{ 1 } gmyzm g§j«h · { 1 } gmyzm g§j«h àh$meh$ gå`½kmz àmmah$ _Ês>b (g§ajh$ : a. ^m....
TRANSCRIPT
{ 1 }
gmYZm g§J«h
àH$meH$
gå`½kmZ àMmaH$ _ÊS>b(g§ajH$ : A. ^m. lr O¡Z aËZ {hV¡fr lmdH$ g§K)
{ 2 }
nwñVH$ :
gmYZm g§J«h
àH$meH$ :gå`½kmZ àMmaH$ _ÊS>bXþH$mZ Z§. 182 Ho$ D$na,~mny ~mOma, O`nwa-3 (amOñWmZ)\$moZ : 0141-2575997\¡$Šg : 0141-4068798Email : [email protected]
àW_ g§ñH$aU : 2017
_w{ÐV à{V`m± : 2100
_yë` : 15/- (nÝÐh én o _mÌ)
boµOa Q>mBng¡qQ>J :
gå`½kmZ àMmaH$ _ÊS>b
_wÐH$ : Xr S>m`_ÊS> qàqQ>J àog, O`nwa
AÝ` àmpßV ñWb :
r lr ñWmZH$dmgr O¡Z ñdmÜ`m` g§K
Kmo‹S>m| H$m Mm¡H$, OmoYnwa-342001(amOñWmZ)
\$moZ : 0291-2624891
r Shri Navratan ji Bhansali
C/o. Mahesh Electricals,
14/5, B.V.K. Ayangar Road,
BANGALURU-560053
(Karnataka)
Ph. : 080-22265957
Mob. : 09844158943
r lr àH$meMÝXOr gmboMm
16/62, Mm¡nmgZr hmCqgJ ~moS>©,
OmoYnwa-342001 (amOñWmZ)
\$moZ : 9461026279
r lr_Vr {dO`mZpÝXZr Or _ëhmam
""aËZgmJa'', H$boŠQ>a ~§Jbm amo‹S>,
MM© Ho$ gm_Zo, 491-E, ßbm°Q> Z§. 4,
ObJm±d-425001 (_hm.)
\$moZ : 0257-2223223
r lr {XZoe Or O¡Z$
1296, H$Q>am Yw{b`m, Mm±XZr Mm¡H$,
{Xëbr-110006
\$moZ : 011-23919370
_mo. 09953723403
{ 3 }
àH$meH$s`
O¡Z Y_© _| gmYZm _w»`V`m Mma {d^mJm| Ho$ _mÜ`_ go H$s OmVrh¡ Am¡a BÝh| _moj _mJ© ^r H$hm h¡&
UmU§ M X§gU§ Mod, M[aÎm § M Vdm o Vhm&
Eg _½Jm o {Îm nÝZVm o, {OUoqh daX§{gqh&&
AWm©V² kmZ, Xe©Z, Mm[aÌ Am¡a Vn H$m gå`H²$V`m nmbZ hr _moj_mJ©h¡& BZ gmYZmAm| Ho$ qH${MV² g§J«h Ho$ ê$n _| "gmYZm g§J«h' nwñVH$ àH$m{eVH$s Om ahr h¡& Bg_| kmZmamYZm Ho$ ê$n _| ñdmÜ`m` {d^mJ, Xe©ZmamYZm_| ^pŠV H$m ê$n XoVo hþE ñVmoÌ {d^mJ Ed§ àmW©Zm {d^mJ Am{X, Mm[aÌmamYZmHo$ ê$n _| Mm¡Xh {Z`_ Am{X VWm Vn Ho$ ê$n _| ZdnX AmamYZm Am{XgmYZmAm| H$m g§J«h h¡& AÝ` ^r AZoH$ {d^mJm| Ho$ _mÜ`_ go `h nwñVH$X¡{ZH$ OrdZ _| ~hÿn`moJr hmo gH$Vr h¡& Bgr bú` H$mo Ü`mZ _| aIVo hþE`h gmYZm g§J«h nwñVH$ V¡ ma H$s J`r h¡&
àñVwV àW_ g§ñH$aU H$mo V¡ ma H$aZo d BgH$m g§H$bZ H$aZo _| gå`½kmZàMmaH$ _ÊS>b _| godmaV lr amHo$e Hw$_maOr O¡Z H$m {deof gh`moJ ahmh¡& boµOa Q>mBn goqQ>J lr àhbmX Zmam`U Or bIoam Ûmam H$s JB© h¡Ÿ& AV:_ÊS>b n[adma BZ g^r H$m hm{X©H$ Am^ma àH$Q> H$aVm h¡Ÿ&
Amem h¡ CŠV nwñVH$ g^r dJ© Ho$ bmoJm| Ho$ {bE Cn`moJr hmoJrŸ&
:: {ZdoXH$ ::nmagM§X hramdV nX_M§X H$moR>mar à_moXM§X _hZmoV {dZ`MÝX S>mJm
AÜ`j H$m`m©Ü`j H$m`m©Ü`j _ÝÌr
gå`½kmZ àMmaH$ _ÊS>b
{ 4 }
AZwH«$_{UH$m
H«$.g§. {ddaU n¥îR> g§»`m
1. _§JbmMaU {d^mJ ..................................... 1-2
2. ñdmÜ`m` {d^mJ ......................................3-32
Xed¡H$m{bH$ gyÌ AÜ``Z EH$ go Mma ................... 3
gwI{dnmH$ gyÌ ........................................ 15
Z{_ndÁOm ............................................ 24
nwpÀN>§gwU§ .............................................. 30
3. ñVmoÌ, N>§X {d^mJ ................................... 33-56
^ŠVm_a ñVmoÌ ......................................... 33
H$ë`mU _§{Xa ......................................... 41
lr dO«n§Oa ñVmo̧ ...................................... 48
Cdg½Jha§ ñVmo̧ ....................................... 49
{VO` nhþÎm ñVmoÌ ...................................... 49
_hmdramîQ>H$ ñVmoÌ .................................... 51
lr qMVm_{U nmíd©ZmW ñVmoÌ .......................... 52
g§{VH$a ñVmoÌ .......................................... 54
K§Q>mH$U© _§Ì ........................................... 55
lr n¢g{R>`m §Ì H$m N>§X ................................ 56
{ 5 }
4. AmbmoMZm {d^mJ ................................... 57-87
~¥hX² Ambmo Um ....................................... 57
aËZmH$a nÀMrgr ....................................... 79
_oar ^mdZm ............................................ 83
AmË_ew{Õ ............................................ 85
5. Mm¡~rgr {d^mJ ..................................... 88-98
lr Am{Xída ñdm_r hmo, àU_y± {gaZm_r ................. 88
nX_ à w! nmdZ Zm_ {Vhmamo ............................ 89
O` O` OJV {eamo_{U ............................... 89
àU_y± dmgwnyÁ` {OZ Zm`H$ ............................. 90
{d_b {OZída go{d o ................................. 91
_pëb {OZ ~mb ~«÷Mmar ............................. 92
lr _w{Zgwd«V gm{h~m ................................... 93
gwkmZr Ordm ^Obo {OZ BH$drgdm± .................... 93
lr Am{X {OZ§X§, g_agH§$X§ ............................ 94
{OZOr nhbm G$f^Xod dmÝXgm± Or .................... 95
_¢Zo ~hþV {H$ o AnamY ................................. 96
gm`~ ^bo {damOmo Or ................................. 97
O` {OZda, O` VrW©‘>a .............................. 98
6. d§XZm, ñVw{V {d^mJ ................................ 99-109
bKw gmYw d§XZm ........................................ 99
~‹S>r gmYw d§XZm .......................................100
7. àmW©Zm, ñVdZ {d^mJ ............................ 110-139
O` O`H$ma H$ao, ñdm_r O` O`H$ma H$ao ............. 110
{ 6 }
› O` {OZda MÝXm ................................. 110
O` dmgwnyÁ` Xodm ....................................111
{OZ O`H$ma H$ao, ñdm_r .............................. 112
O` {OZda kmZr, ñdm_r .............................. 112
O` {OZda ß`mam, ñdm_r ............................. 113
› _w{Zgwd«V ñdm_r ...................................114
O` A[ah§VmU§ ñdm_r O` A[ah§VmU§ .................. 114
ZdH$ma _§Ì h¡ _hm_§Ì ................................. 115
godmo {gÕ gXm O`H$ma ...............................116
gmVm H$sOmo Or .......................................116
Vw_ go bmJr bJZ ....................................117
ho à^mo! AmZÝXXmVm .................................. 117
O` ~mobmo _hmdra ñdm_r H$s .......................... 118
O` _hmdra à w, ñdm_r .............................. 118
A[ah§V O` O`, {gÕ à w ...........................119
AmZÝX _§Jb H$ê±$ àmW©Zm ............................. 120
CR> ^moa ^B© Qw>H$ OmJ ghr ............................120
A[ah§V Xod H$m Š`m H$hZm ............................121
EH$ gm¡ AmR> ~ma na_oîR>r> ............................. 122
Amo_² em§{V em§{V em§{V ...............................122
JwéXod Vwåh| Z_ñH$ma ~ma-~ma h¡ ...................... 123
MoVZ am_, MoVZ am_ .................................. 124
Omo ^JdVr {Ìebm VZ` ............................. 124
Za Zmam`U ~Z Om oJm ................................124
{ 7 }
_oao A§Va ^`m àH$me ................................. 125_¢ hÿ± Cg ZJar H$m yn ................................. 126^mdZm {XZ amV _oar ...................................126`h _rR>m ào_ H$m ß`mbm ...............................127bmIm| H$mo nma bJm`m h¡ .............................. 128dra {OZoída gmoB©, Xþ{Z`m ............................. 128lr _hmdra ñdm_r H$s gXm ............................129JwU gm¡a^ go aho _hH$Vm .............................. 129CR> OmJ _oao M¡VÝ` à w ...............................130AmAmo ^JdZ² AmAmo ................................. 131VZ h¡ `hm±, _Z h¡ dhm± ................................. 132XoImo ao AmXoída ~m~m ................................. 133gm_m{`H$ gmYZ H$a bmo .............................. 134_Zdm _mQ>r H$s `m H$m`m .............................. 134_mZd _mZd EH$ g_mZ ................................135`{X ^bm {H$gr H$m H$aZm gH$mo .......................136Omo _hmgVr ê$n VZ` ................................. 137gw~h Am¡a em_ H$s à w ...............................138_ZmoaW VrZ CÎm_ ..................................... 139MÎmm[a _§Jb§ H$m nmR> ................................. 139
8. àË`m»`mZ {d^mJ ............................... 140-146
Xg AÕm nÀMŠImZ gyÌ ............................. 140àË`m»`mZ nmaUm gyÌ ................................141gmJmar g§Wmam H$aZo H$m qhXr nmR> ..................... 142nm¡fY ................................................142
{ 8 }
g§da X`m ............................................. 144àË`m»`mZ Ho$ 15 AmJma ............................. 145
9. AÝ` {d^mJ...................................... 147-172
lmdH$ Ho$ VrZ _ZmoaW ................................. 147Mm¡Xh {Z`_ .......................................... 147~mah ^mdZm Ho$ Xmoho ...................................148AñdmÜ`m` Ho$ 34 H$maU ............................. 150Mm¡~rg VrW©‘>am| Ho$ Zm_ ...............................154~rg {dha_mZm| Ho$ Zm_ ................................155½`mah JUYam| Ho$ Zm_ ................................. 155gmobh g{V`m| Ho$ Zm_ ................................. 156ZdnX AmobrOr H$s AmamYZm {d{Y ...................156Mm¡K{‹S>`m ............................................158AmZwnydu .............................................. 160nÀMŠImZ _mJ©X{e©H$m ...............................171
{ 1 }
_§JbmMaU {d^mJ
(1) AhªVmo ^Jd§V BÝÐ_{hVm:, {gÕmíM {g{ÕpñWVm:$&
AmMm`m© {OZemgZmoÝZ{VH$am:, nyÁ`m CnmÜ`m`H$m:$&&
lr {gÕmÝVgwnmR>H$m _w{Zdam, aËZÌ`mamYH$m:$&
n§M¡Vo na_oîR>r>Z: à{V{XZ§, Hw$d©ÝVw Zmo _§Jb_²$&&
AW©-A[ah§V ^JdmZ BÝÐ go ny{OV Am¡a {gÕ _moj _| pñWV h¢$&
{OZ-emgZ H$s CÝZ{V H$aZo dmbo AmMm © Am¡a {gÕmÝV J«ÝWm| H$mo n‹T>>Zo
d n‹T>>mZo dmbo nyÁ` CnmÜ`m` VWm gå`½kmZ-Xe©Z-Mm[aÌ ê$n aËZÌ`
Ho$ AmamYH$ lr g§V _w{ZamO nm±Mm| na_oîR>r à{V{XZ h_mam _§Jb H$a|$&
(2) _§Jb§ ^JdmZ dramo, _§Jb§ Jm¡V_: à^w:$&
_§Jb§ ñWy{b^ÐmÚm:, O¡ZY_m}ñVw _§Jb_²$Ÿ&&
AW©-^JdmZ lr dra _§Jb ê$n h¢, lr Jm¡V_ à^w _§Jb h¢$&
ñWy{b^Ð Am{X _wZrída _§Jb ê$n h¢, O¡Z Y_© _§Jb ê$n hmo$&
(3) Vwä`§ Z_pñÌ ^wdZm{V©ham` ZmW$&
Vwä § Z_: {j{VVbm_b- yfUm`$&
Vwä § Z_pñÌOJV: na_oídam`$&
Vwä`§ Z_mo {OZ: ^dmoX{YemofUm`$&$&
AW©-ho ZmW ! {Ì^wdZ H$s nrS>m haU H$aZo dmbo AmnH$mo Z_ñH$ma
hmo$& n¥ÏdrVb Ho$ {Z_©b yfU AmnH$mo Z_ñH$ma hmo$& {Ì wdZ Ho$ na_oída,
AmnH$mo Z_ñH$ma hmo$& ^dgmJa H$mo gwImZo dmbo ho {OZoÝП! AmnH$mo
Z_ñH$ma hmo$&(4) g§gma-XmdmZb-Xmh-Zra§, gå_moh-YybrhaUoo g_ra_²&
_m`m-agm-XmaU-gma-gra§, Z_m{_ dra§ {J[agma-Yra_²&&
{ 2 }
(5) Omo XodmU§ {d Xodmo, O§ Xodm n§O{b Z_§g§{V$&
V§ Xod-Xod _{h`§, {gagm d§Xo _hmdra_²$Ÿ&&
AW©-Omo Xodm| Ho$ r Xod h¢$& {OZH$mo XodJU AÄO{b Omo‹S>>o Z_ñH$maH$aVo h¢, CZ Xod-Xodm| go ny{OV ^JdmZ _hmdra ñdm_r H$mo {ga PwH$mH$ad§XZ H$aVm h±y$&(6) EJmo {d Z_wŠH$mamo, {OUda d ghñg dÕ_mUñg$&
g§gma-gmJamAmo Vma oB, Za§ d Zm[a ¨ dm$&&
AW©-{OZda loîR> lr dÕ©_mZ à w H$mo {H$`m J`m EH$ r Z_ñH$ma^º$ Za Ed§ Zmar H$mo ^dgmJa go Vma XoVm h¡$&(7) dra: gd©-gwamgwaoÝÐ_{hVmo, dra§ ~wYm: g§{lVm:$&
draoUm{^hV: ñdH$_©-{ZM`mo, dram` {ZË`§ Z_:$Ÿ&&
dram-VrW©{_X§ àd¥Îm_Vwb§-drañ` Km oa § Vnm o $&
drao lr Y¥{V-H$mpÝV-H$s{V©-{ZM`mo, ho dra ! Ч{Xe$&&
AW©-lr dra g~ gwaoÝÐ Ed§ AgwaoÝÐ Ho$ Ûmam ny{OV h¢$& lr draà^w H$mo {dÛmZ godZ H$aVo h¢$& lr dra Ho$ Ûmam AnZo H$_© g_yh H$m Zme{H$`m J`m h¡$& Cg lr dra H$mo h_mam Z_ñH$ma hmo$& lr dra ^JdmZ goMVw{d©Y VrW© H$s àd¥{Îm hwB©$& lr dra H$m H$R>moa Vn h¡$& dra ^JdmZ _|lr, Y¥{V, H$mpÝV Am¡a H$s{V© H$m g_yh {dÚ_mZ h¡$& Eogo ho dra ^JdmZŸ!h_H$mo ^Ð H$ë`mU àXmZ H$a|$& AWm©V² gÝ_mJ© {XIbmd|$&(8) A{dZmer A{dH$ma, na_ag Ym_ h¡$&
g_mYmZ gd©k ghO A{^am_ h¡$&&
ewÕ-~wÕ-A{déÕ, AZm{X AZÝV h¡$&
OJV {eamo_{U {gÕ, gXm O`dÝV h¡$&&
mmm
{ 3 }
ñdmÜ`m` {d^mJXed¡H$m{bH$ gyÌ
àW_-AÜ``ZYå_m o _ §Jb_wpŠH$Æ > §, Aqhgm g§O_m o Vdm o Ÿ&Xodm {d V§ Z_§g§{V, Oñg Yå_o g`m _UmoŸ&&1&&
Ohm X w_ñg n wâ\ o $g w, ^_am o Am{d`B ag§ Ÿ&Z ` nwß\§$ {H$bm_oB, gmo ` nrUoB Aßn`§Ÿ&&2&&
E_o E g_Um _wÎmm, Oo bm oE g§{V gmhþUm o Ÿ&{dh§J_m d nwâ\o $gw, XmU^Îm ogUo a`mŸ&&3&&
d`§ M {dqÎm bã^m_mo, Z ` H$moB Cdhå_BŸ&AhmJS> og w ar`§V o, n wâ\ o $gw ^_am OhmŸ&&4&&
_hþJma g_m ~ wÕm, Oo ^d§{V A{Upñg`mŸ&ZmUmqnS>a`m X§Vm, VoU dwÀM§{V gmhþUmo-{Îm ~o{_Ÿ&&5&&
{ÛVr`-AÜ``ZH$h § Z w H w $ÁOm gm_ÊU§, Om o H$m_ o Z {ZdmaEŸ&nE nE {dgr`§Vm o, g §H$ßnñg dg§ JAm o Ÿ&&1&&
dËWJ§Y_b§H$ma §, BËWrAm o g`Um{U `Ÿ&AÀN>§Xm Oo Z ^w§O§{V, Z go "MmB' {Îm dwÀMBŸ&&2&&
Oo ` H § $V o {nE ^m oE, bÕo {d{n{Æ > H w $ìdBŸ&gmhrUo M`B ^moE, go hþ "MmB' {Îm dwÀMBŸ&&3&&
g_mE nohmE n[aìd`§Vmo, {g`m _Umo {ZñgaB© ~{hÕmŸ&Z gm _h§ Zmo{d Ah§{n Vrgo, BÀMod VmAmo {dUEÁO amJ§Ÿ&&4&&
{ 4 }
Am`md`mhr M` gmoJ_ëb§, H$m_oH$_mhr H${_ § Iw XwŠI§Ÿ&qN>Xm{h Xmog§ {dUEÁO am§J, Ed§ gwhr hmo{h{g g§namEŸ&&5&&
nŠI§X o O{b`§ Om oB §, Y y_H o $C § X wamg`§ Ÿ&Z oÀN> § {V d§V`§ ^m oÎm w §, H w $bo Om`m AJ§YUoŸ&&6&&
{YaËWw V o@Ogm oH$m_r, Om o V § Or{d`H$maUmŸ&d §V § BÀN>{g AmdoC §, g o` § V o _aU§ ^do Ÿ&&7&&
Ah§ M ^m oJam`ñg, V § M@{g A§YJdpÊhUm o Ÿ&_m Hw $bo J §YUm hm o_m o, g§O_§ {ZhþAm o MaŸ&&8&&
OB V§ H$m{h{g ^md§, Om Om {XÀN>{g Zm[aAmoŸ&dm`m{dÕm oìd hS>m o, A{Æ>Aßnm ^{dñg{gŸ&&9&&
Vrgo gm o d`U§ gm oÀMm, g§O`mE gw^m{g`§ Ÿ&A§Hw$goU Ohm ZmJm o, Yå_o g§n{S>dmBAmo Ÿ&&10&&
Ed§ H$a | {V g§~ wÕm, n §{S >`m n{d`ŠIUmŸ&{d{U`Å>§{V ^moJogw, Ohm go nw[agmoÎm_mo-{Îm ~o{_Ÿ&&11&&
V¥Vr`-AÜ``Zg§O_o gw{Æ >AßnmU§, {dßn_wŠH$mU VmBU§Ÿ&Vo{g_o`_UmBÊU§, {U½J§WmU _ho{gU§Ÿ&&1&&
CÔo{g`§ H$s`JS> §, {U`mJ§ A{^hS>m{U `Ÿ&amB^Îm o {gUmUo `, J§Y_ëbo ` dr`UoŸ&&2&&
g{ÊUhr {J{h_Îm o `, am`qnS> o {H${_ÀN>EŸ&g§dmhUm X§Vnhmo Um , g§nwÀN>Um Xoh-nbmo Um Ÿ&&3&&
AÆ>mdE ` UmbrE, N>Îmñg ` YmaUÆ>mEŸ&Vo{JÀN> § nmhUm nmE, g_maå^§ M OmoBUmoŸ&&4&&
{ 5 }
goÁOm`a-{nÊS> § M, Amg§Xr n{b`§H$EŸ&{Jh§Va{UgoÁOm `, Jm`ñgwìdÅ>Um{U `Ÿ&&5&&
{J{hUm o do`md{S>` §, Om ` AmOrdd{Îm`mŸ&VÎmm{UìdwS>^m oBÎm §, AmCañgaUm{U `Ÿ&&6&&
_ybE qgJ~oa o `, CÀNw >I§S o >A{UìdwS> o Ÿ&H§$Xo _ybo ` gpÀMÎmo, \$bo ~rE ` Am_EŸ&&7&&
gmodÀMbo qgYdo bmoUo, am o_m-bmoUo ` Am_EŸ&gm_wÔo n§gw-Imao `, H$mbm-bmoUo ` Am_EŸ&&8&&
YydUo{Îm d_Uo `, dËWrH$å_{dao`UoŸ&A§OUo X §VdUo `, Jm`ã^§J {d^ygUoŸ&&9&&
gìd_o`_UmBÊU§, {U½J§WmU _ho{gU§Ÿ&g§O_på_ ` OwÎmmU§, bhþ^y`{dhm[aU§ Ÿ&&10&&
n§Mmgdn[aÊUm`m, {VJwÎmm N>gw g§O`mŸ&n§M{U½JhUm Yram, {U½J§Wm CÁOwX§{gUmoŸ&&11&&
