหนแลว

คำาพพากษาฎกาท853/2512 (ประชมใหญ) การทจำาเลยทำาสญญากบโจทกยอมตกลงทจะผอนชำาระหนสนคาทคางชำาระใหแกโจทกเปนงวด ๆ นน ยอมเปนการรบสภาพหน อนเปนผลใหอายความสะดดหยดลง

ดวยการชำาระดอกเบย คอการทลกหนไดนำาดอกเบยจากเงนตนทลกหนไดเปนหนไปชำาระแกเจาหน ซงการชำาระดอกเบยไมจำาเปนตองชำาระดวยเงนเสมอไปอาจเปนการใหกระทำาการอยางอนแทนดอกเบยกสามารถทำาได เชน การทใหกยมเงนไปทำาสวน และผกใหผลไมเปนดอกเบยเพราะหมนเงนไมทน ดงนถอเปนกรณการกเงนและใหทรพยทำากนตางดอกเบย

ดวยการใหประกน หมายถงกรณทลกหนไดหาหลกประกนมาใหแกเจาหน ซงอาจเปนการประกนดวยบคคล คอการคำาประกน หรออาจเปนการประกนดวยทรพยอนไดแกการจำานำา การจำานอง ทงนตองปฏบตใหถกหลกเกณฑตามกฎหมายในเรอง การคำาประกน จำานอง และจำานำา ดวย

ดวยการทำาการอนปราศจากขอสงสยเปนปรยายวายอมรบสภาพตามสทธเรยกรองนน เปนกรณทมความหมายกวางเปนพเศษ และเปนหลกเกณฑทความหมายครอบคลมถงลกษณะแหงการกระทำาของลกหน อนเปนการรบสภาพหนทงหมด เพราะเมอพฤตการณแหงการกระทำาของลกหนหากไมเขาหลกเกณฑใน 4 ขอทกลาวมาแลว ซงหากพฤตการณมลกษณะเปนการกระทำาโดยเจตนาของลกนซงอาจกลาวไดวาเปนการรบสภาพหนของลกหนแลว

คำาพพากษาฎกาท 399/2497 เจาหนสงรายงานหนทคางชำาระไปยงลกหน ลกหนบนทกวาจะบอกกบคนภายนอกใหจดการชำาระให ดงนเปนการรบสภาพหน มผลใหอายความสะดดหยดลง

86

คำาพพากษาฎกาท 213/2504 การทลกหนตอบรบใบทวงหนของเจาหนวาเปนหนจรง และไมปฏเสธทจะชำาระหนรายนน ยอมเปนการรบสภาพหน อายความยอมสะดดหยดลง

ข) กรณเจาหนใหลกหนทำาหนงสอรบสภาพหน ตามมาตรา 193/16หนใดทตามมลแหงหนนน เจาหนจะไดรบชำาระหนเปนคราว ๆ เจาหนมสทธ

เรยกใหลกหนทำาหนงสอรบสภาพหนใหในเวลาใดเวลาหนงกอนอายความครบบรบรณ เพอเปนหลกฐานวาอายความสะดดหยดลง

การทเจาหนใหลกหนทำาหนงสอรบสภาพหนนเปนกรณเกยวกบอายความของหนสนทจะตองใชเงนเปนคราว ๆ ตามมลหนนน ซงอาจมลกษณะเปนเรองหนประธานและหนอปกรณกได เชน การกเงน ตนเงนกเปนหนประธาน สวนดอกเบยนนเปนหนอปกรณ

ตวอยาง ไก กเงน ไข ไป 100,000 บาท โดยตกลงกนวาให ไก ผอนใชคนปละ 10,000 บาท พรอมทงดอกเบยในแตละปรวม 10 ป ซงปรากฏวาตงแตไดกเงนไป 5 ป ไกไมไดนำาเงนมาผอนใชแก ไข เลย เชนน ไข ยอมมสทธ เรยกให ไก ทำาหนงสอรบสภาพหน ซงหากไก ยนยอมทำาหนงสอรบสภาพหนไปในเวลากอนอายความนนสมบรณอายความยอมสะดดหยดลง แตหากไมยอมทำา ไข ตองใชวธอนเชน ฟองคดเพอใหอายความสะดดหยดลง

2.2) เจาหนใชสทธเรยกรอง มาตรา 193/14 (2) – (5) บญญตวาอายความยอมสะดดหยดลงในกรณดงตอไปน

(2) เจาหนไดฟองคดเพอตงหลกฐานสทธเรยกรองหรอเพอใหชำาระหน(3)เจาหนไดยนคำาขอรบชำาระหนในคดลมละลาย(4) เจาหนไดมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการพจารณา (5) เจาหนไดกระทำาการอนใดอนมผลเปนอยางเดยวกนกบการฟองคด

ตามบทบญญตมาตราดงกลาวสามารถแยกกรณทเจาหนใชสทธเรยกรองไดดงตอไปน

กรณท1 การทเจาหนฟองรอง ตามทไดกำาหนด (มาตรา 193/14 (2))เปนการทเจาหนฟองรองเพอเปนการตงหลกฐานแหงสทธ กลาวคอ เปนการฟอง

ตอศาลเพอใหศาลตงหลกฐานแหงสทธซงยงไมถงขนาดทใหลกหนชำาระหน ทงน หลกเกณฑในมาตรานตองเปนกรณทเขาหลกเกณฑตามมาตรา 193/17 ดวย กลาวคอในกรณศาลยกฟอง ซงบญญตวา

ในกรณทอายความสะดดหยดลงเพราะเหตตามมาตรา 193/14(2) หากคดนนไดมคำาพพากษาถงทสด ใหยกคำาฟอง หรอคดเสรจไปโดยการจำาหนายคดเพราะเหตถอนฟองหรอทงฟอง ใหถอวาอายความไมเคยสะดดหยดลง

87

ในกรณทคดนนศาลไมรบหรอคนหรอใหยกคำาฟอง เพราะเหตคดไมอยในอำานาจศาลหรอศาลใหยกคำาฟองโดยไมตดสทธโจทกทจะฟองใหม และปรากฏวาอายความครบกำาหนดไปแลวในระหวางการพจารณาหรอจะครบกำาหนดภายในหกสบวน นบแตวนทคำาพพากษาหรอคำาสงนนถงทสด ใหเจาหนมสทธฟองคดเพอตงหลกฐานสทธเรยกรองหรอเพอใหชำาระหนภายในหกสบวนนบแตวนทคำาพพากษาหรอคำาสงนนถงทสด

จากบทบญญตมาตราดงกลาว เปนการกำาหนดถงผลของการทศาลยกฟองหรอมคำาสงอนเปนการใหอายความไมสะดดหยดลงหรอใหขยายออกไปอก 60 วน ซงอาจสรปไดวาการทจะใหอายความสะดดหยดลงตามมาตรา 193/14 (2) นไดนน จะตองเปนกรณทเจาหนเปนผชนะคดเทานนไมเชนนนอายความกยงคงดำาเนนตอไป

กรณท2 เจาหนไดกระทำาการอนมผลเชนเดยวกบการฟองคด (มาตรา 193/14 (3) – (5))

- มาตรา 193/14 (3) เจาหนไดยนคำาขอรบชำาระหนในคดลมละลาย เชน กรณทลกหนมเจาหนหลายคน และเจาหนรายหนงฟองใหลกหนลมละลาย แตลกหนรายนเปนลกหนของเจาหนทไดยนคำาขอรบชำาระหนในคดลมละลายดวย เชนนอายความจะสะดดหยดลงเมอยนคำาขอรบชำาระหน ถาไมไดยนคำาขอเชนวานอายความจะดำาเนนไปเรอย ๆ - มาตรา 193/14 (4) เจาหนไดมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการพจารณา อนญาโตตลาการคอบคคลทเจาหนและลกหนคดเลอกใหมาพจารณาคด เมออนญาโตตลาการพพากษาใหเจาหนชนะคดอายความกจะสะดดหยดลง แตหากเจาหนแพคดอายความกจะไมสะดดหยดลง

- มาตรา 193/14 (5) เจาหนไดกระทำาการอนซงมผลเปนอยางเดยวกบการฟองคด กรณนเปนบทบญญตอน ๆ ทซงมผลเปนอยางเดยวกนกบการฟองรองคด ซงในกรณนไมใชเปนเรองของการกำาหนดกฎเกณฑตายตวแนนอน ไดแก ในการยนคำารองขดทรพย การยนคำารองเฉลยทรพยเพอตใชหน การทเจาหนรองขอใหเพกถอนการฉอฉลอนเกยวกบสทธเรยกรอง เปนตน เชน การทกรมสรรพากรมหนงสอไปยงผเสยภาษอายความยอมสะดดหยดลง

2.3) ผลของการทอายความสะดดหยดลง มาตรา 193/15เมออายความสะดดหยดลงแลว ระยะเวลาทลวงไปกอนนนไมนบเขาในอาย

ความเมอเหตททำาใหอายความสะดดหยดลงสนสดเวลาใด ใหเรมนบอายความใหม

ตงแตเวลานนตามบทบญญตมาตราดงกลาวแยกพจารณาไดดงน

88

ก) ระยะเวลาทไดลวงพนไปแลวไมนบเขาในอายความ กลาวคอ เมอมเหตหนงเหตใดมาทำาใหอายความสะดดหยดลง ตามเหตทไดกลาวมาแลว กฎหมายกำาหนดใหระยะเวลาทไดผานมาหรอลวงมาแลวในระหวางนนใหตดทงไปไมนบเขามาคำานวณในกำาหนดระยะเวลาแหงอายความดวย

ตวอยาง เหนง กเงน มอย 1 ลานบาท เมอวนท 1 ธนวาคม 2538 แตเหนงไมเคยนำาเงนมาผอนชำาระหรอสงดอกเบยเลย ตอมาในวนท 31 มกราคม 2547 เหนงนำาเงนมาผอนชำาระใหมอย 200,000 บาท ซงเปนการทำาใหอายความสะดดหยดลง ดงน ระหวางเวลาแหงอายความทไดนบไวแลวใหตดทงทงหมด ข) การเรมนบอายความใหม ตามทไดกลาวมาแลวถงเหตททำาใหอายความสะดดหยดลง เมอเหตแหงการทสะดดหยดลงไดผานพนไปแลว กลาวคอเมอมการกำาหนดใหไมนบระยะเวลาทผานมารวมเขาไปดวยนนแลว ดงนนกฎหมายกำาหนดใหเรมนบระยะเวลาอายความใหมตงแตนนเปนตนไป จากตวอยางขางตน เมอเหนงนำาเงน 200,000 บาท มาผอนชำาระใหมอนซงเปนการทำาใหอายความสะดดหยดลงแลว ดงนน การทจะเรมนบอายความใหมตงแตวนทเหนงนำาเงนมาผอนชำาระ2.3.4 อายความขยายออกไป

ทงน ตามบทบญญต มาตรา 193/11 ไดกำาหนดวาอายความนนไมสามารถตกลงใหงดใชหรอขยายออกหรอยนเขามาได แตทงนมบางกรณทกฎหมายไดกำาหนดใหอายความสามารถขยายออกไปได ดงน

1) กรณเกยวกบผเยาวหรอบคคลวจรต ทงนตามบทบญญตมาตรา 193/20 ไดกำาหนดหลกเกณฑ ดงน

โดยหลกเกณฑตามมาตรา 193/20 นถอเปนขอยกเวนหลกทวไปใน มาตรา 193/11 ใหอายความขยายออกไปไดในในกรณทอายความเสยสทธเรยกรองของผเยาวหรอบคคลวกลจรตไมวาศาลจะสงใหเปนคนไรความสามารถหรอไมกตาม ซงหากจะครบกำาหนดในเวลาทบคคลดงกลาวยงไมมความสามารเตมท หรอในระหวาง 1 ปนบแตวนทบคคลดงกลาวไมมผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาล อายความนนยงไมครบกำาหนดจนกวาจะครบ 1 ปนบจากบคคลนนไดมความสามารถเตมท หรอไดมผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาล แตถาอายความของสทธเรยกรองมระยะเวลานอยกวา 1 ปกใหนำากำาหนดระยะเวลาทสนกวานนมาใชแทนกำาหนดระยะเวลา 1 ป

2) กรณเหตสดวสย มาตรา 193/19ในขณะทอายความจะครบกำาหนดนน ถามเหตสดวสยมาขดขวางมใหเจาหนาท

กระทำาตามมาตรา 193/14 ใหอายความนน ยงไมครบกำาหนดจนกวาจะพนสามสบวนนบแตวนทเหตสดวสยนนไดสนสดลง

89

เหตสดวสย ตามมาตรา 193/19 หมายถง เหตใด ๆ ทจะเกดขนจะเปนผลใหเกดภยพบตซงไมมใครทจะสามารถปองกนไดแมกระทงบคคลผทจะตองประสบหรอใกลทจะตองเหตนน ๆ จะไดจดการดวยความระมดระวงตามสมควรซงสามารถคาดหมายได เชน แผนดนไหว นำาทวม โดยทอปสรรคหรอเหตทขดขวางทเจาหนจะยกขนอางไดตองเปนอปสรรคหรอเหตขดขวางอนเกยวกบเหตสดวสยทมอยในเวลาทอายความนนจะสนสดลง

เชน โอกเงนหม ซงอายนความจะครบ 10 ปแลวแตหมมาศาลไมไดเพราะนำาทวม กรณนกฎหมายกำาหนดใหอายความขยายออกไปอก 30 วน นบจากวนทเหตสดวสยนนสนสดลง กลาวคอนบแตเวลาทนำาทวมลดลงแลวและสามารถทจะมาศาลไดภายใน 30 วนนบจากนน3) กรณสทธเรยกรองระหวางสามภรยา มาตรา 193/22

อายความสทธเรยกรองระหวางสามภรยา ถาจะครบกำาหนดกอนหรอภายในหนงปนบแตวนทการสมรสสนสดลง อายความนนยงไมครบกำาหนดจนกวาจะครบหนงปนบแตวนทการสมรสสนสดลง

สทธเรยกรองตามมาตรา 193/22 นหมายถงสทธเรยกรองทเกดมกอนเปนสามภรยาหรอหรอระหวางทเปนสามภรยากได แตทงนไมรวมถงเรองในการแบงทรพยสนเพราะมการกำาหนดอายความไวเปนการเฉพาะแลววาไมมกำาหนดอายความในมาตรา 15324) กรณทบคคลถงแกความตาย มาตรา 193/23

อายความสทธเรยกรองอนเปนคณหรอเปนโทษแกผตาย ถาจะครบกำาหนดภายในหนงปนบแตวนตาย อายความนนยงไมครบกำาหนดจนกวาจะครบหนงปนบแตวนตาย

อายความสทธเรยกรองอนเปนคณหรอเปนโทษ ถาสทธเรยกรองนนเปนคณคอผตายเปนลกหน ถาเปนโทษคอผตายนนเปนฝายเจาหน ซงกฎหมายกำาหนดใหใชบงคบทงกรณทเปนเจาหนและกรณทเปนลกหน ใหอายความนนครบกำาหนด 1 ปนบแตวนทบคคลนนตาย

2.4 กำาหนดอายความกำาหนดอายความนนกฎหมายไดกำาหนดไวเปน 4 กรณ ดงตอไปน

2.4.1 อายความ 2 ป ตามบทบญญตมาตรา 139/34 ไดกำาหนดถงอายความแหงสทธเรยกรองใหมอายความ 2 ป ดงตอไปน

1) ผประกอบการคาหรออตสาหกรรม ผประกอบหตถกรรม ผประกอบศลปอตสาหกรรมหรอชางฝมอ เรยกเอาคาของทไดสงมอบคาการงานทไดทำา หรอคาดแลกจการของผอน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป เวนแตเปนการทไดทำาเพอกจการของฝายลกหนนนเอง

90

2) ผประกอบเกษตรกรรมหรอการปาไม เรยกเอาคาของทไดสงมอบอนเปนผลตผลทางการเกษตรหรอปาไม เฉพาะทใชสอยในบานเรอนของฝายลกหนนนเอง

3) ผขนสงคนโดยสารหรอสงของหรอผรบสงขาวสารเรยกอาคาโดยสาร คาระวาง คาเชา คาธรรมเนยม รวมทงเงนทไดออกทดรองไป

4) ผประกอบธรกจโรงแรมหรอทพก ผประกอบธรกจในการจำาหนายอาหารและเครองดม หรอผประกอบธรกจสถานบรการ ตามกฎหมายวาดวยสถานบรการ เรยกเอาคาทพก อาหารและเครองดม คาบรการหรอคาการงานทไดทำาใหแกผมาพกหรอใชบรการ รวมทงเงนทไดออกทดรองไป

5) ผขายสลากกนแบง สลากกนรวบ หรอสลากทคลายคลงกน เรยกเอาคาขายสลาก เวนแตเปนการขายเพอการขายตอ

6) ผปรกอบธรกจในการเชาสงหารมทรพย เรยกเอาคาเชา7) บคคลซงมไดเขาอยในประเภททระบไวใน ขอ 1) แตเปนผประกอบธรกจใน

การดแลกจการของผอน หรอรบทำาการงานตาง ๆ เรยกเอาสจาง อนพงไดรบในการนน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป

8) ลกจางซงรบใชการงานสวนบคคล เรยกเอาคาจางหรอสนจางอยางอนเพอการงานททำา รวมทงเงนทไดออกทดรองไป หรอนายจางเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป 9) ลกจางไมวาจะเปนลกจางประจำา ลกจางชวคราว หรอลกจางรายวน รวมทงผฝกหดงาน เรยดเอาคาจาง หรอสนจางอยางอน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป หรอนายจางเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป

10) ครสอนผฝกหดงาน เรยดเอาคาฝกสอนและคาใชจายอยางอนตามทไดตกลงกนไว รวมทงเงนทไดออกทดรองไป

11) เจาของสถานศกษาหรอสถานพยาบาลเรยกเอาคาธรรมเนยมการเรยน และคาธรรมเนยมอน ๆ หรอคารกษาพยาบาล และคาใชจายอน ๆ รวมทงเงนทไดออกทดรองไป

12) ผรบคนไวเพอการบำารงเลยงดหรอฝกสอน เรยกเอาคาการงานททำาใหรวมทงเงนทไดออกทดรองไป

13) ผรบเลยงหรอฝกสอนสตวเรยกเอาคาการงานททำาให รวมทงเงนทไดออกทดรองไป

14) ครหรอ อาจารยเรยกเอาคาสอน

91

15) ผประกอบวชาเวชกรรม ทนตกรรม การพยาบาล การผดงครรภ ผประกอบการบำาบดโรคสตว หรอผประกอบโรคศลปะสาขาอน เรยดเอาคาการงานททำาใหรวมทงเงนทไดออกทดรองไป