Am`md`§{V {Jåhogw, h o_ §V og w AdmCS>mŸ&dmgmgw n{S>g§brUm, g§O`m gwg_m{h`mŸ&&12&&
nargh[aCX§Vm, Yy`_m ohm {OB§{X`mŸ&gìdXwŠInhrUÆ>m, n¸$_§{V _ho{gUm o Ÿ&&13&&
XwŠH$amB § H$a oÎmmU§, X wñghmB § g{hÎm w `Ÿ&Ho$ BËW XodbmoEgw, Ho$B {gÁP§{V Ura`mŸ&&14&&
I{dÎmm n wìdH$å_mB §, g§O_oU VdoU `Ÿ&{g{Õ_½J_UwßnÎmm, VmBUmo n[a{UìdwSmŸ&&15&& &&{Îm ~o{_Ÿ&&
{ 6 }
MVwW©-AÜ``Zgw § _o AmCg§ VoU§ ^Jd`m Ed_ŠIm §, Bh Ibw N>ÁOrd{U`m
Um_ÁP`U§ g_UoU§ ^Jd`m _hmdraoU§ H$mgdoU§ ndoB`m gw ŠIm`mgwnÊUÎmm go § _o A{hpÁOC§ AÁP`U§ Yå_nÊUÎmrŸ&
H$`am Ibw gm N>ÁOrd{U`m Um_ÁP`U§ g_UoU§ Jd`m _hmdraoU§H$mgdoU§ ndoB`m gw`ŠIm`m gwnÊUÎmm go`§ _oA{hpÁOC§ AÁP`U§Yå_nÊUÎmrŸ&
B_m Ibw gm N>ÁOrd{U`m Um_ÁP`U§ g_UoU§ Jd`m _hmdraoU§H$mgdoU§ ndoB`m gw`ŠIm`m gwnÊUÎmm go`§ _o A{hpÁOC§ AÁP`U§Yå_nÊUÎmrŸ& V§ Ohm-1 nwT>drH$mB`m 2 AmCH$mB`m 3 VoCH$mB`m 4dmCH$mB`m 5 dUñgBH$mB`m 6 VgH$mB`mŸ&
nwT>dr {MÎm_§V_ŠIm`m AUoJOrdm nwT>mo gÎmm AÊUËW gËW-n[aUEU§Ÿ& AmD$ {MÎm_§V_ŠIm`m AUoJOrdm nwT>mogÎmm AÊUËW gËW-n[aUEU§Ÿ& VoD$ {MÎm_§V_ŠIm`m AUoJOrdmŸ nwT>mogÎmm AÊUËWgËWn[aUEU§Ÿ& dmD$ {MÎm_§V_ŠIm`m AUoJ-OrdmŸ nwT>mogÎmm AÊUËWgËWn[aUEU§Ÿ& dUñgB© {MÎm_§V_ŠIm`m AUoJ-Ordm nwT>mogÎmm, AÊUËWgËWn[aUEU§Ÿ& V§ Ohm-A½J-~r`m, _yb-~r`m, nmoa-~r`m, I§Y-~r`m,~r`éhm, gå_wpÀN>_m, VUb`m dUñgBH$mB`m, g~r`m, {MÎm _§V_ŠIm`mAUoJ-Ordm nwT>mogÎmm AÊUËW gËWn[aUEU§Ÿ&
go Oo nwU B_o AUoJo ~hdo Vgm nmUm,ŸV§ Ohm-A§S> m, nmo `m,OamC`m, ag`m, g§goB_m, gå_wpÀN>_m, Cpã^`m, CddmB`m, Ooqg Ho$qgM nmUmU§, A{^ŠH§$V§, n{S>ŠH§$V§, g§Hw${M §, ngm[a §, é §, §V§, V{g §,
{ 7 }
nbmB § AmJB-JB{dÊUm`m, Oo ` H$sS>n §Jm, Om ` Hw§$Ww-{ndr{b`m,gìdo ~oB§{X`m, gìdo VoB§{X`m, gìdo MC[a{X`m, gìdo n§qM{X`m, gìdo{V[aŠIOmo{U`m, gìdo UoaB`m, gìdo _Uw m, gì>do Xodm, gìdo nmUm,na_mhpå_`mŸ& Egmo Ibw N>Æ>mo Ord{UH$mAmo VgH$mAmo {Îm ndwÀMBŸ&
BÀMoqg N>Êh§ Ord{UH$m`mU§ Uod g § X§S>§ g_ma§{^ÁOm, UodÊUoqhX§S>§ g_ma§ m{dÁOm, X§S>§ g_ma§ §Vo{d AÊUo U g_UwOmUoÁOm, OmdÁOrdmE{V{dh§ {V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ U H$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{n AÊU§U g_UwOmUm{_,ŸVñg §Vo ! n{S>ŠH$_m{_ qUXm{_ J[ahm{_ AßnmU§dmo{gam{_Ÿ&&
nT>_o §Vo ! _hìdE nmUmBdm`mAmo doa_U§Ÿ& gìd§ §Vo ! nmUmBdm §nÀMŠIm{_Ÿ& go gwhþ_§ dm, ~m`a§ dm, Vg§ dm, Wmda§ dm, Uod g § nmUoABdmBÁOm, UodÊUoqh nmUo ABdm`m{dÁOm nmUo ABdm §Vo{d AÊUo Ug_UwOmUoÁOm, OmdÁOrdmE {V{dh§ {V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ UH$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{n AÊU§ U g_UwOmUm{_, Vñg §Vo ! n{S>ŠH$_m{_qUXm{_ J[ahm{_ AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ& nT>_o §Vo ! _hìdE Cd{Æ>Amo{_gìdmAmo nmUmBdm`mAmo doa_U§Ÿ&&1&&
Ahmdao XwÀMo §Vo ! _hìdE _wgmdm`mAmo doa_U§Ÿ& gìd§ §Vo !_wgmdm § nÀMŠIm{_Ÿ& go H$mohm dm, bmohm dm, ^`m dm, hmgm dm, Uodg § _wg§ dBÁOm, UodÊUoqh _wg§ dm`m{dÁOm, _wg§ d §Vo {d AÊUo Ug_UwOmUoÁOm, OmdÁOrdmE {V{dh§ {V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§, UH$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{n AÊU§ U g_UwOmUm{_Ÿ& Vñg §Vo ! n{S>ŠH$_m{_qUXm{_ J[ahm{_ AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ& XwÀMo §Vo ! _hìdE Cd{Æ>Amo{_,gìdmAmo _wgmdm`mAmo doa_U§Ÿ&&2&&
{ 8 }
Ahmdao VÀMo §Vo ! _hìdE A{XÊUmXmUmAmo doa_U§Ÿ& gìd§ §Vo !A{XÊUmXmU§ nÀMŠIm{_Ÿ& go Jm_o dm, UJao dm, aÊUo dm, Aßn§ dm, ~hþ§dm, AUw§ dm, Wyb§ dm, {MÎm_§V§ dm, A{MÎm_§V§ dm, Uod g § A{XÊU§{JpÊhÁOm, UodÊUoqh A{XÊU§ {JÊhm{dÁOm, A{XÊU§ {JÊh§Vo {d AÊUoU g_UwOmUoÁOm, OmdÁOrdmE {V{dh§ {VdohoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ UH$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{n AÊU§ U g_UwOmUm{_Ÿ& Vñg §Vo ! n{S>ŠH$_m{_qUXm{_ J[ahm{_ AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ& VÀMo §Vo! _hìdE Cd{Æ>Amo{_gìdmAmo A{XÊUmXmUmAmo doa_U§Ÿ&&3&&
Ahmdao MCËWo §Vo ! _hìdE _ohþUmAmo doa_U§Ÿ& gìd§ §Vo ! _ohþU§nÀMŠIm{_Ÿ& go {Xìd§ dm, _mUwg§ dm, {V[aŠIOmo-{U § dm, Uod g §_ohþU§ go{dÁOm, UodÊUoqh _ohþU§ godm{dÁOm, _ohþU§ god§Vo {d AÊUo Ug_UwOmUoÁOmŸ& OmdÁOrdmE {V{dh§ {V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ UH$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{n AÊU§ U g_UwOmUm{_Ÿ& Vñg §Vo ! n{S>ŠH$_m{_qUXm{_ J[ahm{_ AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ& MCËWo §Vo ! _hìdE Cd{Æ>Amo{_gìdmAmo _ohþUmAmo doa_U§Ÿ&&4&&
Ahmdao n§M_o §Vo ! _hìdE n[a½JhmAmo doa_U§Ÿ& gìd§ §Vo ! n[a½Jh§nÀMŠIm{_& go Aßn§ dm, ~hþ§ dm, AUw§ dm, Wyb§ dm {MÎm_§V§ dm A{MÎm_§V§dmŸ& Uod g § n[a½Jh§ n[a{JÊhoÁOm, UodÊUoqh n[a½Jh§ n[a{JÊhm{dÁOm,n[a½Jh§ n[a{JÊh§Vo{d AÊUo U g_UwOm{UÁOmŸ& OmdÁOrdmE {V{dh§{V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ U H$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{n AÊU§ Ug_UwOmUm{_Ÿ& Vñg ^§Vo ! n{S>ŠH$_m{_ qUXm{_ J[ahm{_ AßnmU§dmo{gam{_Ÿ& n§M_o ^§Vo ! _hìdE Cd{Æ>Amo{_ gìdmAmo n[a½JhmAmodoa_U§&&5&&
{ 9 }
Ahmdao N>Æ>o §Vo ! dE amB-^mo UmAmo doa_U§ gìd§ §Vo ! amB-^mo U§ nÀMŠIm{_Ÿ& go AgU§ dm nmU§ dm ImB_§ dm gmB_§ dm Uod g §amB§ ^§w{OÁOm, UodÊUoqh amB§ ^§wOm{dÁOm, amB§ ^w§O§Vo{d AÊUo Ug_UwOm{UÁOmŸ& OmdÁOrdmE {V{dh§ {V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ UH$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{n AÊU§ U g_UwOmUm{_Ÿ& Vñg §Vo ! n{S>ŠH$_m{_qUXm{_ J[ahm{_ AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ& N>Æ>o §Vo ! dE Cd{Æ>Amo{_ gìdmAmoamB-^mo UmAmo doa_U§Ÿ&
BÀMo mB§ n§M _hìd`mB§ amB^mo U-doa_U-N>Æ>mB§ AÎm{h`Æ> mECdg§npÁOÎmm U§ {dham{_Ÿ&&6&&
go {^ŠIy dm {^ŠIyUr dm g§O`-{da`-n{S>h`-nÀMŠIm`nmdH$å_o, {XAm dm, amAmo dm, EJAmo dm, n[agm-JAmo dm, gwÎmo dm,OmJa_mUo dm, go nwT>qd dm, {^qÎm dm, {gb§ dm, bobw§ dm, ggaŠI§ dmH$m §, ggaŠI§ dm dËW§, hËWoU dm, nmEU dm, H$Æ>oU dm, {H$qbMoU dm,A§Jw{b`mE dm, {gbmJmE dm, {gbmJhËWoU dm, U Am{b{hÁOm, U{d{b-{hÁOm, U K{Å>ÁOm, U q^{XÁOm AÊU§ U Am{bhm{dÁOm, U{d{bhm{dÁOm, U KÅ>m{dÁOm, U q^Xm{dÁOm AÊU§ Am{bh§V§ dm, {d{bh§V§dm, KÅ>§V§ dm, q^X§V§ dm, U g_UwOm{UÁOm OmdÁOrdmE {V{dh§ {V{dhoU§_UoU§ dm`mE H$mEU§ U H$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{n AÊU§ U g_UwOmUm{_Ÿ&Vñg §Vo ! n{S>ŠH$_m{_ qUXm{_ J[ahm{_ AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ&&1&&
go {^ŠIy dm {^ŠIyUr dm g§O`-{da`-n{S>h`-nÀMŠIm`-nmdH$å_o {XAm dm, amAmo dm, EJAmo dm, n[agm-JAmo dm, gwÎmo dm,OmJa_mUo dm, go CXJ§ dm, Amog§ dm, {h_§ dm, _{h § dm, H$aJ§ dm,
{ 10 }
h[aVUwJ§ dm, gwÕmoXJ§ dm, CXCëb§ dm H$m §, CXCëb§ dm dËW§, g{g{UÕ§dm H$m`§, g{g{UÕ§ dm dËW§, U Am_w{gÁOm, U g§\w${gÁOm, UAmdr{bÁOm, U ndr{bÁOm, U AŠImo{S>ÁOm, U nŠImo{S>ÁOm, UAm`m{dÁOm, U n`m{dÁOm, AÊU§ U Am_wgm{dÁOm, U g§\w$gm{dÁOm,U Amdrbm{dÁOm, U ndrbm{dÁOm, U AŠImoS>m{dÁOm, UnŠImoS>m{dÁOm, U Am`m{dÁOm, U n`m{dÁOm, AÊU§ Am_wg§V§ dm,g§\w$g§V§ dm, Am{db§V§ dm, ndrb§V§ dm, AŠImoS>§V§ dm, nŠImoS>§V§ dm,Am`md§V§ dm, n`md§V§ dm, U g_UwOm{UÁOm,Ÿ OmdÁOrdmE, {V{dh§{V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ U H$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{n AÊU§ Ug_UwOmUm{_Ÿ& Vñg ^§Vo ! n{S>ŠH$_m{_ qUXm{_ J[ahm{_ AßnmU§dmo{gam{_Ÿ&&2&&
go {^ŠIy dm, {^ŠIwUr dm, g§O`-{da`-n{S>h`-nƒŠIm`-nmdH$å_o, {XAm dm, amAmo dm, EJAmo dm, n[agmJAmo dm, gwÎmo dm,OmJa_mUo dm, go AJqU dm, B§Jmb§ dm, _wå_wa§ dm, ApÀM¨ dm, Omb§dm, Abm § dm, gwÕmJqU dm, CŠH§$ dm, U C§{OÁOm, U K{Å>ÁOm, U{ §{XÁOm, U CÁOm{bÁOm, U nÁOm{bÁOm, U {Uìdm{dÁOm, AÊU§U C§Om{dÁOm, U KÅ>m{d‚mm, U { §Xm{dÁOm, U CÁOmbm{dÁOm, UnÁOmbm{dÁOm, U {Uìdm{d‚mm, AÊU§ C§O§V§ dm KÅ>§V§ dm, q^X§V§ dm,CÁOmb§V§ dm, nÁOmb§V§ dm, {Uìdmd§V§ dm, U g_UwOm{UÁOmOmdÁOrdmE {V{dh§ {V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ U H$ao{_ U H$mado{_H$a§V§{n AÊU§ U g_UwOmUm{_Ÿ& Vñg §Vo! n{S> $_m{_ qUXm{_ J[ahm{_AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ&&3&&
{ 11 }
go {^ŠIy dm, {^ŠIyUr dm, g§O`-{da`- n{S>h`-nÀMŠIm`-nmdH$å_o, {XAm dm, amAmo dm, EJAmo dm, n[agmJAmo dm, gwÎmo dm,OmJa_mUo dm, go {gEU dm, {dhw UoU dm, Vm{b §Q>oU dm, nÎmoU dm,nÎm §JoU dm, gmhmE dm, gmhm §JoU dm, {nhþUoU dm, {nhþUhËWoU dm,MoboU dm, MobH$ÊUoU dm, hËWoU dm, _whoU dm, AßnUmo dm H$m §,~m{ha§ dm{d nmo½Jb§, U \w${_ÁOm, U drEÁOm, AÊU§ U \w$_m{dÁOm, UdrAm{dÁOm, AÊU§ \w$_§V§ dm, dr §V§ dm, U g_UwOm{UÁOm OmdÁOrdmE{V{dh§ {V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ U H$ao{_ U H$mado{_ H$a§V§{nAÊU§ U g_UwOmUm{_Ÿ& Vñg §Vo ! n{S>ŠH$_m{_ qUXm{_ J[ahm{_AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ&&4&&
go {^ŠIy dm, {^ŠIwUr dm, g§O`-{da` -n{S>h`-nÀMŠIm`-nmdH$å_o, {XAm dm, amAmo dm, EJAmo dm, n[agmJAmo dm, gwÎmo dm,OmJa_mUo dm, go ~rEgw dm, ~r`nBÆ>ogw dm, ê$T>ogw dm, ê$T>nBÆ>ogw dm,OmEgw dm, Om`nBÆ>ogw dm, h[aEgw dm, h[a`nBÆ>ogw dm, {NÊUoogw dm,{N>ÊUnBÆ>ogw dm, g{MÎmogw dm, g{MÎmH$mobn{S>{UpñgEgw dm, UJÀNo>ÁOm, U {MÆo>ÁOm, U {UgrBÁOm, U Vw`{Å>ÁOm, AÊU§ UJÀN>m{dÁOm, U {MÆ>m{dÁOm, U {Ugr`m{dÁOm, U Vw Å>>m{dÁOm, AÊU§JÀN>§V§ dm, {MÆ>§V§ dm, {Ugr §V§ dm, Vw Å>§V§ dm, U g_UwOm{UÁOmOmdÁOrdmE {V{dh§ {V{dhoU§ _UoU§ dm`mE H$mEU§ U H$ao{_ U H$mado{_H$a§V§{n AÊU§ U g_UwOmUm{_Ÿ& Vñg ^§Vo ! n{S>ŠH$_m{_ qUXm{_J[ahm{_ AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ&&5&&
go {^ŠIy dm, {^ŠIwUr dm, g§O`-{da`-n{S>h`-nÀMŠIm`-nmdH$å_o, {XAm dm, amAmo dm, EJAmo dm, n[agmJAmo dm, gwÎmo dm,
{ 12 }
OmJa_mUo dm, go H$sS>§ dm, n §J§ dm, Hw§$Ww§ dm, {ndr{b § dm, hËW§{gdm, nm §{g dm, ~mhþ§{g dm, Cé§{g dm, CXa§{g dm, grg§{g dm, dËW§{gdm, n{S>½Jh§{g dm, H§$~b§{g dm, nm`n§wN>U§{g dm, a`haU§{g dm,JwÀN>J§{g dm, C§S>J§{g dm, X§S>J§{g dm, nrT>J§{g dm, \$bJ§{g dm,goÁO§{g dm, g§WmaJ§{g dm, AÊU`a§{g dm, VhßnJmao CdJaUOmEVAmo g§O`m_od n{S>bo{h`-n{S>bo{h` n_pÁO`-n_pÁO`EJ§V_d{UÁOm Umo U§ g§Km`_mdpÁO‚mmŸ&&6&Ÿ&AO`§ Ma_mUm o `, nmU^y`mB § qhgBŸ&~§YB nmd`§ H$å_§, V§ go hmoB H$Sw>`§ \$b§Ÿ&&1&&
AO`§ {MÆ>_mUm o `, nmU^y`mB § qhgBŸ&~§YB nmd`§ H$å_§, V§ go hmoB H$Sw>`§ \$b§Ÿ&&2&&
AO`§ Amg_mUm o `, nmU^y`mB § qhgBŸ&~§YB nmd`§ H$å_§, V§ go hmoB H$Sw>`§ \$b§Ÿ&&3&&
AO`§ g`_mUm o `, nmU^y`mB § qhgBŸ&~§YB nmd`§ H$å_§, V§ go hmoB H$Sw>`§ \$b§Ÿ&&4&&
AO`§ ^ w §O_mUm o `, nmU^y`mB § qhgBŸ&~§YB nmd`§ H$å_§, V§ go hmoB H$Sw>`§ \$b§Ÿ&&5&&
AO`§ ^mg_mUm o `, nmU^y`mB § qhgBŸ&~§YB nmd`§ H$å_§, V§ go hmoB H$Sw>`§ \$b§Ÿ&&6&&
H$h § Ma o H$h § {MÆ> o, H$h_mgo H$h § gEŸ&H$h§ ^§ wO§Vmo ^mg§Vmo, nmdH$å_§ U ~§YBŸ&&7&&
O`§ Ma o O`§ {MÆ> o, O`_mgo O`§ gEŸ&O`§ ^w §O§Vmo ^mg§Vmo, nmdH$å_§ U ~§YBŸ&&8&&
{ 13 }
gìd-^y`ßn-^y`ñg, gå_§ ^y`mB § nmgAmo Ÿ&{n{h`mgdñg X§Vñg, nmdH$å_§ U ~§YBŸ&&9&&
nT>_§ UmU§ VAmo X`m, Ed§ {MÆ>B gìdg§OEŸ&AÊUmUr qH$ H$mhr, qH$dm Umhr go nmdJ§Ÿ&&10&&
gmoÀMm OmUB H$ëbmU§, gmoÀMm OmUB nmdJ§Ÿ&C^`§{n OmUB gmoÀMm, O§ go`§ V§ g_m`aoŸ&&11&&
Omo Ordo {d U `mUoB, AOrdo {d U `mUoBŸ&OrdmOrdo A`mU§Vmo, H$h§ gmo Um{hB g§O_§ ?Ÿ&&12&&
Omo Ordo {d {d`mUoB, AOrdo {d {d`mUoBŸ&OrdmOrdo {d`mU§Vmo, gmo hþ Um{hB g§O_§Ÿ&&13&&
O`m Ord_Ordo `, Xm o {d EE {d`mUBŸ&V`m JB§ ~hþ{dh§, gìdOrdmU OmUBŸ&&14&&
O`m JB § ~h þ{dh §, gìdOrdmU OmUBŸ&V`m nwÊU§ M nmd§ M, ~§Y§ _wŠI§ M OmUBŸ&&15&&
O`m nwÊU§ M nmd§ M, ~§Y§ _wŠI§ M OmUBŸ&V`m {Upìd¨XE ^moE, Oo {Xìdo Oo ` _mUwgoŸ&&16&&
O`m {Upìd¨XE ^moE, Oo {Xìdo Oo ` _mUwgoŸ&V`m M`B g§Om oJ §, gpã^¨Va-~m{ha § Ÿ&&17&&
O`m M`B g§Om oJ §, gpã^¨Va-~m{ha § Ÿ&V`m _§wS> o ^{dÎmmU§, nìdBE AUJm[a`§Ÿ&&18&&
O`m _ w §S > o ^{dÎmmU§, nìdBE AUJm[a` § Ÿ&V`m g§da_wpŠH$Æ> § Yå_§ \$mgo AUwÎma§Ÿ&&19&&
{ 14 }
O`m g§da_ wpŠH$Æ > § , Yå_§ \$mg o AUwÎma § Ÿ&V`m YwUB H$å_-a`§, A~mo{h-H$bwg§ H$S>§Ÿ&&20&&
O`m YwUB H$å_-a`§, A~mo{h-H$bwg§ H$S> § Ÿ&V`m gìdÎmJ§ UmU§, X§gU§ Mm{^JÀN>BŸ&&21&&
O`m gìdÎmJ § UmU§, X §gU§ Mm{^JÀN>BŸ&V`m bmoJ_bmoJ§ M, {OUmo OmUB Ho$dbrŸ&&22&&
O`m bm oJ_bm oJ § M, {OUm o OmUB Ho $dbrŸ&V`m OmoJo {Ué§{^Îmm, goboqg n{S>dÁOBŸ&&23&&
O`m Om oJ o {Ué §{^Îmm, g oboqg n{S>dÁOBŸ&V`m H$å_§ I{dÎmmU§, {gqÕ JÀN>B UraAmoŸ&&24&&
O`m H$å_§ I{dÎmmU§, {gqÕ JÀN>B UraAmoŸ&V`m bmoJ_ËW`ËWmo, {gÕmo hdB gmgAmoŸ&&25&&
gwh-gm`Jñg g_Uñg, gm`mCbJñg {UJm_gmBñgŸ&CÀN>mobUm nhmo ñg, Xwëbhm gwJB Vm[agJñgŸ&&26&&
Vdmo-JwU-nhmUñg, CÁOw_B-I§{V-g§O_a`ñgŸ&nargho {OU§Vñg, gwbhm gwJB© Vm[agJñgŸ&&27&&
nÀN>m {d Vo n`m`m, {Ißn§ JÀN>§{V A_a-^dUmB§Ÿ&Ooqg {nAmo Vdmo g§O_mo , I§Vr ~§^Moa§ MŸ&&28&&
BÀMo` § N>ÁOrd{U`§, gå_{ÔÆ >r g`m OEŸ&Xwëbh§ b{hÎmw gm_ÊU§, H$å_wUm U {dam{hÁOm{gŸ&&29&& ŸŸ&&{Îm ~o{_Ÿ&&
mmm
{ 15 }
gwI{dnmH$ gyÌ1. VoU§ H$mboU§ VoU§ g_EU§ am`{Jho Um_§ U`ao hmoËWmŸ&
[aÕpËW{_`g{_Õo JwU{gbE MoBEŸ& gwhå_o AUJmao g_mogT>oŸ& Oå~yOmd nÁOwdmgB Ed§ d`mgr-OB U§ §Vo ! g_UoU§ ^Jd`m _hmdraoU§Omd g§nÎmoU§ Xwh{ddmJmU§ A`_Æ>o nÊUÎmoŸ& gwh{ddmJmU§ §Vo! g_UoU§^Jd`m _hmdraoU§ Omd g§nÎmoU§ Ho$ AÆ>o nÊUÎmo? VEU§ go gwhå_o AUJmaoO§~y AUJma§ Ed§ d`mgr-Ed§ Ibw Oå~y ! g_UoU§ ^Jd`m _hmdraoU§Omd g§nÎmoU§ gwh{ddmJmU§ Xg AÁP`Um nÊUÎmm V§Ohm-
1 gw~mhÿ 2 ^ÔU§Xr ` 3 gwOmE 4 gwdmgdoŸ5 Vhod {OUXmgoŸ&6 YUdB© ` 7 _hã~boŸ8 ^ÔU§Xr 9 _hM§Xo 10 daXÎmoŸ&&1Ÿ&&OB U§ §Voo ! g_UoU§ Jd`m _hmdraoU§ Omd g§nÎmoU§ gwh{ddmJmU§
Xg AÁP`Um nÊUÎmmŸ& nT_ñg U§ §Vo! AÁP`Uñg gwh{ddmJmU§g_UoU§ ^Jd`m _hmdraoU§ Omd g§nÎmoU§ Ho$ AÆ>o nÊUÎmo ? VEU§ gogwhå_o AUJmao O§~y AUJma§ Ed§ d`mgr-Ed§ Ibw O§~yŸ! VoU§ H$mboU§VoU§ g_EU§ hpËWgrgo Um_§ U`ao hmoËWmŸ& [aÕpËW{_`g{_ÕoŸ& VËWU§hpËWgrgñg U`añg ~{h`m CÎmanwapËW_o {X{g^mE EËWU§ nwß\$H$a§S>EUm_§ CÁOmUo hmoËWmŸ& gìdmoC`nwß\$\$bg{_Õo, aå_o, U§XUdUßnJmgonmgmB©E X[ag{UÁOo A{^ê$doo n{S>ê$doŸ& VËW U§ H$`dU_mb-{n`ñgOŠIñg OŠIm``Uo hmoËWm {XìdoŸ&&2Ÿ&&
VËW U§ hpËWgrgo U`ao AXrUgÎmy Um_§ am`m hmoËWmŸ& _h`m{h_d§Vo, am`dÊUAmoŸ& Vñg U§ AXrUgÎmwñg aÊUmo Ym[aUrnm_moŠI§Xodrghñg§ Amoamoho m{d hmoËWmŸ& VE U§ gm Ym[aUr Xodr AÊU`m H$`mB§
{ 16 }