16) ทนายความหรอผประกอบวชาชพทางกฎหมาย รวมทงพยานผเชยวชาญ เรยกเอาคาการงานททำาให รวมทงเงนทไดออกทดรองไป หรอคความเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนนทตนไดจายลวงหนาไป

17) ผประกอบวชาชพวศวกรรม สถาปตยกรรม ผสอบบญช หรอผประกอบวชาชพอสระอน เรยกเอาคาการงานททำาให รวมทงเงนทไดออกทดรองไป หรอผวาจางใหประกอบการงานดงกลาวเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป2.4.2 อายความ 5 ป ตามบทบญญตมาตรา 139/33 ไดกำาหนดถงอายความแหงสทธเรยกรองใหมอายความ 5 ป ดงตอไปน

1) ดอกเบยคางชำาระหมายถง ดอกเบยเงนก เชน โอ กเงน หม 100,000 บาท ดอกเบยรอย

ละ 15 ตอป ถา โอ คางชำาระ หม สามารถฟองเรยกเงนตนไดในอายความ 10 ป แตฟองเรยกดอกเบยคางชำาระไดในอายความ 5 ป

2) เงนทตองชำาระเพอผอนทนคนเปนงวด ๆ หมายถง การกเงนซงมกำาหนดผอนสงเพอลดตนเงนพรอมกบดอกเบย เชน

ทำาสญญากนและใหผอนสงเปนงวด ๆ จนกวาจะครบเงนตน การผอนสงตนเงนคนเปนงวด ๆ ตองมการกำาหนดระยะเวลาใหแนนอนสาจะผอนใชเปนกงวด งวดละเทาใด แตละงวดชำาระเมอใด

3) คาเชาทรพยสนคางชำาระ เวนแตคาอสงหารมทรพยตามมาตรา 193/34 (6)

หมายถงเรองทการเรยกเอาคาเชาทผเชาคางสงหรอคางชำาระโดยเฉพาะ ไมใชกรณทผใหเชาฟองผเชาเกยวกบสญญาเชา และขอทเปนสาระสำาคญกคอกรณนมใชเปนกรณตามบทบญญตมาตรา 193/34 (6) อนไดแก การเรยกเอาคาเชาจากการทใหเชาสงหารมทรพยซงมอายความ 2 ป เชนอายความฟองเรยกคาเชาตกแถวรายเดอนทคางชำาระมอายความ 5 ป

4) เงนคางจาย คอ เงนเดอน เงนป เงนบำานาญ คาอปการะเลยงด และเงนอน ๆ ในลกษณะทำานองเดยวกบทมการกำาหนดจายเปนระยะเวลา

5) สทธเรยกรองตามมาตรา 193/34 (1) (2) (5) ทไมอยในบงคบอายความ 2 ป2.4.3 อายความ 10 ป

มาตรา 193/30 บญญตวา

92

อายความนนถาประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอนมไดบญญตไวโดยเฉพาะใหมกำาหนดสบป

เปนกรณทไมมบทบญญตในกฎหมายใด ๆ กำาหนดในเรองอายความไว ดงนนกฎหมายกำาหนดใหมอายความ 10 ป ซงอาจถอไดวาเปนอายความทวไป

มาตรา 193/31 บญญตวาสทธเรยกรองของรฐทจะเรยกเอาคาภาษอากรใหมกำาหนดอายความสบป

สวนสทธเรยกรองของรฐทจะเรยกเอาหนอยางอนใหบงคบตามบทบญญตในลกษณะน

เปนกรณทรฐบาลเปนเจาหนซงไดแกภาษอากรซงรฐบาลมสทธเรยกรองภายใน 10 ป นบจากวนทไดใชสทธเรยกรองเปนตนไป

มาตรา 193/32 บญญตวาสทธเรยกรองทเกดขนโดยคำาพพากษาของศาลทถงทสดหรอโดยสญญา

ประนประนอมยอมความ ใหมกำาหนดอายความสบป ทงนไมวาสทธเรยกรองเดมจะมกำาหนดอายความเทาใด

เปนกรณทจะตองดำาเนนการตามทเจาหนมสทธเรยกรองโดยคำาพพากษาของศาลถงทสด หรอโดยสญญาประนประนอมยอมความ ไมวาสทธเรยกรองทไดทำาการฟองรองจนมคำาพพากษาถงทสดนนจะมกำาหนดอายความเทาใดกตาม

2.5 ผลแหงอายความ2.5.1 หลกเกณฑทวไป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/25 บญญตวา

เมออายความทครบกำาหนดแลวมผลยอนหลงขนไปถงวนทเรมนบอายความ

กฎหมายกำาหนดใหอายความทครบกำาหนดแลว มผลยอนหลงไปถงวนทเรมตนนบอายความ นนคอใหมผลยอนหลงขนไปจนถงเวลานบอายความนน2.5.2 ผลอนเกยวกบคกรณแหงนตกรรม

ก) ผลทเกดจากการกระทำาของลกหน มาตรา 193/28 บญญตวาการชำาระหนตามสทธเรยกรองซงขาดอายความแลวนนไมวามากนอยเพยง

ใดจะเรยกคนไมได แมวาผชำาระหนจะไมรวาสทธเรยกรองขาดอายความแลวกตาม

บทบญญตในวรรคหนง ใหใชบงคบแกการทลกหนรบสภาพความรบผดโดยมหลกฐานเปนหนงสอหรอโดยการใหประกนดวย แตจะอางความขอนขนเปนโทษแกผคำาประกนเดมไมได

93

บทบญญตตามมาตราน เปนหลกเกณฑทมลกษณะคลายคลงเรองลาภมควรได โดยเปนบทบญญตลงโทษลกหนทไมรกษาสทธ เปนการทกำาหนดใหไวในการอางวาสทธเรยกรองขาดอายความ ซงหากลกหนไดชำาระหนไปไมวามากหรอนอยกไมสามารถเรยกคนได

และในวรรคสองยงไดกำาหนดเปนการขยายความการกระทำาอนมลกษณะคลายกบการชำาระหนโดยการรบสภาพความรบผดโดยการมหลกฐานเปนหนงสอหรอการใหประกน

ข) ผลอนเกยวกบเจาหน มาตรา 193/27 บญญตวาผรบจำานอง ผรบจำานำา ผทรงสทธยดหนวง หรอผทรงบรมสทธเหนอ

ทรพยสนของลกหนอนตนไดยดถอไว ยงคงมสทธบงคบชำาระหนจากทรพยสนทจำานอง จำานำา หรอทไดยดถอไว แมวาสทธเรยกรองสวนทเปนประธานจะขาดอายความแลวกตาม แตจะใชสทธนนบงคบใหชำาระดอกเบยทคางยอนหลงเกนหาปขนไปไมได

เปนกรณทกฎหมายคมครองเจาหนผเปนผรบจำานอง ผรบจำานำา ผทรงสทธยดหนวง หรอผทรงบรมสทธเหนอทรพยสนแมวาหนประธานจะขาดอายความแลว แตหากหนอปกรณเปนหนทมประกน เจาหนกยงคงมสทธของตนเชนเดม แตจะบงคบใหชำาระดอกเบยทคางยอนหลงเกน 5 ปขนไปไมได2.5.3 ผลของการสละประโยชนแหงอายความ มาตรา 193/24 บญญตวา

เมออายความครบกำาหนดแลวลกหนจะสละประโยชนแหงอายความนนเสยกได แตการสละประโยชนเชนวานไมมผลกระทบกระเทอนสทธของบคคลภายนอกหรอผคำาประกน

การสละประโยชนแหงอายความเมออายความครบกำาหนดแลวตางกบกรณทคกรณตกลงกนงดใชอายความ ตามมาตรา 193/11 ซงเปนการตกลงกอนทอายความจะครบกำาหนด แตการสละประโยชนแหงอายความกระทำาเมอครบกำาหนดและจะกระทำาดวยวธใดกได เชน การทำาเปนลายลกษณอกษร ดวยวาจา และการสละประโยชนแหงอายความนไมมผลดกระทบตอสทธของบคคลภายนอก

94

บทท 6 ความหมายและลกษณะทวไปของสญญา

สญญา คอ นตกรรมหลายฝาย ซงเกดขนโดยการแสดงเจตนาของบคคลตงแต 2 ฝายขนไป (แตละฝายอาจจะเปน

บคคลคนเดยวหรอหลายคนรวมกนเปนฝายเดยวกได โดยตางตกลงยนยอมกนกอใหเกดหนขน ซงอาจเปนหนใหกระทำาการหรองดเวนกระทำาการใด ๆ กได ซงตางกบนตกรรมฝายเดยวซงเกดโดยการแสดงเจตนาของบคคลฝายเดยว

สญญานนยอมเกดขนและมผลผกพนคสญญาแตละฝายในสญญาอนกอใหเกดหนตามบทบญญตแหงกฎหมาย

ลกษณะหน สญญาจงเปนมลหรอบอเกดแหงหนฝายหนง สาระสำาคญของสญญานน เนองจากสญญาเปนนตกรรมหลายฝายซงเกดขนโดยการแสดงเจตนาของบคคล 2 ฝาย

ขนไป แตละฝายแสดงเจตนาเปนคำาเสนอและคำาสนองถกตองตรงกน ดงนนสญญายอมตองมองคประกอบขนเปนสาระสำาคญอย 3 ประการ คอ

1. มบคคลเปนคสญญา 2 ฝาย2. ตองมการแสดงเจตนาตรงกน3. ตองมวตถประสงค

95

1. มบคคลเปนคสญญา 2 ฝาย กคอในสญญาจะตองมบคคลผเปนฝายในสญญาอยางนอยตงแต 2 ฝายขนไป

จะมบคคลเพยงฝายเดยวนแสดงเจตนาทำาสญญาขนหาไดไม เนองจากการแสดงเจตนาฝายเดยวอาจจะเปนไดกแตเพยงนตกรรมฝายเดยวเทานน เชน การแสดงเจตนาทำาพนยกรรมการกอตงมลนธ การบอกเลกสญญา เปนตน

2. ตองมการแสดงเจตนาตรงกน กลาวคอ สญญานนจะเกดขนไดกตอเมอมการแสดงเจตนาของบคคลตงแต 2

ฝายขนไป ฝายหนงแสดงเจตนาเปนคำาเสนอ อกฝายแสดงเจตนาเปนคำาสนอง ซงเมอคำาเสนอและคำาสนองถกตองตรงกนทงสองฝาย สญญายอมเกดขนหากคำาเสนอและคำาสนองไมถกตองตรงกนแลวจะถอวาสญญาเกดขนยอมไมได

3. ตองมวตถประสงค กคอ สญญาทกสญญาตองมวตถประสงคคกรณหรอไดรบจากการเขาทำาสญญานน ๆ อก

นยหนงกคอ วตถประสงคของสญญากคอ ประโยชนสดทายกบคกรณ พงมพงไดจากการเขาทำาสญญานนและประโยชนดงกลาวนทกฝายจะตองรวมรดวยกน จะร เพยงฝายใดฝายหนงนนมได แตอยางไรกตาม วตถประสงคของสญญานนจะตองไมเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย ไมเปนการพณวสยและไมขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน

ประเภทของสญญานนแบงออกไดดงน1. สญญาซงมผลผกพนคสญญากบสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอกปกตสญญายอม กอสทธและหนาท

ผกพนกนระหวางคสญญาอนเปนไปเพอประโยชนของคสญญาโดยเฉพาะ เชน สญญากยมเงน สญญาซอขายทรพยสน สญญาเชาทรพย สญญาจำานอง แตกมสญญาบางประเภททกฎหมายยอมใหคสญญาทำาขนเพอประโยชนของบคคลภายนอกได เชน สญญาจะชำาระหนแกบคคลภายนอก สญญาประกนชวต

2. สญญาตางตอบแทนกบสญญาไมตางตอบแทนสญญาตางตอบแทน เปนสญญาทคสญญาฝายหนงเปนเจาหน คสญญาอกฝายหนง เพอตอบแทนการทตนเปน

ลกหนของคสญญาอกฝายหนงนน สญญาซอขายจงเปนตวอยางทดทสดของสญญาตางตอบแทน สภาวะในสญญาซอขายนนผซอและผขายตางเปนทงเจาหนและลกหนซงกนและกน กลาวคอ ผขายเปนเจาหนทจะไดรบชำาระราคาทขาย แตในขณะเดยวกนกเปนลกหนทจะตองสงมอบทรพยสนใหแกผซอ สวนผซอกเชนเดยวกนนน

96

คอเปนเจาหนทจะไดรบมอบซงทรพยสนทซอ แตในขณะเดยวกนเปนลกหนทจะตองชำาระราคาใหแกผขายดวย

สญญาไมตางตอบแทน เปนสญญาซงกอใหเกดหนแกคสญญาฝายใดฝายหนงเพยงฝายเดยว เชน คำามนจะซอจะ

ขายนน มแตผใหคำามนฝายเดยวเทานนทตองมหน ผกพน ผรบประโยชนจากคำามนเปนแตเจาหนมไดมหนผกพนแตอยางใด

3. สญญามคาตอบแทนและสญญาไมมคาตอบแทนสญญาตางตอบแทนและไมตางตอบแทน พจารณาขอแตกตางจาก หน “ ”เปนสำาคญสวนสญญามคาตอบแทนกบ

สญญาไมมคาตอบแทนนนพจารณาจากขอแตกตางของประโยชนนคสญญาจะใหตอกนเปนสำาคญ ซงสญญามคาตอบแทน คอ สญญาซงคสญญาทงสองฝายมความผกพนทจะตองใหหรอทำาสงใดสงหนง ซงโดยปกตแลว สญญาตางตอบแทนมกจะเปนสญญาทมคาตอบแทนเสมอ เชน สญญาซอขาย แตกมสญญาบางอยางทเปนสญญาตางตอบแทนอาจทำาใหโดยไมมบำาเหนจ เปนสญญาทไมมคาตอบแทน เชน สญญาใหโดยมคาภาระตดพน

4. สญญาประธานกบสญญาอปกรณสญญาประธาน คอ สญญาทอาศยความสมบรณเปนอยโดยลำาพงตวเองสญญาอปกรณ คอ สญญาซงนอกจากตองสมบรณตามหลกความสมบรณของตวเองแลว ยงขนอยกบความ

สมบรณของสญญาประธานกบตนเปนอปกรณดวย 5. เอกเทศสญญากบสญญาไมมซอเอกเทศของสญญาไดแก สญญาท ปพบ.บญญตไวเปนเอกเทศในบรรพ 3 รวมทงสน 23 ลกษณะ ตงแตมาตรา

453-1297 ซงไดแก ซอขาย แลกเปลยน การให เชนทรพย เชาซอ จางแรงงาน จางทำาของ รบขน ยม ฝากทรพย คำาประกน จำานองสญญา ฯลฯ

สญญาไมมซอ ไดแก สญญาท ปพบ.มไดบญญตซอหรอกำาหนดลกษณะ รวมทงสทธและหนาทของคสญญาเอง

ไว เปนสญญาทเกดจากการทบคคลตงแต 2 ฝายขนไปตกลงทจะผกพนกนโดยชอบดวยกฎหมาย

6. สญญาทสมบรณโดยเพยงแตตกปากลงคำากบสญญาทตองมแบบสญญานนเกดขน โดยการแสดงเจตนาทำา

97

คำาเสนอและสนองถกตองตรงกนของคสญญา โดยเพยงแตแสดงเจตนาทำาคำาเสนอหรอ คำาสนองโดยแจงชดหรอโดยปรยายเทานน สญญาทมงประสงคจะผกพนยอมเกดขนได

บทท 7คำาเสนอและคำาสนอง

ลกษณะของคำาเสนอ- เปนการแสดงเจตนาของทำาสญญา ดงนนในเรองของคำาเสนอจง

ตองอยภายใตบทบญญตทวไปในเรองของการแสดงเจตนาและการถอนการแสดงเจตนา กลาวคอ

1. ถาเปนการแสดงเจตนาทำาคำาเสนอตางบคคลทอยเฉพาะหนาคำาเสนอนน จะมผลกเมอ ผรบการแสดงเจตนาได ทราบ การแสดงเจตนาทำาคำาเสนอนน “ ” (มาตร 168)

โดยสำาหรบการทำาคำาเสนอททำาตอบคคลทอยเฉพาะหนานน ยอมรวมถงการแสดงเจตนาทำาคำาเสนอโดยทางโทรศพทและโทรสารทผรบคำาเสนอสามารถรบทราบไดทนท

2. ถาเปนการทำาคำาเสนอตอบคคลทไมไดอยเฉพาะหนาคำาเสนอนนจะมคำาเสนอกตอเมอ การแสดงเจตนาทำาคำาเสนอไดไป ถง ผรบการแสดงเจตนา “ ”(มาตรา 169 วรรค 1) ไมวาผรบการแสดงเจตนาหรอผรบคำาเสนอนนจะไดทราบขอความในคำาเสนอนนหรอไมกตาม

สำาหรบคำาเสนอตอบคคลผไมอยเฉพาะหนา อนหมายถงการทำาคำาเสนอทผรบคำาเสนอไมสามารถรบ ทราบ ไดทนทนน นอกจากจะเปนการทำาคำาเสนอดวย“ ”

98

การเขยนจดหมาย โทรเลข โทรสาร ในกรณทผรบมไดรอรบอยทปลายทางทนทแลว ยงหมายรวมถงการทำาคำาเสนอดวยวธการทางอเลกทรอนกส ซงผรบคำาเสนอจะทราบกตอเมอไดเปดดอกดวย

- คำาเสนอตองเปนการแสดงเจตนาทชดแจง ไมวาจะเปนการแสดงเจตนาดวยวาจาหรอ ลายลกษณอกษรหรอกรยาอาการกตาม ตองเปนการแสดงเจตนาทชดเจน ปราศจากขอเคลอบแคลงสงสยวาเปนคำาขอใหทำาสญญา

คำาเสนอนนแมจะมลกษณะเปนการแสดงเจตนาเชนเดยวกบคำาสนอง แตกมความแตกตางจากคำาสนองตรงทคำาเสนองนนตองเปนการแสดงเจตนาทชดแจงเทานน คำาเสนอโดยปรยายไมอาจทจะมได

- คำาเสนอตองมขอความชดเจนแนนอนพอทจะทำาใหสญญาเกดได หากผรบคำาเสนอตอบรบกลบมา ลกษณะคำาเสนอในขอนเปนขอทเปนสาระสำาคญมาก ในการทจะวนจฉยวาขอความในคำาเสนอนน มความชดเจนแนนอนเพยงพอหรอไมนนเปนเรองยาก ตวอยางเชน ถาเปนคำาเสนอซอหรอคำาเสนอขายทตอง ชดเจนแนนอนกคอ ชนดและประเภทของทรพยสนทซอขาย ราคาทจะซอขายและจำานวนทตองการจะซอขาย ซงหากชดเจนแนนอนถงขนาดแลว เมอผรบคำาเสนอตอบรบกลบมาสญญากจะเกดไดทนท