V§{g Vm[agJ§{g dmg^dU§{g grh§ gw{_Uo Ohm _ohOå_U§ Vhm m{U`ìd§Ÿ&Uda§ gw~mhþHw$_mao Omd Ab§ ^moJg_ËWo `m{d OmU§{V, Om{UÎmmAå_m{n`amo n§M nmgm`dqS>gJg`mB§ H$a|{V Aã w½J`_y{g`nh{g` {dd^dU§Ÿ& Ed§ Ohm _hã~bñg aÊUmoŸ& Uda§ nwß\$Mybmnm_moŠImU§ n§MÊh§am`daH$ÊUmg`mU§ EJ{XdgoU§ nmqU {JÊhmdoB Vhod n§Mg`mB§ XmAmoOmd Cpßn¨ nmgm`daJE \w$Å>_mU_ËWoqh Omd {dhaBŸ& VoU§ H$mboU§ VoU§g_EU§ g_Uo Jd§ _hmdrao g_mogT>oŸ& n[agm {U½J`mŸ& AXrUgÎmy OhmH$mo{UE {U½JE gw~mhþHw$_mao {d Ohm O_mbr Vhm ahoU§ {U½JEŸ& OmdYå_mo H${hAmo, am`m n[agm n{S>J`mŸ&&3Ÿ&&
VE U§ go gw~mhþHw$_mao g_Uñg ^JdAmo _hmdrañg A§{VE Yå_§gmoÀMm {Ugå_ hÆ>VwÆ>o 5 CÆ>mE CÆ>oB C{Æ>Îmm Omd Ed§ d`mgr-gÔhm{_ U§^§Vo ! {U½J§W§ nmd`U§ Omd Ohm U§ XodmUwpßn`mU§ A§{VE ~hdo amB©gaVbda _mS>§{~` H$moS§w>{~` Bã^go{Æ> goU>mdB© gËWdmh n^BAmo _w§S>o {dÎmmAJmamAmo AUJm[a § nìdB`mŸ& Umo Ibw Ah§ Vhm g§MmE{_ _w§S>o {dÎmmAJmamAmo AUJm[a § nìdBÎmEŸ& Ah§ U§ XodmUwpßn`mU§ A§{VE n§MmUwìd`mB§gÎm{gŠImd`mB§ Xwdmbg{dh§ {J{hYå_§ n{S>dpÁOñgm{_Ÿ& Ahmgwh§XodmUwpßn`m ! _m n{S>~§Y§ H$aohŸ&&4&&
VE U§ go gw~mhþHw$_mao g_Uñg ^JdAmo _hmdrañg A§{VEn§MmUwìd`mB§ gÎm{gŠImd`mB§ n{S>dÁOB, n{S>dpÁOÎmm V_od MmCK§Q>§Amgah§ Xwê$hB, Xwê${hÎmm Om_od {Xqg nmCã^yE Vm_od {Xqg n{S>JEŸ&VoU§ H$mboU§ VoU§ g_EU§ g_Uñg ^JdAmo _hmdrañg OoÆ>o A§VodmgrB§X^yB© Um_§ AUJmao Omd Ed§ d`mgrŸ&&5Ÿ&&
{ 17 }
Ahmo U§ ^§Vo ! gw~mhþHw$_mao 1 BÆ>o BÆ>ê$do 2 H§$Vo H§$Vê$do 3 {n`o{n`ê$do 4 _UwÊUo _UwÊUê$do 5 _Um_o _Um_ê$do, gmo_o gw Jo {n`X§gUogwê$do, ~hþOUñg{d ` U§ ^§Vo ! gw~mhþHw$_mao BÆ>o BÆ>ê$do 5 gmo_o Omdgwê$doŸ& gmhþOUñg{d ` U§ ^§Vo ! gw~mhþ-Hw$_mao BÆ>o BÆ>ê$do 5 Omdgwê$doŸ& gw~mhþUm §Vo ! Hw$_maoU B_m E`mê$dm Cambm _mUwñg[aÕr {H$ÊUmbÕm, {H$ÊUm nÎmm, {H$ÊUm A{^g_ÊUmJ`m ? H$mo dm Eg Amgr nwìd^do Omd qH$ Um_E dm, qH$ JmoÎmE dm, qH$ dm XÀMm, qH$ dm ^moÀMm,qH$ dm {OÀMm, qH$ dm g_m`[aÎmm, H$ñg dm Vhmê$dñg g_Uñg dm_mhUñg dm A§{VE EJ_{d Am`[a`§ Ypå_`§ gwd`U§ gmoÀMm OoU§B_o mê$dm _mUwñg[aÕr bÕm nÎmm A{^g_ÊUmJ`mŸ&&6Ÿ&&
Ed§ Ibw Jmo`_m ! VoU§ H$mboU§ VoU§ g_EU§ Bhod O§~yÔrdo Xrdo^maho dmgo hpËWUmCao Um_§ U`ao [aÕpËW{_`g{_Õo dÊUAmoŸ& VËW U§hpËWUmCao U`ao gw_who Um_§ JmhmdB© n[adgB A–o {XÎmo Omd An[a yEŸ&VoU§ H$mboU§ VoU§ g_EU§ Yå_Kmogo Um_§ Woao OmBg§nÊUo Omd n§Mqhg_UgEqh gqÕ g§n[adwS>o nwìdmUwnwpìd¨ Ma_mUo Jm_mUwJm_§ XyBÁO_mUoOoUod hpËWUmCao U`ao OoUod ghñg§~dUo CÁOmUo VoUod CdmJÀN>BCdmJpÀN>Îmm Ahmn{S>ê$d§ C½Jh§ Cp½JÊhB Cp½JpÊhÎmm g§O_oU§ VdgmAßnmU§ mdo_mUo {dhaBŸ&&7Ÿ&&
VoU§ H$mboU§ VoU§ g_EU§ Yå_KmogmU§ WoamU§ A§Vodmgr gwXÎmo Um_§AUJmao Cambo Omd VoCbogo _mg§ _mgoU§ I__mUo {dhaBŸ& VEU§ gwXÎmoAUJmao _mgI_UnmaUJ§{g nT>_mE nmo[agrE gÁPm § H$aoBŸ& ~r § PmU§{P`m`B© Ohm Jmo _gm_r Vhod Yå_Kmog§ Woa§ AmnwÀN>B Omd AS>_mUogw_whñg JmhmdBñg {Jh§ AUwn{dÆ>oŸ& VEU§ go gw_who JmhmdB© gwXÎm§ AUJma§EÁO_mU§ nmgB, nm{gÎmm hÆ>VwÆ>o AmgUmAmo Aã^wÆ>oB Aã^w{Æ>Îmm
{ 18 }
nm`nrT>mAmo nÀMmoéhB, nÀMmoé{hÎmm nmC`mAmo Amo_w`B Amo_wBÎmmEJgm{S> § CÎmamg§J§ H$aoB, H$[aÎmm gwXÎm§ AUJma§ gÎmÆ>n`mB§ AUwJÀN>B,AUwJpÀN>Îmm {VŠIwÎmmo Am`m{hU§ n`m{hU§ H$aoB, H$[aÎmm d§XB U_§gB,d§{XÎmm U_§{gÎmm OoUod ÎmKao VoUod CdmJÀN>B, CdmJpÀN>Îmm g`hËWoU§{dCb§ AgU§ nmU§ ImB_§ gmB_§ n{S>bm{^ñgm{_ {Îm H$Åx> VwÆ>o,n{S>bm o_mUo {d VwÆ>o, n{S>bm{^E {d VwÆ>oŸ&&8Ÿ&&
VE U§ Vñg gw_whñg JmhmdBñg VoU§ XìdgwÕoU§ Xm`JgwÕoU§n{S>½JmhJgwÕoU§ {V{dhoU§ {VH$aUgwÕoU§ gwXÎmo AUJmao n{S>bm{^E g_mUog§gmao n[aÎmrH$EŸ& _UwñgmCE {U~ÕoŸ& {Jh§{g ` go B_mB§ n§M {XìdmB§nmCã^y`mB§Ÿ& V§ Ohm-1 dgwhmam dwÆ>m 2 XgÕdÊUo Hw$gw_o {UdmBE 3MobwŠIodo H$E 4 Amh`mAmo XodXw§Xw{hAmo 5 A§Vam {d ` U§ AmJmg§{gAhmo XmU§ Ahmo XmU§ KwÅ>o `Ÿ& VE U§ hpËWUmCao U`ao qgKmS>J Omdnhogw ~hþOUmo AÊU_ÊUñg Ed_mBŠIB-YÊUo U§ XodmUwpßn`m gw_whoJmhmdB© Omd V§ YÊUo U§ XodmUwpßn`m gw_who JmhmdB©Ÿ&&9Ÿ&&
VE U§ go gw_who JmhmdB© ~hÿB§ dmgmB§ AmC § nmboB nm{bÎmm H$mb_mgoH$mb§ {H$ÀMm Bhod hpËWgrgo U`ao AXrUgÎmwñg aÊUmo Ym[aUrE XodrEHw$pÀN>{g nwÎmÎmmE CddÊUoŸ& VE U§ gm Ym[aUr Xodr g`{U‚m§{g gwÎmOmJamChra_mUr Chra_mUr Vhod grh§ nmgBŸ& gog§ V§ Mod Omd Cpßn¨ nmgmE{dhaBŸ& V§ Ed§ Ibw Jmo _m ! gw~mhþUm Hw$_maoU§ B_o E`mê$dm _mUwñg[a{ÕbÕm nÎmm A{^g_ÊUmJ`mŸ& n^y U§ ^§Vo ! gw~mhþHw$_mao XodmUwpßn`mU§A§{VE _w§S>o {dÎmm AJmamAmo AUJm[a`§ nìdBÎmE? h§Vm n^yŸ& VEU§ go^Jd§ Jmo`_o g_U§ Jd§ _hmdra§ d§XB U_§gB d§{XÎmm U_§{gÎmm g§O_oU§Vdgm AßnmU§ mdo_mUo {dhaBŸ&&10Ÿ&&
VE U§ go g_Uo ^Jd§ _hmdrao AÊU`m H$`mB§ hpËWgrgmAmo
{ 19 }
U`amAmo nwß\$H$a§S>`mAmo CÁOmUmAmo H$`dU_mbpßn`ñg OŠIñgOŠIm``UmAmo n{S>{UŠI_B, n{S>{UŠI{_Îmm ~{h`m OUd`{dhma§{dhaBŸ& VE U§ go gw~mhþHw$_mao g_UmodmgE OmE A{^J`OrdmOrdo Omdn{S>bm^o_mUo {dhaBŸ& VE U§ go gw~mhþHw$_mao AÊU`m H$`mB§MmCÔgÆ>_w{XÆ>nwÊU_m{gUrgw OoUod nmoghgmbm VoUod CdmJÀN>B,CdmJpÀN>Îmm nmoghgmb§ n_ÁOB, n_{‚mÎmm CÀMmanmgdU§ ^yq_n{S>bohoB, n{S>bo{hÎmm Xã^g§WmaJ§ g§WaoB g§W[aÎmm Xã^g§WmaJ§ Xwê$hB,Xwê${hÎmm AÆ>_^Îm§ n{JÊhB, n{JpÊhÎmm nmoghgmbmE nmog{hE AÆ>_ {ÎmEnmogh§ n{S>OmJa_mUo {dhaBŸ&&11Ÿ&&
VE U§ Vñg gw~mhþñg Hw$_mañg nwìdaÎmmdaÎmH$mbo Yå_OmJ[a`§OmJa_mUñg B_o E`mê$do AÁPpËWE qM{VE npËWE _UmoJE g§H$ßnog_wßnÊUo YÊUm U§ Vo Jm_m-Ja-UJa Omd gpÊUdogm OËWU§ g_Uo^Jd§ _hmdrao {dhaBŸ& YÊUm U§ Vo amBga Omd gËWdmhn^BAmo Oo U§g_Uñg JdAmo _hmdrañg A§{VE _w§S>o {dÎmm AJmamAmo AUJm[a §nìd §{V, YÊUm U§ Vo amBga Omd gËWdmh n^BAmo OoU§ g_Uñg^JdAmo _hmdrañg A§{VE Yå_§ n{S>gwU§{VŸ& V§ OB U§ g_Uo ^Jd§_hmdrao nwìdmUwnwpìd Ma_mUo Jm_mUwJm_§ XyBÁO_mUo Bh_mJÀN>oÁOm Omd{dhaoÁOmŸ& VE U§ Ah§ g_Uñg JdAmo _hmdrañg A§{VE _§wS>o {dÎmmOmd nìdEÁOmŸ&&12Ÿ&&
VE U§ g_Uo ^Jd§ _hmdrao gw~mhþñg Hw$_mañg B_§ E`mê$d§AÁPpËW § Omd {d`m{UÎmm nwìdmUwnwpìd Ma_mUo Jm_mUwJm_§ XyBÁO_mUoOoUod hpËWgrgo U`ao OoUod nwß\$H$a§S>o CÁOmUo OoUod H$`dU_mb{n`ñgOŠIñg OŠIm``Uo VoUod CdmJÀN>B, CdmJpÀN>Îmm Ahmn{S>ê$d§ C½Jh§C{JÊhB C{JpÊhÎmm g§O_oU§ Vdgm AßnmU§ ^mdo_mUo {dhaBŸ& n[agm,
{ 20 }
am`m {U½J`mŸ& VE U§ Vñg gw~mhþñg Hw$_mañg V§ _h`m Ohm nT>_§ Vhm{U½JAmoŸ& Yå_mo H${hAmoŸ& n[agm am`m n{S>J`mŸ&&13Ÿ&&
VE U§ go gw~mhþHw$_mao g_Uñg ^JdAmo _hmdrañg A§{VE Yå_§gmoÀMm {Ugå_ hÆ>-VwÆ>oŸ& Ohm _ohmo Vhm Aå_m{n`amo AmnwÀN>BŸ&{UŠI_Um{^goAmo Vhod Omd AUJmao OmE B[a`mg{_E Omd JwÎm~§ `marŸ&VE U§ go gw~mhþ AUJmao g_Uñg JdAmo _hmdrañg Vhmê$dmU§ WoamU§A§{VE gm_mB`_mB`mB§ BŠH$mag A§JmB§ A{hÁOB, A{hpÁOÎmm ~hÿqhMCËWN>Æ>@Æ>_-Vdmo{dhmUoqh AßnmU§ m{dÎmm ~hÿB§ dmgmB§ gm_ÊUn[a`mJ§nmC{UÎmm _m{g`mE g§bohUmE AßnmU§ Py{gÎmm gqÆ> ^ÎmmB§ AUgUmB§N>o{XÎmm AmbmoB`n{S>ŠH§$Vo g_m{hnÎmo H$mb_mgo H$mb§ {H$ÀMm gmohå_oH$ßno XodÎmmE CddÊUoŸ&&14Ÿ&&
go U§ VmAmo XodbmoJmAmo AmCŠIEU§ dŠIEU§ {R>BŠIEU§ AU§Va§M § MBÎmm _mUwñg§ {d½Jh§ b{^{hB b{^{hÎmm Ho$db§ ~mo{h ~wpÁP{hB~wpÁP{hÎmm Vhmê$dmU§ WoamU§ A§{VE _§wS>o {dÎmm Omd nìdBñgBŸ& go U§VËW ~hÿB § dmgmB § gm_ÊUn[a`mJ§ nmC{U{hB, nmC{U{hÎmmAmbmoB`n{S>ŠH§$Vo g_m{hnÎmo H$mb_mgo H$mb§ {H$ÀMm gU§Hw$_mao H$ßnoXodÎmmE CddÊUoŸ& go U§ VmAmo XodbmoJmAmo _mUwñg§ Omd nìdÁOmŸ&~§ bmoEŸ& VAmo _mUwñg§Ÿ& _hmgwŠHo$Ÿ& VAmo _mUwñg§Ÿ& AmUE XodoŸ& VAmo_mUwñg§ VAmo AmaUoŸ& VAmo _mUwñg§ (VAmo) gìdÆ>{gÕoŸ&&15Ÿ&&
go U§ VAmo AU§Va§ M`§ MBÎmm _hm{dXoho dmgo Omd AS²T>o OhmXT>nBÊUo {gpÁP{hB ~wpÁP{hB _wpÀM{hB n[a{Uìdm{hB gìdXwŠImU_§V§H$ao{hBŸ& Ed§ Ibw O§~y! g_UoU§ ^Jd`m _hmdraoU§ Omd g§nÎmoU§gwh{ddmJmU§ nT>_ñg AÁP`Uñg A`_Æ>o nÊUÎmo, {Îm ~o{_Ÿ&&16Ÿ&&
Ÿ&&BB gwh{ddmJñg nT>_§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&1Ÿ&&
{ 21 }
2. {~B©`ñg CŠIodmoŸ& Ed§ Ibw O§~y ! VoU§ H$mboU§ VoU§ g_EU§Cg^nwao Um_§ U`ao Wy H$a§S>J§ CÁOmU§Ÿ& YÊUmo OŠImoŸ& YUdhmo am`m,gañgB© XodrŸ&
gw{_UX§gU§, H$hU§, Oå_ ~mbÎmU§, H$bmAmo Ÿ&OmoìdUo nm{U½JhU§, XmAmo nmgm` moJm Ÿ&&1Ÿ&&
Ohm gw~mhþñg Uda§ ÔU§Xr Hw$_maoŸ& {garXodr nm_moŠImU§ n§Mg`mŸ&gm{_ñg g_mogaU§ gmdJYå_§ n{S>dÁOo nwìd^d nwÀN>mŸ& _hm{dXohdmgonw§S>ar{J{U UJarE {dOE Hw$_maoŸOwJ~mhÿ {VËW`ao n{S>bm{^E, _UwñgmCE{U~Õo, Bh CddÊUoŸ& gog§ Ohm gw~mhþñg Omd _hm{dXoho dmgo {gpÁP{hB~wpÁP{hB _wpÀM{hB n[a{Uìdm{hB gìdXwŠImU_§V§ H$ao{hBŸ& Ed§ IbwO§~y ! g_UoU§ ^Jd`m _hmdraoU§ Omd g§nÎmoU§ gwh{ddmJmU§ {~B©`ñgAÁP`Uñg A`_Æ>o nÊUÎmo {Îm ~o{_Ÿ&
&&BB gwh{ddmJñg ~r`§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&2Ÿ&&
3. VB© ñg CŠIodmoŸ& dranwao Um_§ U`aoŸ& _Umoa_o CÁOmUodraH$Êho OŠIo, {_Îmo am`m, {garXodr gwOmE Hw$_maoŸ& ~b{gar nm_moŠImU§n§Mg`mH$ÊUmŸ& gm_r g_mog[aEŸ& nwìd^d nwÀN>mŸ& Cgw mao U`ao Cg^XÎmoJmhmdB© nwß\$X§Vo AUJmao n{S>bm{^E, _UwñgmCE {U~Õo Bh CddÊUoOmd _hm{dXoho dmgo {gpÁP{hB ~wpÁP{hB _w{ƒ{hB n[a{ÊUìdm{hBgìdXwŠImU_§V§ H$ao{hBŸ&&
&&BB gwh{ddmJñg VB©`§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&3Ÿ&&
4. MCËWñg CŠIodmoŸ& {dO`nwao U`aoŸ& U§XUdUo CÁOmUoŸ&AgmoJmo OŠImoŸ& dmgdXÎmo am`mŸ& H$Êh{gar Xodr gwdmgdo Hw$_maoŸ& ^Ômnm_moŠImU§ n§Mg`m H$ÊUm Omd nwìd^d nwÀN>mŸ& H$mog§~r U`arŸ&
{ 22 }
YUnmbmo am`mŸ& dog_U^Ôo AUJmaoŸ& n{S>bm{^E, Bh CddÊUo Omd{gÕoŸ&
&&BB gwh{ddmJñg MCËW§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&4Ÿ&&
5. n§M_ñg CŠIodmoŸ& gmoJ§{Y`m U`arŸ& UrbmgmoJo CÁOmUoŸ&gwH$mbmo OŠImoŸ& An{S>h` am`m, gwH$ÊhmXodr, _hM§Xo Hw$_maoŸ& VñgAahXÎmm ^m[a`mŸ& {OUXmgmo nwÎmmoŸ& {VËW`amJ_U§Ÿ& {OUXmgmonwìd^dnwÀN>mŸ& _ÁP{_`m U`ar _ohaho am`mŸ& gwYå_o AUJmao n{S>bm{^EOmd {gÕoŸ&
&&BB gwh{ddmJñg n§M_§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&5Ÿ&&
6. N>Æ>ñg CŠIodmoŸ& H$UJnwao U`aoŸ& go mgmoE CÁOmUoŸ& dra^ÔmoOŠImoŸ& {n`M§Xo am`mŸ& gw ÔmXodrŸ& dog_Uo Hw$_mao Owdam`mŸ& {garXodrnm_moŠImU§ n§Mg`mŸ& {VËW`amJ_U§ YUdB© Owdam`nwÎmo Omd nwìd^dnwÀN>mŸ& _{UdB`m U`arŸ& {_Îmo am`m, g§ yB{dOE AUJmao n{S>bm{^EOmd {gÕoŸ&&6Ÿ&&
&&BB gwh{ddmJñg N>Æ>§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&6Ÿ&&
7. gÎm_ñg CŠIodmoŸ& _hmnwao U`aoŸ& aÎmmgmoJo CÁOmUoŸ& aÎmnmAmoOŠImoŸ& ~bo am`mŸ& gw^ÔmXodrŸ& _hm~bo Hw$_mao, aÎmdB© nm_moŠImU§n§Mg`m H$ÊUmŸ& {VËW`amJ_U§ Omd nwìd^d nwÀN>mŸ& _{Unwao U`aoŸ&UmJXÎmo JmhmdB©, B§XXÎmo AUJmao n{S>bm{^E Omd {gÕoŸ&&7Ÿ&&
&&BB gwh{ddmJñg gÎm_§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&7Ÿ&&
8. AÆ>_ñg CŠIodmoŸ& gwKmogo U`aoŸ& Xoda_Uo CÁOmUoŸ& dragoUmoOŠImoŸ& A‚mwUmo am`mŸ& aÎmdB© XodrŸ& ^ÔU§Xr Hw$_maoŸ& {garXodr
{ 23 }
nm_moŠImU§ n§Mg`m H$ÊUm Omd nwìd^d nwÀN>mŸ& _hmKmogo U`aoŸ&Yå_Kmogo JmhmdB©Ÿ& Yå_grho AUJmaoŸ& n{S>bm{^E Omd {gÕoŸ&&8Ÿ&&
&&BB gwh{ddmJñg AÆ>_§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&8Ÿ&&
9. Ud_ñg CŠIodmoŸ& M§nm U`arŸ& nwÊU^Ôo CÁOmUo nwÊU^ÔmoOŠImoŸ& XÎmo am`mŸ& aÎmdB© XodrŸ& _hM§Xo Hw$_mao Owdam`mŸ& {garH§$Vmnm_moŠImU§ n§Mg`m H$ÊUm Omd nwìd^d nwÀN>mŸ& {V{JÀN>m U`arŸ&{O`gÎmwam`mŸ& Yå_dr[aE AUJmao n{S>bm{^E Omd {gÕoŸ&
&&BB gwh{ddmJñg Ud_§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&9Ÿ&&
10. OB U§ ^§Vo ! Xg_ñg CŠIodmoŸ& Ed§ Ibw O§~y ! VoU§H$mboU§ VoU§ g_EU§ gmBE Um_§ U`ao hmoËWmŸ& CÎmaHw$ê$ CÁOmUo,nmgm{_Amo OŠImoŸ& {_ÎmU§Xr am`mŸ& {garH§$Vm XodrŸ& daXÎmo Hw$_maodragoUm nm_moŠImU§ n§MXodr g`mŸ& {VËW`amJ_U§ gmdJYå_§ nwìd^dnwÀN>mŸ& g`Xwdmao U`aoŸ& {d_bdmhUo am`mŸ& Yå_éB AUJmaon{S>bm{^E, _UwñgmCE {U~Õo Bh CddÊUoŸ& gog§ Ohm gw~mhþñgqMVm Omd nìdÁOm H$ßn§V[aE Omd gìdÆ>{gÕoŸ& VAmo _hm{dXoho OhmXT>nBÊUo Omd {gpÁP{hB ~wpÁP{hB, _w{ƒ{hB, n[a{Uìdm{hB, gìdXwŠImU_§V§ H$ao{hBŸ& Ed§ Ibw Oå~y ! g_UoU§ ^Jd`m _hmdraoU§ Omdg§nÎmoU§ gwh{ddmJmU§ Xg_ñg AÁP`Uñg A`_Æ>o nÊUÎmoŸ! && {Îm~o{_Ÿ&
&&BB gwh{ddmJñg Xg_§ AÁP`U§ g_Îm§Ÿ&&10Ÿ&&
U_mo gw`Xod`mEŸ& {ddmJgw`ñg Xmo gw`I§Ym Xwh{ddmJo `gwh{ddmJo `Ÿ& VËW Xwh{ddmJo Xg AÁP`Um EŠH$gaJm, Xggw Mod{Xdgogw C{Ô{gÁO§{VŸ& Ed§ gwh{ddmJo {d gog§ Ohm Am`mañgŸ&&10Ÿ&&
{ 24 }
CÎmamÜ``Z gyÌ 9dm± AÜ``ZZ{_ndÁOm
MBD$U XodbmoJmAmo, CddÊUmo _mUwgpå_ bmoJpå_Ÿ&Cdg§V-_moh{UÁOmo, gaB nmoam{U § OmB§Ÿ&&1Ÿ&&
OmB§ g[aÎmw `d§, ghg§~wÕmo AUwÎmao Yå_oŸ&nwÎm§ R>doÎmw aÁOo, A{^{UŠI_B U_r am`mŸ&&2Ÿ&&
gmo XodbmoJg[ago, A§VoCa-daJAmo dao moEŸ&^w§{OÎmw U_r am`m, ~wÕmo moJo n[aÀM`BŸ&&3Ÿ&&
{_{hb§ gnwa-OUd §, ~b_moamoh§ M n[a`U§ gìd§Ÿ&{MÀMm A{^{UŠI§Vmo, EJ§V-_{h{Æ>Amo `d§Ÿ&&4Ÿ&&
H$mobmhbJ y § Amgr, {_{hbmE nìd §Vpå_Ÿ&VB`m am`[a{gpå_, U{_på_ A{^{UŠI_§Vpå_Ÿ&&5Ÿ&&
Aã w{Æ> § am`[aqg, ndÁOm R>mU-_wÎm_§Ÿ&gŠH$mo _mhU-ê$doU§, B_§ d`U_ã~drŸ&&6Ÿ&&
{H$ÊUw-^mo ! AÁO {_{hbmE, H$mobmhbJ g§Hw$bmŸ&gwìd§{V XméUm gÔm, nmgmEgw {Jhogw Ÿ&&7Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoC-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&8Ÿ&&
{_{hbmE MoBE dÀN>o, gr`ÀN>mE _Umoa_oŸ&nÎm-nwß\$-\$bmodoE, ~hÿU§ ~hþ-JwUo g`mŸ&&9Ÿ&&
dmEU hra_mUpå_, MoB`på_ _Umoa_oŸ&Xw{h`m AgaUm AÎmm, EE H§$X§{V ^mo ! IJmŸ&&10Ÿ&&
{ 25 }
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo Uq_ am`[aqg, XoqdXmo BU_ã~drŸ&&11Ÿ&&
Eg A½Jr ` dmD$ `, E § S>ÁPB _§{Xa§Ÿ&^`d§ A§VoCa§ VoU§, H$sg U§ UmdnoŠIhŸ&&12Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&13Ÿ&&
gwh§ dgm_mo Ordm_mo, Ooqg _mo UpËW qH$MU§Ÿ&{_{hbmE S>ÁP_mUrE, U _o S>ÁPB qH$MU§Ÿ&&14Ÿ&&
MÎm-nwÎm-H$bÎmñg, {Uìdmdmañg {^ŠIwUmoŸ&{n § U {dÁOB qH${M, Apßn § {n U {dÁOBŸ&&15Ÿ&&
~hþ§ Iw _w{UUmo ^Ô§, AUJmañg {^ŠIwUmoŸ&gìdAmo {dßn_wŠH$ñg, EJ§V_UwnñgAmoŸ&&16Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo Uq_ am`[aqg, XoqdXmo BU_ã~drŸ&&17Ÿ&&
nmJma§ H$maBÎmmU§, JmonwaÅ>mbJm{U Ÿ&CñgybJg`½KrAmo, VAmo JÀN>{g I{Îm`mŸ&&18Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&19Ÿ&&
gÕ§ UJa§ {H$ÀMm, Vd-g§da-_½Jb§Ÿ&I§qV {UCU-nmJma§, {VJwÎm§ XwßnY§g §Ÿ&&20Ÿ&&
YUw§ naŠH$_§ {H$ÀMm, Ord§ M B[a § g`mŸ&{YB§ M Ho$`U§ {H$ÀMm, gÀMoU§ n{b_§WEŸ&&21Ÿ&&
{ 26 }
Vd-Umam`OwÎmoU, {^ÎmyU§ H$å_-H§$Mw §Ÿ&
_wUr {dJ`-g§Jm_mo, dmAmo n[a_wÀMEŸ&&22Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&
VAmo Uq_ am`[aqg, XoqdXmo BU_ã~drŸ&&23Ÿ&&
nmgmE H$maBÎmmU§, dÕ-_mU-{Jhm{U Ÿ&
dmb½J-nmoB`mAmo , VAmo JÀN>{g I{Îm`mŸ&&24Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&
VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&25Ÿ&&
g§g`§ Ibw gmo Hw$UB, Omo _½Jo Hw$UB Ka§Ÿ&
OËWod J§Vw{_ÀN>oÁOm, VËW Hw$ìdoÁO gmg`§Ÿ&&26Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&
VAmo Uq_ am`[aqg, XoqdXmo BU_ã~drŸ&&27Ÿ&&
Am_mogo bmo_hmao `, J§{R>^oE ` VŠH$aoŸ&
UJañg Io_§ H$mD$U§, VAmo JÀN>{g I{Îm`mŸ&&28Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&
VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&29Ÿ&&
AgB§ Vw _Uwñgoqh, {_ÀN>m X§S>mo nC§OBŸ&
AH$m[aUmo@ËW ~ÁP§{V, _wÀMB H$maAmo OUmoŸ&&30Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&
VAmo Uq_ am`[aqg, XoqdXmo BU_ã~drŸ&&31Ÿ&&
{ 27 }
Oo Ho$B npËWdm VwÁP§, UmU_§{V Uam{hdmŸ&
dgo Vo R>mdBÎmmU§, VAmo JÀN>{g I{Îm`mŸ&&32Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD-H$maU-MmoBAmoŸ&
VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&33Ÿ&&
Omo ghñg§ ghñgmU§, g§Jm_o XwÁOE {OUoŸ&
EJ§ {OUoÁO AßnmU§, Eg go na_mo OAmoŸ&&34Ÿ&&
AßnmU-_od OwÁPm{h, qH$ Vo OwÁPoU ~ÁPAmoŸ&
AßnUm-_od AßnmU§, {O{UÎmm gwh_ohEŸ&&35Ÿ&&
n§qM{X`m{U H$moh§, _mU§ _m § Vhod bmoh§ MŸ&
XwÁO § Mod AßnmU§, gìd§ Aßno {OE {O §Ÿ&&36Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoC-H$maU-MmoBAmoŸ&
VAmo Uq_ am`[aqg, XoqdXmo BU_ã~drŸ&&37Ÿ&&
OBÎmm {dCbo OÊUo, moBÎmm g_U-_mhUoŸ&
XÀMm moÀMm {OÆ>m , VAmo JÀN>{g I{Îm`mŸ&&38Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoC-H$maU-MmoBAmoŸ&
VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&39Ÿ&&
Omo ghñg§ ghñgmU§, _mgo _mgo Jd§ XEŸ&
Vñg{d g§O_mo goAmo, AqXVñg@{d qH$MU§Ÿ&&40Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoC-H$maU-MmoBAmoŸ&
VAmo Uq_ am`[aqg, XoqdXmo BU_ã~drŸ&&41Ÿ&&
{ 28 }
Kmoamg_§ MBÎmmU§, AÊU§ nËWo{g Amg_§Ÿ&Bhod nmoghaAmo, dm{h _Uw m{hdmŸ&&42Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoD$-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&43Ÿ&&
_mgo _mgo C Omo ~mbmo, Hw$g½JoU§ Vw ^§wOEŸ&U gmo gw ŠIm`-Yå_ñg, H$b§ A½KB gmobqgŸ&&44Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoC-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo Uq_ am`[aqg, XoqdXmo BU_ã~drŸ&&45Ÿ&&
{haÊU§ gwdÊU§ _{U_wÎm§, H§$g§ Xyg§ M dmhU§Ÿ&H$mog§ d–mdBÎmmU§, VAmo JÀN>{g I{Îm`mŸ&&46Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoC-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&47Ÿ&&
gwdÊU-éßnñg C nìd`m do, {g`m hþ Ho$bmgg_m Ag§I`mŸ&Uañg bwÕñg U Voqh qH${M, BÀN>m hþ AmJmgg_m AU§{V`mŸ&&48Ÿ&&
nwT>dr gmbr Odm Mod, {haÊU§ ngw{^ñghŸ&n{S>nwÊU§ Umb_oJñg, BB {dÁOm Vd§ MaoŸ&&49Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoC-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo Uq_ am`[aqg, XoqdXmo BU_ã~drŸ&&50Ÿ&&
AÀN>oaJ-_ã wXE, moE M`{g npËWdmŸ&Ag§Vo H$m_o nËWo{g, g§H$ßnoU {dhå_{gŸ&&51Ÿ&&
E`_Æ>§ {Ugm{_Îmm, hoC-H$maU-MmoBAmoŸ&VAmo U_r am`[agr, XoqdX§ BU_ã~drŸ&&52Ÿ&&
{ 29 }
gëb§ H$m_m {dg§ H$m_m, H$m_m Amgr{dgmod_mŸ&H$m_o ` nËWo_mUm, AH$m_m O§{V Xmo½JB§Ÿ&&53Ÿ&&
Aho d`§{V H$mohoU§, _mUoU§ Ah_m JB©Ÿ&_m`m JB©-n{S>½KmAmo, bmo mAmo XwhAmo §Ÿ&&54Ÿ&&
AdCpÁPD$U _mhU-ê$d§, {dCpìdD$U B§XÎm§Ÿ&d§XB A{^ËWwU§Vmo, B_mqh _hþamqh d½JyqhŸ&&55Ÿ&&
Ahmo Vo {UpÁOAmo H$mohmo, Ahmo _mUmo namBAmoŸ&Ahmo Vo {UapŠH$`m _m`m, Ahmo bmohmo dgrH$AmoŸ&&56Ÿ&&
Ahmo Vo A‚md§ gmhþ, Ahmo Vo gmhþ _Ôd§Ÿ&Ahmo Vo CÎm_m I§Vr, Ahmo Vo _w{Îm CÎm_mŸ&&57Ÿ&&
Bh§ {g CÎm_mo ^§Vo , noÀMm hmo{h{g CÎm_mo Ÿ&bmoJwÎm-_wÎm_§ R>mU§, {gqÕ JÀN{g UraAmoŸ&&58Ÿ&&
Ed§ A{^ËWwU§Vmo, am`[aqg CÎm_mE gÕmEŸ&n`m{hU§ H$a|Vmo, nwUmo nwUmo d§XB gŠH$moŸ&&59Ÿ&&
Vmo d§{XD$U nmE, MŠH§$ Hw$gbŠIUo _w{UdañgŸ&AmJmgoUwßnBAmo, b{b`-Mdb-H§w$S>b-{VarS>rŸ&&60Ÿ&&
U_r U_oB AßnmU§, gŠI§ gŠHo$U MmoBAmoŸ&MBD$U Joh§ M doXohr, gm_ÊUo nÁOwd{Æ>AmoŸ&Ÿ&61Ÿ&&
Ed§ H$a|{V g§~wÕm, n§{S>`m n{d`ŠIUmŸ&{d{U`Å>§{V moJogw, Ohm go U_r am`[agrŸ&&62Ÿ&&
&&{Îm ~o{_Ÿ&&mmm
{ 30 }
nwpÀN>¨>ñgw U§ (draËWwB©)nwpÀN>¨>ñgw U§ g_Um _mhUm `, AJm[aUmo `m n[a{VpËW`m `Ÿ&go Ho$B UoJ§V{h`Yå__mhþ, AUo{bg§ gmhþ g{_ŠI`mEŸ&&1Ÿ&&
H$h§ M UmU§ H$h§ X§gU§ go, grb§ H$h§ Um`gw`ñg AmgrŸ&OmUm{g U§ {^ŠIw OhmVhoU§, Ahmgw`§ ~y{h Ohm {Ug§V§Ÿ&&2Ÿ&&
Io`ÊUE go Hw$gbo _hogr, AU§VUmUr ` AU§VX§grŸ&Og§{gUmo MŠIwnho {R>`ñg, OmUm{h Yå_§ M {YB§ M no{hŸ&&3Ÿ&&
C–§ Aho`§ {V[a`§ {Xgmgw, Vgm ` Oo Wmda Oo ` nmUmŸ&go {UÀM{UÀMo{h g{_ŠI nÊUo, Xrdo d Yå_§ g{_ § CXmhþŸ&&4Ÿ&&
go gìdX§gr A{^^y`UmUr, {Uam_J§Yo {YB_§ {R>`ßnmŸ&AUwÎmao gìdOJ§{g {dÁO§, J§Wm AVrVo A^E AUmD$Ÿ&&5Ÿ&&
go ^yBnÊUo A{UE`Mmar, Amoh §Va o Yra o AU§VMŠIyŸ&AUwÎma§ VßnB gy[aE dm, dBamo`qUXo d V_§ nJmgoŸ&&6Ÿ&&
AUwÎma§ Yå_{_U§ {OUmU§, Uo`m _wUr H$mgd AmgwnÊUoŸ&B§Xo d XodmU _hmUw^mdo, ghñgUo`m {X{d U§ {d{gÆ>oŸ&&7Ÿ&&
go nÊU`m AŠI`gmJao dm, _hmoXhr dm {d AU§VnmaoŸ&AUmBbo dm AH$gmB© _wŠHo$, gŠHo$ d Xodm{hdB© OwB_§Ÿ&&8Ÿ&&
go dr[aEU§ n{S>nwÊUdr[aE, gwX§gUo dm UJgìdgoÆ> o Ÿ&gwambE dmgr _wXmJao go, {dam`E UoJJwUmoddoEŸ&&9Ÿ&&
g`§ ghñgmU C Om o`UmU§, {VH § $S >J o n §S >Jd oO`§V o Ÿ&go Omo`Uo UdUdBghñgo, C–xpñgVmo hoÆ> ghñg_oJ§Ÿ&&10Ÿ&&
{ 31 }
nwÆ> o U^o {MÆ>B ^y{_d{Æ>E, O§ gy[a`m AUwn[adÅ>`§{VŸ&go ho_dÊUo ~hþU§XUo `, O§{g aB§ doX`§{V _qhXmŸ&&11Ÿ&&
go nìdE gÔ_hßnJmgo, {dam`B H § $MU_Æ>dÊUo Ÿ&AUwÎmao {J[agw ` nìdXw½Jo, {J[adao go O{bE d ^mo_oŸ&&12Ÿ&&
_hrE _ÁP§{_ {R>E UqJXo, nÊUm`Vo gy[aE gwÕbogoŸ&Ed§ {garE C g y[adÊUo, _Umoa_o Omo B ApÀM_mbrŸ&&13Ÿ&&
gwX§gUñgod Ogmo {J[añg, ndwÀMB _hVmo nìd`ñgŸ&EVmod_o g_Uo Um`nwÎmo, OmB-Ogmo-X§gU-UmUgrboŸ&&14Ÿ&&
{J[adao dm {Ughm@@``mU§, é`E d goÆ> o db`m`VmU§Ÿ&VAmod_o go OJ^yBnÊUo, _wUrU _ÁPo V_wXmhþ nÊUoŸ&&15Ÿ&&
AUwÎma § Yå__wB ©aBÎmm, AUwÎma § PmUda § {P`mB § Ÿ&gwgwŠH$gwŠH§$ AnJ§S>gwŠH§$, g§qIXwEJ§VdXmVgwŠH§$Ÿ&&16Ÿ&&
AUwÎma½J § na_ § _h ogr, AgogH$å_ § g {dgm ohBÎmm Ÿ&{gqÕ JB§ gmB_U§VnÎmo, UmUoU grboU ` X§gUoUŸ&&17Ÿ&&
éŠIogw UmE Oh gm_br dm, O§{g aB§ doX`§{V gwdÊUmŸ&dUogw dm U§XU_mhþ goÆ>§, UmUoU grboU ` ^yBnÊUoŸ&&18Ÿ&&
W{U`§ d gÔmU AUwÎmao C, M§Xmo d VmamU _hmUw^mdoŸ&J§Yogw dm M§XU_mhþ goÆ>§, Ed§ _wUrU§ An{S>ÊU_mhþŸ&&19Ÿ&&
Ohm g`§^y CXhrU goÆ> o, UmJogw dm YaqUX_mhþ goÆ> o Ÿ&ImoAmoXE dm agdoO`§Vo, VdmodhmUo _w{UdoO`§VoŸ&&20Ÿ&&
{ 32 }
hËWrgw EamdU_mhþ UmE, grhmo {_`mU§ g{bbmU J§JmŸ&nŠIrgw dm Jébo doUwXodo, {UìdmUdmXr {Uh Um`nwÎmoŸ&&2Ÿ1Ÿ&&
Omohogw UmE Oh drggoUo, nwß\o$gw dm Oh AaqdX_mhþŸ&IÎmrU goÆ>o Oh X§VdŠHo$, BgrU goÆ>o Vh dÕ_mUoŸ&&22Ÿ&&
XmUmU goÆ> § A^`ßn`mU§, gƒogw dm AUdÁO§ d`§{VŸ&Vdogw dm CÎm_§ ~§^Moa§, bmoJwÎm_o g_Uo Um`nwÎmoŸ&&23Ÿ&&
{R>B©U goÆ>m bdgÎm_m dm, g^m gwhå_m d g^mU goÆ>mŸ&{UìdmUgoÆ>m Oh gìdYå_m, U Um`nwÎmm na_pËW UmUrŸ&&24Ÿ&&
nwT>mod_o YwUB {dJ`Jo{h, U gpÊUqh Hw$ìdB AmgwnÊUoŸ&V[aC§ g_wÔ§ M _hm^dmoK§, A^ §H$ao dra AU§VMŠIyŸ&&25Ÿ&&
H$moh§ M _mU§ M Vhod _m §, bmo § MCËW§ M AÁPËWXmogmŸ&E`m{U d§Vm Aahm _hogr, U Hw$ìdB nmd§ U H$madoBŸ&&26Ÿ&&
{H$[a`m{H$[a`§ doUB`mUwdm`§, AÊUm{U`mU§ n{S>`ÀM R>mU§Ÿ&go gìddm`§ BB do`BÎmm, Cd{Æ>E g§O_Xrham`§Ÿ&&27Ÿ&&
go dm[a`m BËWr gamB^Îm §, CdhmUd§ XwŠII`Æ>`mEŸ&bmoJ§ {d{XÎmm Ama§ na§ M, gìd§ n y dm[a` gìddma§Ÿ&&28Ÿ&&
gmoÀMm ` Yå_§ A[ah§V^m{g`§, g_m{h`§ AÆ>nXmodgwÕ§Ÿ&V§ gÔhmUm OUm AUmD$, B§Xo d Xodm{hd AmJ{_ñg§{VŸ&&29Ÿ&&
&&{Îm ~o{_Ÿ&&
mmmm
{ 33 }
ñVmoÌ, N>§X {d^mJ
^ŠVm_a ñVmoÌ^ŠVm_aàUV_m¡{b_{Uà^mUm-_wÚmoVH§$ X{bVnmnV_mo{dVmZ_²Ÿ&gå`H²$ àUå` {OZnmX wJ§ wJmXm-dmbå~Z§ dObo nVVm§ OZmZm_²Ÿ&&1Ÿ&&
`: g§ñVwV: gH$bdmL²>_`VÎd~moYm-XwX² yV~w{Õ nQw>{^: gwabmoH$ZmW¡:Ÿ&ñVmoÌ¡O©JV²{ÌV`{MÎmha¡éXma¡:ñVmoî o {H$bmh_{n V§ àW_§ {OZoÝÐ_²Ÿ&&2Ÿ&&
~wÕçm {dZm@{n {d~wYm{M©VnmXnrR> !ñVmoVw§ g_wÚV_{V{d©JVÌnmo@h_²Ÿ&~mb§ {dhm` Obg§pñWV{_ÝXw{~å~-_Ý`: H$ BÀN>{V OZ: ghgm J«hrVw_²Ÿ&&3Ÿ&&
dŠVw§ JwUmZ² JwUg_wÐ ! eem‘>H$mÝVmZ²,H$ñVo j_: gwaJwé: à{V_mo@{n ~wÕçmŸ&H$ënm§VH$mbndZmoÕVZH«$MH«§$,H$mo dm VarVw_b_§~w{Z{Y§> wOmä`m_²Ÿ&&4Ÿ&&
gmo@h§ VWm{n Vd pŠVdemÝ_wZre,H$Vwª ñVd§ {dJVepŠVa{n àd¥Îm:Ÿ&àrË`mË_dr ©_{dMm © _¥Jmo (_¥Jr) _¥JoÝЧ,Zmä o{V qH$ {ZO{eemo: n[anmbZmW©_²Ÿ&&5Ÿ&&
AënlwV§ lwVdVm§ n[ahmgYm_,ËdØpŠVaod _wIarHw$éVo ~bmÝ_m_²Ÿ&
{ 34 }
`ËH$mo{H$b: {H$b _Ym¡ _Ywa§ {dam¡{V,VÀMm_«MméH${bH$m{ZH$a¡H$hoVw:Ÿ&&6Ÿ&&
ËdËg§ñVdoZ dgÝV{Vg{Þ~Õ§,nmn§ jUmËj`_wn¡{V eara^mOm_²Ÿ&AmH«$mÝVbmoH$_{bZrb_eof_mew,gy mªew{^Þ{_d emd©a_ÝYH$ma_²Ÿ&&7Ÿ&&
_Ëdo{V ZmW Vd g§ñVdZ§ _ oX-_maä`Vo VZw{Y`m@{n Vd à^mdmV²Ÿ&MoVmo h[aî`{V gVm§ Z{bZrXbofw,_wŠVm\$bÚw{V_wn¡{V ZZyX{~ÝXw:Ÿ&&8Ÿ&&
AmñVm§ Vd ñVdZ_ñVg_ñVXmof§ËdËg§H$Wm@{n OJVm§ Xw[aVm{Z hpÝVŸ&Xyao ghò{H$aU: Hw$éVo à^¡d,nÙmH$aofw ObOm{Z {dH$me^mpÄOŸ&&9Ÿ&&
ZmË`X² wV§ wdZ yfU yVZmW !,yV¡Jw©U¡ y©{d dÝV_{^îQw>dÝV:Ÿ&
Vwë`m ^dpÝV ^dVmo ZZw VoZ qH$ dm,yË`m{lV§ Bh ZmË_g_§ H$amo{VŸ&&10Ÿ&&
ÑîQ²>dm dÝV_{Z_of{dbmoH$Zr §,ZmÝ`ÌVmof_wn`m{V OZñ` Mjw:Ÿ&nrËdm n`: e{eH$aÚw{VXw½Y{gÝYmo:,jma§ Ob§ Ob{ZYoa{eVw§ H$ BÀN>oV²Ÿ&&11Ÿ&&
¡: emÝVamJé{M{^: na_mUw{^ñËd§,{Z_m©{nVpñÌ wdZ¡H$bbm_ yV !Ÿ&VmdÝV Ed Ibw Vo@ß`Ud: n¥{Wì`m§,`Îmo g_mZ_na§ Z {h ê$n_pñVŸ&&12Ÿ&&
{ 35 }
dŠÌ§ Šd Vo gwaZamoaJZoÌhm[a,{Z:eof{Z{O©VOJpËÌV`mon_mZ_²Ÿ&{~å~§ H$b‘>_{bZ§ Šd {ZemH$añ`,`Ûmgao d{V nmÊSw>nbmeH$ën_²Ÿ&&13Ÿ&&
gånyU©_ÊS>beem‘>H$bmH$bmn !ew «m JwUmpñÌ wdZ§ Vd b§K`pÝVŸ&o g§{lVmpñÌOJXrída ! ZmW_oH§$,
H$ñVm{Þdma`{V gÄMaVmo WoîQ>_²Ÿ&&14Ÿ&&{M̧ {H$_Ì {X Vo {ÌXem§JZm{^-ZuV§ _ZmJ{n _Zmo Z {dH$ma_mJ©_²Ÿ&H$ënmÝVH$mb_éVm M{bVmMboZ,qH$ _ÝXam{Ð{eIa§ M{bV§ H$Xm{MV²Ÿ&&15Ÿ&&
{ZYy©_d{V©and{O©VV¡bnya:H¥$ËñZ§ OJËÌ`{_X§ àH$Q>rH$amo{fŸ&Jå`mo Z OmVw _éVm§ M{bVmMbmZm§,Xrnmo@nañËd_{g ZmW ! OJËàH$me:Ÿ&&16Ÿ&&
ZmñV§ H$Xm{MXwn`m{g Z amhþJå`:,ñnîQ>rH$amo{f ghgm wJnÁOJpÝVŸ&Zmå^moYamoXa{ZéÕ _hmà^md:,gy m©{Vem{`_{h_m@{g _wZrÝÐ ! bmoHo$Ÿ&&17Ÿ&&
{ZË`moX § X{bV_moh_hmÝYH$ma§,Jå § Z amhþdXZñ` Z dm[aXmZm_²Ÿ&{d «mOVo Vd _wImãO_ZënH$mpÝV,{dÚmoV`ÁOJXnyd©eem‘>{~å~_²Ÿ&&18Ÿ&&
{ 36 }
qH$ ed©arfw e{eZm@{• {ddñdVm dm,`wî_Ý_wI|XwX{bVofw V_:gw ZmW !Ÿ&{ZînÞem{bdZem{b{Z OrdbmoHo$,H$m ª {H$`ÁObYa¡O©b^maZ_«¡:Ÿ&&19Ÿ&&
kmZ§ Wm Ëd{` {d^m{V H¥$VmdH$me§,Z¡d§ VWm h[aham{Xfw Zm`Ho$fwŸ&VoO:ñ\w$aÝ_{Ufw m{V Wm _hÎd§,Z¡d§ Vw H$mMeH$bo {H$aUmHw$bo@{nŸ&&20Ÿ&&
_Ý o da§ h[ahamX` Ed ÑîQ>m:,ÑîQ>ofw ofw öX`§ Ëd{` Vmof_o{VŸ&qH$ dr{jVoZ dVm w{d oZ ZmÝ`:,H$píMÝ_Zmoha{V ZmW dmÝVao@{nŸ&&21Ÿ&&
ñÌrUm§ eVm{Z eVemo OZ`pÝV nwÌmZ²,ZmÝ`m gwV§ ËdXwn_§ OZZr àgyVmŸ&gdm©{XemoXY{V^m{Zghòapí_,àmÀ od{XJ²OZ`{V-ñ\w$aX§ewOmb_²Ÿ&&22Ÿ&&
Ëdm_m_ZpÝV _wZ`: na_§ nw_m§g-_m{XË`dU©__b§ V_g: nañVmV²Ÿ&Ëdm_od gå`Jwnbä` O`pÝV _¥Ë w§,ZmÝ`: {ed: {ednXñ` _wZrÝÐ ! nÝWm:Ÿ&&23Ÿ&&
Ëdm_ì` § {d w_{MÝË`_g§»`_mÚ§,~«÷mU_rída_ZÝV_Z§JHo$Vw_²Ÿ&`moJrída§ {d{XV`moJ_ZoH$_oH§$,kmZñdê$n__b§ àdXpÝV gÝV:Ÿ&&24Ÿ&&
{ 37 }
~wÕñËd_od {d~wYm{M©V~w{Õ~moYmV²,Ëd§ e‘>amo@{g wdZÌ`e‘>aËdmV²Ÿ&YmVm@{g Yra ! {ed_mJ©{dYo{d©YmZmV²,ì`ŠV§ Ëd_od JdZ² ! nwéfmoÎm_mo@{gŸ&&25Ÿ&&
Vwä § Z_pñÌ wdZm{V©ham` ZmW,Vwä § Z_: {j{VVbm_b yfUm`Ÿ&Vwä § Z_pñÌOJV: na_oídam`,Vwä § Z_mo {OZ ! dmoX{YemofUm`Ÿ&&26Ÿ&&
H$mo {dñ_`mo@Ì {X Zm_ JwU¡aeof¡-ñËd§g§{lVmo {ZadH$meV`m _wZre !Ÿ&Xmof¡énmÎm{d{dYml`OmVJd£:,ñdßZm§Vao@{n Z H$Xm{MXnr{jVmo@{gŸ&&27Ÿ&&
CÀM¡aemoH$Vég§{lV_wÝ_ yI-_m^m{V ê$n__b§ dVmo {ZVmÝV_²Ÿ&ñnîQ>moëbgpËH$aU_ñVV_mo{dVmZ§,{~å~§ ado[ad n`moYanmíd©d{V©Ÿ&&28Ÿ&&
qghmgZo _{U_ yI{eIm{d{MÌo,{d «mOVo Vd dnw: H$ZH$mdXmV_²Ÿ&{~å~§ {d`{ÛbgX§ewbVm{dVmZ§,Vw§JmoX`m{Ð{eagrd ghòaí_o:Ÿ&&29Ÿ&&
Hw$ÝXmdXmVMbMm_aMméemo §,{d^«mOVo Vd dnw: H$bYm¡VH$mÝV_²Ÿ&CÚÀN>em‘>-ew{M{ZP©a-dm[aYma-_wÀM¡ñVQ>§ gwa{Jao[ad emVH$m¡å^_²Ÿ&&30Ÿ&&
{ 38 }
N>ÌÌ § Vd {d^m{V eem‘>H$mÝV-_wÀM¡: pñWV§ ñW{JV^mZwH$aàVmn_²Ÿ&_wŠVm\$b-àH$aOmb-{dd¥Õemo §-à»`mn`pËÌOJV: na_oídaËd_²Ÿ&&31Ÿ&&
Jå^ra-Vma-adny[aV-{Xp½d^mJ-ó¡bmoŠ`bmoH$ew g§J_ y{VXj:Ÿ&gÕ_©amOO`KmofUKmofH$: gZ²,Io XwÝXw{^Üd©Z{V Vo eg: àdmXrŸ&&32Ÿ&&
_ÝXmagwÝXaZ_oê$gwnm[aOmV-g§VmZH$m{XHw$gw_moËH$ad¥pîQ>éÕmŸ&JÝYmoX{~ÝXwew _ÝX_éËànmVm,{Xì`m {Xd: nV{V Vo dMgm§ V{Vdm©Ÿ&&33Ÿ&&
ew «Ëà^mdb` y[a{d^m {d^moñVo,bmoH$Ì`-Úw{V_Vm§ Úw{V_m{jnÝVrŸ&àmoÚX²-{XdmH$a-{ZaÝVa y[ag§»`m,XrßË`m O`Ë`{n {Zem_{n gmo_gm¡å`m_²Ÿ&&34Ÿ&&
ñdJm©ndJ©J__mJ©-{d_mJ©UoîQ>-gÕ_©VÎdH$WZ¡H$-nQw>pñÌbmoŠ`m:Ÿ&{Xì`Üd{Z ©d{V Vo {deXmW©gd©-^mfmñd^md-n[aUm_JwU¡: à`moÁ`:Ÿ&&35Ÿ&&
C{ÞÐho_-Zdn‘>O-nwÄOH$mpÝV,n w©ëbgÞI_ yI{eIm@{^am_m¡Ÿ&nmXm¡ nXm{Z Vd Ì {OZoÝÐ ! YÎm:,nÙm{Z VÌ {d~wYm: n[aH$ën`pÝVŸ&&36Ÿ&&
{ 39 }
BËW§ Wm Vd {d y{Va ypÁOZoÝÐ !Y_m}nXoeZ{dYm¡ Z VWm nañ`Ÿ&`mÑŠà^m {XZH¥$V: àhVmÝYH$mam,VmX¥ŠH$wVmo J«hJUñ` {dH$m{eZmo@{nŸ&&37Ÿ&&
íÀ`moVÝ_Xm{db{dbmobH$nmob_yb-_Îm «_X² «_aZmX{dd¥ÕH$mon_²Ÿ&EoamdVm^{_^_wÕV_mnVÝV§,ÑîQ²>dm § d{V Zmo dXm{lVmZm_²Ÿ&&38Ÿ&&
{^Þo Hw$å^JbXwÁOdbemo{UVmŠV-_wŠVm\$bàH$a y{fV y{_^mJ:Ÿ&~ÕH«$_: H«$_JV§ h[aUm{Ynmo@{n,ZmH«$m_{V H«$_ wJmMbg§{lV§ VoŸ&&39Ÿ&&
H$ënmÝVH$mbndZmoÕVd{•H$ën§,XmdmZb§ Ád{bV_wÁÁdb_wËñ\w$qbJ_²Ÿ&{díd§ {OKËgw{_d gå_wI_mnVÝV§,ËdÞm_H$sÎm©ZOb§ e_`Ë`eof_²Ÿ&&40Ÿ&&
aŠVojU§ g_XH$mo{H$bH$ÊR>Zrb§,H«$moYmoÕV§ \${UZ_wË\$U_mnVÝV_²Ÿ&AmH«$m_{V H«$_ wJoZ {ZañVe‘>-ñËdÞm_ZmJX_Zr ö{X ñ` nw§g:Ÿ&&41Ÿ&&
dëJVwa§JJOJ{O©V^r_ZmX-_mOm¡ ~b§ ~bdVm_{n ynVrZm_²Ÿ&CÚ{ÔdmH$a_ yI{eImn{dÕ§,ËdËH$sV©ZmÎm_ Bdmew {^Xm_wn¡{VŸ&&42Ÿ&&
{ 40 }
Hw$ÝVmJ«{^ÝZJOemo{UVdm[admh-doJmdVmaVaUmVwa`moY^r_oŸ&wÕo O § {d{OVXwO© Oo njm-
ñËdËnmXn‘>OdZml{`Umo b^ÝVoŸ&&43Ÿ&&Aå^mo{ZYm¡ jw{^V^rfUZH«$MH«$-nmR>rZnrR> `XmoëdUdmS>dm½Zm¡Ÿ&a§JÎma§J{eIapñWV`mZnmÌm-ñÌmg§ {dhm` dV: ñ_aUmX² d«OpÝVŸ&&44Ÿ&&
CX² yV^rfUObmoXa^ma w½Zm:,emoÀ`m§ Xem_wnJVmíÀ wVOr{dVmem:Ÿ&ËdËnmXn‘>OaOmo@_¥V{X½YXohm,_Ë`m© dpÝV _H$aÜdOVwë`ê$nm:Ÿ&&45Ÿ&&
AmnmXH§$R>_wé ûm¥§IbdopîQ>Vm§Jm:,JmT>§ ~¥h{ÞJS>H$mo{Q>{ZK¥îQ>O§Km:Ÿ&ËdÞm__§Ì_{Ze§ _ZwOm: ñ_aÝV:,gÚ: ñd § {dJV~ÝY^`m dpÝVŸ&&46Ÿ&&
_Îm{ÛnoÝÐ_¥JamOXdmZbm{h-g§J«m_dm[a{Y_hmoXa~ÝYZmoËW_²Ÿ&Vñ`mew Zme_wn`m{V § {^ od,`ñVmdH§$ ñVd{__§ _{V_mZYrVoŸ&&47Ÿ&&
ñVmoÌòO§ Vd {OZoÝÐ ! JwU¡{Z©~Õm§,^ŠË`m _`m é{MadU©{d{MÌnwînm_²Ÿ&YÎmo OZmo ` Bh H$ÊR>JVm_Oò§§,V§ _mZVw§J_dem g_wn¡{V bú_r:Ÿ&&48Ÿ&&
mmm
{ 41 }
H$ë`mU_pÝXañVmoÌH$ë`mU_pÝXa_wXma_dÚ- o{X,^rVm^`àX_{ZpÝXV_§{K«-nÙ_²Ÿ&g§gmagmJa{Z_ÁOXeofO§Vw-nmoVm`_mZ_{^Zå` {OZoídañ`Ÿ&&1Ÿ&&
`ñ` ñd § gwaJwéJ©[a_må~wameo:ñVmo̧ gw{dñV¥V_{VZ© {d w{d©YmVw_²Ÿ&VrW}ídañ` H$_R>ñ_`Yy_Ho$Vmo-ñVñ`mh_of {H$b g§ñVdZ§ H$[aî`oŸ&&2Ÿ&&
gm_mÝ`Vmo@{n Vd dU©{`Vw§ ñdê$n-_ñ_mÑem: H$W_Yre ! d§Ë`Yrem:Ÿ&Y¥îQ>mo@{n H$m¡{eH${eew ©{X dm {XdmÝYmo,ê$n§ àê$n`{V qH$ {H$b K_©aí_o: ?Ÿ&&3Ÿ&&
_mohj`mXZw dÞ{n ZmW ! _Ë`m},ZyZ§ JwUmZ² JU{`Vw§ Z Vd j_oVŸ&H$ënmÝVdmÝVn`g: àH$Q>mo@{n ñ_mZ²-_r oV Ho$Z ObYoZ©ZwaËZam{e: ?Ÿ&&4Ÿ&&