แตหากคำาเสนอนนไมชดเจนเพยงพอ กอาจจะยงไมเขาลกษณะของ คำา“เสนอ แมเราจะใชคำาวา คำาเสนอ กตาม แตอาจมลกษณะทางกฎหมายอยางอน ” “ ”เชน คำาปรารถหรอคำาเชอเชญใหทำาคำาเสนอกได ซงสงผลวาหากผรบการแสดงเจตนาตอบรบกลบมา สญญากยงไมเกดการตอบรบทเราเรยกวา คำาสนอง อาจม“ ”ลกษณะเปนเพยง คำาเสนอ เทานน หากมขอความชดเจนพอทจะเปนคำาเสนอได“ ”

ตวอยาง นาย ก. เสนอซอรถยนตสแดงหนงคน ยหอโตโยตา เลขทะเบยน 1111 กรงเทพมหานคร จากนาย ข. 1 คน โดยให นาย ข. แจงราคาทตนประสงคจะขายมา ดงนคำาเสนอซอของ นาย ก. มผลเพยงคำาเชอเชญใหทำาคำาเสนอเมอ นาย ข. ตอบรบมาวาจะขายรถนนใหนาย ก. ในราคา 500,000 บาท การตอบรบของนาย ข. มผลเพยงคำาเสนอเทานน หากตองการใหสญญาเกด นาย ก. ตองตอบมาอกครงหนง เปนตน

- คำาเสนออาจทำาตอบคคลใดบคคลหนงโดยเฉพาะเจาะจงไดหรออาจทำาตอสาธารณชนกได ทสำาคญกคอ คำาเสนอนนตองมลกษณะของคำาเสนออยางครบถวน ตวอยางเชน การโชวสนคา พรอมตดราคาไว ตอตโนมตทใชหยอดเหรยญ การสนองขายหนของบรษทใดบรษทหนงในราคาทแนนอนเหลาน อาจถอเปน คำาเสนอตอสาธารณชนได

99

ขอทตองพจารณากคอ ถาเสนอตอสาธารณชนนนในบางครงอาจสบสนกบคำาเชอเชญใหทำาคำาเสนอได ซงถาเชอเชญใหทำาคำาเสนอนน เปนเพยงการกระตนใหเกดคำาเสนอหรอคำาขอทำาสญญาเทานน เชน กรณของการโฆษณาขายบาน ทาวนเฮาส หรอคอนโดมเนยม ลวนแตเปนเพยงการโฆษณาทตองการหาผสนใจทจะทำาการเจรจากนตอไปมากกวา

ผลของคำาเสนอ- คำาเสนอนนไมอาจบอกถอนไดอกตอไป ซงแบงเปน 2 กรณคอ 1. บอกถอนไมไดโดยชดแจง ตามมาตรา 354 ซงบญญตวา คำา“

เสนอจะทำาสญญา อนบงระยะเวลาใหทำาคำาสนองนน ทานวาไมอาจจะถอนไดภายในระยะเวลาทสงไว หมายความวา ไดมการกำาหนดระยะเวลาไวในคำาเสนอแลวาผ”เสนอจะไมถอนภายในเวลานน ซงในกรณทอาจเกดไดทงการทำาคำาเสนอตอบคคลผอยเฉพาะหนาและทงการทำาคำาเสนอตอบคคลซงอยหางโดยระยะทาง สาระสำาคญอยทการกำาหนดเวลาผกพนไวแลวเทานน ซงตองเปนไปตามเจตนา เชน นาย ก. เสนอขายรถยนตโตโยตา เลขทะเบยน 1 ก 1111 กรงเทพมหานคร ใหแกนาย ข. ในราคา 500,000 บาท ในคำาเสนอระบดวยวา ถานาย ข. จะซอจะตองตอบรบมาภายใน 1 เดอน ฉะนนในระหวาง 1 เดอน คำาเสนอนนไมอาจบอกถอนได

2. บอกถอนไมไดโดยปรยายตามมาตรา 399 ซงบญญตวา บคคล“ทำาคำาเสนอไปยงผอนซงอยหางโดยระยะทางและมไดบงเวลาไว ใหทำาคำาสนองจะถอนคำาเสนอของตนเสยภายในเวลาอนควรคาดหมายวาจะไดรบคำาบอกลาวสนองนนทานวาหาอาจจะถอนไดไม เปนทนาสงเกตวาการบอกถอนคำาเสนอโดยปรยาย ไมไดนใช”เฉพาะวาคำาเสนอททำาตอบคคลซงอยหางโดยระยะทางเทานน จะไมใชกบคำาเสนอททำาตอบคคลซงอยเฉพาะหนา

สำาหรบคำาวา เวลาอนควรคาดหมาย นนเปนคำาทมความหมายกวางจง“ ”ตองพจารณาขอเทจจรงเปนกรณ ๆ ไป วาเวลานน ไ เปนเวลาอนควรคาดหมายไดหรอไม ซงจะตองพจารณาวาการทำาคำาเสนอนนจะใชเวลาเทาใดจงจะไปถงและเมอถงแลว ผรบคำาเสนอควรทจะมเวลาใครครวญบางแลวจงแสดงเจตนาทำาคำาสนองมา คำาสนองควรใชเวลาประมาณเทาใดจงจะมาถงผทำาคำาสนองเวลาทงหมดนคอเวลาอนควรคาดหมายวาจะไดรบการบอกลาวสนองรบซงจะแตกตางกนไปตามขอเทจจรง ตวอยาง นาย ก. อย กรงเทพ ฯ เขยนจดหมายไปยงนาย ข. ทอยสงขลาเสนอขายเสอยดเกรด A จำานวน 100 ตว ๆ ละ 50 บาท ซงเปนคำาเสนอตอบคคล ผอยหางโดยระยะทางและไมไดระบเวลาใหทำาคำาสนองเชนน นาย ก. จะถอนคำาเสนอของตนภายในเวลาอนควรคาดหมายไมได กลาวคอเมอจดหมายไปถงแลวตองใหเวลาสำาหรบ

100

การทนาย ข. จะไดคดพจารณาวาจะรบ คำาเสนอรหรอไม ซงพอประมาณเวลาใหคด 3 วน ประกอบกบเวลาทจดหมายตอบรบจะตองมาถงทอยของ นาย ก. อก 2 วน เพาระฉะนน 5 วน คอ เวลาอนสมควรคาดหมาย

- คำาเสนอนนสนความผกพน1. เมอผรบคำาเสนอไดบอกบดไปยงผเสนอแลว2. เมอผรบคำาเสนอไมสนองรบภายในระยะเวลาทกำาหนดไว สำาหรบคำาเสนอทงททำาตอบคคลผอยเฉพาะ

หนาและททำาตอบคคลซงอยหางโดยระยะทางมาตรา 354ภายในระยะเวลาอนควรคาดหมายสำาหรบคำาเสนอททำาตอบคคลซงอยหาง

โดยระยะทางตามมาตรา 355ในขณะทมคำาเสนอสำาหรบคำาเสนอททำาตอบคคลซงอยเฉพาะหนาและคำา

เสนอททำาโดยทางโทรศพทตามมาตรา 336

คำาสนองหมายถง การแสดงเจตนาตอบรบคำาเสนอเพอทจะเชาทำาสญญากบผ

เสนอ ลกษณะของคำาสนอง

- คำาสนองโดยลำาพง มลกษณะเปนการแสดงเจตนาเชนเดยวกบคำาเสนอ เพราะฉะนนหลกเกณฑทวไปเรองการแสดงเจตนาตองนำามาใชกบคำาสนองดวย กลาวคอ

1. ทำาเปนการทำาคำาสนองตอบคคลอยเฉพาะหนาคำาสนองนนจะม ผล“ ” กตอเมอผรบการแสดงเจตนาได ทราบ การแสดงเจตนาทำาคำาสนองนน “ ” (มาตรา 168)

2. ถาเปนการทำาคำาสนองตอบคคลซงมไดอยเฉพาะหนา คำาสนองนนจะมผลเปนคำาสนองกตอเมอ การ

แสดงเจตนาทำาคำาสนองไดไป ถง ผรบการแสดงเจตนา “ ” (มาตร 169 วรรค 1) ซงเมอไปถงแลว ถาคำาสนองตองการตามคำาสนองทกประการกทำาใหสญญาเกดได

- การแสดงเจตนาทำาคำาสนองนน อาจเปนการแสดงเจตนาโดยชดแจงหรอโดยปรยายกได การแสดงเจตนาทำาคำาสนองโดยชดแจงนนอาจกระทำาดวยวาจา กระทำาเปนลายลกษณอกษรหรอดวยการกระทำาอาการกรยาทชดแจงกได

อยางไรกตาม การแสดงเจตนาทำาคำาสนองนน อาจเกดขนโดยปรยายไดดวย การเกดโดยปรยายนหมายถง เกดโดยการกระทำาทไมชดแจงวาเปนการทำาคำา

101

สนอง แตจากการกระทำานน สนนษฐาน ไดวาเปนการแสดงเจตนาสนองรบตาม“ ”มาตรา 361 วรรค 2

- ในคำาสนองนนตองมขอความชดเจนแนนอน ไมมเงอนไขและไมมการแกไข จำากด ตดทอนหรอเปลยนแปลงคำาเสนอเลย

- คำาสนองตองตอบมาภายในเวลาทระบไวในคำาเสนอหรออยางนอยภายในเวลาอนควรคาดหมายวาจะมการกลาวสนองรบหรอขณะทมคำาเสนอ

- คำาสนองตองทำาตอบคคลเจาะจงตว ซงไดแกผทำาคำาเสนอนนเอง

ผลของคำาสนอง- เมอคำาสนอง ตองตรงตามคำาเสนอ ทกประการแลว สญญากเกด“ ”

เสมอนวาการแสดงเจตนาทำาคำาสนองไดผนกแผนรวมกบการแสดงเจตนาทำาคำาเสนอ - เมอคำาสนอง เปนผล แลวยอมถอนไมไดอกตอไป “ ”- คำาสนองไมสนความผกพนเพราะผสนองตายหรออาจเปนผไรความ

สามารถ ทงทเพราะเขาไดกอเจตนาโดยสมบรณและเปนเจตนาทชดเจนแลว - คำาสนองทมาถงลวงเวลา แมจะเปนคำาสนองทมขอความชดเจน

แนนอน ไมมเงอนไขกตาม แตคำาสนองนนกไมอาจมลกษณะของคำาสนองไดอกตอไป ดงนนในมาตรา 359 วรรค 1 ซงบญญตถงผลของคำาสนองทมาถงลวงเวลาไววา ถาคำาสนองมาถงลวงเวลา ทานใหถอวาคำาสนองนนกลายเปนคำาเสนอขนใหม

ตวอยาง นาย ก.อยเชยงใหม เขยนจดหมายเสนอขายรถจกรยายยนตคนเดยวใหนาย ข. ทสงขลา ในราคา 25,000 บาท โดยกำาหนดเวลาไวดวยวา ถานาย ข. ตองการซอกใหตอบมาภายใน 20 วน เชนน ถานาย ข. ไมตอบมาภายในกำาหนด 20 วน คำาเสนอของนาย ก. ยอมสนความผกพนไปและถา นาย ข. จดหมายตอบมาวา ตกลงซอเมอเลยกำาหนดไปแลว คำาตอบของนาย ข. ไมเปนคำาสนองแตกลายเปนคำาเสนอขนใหม

ในบางกรณ กฎหมายอาจใหถงวาคำาสนองนนมไดลวงเวลากได ในกรณมาตร 358 นบญญตวา ถาคำาบอกกลาวสนองมาถงลวงเวลา แตเปนทเหนประจกษ“วา คำาบอกกลาวนนไดสงโดยทางการซงตามปกตควรจะมาถงภายในกำาหนดเวลาไซส ผเสนอตองบอกกลาวแกคกรณอกฝายหนงโดยพลน ซงคำาสนองนนมาถงเนนชา เวนแตจะไดบอกกลาวเชนนนกอนแลว”

- คำาสนองทมขอความเพมเตม แกไข ตดถอนคำาเสนอ ตามมาตรา 359 วรรค 2 นน ถอวาเปนคำาบอกปดไมรบและกลายเปนคำาเสนอขนใหมดวย การเพมเตม จำากด หรอแกไข คำาเสนอนน โดยหลกกคอการทำาใหสาระของคำาเสนอเดมนนเปลยนไป ดงนน คำาสนองทมลกษณะนจงเรยกไมไดวาเปน คำาสนองทตองการ“

102

ตรงตามคำาเสนอ จงเสมอกบผสนองไดเสนอทจะขอใหผเสนอเดมเขาทำาสญญากบ”ตนตามเพอหาใหมนนเองและสญญาจะเกดไดกตอเมอผเสนอเดมไดสนองรบกลบมาอกครง

ตวอยาง นาย ก. อยเชยงใหม เขยนจดหมายเสนอขายรถจกรยานยนตคนเดยวใหกบนาย ข. ทสงขลาในราคา 25,000 บาท โดยกำาหนดเวลาไววาถานาย ข. จะซอใหตอบมาภายใน 20 วน นาย ข. ตอบมา ภายใน 20 วน แตในจดหมายของ 2 ขอตอรองราคาเหลอ 20,000 บาท หรอขอผอนชำาระกตามถอวาในคำาสนองนนมการแกไขเปลยนแปลงคำาเสนอ จงจะถอเปนคำาสนองไมได เพราะไมตองรองกนกบคำาเสนอ และกฎหมายใหถอวาเปนการบอกปดไมรบคำาเสนอ และการตอบรบนเองกกลายเปนคำาเสนอใหมดวย

บทท 8การเกดของสญญา

กระบวนการในการกอใหเกดสญญา- การกอใหเกดสญญาในขณะนน ระหวางบคคลผอยเฉพาะหนา- การกอใหเกดสญญาระหวางบคคลทอยเฉพาะหนาแตยงมชวงเวลา- การกอใหเกดสญญาในระหวางบคคลซงอยหางกนโดยระยะทาง

103

การพจารณา คำาเสนอ โดยลำาพงหรอการพจารณา คำาสนอง โดย“ ” “ ”ลำาพงกด มประเดนปญหาทวา คำาเสนอ คำาสอง นนเปนนตกรรมหรอไม นก“ ” “ ”กฎหมายฝายหนงเหนวา คำาเสนอเปนนตกรรมโดยใหเหตผลวาเมอคำาเสนอมผลเปนคำาเสนอแลว คำาเสนอนนกยอมกอใหเกดหนคอจะถอนไมไดกอนทจะสนความผกพน ตดถอนกอนกจะมความผด สวนนกกฎหมายอกฝายหนงเหนวา คำาเสนอ โดย“ ”ลำาพงยงไมเปนนตกรรมแตเปนเพยงการกระทำาอยางหนงทมมากอนนจะเกดนตกรรม เพราะถาคำาเสนอเปนนตกรรมแลว ยอมตองกอใหเกดนตสมพนธ หรอกอใหเกดความเคลอนไหวในสทธไดแลว แตในความเปนจรงลกษณะอยางนยงไมไดเกดขน

ดงนนคำาเสนอจะเปนนตกรรมหรอไมยงเปนเรองทโตแยงกนอยคอ คำาเสอนนนเปนการแสดงเจตนาฝายเดยวทตองมผรบการแสดงเจตนาแนนอน

การเจรจากอนทำาสญญาในการทำาสญญาอาจจะจองมชวงเวลาหนงทใชสำาหรบ การเจรจา เพอ“ ”

ทจะตกลงกนในเนอหาของสญญาทจะทำาขนหรอเพอทจะไดมการตรวจสอบวาควรทจะเขาทำาสญญาหรอไม

การเกดสญญาในลกษณะเฉพาะเกดพรอมกบกระบวนการผลตทตองการความรวดเรวและคลองตวในการ

ทำาสญญากบการตลาดมบคคลทอยในฐานะทจะกำาหนดเงอนไขของสญญาความไมเทาเทยมกนเกดขน โดยอทธพลของผทมความเขมแขงทางเศรษฐกจเปนผกำาหนด เนอหาของสญญาเพยงฝายเดยว สญญาทไดทำาเปนในลกษณะทเรยกวา สญญา“จำายอม”

เวลาทสญญาเกดการทสญญาจะเกดขนเมอใดนนเราแยกพจารณาออกเปน 2 กรณ1. กรณการเกดสญญาโดยชดแจง หมายความวา เปนกรณทสญญา

เกดจากคำาเสนอ คำาสนองทชดเจนปราศจากขอสงสยวาคกรณทงคมงหมายทจะทำาสญญากน ซงแยกพจารณาไดเปน

- สญญาทจำาระหวางบคคลซงอยเฉพาะหนา ตามมาตรา 356 กำาหนดใหตองมการสนองรบทนท ในเวลาและสถานทนน สญญากเกดขนไดในขณะนนทนททผเสนอ ไดทราบ ถงคำาสนองนนนงเอง“ ”

104

- สญญาททำาระหวางบคคลซงอยหางโดยระยะทาง ตามมาตรา 361 วรรค 1 ไดกำาหนดใหสญญาเกดเมอคำาบอกกลาวสนองไปถงผเสนอซงเปนหลกทวไปสำาหรบการเกดสญญาโดยชดแจง ดงนนคำาสนองไปถงผเสนอเมอใดสญญาเกดเมอนนและในสถานทนน

ตวอยาง นาย ก. อยทจดหวดนครศรธรรมราช เขยนจดหมายเสนอขอซอรถโตโยตา สแดง ทะเบยน 1 ก 2222 กรงเทพ ของนาย ข. ซงอยกรงเทพในราคา 250,000 บาท จดหมายของ นาย ก.ไปถง นาย ข. ในอก 2 วน ตอมา นาย ข. ตกลงทจะขาย จงเขยนจดหมายตอบมาท นาย ก. จดหมายถงนาย ก. ในอก 2 วน ตอมา เปนทสญญาเกดทบานของนาย ข. ทจดหวดนครศรธรรมราช

2. กรณสญญาเกดโดยปรยาย เปนกรณทแมคำาเสนอจะชดแจงแนนอน แตในการสนอง รบนน การสนองโดยลำาพงอาจไมชดเจนแนนอนวาเปนคำาสนองเพราะอาจจเกดจากการกระทำาของผรบคำาเสนอ ซงโดยลำาพงการกระทำานนไมชดแจงวาเปนการสนองตองอาศยการพจารณาประกอบวาผเสนอไดระบไวใน คำาเสนอหรอไมวาผรบคำาเสนอไมตองสนอง แตใหปฏบตบางอยางไดเลย หรอแมไมมการระบไวแตตามปกตประเพณถอวาไมตองมการสนอง