Aä wÚVmo@pñ_ Vd ZmW ! OS>me`mo@{n,H$Vwª ñVd§ bgXgL²>»`JwUmH$añ` ?Ÿ&~mbmo@{n qH$ Z {ZO~mhþ wJ§ {dVË`Ÿ&{dñVrU©Vm§ H$W`{V ñd{Y`m@å~wameo: ?Ÿ&&5Ÿ&&
o mo{JZm_{n Z mpÝV JwUmñVdoe,dŠVw§ H$W§ ^d{V Vofw __mdH$me: ?Ÿ&OmVm VXod_g_r{jVH$m[aVo §,OënpÝV dm {ZO{Jam ZZw n{jUmo@{nŸ&&6Ÿ&&
{ 42 }
AmñVm_{MÝË`_{h_m {OZ ! g§ñVdñVo,Zm_m{n nm{V dVmo dVmo OJpÝVŸ&Vrd«mVnmonhVnmÝWOZm{ÞXmKo,àrUm{V nÙgag: gagmo@{Zbmo@{nŸ&&7Ÿ&&
õÛ{Îm©Zr Ëd{` {d^mo ! {e{Wbr^dpÝV,O§Vmo jUoZ {Z{dS>m A{n H$_©~ÝYm:Ÿ&gÚmo wO“__`m Bd _Ü`^mJ-_ä`mJVo dZ{eIpÊS>{Z MÝXZñ`Ÿ&&8Ÿ&&
_wÀ §V Ed _ZwOm ghgm {OZoÝÐ,am¡Ð¡énÐdeV¡ñËd{` dr{jVo@{nŸ&Jmoñdm{_{Z ñ\w$[aVVoO{g X¥îQ>_mÌo,Mmoa¡[admew ned: ànbm`_mZ¡:Ÿ&&9Ÿ&&
Ëd§ VmaH$mo {OZ ! H$W§ ^{dZm§ V Ed,Ëdm_wÛhpÝV öX oZ XwÎmaÝV:Ÿ&`Ûm Ñ{VñVa{V `ÁOb_of ZyZ-_ÝVJ©Vñ` _éV: g {H$bmZw md:Ÿ&&10Ÿ&&
`pñ_Z² haà ¥V`mo@{n hVà^mdm:,gmo@{n Ëd`m a{Vn{V: j{nV: jUoZŸ&{dÜ_m{nVm hþV wO: n`gmW oZ,nrV§ Z qH$ VX{n XwY©admS>doZ ?Ÿ&&11Ÿ&&
ñdm{_ÞZënJ[a_mU_{n ànÞm-ñËdm§ OÝVd: H$W_hmo öX`o XYmZm: ?OÝ_moXqY bKw VaÝË`{VbmKdoZ,{MÝË`mo Z hÝV _hVm§ {X dm à^md:Ÿ&&12Ÿ&&
{ 43 }
H«$moYñËd`m {X {d^mo ! àW_§ {ZañVmo,ÜdñVmñVXm dV H$W§ {H$b H$_©Mm¡am: ?ßbmofË`_wÌ {X dm {e{eam@{n bmoHo$,ZrbÐþ_m{U {d{nZm{Z Z qH$ {h_mZrŸ&&13Ÿ&&
Ëdm§ mo{JZmo {OZ ! gXm na_mË_ê$n-_Ýdof`pÝV öX`må~wOH$moeXoeonyVñ` {Z_©béMo ©{X dm {H$_Ý`-Xjñ` gå^{d nX§ ZZw H${U©H$m`m:Ÿ&&14Ÿ&&
Ü`mZmpÁOZoe ! dVmo {dZ: jUoZ,Xoh§ {dhm` na_mË_Xem§ d«OpÝVŸ&Vrd«mZbmXwnb^md_nmñ` bmoHo$,Mm_rH$aËd_{Mam{Xd YmVw oXm:Ÿ&&15Ÿ&&
AÝV: gX¡d {OZ ! `ñ` {d^mì`go Ëd§,^ì ¡: H$W§ VX{n Zme`go eara_²Ÿ&EVËñdê$n_W _Ü`{dd{V©Zmo {h,`{ÛJ«h§ àe_`pÝV _hmZw mdm:Ÿ&&16Ÿ&&
AmË_m _Zr{f{^a § ËdX oX~wÕçm,Ü`mVmo {OZoÝÐ ! dVrh dËà^md:Ÿ&nmZr`_ß`_¥V{_Ë`Zw{MÝË`_mZ§,qH$ Zm_ Zmo {df{dH$ma_nmH$amo{V ?Ÿ&&17Ÿ&&
Ëdm_od drVV_g§ nadm{XZmo@{n,ZyZ§ {d^mo ! h[aham{X{Y`m ànÞm:Ÿ&qH$ H$mMH$m_{b{^are ! {gVmo@{n e§Imo,Zmo J¥øVo {d{dYdU©{dn © oUŸ&&18Ÿ&&
{ 44 }
Y_m}nXoeg_ o g{dYmZw mdm-XmñVm§ OZmo ^d{V Vo Véaß`emoH$:Ÿ&Aä wX²JVo {XZnVm¡ g_hréhmo@{n,qH$ dm {d~moY_wn`m{V Z OrdbmoH$:Ÿ&&19Ÿ&&
{M̧ {d^mo ! H$W_dmL²>_wId¥ÝV_od,{dîdH²$ nVË`{dabm gwanwînd¥pîQ>: ?&ËdX²JmoMao gw_Zgm§ {X dm _wZre !JÀN>pÝV ZyZ_Y Ed {h ~ÝYZm{ZŸ&&20Ÿ&&
ñWmZo J^raöX`moX{Yg§ dm`m:,nr yfVm§ Vd {Ja: g_wXra`pÝVŸ&nrËdm V: na_g§_Xg§J^mOmo,^ì`m d«OpÝV Vagm@ß`Oam_aËd_²Ÿ&&21Ÿ&&
ñdm{_Z² ! gwXya_dZå` g_wËnVÝVmo,_Ý o dXpÝV ewM`: gwaMm_am¡Km:Ÿ&o@ñ_¡ ZqV {dXYVo _w{Znw§Jdm`,
Vo ZyZ_yÜd©JV`: Ibw ewÕ^mdm:Ÿ&&22Ÿ&&í`m_§ J^ra-{Ja_wÁÁdbho_aËZ-qghmgZñW{_h ì`{eIpÊS>ZñËdm_²Ÿ&AmbmoH$`pÝV a^goZ ZXÝV_wÀM¡-íMm_rH$am{Ð{eagrd Zdmå~wdmh_²Ÿ&&23Ÿ&&
CX²JÀN>Vm Vd {e{VÚw{V _§S>boZ,bwßVÀN>XÀN>{daemoH$Vé~© ydŸ&gm{ÞÜ`Vmo@{n {X dm Vd drVamJ !,ZramJVm§ d«O{V H$mo Z gMoVZmo@{nŸ&&24Ÿ&&
^mo mo ! à_mX_dYy OÜd_oZ-_mJË` {Zd©¥{Vnwat à{V gmW©dmh_²Ÿ&
{ 45 }
EV{ÞdoX`{V Xod ! OJËÌ`m`,_Ý o ZXÞ{^Z^: gwaXwÝXw{^ñVoŸ&&25Ÿ&&
CÚmo{VVofw dVm wdZofw ZmW !,VmampÝdVmo {dYwa § {dhVm{YH$ma:Ÿ&_wŠVmH$bmnH${bVmoÀN²>d{gVmVnÌ-ì`mOmpËÌYm Y¥VVZwY«w©d_ä wnoV:Ÿ&&26Ÿ&&
ñdoZ àny[aV-OJËÌ`-{npÊS>VoZ,H$mpÝV-àVmn`e-gm{_d gÄM oZŸ&_m{UŠ`-ho_-aOVà{d{Z{_©VoZ,gmbÌ oU JdÞ{^Vmo {d^m{gŸ&&27Ÿ&&
{Xì`òOmo {OZ ! Z_pñÌXem{YnmZm-_wËg¥Á` aËZa{MVmZ{n _m¡{b~ÝYmZ²Ÿ&nmXm¡ l`pÝV dVmo {X dm naÌ,ËdËg§J_o gw_Zgmo Z a_ÝV EdŸ&&28Ÿ&&
Ëd§ ZmW ! OÝ_ObYo{d©namL²>_wImo@{n,`Îmma`ñ`gw_Vmo {ZOn¥îR>b½ZmZ²Ÿ&wŠV§ {h nm{W©d{Znñ` gVñVd¡d,
{M̧ {d^mo ! X{g H$_©{dnmH$eyÝ`:Ÿ&&29Ÿ&&{dídoídamo@{n OZnmbH$ ! XwJ©VñËd§,qH$ dmja-àH¥${Vaß`{b{nñËd_re !Ÿ&AkmZdË`{n gX¡d H$WpÄMXod,kmZ§ Ëd{` ñ\w$a{V {díd{dH$mehoVw:Ÿ&&30Ÿ&&
àm½^ma-g§ ¥V-Z^m§{g aOm§{g amofm-XwËWm{nVm{Z H$_R>oZ eR>oZ m{ZŸ&N>m`m{n V¡ñVd Z ZmW ! hVm hVmemo,J«ñVñËd_r{^a`_od na§ XwamË_mŸ&&31Ÿ&&
{ 46 }
`X²JO©Xy{O©VKZm¡K_X « r_§,«í`Îm{S>Ý_wgb_m§gbKmoaYma_²Ÿ&
X¡Ë`oZ _wŠV_W XwñVadm[a XY«o,VoZ¡d Vñ` {OZ ! XwñVadm[aH¥$Ë`_²Ÿ&&32Ÿ&&
ÜdñVmoÜd©Ho$e-{dH¥$VmH¥${V_Î ©_wÊS>-àmbå~ ¥Ø`X-dŠÌ{d{Z ©Xp½Z:Ÿ&àoVd«O: à{V^dÝV_nr[aVmo :,gmo@ñ`m@^dËà{V^d§ dXw:IhoVw:Ÿ&&33Ÿ&&
YÝ`mñV Ed wdZm{Yn ! o {ÌgÝÜ`-_mamY`pÝV {d{Yd{ÛYwVmÝ`H¥$Ë`m:Ÿ&^ŠË`moëbgËnwbH$nú_bXohXoem: !nmXÛ § Vd {d^mo ! w{d OÝ_^mO:Ÿ&&34Ÿ&&
Apñ_Þnma^ddm[a{ZYm¡ _wZre !,_Ý o Z _o ldUJmoMaVm§ JVmo@{gŸ&AmH${U©Vo Vw Vd JmoÌn{dÌ_ÝÌo,qH$ dm {dn{ÛfYar g{dY§ g_o{V ?&&35Ÿ&&
OÝ_m§Vao@{n Vd nmX wJ§ Z Xod !,_Ý o _`m _{hV_r{hVXmZXj_²Ÿ&VoZoh OÝ_{Z _wZre ! nam^dmZm§,OmVmo {ZHo$VZ_h§ _{WVme`mZm_²Ÿ&&36Ÿ&&
ZyZ§ Z _moh{V{_amd¥VbmoMZoZ,nydª {d^mo ! gH¥$X{n à{dbmo{H$Vmo@{gŸ&__m©{dYmo {dYwa`pÝV {h _m_ZWm©:,àmoÚËà~ÝYJV`: H$W_Ý`W¡Vo ?Ÿ&&37Ÿ&&
AmH${U©Vmo@{n _{hVmo@{n {Zar{jVmo@{n,ZyZ§ Z MoV{g _`m {dY¥Vmo@{g ŠË`mŸ&
{ 47 }
OmVmo@pñ_ VoZ OZ~mÝYd ! Xw:Inm̧,`ñ_mpËH«$ m: à{V\$bpÝV Z mdeyÝ`m:Ÿ&&38Ÿ&&
Ëd§ ZmW ! Xw:{IOZdËgb ! ho eaÊ` !,H$méÊ`nwÊ`dgVo ! d{eZm§ daoÊ` !Ÿ&^ŠË`m ZVo _{` _hoe ! X`m§ {dYm`,Xw:Im§Hw$amoÔbZ-VËnaVm§ {dYo{hŸ&&39Ÿ&&
{Z:gL²>»`gmaeaU§ eaU§ eaÊ`-_mgmÚ gm{XV[anwà{WVmdXmV_²Ÿ&ËdËnmXn‘>O_{n à{UYmZdÝÜ`mo,dÜ`mo@pñ_ MoX² wdZnmdZ ! hm hVmo@pñ_Ÿ&&40Ÿ&&
XodoÝÐdÝÚ ! {d{XVm{IbdñVwgma !,g§gma VmaH$ ! {d^mo ! wdZm{YZmW !Ÿ&Ìm`ñd Xod ! H$éUmöX ! _m§ nwZr{h,grXÝV_Ú `Xì`gZmå~wameo:Ÿ&&41Ÿ&&
`ÚpñV ZmW ! dXL²>{K«gamoéhmUm§,^ŠVo: \$b§ {H$_{n gÝV{VgpÄMVm`m:Ÿ&VÝ_o ËdXoH$eaUñ` eaÊ` ! y m:,ñdm_r Ëd_od wdZo@Ì dmÝVao@{nŸ&&42Ÿ&&
BËW§ g_m{hV{Y`mo {d{YdpÁOZoÝÐ,gmÝÐmoëbgËnwbH$H$ÄMw{H$Vm§J^mJm:Ÿ&Ëd{×å~{Z_©b_wImå~wO~Õbú`m,o g§ñVd§ Vd {d^mo ! aM §{V ^ì`m:Ÿ&&43Ÿ&&
OZZ`ZHw$_wXMÝÐ-à^mñdam ñdJ©g§nXmo wŠËdmŸ&Vo {dJ{bV_b{ZM`m, A{MamÝ_moj§ ànÚÝVoŸ&&44Ÿ&&
mmm
{ 48 }
lr dO«nÄOa ñVmoÌ_²lr Z_ñH$ma _hm_ÝÌ H$m {d{Ynyd©H$ On H$aZo dmbm| H$mo On Ho$
àmaå^ _| Bg ñVmoÌ Ûmam _wÐmAm| g{hV AnZo eara H$s ajm H$aZrMm{h`oŸ& _wÐmAm| H$mo JwéOZm| go grI boZm Mm{h`oŸ& AmË_ajm nyd©H$
On H$aZo go AZoH$ bm^ hmoVo h¢Ÿ&
1. › na_opîR> Z_ñH$ma §, gma§ Zd-nXmË_H$_²Ÿ&
AmË_ajmH$a § dO« - nÄOam^§ ñ_amå`h_²Ÿ&&2. › Z_mo A[ah§VmU§, {eañH§$ {ea{g pñWV_²Ÿ&
› Z_mo gìd{gÕmU§, _wIo _wInQ>§ - da_²Ÿ&&
3. › Z_m o Am`[a`mU§, A§Jajm@{Vem{`ZrŸ&› Z_mo CdÁPm`mU§, Am`wY§ hñV`moa²Ñ‹T>_²Ÿ&&
4. › Z_mo bmoE gìdgmhÿU§, _moMHo$ nmX`mo: ew^oŸ&
Egmo n §M U_wŠH$mam o, {ebm-dO«_`r VboŸ&&5. gìd nmdßnUmgUm o, dàm o dO«_`m o ~{h:Ÿ&
_§JbmU§ M gìdoqg, Im{Xam“ma Im{VH$mŸ&&
6. ñdmhmÝV § M nX § k o` §, nT>_ § hdB _ §Jb§ Ÿ&dàm on[a dO«_`§, {nYmZ § X ohajUo Ÿ&&
7. _hmà^mdm - ajo` §, jwÐm onÐd - Zm{eZrŸ&
na_ opîQ >nXm oX ²^ yVm, H${WVm n yd ©g y [a{^:Ÿ&&8. `íM¡d § H w $éV o ajm §, na_ opîQ >-nX ¡: gXmŸ&
Vñ` Z ñ`mX² ^`§ì`m{Y-am{YíMm{n H$XmMZŸ&&
{ 49 }
Cdg½Jha§ ñVmo̧ (AmMm © ^Ð~mhþñdm_r)
1. Cdg½Jha§ nmg§, nmg§ d§Xm{_ H$å_KU_wŠH§$Ÿ&{dgha - {dg{ZÝZmg§ _§Jb - H$ëbmU - Amdmg§Ÿ&&
2. {dgha \w$pëb¨J_§V§, H§$R>o YmaoB Omo g`m _UwAmoŸ&Vñg Jh - amoJ - _mar, XwÆ> - Oam O§{V Cdgm_§Ÿ&&
3. {MÆ>C Xyao _§Vmo VwÁP nUm_mo {d ~hþ\$bmo hmoBŸ&Za - {V[aEgw {d Ordm, nmd§{V Z XwŠI - Xmoh½J§Ÿ&&
4. Vwh gå_Îmo bÕo, qMÎmm_{U - H$ßnnm`dã^{hEŸ&nmd §{V A{d½KoU §, Ordm A`am_a § R >mU § Ÿ&&
5. BA g§WwAmo _hm`gŸ! {Îmã^a - {Zã^aoU {h`EUŸ&Vm XodŸ! {XÁO ~moqh, ^do ^do nmg {OUM§XŸ&&
{VO` nhþÎm ñVmoÌ1. {VO` nhþÎm - n`mg`, AÆ>_hmnm{S>hoa OwÎmmU§Ÿ&
g_` {IÎm {R >`mU§, ga o{_MŠH§ $ {OU§XmU§ Ÿ&&
2. nUdrgm ` Agr`m, nZag nÝZmg-{OUda-g_yhmoŸ&ZmgoC g`b X w[a` §, ^{dAmU§ ^{ÎmOwÎmmU § Ÿ&&
3. drgm nU`mbm{d`, Vrgm nÝZÎm[a {OUd[a ¨XmŸ&Jh ^yA aŠI - gmB{U, Km oédg½J§ nUmg§Vw Ÿ&&
4. gÎm[a nUVrgm{d`, gÆ>r n§Mod {OUJUmo Egmo Ÿ&dm{h - Ob - ObU - h[a, H$[aMmoam[a _hm^ § haCŸ&&
{ 50 }
5. nUnÝZm ` Xgod `, nÞÆ>r Vh ` Mod MmbrgmŸ&
aŠI§V w _ o gara §, X odmgwa nU{_Am {gÕmŸ&&6. › "hahþ§h:' "gagw§g:', "hahþ§h:', VhMod "gagw§g:'Ÿ&
Am{b{hA Zm_ Jã^§, MŠH§$ {H$a gìdAmo ^Ô§Ÿ&&
7-8.› amo{hUr, nÝZÎmr, dÁOqgIbm, Vh dÁO-A§Hw${g`mŸ&MŠHo$g[aZaXÎmm, H$m{b-_hmH$m{b-Vh Jm oarŸ&&J§Ymar, _hOmbm, _mU{d-dBéÅ>-Vh`-AÀNw>ÎmmŸ&
_mU{g-_hm_mUgr`m, {dÁOmXo{dAmo aŠI§V w Ÿ&&9. n §MXg H$å_^y{_gw, CßnÞ§ gÎm[a ¨ {OUmUg`§ Ÿ&
{d{dh a`UmBdÞm o - dgm o{h`§ haC X w[aAmB § Ÿ&&
10. MCVrg - ABg`OwAm, AÅ>_hmnm{S>hoa - H$`gmohmŸ&{VËW`am J` _m ohm, PmEAìdm n`Îm oU § Ÿ&&
11. Am| daH$U`-g§I {dX²Xw_, _aJ`-KUg{Þh§ {dJ`_moh§Ÿ&
gÎm[a g`§ {OUmU§, gìdm_a-nyB`§ d§Xo - ""ñdmhm''Ÿ&&12. Am| ^dUdB-dmUd§Va, OmoBgdmgr-{d_mUdmgr `Ÿ&
Oo Ho${d éÆ>Xodm, Vo gìdo Cdg_§Vw __ ñdmhmŸ&&
13. M§XU-H$ßnya oU§ \$bE, {b{hD$U Im{bA§ nrA§Ÿ&EJ §VamB-Jh^yA - gmB{U - _w½J § nUmgoBŸ&&
14. BA gÎm[ag`§ O§V§, gå_§ _§V§ Xwdm[a n{S>{b{h`§Ÿ&
X w [a`m[a {dO`d§V §, {Zã^§V § {ZÀM_ÀMohŸ&&mmm
{ 51 }
_hmdramîQ>H$ ñVmoÌ1. `Xr` o M ¡VÝ` o _ wH w $a Bd ^mdmpíMX{MÎm:,
g_§ ^mpÝV Y«m ¡ì`-ì``-O{Z-bgÝVmo@ÝVa{hVm:Ÿ&OJV² gmjr _mJ ©-àH$Q >Znam o ^mZ w[ad `m o,_hmdra ñdm_r Z`Z-nW-Jm_r ^dVw Z:Ÿ&&1Ÿ&&
2. AVm_« § `ƒjw: H$_b-`wJb§ ñnÝXa{hV§,OZmZ ² H$m onmnm` § àH$Q >`{V dm@ä`ÝVa_{nŸ&ñ\ w $Q > § _ y {V ©` ©ñ` àe{_V_`r dm{V {d_bm,_hmdra ñdm_r Z`Z-nW-Jm_r ^dVw Z:Ÿ&&2Ÿ&&
3. Z_ÞmHo$ÝÐmbr-_wHw$Q> - _{U-^m-Omb-O{Q>b§,bgËnmXmå^m oOÛ`{_h `Xr` § VZ w^ ¥Vm_ ² Ÿ&^dÁdmbm-emÝË` ¡ à^d{V Ob§ dm ñ_ ¥V_{n,_hmdra ñdm_r Z`Z-nW-Jm_r ^dVw Z:Ÿ&&3Ÿ&&
4. `XMm ©^md oZ à_w{XV_Zm XX w © a Bh,jUmXmgrV² ñdJu JwU-JU-g_¥Õ: gwI{Z{Y:Ÿ&b^ÝVo gغ$m: {edgwIg_mO§ {H$_ w VXm ?_hmdra ñdm_r Z`Z-nW-Jm_r ^dVw Z:Ÿ&&4Ÿ&&
5. H$ZËñdUm ©^mgm o@ß`nJVVZwa ² kmZ-{Zdhm o,{d{MÌmË_m@ß` oH$m o Z ¥n{Vda-{gÕmW©-VZ`:Ÿ&AOÝ_m@{n lr_mZ² {dJV-^damJm o@X ²^ wVJ{Va ²,_hmdra ñdm_r Z`Z-nW-Jm_r ^dVw Z:Ÿ&&5Ÿ&&
6. `Xr`m dm½J §Jm {d{dY Z`-H$ëbm ob-{d_bm,~¥hÁkmZmå^m o {^O©J{V OZVm § `m ñZn`{VŸ&
{ 52 }
BXmZr_ß` ofm ~ wYOZ-_amb¡: n[a{MVm,_hmdra ñdm_r Z`Z-nW-Jm_r ^dVw Z:Ÿ&&6Ÿ&&
7. A{Zdm ©am oX ²a oH$g ² {Ì^wdZO`r H$m_gw^Q>:,H w $_mamdñWm`m_{n {ZO~bmÚoZ {d{OV:Ÿ&ñ\ w $a{ÞË`mZÝX-àe_nXamÁ`m` g {OZ:,_hmdra ñdm_r Z`Z-nW-Jm_r ^dVw Z:Ÿ&&7Ÿ&&
8. _hm_m ohmV§H$ - àe_Znam@@H$pñ_H$ - {^fJ²,{Zamn ojm o ~ÝYw{d ©{XV_{h_m _“b-H$a:Ÿ&eaÊ`: gmYyZm § ^d-^`-^¥Vm_ wÎm_JwUm o,_hmdra ñdm_r Z`Z-nW-Jm_r ^dVw Z:Ÿ&&8Ÿ&&_hmdramîQ >H § $ ñVm oÌ §, ^ŠË`m ^mJoÝX wZm H ¥ $V_² Ÿ&`: nR> oÀN¥ > Uw`mÀMm{n, g `m{V na_m§ J{V_²Ÿ&&
lr {MÝVm_{U nmíd©ZmW ñVmoÌ1. qH$ H$n y © a_`§ g wYmag_`§, qH$ MÝÐam o {M_©` §,
qH$ bmdÊ`_`§ _hm_{U_`§ H$méÊ`Ho$br_`_²Ÿ&{dídmZÝX_`§ _hm oX`_`§ em o^m_`§ {MÝ_`§,ewŠbÜ`mZ_`§ dn w{O ©ZnVo^ y`m ©Ødmbå~Z_² Ÿ&&
2. nmVmb§ H$b`Z² Yam § Ydb`ÞmH$me_mn ya`Z ²,{XH²$MH«§$ H«$_`Z² gwamgwaZaloqU M {dñ_mn`Z²Ÿ&~«÷mÊS>§ gwI`Z² Obm{Z ObYo: \o$ZÀN>bmëbmob`Z²,lr{MÝVm_{U-nmíd©g§^d`emo h§gpíMa§ amOVoŸ&&
3. nwÊ`mZm§ {dn{UñV_mo{XZ_{U: H$m_o^ Hw$å^o g¥{U:,_mojo {Zñga{U: gwaÐþH$[a{U Á`mo{V: àH$mema{U:Ÿ&
{ 53 }
XmZ o X od_{UZ©Vm oÎm_OZlo{U: H ¥ $nm gm[a{U:,{dídmZÝXgwYmY¥{U^©d{^Xo lrnmíd©{MÝVm_{U:Ÿ&&
4. lr qMVm_{U nmíd©{dídOZVmg§OrdZñËd§ _`m,ÑîQ>ñVmVŸ! VV: {l`: g_^dÞmeH«$_mM{H«$U_²Ÿ&_wpŠV: H«$sS>{V hñV`mo~©hþ{dY§ {gÕ§ _Zmodm§{N>V§,X wX ¡ ©d § X w [aV § M X w{X ©Z^`§ H$îQ > § àUîQ > § __Ÿ&&
5. `ñ` àm ¡T >V_-àVmnVnZ: àm oÔm_Ym_m OJO²-O§Kmb: H${bH$mb-Ho${bXbZmo _mohmÝY{dÜd§gH$:Ÿ&{ZË`m oÚm oVnX § g_ñVH$_bmHo ${bJ¥h § amOVo,g lrnmíd©{OZmo OZo {hVH$apíMÝVm_{U: nmVw _m_²Ÿ&&
6. {dídì`m{nV_mo {hZpñV Va{U~m©bmo@{n H$ënm§Hw$amo,Xm[aÐçm{U JOmdbt h[a{eew: H$mîR>m{Z d•o H$U:Ÿ&nr`yfñ` bdmo@{n am oJ{Zdh§ `ÛÎmWm Vo {d^moŸ!_y{V©: ñ\y${V©_Vr gVr {ÌOJVr-H$îQ>m{Z hÎmwª j_mŸ&&
7. lr qMÝVm_{U_ÝÌ_m |H ¥ ${V`wV § õtH$magmam{lV§,lr_h©Z² Z{_D$UnmgH${bV§ Ì¡bmoŠ`dí`mdh_²Ÿ&Û oYm^yV{dfmnh§ {dfha § l o`:à^mdml`§,gmoëbmg§ dghm{‘>V§ {OZ \w$pëb“mZÝXX§ Xo{hZm_²Ÿ&&
8. õt ltH$mada§ Z_mo@jana§ Ü`m`pÝV `o `mo{JZmo,öËnÙo {d{Zdoí` nmíd©_{Yn§ {MÝVm_{Ug§kH$_²Ÿ&^mbo dm_^wOo M Zm{^H$a`mo^y ©`m o ^wOo X{jUo,nümXîQ >Xbof w V o {ednX§{ÛÌ ¡^ ©d ¡a ²`mÝË`hm o Ÿ&&
{ 54 }
9. Zmo amoJm Z¡d emoH$m, Z H$bhH$bZm, Zm[a-_m[aàMmam,Z ¡dm{YZm ©g_m{YZ© M X waX w [aV o X wîQ >Xm[aÐVm Zm o Ÿ&Zmo em{H$Ý`mo J«hm Zmo, Z h[a-H$[a-JUm ì`mb-d¡VmbOmbm:,Om`ÝVo nmíd©qMVm_{UZ{VdeV: àm{UZm§ ^pŠV^mOm_²Ÿ&&
10. Jrdm ©UÐþ_ - YoZ w - Hw$å^_U`ñVñ`m“Uo[aq“Umo-,X odm XmZd_mZdm: g{dZ`§ Vñ_¡ {hVÜ`m{`Z:Ÿ&bú_rñVñ` dem@deod Jw{UZm § ~ «÷mÊS>g§ñWm{`Zr,lrqMVm_{Unmíd©ZmW_{Ze§ g§ñVm ¡{V `m o Ü`m`{VŸ&&
11. B{V {OZn{Vnmíd©: nmíd© nmídm©»``j:,àX{bVXw[aVm ¡K: àr{UVàm{UgmW©:Ÿ&{Ì^wdZ-OZ-dm§ÀN>mXmZ-{MÝVm_UrH$:,{ednX-Vé~rO§ ~m o{Y~rO§ XXmVwŸ&&
g§{VH$a ñVmoÌg§{VH$a § g §{V{OU§ OJgaU§ O`{gar` Xm`ma § $&g_am{_^ÎmnmbJ {ZìdmUr Jê$S>H$`god § $&$&1$&$&Am o_ ² g {dßnm og{h nÎmmU§ g §{V gm{_ nm`mU§ $&Pm ¢ ñdmhm_ÝV oU § gìdm{gd X w[a`haUmU§ $&$&2$&$&Amo_² g§{V U_wŠH$mamo Iobmo g{h _mB b{ÕnÎmmU§$&òm| h²at Z_mo gìdmo g{hnÎmmU§ M XoB {g[a¨$&$&3$&$&
dmUr {VhwAU gm{_Ur {g[aXodr OŠIam` J{U{nS>Jm$&Jh {X{gnmb gw[a¨Xm g`m {d aŠI§Vw {OU^Îmo$&$&4$&$&aŠI§V w __am o {hUr nÞÎmr dÁOqgIbm ` g`m$&dÁO§Hw${g MŠHo$g[a ZaXÎmm H$m{b _hmH$m{b$&$&5$&$&Jm oar Vh J §Ymar _hOmbm _mUdr ` dBéÅ>m $&AÀNw>Îmm _mU{g`m _hm_mU{g`mAmo XodrAmo$&$&6$&$&
{ 55 }
OŠIm Jmo_wh _hOŠI {V_wh OŠIog Vw§~é§ Hw$gw_mo$&
_m`§Jmo {dO`m{OA ~§^mo _UwAmo gwaHw$_mamo$&$&7$&$&N>å_wA n`mb {H$Þa JéS>mo JÝYìd Vh ` OpŠI¨Xmo$&H y $~a déUm o {^CS>r Jm o_ ohm o nmg_m`§Jm o $& $&8$&$&
Xo{dAmo MŠHo$g[a A{OAm Xw[a`m[a H$m{b _hmH$m{b$&AÀMwA g§Vm Ombm gwVma`m Agmoh {g[adÀN>m$&$&9$&$&M§S>m {dO`§Hw${g nÞB{Îm {Zìdm{U AÀMwAmY[aUr$&
dBéÅ>ÀNw >Îm J§Ym[a Aå~ nC_mdB {gÕm$&$&10$&$&B` {VËWaŠIUa`m AÞo {d gwam gwar` MChm {d$&d§VaOmoBUr n_whm Hw$U§Vw aŠI§ g`m Aåh§$&$&11$&$&
Ed§ gw{XQ²>{R> gwaJU g{hAmo g§Kñg g§{V {OUMÝXmo$&_ÁP {d H$aoC aŠI§ _w{U gwÝXa gy[a WwA _{h_m$&$&12$&$&Bh g§{V Zmh gå_{XÆ>r aŠI§ ga oB {VH$mb§ Om o Ÿ&
gìdmodÔda{hAmo g bhB gwh g§n`§ na_§$&$&13$&$&
K§Q>mH$U© _§Ì1. › K§Q>mH$Um} _hmdra: gd©ì`m{Y-{dZmeH$:Ÿ&
{dñ\$moQ>H$^`§ àmßVo, aj-aj _hm~b:Ÿ&&
2. `Ì Ëd§ {VîR>go XodŸ! {b{IVmo@ja-n§pŠV{^:Ÿ&amoJmñVÌ àUí`pÝV, dmV{nÎmH$\$moX² dm:Ÿ&&
3. VÌ amO^ § ZmpñV, `mpÝV H$U}Onm: j`_²Ÿ&
em{H$Zr- yVdoVmbm, amjgm: à^dpÝV ZmoŸ&&
{ 56 }
4. ZmH$mbo _aU§ Vñ`, Z M gn}U X§í`VoŸ&
Ap½ZMm¡a^`§ ZmpñV, › õt lt K§Q>mH$U©Ÿ!Z_moñVw VoŸ! › ZadraŸ! R>: R>: R>: ñdmhmŸ!