ตวอยาง (เดม) นาย ก.ระบในจดหมายวาหากนาย ข. ตกลงขาย กใหสงรถยนตคนดงกลาวขนรถไฟมาไดเลย เชนนนาย ข.ยอมสงรถคนดงกลาวมาใหนาย ก. กมผลเทากบการสนองรบคำาเสนอนนแลว ฉะนนในกรณนสญญาเกดเมอมการสงรถยนตขนรถไฟและสญญาเกดทกรงเทพ

บทสนนษฐานการเกดและการไมเกดของสญญา

บทสนนษฐานการไมเกดของสญญามาตรา 366 บญญตวา ขอความใด ๆ แหงสญญานน คสญญาแม“

เพยงฝายเดยวไดแสดงไววาเปนสาระสำาคญขนจะตองตกลงกนหมดทกขอนน หากคสญญายงไมตกลงกนหมดทกขอกนบวายงมไดมสญญาตอกน การทไดทำาความเขาใจกนไวเฉพาะบางอยาง ถงแมวาไดจดไวกหาผกพนไม”

ถาไดตกลงกนวาจะสญญาอนมงจะทำานน ตองทำาเปนหนงสอไซส เมอกรณเปนทสงสยนบวายงมไดมสญญาตอกน จนกวาจะไดทำาเปนหนงสอ”

การใชบทสนนษฐานนกตอเมอมกรณสงสยวาสญญาเกดหรอยง ถาเปนทจดเจนอยแลว บทสนนษฐานนกไมตองพจารณา สงทควรคำานงกคอวา ในกรณทไดมการตกลงกนวา สญญาทจะทำานนตองทำาเปนหนงสอ มไดหมายความวา หากมไดมการทำาสญญาเปนหนงสอแลว สญญานนจะตกเปนโมฆะ เพราะกรณนการ

105

ทำาเปนหนงสอมไดเปนแบบทกฎหมายบงคบไวใหทำา จงมไดเปนเหตทจะทำาใหขอตกลงเปนโมฆะ แตอยางใดเพยงแตเมอยงไมไดทำาสญญากนเปนหนงสอตามเจตนาของคสญญาแลว กถอวาสญญานนยงไมเกด

บทสนนษฐานการเกดของสญญา มาตรา 367ในกรณนหมายความวา ชอสญญาทยงไมไดตกลงกนนนเปนขอสญญาน

ไมใชสาระสำาคญ ดงนน แมยงไมไดตกลงกนในขอน แตตกลงกนในขออนแลว สญญากเกดได

บทท 9การตความสญญา

ในบางครงสญญาททำาขนอาจไมชดเจนหรอมขอสงสย ซงเราไดอาศยหลกการตความเพอคนหาความหมายของกฎหมายนน ดงนนการตความจงเปนงานททำาเพอตรวจสอบความหมายในทางกฎหมายทมความสำาคญของขอตกลงในสญญา ฉะนนการตความสญญา จงมสญญาเปนวตถในการตความ และตองอาศยหลกในการตความตามมาตรา 368 และเนองจากสญญาเปนนตกรรมชนดหนง ดงนนจงอาศยหลกการตความในการแสดงเจตนาตามมาตรา 171 มาใชดวย

ทฤษฎการตความสญญา- ทฤษฎการตความในทางจตพสย เปนการตความเพอมงคนหาความ

หมายของสญญาจากตวผทำาสญญาเอง กถอจากเจตนาทมรวมกนของคสญญา ซงรวมการตความตามหลกสจรต และการตความตามตวอกษรเพอหาความหมายหรอเปนหมายของคสญญา

- ทฤษฎการตความทางภาวะวสย เปนการตความทมงหาความหมายของสญญาจากสภาพหรอขอเทจจรงอยางถวนทแนนอนทอยนอกเหนอตวผทำาสญญาและจะไดการตความตามทฤษฎนกตอเมอ ทฤษฎแรกยงไมใหความกระจางชด

106

ในความหมาย นอกจากนการตความตามปกตประเพณกด หรอการตความเนอความยตธรรมกด ลวนเปนการตความทอยในความหมายของการตความทางภาวะวสยทงสน

หลกการตความสญญาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในฐานะทสญญาเปนการแสดงเจตราทำานตกรรมอยางหนง ดงนนหลก

การตความการแสดงเจตนาจงตองทำามาใชดวยมาตรา 171 ใหความหมายวา เราตองคนหาเจตนาทแทจรงแตอยาลมวาการคนหาเจตนาทแทจรงนนนาจะไมใชการคนหาเจตนาทแทจรงอยภายในใจ เพราะไมอาจมใครลวงรได ดงนนการคนหาเจตนาทแทจรงนจงหมายถงเจตนาแทจรงตามทไดแสดงออกมาไมวาถอยคำา สำานวน การเขยนเปนลายลกษณะอกษร

ในการตความตามมาตรา 368 เปนหลกเกณฑทกำาหนดเรองสญญาโดยเฉพาะ คอ ใหคำานงถงความประสงคหรอเจตนาอนมรวมกนของคสญญาซงเปนเจตนาทคาดหมายในทางสจรตและคำานงถงประเพณปฏบตในระหวางคสญญาหรอระหวางการทำาดวย หลกการตความสญญาสำาเรจรปตามพระราชบญญตวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม พ.ศ. 2540

เนองจากสญญาสำาเรจรปเปนสญญาทคสญญาฝายใดเพยงฝายเดยวกำาหนด เนอหา หรอขอสญญาไวลวงหนาแลว และฝายทเปนผกำาหนดมกเปนผทมอำานาจเหนอกวาในทางเศรษฐกจ ดงนนจงมกมเนอหาเปนคณประโยชนแกคสญญาฝายนอยแลว ฉะนนเพอใหเปนคณแกคสญญาอกฝาย กฎหมายจงกำาหนดใหตความเปนคณแกคสญญาอกฝายซงมไดเปนผกำาหนดสญญาสำาเรจรปนน

บทท 10 คำามน

คำามน หมายถง การแสดงเจตนาของบคคลใดบคคลหนง ซงยอมผกพนตนเองทจะกระทำาการอยางใดอยางหนง แบงเปน 2 ประเภท คอ

1. คำามนตอบคคลใดบคคลหนงโดยเฉพาะเจาะจง ซงอาจเกดได 2 ลกษณะ คอ

107

- การทำาคำามนเปนเอกเทศตางหากซงเปนการแสงดเจตนาใหคำามนวาจะทำาสญญาตอ คกรณอกฝายหนงทเรยกวาเปนผรบคำามน ซงอาจเกดขนเมอมบคคลใดบคคลหนงแสดงเจตนายอมผกพนตนตอบคคลหนงวาจะกระทำาการอยางใดอยางหนงเชน นายดำาแสดงเจตนาตอนายแดงวา จะขายรถใหในราคา 200,000 บาท หากนายแดงตองการกรณนการแสดงเจตนาของนายดำาเปนการผกพนตนในลกษณะเปน คำามนวาจะขาย หรอหากนายดำาแสดงเจตนายอมผกพนตนตอนายแดงวาจะซอรถ “ ”

การแสดงเจตนายอมมลกษณะเปน คำามนวาจะซอ“ ”- การทำาคำามนสญญาไวในสญญา หมายความวาคกรณไดทำาสญญากน

อยแลว และไดมฝายใดฝายหนงใหคำามนไวในสญญาดวยเรยกวา คำามนในสญญา “ ”ซงแมผใหคำามนไมบงเวลาไว กยอมมผลผกพนผใหคำามนตราบทสญญานนยงคงมผลบงคบอย แตถาใหเวลาไวเปนการเฉพาะกยอมมผลตามเวลาแตไมเกนเวลาของสญญา

2. คำามนตอประชาชนหรอตอบคคลทวไปทมไดเฉพาะเจาะจงอนเปนกรณทบคคลใดยอมผกพนตนเองวาจะกระทำาการอยางใดเพอประโยชนของบคคลใดทเขามาอยในสถานการณเฉพาะบางอยาง เชน คำามนวาจะใหรางวลตอผซอผลตภณฑคนแรก แบงเปน 2 ประเภท

- คำามนโฆษณาจะใหรางวล ซงมหลกเกณฑดงน * มผลผกพนผใหคำามนสญญา* เปนคำามน จะใหรางวลแกผซงกระทำาการอยางใดอยางหนง * กรณทยงไมมใครกระทำาการสำาเรจตามคำามนตองพจารณาดงน

ผใหคำามนจะถอนคำามนกไดโดยวธการเดยวกบโฆษณา (363 วรรค 1) แตถาผใหคำามนถอนวธอน กมผลเฉพาะผทร (ม. 363 วรรค. 2)

ผใหคำามนถอนคำามนนนไมได หากแสดงไวในโฆษณาวาจะไมถอน (ม.363 วรรค 1) หรอหากกำาหนดเวลาคำามนกถอนไมไดในเวลาดงกลาว (ม.363 วรรค 1)

* กรณทมบคคล กระทำาการตามระบไวสำาหรบมกรณพจารณาดมเพยงบคคลเดยว กระทำาการสำาเรจยอมไดรางวล (ม.362)บคคลหลายคนกระทำาการสำาเรจ ใหดวาใครเสรจกอนบคคลนนไดรางวล

หรอหากเสรจพรอมกน ยอมตองไดรบรางวลเทา ๆ กน (ม.364 วรรค 2)ในระหวางบคคลหลายคนผไดรางวลคอบคคลทจบฉลากได หากรางวลม

สภาพแบงไมไดหรอเปนคำามนจะใหรางวลกบคน ๆ เดยว

108

สทธของบคคลทจะรบรางวลตามขอ (1) และขอ (2) ไมนำามาใชหากโฆษณากำาหนดไวเปนประการอน

สำาหรบคำามนจะใหรางวลอนเปนการประกวดชงรางวลมหลกเกณฑดงน- เปนคำามนโฆษณาจะใหรางวลแกผชนะการประกวดชงรางวล- คำามนสมบรณเมอกำาหนดระยะเวลาไวในคำาโฆษณา- คำาโฆษณาอาจกำาหนดชอผตดสนไวและอาจกำาหนดเกยวกบการโอน

กรรมสทธในทรพยททำาขนเพอประกวดกได- กรณทมการตดสนนนบคคลทมหนาทชขาดคอ บคคลทระบไวในโฆษณา- คำาตดสนชขาดยอมผกพนทกฝายทเกยวของ (มาตรา 363)ถาหลายคนคะแนนเทากน ผประกวดมสทธรบรางวลเทา ๆ กน แต

ถารางวลมสภาพแบงไมได ไมตดสนโดยการจบฉลาก ตามมาตรา 369 ประกอบมาตรา 364 วรรค 2

- กรรมสทธในทรพยททำาขนประกวด ยอมเปนของผเจาประกวด

109

บทท 11 ประเภทของสญญา

หากพจารณาตามชอ ความสมบรณ คาตอบแทน แบบ ความมงหมาย และตวคสญญาแลวนน สามารถแบงประเภทของสญญาได 6 ประเภท มดงตอไปน

1. สญญาซงมผลเฉพาะคสญญา และสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก2. สญญาตางตอบแทนและสญญาไมตางตอบแทน3. สญญามคาตอบแทนและสญญาไมมคาตอบแทน4. สญญาประธานและสญญาอปกรณ5. สญญามชอและสญญาไมมชอ6. สญญาสำาเรจรป

1.) สญญาซงมผลผกพนเฉพาะคสญญา และสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก แบงโดยการพจารณาจากตวผทำาสญญาเปนหลก

1.1) สญญาซงมผลผกพนเฉพาะคสญญา หมายถง สญญาทคสญญานยมทำากนทวไป จะมผลผกพนกแต

เฉพาะตวคสญญาเทานน เชน สญญาเชาทรพย สญญากยม1.2) สญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก หมายถง สญญาทคสญญาไดทำาขนโดยใหบคคลภายนอกเปนผ

ไดรบประโยชน เชน สญญาจะช ำาระหนแกบคคลภายนอกตามมาตรา 374 – 376 เปนตน

องคประกอบของสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก1.มบคคล 3 ฝาย ในสญญา2.มการตกลงกนระหวาง ผรบสญญา และ ผเอาสญญา โดย“ ” “ ”ผรบสญญามหนาทตองทำาการชำาระหน

ใหกบบคคลภายนอกสญญาอกคนหนง ซงเรยกวา บคคลภายนอก“ ”2.) สญญาตางตอบแทนและสญญาไมตางตอบแทน แบงโดยพจารณาจากหนทคกรณตองปฏบตตอกนเปนการตอบแทนเปนหลก

2.1) สญญาตางตอบแทน หมายถง สญญาทคสญญาทงสองตางมหนทจะตองชำาระใหแกกนและกน เชน สญญาซอขาย

110

ขอยกเวน: สญญาตางตอบแทนในการโอนทรพยเฉพาะสง (ม.370) องคประกอบ

1.คสญญามการแสดงเจตนาในการโอนทรพยสทธในทรพยอยางใดอยางหนง2.โดยมการกำาหนดในตวทรพยอยางใดอยางหนง โดยเฉพาะเจาะจงไวแลว

ขอยกเวนของขอยกเวน: สญญาตางตอบแทนในการโอนทรพยเฉพาะสง โดยมเงอนไขบงคบกอน ( ม.371 )

องคประกอบ1.คสญญาไดมการแสดงเจตนา จะมการโอนทรพยสทธ ในทรพยอยางใดอยางหนง2.เมอลกหนไดมการปฏบต ตามเงอนไขอยางใดอยางหนงทมการตกลงกนไว3.ไดมการกำาหนดตวทรพยอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะเจาะจงไวแลว

2.2) สญญาไมตางตอบแทน หมายถง สญญาซงกอใหเกดหนแกคสญญาเพยงฝายเดยว เชน คำามนจะซอ

จะขาย3.) สญญามคาตอบแทนและสญญาไมมคาตอบแทน แบงโดยพจารณาเรองคาตอบแทนจากการทำาสญญาเปนหลก

3.1)สญญามคาตอบแทน หมายถง สญญาทคสญญามสทธไดคาตอบแทน ซงคาตอบแทนนนอาจเปนไดทง

ทรพยสนหรอประโยชนอนใดกได เชน สญญาซอขาย3.2) สญญาไมมคา หมายถง สญญาทคสญญาทำาใหเปลาโดยไมไดรบคาตอบแทนเลย เชน สญญาใหโดยเสนหา

สญญายมใชคงรปขอสงเกต:สญญาตางตอบแทนยอมเปนสญญามคาตอบแทนเพราะมการชำาระ

หนตอบแทนกน แตสญญามคาตอบแทนอาจไมใชสญญาตางตอบแทนเสมอไป4.) สญญาประธานและสญญาอปกรณ แบงโดยพจารณาจากความสมบรณของสญญาเปนหลก

4.1)สญญาประธาน ( สญญาแม )หมายถง สญญาทมความครบถวนในตวของมนเอง เชน สญญากยม

111

4.2)สญญาอปกรณ ( สญญาลก )หมายถง สญญาทนอกจากจะตองมความสมบรณในตวของมนเองแลว ยงตองขนอยกบความสมบรณของสญญาประธานอกดวย เชน เอกเทศสญญาในบรรพ 3 ตาง ๆ อาท สญญาคำาประกน

ตามม.680 สญญาจำานองตามม.702 เปนตน5.) สญญามชอและสญญาไมมชอ แบงตามลกษณะของสญญาทกฎหมายไดกำาหนดเอาไว

5.1 )สญญามชอ หมายถง เอกเทศสญญาทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 3 ม 23 ลกษณะ

ตงแต ม.453 – ม.1327 โดยกำาหนดชอสญญา กำาหนดลกษณะแหงสญญาและวตถประสงค ตลอดจนบญญตถงสทธและหนาทของคสญญาไวดวย

5.2) สญญา ไมมชอ หมายถง สญญาทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมไดบญญตชอหรอกำาหนดลกษณะ

รวมทงสทธและหนาทของคสญญาเอาไว แตเปนสญญาทคสญญาทง 2 ฝายตกลงทจะผกพนกนโดยชอบดวยกฎหมาย6.) สญญาสำาเรจรป ( สญญามลกษณะผกมดเงอนไขทผเสนอกำาหนดหรอสญญาจำายอม ) หมายถง สญญาทไดกำาหนดเงอนไขตาง ๆ โดยคสญญาฝายหนงไดจดทำาขนเปนแบบฟอรมมาตรฐานซงใชกบสญญานน ๆ ทกครงททำาสญญา โดยมากมกเปนสญญาทคกรณฝายหนงมอำานาจตอรองสงกวาอกฝายหนงมาก

บทท 12

112

ผลแหงสญญาผลแหงสญญาแบงได 2 ลกษณะ ประการแรกแบงตามลกษณะทวไปของ

สญญาและประการตอมาผลเฉพาะของสญญาแตละประเภทซงไดกลาวมาแลว1.) ผลแหงสญญาทวไป

1.1) ผลผกพนระหวางคสญญาเทานน เปนแนวความคดสากลไมไดมหลกกฎหมายบญญตไวอยางชดแจงแตไดมคำาพพากษาฎกามากมายทไดวนจฉยรบรอง เชนคำาพพากษาศาลฎกาท 1421 / 2531 โจทกไดท ำาสญญาซ อผลไมในทด นของ บ. มกำาหนด 10 ป บ. ขายสวนแก

จำาเลยกอนครบ 10 ป แมจำาเลยรขอสญญา โจทกกไดแตกลาวเอากบ บ. จำาเลย เกบลำาไยในทดนของจำาเลยไมเปนละเมด

1.2) ผลบงคบตามกฎหมายเพอใหเปนไปตามขอตกลงในสญญา1.3) ผลของการตกลงยกเวนมใหลกหนตองรบผดเมอไมมการชำาระหนกรณนอาจเปนผลมาจากการเปลยนแปลงบทบญญตของกฎหมายเรองหน ซงหากขอตกลงของคสญญาโดยทว ๆ

ไปอยภายในกรอบและขอบเขตของกฎหมายแลวตองไมขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนอกดวยจงจะสามารถทำากนได

1.4) ผลของการตกลงจำากดความรบผดของลกหนตามหลกแลวหากลกหนกอความเสยหายแกเจาหน เจาหนมสทธเรยกคาเสยหายตามจรงได แตหากลกหนตองการ

รบผดแตเพยงบางสวน สามารถตกลงกบเจาหนเพอรบผดเพยงบางสวนไดเพราะการตกลงนไมไดขดตอบทบญญตของกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอย

อยางไรกตาม มสญญาบางประเภทซงกฎหมายกำาหนดใหตองทำาการตกลงกนโดยชดแจงกอนในเรองของการ

ยกเวนหรอจำากดความรบผดของคสญญา มฉะนนจะไมสมบรณ ไดแก สญญาขนสงของ ( ป.พ.พ.ม.625 ) สญญาขนสงคนโดยสาร ( ป.พ.พ.ม.639 ) สญญาพกอาศยโรงแรม ( ป.พ.พ.ม.677 ) สญญาฝากของในคลงสนคา ( ป.พ.พ.ม.772 )

2.) ผลของสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก

113

ดงทไดกลาวมาแลววาโดยหลกทวไปแลว สญญากอผกพนเฉพาะคสญญาเทานน ยกเวนในเรองของสญญาเพอประโยชนของบคคลภายนอก2.1) ความหมายของสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก “สญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก หมายถง สญญาซงคสญญาฝาย”หนงเรยกวา ผรบสญญา ไดตกลงกบ

คสญญาอกฝายหนง เรยกวา ผเอาสญญา วาจะชำาระหนใหแกบคคลภายนอก2.2) ลกษณะของสญญาเพอประโยชนของบคคลภายนอก เปนสญญาททำาขนระหวางบคคลทง 2 ฝาย โดยตกลงกนในฝายหนง

ตองชำาระหนใหแกบคคลภายนอก ทงน บคคลภายนอกตองเปนบคคลอนซงมใชคสญญา

บคคลภายนอกทมสทธจะรบประโยชนตามสญญาทคสญญาไดทำาขนเพอบคคลภายนอกนน อาจจะมตวตน

อยในขณะทคสญญาทำาสญญา หรอในขณะทำาสญญาอาจจะยงไมมตวตนอย แตเปนบคคลทจะมตวตนในอนาคตกได

ตองเปนการตกลงทกำาหนดหนาทของคสญญาทจะตองชำาระหนใหแกบคคลภายนอก มใชเปนสทธแก

คสญญาทจะชำาระหนใหแกบคคลภายนอกแทนอกฝายหนง ดงนนบคคลภายนอกจงไมมสทธฟองบงคบสญญาดวยตนเอง

คสญญาจะทำาสญญาตกลงใหบคคลภายนอกตองเสยประโยชนมได2.3) ผลผกพนของสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก สทธของบคคลภายนอกเกดขนเมอไดแสดงเจตนาตอลกหนวาตนจะถอ

เอาประโยชนจากสญญานน สทธนสามารถตกทอดไปยงทายาทได

ขอสงเกต:1. การแสดงเจตนาถอเอาประโยชนตามสญญาเพอประโยชนบคคล

ภายนอกนนเปนนตกรรมไมมแบบ2. การทบคคลภายนอกฟองบงคบใหคกรณปฏบตตามสญญา ถอวา

บคคลภายนอกไดถอเอาประโยชนจากสญญาแลว เมอบคคลภายนอกแสดงเจตนาเขาถอประโยชนแลวสทธตามสญญาจะ

เกดทนท ดงนน คสญญาจะเปลยนแปลงหรอระงบสทธของบคคลภายนอกตามสญญานนไมได

114

เมอสทธของบคคลภายนอกเกดขน บคคลภายนอกจงมสทธเรยกใหลกหนชำาระหนตามสญญา หรอฟองรอง

บงคบตามสญญาไดดวยตนเองขอสงเกต:ตามทไดกลาวมาแลวขางตนวา การทบคคลภายนอกสามารถเรยกใหลกหน

ชำาระหนหรอฟองบงคบตามสญญาไดดวยตนเองนน ไมตดอำานาจของคสญญาเดมในการฟองบงคบตามสญญานนแต

อยางใด อำานาจของคสญญาเดมยงมอย แมบคคลภายนอกจะยงมไดแสดงเจตนาถอเอาประโยชนตามสญญากตาม

ลกหนในสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอกมสทธยกขอตอสบคคลภายนอกผรบประโยชนได เนองจาก

บคคลภายนอกไมมสทธดกวาคสญญาเดมนนเอง3.) ผลของสญญาตางตอบแทน ( ป.พ.พ.ตงแต ม.369 – 372 ) แบงการ

พจารณาได 2 กรณหลก3.1) การชำาระหนตามสญญาตางตอบแทน ( ม.369 )

มาตรา 369 บญญตวา “ในเร องสญญาตางตอบแทนนน คสญญาฝายหนงจะไมยอมชำาระหนจนกวาอกฝายหนงจะชำาระหนกได แตความขอนทานมใหใชบงคบถาหนของคสญญาอกฝายหนงยงไมถงกำาหนด” หนของคกรณตามสญญาตางตอบแทนนนยงมอย หนของคกรณตามสญญาทงสองฝายถงกำาหนดชำาระพรอมกนตามวน

แหงปฏทน กรณคสญญาฝายใดฝายหนงผดนดไมยอมชำาระหน ผลคอ ฝายซงมได

ผดนดมสทธจะปฏเสธไมชำาระหนของตนไดตาม ม.369 ป.พ.พ.

3.2) การชำาระหนตกเปนพนวสยตามสญญาตางตอบแทนสำาหรบการชำาระหนตกเปนพนวสยนน ทฤษฎรบภย“ ” ( Res Perit

Debitori ) ซงเปนหลกทวไปไดกลาววา เมอการชำาระหนตกเปนพนวสยเพราะเหตอนจะโทษฝายใดฝายนงมได“ ลกหนจะตองรบผลแหงภยพบตนนโดยไมมสทธไดรบชำาระหนเปนการตอบแทน”

อยางไรกตาม การชำาระหนตกเปนพนวสยนนมขอยกเวนเนองจากเปนกรณเฉพาะเปนพเศษซงแยกได 3 กรณ คอ

115

กรณสญญาตางตอบแทนซงมวตถประสงคในการโอนทรพยเฉพาะสง ( ม.370 ป.พ.พ. )

เปนหลกเกณฑทยกเวนหลกทวไป ซงวางหลกใหลกหนรบภยพบต หลกเกณฑของสญญาประเภทน พจารณาไดดงน

ก) ตองเปนสญญาตางตอบแทนอนมวตถประสงคทกอใหเกดหรอโอนทรพยสทธทนท

ข) ทรพยสทธทโอนนนตองเปนทรพยสทธในทรพยเฉพาะสงตามทไดกลาวมาแลว

ค) เกดความเสยหายกบทรพยอนเปนวตถของสญญาผลของสญญาประเภทนในกรณการชำาระหนตกเปนพนวสย แยกพจารณาได 3

กรณ คอ-กรณทรพยอนเปนวตถแหงหนเกดความเสยหายโดยเหตไมใชความผดของ

ลกหน“เหตอนมใชความผดของลกหน” หมายถง เหตอนเกดจากความผดของเจา

หน ผลคอ ลกหนยอมหลดพนจากการชำาระหน และความสญหายในทรพยดงกลาว ตกเปนพบแกเจาหน ทงนเนองจากกรรมสทธในทรพยนนไดโอนไปยงเจาหนแลวนนเอง

-กรณทรพยอนเปนวตถแหงหนเกดความเสยหายโดยเหตอนโทษลกหนได เกดจากความผดของลกหน ซงเกดขนได 2 กรณ คอ

ก) กรณลกหนมหนาทต องรกษาทรพยท เป นวตถแหงสญญาอยางวญญชนพงสงวนทรพยสนของตนเองแตมไดรกษาไว ทำาใหทรพยเกดความเสยหายหรอสญหายไปกอนจะมการสงมอบใหแกเจาหน

ข) กรณลกหนผดนดและตองรบผดชอบในการชำาระหนซงตกเปนพนวสยในระหวางผดนด เวนแตความเสยหายยงคงเกดขนแมวาลกหนจะชำาระหนไดทนกำาหนดเวลากตาม

ผลจากกรณดงกลาวขางตน คอ ลกหนตองรบผดจากภยพบตดงกลาว โดยไมมสทธไดรบชำาระหนเปนการตอบแทน อกทงยงตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกเจาหนในกรณทเกดความเสยหายแกเจาหนอนเนองมาจากการทลกหนไมชำาระหนอกดวย

กรณสญญาตางตอบแทนซงมวตถประสงคในการโอนทรพยเฉพาะสงโดยมเงอนไขบงคบกอน

(ม.371 ป.พ.พ.)

116

เงอนไขบงคบกอน หมายถง เงอนไขทยงไมสำาเรจ กรรมสทธในทรพยยงไมโอนไปยงเจาหน

หลกเกณฑของสญญาประเภทน มองคประกอบคอก) เปนสญญาตางตอบแทนอนมวตถประสงคในการโอนทรพยเฉพาะสง

เชนเดยวกบ ป.พ.พ. มาตรา 370ข) เปนสญญาอนมเงอนไขบงคบกอนค) เกดความสญหายหรอเสยหายขนกบทรพยอนเปนวตถของสญญา

กอนเงอนไขจะสำาเรจผลของสญญาประเภทนในกรณเกดการชำาระหนตกเปนพนวสยตอมาภายหลง

เงอนไขสำาเรจ แบงพจารณาได 3 กรณ ดงตอไปน- กรณทรพยซ งเปนวตถแหงสญญาไดสญหายหรอถกทำาลายกอนเงอนไข

สำาเรจดวยเหตอนโทษฝายใดไมได - กรณเปนการกระทำาของบคคลภายนอกหรอเหตสดวสยก) กรณทรพยอนเปนวตถแหงสญญาสญหายหรอเสยหายไปทงหมด (

ตาม ม.371 ว.1 ) คอลกหนตองรบผลแหงภยพบต ไมสามารถเรยกใหเจาหนชำาระหนตอบแทนได อยางไรกตาม ลกหนกหลดพนจากการชำาระหนดวย ตาม ป.พ.พ. ม.219 ว.แรก โดยเจาหนเองกไมมสทธเรยกคาสนไหมทดแทนดวย

ข) กรณทรพยอนเปนวตถแหงสญญาสญหายไปเพยงบางสวน ( ม.371 ว.2 ป.พ.พ. ) ผลคอลกหนตองรบผลแหง

ภยพบต ดงทไดกลาวมาแลว แตสำาหรบตวเจาหนนนมสทธทจะยอมรบชำาระหนสวนทเหลอโดยชำาระคาตอบแทนตามสวนหรอเจาหนมสทธทจะเลกสญญานนกได

-กรณทรพยอนเปนวตถแหงสญญาไดสญหายหรอถกทำาลายกอนเงอนไขสำาเรจดวยเหตอนอาจโทษลกหนได โดยแยกพจารณาได 2 กรณเชนกน คอ

ก) กรณทรพยอนเปนวตถแหงสญญาสญหายและเสยหายไปทงหมด (ม.371) ผล คอเจาหนไมตองชำาระหนตอบ

แทนใหแกลกหนและมสทธบอกเลกสญญารวมทงเสยคาสนไหมทดแทนจากลกหนไดอกดวย

ข) กรณทรพยอนเปนวตถแหงสญญาสญหายหรอเสยหายไปเพยงบางสวน ( ม.371 วรรค 2 ) ผลคอ ลกหนตอง

รบผดแหงภยพบตนน โดยเจาหนมสทธเลอกทจะยอมรบชำาระหนสวนทเหลอโดยชำาระคาตอบแทนตามสวน หรอเจาหนมสทธทจะเลกสญญานนกได

117

-กรณทรพยซงเปนวตแหงสญญาไดสญหายหรอถกทำาลายกอนเงอนไขสำาเรจดวยเหตอนอาจโทษเจาหนได

ซงผลของกรณน คอ ลกหนมสทธเรยกใหเจาหนชำาระหนตอบแทน โดยลกหนหลดพนจากการชำาระหนนน สวนเจาหนจะตองรบทรพยทเสยหายนนไปโดยชำาระราคาเตมจำานวน อกทงไมสามารถใชสทธบอกเลกสญญาได

กรณสญญาตางตอบแทนซงไมมวตถประสงคในการโอนทรพย ( ม.372 ป.พ.พ. )

ไดแก สญญาจางทำาของ สญญาจางแรงงาน สญญาเชาทรพย เปนตนผลของสญญาตางตอบแทนประเภทนกรณการช ำาระหนตกเปนพนวสยนน

พจารณาได เปน 3 กรณ คอ-กรณการชำาระหนตกเปนพนวสยโดยมใชความผดของฝายใดผลคอ ลกหนเปนผรบภยพบต กลาวคอ แมลกหนจะหลดพนจากการชำาระหน

ไดตาม ม.219 แตลกหนกไมมสทธทจะเรยกเจาหนชำาระหนตอบแทนใหกบตนแตอยางใด แตถาหากปรากฎวาเจาหนชำาระหนใหแกลกหนไปแลว เจาหนมสทธเรยกคนไดในฐานลาภมควรได

-กรณการชำาระหนตกเปนพนวสยดวยเหตอนอาจโทษเจาหนไดผลคอ ลกหนหลดพนจากการชำาระหน และมสทธเรยกรองใหเจาหนช ำาระหน

ตอบแทนตนได-กรณการชำาระหนตกเปนพนวสยดวยเหตอนอาจโทษลกหนไดผลคอ ลกหนจะตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายใหแกเจา

หน อนเกดจากการไมชำาระหนนน และเจาหนมสทธบอกเลกสญญาได

บทท 13

118

มดจำา เบยปรบ–มดจำา1.ความหมายของมดจำา

มดจำา คอ เงนหรอสงมคาอนซ งคสญญาไดสงมอบใหแกกนไวในขณะท ำาสญญา เพอเปนหลกฐานวาสญญาไดเกดขนแลวและเปนหลกประกนใหคสญญาปฏบตตามสญญาทคสญญาไดตกลงกนไวดวย

2.ลกษณะของมดจำา ( ม.377 ) เปนสญญาอปกรณอนเกดจากความตกลงของคสญญาทงสองฝาย จะสงเกต

ไดวา จะมการวางมดจำาได จะตองมสญญาประธานเสยกอน และถาหากปรากฎวาสญญาประธานไมสมบรณ มดจำาซงเปนสญญาอปกรณกไมสมบรณไปดวย อาจเปนเงนหรอสงมคาอนในตวเองกได เชน เงนสด แหวนเพชร ดงนน มดจำา

จะตองเปนทรพยทมรปรางและสามารถสงมอบใหแกกนได เปนสงคสญญาฝายหนงไดสงมอบใหแกอกฝายหนงในขณะทำาสญญาฉะนน

หากมการสงมอบใหแกกนภายหลงกไมถอวาเปนมดจำา แตอาจถอเปนการชำาระหน หรอการประกนหน

ขอสงเกตเกยวกบเรองมดจำา:-มดจำาไมถอวาเปนการชำาระหนลวงหนา-ทรพยสนทไมมคาในตวเอง โฉนดทดน ถอวาเปนเอกสารสทธทไมอาจรบได ในกรณผดสญญาจงไมอาจเปนมดจำาได-มดจำาเปนนตกรรมทกฎหมายมไดกำาหนดแบบไวโดยเฉพาะ

3.ความแตกตางของมดจำากบนตกรรมอนมลกษณะใกลเคยงกน 1.มดจำากบการชำาระหนบางสวน1.1) มดจำาตองสงมอบในขณะทำาสญญา ในขณะทการชำาระหนบางสวนนน

อาจสงมอบภายหลงทำาสญญาได1.2) มดจำาถอเปนหลกฐานและประกนการปฏบตตามสญญา ในขณะทการ

ชำาระหนบางสวนเปนวตถแหงการชำาระหน เชน แปะเจยะ

1.3) มดจำาอาจถกรบหรอสงคนใหกบผวางมดจำาได ในขณะทการชำาระหนบางสวนหากมการบอกเลกสญญา

เพราะความผดของฝายทชำาระหน ผรบชำาระหนกไมมสทธรบเงนดงกลาว

119

2.มดจำากบเบยปรบ1.1) มดจำา ไดแก เงนหรอทรพยสนอยางอนทมคาในตวเอง สวนเบยปรบ

หมายถง เงน ทรพยสน และการชำาระหนอยางอนทไมใชเงนหรอทรพยสนดวย เชนการกระทำาหรองดเวนการกระทำา

1.2) มดจำา ตองมการสงมอบใหแกคสญญาเสมอ ในขณะทเบยปรบไมจำาเปนตองมการสงมอบใหแกคสญญา

1.3) ผลของมดจำาบงคบตาม ป.พ.พ.มาตรา 378 สวนผลของดอกเบยปรบบงคบตามมาตรา 379 – 385

4.ประโยชนของมดจำา ถอเปนพยานหลกฐานวาสญญานนไดเกดขนแลว ถอเปนหลกประกนการชำาระหนตามกฎหมาย

5.ผลของมดจำา (ม.378 ป.พ.พ.)ก) กรณมการชำาระหนตามสญญา เงนมดจำาทวางไวกจะตองสงมอบคนแก

ผวางมดจำา หรอจะไมสงมอบคนถอวาเปนการใชเงนบางสวนกได

ข) กรณทไมมการชำาระหนตามสญญา ตองพจารณาวาฝายใดเปนผผดนดไมปฏบตตามสญญานน ซงไดแก

-กรณทฝายวางเงนมดจำาไมชำาระหน ( ม.378 (2) ) ผลคอ ผรบมดจำามดสทธรบมดจำาได และถาหากความ

เสยหายมากกวามดจำาทรบ ฝายรบมดจำากมสทธเรยกคาเสยหายเพมเตมได-กรณฝายรบมดจำาไมชำาระหน ( ม.378 (3) ) ผลคอ ผรบมดจำาตองคนมดจำาใหแกผวางมดจำา และถาหา

กวาคาเสยหายมากกวามดจำาทวางเอาไว กสามารถเรยกคาเสยหายเพมเตมไดค) กรณเลกสญญา แบงเปน 2 กรณ คอ

-กรณเพราะความผดของผวางมดจำา ผลคอผรบมดจำามสทธรบมดจำาไดตามหลก ม.378 ( 2 ) นนเอง-กรณซงมใชความผดของฝายทวางมดจำา ผลคอไมวาฝายทวางมดจำาจะผดดวยหรอไมกตาม กตองคน

มดจำาใหแกผวางมดจำาเบยปรบ

1.ความหมายของเบยปรบ

120

เบยปรบ หมายถง จำานวนเงนหรอการชำาระหนอยางอนซงมใชจำานวนเงนซงลกหนสญญาวาจะใหเจาหนเรยกเอาไดเมอตนไมช ำาระหนหรอไมชำาระหนใหถกตอง2.ลกษณะของเบยปรบ ( ม.378 )

เปนสญญาอปกรณ ดงนน จงตองมสญญาประธานเสยกอน และความสมบรณของเบยปรบนนขนอยกบสญญาอปกรณ กฎหมายมไดกำาหนดแบบไวจงตองทำาตามสญญาประธาน