lr n¢g{R>`m `ÝÌ H$m N>ÝX(lr MVw{dªe{V {OZ ñVdZ)
1. lr Zo_rída gå^d ñdm_, gw{d{Y Y_© empÝV A{^am_Ÿ&AZÝV gwd«V Z{_ZmW gwOmU, lr {OZda _wP H$amo H$ë`mUŸ&&
2. A{OVZmW MÝXm à^w Yra, Am{Xída gwnmíd© Jå^raŸ&
{d_bZmW {d_b OJ OmU, lr {OZda _wP H$amo H$ë`mUŸ&&
3. _pëbZmW {OZ _§Jb-ê$n, n§Mdrg YZwf gwÝXa ñdê$nŸ&lr AaZmW Z_y± dY©_mZ, lr {OZda _wP H$amo H$ë`mUŸ&&
4. gw_{V nÙ à^w AdV§g, dmgwn yÁ` erVb lo` §gŸ&Hw§$Ww nmíd© A{^ZÝXZ ^mU, lr {OZda _wP H$amo H$ë`mUŸ&&
5. BUnao {OZda g§^m[aE, Xw:I Xm[aÐ {d¿Z {Zdm[aEŸ&
nÀMrgo n¢gR> na_mU, lr {OZda _wP H$amo H$ë`mUŸ&&
6. BU ^UVm± Xw:I Zmdo H$Xm, Omo {ZO nmgo amImo gXmŸ&Y[a`o n§MVUy _Z Ü`mZ, lr {OZda _wP H$amo H$ë`mUŸ&&
7. lr {OZda Zm_| dm§{N>V {_bo, _Z-dm§{N>V ghþ Amem \$boŸ&"Y_© qgh' _w{Z Zm_ {ZYmZ, lr {OZda _wP H$amo H$ë`mUŸ&&
mmm
{ 57 }
AmbmoMZm {d^mJ
~¥hX² Ambmo Um
(gwlmdH$ bmbm lr aUOrVqgh Or H¥$V)
1. {gÕ lr na_mË_m, A[aJ §OZ A[ah §VŸ&BîQ >X od d §X y ± gXm, ^`^§OZ ^Jd§VŸ&&
2. A[ah §V {gÕ g_ê± $ gXm, AmMmaO CdÁPm`Ÿ&gmYw gH$b H o $ MaU H y ± $, d §X y ± ere Z_m`Ÿ&&
3. emgZ Zm`H$ gw_[a` o, ^Jd§V dra {OZÝXŸ&A{b` {dKZ X yam ha o, Amn o na_mZÝXŸ&&
4. A±J yR > o A_¥V ~go, bpãY VUm ^§S >ma Ÿ&lr J wé Jm ¡V_ gw_[a` o, dm § {N >V \$b XmVmaŸ&&
5. lr J wéX od àgmX go, hm oV _Zm oaW {gÕŸ&Á`m| Ob ~agV do{b Vé, \y$b \$bZ H$s d¥ÕŸ&&
6. n §M na_opîR > X od H$m o, ^OZnya n{hMmZŸ&H$_ © A[a ^mOo g^r, hm od o na_ H$ë`mUŸ&&
7. lr {OZ`wJnX H$_b _|, _ wP _Z ^«_a ~gm`Ÿ&H$~ D$J o dm o {XZ H$ê ± $, lr_ wI Xe©Z nm`Ÿ&&
8. àU_r nXn§H$O ^Ur, A[aJ §OZ A[ah §VŸ&H$WZ H$ê±$ A~ Ord H$mo, qH${MV² _wP {daV§VŸ&&
{ 58 }
9. Ama §^ {df` H$fm` de, ^{_`m o H$mb AZ§VŸ&bI Mm ¡amgr `m o {Z go, A~ Vmam o ^Jd§VŸ&&
10. X od J wé Y_© g yÌ _ |, Zd VÎdm{XH$ Om o`Ÿ&A{YH$m AmoN>m Oo H$øm, {_ÀN>m XwŠH$S> § _m o`Ÿ&&
11. _m oh AkmZ {_Ï`mËd H$m o, ^[a`m o am oJ AWmJŸ&d ¡ÚamO J wé eaU go, Am ¡fY kmZ d ¡amJŸ&&
12. Oo _ ¢ Ord {dam{Y`m, goì`m nmn AR>maŸ&à^m o Ÿ! V w_mar gmI go, ~ma §~ma {YŠH$maŸ&&
13. ~wam ~ wam g~ H$m o H$h ± ÿ , ~ wam Z Xrgo H$m o`Ÿ&Omo KQ> emoYy ± AmnUmo, Vm o _m ogy ±1 ~wam Z H$m o`Ÿ&&
14. H$hdm _ | Amdo Zht, AdJwU ^a ²`m AZ§VŸ&{bIdm _| Š`m | H$a {bIy ±, OmUm o lr ^Jd§VŸ&&
15. H$éUm{Z{Y H$éUm H$ar, H${R>Z H$_© _m o` N> oXŸ&_m oh AkmZ {_Ï`mËd H$m o, H$aOm o J « § {W ^oX2Ÿ&&
16. n{VV CYmaU ZmWOr, AnZm o {déX {dMmaŸ&^yb MyH$ g~ _mhar, I{_`o ~ma §~maŸ&&
17. _m\$ H$am o g~ _mham, AmO VbH$ Zm Xm ofŸ&XrZ X`mb X odm o _ wP o, lÕm erb gÝVm ofŸ&&
18. AmË_ qZXm ewÕ ^Ur, J wUd§V d §XZ ^mdŸ&amJÛ of nVbm H$ar, g~ go I_V I_mdŸ&&
19. Ny>Qy>± {nN>bm nmn go, Zdm Z ~m±Yy H$mo`Ÿ&
lr JwéXod àgmX go, g\$b _ZmoaW hmo`Ÿ&&
1. _oao go, 2. H$_m] H$s Jm±R> H$mo Vmo‹S>ZmŸ&
{ 59 }
20. n[aJ«h __Vm V{O H$ar, n§M _hmd«V YmaŸ&A§V g_` Ambmo`Um, H$ê±$ g§Wmamo gmaŸ&&
21. VrZ _ZmoaW1 E H$øm, Omo Ü`mdo2 {ZË` _ÝZŸ&epŠV gma daVo ghr, nmdo {edgwI YÝZŸ&&
22. A[ah§V Xod {ZJ«©ÝW Jwé, g§da {ZO©am Y_©Ÿ&Ho$d{b^m{fV emgVa, hr O¡Z_V __©Ÿ&&
23. Ama§ {df` H$fm` VO, ewÕ g_{H$V d«V YmaŸ&{OZ Amkm na_mU H$a, {ZíM` Iodmo nmaŸ&&
24. {IU3 {ZH$å_mo ahUmo Zht, H$aUmo AmV_ H$m_Ÿ&^UUmo JwUUmo grIUmo, a_Umo kmZ Amam_4Ÿ&&
25. A[ah§V {gÕ g~ gmYwOr, {OZ Amkm Y_©gmaŸ&_m§J{bH$ CÎm_ gXm, {ZíM` eaUm MmaŸ&&
26. K‹S>r K‹S>r nb nb gXm, à w gw{_aU H$mo MmdŸ&Za^d g\$bmo Omo H$ao, XmZ erb Vn ^mdŸ&&
1. {gÕm± O¡gmo Ord h¡, Ord gmo hr {gÕ hmo`Ÿ&H$_© _¡b H$mo Am±Vamo, ~yP¡5 {dabm H$mo Ÿ&&
2. H$_© nwX²Jb ê$n h¡, Ord ê$n h¡ kmZŸ&Xmo {_b H$a ~hþê$n h¡, {~N>‹S²>`m±6 nX {ZadmUŸ&&
1. _Z H$s A{^bmf, 2. {MÝVZ H$aZm,3. Wmo‹S>r Xoa ^r, 4. ~JrMmŸ&5. g_Po, 6. AbJ hmoZm,
{ 60 }
3. Ord H$a_ {^ÝZ-{^ÝZ H$amo, _Zwî` OZ_ H$mo nm`Ÿ&kmZmV_ d¡am½` go, YraO Ü`mZ bJm`Ÿ&&
4. Ðì` WH$s Ord EH$ h¡, joÌ Ag§»` à_mUŸ&H$mb WH$s gd©Xm aho, ^mdo Xe©Z kmZŸ&&
5. J{ ©V1 nwX²Jb qnS> _|, AbI2 A_ya{V3 XodŸ&{\$ao ghO ^d MH«$ _|, `h AZm{X H$s Q>od4Ÿ&&
6. \y$b AVa Kr XyY _|, {Vb _| Vob {N>nm`Ÿ&`y± MoVZ O‹S> H$a_ g§J, ~±Ü`mo __V Xw:I nm`Ÿ&&
7. Omo Omo nwX²Jb H$s Xem, Vo {ZO _mZo h§g5Ÿ&`m hr ^a_ {d^md Vo, ~‹T>o H$a_ H$mo d§eŸ&&
8. aVZ ~±Ü`mo JR>‹S>r {dfo, gy`© {N>ß`mo KZ _m±`Ÿ&qgh qnOam _| {X`mo, Omoa Mbo H$Nw> Zm±`Ÿ&&
9. Á`m| ~ÝXa _{Xam nr`m±, {~ÀNy S>§{H$V JmVŸ&^yV b½`mo H$m¡VwH$ H$ao, Ë`m| H$_m] H$m CËnmVŸ&&
10. H$_© g§J Ord _y‹T> h¡, nmdo ZmZm ê$nŸ&H$_©ê$n _b Ho$ Q>bo, MoVZ {gÕ gê$nŸ&&
11. ewÕ MoVZ CÁÁdb Xa~, aømo H$_© _b N>m`Ÿ&Vn g§`_ go YmodVm±, kmZ Á`mo{V ~‹T> Om`Ÿ&&
12. kmZ WH$s OmZo gH$b, Xe©Z lÕm ê$nŸ&Mm[aÌ go AmdV éHo$, Vnñ`m jnU gê$nŸ&&
1. {_bm hþAm, 2. {XImB© Z XoZo dmbm, 3. AmH$ma a{hV, 4. AmXV, 5. AmË_mŸ&
{ 61 }
13. H$_© ê$n _b1 Ho$ ewYo, MoVZ Mm±Xr ê$nŸ&{Z_©b Á`mo{V àJQ> ^`m±, Ho$db kmZ AZyn2Ÿ&&
14. _ygr nmdH$ gmo{hJr, \y$H$m± VUmo Cnm`Ÿ&am_ MaU Mmé± {_ë`m±, _¡b H$ZH$3 H$mo Om`Ÿ&&
15. H$_©ê$n ~mXb {_Q>o, àJQ>o MoVZ MÝXŸ&kmZê$n JwU Mm±XZr, {Z_©b Á`mo{V A_ÝX4Ÿ&&
16. amJ Ûof Xmo ~rO go, H$_© ~ÝY H$s ì`m{Y5Ÿ&kmZmV_ d¡am½` go, nmdo _wpŠV g_m{YŸ&&
17. Adga ~rË`mo OmV h¡, AnZo de H$Nw> hmoVŸ&nwÊ` N>Îmm± nwÊ` hmoV h¡, XrnH$ XrnH$ Á`moVŸ&&
18. H$ën d¥j {MÝVm_{U, Bg ^d _| gwIH$maŸ&kmZ d¥{Õ BZ go A{YH$, ^d Xw:I ^§OZhmaŸ&&
19. amB© _mÌ KQ> dY Zht, Xo»`m Ho$db kmZŸ&`h {ZíM` H$a OmZ Ho$, V{O o àW_6 Ü`mZŸ&&
20. XyOm7 H$^r Z qM{V`o, H$_©~ÝY ~hþ XmofŸ&VrOm8 Mm¡Wm9 Ü`m` Ho$, H$[a o _Z gÝVmofŸ&&
21. JB© dñVw gmoMo Zht, AmJ_ dm§N>m Zm±`Ÿ&dV©_mZ dV} gXm, gmo kmZr OJ _m±`Ÿ&&
22. Ahmo g_ÑpîQ> Ord‹S>m, H$ao Hw$Qw>å~ à{VnmbŸ&AÝVJ©V Ý`mamo aho, Á`m| Ym` {Ibmdo ~mbŸ&&
1. _¡b, 2. Cn_m a{hV, 3. gmoZm, 4. CËH¥$îQ>, 5. nr‹S>m, 6. AmÎm©Ü`mZ, 7. am¡ÐÜ`mZ, 8. Y_©Ü`mZ, 9. ewŠb Ü`mZŸ&
{ 62 }
23. gwI Xw:I XmoZw± ~gV h¡, kmZr Ho$ KQ> _m±`Ÿ&{J[a1 ga2 Xrgo _wHw$a3 _|, ^ma ^tOdmo Zm±`Ÿ&&
24. Omo Omo nwX²Jb \$agZm, {ZíM` \$ago gmo`Ÿ&__Vm g_Vm ^md go, H$a_~ÝY I` hmo Ÿ&&
25. ~m±Ü`m gmohr moJdo, H$_© ew mew mdŸ&\$b {ZO©am hmoV h¡, `h g_m{Y {MV MmdŸ&&
26. ~m±Ü`m {~Z wJVo Zht, {~Z wJË`m± Z Nw>‹S>m`Ÿ&Amn hr H$aVm ^moJVm, Amn hr Xya H$am`Ÿ&&
27. nW4 Hw$nW5 KQ> dY H$ar, amoJ hm{Z d¥{Õ Wm`Ÿ&y± nwÊ` nmn {H$[a`m H$ar, gwI Xw:I OJ _| nm`Ÿ&&
28. gwI {X`m± gwI hmoV h¡, Xw:I {X`m± Xw:I hmo`Ÿ&Amn hUo Zht Ada Hy±$, Vmo AmnHy±$ hUo Z H$mo`Ÿ&&
29. kmZ Jar~r Jwé dMZ, Za_ dMZ {ZXm}fŸ&BZHy±$ H$^r Z N>mo{‹S>`o, lÕm erb gÝVmofŸ&&
30. gV _V N>mo‹S>mo hmo Zam±, bú_r Mm¡JwZr hmo`Ÿ&gwI Xw:I aoIm H$_© H$s, Q>mbr Q>bo Z H$mo`Ÿ&&
31. JmoYZ, JOYZ, aVZYZ, H§$MZ ImZ gwImZŸ&O~ Amdo gÝVmof YZ, g~ YZ Yyb g_mZŸ&&
32. erb aVZ _moQ>mo aVZ, g~ aËZm± H$s ImZŸ&VrZ bmoH$ H$s gånXm, ahr erb _| AmZŸ&&
1. nd©V, 2. Vmbm~, 3. Xn©U, 4. nÏ`-JwUH$mar, 5. Hw$nÏ`-AdJwU H$aZo dmbmŸ&
{ 63 }
33. erbo gn© Z Am^‹S>o1, erbo erVb AmJŸ&erbo A[a H$[a2 Ho$gar3, ^` Omdo g~ ^mJŸ&&
34. erb aVZ Ho$ nmaIr, _rR>m ~mobo ~¡ZŸ&g~ OJ go D±$Mm aho, Omo ZrMm amIo Z¡ZŸ&&
35. VZ H$a _Z H$a dMZ H$a, XoV Z H$mhþ Xw:IŸ&H$_© amoJ nmVH$ P‹S>o, XoIV dm± H$m _wIŸ&&
36. nmZ {IaÝVmo B_ H$ho, gwZ Véda dZam`Ÿ&A~ Ho$ {~Nw>‹S>o H$~ {_b|, Xya n‹S>|Jo Om`Ÿ&&
37. V~ Véda CÎma {X`mo, gwZmo nÌ BH$ ~mVŸ&Bg Ka Ehr arV h¡, BH$ AmdV BH$ OmVŸ&&
38. ~ag {XZm| H$s Jm±R> H$mo, CÀN>d Jm` ~Om`Ÿ&_yaI Za g_Po Zht, dag Jm±R> H$mo Om`Ÿ&&
gmoaR>mndZ VUmo {dídmg, {H$U H$maU Vo Ñ‹T> {H$`moŸ&BZH$s Ehr arV, Amdo Ho$ Amdo ZhtŸ&&
Xmohm1. H$aO {damUm H$m‹T> Ho$, IaM {H$`m ~hþ Xm_Ÿ&
O~ _wÔV nyar hþdo, XoUm n‹S>gr Xm_Ÿ&&
2. {~Zm {X`m± Ny>Q>o Zht, `h {ZíM` H$a _mZŸ&h±g h±g Ho$ Š`m| Ia{M`o, Xm_ {~amZm OmZŸ&&
3. Ord qhgm H$aVm± WH$m±, bmJo {_îQ> AkmZŸ&kmZr B_ OmZo ghr, {df {_{b`mo nH$dmZŸ&&
1. S>go, 2. hmWr, 3. qghŸ&
{ 64 }
4. H$m_ ^moJ ß`mam bJo, \$b qH$nmH$ g_mZŸ&_rR>r ImO IwOmdVm±, nrN>o Xw:I H$s ImZŸ&&
5. On Vn g§O_ Xmo{hbmo, Am¡fY H$‹S>dr OmUŸ&gwI H$maU nrN>o KUmo, {ZíM` nX {ZadmUŸ&&
6. S>m^ AUr1 Ob q~Xwdmo, gwI {df`Z H$mo MmdŸ&^dgmJa Xw:I Ob ^a²`mo, `h g§gma ñd^mdŸ&&
7. M‹T CÎmw§J2 Ohm± go nVZ, {eIa Zht dmo Hy$n3Ÿ&{Og gwI A§Xa Xw:I ~go, dmo gwI ^r Xw:I ê$nŸ&&
8. O~ bJ {OgHo$ nwÊ` H$m, nhþ±Mo Zht H$amaŸ&V~ bJ CgHy±$ _m\$ h¡, AdJwU H$ao hOmaŸ&&
9. nwÊ` jrU O~ hmoV h¡, CX` hmoV h¡ nmnŸ&XmPo4 dZ H$s bmH$‹S>r, àObo Amnm| AmnŸ&&
10. nmn {N>nm`m± Zm {N>no, {N>no Vmo _moQ>m mJŸ&Xm~r Xy~r Zm aho, ê$B© bnoQ>r AmJŸ&&
11. ~hþ ~rVr Wmo‹S>r ahr, A~ Vmo VwaV g§^maŸ&na ^d {ZíM` OmdUmo, d¥Wm OÝ_ _V hmaŸ&&
1Ÿ2. Mma H$moe J«m_mÝVao, IaMr ~m±Yo bmaŸ&na^d {ZíM` OmdUmo, H$[a o Y_© {dMmaŸ&&
13. aO {daO D±$Mr JB©, Za_mB© Ho$ nmUŸ&nËWa R>moH$a ImV h¡, H$a‹S>mB© Ho$ VmUŸ&&
1. Hw$e Ho$ AJ« ^mJ na, 2. D±$Mm, 3. Hw$Am, 4. ObZmŸ&
{ 65 }
14. AdJwU Ca Y[a o Zht, Omo hþdo {~aI1 ~~ybŸ&JwU brOo "H$mby' H$ho, Zht N>m`m _| eybŸ&&
15. O¡gr Omno dñVw h¡, d¡gr Xo {XIbm`Ÿ&dm±H$m ~wam Z _m{Z`o, dmo boZ H$hm± go Om`Ÿ&&
16. Jwé H$marJa gm[aIm, Q>m±Mr dMZ {dMmaŸ&nËWa go à{V_m H$ao, nyOm bho AnmaŸ&&
17. gÝVZ H$s godm {H$`m±, à^w atPV2 h¡ AmnŸ&Om± H$m ~mb {IbmB o, Vm± H$m atPV ~mnŸ&&
18. ^dgmJa g§gma _|, Xrnm lr {OZamOŸ&CÚ_ H$ar nhþ±Mo {Vao, ~¡R> Y_© H$s OhmOŸ&&
19. {ZO AmV_ Hy±$ X_Z H$a, na AmV_ Hy±$ MrZ3Ÿ&na_mV_ H$mo ^OZ H$a, gmoB© _V nadrZŸ&&
20. g_Py± e§Ho$ nmn go, AUg_Py± haf§VŸ&do byIm do MrH$Um, BU {dY H$_© ~Y§VŸ&&
21. g_P gma g§gma _|, g_Py± Q>mbo XmofŸ&g_P g_P H$a Ord hr, J`m AZÝVm _mojŸ&&
22. Cne_ {df` H$fm` Zmo, g§da VrZy± moJŸ&{H$[a`m OVZ {ddoH$ go, {_Q>o H$_© Xw:I amoJŸ&&
23. amoJ {_Q>o g_Vm dYo, g_{H$V d«V AmamYŸ&{Zd¡ar g~ Ord H$m, nmdo _wpŠV g_mYŸ&&
&& B{V yb MyH$ {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§ &&
1. d¥j, 2. Iwe hmoZm, 3. n{hMmZŸ&
{ 66 }
1. {gÕ lr na_mË_m A[aJ§OZ A[ah§VŸ&BîQ>Xod dÝXy± gXm, ^`^§OZ ^JdÝVŸ&&
2. AZÝV Mm¡~rgr {OZ Z_y±, {gÕ AZÝVm H«$mo‹S>Ÿ&dV©_mZ {OZda g^r, Ho$dbr Xmo Zd H«$mo‹S>Ÿ&&
3. JUYam{XH$ gd© gmYwOr, g_{H$V d«V JwUYmaŸ&`Wm`mo½` dÝXZ H$ê±$, {OZ Amkm AZwgmaŸ&&
(`hm± na EH$ ZdH$ma _ÝÌ H$m ñ_aU H$aZm Mm{hEŸ&)
4. n§M na_opîR> Xod H$mo, ^OZ nya n{hMmZŸ&H$_© A[a ^mOo g^r, {edgwI _§Jb WmZŸ&&
5. A[ah§V {gÕ g_ê±$ gXm, AmMmaO CdÁPm`Ÿ&gmYw gH$b Ho$ MaU Hy±$, dÝXy± erf Z_m`Ÿ&&
6. emgZ Zm`H$ gw_[a o, dÕ©_mZ {OZ MÝXŸ&A{b` {dKZ Xyao hao, Amno na_mZÝXŸ&&
7. A§JwîR>o A_¥V ~go, bpãY VUm± ^ÊS>maŸ&lr Jwé Jm¡V_ gw_[a o, dm±{N>V \$b XmVmaŸ&&
8. lr {OZ wJnX H$_b _|, _wP _Z «_a ~gm`Ÿ&H$~ D$Jo dmo {XZ H$ê±$, lr _wI Xe©Z nm`Ÿ&&
9. àU_r nX n§H$O ^Ur, A[aJ§OZ A[ahÝVŸ&H$WZ H$ê±$ A~ Ord H$mo, qH${MV² _wP {daVÝVŸ&&
hÿ± AnamYr AZm{X H$mo, OZ_ OZ_ JwZmh {H$`m ^anya Ho$Ÿ&byQ>r`m àmU N>: H$m` Zm, go{d`m nmn AR>mah H«y$a Ho$Ÿ&&
- lr _w{Z gwd«V gm{h~m0
mmm
{ 67 }
AmO {XZ VH$ Bg d _| Am¡a n{hbo g§»`mV, Ag§»`mV AZÝV^dm| _| Hw$Jwé, Hw$Xod Am¡a Hw$Y_© H$s gÔhUm, àê$nUm, \$agZm godZm{XH$gå~ÝYr nmn Xmof bJm CZH$m {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ& _¢Zo AkmZnZ go,{_Ï`mËdnZ go, Ad«VnZ go, H$fm`nZ go, Aew `moJ go à_mX H$aHo$AnN>§Xm A{dZrVnZ {H$`m, lr A[ah§V JdÝV drVamJ Xod, Ho$dbkmZr,JUYa Xod, AmMm ©Or _hmamO, Y_m©Mm ©Or _hmamO, CnmÜ`m`Or_hmamO, gmYwOr _hmamO, Am`m©Or _hmamO VWm gå`½ÑpîQ>, ñdY_ulmdH$ Am¡a lm{dH$m BZ CÎm_ nwéfm| H$s VWm emñÌ, gyÌnmR>, AW©,na_mW© Am¡a Y_© gå~ÝYr g_ñV nXmWm] H$s A^pŠV, A{dZ`, AmemVZmAm{X H$s, H$amB©, AZw_moXr, _Z, dMZ, H$m`m go, Ðì`, joÌ, H$mb gogå`H²$ àH$ma {dZ`-^pŠV AmamYZm, nmbZm, \$agZm, godZm{XH$`Wm`mo½` AZwH«$_ go Zht H$s, Zht H$amB©, Zht AZw_moXr Vmo _wPo {YŠH$ma{YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ& _oar ^yb MyH$ AdJwU AnamYg~ _wPo _m\$ H$amo, _¢ _Z dMZ H$m`m H$aHo$ I_mVm h±ÿŸ&
Xmohm
_¢ AnamYr JwéXod H$mo, VrZ ^wdZ H$mo MmoaŸ&R>Jy± {~amZm _mb _¢, hm hm H$_© H$R>moaŸ&&1Ÿ&&
H$m_r H$nQ>r bmbMr, AnN>ÝXm A{dZrVŸ&A{ddoH$s H«$moYr H${R>Z, _hmnmnr "aUOrV'1Ÿ&&2Ÿ&&
Oo _¢ Ord {dam{Y`m, goì`m nmn AR>maŸ&ZmWŸ! Vw_mar gmI go, ~maå~ma {YŠH$maŸ&&3Ÿ&&
1. nmR>H$ `hm± AnZm AnZm Zm_ ~mob|Ÿ&
{ 68 }
nhbm nmn àmUm{VnmV-_¢Zo N>: H$m`nZ go N>: H$m` H$s {damYZmH$s, n¥Ïdr-An²-VoC-dm`w-dZñn{V H$m`, ~oBpÝÐ`, VoBpÝÐ`,MC[apÝÐ`, n§MopÝÐ`, gÝZr, AgÝZr, J ©O, Mm¡Xh àH$ma Ho$ gå_ypÀN>©_Am{X Ìg, ñWmda Ordm| H$s {damYZm _Z dMZ H$m`m go H$s, H$amB©,AZw_moXr, CR>Vo-~¡R>Vo, gmoVo-OmJVo, {hbVo-Sw>bVo eñÌ-dñÌ-_H$mZm{XH$ CnH$aU CR>mVo, YaVo, boVo-XoVo, dV©Vo-dVm©dVo,Aßn{S>bohUm Xwßn{S>bohUm gå~ÝYr, Aà_mO©Zm Xw:à_mO©Zm g§~§Yr,Ý yZm{YH$ {dnarV n{S>bohUm g§~§Yr Am¡a Amhma-{dhma Am{X AZoH$àH$ma Ho$ H$Îm©ì`m| _| g§»`mV, Ag§»`mV Am¡a {ZJmoX Am{X AZÝV Ordm|Ho$ {OVZo àmU byQ>o CZ g~ Ordm| H$m _¢ nmnr, AnamYr h±ÿ, {ZíM`H$aHo$ ~Xbo H$m XoZXma h±ÿ, g~ Ord _oao à{V _m\$ H$amo, _oar ^yb MyH$AdJwU AnamY g~ _m\$ H$amoŸ&
Xodgr, amB, nŠIr, MC_mgr Am¡a gådËgar gå~ÝYr ~maå~ma{_ÀN>m {_ XwŠH$S>§, ~maå~ma _¢ I_mVm h±ÿ do g~ Ord _wPo j_m H$a|Ÿ&
Im_o{_ gìdo Ordm, gìdo Ordm I_§Vw _oŸ&
{_Îmr _o gìd^yEgw, doa§ _ÁP§ Z Ho$UBŸ&&
dh {XZ YÝ` hmoJm, {Og {XZ _¢ N>: H$m` Ho$ d¡a ~Xbo go {Zd¥ÎmhmoD±$Jm, g_ñV Mm¡amgr bmI Ord mo{Z H$mo A^`XmZ XoD±$Jm, dh {XZ_oam na_ H$ë`mU H$m hmoJmŸ&