เปนการกำาหนดคาสนไหมทดแทนลวงหนา หากมลกษณะเปนคาเสยหายทกำาหนดไวลวงหนายอมเปนเบยปรบ

เบยปรบทตกลงนนอาจเปนเงนหรอเปนการชำาระหนอยางอนกได ซงอาจจะเปนทรพยสน หรอทตกลงการกระทำา หรองดเวนการกระทำากได

กรณทเบยปรบซงกำาหนดไวเปนคาเสยหายลวงหนานนไดกำาหนดเปนเงน คสญญากตองกำาหนดจำานวนหรอวธคำานวณใหแนนอน

ไมจำาเปนตองสงมอบใหแกกนเอาไวในขณะทำาสญญา กลาวคอ คสญญาจะสงมอบเบยปรบกนไวในขณะทำาสญญาหรอไมกได

3.ความแตกตางของเบยปรบกบคาเสยหาย/คาสนไหมทดแทนและการชำาระหนบางสวน

ก) คาเสยหาย หมายถง จำานวนเงนทศาลสงใหลกหนชำาระแกเจาหนเปนการชดใชความเสยหายทเกดขน

ข) การชำาระหนบางสวน หมายถง การชำาระหนตามสญญา จงมใชการกำาหนดคาเสยหายไวลวงหนาแตอยางใด

ค) คาสนไหมทดแทน หมายถง การทดแทนความเสยหายใหแก เจาหน เนองจากลกหนไมชำาระหนตามสญญา4.ประโยชนของเบยปรบ

เปนการตกลงเพอประกนความรบผดทางสญญาในกรณทลกนผดสญญาไมชำาระหน เจาหนกมสทธรบเบย

ปรบไดตามทตกลงกนไวในสญญา เปนการชดใชคาเสยหายแกเจาหนทกอยาง ถงแมจะปรากฎวาเจาหนไมได

รบความเสยหาย กยงมสทธรบเบยปรบไดตามสญญา เวนแตเปนกรณทกำาหนดเบยปรบสงเกนสวน

เปนการจำากดความรบผดของลกหน5.ประเภทของเบยปรบ

121

-เบยปรบทกำาหนดเปนเงน ( ม.379 )-เบยปรบทกำาหนดเปนการชำาระหนอยางอน ( ม.382 )

6.ผลของเบยปรบ1.กรณเบยปรบทกำาหนดเปนเงน กรณลกหนผดนดไมชำาระหน ( ม.380 )

-เจาหนมสทธเรยกหรอรบเบยปรบจากลกหน-เจาหนใชสทธบงคบใหลกหนชำาระตามสญญา

กรณลกหนไมชำาระหนใหถกตองสมควร ( ม.381 )-เจาหนมสทธเรยกใหลกหนชำาระหนใหถกตองได-เรยกเอาเบยปรบทก ำาหนดไวเพอการทลกหนไมช ำาระหนใหถกตองตามสมควร

2.กรณทเบยปรบทกำาหนดเปนการชำาระหนอยางอนหากเจาหนเรยกเอาเบยปรบจากลกหนแลว สทธในการเรยกคาสนไหม

ทดแทนเปนอนขาดไป เนองจากเบยปรบประเภทนไมสามารถตออกมาเปนตวเงนได จงไมสามารถนำามาหกลบออกจากคาเสยหายอยนนเอง7.การลดเบยปรบ

หลกเกณฑการขอลดเบยปรบ จะตองกระทำาในเวลาทจะมการรบเบยปรบหรอเวลาทจะตองชำาระเบยปรบ การขอลดเบยปรบนนใชบงคบไดทงเบยปรบทกำาหนดเปนเงนหรอเบยปรบ

ทกำาหนดเปนการชำาระหนอยางอน อนรวมถงการกระทำาการหรองดเวนกระทำาการอนใดอนหนงดวย

การลดเบยปรบหรอไมขนอยกบดลยพนจของศาล

122

บทท 14การเลกสญญา

1.ความหมายของการเลกสญญาการสนสดของสญญาซงมกจะสนสดกอนเวลาทกำาหนดเอาไวในสญญาโดย

ความตกลงของคสญญาหรอโดยคสญญาฝายใดฝายหนงทไดรบการเยยวยาจากการทคสญญาอกฝายหนงนนผดสญญา ซงการบอกเลกสญญานถอวาเปนการระงบหนอยางหนง2.ลกษณะทวไปของการเลกสญญา

เนองจากกฎหมายกำาหนดวาการระงบแหงหนนน มเพยงแค 5 กรณคอ ชำาระหน ปลดหน หกกลบลบหน แปลงหนใหม หนเกลอนกลนกน ดงนน เจาหนซงเปนฝายทมไดผดสญญาจงมสทธอยางใดอยางหนง ดงตอไปน

บงคบชำาระหน บอกเลกสญญาสำาหรบลกษณะการเลกสญญาตาม ม. 386 – 394 มหลกเกณฑคอ1.) ตองเปนสญญาทผกพนกนระหวางคกรณแลว2.) ตองเปนสทธทเกดโดยสญญาหรอกฎหมาย และการเลกสญญาตาม

ม.386 – 394 นน หมายถง การทำาลาย ( to rescind ) สญญาใหมผลยอนหลงไปจนถงวนทำาสญญา ทำาใหคกรณตองคนสฐานะเดมเสมอนไมมนตสมพนธตอกนเทานน หาไดหมายถงการทำาใหสญญาสนสดผลบงคบในอนาคตไม

3.) ตองมการแสดงเจตนาฝายเดยวของผมสทธสญญา ในการใชสทธเลกสญญาตอผผดสญญา

4.) การบอกเลกสญญาตางจากการบอกลางโมฆยกรรม3.ประเภทของสทธในการเลกสญญา ( ม.386 )

สทธบอกเลกสญญาโดยขอสญญา

123

เปนการแสดงเจตนาของคสญญาโดยกำาหนดเอาไวในสญญาลวงหนาวา หากมเหตการณอยางใดอยางหนง

เกดขนตามทกำาหนดเอาไวในสญญาแลวใหคสญญายอมมสทธบอกเลกสญญาได สทธบอกเลกสญญาโดยบทบญญตแหงกฎหมาย-กรณทลกหนไมชำาระหน มหลกเกณฑดงน

1.คสญญาฝายหนงผดสญญาไมชำาระหนของตนตามสญญาทวไป2.การไมชำาระหนนนเปนความผดอนจะโทษลกหนได3.แตฝายผดสญญายงคงไมชำาระหนดงกลาวภายในกำาหนดเวลานน คสญญาจงจะมสทธบอกเลกสญญาได -กรณทการชำาระหนตกเปนพนวสย มหลกเกณฑดงน1.ลกหนเปนผทำาใหการชำาระหนนนตกเปนพนวสย2.การพนวสยทงหมดหรอเพยงบางสวนกตามเจาหนยอมสามารถบอกเลกสญญาได3.เจาหนบอกเลกสญญาไดทนทโดยไมตองบอกกลาวลวงหนากอน4.วธการบอกเลกสญญา

หากมเจาหนหลายคนซงมสทธบอกเลกสญญาไดกตอเมอทกคนยนยอมใชสทธบอกเลกสญญาไดกตอเมอทก

คนยนยอมใชสทธเลกสญญารวมกน เจาหนทตองการใชสทธบอกเลกสญญานนกตองบอกกบลกหนทกคน ในกรณทเจาหนฝายทมสทธบอกเลกสญญามหลายคน หากสทธเลก

สญญาของเจาหนคนใดระงบไป การเลกสญญานนยอมเปนอนระงบไปดวยหลกปฏบตเกยวกบการเลกสญญายงมขอสงเกตเพมเตม ดงน

การเลกสญญาเปนนตกรรมไมมแบบ เลกสญญาโดยการนงไมได เวนแตมขอสญญากำาหนดไววาใหสญญาเลกได

โดยไมตองมการบอกกลาวแสดงเจตนา

เมอการแสดงเจตนาไปถงคสญญาอกฝายหนงโดยชอบแลวกไมอาจถอนได

ตองมการแสดงเจตนาเลกสญญาไปยงอกฝายหนง5.ผลของการเลกสญญา

1. คสญญาทกฝายตองคนสฐานะเดมเสมอนหนงไมมการทำาสญญาตอกน2. การเลกสญญาไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอก

124

3. การเลกสญญาไมตดสทธของคสญญาทจะเรยกคาเสยหาย4. การชำาระหนในการกลบคนสฐานะเดม

6.สทธบอกเลกสญญาระงบ ดวยเหตดงจะกลาวตอไปน-กรณเจาหนไมบอกเลกสญญาภายในระยะเวลาทลกหนกำาหนด-กรณทผมสทธเลกสญญาทำาใหไมอาจกลบคนสฐานะเดม เปนกรณทสทธเลก

สญญาระงบไปเนองจากคสญญาฝายทมสทธเลกสญญาไดนนไมอาจกลบคนสฐานะเดมได ซงมอย 3 กรณ คอ

1. ทรพยอนเปนวตถแหงสญญานนบบสลายไปในสวนสำาคญ เพราะการกระทำาของผบอกเลกสญญา

2. การคนทรพยกลายเปนพนวสยเพราะการกระทำาของผมสทธบอกเลกสญญา

3. ทรพยอนเปนวตถแหงสญญานนไดถกเปลยนแปลง

บทท 15สาระสำาคญเกยวกบขอสญญาทไมเปนธรรม

1.แนวคดของกฎหมายวาดวยสญญาทไมเปนธรรมการซอขายสนคาและบรการในปจจบนเปนการขายและใหบรการแกคนจำานวน

มาก เนองจากเปนสนคาและบรการทคนจ ำานวนมากมความตองการ ดงนน จงเปนการยากลำาบากทคสญญาจะมาเจรจาตอรองในเนอหาของขอสญญาทละขอ ทางผประกอบการธรกจจงไดจกทำาสญญาสำาเรจรป ( Adhesion Contract ) ขนเพอความสะดวก

125

ดงนนพจารณาจะเหนไดวา เมอหลกกฎหมายวาดวยสญญาและศาลไทยไดยอมรบบงคบใหตามสญญาสำาเรจรปดงกลาว จงเกดปญหาในเรองของความไมเปนธรรมเพมขนเรอย ๆ และมความรนแรงมากขน ซงทำาใหประชาชนรสกเสอมศรทธาตอสถาบนตลาการ ดงนน ในป พ.ศ.2533 าทางกระทรวงยตธรรมไดมการรางพระราชบญญตวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรมขน ซงตอมาพระราชบญญตฉบบนไดผานสภาและประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท 14 พฤศจกายน พ.ศ.25402.หลกการและเหตผลในการบงคบใชพระราชบญญตวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม

ผทจะมบทบาทในการพจารณาตรวจสอบวาขอสญญาทไมเปนธรรมทตกลงกนนนมการเอาเปรยบคสญญาอกฝายหนงมากนอยแคไหน คอ ศาล กลาวคอ ศาลเปนผมอำานาจปรบลดระดบความรนแรงของการเอาเปรยบทางสญญาไดตามสมควร แตหากสญญานนไมมขอสงสย ศาลกไมอาจใชเทคนคการตความสญญานนได3.ลกษณะและขอบเขตการชบงคบของพระราชบญญตวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม พ.ศ. 2540

พ.ร.บ.ฉบบน ไมไดจำากดอยเฉพาะสญญาททำาขนระหวางบคคลทงสองฝายเทานน แตยงรวมถงขอตกลง ความตกลง ความยนยอม ประกาศ และคำาแจงความเพอยกเวนหรอจำากดความรบผดของคสญญาฝายเดยวดวย และยงมการจำากดการใชบงคบกบสญญาบางประเภทเทานน ตามบทบญญตของ ม.4-9 ซงสามารถแยกไดเปน 8 ประเภท ดงตอไปน

1. สญญาระหวางผบรโภคกบผประกอบธรกจการคาหรอวชาชพ2. สญญาสำาเรจรป3. สญญาขายฝาก4. ขอตกลงจำากดสทธในการประกอบอาชพการงาน และขอตกลงจ ำากด

เสรภาพในการทำานตกรรมทเกยวกบการประกอบธรกจการคาหรอวชาชพ

5. ขอตกลงยกเวนหรอจำากดความรบผดของผประกอบธรกจการคาหรอวชาชพเพอความชำารดบกพรอง หรอ

เพอการโอนสทธในทรพยสนทสงมอบใหแกผบรโภคตามสญญาทท ำาระหวางผบรโภคกบผประกอบธรกจการคาหรอวชาชพ

6. ขอสญญาทไดใหสงใดไวเปนมดจำา7. ขอตกลง ประกาศ หรอคำาแจงความทไดทำาไวลวงหนาเพอยกเวนหรอจำากด

ความรบผดเพอละเมดหรอผด

126

สญญา8. ความตกลงหรอความยนยอมของผเสยหายในคดละเมด

4.ผลของการใชบงคบ พ.ร.บ. วาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม

ในการพจารณาของศาลเหนวา ขอสญญาทคสญญาไดกลาวอางนนไมเปนธรรม ตามหลกเกณฑของ พ.ร.บ.ฉบบนแลว ขอสญญาทไมเปนธรรมดงกลาวนนยงคงมผลสมบรณตามกฎหมาย เพยงแตศาลจะปรบลดหรอบงคบใหตามทเหนวาเปนธรรมและสมควรแกกรณ กลาวคอ จะบงคบสญญาทตกลงเตมตามขอสญญาไมเปนธรรมทงหมดไมไดนนเอง แตมไดหมายความวาขอสญญาดงกลาวจะตกเปนโมฆะเสยเปลาไปทงหมดแตอยางใด

5.ปจจยทใชประกอบ การพจารณาความเปนธรรมและพอสมควรแกกรณ ( ม.10 )

1. ปจจยทเกยวของกบคสญญาเอง2. ปจจยทเกยวกบปรกตประเพณของสญญาชนดนน3. ปจจยทเกยวกบเวลาและสถานทในการทำาสญญาหรอในการปฏบตตาม4. ปจจยในการรบภาระของคสญญาโดยเปรยบเทยบภาระของคสญญา5. ปจจยเกยวกบความเหนของผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญ

6.การดำาเนนกระบวนการพจารณาคดอนเกยวกบขอสญญาทไมเปนธรรม

ลกษณะการใชกฎหมายม.11 “ขอสญญาใดทมใหนำาบทบญญตแหงพระราชบญญตนไปใชบงคบไมวาทงหมดหรอบางสวน ขอสญญานนเปนโมฆะ” ภาระการพสจนและการนำาสบพยาน

127

คำาถามประเมนผลหลงเรยน

แบบทดสอบ : ลกษณะทวไปแหงนตกรรม

1. ขอใดตอไปนมใชนตกรรม ?ก. การตายข. การทำาพนยกรรมค. การปลดหนง. การบอกเลกสญญา

2. ขอใดเปนนตเหต ?ก. เชาทรพยข. ซอขายค. ใหง. ทงอกรมตลง

3. ขอใดตอไปนเปนเหตสดวสย ?ก. ฟาผามาตายข. ไฟปาไหมไรนาค. โจรปลนง. ถกทกขอ

4. นตกรรมทไมไดทำาใหถกตองตามแบบทกฎหมายกำาหนด จะมผลเปนอยางไร ?ก. โมฆยะข. โมฆะค. บอกลางไดง. ใหสตยาบนได

128

5. ขอใดตอไปน มใช แบบของนตกรรม ?ก. ทำาเปนหนงสอข. จดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทค. ทำาเปนหนงสอตอพนกงานเจาหนาทง. ทำาหลกฐานเปนหนงสอ

6. ขอใดตอไปนเปนนตกรรมฝายเดยว ?ก. ซอขายข. ใหค. พนยกรรมง. เชาทรพย

7. ในกรณทไมมกฎหมายลายลกษณอกษรมาปรบใชแกคด ศาลตองทำาอยางไร ?ก. ใชหลกความยตธรรมมาวนจฉยคดข. วนจฉยไปตามจารตประเพณแหงทองถนค. ปฏเสธ ไมรบฟองง. ยกฟอง เพราะไมมกฎหมายบญญตไว

คำาตอบ1. ค 5. ง2. ง 6. ง3. ง 7. ข4. ข

129

คำาถาม 1) นตกรรม และ นตเหต มความหมายวาอยางไร จงอธบายพรอมยกตวอยางประกอบตอบ นตกรรม คอ เหตการณในกฎหมายอยางหนง อนเกดขนจากการกระทำาโดยชอบดวยกฎหมายของบคคล ซงผกระทำามเจตนามงใหการกระทำาของคนเกดผลในทางกฎหมาย โดยมการกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ หรอกอใหเกดการเคลอนไหวสทธ ตามทผกระทำาประสงค ทงนตาม ปพพ. มาตรา 149 ไดใหความหมายของนตกรรมไวดงน

“ นตกรรม หมายความวา การใดๆ อนทำาลงโดยชอบดวยกฎหมาย และดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ”

ตวอยางเชน นางออยตองการซอนำาปลามาปรงอาหาร จงขอซอนำาปลาจากนายแตงโมเจาของรานขายของชำา 1 ขวด ในราคา 45 บาท นายแตงโมตกลงขายให ดงนถอวานายแตงโมและนางออย ไดทำานตกรรมตอกนแลว

นตเหต คอ เหตการณททำาใหเกดผลในทางกฎหมาย ซงอาจเกดขนเอง โดยอำานาจของกฎหมายนอกจากนตกรรม นตเหตอาจแยกไดเปน นตเหตทเกดจากการกระทำาของบคคล เชน ละเมด จดการงานนอกสง และนตเหตทเกดขนโดยธรรมชาตอกอยางหนง เชน การเกดหรอตายของบคคล หรอในการบรรลนตภาวะ

ตวอยางเชน นายโอขบรถยนตโดยประมาทเลนเลอไปชน นายไกยาง จนเปนเหตใหนายไกยางขาหก ดงนกจะเกดผลใหเกดสทธและหนาทผกพนใหจ ำาตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนในฐานละเมดอนเปนนตเหตอยางหนง

คำาถาม 2) นตกรรมตามกฎหมายมองคประกอบอะไรบาง ? ตอบ ตามคำาจำากดความของนตกรรม ตาม ปพพ. มาตรา 149 อาจแยกองคประกอบของนตกรรมได 6 ประการ ดงตอไปน

1. นตกรรมตองมการกระทำาของบคคลดวยการแสดงเจตนา2. การกระทำานนเปนการกระทำาทชอบดวยกฎหมาย

130

3. การกระทำานน ตองเกดจากความสมครใจ4. การกระทำานน ตองมงทจะกอใหเกดผลในทางกฎหมาย5. การกระทำานน ตองมงโดยตรงตอการผกนตสมพนธระหวางบคคล6. การกระทำานน ตองกอใหเกดผลในการเคลอนไหวสทธ อนไดแก กอ

เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ

แบบทดสอบ: ความสมบรณแหงนตกรรม

1. การแสดงเจตนาตอผอยหางโดยระยะทางมผลเมอใด ?ก. ไดสงเจตนาไปข. เวลาทไดไปถงคกรณอกฝายหนงค. คกรณไดรและเขาใจกนง. อกฝายหนงไดรถงการแสดงเจตนา

2. เมอไดสงเจตนาไปแลว และตอมาในภายหลงผแสดงเจตนาตกเปนคนไรความสามารถ ผลของการแสดงเจตนานนเปนอยางไร

ก. สมบรณข. สมบรณจนกวาจะบอกลางค. ตกเปนโมฆะง. ตกเปนโมฆยะ

3. ขอใดตอไปนมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย ?ก. ซอขาวไปกนข. ซอปนไปปองกนตวค. ซอปยไปปลกตนไมง. ซอยาเพอไปใชฆาสนขขางบาน

131

4. วตถประสงคเปนการพนวสย คออะไร ?ก. เรองทไมอยในวสยทใครจะทำาไดข. เรองทคกรณ ไมสามารถจะทำาไดค. เรองทคกรณฝายใดฝายหนง ไมสามารถจะกระทำาไดง. เหตสดวสย

5. บคคลสองฝายทำานตกรรมขนมาเพอปกปดนตกรรมอกอนหนง เรยกวาอะไร ?

ก. นตกรรมอำาพรางข. เจตนาลวงค. เจตนาซอนเรนง. กลฉอฉล

6. ความตงใจทจะไมผกพนตามเจตนาทตนไดแสดงออกไป เรยกวาอะไร ?ก. เจตนาลวงข. นตกรรมอำาพรางค. เจตนาซอนเรนง. กลฉอฉล

7. บคคลสองฝายสมคบหรอหลอกลวงบคคลอนวามนตกรรม ซงคกรณทงสองฝายไดทำาขนจรง แตท จรงแลวไมม เรยกวาอะไร ?

ก. เจตนาลวงข. เจตนาซอนเรนค. นตกรรมอำาพรางง. กลฉอฉล

8. ความสำาคญผดม 2 ประเภท ไดแก…?ก. ความสำาคญผดในประเภทและลกษณะของนตกรรมข. ความสำาคญผดในคณสมบตของบคคล และทรพยค. ความสำาคญผดในตวบคคลและตวทรพย

132

ง. ความสำาคญผดในสงทเปนสาระสำาคญแหงนตกรรม และความสำาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพย

9. ขอความตอไปน ขอความใดถกตอง ?ก. ถาคกรณตางฝายตางทำากลฉอฉลทงสองฝาย ฝายใดฝายหนงสามารถ

อางกลฉอฉลนนเพอเรยกคาสนไหมทดแทนไดข. การแสดงเจตนาอนไดมาเพราะกลฉอฉล เปนโมฆะค. การบอกลางการแสดงเจตนาอนเกดจากกลฉอฉลนน หามไมใหยกขนตอส

บคคลภายนอกผทำาการโดยสจรตง. การจงใจนงไมไขขอความจรงหรอคณสมบตอนใดอนหนง ซงคกรณอก

ฝายหนงไมไดร ถอวาเปนกลฉอฉลเพอเหต

10. การอนคงมไดทำาขนเลยถามไดมกลฉอฉล คออะไร ?ก. กลฉอฉลเพอเหตข. กลฉอฉลธรรมดาค. กลฉอฉลถงขนาดง. ถกทกขอ

11. การจงใจนงไมไขขอความจรง หรอคณสมบตอนใดอนหนง ซงคกรณอกฝายหนงมไดร ถอวาเปนอะไร ?

ก. กลฉอฉลเพอเหตข. กลฉอฉลค. การแสดงเจตนาซอนเรนง. การแสดงเจตนาลวง

12. การแสดงเจตนาโดยถกบคคลอนใชอบายหลอกลวงใหเขาใจผด เรยกวาอะไร ?ก. กลฉอฉลข. เจตนาลวงค. นตกรรมอำาพรางง. เจตนาซอนเรน

133

13. ลงลายมอชอในสญญาเชาทดน โดยคดวาเปนสญญาซอขาย เปนสญญาซงเกดขนเพราะสำาคญผด ใน…?

ก. คณสมบตของบคคลและทรพยข. ประเภทหรอลกษณะของนตกรรมค. ตวบคคลง. ตวทรพย

14. ขอความตอไปน ขอความใดไมถกตอง ?ก. การขมข ผขมขตองมเจตนาทจรตข. การขมขตองถงขนาดอนมผลทจะตองกลวภยค. นตกรรมทเกดจากการขมขเปนโมฆะง. การขมขยอมทำาใหนตกรรมเสอมเสย แมบคคลภายนอกจะเปนผขมข

15. การขวาจะใชสทธตามปกตนยม มผลเปนเชนไร ?ก. ไมเปนการขมขข. เปนละเมดค. เปนการขมขง. เปนการใชสทธโดยไมสจรต

คำาตอบ 1. ข 6. ค 11. ข2. ก 7. ก 12. ก3. ง 8. ง 13. ข4. ก 9. ค 14. ค5. ค 10. ค 15. ก

ขอสอบคณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปการศกษา 2539วชานตกรรมและสญญา ภาคการศกษาภาคปลาย

ขอ 2 (ก) นายกนกไดเขยนพนยกรรมขนฉบบหนง โดยยกทรพยสมบตทงหมดของตนใหแกนายขจรลกชายคนโตของตน แตมไดลงนามในพนยกรรมนน ในกรณเชนน ใหทานวนจฉยวาพนยกรรมเกดขนหรอไม อยางไร เพราะเหตใด

(ข) นายจนทรตกลงขายสนขของตนใหแกนายองคารในราคา 5,000 บาท โดยทงสองฝายไมทราบวาสนขดงกลาวไดตายลงไปกอนหนาทำาสญญาซอขาย

134

ตอกนเลกนอย ในกรณเชนน ใหทานวนจฉยวานายองคารจะบงคบใหนายจนทรสงมอบสนขดงกลาวใหแกตนไดหรอไม อยางไร เพราะเหตใด

ธงคำาตอบ(ก) พนยกรรมยงไมเกดขน เพราะนายกนกไมไดลงลายมอชอในพนยกรรม

ฉบบดงกลาว แมขอความในพนยกรรมนน นายกนกไดเขยนดวยลายมอเขยนของตนไวแลวกตาม (152,1655,1657)

(ข) นายองคารจะบงคบใหนายจนทรสงมอบสนขดงกลาวใหแกตนไมได เพราะสนขดงกลาวไดตายไปกอนทตกลงซอขายกนแลว การตกลงซอขายสนขดงกลาวจงมวตถประสงคเปนพนวสยเปนโมฆะ (มาตรา 150)

แนวคำาตอบ(ก) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวางหลกเกณฑทเกยวกบแบบของ

นตกรรมและการทำาพนยกรรมไววา1. การใดมไดทำาใหถกตองตามแบบทกฎหมายบงคบไวการนนเปนโมฆะ2. พนยกรรมตองทำาตามแบบทกฎหมายบงคบไว3. พนยกรรมนนจะทำาเปนเอกสารเขยนเองทงฉบบกได โดยผทำาตอง

เขยนขอความทงหมด วนเดอนปดวยลายมอตนเองแลวลงลายมอชอของตนเองไวดวย

ตามคำาถามขอวนจฉยวาพนยกรรม ทนายกนกไดเขยนขนนนยงไมเกดขน เพราะนายกนกไมไดลงลายมอชอในพนยกรรมฉบบทเขยนขนน กลาวคอการท ำาพนยกรรมนน กฎหมายบงคบไววาตองทำาตามแบบทกฎหมายบงคบไว หากไมทำาตามแบบแลวยอมเปนโมฆะใชบงค บไมได พน ยกรรมฉบบทนายกนกท ำาข นนเป นพนยกรรมแบบเขยนเองทงฉบบ ซงกฎหมายบงคบไววานอกจากจะมขอความเปนพนยกรรมแลวผทำาตองลงลายมอชอในพนยกรรมนนดวย ดงนนพนยกรรมฉบบนแมนายกนกไดเขยนขอความยกทรพยสมบตของตนทงหมดใหแกนายขจรลกชายคนโตของตนดวยลายมอของตนกตาม แตนายกนกมไดลงลายมอชอในพนยกรรม จงถอวาไมไดทำาตามแบบทกฎหมายบงคบไว เพราะการทำาพนยกรรมแบบเขยนเองทงฉบบกฎหมายบงคบใหตองลงลายมอชอของผทำาพนยกรรมไวดวย เมอนายกนกไมไดลงลายมอชอในพนยกรรมทเขยนขน พนยกรรมนจงเปนโมฆะ ถอวาพนยกรรมนยงไมเกดขน (ตอบตามมาตรา 152,1655,1657)

135

(ข) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวางหลกเกยวกบการทำานตกรรมไววา ถาการใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายกด เปนการพนวสยกด หรอเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนกด การนนเปนโมฆะ

ตามคำาถามขอวนจฉยวานายองคารจะบงคบใหนายจนทรสงมอบสนขทตกลงซอขายกนใหแกนายองคารไมได เพราะวตถประสงคของสญญาซอขายกนคอการสงมอบสนขใหแกกนเปนโมฆะ เนองจากสนขตวทซอขายกนไดตายลงไปกอนหนาทนายจนทรทำาสญญาซอขายกนแลว เมอขณะทำาสญญาซอขายตอกนไมมสนขตวทซอขายกนแลวสญญาซอขายนยอมเปนโมฆะใชบงคบไมได เพราะเปนการพนวสยทจะมการสงมอบสนขทซอขายใหแกกนได นายองคารจงจะบงคบใหนายจนทรสงมอบสนขดงกลาวใหแกตนไมได (ตอบตามมาตรา 150)

136

แบบทดสอบ: ความไมเปนผลแหงนตกรรม

1. ผลของนตกรรมมดงตอไปน ?ก. สมบรณและไมสมบรณข. สมบรณและเปนโมฆะค. สมบรณและเปนโมฆยะง. สมบรณ เปนโมฆะ และเปนโมฆยะ

2. ขอใดในตอไปน มผลตกเปนโมฆะ ?ก. กลฉอฉลข. ขมขค. นตกรรมซงไมไดกระทำาตามกฎหมายอนมใชเกยวกบความสงบเรยบรอย

หรอศลธรรมอนดของประชาชนง. ผเยาวอาย 13 ป ทำาพนยกรรม

3. ผทสามารถกลาวอางความเปนโมฆกรรม ไดคอใคร ?ก. ผมสวนไดเสยข. คกรณค. ผเสยหายง. ผทสามารถบอกลาง หรอใหสตยาบนได

4. โมฆกรรมคอการกระทำาท…?ก. มผลสมบรณตามกฎหมายข. เสยเปลาไมเกดผลในทางกฎหมายค. ใหสตยาบนไดง. สามารถบอกลางได

5. การเรยกคนทรพยเนองจากโมฆยกรรม เรยกไดในฐานใด ?

137

ก. ละเมดข. ผดสญญาค. นตกรรมทไมสมบรณง. ลาภมควรได

6. ขอใดตอไปนไมถกตองก. โมฆกรรม คอการกระทำาทไมมผลในทางกฎหมายข. โมฆกรรมอาจสมบรณฐานเปนนตกรรมอยางอนไดค. บคคลเรยกทรพยคนไดจากนตกรรมทตกเปนโมฆะฐานละเมดไดง. โมฆกรรมอาจแยกสวนสมบรณออกจากสวนทไมสมบรณได

7. ขอใดตอไปน ไมเปน โมฆยกรรม ?ก. การแสดงเจตนาลวงข. การแสดงเจตนาโดยกลฉอฉลค. การแสดงเจตนาโดยการขมขง. ผเยาวทำานตกรรมโดยไมไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม

8. ผลของการบอกลางโมฆยกรรมคออะไร ?ก. คกรณในนตกรรมกลบคนสฐานะเดมข. ใหถอวานตกรรมนนเปนโมฆะมาแตเรมแรกค. หามมใหยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผทำาการโดยสจรต และเสยคาตอบแทนง. ถกทกขอ

9. โมฆยกรรมทผเยาวไดกระทำาขน ผเยาวสามารถใหสตยาบนไดหรอไม เพราะเหตใด ?

ก. ไดภายใน 1 ป นบแตเวลาทำาโมฆยกรรมข. ไมได แตสามารถรองขอตอศาลใหศาลอนญาตไดค. ได เมอผเยาวบรรลนตภาวะแลวง. ไมได เพราะเปนผไมมสทธใหสตยาบนได

10. โมฆยกรรมคอนตกรรมท….?

138

ก. มผลสมบรณมาแตเรมแรกข. บอกลางไดค. ใหสตยาบนไดง. ถกทกขอ

11. โมฆยกรรมทถกบอกลางแลว มผลอยางไร ?ก. เปนโมฆะมาแตเรมแรกข. เปนโมฆะเมอบอกลางค. เปนโมฆะมาแตเรมแรก แตอาจสมบรณไดเมอใหสตยาบนง. เปนโมฆะเมอมการบอกลาง แตอาจสมบรณไดเมอใหสตยาบน

12. การบอกลางโมฆยกรรม ผมสทธบอกลางตองบอกลางภายในเวลาเทาใด ?ก. ภายใน 10 ป นบแตรถงโมฆยกรรมข. ภายใน 10 ป นบแตเวลาทไดทำาโมฆยกรรมค. ภายใน 10 ป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนไดง. ภายใน 10 ป นบแตอาจบอกลางได

คำาตอบ1. ง 7. ก2. ง 8. ง3. ก 9. ค4. ข 10. ง5. ง 11. ก6. ค 12. ข

139

คำาถาม 1) นตกรรมทเปนโมฆะเกดจากเหตใดบาง ใหยกตวอยางประกอบในแตละเหตมาดวยตอบ นตกรรมทเปนโมฆะ นนเกดจากเหตดงตอไปน

1. เหตเพราะวตถประสงคของนตกรรม คอนตกรรมใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย เปนการพนวสย เปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน นตกรรมนนยอมเปนโมฆะ เชน ท ำาสญญาซอขายยาบาตอกน สญญาซอขายนเปนโมฆะเพราะมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย

2. เหตเพราะแบบของนตกรรม คอนตกรรมใดถามไดทำาใหถกตองตามแบบทกฎหมายบงคบไวยอมเปนโมฆะ เชน ทำาสญญาซอขายทดนมโฉนดทดน ถาไมทำาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทยอมเปนโมฆะ เปนตน

3. เหตเพราะการแสดงเจตนาวปรต เชนนตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาซอนเรน การแสดงเจตนาลวง การแสดงเจตนาอำาพราง การแสดงเจตนาโดยสำาคญผดในสงซงเปนสารสำาคญแหงนตกรรม ยอมเปนโมฆะ เปนตน

4. เหตเพราะเงอนไขของนตกรรม คอนตกรรมใดมเงอนไขทไมชอบดวยกฎหมาย เปนการพนวสย นตกรรมนนยอมเปนโมฆะ เชน ทำาสญญาเชาบานโดยมเงอนไขวาหากผเชาเสกตะกวใหเปนทองคำาแทไดเมอใดกใหสญญาเชานนมผลบงคบไดทนท ดงนสญญาเชาบานยอมเปนโมฆะ

5. เหตเพราะมกฎหมายบญญตไวใหเปนโมฆะ เชน ผเยาวซงมอายไมครบ 15 ปบรบรณ ทำาพนยกรรมยอมเปนโมฆะ เปนตน

6. เหตเพราะนตกรรมทเปนโมฆยะแลวถกบอกลางมผลทำาใหนตกรรมนนเปนโมฆะ เชนเมอผเยาวทำานตกรรมไปโดยไมไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมยอมเปนโมฆยะ ตอมาหลงจากทผแทนโดยชอบธรรมไดรถงการทำานตกรรมของผเยาวแลว ผแทนโดยชอบธรรมไดบอกลางนตกรรมนนเสย เชนนยอมมผล

140

ท ำา ใ ห น ต ก ร ร ม น น ต ก เ ป น โ ม ฆ ะ เ ป น ต น (ต อ บ ต า ม ม า ต ร า 150,152,154,155,156,176,189,1703)

คำาถาม 2) นายแดงมเรองโกรธเคองกบนายดำาอยางรายแรงจงตองการฆานายดำาใหตาย นายแดงจงไปขอยมเงนนายขาวจำานวน 200,000 บาท เพอเอาไป จางมอปนฆานายดำา เมอนายขาวไดฟงเรองราวทนายแดงโกรธนายดำาและตองการฆานายดำาแลวนายขาวตกลงใหนายแดงกเงนจำานวนดงกลาว โดยนายแดงไดทำาสญญากยมเงนจำานวนดงกลาวลงชอในสญญาดงกลาวมอบใหนายขาวไว ตอมานายดำาถกมอปนรบจางทนายแดงจางยงตาย ตอมานายขาวไดไปทวงใหนายแดงชำาระเงนกยมจำานวน 200,000 บาทตามสญญากยมจากนายแดง แตนายแดงไมชำาระให ดงน นายขาวมสทธเรยกใหนายแดงชำาระเงนกยมจำานวน ตามสญญากยมดงกลาวไดหรอไม เพราะเหตใด

ตอบ หลกกฎหมายเกยวกบการกระทำาทเปนนตกรรมและเปนนตกรรมทไมชอบดวยกฎหมายมดงน

1. นตกรรมตองเปนการกระทำาทชอบดวยกฎหมาย หากไมชอบดวยกฎหมายแลวยอมบงคบใหปฏบตตามนตกรรมนนไมได

2. การใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย เปนการพนวสย เปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การนนเปนโมฆะ