gwI {X`m± gwI hmoV h¡, Xw:I {X`m± Xw:I hmo`Ÿ&
Amn hUo Zht Ada Hy±$, Amn Hy±$ hUo Z H$mo`Ÿ&&
{ 69 }
XyOm nmn _¥fmdmX-PyR> ~mobZmŸ& H«$moY Ho$ de, _mZ Ho$ de,_m`m Ho$ de, bmo^ Ho$ de, hmñ` Ho$ de, ^` Ho$ de, _¥fm (PyR>)dMZ ~mobm, {ZÝXm {dH$Wm H$s, H$H©$e H$R>moa __©H$mar dMZ ~mobm,BË`m{X AZoH$ àH$ma go _¥fmdmX- PyR> ~mobm, ~wbdm`m Am¡a AZw_moXm,CZH$m _Z, dMZ, H$m`m go {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ&
WmnZ_mogm _¢ {H$`m, H$ar {dídmgKmVŸ&
naZmar YZ Mmoar`m, àH$Q> H$ømo Zht OmVŸ&&
dh _wPo {YŠH$ma {YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ& dh {XZYÝ` hmoJm {Og {XZ _¢ gd© àH$ma go _¥fmdmX H$m Ë`mJ H$ê±$Jm, dh {XZ_oam H$ë`mUê$n hmoJmŸ&
Vrgam nmn AXÎmmXmZ-{~Zm Xr hþB© dñVw Mmoar H$aHo$ boZmŸ&`h ~‹S>r Mmoar bm¡{H$H$ {déÕ h¡Ÿ& Aën Mmoar _H$mZ gå~ÝYr AZoH$àH$ma Ho$ H$Îm©ì`m| _| Cn`moJ g{hV m {~Zm Cn`moJ go AXÎmmXmZ, Mmoar_Z dMZ H$m`m go H$s, H$amB© Am¡a AZw_moXr VWm Y_©-gå~ÝYr kmZ,Xe©Z, Mm[aÌ Am¡a Vn lr JdÝV JwéXod H$s {~Zm Amkm {H$`m CgH$m_wPo {YŠH$ma, {YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ& dh {XZ _oam YÝ`hmoJm {Og {XZ gd© àH$ma go AXÎmmXmZ H$m Ë`mJ H$ê±$Jm dh {XZ _oamna_ H$ë`mU H$m hmodoJmŸ&
Mm¡Wm nmn _¡WwZ godZ H$aZm-_¡WwZ godZ H$aZo Ho$ {b`o _Z,dMZ Am¡a H$m`m H$m `moJ àdVm© m, Zddm‹S> g{hV ~«÷M © Zht nmbm,Zddm‹S> _| AewÕnZ _| àd¥{Îm hþB©, _¢Zo godZ {H$`m, Xygam| go godZ
{ 70 }
H$adm`m Am¡a godZ H$aZo dmbo H$mo AÀN>m g_Pm, CgH$m _Z dMZH$m`m go _wPo {YŠH$ma {YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ& dh {XZ _oamYÝ` hmoJm {Og {XZ _¢ Zddm‹S> g{hV ~«÷M ©-erb-aËZ AmamYy±JmŸ&`mZr gd©Wm àH$ma go H$m_ {dH$ma go {Zd¥Îm hmoD±$Jm dh {XZ _oam na_H$ë`mU H$m hmodoJmŸ&
nm±Mdm± n[aJ«h-g{MÎm n[aJ«h go Xmg-Xmgr, {ÛnX MVwînX(new) Am{X AZoH$ àH$ma Ho$ Am¡a A{MÎm n[aJ«h gmoZm-Mm±Xr, dñÌ,Am^yfU Am{X AZoH$ àH$ma Ho$ h¢ CZH$s __Vm _yÀN>m© H$s, joÌ, KaAm{X Zd àH$ma Ho$ ~mø n[aJ«h Am¡a Mm¡Xh àH$ma Ho$ Amä`ÝVa n[aJ«hH$mo aIm, aIdm`m Am¡a AZw_moXm VWm am{Ì-^moOZ A^ú` Amhmam{Xgå~ÝYr nmn Xmof goì`m hmo` Vmo CgH$m _wPo {YŠH$ma {YŠH$ma ~maå~ma{_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ& dh {XZ _oam YÝ` hmodoJm {Og {XZ g~ àH$ma gon[aJ«h H$m Ë`mJ H$a g§gma Ho$ àn§M go {Zd¥Îm hmoD±$Jm, dh {XZ _oam na_H$ë`mU ê$n hmodoJmŸ&
N>R>m H«$moY-H«$moY H$aHo$ AnZr AmË_m H$mo VWm na AmË_m H$moXw:Ir {H$`mŸ&
gmVdm± _mZ-Ah§H$ma ^md bm`m, VrZ Jm¡ad Am¡a AmR> _XAm{X {H$`mŸ&
AmR>dm± _m`m-Y_©-gå~ÝYr VWm g§gma gå~ÝYr AZoH$ H$Îm©ì`m|_| H$nQ> {H$`mŸ&
Zd_m± bmo -_yÀN>m© md bm`m, Amem V¥îUm dmÄN>m Am{X H$sŸ&
{ 71 }
Xgdm± amJ-_ZngÝX dñVw go ñZoh {H$`mŸ&
½`mahdm± Ûof-AngÝX dñVw XoIH$a Cg na Ûof {H$`mŸ&
~mahdm± H$bh-AàeñV (Iam~) dMZ ~mob H$a Šboe CËnÝZ{H$`mŸ&
Voahdm± Aä`m»`mZ-PyR>m H$b§H$ bJm`mŸ&
Mm¡Xhdm± n¡ewÝ`-Xygao H$s MwJbr H$sŸ&
nÝÐhdm± nan[admX-Xygao H$m AdJwUdmX ({ZÝXmdmX) ~mobmŸ&
gmobhdm± a{V-Aa{V-nm±M BpÝÐ` Ho$ 23 {df` Am¡a 240{dH$ma h¢, BZ_| _Z Ho$ ngÝX na amJ {H$`m Am¡a AngÝX na Ûof {H$`mVWm g§ _, Vn Am{X na Aa{V H$s VWm Ama§ m{XH$ Ag§ _ à_mX _|a{V md {H$`mŸ&
gVahdm± _m`m _¥fmdmX-H$nQ> g{hV PyR> ~mobmŸ&
AR>mahdm± {_Ï`mXe©Z eë`-lr {OZoída Xod Ho$ _mJ© _| e§H$m,H§$Im Am{X {dnarV àê$nUm H$sŸ& (`hm± 18 nmn ñWmZm| H$s AmbmoMZm{deof {dñVma nyd©H$ AnZr BÀN>mZwgma H$aZr Mm{hEŸ&)
Bg àH$ma AR>mah nmnñWmZ Ðì` go, joÌ go, H$mb go, ^md goOmZVo, AOmZVo, _Z, dMZ Am¡a H$m`m go godZ {H$`m, H$am`m Am¡aAZw_moXm, {XAm dm, amAmo dm, EJAmo dm, n[agmJAmo dm, gwÎmo dm,OmJa_mUo dm Bg ^d _| n{hbo Ho$ g§»`mV, Ag§»`mV, AZÝV ^dm| _|^d- «_U H$aVo AmO {XZ VH$1 amJ, Ûof, {df`, H$fm`, Ambg,
1. `hm± ~mobZo dmbo dV©_mZ _| Omo g§dV² _{hZm Am¡a {V{W hmo dh AWdm Omo {XZm§H$, _mh, df© Ed§g_` hmo dh H$h|Ÿ&
{ 72 }
à_mX Am{X {H$ oŸ& nm¡X²J{bH$ àn§M naJwU n`m© H$s yb H$s, kmZ H$s{damYZm H$s, Xe©Z H$s {damYZm H$s, Mm[aÌ H$s {damYZm H$s,Mm[aÌmM[aÌ H$s, Vn H$s {damYZm H$s, ewÕ lÕm, erb, gÝVmof, j_mAm{X {ZO ñdê$n H$s {damYZm H$s, Cne_, {ddoH$, g§da, gm_m{`H$,nm¡fY, à{VH«$_U, Ü`mZ, _m¡Z Am{X d«V nÀMŠImU XmZ, erb, VndJ¡ah H$s {damYZm H$s, na_ H$ë`mUH$mar BZ ~mobm| H$s AmamYZmnmbZm{XH$ _Z, dMZ Am¡a H$m`m go Zht H$s, Zht H$amB© Am¡a ZhtAZw_moXrŸ& N>h Amdí`H$ H$mo gå`H²$ àH$ma {d{Y Cn`moJ g{hV AmamYmZht, nmbm Zht, \$agm Zht, {d{Y Cn`moJ a{hV {ZamXanZo go {H$`m,{H$ÝVw AmXa-gËH$ma, ^md-^pŠV g{hV Zht {H$`mŸ& kmZ Ho$ Mm¡Xh,g_{H$V Ho$ nm±M, ~mah d«Vm| Ho$ gmR>, H$_m©XmZ Ho$ nÝÐh, g§boIUm Ho$nm±M Eogo {ZÝÝ`mZdo A{VMmam| _| VWm 25 {_Ï`mËd H$mo {_bmH$a 124A{VMmam| _| VWm gmYwOr Ho$ 125 A{VMmam| _| VWm ~mdZ AZmMma H$mlÕmZm{XH$ _| {damYZm Am{X Omo H$moB© A{VH«$_, ì`{VH«$_, A{VMmaAm{X godZ {H$`m, godZ H$am`m, AZw_moXm OmZVo, AOmZVo, _Z, dMZ,H$m`m go CZH$m _wPo {YŠH$ma {YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ&
_¢Zo Ord H$mo AOrd lÕ² m, àê$ß`m, AOrd H$mo Ord lÕ²çmàê$ß`m, Y_© H$mo AY_© Am¡a AY_© H$mo Y_© lÕ²çm àê$ß`m VWm gmYwH$mo AgmYw Am¡a AgmYw H$mo gmYw lÕ²çm àê$ß`m VWm CÎm_ nwéf gmYw_w{ZamO _hmg{V`m±Or H$s godm-^pŠV, _mÝ`Vm Am{X `Wm {d{Y ZhtH$s, Zht H$amB©, Zht AZw_moXr VWm AgmYwAm| H$s godm-^pŠV _mÝ`VmAm{X H$m nj {H$`m, _wpŠV_mJ© _| g§gma H$m _mJ© mdV² nÀMrg {_Ï`mËd
{ 73 }
_| {H$gr {_Ï`mËd H$m godZ {H$`m, godZ H$am`m, AZw_moXm _Z, dMZAm¡a H$m`m go, nÀMrg H$fm` gå~ÝYr, nÀMrg {H«$`m gå~ÝYr, V¢VrgAmemVZm gå~ÝYr, Ü`mZ Ho$ 19 Xmof, dÝXZm Ho$ 32 Xmof, gm_m{`H$Ho$ 32 Xmof, nm¡fY Ho$ 18 Xmof gå~ÝYr _Z, dMZ Am¡a H$m`m go OmoH$moB© nmn Xmof bJm, bJm`m, AZw_moXm CgH$m _wPo {YŠH$ma-{YŠH$ma~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ& _hm_mohZr` H$_©~ÝY Ho$ Vrg ñWmZm| H$mo_Z, dMZ Am¡a H$m`m go godZ {H$`m, godZ H$am`m, AZw_moXm, erb H$sZddm‹S> VWm AmR> àdMZ _mVm H$s {damYZm{X, lmdH$ Ho$ BŠH$sg JwUAm¡a ~mah d«V H$s {damYZm{X _Z, dMZ Am¡a H$m`m go H$s, H$amB©,AZw_moXr VWm VrZ Aew^ boí`m Ho$ bjUm| H$s Am¡a AÝ` ~mobm| H$s{damYZm H$s MMm©, dmVm© dJ¡ah _| lr {OZoída Xod H$m _mJ© bmonm,Jmonm, Zht _mZm, AN>Vo H$s WmnZm H$s, N>Vo H$s WmnZm Zht H$s Am¡aAN>Vo H$m {ZfoY H$aZo H$m {Z`_ Zht {H$`m, H$bwfVm H$s VWm N>:àH$ma Ho$ kmZmdaUr` ~ÝY, Eogo hr N>: àH$ma Ho$ Xe©ZmdaUr` ~§Y,AmR> H$_© H$s Aew^ àH¥${V ~§Y, nMnZ H$maUm| go nmn H$s ~`mgràH¥${V ~m±Yr, ~±YmB©, AZw_moXr, _Z, dMZ, H$m`m H$aHo$ CZH$m _wPo{YŠH$ma {YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ& EH$ EH$ ~mob go bJmH$a H$mo‹S>mH$mo‹S>r `mdV² g§»`mVm Ag§»`mVm AZÝVm AZÝV ~mobm| _| goOmZZo `mo½` ~mobm| H$mo gå`H²$ àH$ma OmZm Zht, lÕ²çm Zht, àê$ß`mZht, VWm {dnarVnZo go lÕm Am{X H$s, H$amB©, AZw_moXr, _Z, dMZ,H$m`m go CZH$m _wPo {YŠH$ma {YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ&
EH$-EH$ ~mob go `mdV² AZÝVm AZÝV ~mobm| _| N>mo‹S>Zo `mo½`
{ 74 }
~mob H$mo N>mo‹S>m Zht, CZH$mo _Z, dMZ, H$m`m go godZ {H$`m, godZH$am`m Am¡a AZw_moXm, CZH$m _wPo {YŠH$ma-{YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_XwŠH$S>§Ÿ& EH$-EH$ ~mob go bJmH$a `mdV² AZÝVm AZÝV ~mobm| _|AmXaZo `mo½` ~mobm| H$mo AmXam Zht, AmamYm Zht, nmbm Zht, \$agmZht, {damYZm I§S>Zm Am{X H$s, H$amB©, AZw_moXr, _Z, dMZ, H$m`m goCZH$m _wPo {YŠH$ma {YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ& lr {OZ^JdÝVOr _hmamO AmnH$s Amkm _| Omo-Omo à_mX {H$`m Am¡a gå`H²$àH$ma CÚ_ Zht {H$`m, Zht H$am`m, Zht AZw_moXm _Z, dMZ, H$m`mH$aHo$ VWm AZmkm _| CÚ_ {H$`m, H$am`m, AZw_moXm, EH$ Aja Ho$AZÝVd| ^mJ _mÌ Xygam H$moB© ñdßZ _mÌ _| ^r lr ^JdÝV _hmamOAmnH$s Amkm go Ý`yZm{YH$ {dnarV àd¥Îm hþAm hmoD±$ Vmo CZH$m _wPo{YŠH$ma {YŠH$ma ~maå~ma {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ&
HHHH
1. lÕm AewÕ àê$nUm, H$ar \$agZm gmo Ÿ&AZOmZo njnmV _|, {_ÀN>m XwŠH$S>§ _mo`Ÿ&&
2. gyÌ AW© OmZy± Zht, Aën~w{Õ AZOmZŸ&{OZ^m{fV g~ emñÌ H$m, AW© nmR> na_mUŸ&&
3. Xod Jwé Y_© gyÌ Hy±$, Zd VÎdm{XH$ Omo`Ÿ&A{YH$m AmoN>m Oo H$øm, {_ÀN>m XwŠH$S>§ _mo`Ÿ&&
4. hÿ± _±Jgoë`mo1 hmo aømo, Zht kmZ ag rPŸ&Jwé godm Zht H$ar gHy±$, {H$_ _wP H$maO grPŸ&&
1. EH$ àH$ma H$m Jmob {MH$Zm nËWa Omo nmZr go Jrbm Zht hmoVmŸ&
{ 75 }
5. OmZo XoIo Oo gwZo, Xodo godo _mo`Ÿ&AnamYr CZ g~Z H$m, ~Xbm Xogy± gmo`Ÿ&&
6. J~Z H$ê±$ ~wJMm aVZ, Xa~ ^md g~ H$mo`Ÿ&bmoH$Z _| àJQ> H$ê±$, gyB© nmB© _mo`Ÿ&&
7. O¡ZY_© ewÕ nm` Ho$, daVo {df` H$fm`Ÿ&`h AM§ m hmo aøm, Ob _| bmJr bm`Ÿ&&
8. {OVZr dñVw OJV _|, ZrM ZrM _| ZrMŸ&g~ go _¢ nmnr ~wamo, \$gy± _moh Ho$ ~rMŸ&&
9. EH$ H$ZH$ Aé H$m{_Zr, Xmo _moQ>r VbdmaŸ&CR²>`mo Wmo {OZ ^OZ Hy±$, ~rM _¢ br`mo _maŸ&&
&& gd¡ m &&10. _¢ _hmnmnr N>m±S> Ho$ g§gma N>ma, N>ma hr H$m {dhma H$ê±$,
AJbm Hw$N> Ymo` H$sM \o$a H$sM ~rM ahÿ±, {df` gwI Mmhÿ±,_ÝZ à wVm ~Kmar h¡Ÿ& H$aV \$H$sar Eogr, A_rar H$s AmeH$ê±$, H$mho Hy±$ {YŠH$ma {ga nJ‹S>r CVmar h¡Ÿ&
&& Xmohm &&11. Ë`mJ Z H$a g§J«h H$ê±$, {df` dMZ {O_ AmhmaŸ&
Vwbgr E _wP n{VV Hy±$, ~maå~ma {YŠH$maŸ&&
12. amJ Ûof Xmo ~rO h¢, H$_© ~§Y \$b XoVŸ&BZH$s \$m±gr _| ~±Ü`m¡, Ny>Qy>± Zht AMoVŸ&&
13. aVZ ~±Ü`mo JR>‹S>r {dfo, ^mZw {N>ß`mo KZ _m±`Ÿ&qgh qnOam _| {X`mo, Omoa Mbo H$Nw> Zm±`Ÿ&&
{ 76 }
14. ~wam ~wam g~ H$mo H$hÿ±, ~wam Z Xrgo H$mo`Ÿ&Omo KQ> emoYy± AmnUmo Vmo, _mogy± ~wam Z H$mo`Ÿ&&
15. H$m_r, H$nQ>r, bmbMr, H${R>Z bmoh H$mo Xm_Ÿ&Vw_ nmag nag§J Wr, gwdU© Wmgy± ñdm_Ÿ&&
16. _¢ OnhrZ hÿ±, VnhrZ hÿ±, à w hrZ g§da g_JV§Ÿ& ho X`mbŸ!H$¥nmb H$éUm{Z{Y, Am`mo h±ÿ Vw_ eaUmJV§Ÿ&à^w Am`mo h±ÿ Vw_ eaUmJV§Ÿ&&
17. Zht {dÚm Zht dMZ ~b, Zht YraO JwU kmZŸ&VwbgrXmg Jar~ H$s, nV amImo ^JdmZŸ&&
18. {df` H$fm` AZm{X H$mo, [a`mo amoJ AJmYŸ&d¡ÚamO Jwé eaU go, nmD±$ {MÎm g_mYŸ&&
19. H$hdm _| Amdo Zht, AdJwU ^[a`m AZÝVŸ&{bIdm _| Š`m| H$a {bIy±, OmUmo lr ^JdÝVŸ&&
20. AmR> H$_© à~b H$ar, ^{_`mo Ord AZm{XŸ&AmR> H$_© N>oXZ H$ar, nmdo _wpŠV g_m{YŸ&&
21. nW-Hw$nW H$maU H$ar, amoJ hm{Z d¥{Õ Wm`Ÿ&B_ nwÊ` nmn {H$[a`m H$ar, gwI Xw:I OJ _| nm`Ÿ&&
22. ~m±Ü`m {~Z wJVo Zht, {~Z wJË`m± Z Nw>Q>m`Ÿ&Amnhr H$aVm ^moJVm, Amnhr Xya H$am`Ÿ&&
23. h±ÿ A{ddoH$s _mohde, Am±I _tM A±{Y`maŸ&_H$‹S>r Omb {~N>m` Ho$, \$gy± Amn {YŠH$maŸ&&
{ 77 }
24. gd© jr {O_ Ap½Z h±ÿ, V{n`mo {df` H$fm`Ÿ&AnÀN>§Xm A{dZrV _¢, Y_u R>J Xw:I Xm`Ÿ&&
25. H$hm ^`mo Ka N>m±{‹S> Ho$, V{O`mo Z _m`m g§JŸ&ZmJ VOr {O_ H$m±Mbr, {df Zht V{O`mo A§JŸ&&
26. Ambg {df` H$fm` de, Amaå^ n[aJ«h H$mOŸ&`mo{Z Mm¡amgr bI å`mo, A~ Vmamo _hmamOŸ&&
27. AmV_ {ZÝXm ewÕ ^Ur, JwUdÝV dÝXZ ^mdŸ&amJ Ûof Cne_ H$ar, g~ go I_V I_mdŸ&&
28. nwÌ Hw$nwÌ _¢ hþAmo, AdJwU ^a²çm AZÝVŸ&_m`S> {déX {dMma Ho$, _m\$ H$amo ^JdÝVŸ&&
29. emgZn{V dÕ©_mZOr, Vw_ bJ _oar Xm¡‹S>Ÿ&O¡go g_wÐ OhmO {~Z, gyPV Am¡a Z R>m¡aŸ&&
30. ^d ^«_U g§gma Xw:I, Vm±H$m dma Z nmaŸ&{Zbm} r gVJwé {~Zm, H$m¡Z CVmao nmaŸ&&
31. ^d gmJa g§gma _|, Xrnm lr {OZamOŸ&CÚ_ H$[a nhþ±Mo {Vao, ~¡R>r Y_© OhmOŸ&&
32. n{VV CÕmaU ZmWOr, AnZmo {déX {dMmaŸ&yb MyH$ g~ _mhar, I{_ o ~maå~maŸ&&
33. _m\$ H$amo g~ _m`am, AmO VbH$ Zm XmofŸ&XrZ X`mb Xodmo _wPo, lÕm erb gÝVmofŸ&&
{ 78 }
34. Xod A[ah§V Jwé {ZJ«©ÝW, g§da {ZO©am Y_©Ÿ&Ho$d{b ^m{fV gmgVa, `hr O¡Z _V __©Ÿ&&
35. Bg Anma g§gma _|, eaU Zht Aé H$mo`Ÿ&`m Vo Vw_ nX H$_b hr, ^ŠV ghm`r hmo Ÿ&&
36. Ny>Qy>± {nN>bm nmn go, Zdm Z ~m±Yy H$mo`Ÿ&lr JwéXod àgmX go, g\$b _ZmoaW hmo`Ÿ&&
37. Amaå^ n[aJ«h VOr H$ar, g_{H$V d«V AmamYŸ&AÝV g_` Ambmo Ho$, AZeZ {MÎm g_mYŸ&&
38. VrZ _ZmoaW E H$øm, Oo Ü`mdo {ZË` _ÝZŸ&epŠV gma daVo ghr, nmdo {edgwI YÝZŸ&&
lr n§M na_opîR> ^JdÝV JwéXod _hmamOOr AmnH$s Amkm h¡Ÿ&gå`½kmZ-Xe©Z-Mm[aÌ-Vn, g§ _, g§da, {ZO©am _wpŠV _mJ© `Wm-epŠV go ewÕ Cn`moJ g{hV AmamYZo nmbZo \$agZo godZo H$s Amkm h¡,~maå~ma ew^ `moJ gå~ÝYr gÁPm` Ü`mZm{XH$ A{^J«h {Z`_nÀMŠImUm{XH$ H$aZo H$amZo H$s g{_{V JwpßV à_wI gd© àH$mao Amkm h¡Ÿ&
1. {ZíM` {MÎm ewÕ _wI n‹T>V, VrZ `moJ {Wa Wm`Ÿ&Xwb© Xrgo H$m`am, hbwH$_u {MV ^m`Ÿ&&
2. Aja nX hrUmo A{YH$, ^yb MyH$ H$hr hmo`Ÿ&A[ahÝV {gÕ AmË_ gmI go, {_ÀN>m XwŠH$S>§ _mo`Ÿ&&^yb MyH$ {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ&
mmm
{ 79 }
aËZmH$a nÀMrgr1. ew^Ho${b Ho$ AmZÝX Ho$ YZ Ho$ _Zmoha Ym_ hmo,
ZaZmW go gwaZmW go ny{OVMaU JVH$m_ hmo Ÿ&gd©k hm o gdm }ÀM hm o g~ go gXm g§gma _ |,àkm H$bm Ho$ {gÝYw hmo AmXe© hmo AmMma _|Ÿ&&
2. g§gma-Xw:I Ho$ d¡Ú hmo, Ì¡bmoŠ` Ho$ AmYma hmo,O`lreŸ! aËZmH$a à^moŸ! AZwn_ H¥$nm-AdVma hmoŸ&JVamJŸ! h¡ {dkpßV _oar _w½Y H$s gwZ br{OE,Š`m|{H$ à^moŸ! Vw_ {dk hmo, _wPH$mo A^`da Xr{OEŸ&&
3. _mVm-{nVm Ho$ gm_Zo ~mobr gwZm H$a VmoVbr,H$aVm Zht Š`m Ak ~mbH$ ~më`-de brbmdbrŸ&AnZo öX` Ho$ hmb H$mo H¡$go `Wmo{MV ar{V go-_¢ H$h ahm h±ÿ, AmnHo$ AmJo {dZ` go àr{V goŸ&&
4. _¢Zo Zht OJ _| H$^r Hw$N> XmZ XrZm| H$mo {X`m,_¢ gÀM[aÌ ^r h±ÿ Zht, _¢Zo Zht Vn ^r {H$`mŸ&ew^ ^mdZm _oar hþB© A~ VH$ Z Bg g§gma _|,_¢ Ky_Vm h±ÿ ì`W© hr ^«_ go ^dmoX{Y-Yma _|Ÿ&&
5. H«$moYmp½Z go _¢ amV{XZ hmŸ! Ob ahm h±ÿ ho à^moŸ!_¢ bmo^ Zm_H$ gm±n go H$mQ>m J`m h± ÿ ho {d^moŸ!A{^_mZ Ho$ Ib J«mh go AkmZde _¢ J«ñV h±ÿ,{H$g ^m±{V hm| ñ_¥V Amn _m`m-Omb _| _¢ ì`ñV h±ÿŸ?