ตามตวอยางทถามนายขาวไมมสทธเรยกใหนายแดงช ำาระหนเงนกยมจำานวน 200,000 บาท ตามสญญากยมดงกลาวได เพราะสญญากยมเงนจำานวนดงกลาวเปนโมฆะใชบงคบตอกนไมได เนองจากการกระทำาระหวางนายขาวกบนายแดงเปนการกระทำาทมวตถประสงคไมชอบดวยกฎหมาย การกระท ำาทชอบดวยกฎหมายเทานนจงจะถอวาเปนการกระทำาทเปนนตกรรมทบงคบกนได กลาวคอการทนายแดงจางมอปนไปฆานายดำานนเปนการกระทำาทไมชอบดวยกฎหมาย เพราะมวตถประสงคทขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน เพราะการฆาคนเปนภยนตรายตอความสงบสขของประชาชนเปนอยางยง เมอนายขาวรอยวานายแดงยมเงนไปเพอเอาไปจางมอปนฆานายดำาเชนน วตถประสงคในการกยมเงนระหวางนายแดงกบนายขาวกคอ เพอใหนายแดงไดเงนจำานวน 200,000 บาทจากนายขาว เพอเอาไปเปนคาจางมอปนฆานายดำา วตถประสงคเชนนเปนการอปการะผกระทำาผดใหกระทำาผดกฎหมายของบานเมองเปนโมฆะ ใชบงคบไมได ดงนนเมอนายแดงไมชำาระหนเงนกยมตามสญญากยมเงนดงกลาวใหนายขาวแลว นายขาวจงไมม

141

สทธเรยกใหนายแดงชำาระหนเงนกยมจำานวนดงกลาวได ดงหลกกฎหมายและเหตผลทไดยกขนมากลาวอางไวแลวนน (ตอบตามมาตรา 149,150 และตามแนวคำาพพากษาฎกาท 358/2511)

ตวอยางคำาถาม ธงคำาตอบ และแนวคำาตอบขอสอบคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ประจำาภาค 2 ปการศกษา 2539วชานตกรรมและสญญา สอบวนเสารท 8 มนาคม 2540

ขอ 2 นายดำาเปนลกหนเงนกถกนายแดงซงเปนเจาหนฟองใหช ำาระหน นายดำากลววานายแดงจะมายดรถยนตของนายดำาทมอยคนเดยวไปบงคบชำาระ

142

หน ดงนเพอไมใหนายแดงยดรถยนตคนดงกลาวได นายดำาจงทำาความตกลงกบนายเหลองวาขอฝากรถยนตไวกบนายเหลอง และในขณะเดยวกนนายดำาทำาหนงสอแสดงวาขายรถยนตคนนนใหนายเหลอง เมอนายแดงมายดรถยนต นายดำาจงแจงวารถยนตคนดงกลาวขายใหนายเหลองไปแลว เชนนนายแดงจะมสทธเรยกรองใหนายเหลองคนรถยนตเพอนำามาบงคบชำาระหนไดหรอไม เพราะเหตใด

ธงคำาตอบนายแดงมสทธเรยกรองใหนายเหลองคนรถยนตเพอนำามาบงคบชำาระหนได

เพราะการทนายดำาทำาหนงสอแสดงวาขายรถใหนายเหลองนนเปนการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกนกบนายดำาเพอไมใหนายแดงเจาหนเงนกของนายดำามายดรถคนดงกลาวเพอขายเอาเงนมาชำาระหนทนายแดงฟองนายดำาใหชำาระหนเงนกนน จงเปน โมฆะ (มาตรา 155)

แนวคำาตอบประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดวางหลกเกยวกบการแสดงเจตนาลวงไว

วาการแสดงเจตนาลวงโดยสมรกบคกรณอกฝายหนงเปนโมฆะ แตจะยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอก ผกระทำาการโดยสจรตและตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงนนไมได

ตามคำาถามนายแดงมสทธเรยกรองใหนายเหลอคนรถยนตเพอนำามาบงคบชำาระหนไดเพราะทนายดำาทำาหนงสอขายรถของนใหนายเหลองเปนการแสดงเจตนาลวงเปนโมฆะ กลาวคอการทนายดำาเปนลกหนเงนกนายแดงแลวถกนายแดงเจาหนฟองบงคบใหชำาระหนเงนกและนายดำากลววานายแดงจะมายดรถของตนซงมอยคนเดยวบงคบชำาระหนนนถอวานายดำาตองการทจะหลกเลยงหรอปกปดไมใหนายแดงเจาหนรวาคนนยงเปนของตนอยแลวนายแดงจะไดไมตดตามยดเอารถคนนมาบงคบชำาระหน เมอนายดำานำารถคนนไปฝากนายเหลองและนายเหลองตกลงรบฝากไว แตในขณะเดยวกนนายดำากลบทำาหนงสอแสดงวานายดำาขายรถคนนใหนายเหลองทงๆ ทนายเหลองเพยงรบฝากไวไมใชนายเหลองซอรถคนน เมอนายเหลองรถงเจตนาอนแทจรงของนายดำาคอเพยงแตขอฝากรถไวไมไดขายใหนายเหลองแตอยางใด ทตกลงทำาหนงสอแสดงวามการซอขายรถคนนกนกเพอแสดงเจตนาหลอกลวงนายแดงผเปนเจาหนเงนก นายดำาและไดฟองนายดำาเรยกเอาเงนกรายนแลววานายดำาไดขายถรคนนใหนายเหลอแลว ทงนเพอไมใหนายแดงมาตดตามเอารถคนนเพอนำาไปขายเอาเงนมาชำาระหนเงนกทฟองหากนายดำาแพคดนนเอง สญญาซอขายรถคนนจงเปน

143

โมฆะใชบงคบกนไมได เมอสญญาซอขายเปนโมฆะแลวรถคนนยงเปนของนายดำาอย เพยงแตนายดำานำามาฝากนายเหลอไวเทานน ฉะนนนายแดงผเปนเจาหนจงมสทธเรยกรองใหนายเหลองคนรถยนตคนนเพอนำามาบงคบชำาระหนได (ตอบตามมาตรา 155)

แบบทดสอบ: เงอนไข เงอนเวลา

1. เงอนไขคออะไรก. ขอกำาหนดซงหามไมใหลกหนถอประโยชนเมอถกศาลสงใหเปนคนลมละลายข. ขอความทบงคบไวใหนตกรรม ผลเมอมเหตการณอนใดอนหนงขนใน

อนาคตและแนนอนค. ขอความทบงคบไวใหนตกรรมเปนผล เมอมเหตการณอนใดอนหนงขนใน

อนาคตและไมแนนอนง. ขอกำาหนดทบงคบไวมใหทวงถามใหปฏบตการตามผลแหงนตกรรม หรอให

นตกรรมสนไป จนกระทงถงเวลาใดเวลาหนง หรอมเหตการณอนใดอนหนงในอนาคตซงแนนอน

2. เงอนไขม 2 ประเภท ไดแกก. เงอนไขทสมบรณ และไมสมบรณข. เงอนไขเรมตน และเงอนไขสนสดค. เงอนไขทสำาเรจแลว และทยงไมสำาเรจง. เงอนไขบงคบกอนและเงอนไขบงคบหลง

3. ดำา ตกลงให แดง เชาทดนโดยกำาหนดในสญญาเชาวา ถา ดำา ถกยายกลบมาอยกรงเทพเมอใด ใหสญญาเชาระงบ ขอตกลงเชนนเปนนตกรรมทม.....

ก. เงอนไขบงคบกอนข. เงอนไขบงคบหลงค. เงอนเวลาเรมตนง. เงอนเวลาสนสด

4. ไก ทำาสญญาเชาบาน ไข เปนเวลา 3 ป โดยกำาหนดชำาระคาเชาในวนท 15 ของทกเดอนจนกวาจะครบ ดงน ไกจะเรยกให ไข ชำาระคาเชากอนวนท 15 ไดหรอไม?

144

ก. ไมไดเพราะยงไมถงกำาหนดเงอนเวลาเรมตนข. ไมได เพรายงไมถงกำาหนดเงอนเวลาสดสนค. ไมได เพราะเปนเงอนไขบงคบกอนง. ไมได เพราะเปนเงอนไขบงคบหลง

5. หม ตกลงกบ กวาง วา ถาเรยนไดท 1 ของชน จะรบจางสอนพเศษทบานของกวาง ใหแกนองของ กวาง ขอตกลงเชนนเปนนตกรรมทม...

ก. เงอนไขบงคบกอนข. เงอนไขบงคบหลงค. เงอนเวลาเรมตนง. เงอนเวลาสนสด

6. ขอใดตอไปน ไมใช นตกรรมทมเงอนไขไมสมบรณก. เงอนไขบงคบหลงทพนวสยข. เงอนไขทสำาเรจแลวหรอไมอาจสำาเรจไดในเวลาทำานตกรรมค. เงอนไขเปนพนวสยง. เงอนไขบงคบกอนสำาเรจสดแตใจลกหน

7. ขอใดตอไปน ถกตองก. นตกรรมทมเงอนไขบงคบหลงทเปนพนวสยมผลใหนตกรรมเปนโมฆะข. เงอนเวลานนใหสนนษฐานไวกอนวากำาหนดใหประโยชนแกฝายลกหนค. เงอนเวลาสนสด คอขอกำาหนดไมใหทวงถามใหปฏบตตามนตกรรมกอนถง

เวลากำาหนดง. ลกหนสามารถถอประโยชนแหงเงอนเวลาไดเมอลกหนถกศาลสงใหเปนคน

ลมละลาย

คำาตอบ1. ค. 5. ก.2. ง. 6. ก.3. ข. 7. ข.4. ก.

145

คำาถามขอ 1.1) เงอนไข คออะไร และมกประเภท ?

2) เงอนเวลา คออะไร และมกประเภท ? ตอบ

1) เงอนไข คอ ขอกำาหนดทบงคบใหนตกรรมเปนผล หรอสนผลโดยอาศยเหตการณในอนาคตอนไมแนนอน ทงนตามนยแหง ปพพ. มาตรา 182 คอ ขอคว“ามใดอนบงคบไวใหนตกรรมเปนผลหรอสนผลตอเมอมเหตการณอนไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไมในอนาคต ขอความนนเรยกวา เงอนไข”

เงอนไขแบงเปน 2 ประเภท ไดแก1. เงอนไขยงคบกอน หมายถง เงอนไขททำาใหนตกรรมททำาไวตอกนม

ผลใชบงคบไดในทนททเงอนไขนนเกดขนเสมอ2. เงอนไขบงคบหลง หมายถง เงอนไขททำาใหนตกรรมททำาไวตอกนสน

ผลหรอระงบใชบงคบกนไมไดตอไปในทนททเงอนไขเกดขนสำาเรจ2) เงอนเวลา คอ ขอกำาหนดเกยวกบระยะเวลาทกำาหนดไวในนตกรรม วา

นตกรรมททำาขนมผลใชบงคบเมอใด และใหสนสดเมอใดเงอนเวลาแบงเปน 2 ประเภท ไดแก

1. เงอนเวลาเร มตน หมายถง เงอนเวลาซงหามไมใหทวงถามใหปฏบตการตามนตกรรมนนกอน ถงเวลาทกำาหนด

2. เงอนเวลาสนสด หมายถง กำาหนดเวลาอนทำาใหนตกรรมสนผล เมอถงเวลาทกำาหนดไว

146

ขอ 2 กรณใดบางทลกหน ไมอาจถอเอาประโยชนแหงเงอนเวลาไดตอบ กรณทลกหนไมอาจถอเอาประโยชนแหงเงอนเวลาได ตาม ปพพ . มาตรา 193 ไดกำาหนดกรณทลกหนไดถอเอาประโยชนทงเงอนเวลาเรมตน และเงอนเวลาสนสดไว 4 กรณ ดงตอไปน

1. ลกหนทถกศาลสงพทกษทรพยเดดขาดตามกฎหมายวาดวยลมละลาย2. ลกหนไมใหประกนเมอจำาตองให3. ลกหนไดทำาลาย หรอทำาใหลดนอยถอยลงซงประกนอนไดใหไว4. ลกหนนำาทรพยสนของบคคลอนมาใหเปนประกนโดยเจาของทรพยสน

นนไมไดยนยอมดวย

ระยะเวลา อายความ1. การนบระยะเวลา กฎหมายกำาหนดหลกเกณฑไวอยางไร?

ก. ระยะเวลากำาหนดไวเปนชวโมง ใหเรมนบในทนใดข. ระยะเวลากำาหนดเปนสปดาห เดอน หรอป วนแรกไมนบ เร มนบหนงในวน

รงขนและตองคำานวณตามปฏทนในราชการค. ระยะเวลากำาหนดเปนวน วนแรกไมนบเรมนบหนงในวนรงขนง. ถกทกขอ

2. ไก เชารถยนตของหม เมอเวลา 9.00 น. มกำาหนด 10 ชวโมง แตตกลงกนวาชวโมงแรกไมนบ ไกตองสงรถยนตเมอใด?

ก. 20.00 น.ข. 19.00 น.ค. 18.00 น.ง. 17.00 น.

147

3. ระยะเวลาในขอใดทไมถอวาเปนอายความ?ก. หนคาซอของเชอตองฟองเรยกภายใน 2 ปข. โมฆยกรรมตองบอกลางภายใน 1 ปค. หนเงนกตองปองกนภายใน 10 ปง. คาเชาบานทคางชำาระตองเรยกเสยภายใน 5 ป

4. สทธเรยกรองใดทมอายความ 10 ป?ก. สทธเรยกรองคาซอเชอสนคาข. สทธเรยกรองดอกเบยคางชำาระค. สทธฟองแบงทรพยสนเมอขาดจากการเปนสามภรรยาง. สทธเรยกรองคาเชาอสงหารมทรพย

5. ขอใดไมเปนเหตใหอายความสะดดหยดลงก. เจาหนฟองลกหนตอศาล แตถกยกฟองข. เจาหนรบเงนทลกหนนำาไปผอนชำาระค. ลกหนเขยนหนงสอรบสภาพหนง. ลกหนสงดอกเบยใหเจาหน

6. มอย ทำาสญญากเงน เกยว โดยสญญาระบไววา หนดงกลาวแมเกยวจะฟอง“เกน 10 ป แลว มอยกไมอาจยกอายความขนตอส ขอตกลงนมผลบงคบไดหรอ”ไม เพราะเหตใด?

ก. ไมมผลบงคบ เพราะเปนการสละประโยชนแหงอายความกอนอายความครบกำาหนด

ข. ไมมผลบงคบ เพราะไมถอเปนการขยายอายความค. ไดมผลบงคบ เพราะแดงตองผกพนตามความในสญญาง. ไดมผลบงคบ เพราะเปนกรณขยายอายความ

7. ในกรณใดทอายความ ไมอาจขยายออกได?ก. เจาหนหรอลกหนตายข. เจาหนฟองคด แตศาลยกฟองและฟองผดศาลค. ลกหนตกเปนคนไรความสามารถง. สามภรยาเปนลกหน เจาหนกนเอง

148

คำาตอบ1. ง. 5. ก.2. ก. 6. ก.3. ข. 7. ค.4. ค.

คำาถามนายแดง นายดำารวมกนยมเงนไปจากนายขาวจำานวน 150,000 บาท

เมอวนท 1 มกราคม 2527 โดยไมมกำาหนดระยะเวลาไว ตอมาวนท 5 พฤศจกายน 2536 นายขาวทวงถามใหนายแดงนายดำาชำาระหนเงนยมนน วนท 20 พฤศจกายน 2536 นายแดงนำาเงนไปชำาระใหนายขาว 30,000 บาท และวนท 20 มกราคม 2537 นายดำานำาเงนไปชำาระใหนายขาว 20,000 บาท หลงจากนนนายแดงนายดำาไมช ำาระเงนใหนายขาวอก เมอวนท 20 มนาคม 2537 นายขาวจงยนฟองใหนายแดงนายดำารวมกนชำาระเงนยมทยงคงคางอย อก 100,000 บาท นายแดงนายดำาใหการตอสคดวา คดทนายขาวฟองขาดอาย ความแลว

ดงน ขอตอสของนายแดงนายดำาฟงขนหรอไมธงคำาตอบ การกยมเงนนนกฎหมายไมไดบญญตอายความไวโดยเฉพาะจง

ตองมอายความสบปตามกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/30 และเมอการก

149

ยมไมไดกำาหนดระยะเวลาชำาระคนไวผใหกยมยอมเรยกใหชำาระหนไดโดยพลนตามาตรา 203 วรรคหนง อายความจงเรมนบแตวนกยมตามมาตรา 193/12

การทนายแดงนำาเงนบางสวนไปชำาระหนใหนายขาวเมอวนท 20 พฤศจกายน 2536 ในขณะทหนยงไมขาดอายความ เปนการรบสภาพหน ทำาใหอายความสะดดหยดลงตาม มาตรา 193/14 จะตองเร มนบอายความใหมนบตงแตวนนน ตามมาตรา 193/15 นายขาวยนฟองเมอวนท 20 มนาคม 2537 ยงไมเกนสบปคดสำาหรบแดงจงไมขาดอายความ ขอตอสของนายแดงฟงไมขน

นายดำาเปนลกหนรวมกบนายแดง การทอายความสะดดหยดลงยอมเปนโทษแตเฉพาะนายแดงตามาตรา 295 วรรคสอง ในสวนความรบผดของนายดำาจงขาดอายความแลว แตอยางไรกตามนายดำาไดนำาเงนบางสวนไปชำาระหนใหนายขาวในวนท 20 มกราคม 2537 ภายหลงจากหนขาดอายความแลว แมไมเปนการรบสภาพหนอนจะทำาใหอายความสะดดหยดลง (คำาพพากษาฎกาท 756/2510) แตถอไดวานายดำาสละประโยชนแหงอายความเสยแลวตามมาตรา 193/247 นายดำาไมมสทธยกอายความเดมขนตอสและตองรบผดชอบชำาระหนทคางแกนายขาว (คำาพพากษาฎกาท 2823/2528) ขอตอสของนายดำากฟงไมขน

แหลงวทยาการ

หนงสอ/ บทความ

1.) จำาป โสตถพนธ, คำาอธบายหลกกฎมหายนตกรรมสญญา, พมพครงท 2, กรงเทพมหานคร: สำานกพมพวญญชน, 2539.

150

2.) ไชยยศ เหมะรชตะ, กฎหมายวาดวยนตกรรม, พมพครงท 3, กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2540.

3.) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, แบบฝกปฏบตชดวชากฎหมายแพง 1 หนวย 1-15, พมพครงท 15, กรงเทพมหานคร: สำานกพมพสโขทยธรรมาธราช, 2538.

4.) ศกดสนองชาต, คำาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย นตกรรมและสญญา และขอสญญาทไมเปนธรรม, พมพครงท 7, กรงเทพมหานคร: สำานกพมพนตบรรณการ, 2545.

5.) เสนย ปราโมช, คำาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวย นตกรรมและหน เลม 1, กรงเทพมหานคร: สำานกพมพไทยวฒนาพานช, 2505.

6.) อธราช มณภาค, คำาอธบายนตกรรมและสญญา และขอสญญาไมเปนธรรม, พมพครงท 2, กรงเทพมหานคร: สำานกพมพนตบรรณการ, 2543.

7.) อรรยา สงหสงบ, กฎหมายวาดวยสญญา, กรงเทพมหานคร: สำานกพมพวญญชน, 2546.

151