6. bmoHo$eŸ! na-{hV ^r {H$`m _¢Zo Z XmoZm| bmoH$ _|,gwI-boe ^r {\$a Š`m| _wPo hmoŸ?, MrIVm h±ÿ emoH$ _|Ÿ&
{ 80 }
_wP Vwë` hr Za-Zm[a`m| H$m OÝ_ OJ _| ì`W© h¡,_mZmo {OZoídaŸ! dh ^dm| H$s nyU©Vm Ho$ AW© h¡Ÿ&&
7. à^wŸ! AmnZo {ZO _wI-gwYm H$m XmZ `Ú{n Xo {X`m,`h R>rH$ h¡, na {MÎm Zo CgH$m Z Hw$N> ^r \$b {b`mŸ&AmZÝX-ag _| Sy >~ H$a gX²d¥Îm dh hmoVm Zht,h¡ dO«-gm _oam öX` , H$maU ~‹S>m ~g h¡ `hrŸ&&
8. aËZÌ`r X wîàmß` h ¡, à^w g o Cgo _ ¢Z o {b`m,~hþH$mb VH$ ~hþ~ma O~ OJ H$m ^«_U _¢Zo {H$`mŸ&hm±Ÿ! Imo J`m dh ^r Abg, _¢ ZtX _| gmoVm ahm,A~ ~mo{bE CgHo$ {b`o amoD±$ à^moŸ! {H$gHo$ `hm±Ÿ?
9. g§gma R>JZo Ho$ {b`o d¡am½` H$m o YmaU {H$`m,OJ H$mo [aPmZo Ho$ {b`o CnXoe Y_m] H$m {X`mŸ&PJ‹S>m _MmZo Ho$ {bE __ Or^ na {dÚm ~gr,{Zb©ÁO hmo {H$VZr C‹S>mB©, ho à^moŸ! AnZr h±grŸ?Ÿ&&
10. na Xmof H$m o H$h Or^ _oar h¡ gXm Xy{fV hþB©,bI na namB© Zm[a`m± hmŸ! Am±I ^r Xy{fV hþB©Ÿ&_Z ^r _{bZ h¡ gmoM H$a na H$s ~wamB© ho à^moŸ!{H$g ^m±{V hmoJr bmoH$ _| _oar ^bmB© ho {d^moŸ?Ÿ&
11. _¢Zo ~‹T>mB© {ZO {ddeVm, hmo AdñWm Ho$ der,^jH$ aVrída go hþB© CËnÞ Omo Xw:I amjgrŸ&hmŸ! AmnHo$ gå_wI Cgo A{V bmO go àH${Q>V {H$`m,gd©kŸ! hmo g~ OmZVo ñd`_od g§g¥{V H$s {H«$`mŸ&&
{ 81 }
12. AÝ`mÝ` _§Ìm| go na_ na_opîR> _ÝÌ hQ>m {X`m,gX²-emñÌ dmŠ`m| H$mo Hw$emñÌm| go X~m _¢Zo {X`mŸ&{d{Y CX` H$mo H$aZo d¥jm, _¢Zo Hw$Xodml` {b`m,ho ZmW `m| «_de A{hV, _¢Zo Zht Š`m-Š`m {H$`mŸ?
13. hm VO {X`m _¢Zo à^moŸ! àË`j nmH$a AmnH$mo,AmamYZm H$s _y ‹T>Vmde _y ‹T> bmoJm| H$s {d^moŸ!dm_m§{J`m| Ho$ Hw$M H$Q>mjm| na gXm _aVm ahm,CZHo$ {dbmgm| H$m öX` _| Ü`mZ _¢ YaVm ahmŸ&&
14. bIH$a Mnb ÑJ wd{V`m| Ho$ _wI _Zmoha ag_`r,__ _Z nQ>b na amJ-^mdm| H$s _{bZVm ~g JB©Ÿ&&dh emñÌ {Z{Y Ho$ ewÕ Ob go, ^r Z Š`m| YmoB© JB©,~VbmB`o à^w Amn hr, __ ~w{Õ Vmo ImoB© JB©Ÿ?Ÿ&&
15. _wP_| Z AnZo A§J Ho$ gm¡ÝX`© H$m Am^mg h¡,_wP_| Z JwU-JU h¡ {d_b, _wP_| Z H$bm-{dbmg h¡Ÿ&à^wVm Z _wP_| ñdßZ H$s ^r h¡ M_H$Vr Xo{I`o,Vmo ^r ^am h±ÿ Jd© go _¢ _y‹T> hmo {H$gHo$ {b`oŸ&&
16. hmŸ! {ZË` KQ>Vr Am`w h¡ na nmn-_{V KQ>Vr Zht,AmB© ~w ‹T>m ¡Vr na {df` Aé dmgZm hQ>Vr ZhtŸ&_¢ `ËZ H$aVm h± ÿ Xdm _|, Y_© _| H$aVm Zht,Xw_m}h-_{h_m go J«{gV h±ÿ, ZmWŸ! ~M gH$Vm ZhtŸ&&
17. AK nwÊ` hmo, OJ, AmË_ H$mo _¢Zo H$^r _mZm Zht,hm! Amn AmJo h¢ I‹S> o gd©k a{d `Ú{n `htŸ&
{ 82 }
Vmo ^r Ibm| Ho$ dmŠ` H$mo _¢Zo gwZm H$mZmo d¥Wm,{YŠH$ma _wPH$mo h¡ J`m, __ OÝ_ hr _mZmo d¥WmŸ&&
18. gËnmÌ-nyOZ Xod-nyOZ Hw$N> Zht _¢Zo {H$`m,_w{Z Y_©, lmdH$ Y_©, ^r {d{YdV² Zht nmbZ {H$`mŸ&Za-OÝ_ nmH$a ^r d¥Wm hr, _¢ Cgo ImoVm ahm,_mZmo AHo$bm Kmoa dZ _| ì`W© hr amoVm ahmŸ&&
19. hmŸ! H$m_YwH²$ H$ënÐþ_m{XH$, Ho$ `hm± ahVo hþE,_¢Zo J±dm`m OÝ_ H$mo, {YH²$ bmI-Xw:I ghVo hþEŸ&àË`j gwIH$a O¡Z _V _|, àr{V _oar Wr Zht,{OZZmWŸ! _oar X o{I`o, h ¡ _ y ‹T >Vm ^mar `hrŸ&
20. _¢Zo Z amoH$m amoJ-Xw:I, g§^moJ-gwI XoIm {H$`m,_Z _| Z _mZm _¥Ë w-^`, YZ-bm^ H$m boIm {H$`mŸ&hmŸ! _¢ AY_ nwX²Jb gwIm| H$m Ü`mZ {ZV H$aVm ahm,na ZaH$-H$mamJma go, _Z _| Z _¢ S>aVm ahmŸ&&
21. gX²d¥{Îm go _Z _| Z _¢Zo, gmYwVm hmŸ! gm{YVm,CnH$ma H$aHo$ H$s{V© ^r, _¢Zo Zht Hw$N> A{O©VmŸ&MC VrW© Ho$ CÕma Am{XH$, H$m`© H$a nm`m Zht,Za-OÝ_ nmag-Vwë` {ZO, _¢Zo J±dm`m ì`W© hrŸ&&
22. emñÌmoŠV-{d{Y d¡am½` ^r, H$aZm _wPo AmVm Zht,Ib-dmŠ` ^r JV-H«$moY hmo, ghZm _wPo AmVm ZhtŸ&AÜ`mË_-{dÚm h¡ Z _wP_|, h¡ Z H$moB© gËH$bm,{\$a XodŸ! H¡$go `h ^dmoX{Y nma hmodoJm ^bmŸ&&
{ 83 }
23. gËH$_© nhbo OÝ_ _|, _ ¢Z o {H$`m H$m oB © Zht,Amem Zht OÝ_mÝ` _|, CgH$mo H$ê±$Jm _¢ H$htŸ&Bg ^m±{V H$m `{X h±ÿ {OZoídaŸ! Š`m| Z _wPH$mo H$îQ> hmoŸ?g§gma _| {\$a OÝ_ _oao, {Ì{dY H¡$go ZîQ> hm|Ÿ?Ÿ&&
24. ho nyÁ`Ÿ! AnZo M[aV H$mo, ~hþ^m±{V JmD±$ Š`m d¥Wm,Hw$N> ^r Zht VwP go {N>nr h¡ nmn_` _oar H$WmŸ&Š`m|{H$ {ÌOJ Ho$ ê$n hmo Vw_, B©e hmo gd©k hmo,nW Ho$ àXe©H$ hmo Vwåht, __ {MÎm Ho$ __©k hmoŸ&&
25. XrZm oÕmaH$ Yra Amn gm AÝ` Zht h ¡,H¥$nm-nmÌ ^r ZmWŸ! Z _wPgm Ana H$ht h¡Ÿ&Vm o ^r _m ±J y Zht YmÝ` YZ H$^r ^yb H$a,Ah©Z ² Ÿ! H o $db ~m o {YaËZ X | _ wP o _ §Jb-H$aŸ&lr aËZmH$a JwU-JmZ `h Xw[aV Xw:I g~ Ho$ hao,A~ EH$ `hr h¡ àmW©Zm _§Jb-_` OJ H$mo H$aoŸ&&
mmm
_oar mdZm1. {Og Zo amJ-Ûof H$m_m{XH$, OrVo g~ OJ OmZ {b`mŸ&
g~ Ordm| H$mo _moj _mJ© H$m, {Zñn¥h hmo CnXoe {X`mŸ&&
2. ~wÕ, dra, {OZ, h[aha, ~«÷m, `m CgH$mo ñdmYrZ H$hmoŸ&^pŠV-^md go ào[aV hmo, `h {MÎm Cgr _| brZ ahmoŸ&&
3. {df`m| H$s Amem Zht {OZH$mo, gmå`-^md YZ aIVo h¢Ÿ&{ZO-na Ho$ {hV gmYZ _| Omo, {Z{e {XZ VËna ahVo h¢Ÿ&&
{ 84 }
4. ñdmW© Ë`mJ H$s H${R>Z Vnñ`m, {~Zm IoX Omo H$aVo h¢Ÿ&Eogo kmZr gmYw OJV Ho$, Xw:I g_yh H$mo haVo h¢Ÿ&&
5. aho gXm gËg§J CÝht H$m, Ü`mZ CÝht H$m {ZË` ahoŸ&CÝht O¡gr M`m© _| `h, {MÎm gXm AZwaŠV ahoŸ&&
6. Zht gVmD±$ {H$gr Ord H$mo, PyR> H$^r Zht H$hm H$ê±$Ÿ&na YZ d{ZVm na Z bw^mD±$, gÝVmofm_¥V {n`m H$ê±$Ÿ&&
7. Ah§H$ma H$m ^md Z aŠIy±, Zht {H$gr na H«$moY H$ê±$Ÿ&XoI Xygam| H$s ~‹T>Vr H$mo, H$^r Z B©î`m© ^md Yê±$Ÿ&&
8. aho ^mdZm Eogr _oar, gab gË` ì`dhma H$ê±$Ÿ&~Zo Ohm± VH$ Bg OrdZ _|, Am¡am| H$m CnH$ma H$ê±$Ÿ&&
9. _¡Ìr-^md OJV _| _oam, g~ Ordm| go {ZË` ahoŸ&XrZ-Xw:Ir Ordm| na _oao, Ca go H$éUm-òmoV ~hoŸ&&
10. XwO©Z-H«y$a Hw$_mJ©-aVm| na, jmo Zht _wPH$mo AmdoŸ&gmå` ^md aŠIy± _¢ CZ na, Eogr n[aU{V hmo OmdoŸ&&
11. JwUr OZm| H$mo XoI öX` _|, _oao ào_ C_‹S> AmdoŸ&~Zo Ohm± VH$ CZH$s godm, H$aHo$ `h _Z gwI nmdoŸ&&
12. hmoD±$ Zht H¥$V¿Z H$^r _¢, Ðmoh Z _oao Ca AmdoŸ&JwU J«hU H$m ^md aho {ZV, ÑpîQ> Z Xmofm| na OmdoŸ&&
13. H$moB© ~wam H$hmo `m AÀN>m, bú_r Amdo `m OmdoŸ&bmIm| dfm] VH$ OrD±$, `m _¥Ë w AmO hr AmO hr Am OmdoŸ&&
14. AWdm H$moB© H¡$gm hr ^`, `m bmbM XoZo AmdoŸ&Vmo ^r Ý`m` _mJ© go _oam, H$^r Z nJ {S>JZo nmdoŸ&&
{ 85 }
15. hmo H$a gwI _| _½Z Z \y$b|, Xw:I _| H$^r Z K~amd|Ÿ&nd©V ZXr í_emZ ^`mZH$, AQ>dr go Zht ^` Imd|Ÿ&&
16. ah| AS>mob AH§$n {Za§Va, `h _Z Ñ‹T>Va ~Z OmdoŸ&BîQ>-{d`moJ A{ZîQ>-`moJ _|, ghZ-erbVm {XIbmd|Ÿ&&
17. gwIr ah| g~ Ord OJV Ho$, H$moB© H$^r Z K~amdoŸ&d¡a, nmn A{^_mZ N>mo‹S> OJ, {ZË` Z`o _§Jb JmdoŸ&&
18. Ka Ka MMm© aho Y_© H$s, XwîH¥$V XwîH$a hmo Omd|Ÿ&kmZ M[aV CÞV H$a AnZm, _ZwO-OÝ_ \$b g~ nmd|Ÿ&&
19. B©{V ^r{V ì`mno Zht OJ _|, d¥pîQ> g_` na hþAm H$aoŸ&Y_©-{ZîR> hmoH$a amOm ^r, Ý`m` àOm H$m {H$`m H$aoŸ&&
20. amoJ _ar Xw{^©j Z \¡$bo, àOm empÝV go {O`m H$aoŸ&na_ Aqhgm Y_© OJV _|, \¡$b gd©-{hV {H$`m H$aoŸ&&
21. \¡$bo ào_ nañna OJ _|, _moh Xya H$a ahm H$aoŸ&A{à` H$Qw>H$ H$R>moa eãX Zht, H$moB© _wI go H$hm H$aoŸ&&
22. ~Z H$a g~ " wJdra' öX` go, XoemoÞ{VaV ahm H$a|Ÿ&dñVw-ñdê$n {dMma Iwer go, g~ Xw:I g§H$Q> ghm H$a|Ÿ&dñVw-ñdê$n {dMma Iwer go, {ZOmZÝX _| a_m H$a|Ÿ&&
AmË_-ew{ÕAmË_ ew{Õ Y_© Ü`mZ H$m, qMVZ Omo Za H$aVm h¡&Aew^ H$_© H$mo Xÿa hQ>mH$a, _moj _mJ© nJ YaVm h¡&&1&&
OJ _| AHo$bm Am`m h±ÿ Am¡a, `hm± go AHo$bm OmD±$Jm&H$_© ew^m ew^ g§J _| boH$a, `Wm ñWmZ H$mo nmD±$Jm&&2&&
{ 86 }
_oam _ oam H$aH o $ nMVm, Zht H$m oB © OJ _| V oam&Xoh N>mo‹S>H$a C‹S>oJm n§N>r, {^ÝZ ñWmZ hmoJm S>oam&&3&&
_hm {dS>å~Zm h¡ n[aOZ H$s, A§V gmW Zht AmVo h¢&{Z^©` hmoH$a XoImo àmUr, _aU AHo$bo nmVo h¢&&4&&
YÝ`-YÝ` Z{_amO G${fda, EH$Ëd ^mdZm ^mB© Wr&H§$JZ go boH$a àoaUm, O~ {_{Wbm Rw>H$amB© Wr&&5&&
ñdJ© n{V Zo Xg àíZm| H$m, ^md nyU© CÎma {X`m&Iwe hmoH$a Ho$ ñd § eHo$ÝÐ Zo, G${fda JwU Jm¡ad Jm`m&&6&&
jU-^§Jwa h¡ Voar H$m`m, jU ^§Jwa h¡ OJ H$s _m`m&Iy~ {Ibm`m Iy~ {nbm`m, {\$a ^r h¡ Zída H$m`m&&7&&
XoI-XoI VZ H$s gw§XaVm, Iwe hmoH$a Ho$ \y$b ahm&bwQ> JB© Voar ê$n gånXm, gZV² MH«$s H$mo ^yb ahm&&8&&
d¡^d _| _Vdmbm hm oH$a, K y_ ahm O¡g o hñVr&amdU O¡go Mbo J`o {\$a, Voar H$m¡Z ~Vm Š`m hñVr?&&9&&
nwX²Jb Ho$ h¢ ê$n nam`o, {OÝh| Vy AnZm _mZ ahm&kmZr H$hVo BÝh| N>mo‹S> Xo, Š`m| Vy AnZr VmZ ahm?&&10&&
Ë`mJr __Vm OmJr g_Vm, ZídaVm {MV _| bm`m&A{ZË` ^mdZm ^mH$a Ho$ hr, ^aV MH«$s Ho$db nm`m&&11&&
amoJ eÌw O~ VZ H$mo Koao, Zht {H$gr H$m Xm±d bJm&AmpË_H$ em§{V O~ hr nmVm, _Z _| g_Vm ^md OJm&&12&&
{ 87 }
ñd`§ ~m ±YVm ñd`§ ^moJVm, Zht H$m oB © eaU XmVm&Ìm{h-Ìm{h H$aHo$ amoVm, H$moB© Z Xþ:I Nw>‹S>dm nmVm&&13&&
OÝ_ Oam _¥Ë`w Ho$ ^` go, ^`^rV ~Zm nm_a àmUr&Hw$H¥$Ë`m| H$mo Zht N>mo‹S>Vm, {nb ahm Xþ:I H$s KmUr&&14&&
VrZ IÊS> Ho$ ñdm_r Wo, na {_bm Zht _aVo nmZr&nwaOZ n[aOZ nmg Z Am o, ~rVr Wr O~ {OÝXJmZr&&15&&
Ahmo AZmWr _w{Z Ho$ {ga na, Kmmoa doXZm N>mB© Wr&aho VmH$Vo nm[adm[aH$ OZ, M¡Z Z nb ^a nmB© Wr&&16&&
AahQ> _mbm g_ OJ brbm, gXm nbQ>Vr ahVr h¡&Zht OJV _| pñWadmgm, {OZdmUr `m| H$hVr h¡&&17&&
AnZm-AnZm {H$go nwH$mao? OJ OrdZ Vmo h¡ gnZm&N>mmo‹S> H$ënZm AnZo _Z H$s, gË` Zm_ à w H$m OnZm&&18&&
OJ H$m gwI emídV Zht hmoVm, O¡go ~mXb H$s N>m`m&Š`m| ^a_m`m nwX²Jb gwI _|? {~Obr-gr M§Mb _m`m&&19&&
H$moB© {H$gr H$m Zht h¢ eÌw, Zht {H$gr H$m {_Ì H$moB©&H$_m©YrZ OJV H$s brbm, Š`m| VyZo gÝ_{V ImoB©?&&20&&
em{b^Ð Š`m G${Õ nmm`o? Z¥n lo{UH$ XoIZ Am`m&g§gma ^mdZm ^mH$a Ho$ hr, OJ ~§YZ go _wpŠV nm`m&&21&&
mmm
{ 88 }
Mm¡~rgr {d^mJ{dZ`MÝX Mm¡~rgr
lr G$f^Xod
1. lr Am{Xída ñdm_r hmo, àU_y± {gaZm_r Vw_ ^UrŸ&à^w AÝVaOm_r Amn, åhmo na åhoa H$arOo hmo,_oQ>rOo {MÝVm _Z VUr, åhmam H$mQ>mo nwamH¥$V nmn-
lr Am{Xída ñdm_rŸ&&Q>oaŸ&&
2. Am{X Ya_ H$s H$sYr hmo, ^aV joÌ Adg{n©Ur H$mb _|Ÿ&à^w OwJë`m Y_© {Zdma, n{hbm Zada _w{Zda hmoŸ&VrW©‘>a {OZ hþAm Ho$dbr, à^w VraW Wmß`m Mma-lr0
3. _m± "_é Xodr' Wm±ar hmo, JO hm¡Xo _wpŠV nYm[a`mŸ&Vw_ OZå`m± hr na_mU, {nVm "Zm{^' _hmamOm hmoŸ&^d Xod VaUmo H$[a Za W`m, à w nmå`m± nX {Zdm©U-lr0
4. ^aVm{XH$ gm¡ ZÝXZ hmo, ~o nwÌr "~«m÷r-gwÝXar'Ÿ&à^w E Wm±am A§JOmV, gKbm Ho$db nm`m hmoŸ&g_m`m A{dMb OmoV _| H$m±B© {Ì^wdZ _| {d»`mV-lr0
5. BË`m{XH$ ~hþ Vm`m© hmo, {OZ Hw$b _| à^w Vw_ D$nÝ`mŸ&H$m±B© AmJ_ _| A{YH$ma, Am¡a Ag§»`m Vm`m© hmoŸ&CÕm`m© godH$ Amnam, à^w eaUm hr AmYma-lr0
6. AeaU eaU H$hrOo hmo, à w {déX {dMmamo gm{h~mŸ&H$m±B© H$hmo Jar~ {ZdmO, eaU Vwåhmar Am`mo hmoŸ&h±ÿ MmH$a {OZ MaUm± VUmo, åhmar gw{U o AaO AdmO-lr0
{ 89 }
7. Vw_ H$éUmH$a R>mHw$a hmo, à^w Y_© {XdmH$a OJ JwéŸ&H$m±B© ^d Xw:I XwîH¥$V Q>mb, "{dZ`MÝX' Zo Amnmo hmoŸ&à^w {ZOJwU g§nV emídVr, à^w XrZmZmW X`mb-lr0
lr nÙà wnX_ à w Ÿ! nmdZ Zm_ {Vhmamo, n{VV CÕmaZ hmamoŸ&& Q>oaŸ&&
1. OX{n Yrda, ^rb, H$gmB©, A{V nm{nîR> O_mamoŸ&VX{n Ord-qhgm VO à w ^O, nmd¡ ^d{Z{Y nmamo-nX_0
2. Jm¡ ~«m÷U à_Xm ~mbH$ H$s, _moQ>r hË`m Mmam|Ÿ&VohZmo H$aUhma à^w ^OZo, hmoV hË`mgy± Ý`mamo-nX_0
3. d¡í`m MwJb {N>Zmb Owdmar, Mmoa _hm dQ>_mamoŸ&Omo BË`m{X ^Oo à^w Vm| Zo, Vmo {Zd¥Îmo g§gmamo-nX_0
4. nmn namb H$mo n§wO ~Ý`mo A{V, _mZmo _oé AH$mamoŸ&Vo VwP Zm_ hþVmgZ goVr, ghOm± àÁdbV gmamo-nX_0
5. na_ Ya_ H$mo _a_ _hm ag, gmo Vw_ Zm_ CÀMmamoŸ&`m g_ _§Ì Zht H$moB© XyOmo, {Ì^wdZ _mohZJmamo-nX_0
6. Vmo gw_aU {~Z BU H${b wJ _|, Ada Z H$moB© AmYmamoŸ&_¢ dmar OmD±$ Vm| gw{_aU na, {XZ-{XZ àrV ~Ymamo-nX_0
7. "gwf_m' amUr H$mo A§JOmV Vy±, "lrYa' am` Hw$_mamoŸ&"{dZ`MÝX' H$ho ZmW {Za§OZ, OrdZ àmU h_mamo-nX_0
lr MÝÐn«^w
O` O` OJV {eamo_{U, hÿ± godH$ Zo Vy± YUrŸ&A~ Vmogy± Jm‹T>r ~Ur, à^w Amem nyamo h_ VUrŸ&&Q>oaŸ&&
1. _wP _ha H$amo, MÝXmà^w OJ OrdZ AÝVaOm_rŸ&^d Xw:I hamo gw{U o AaO h_mar (AmoŸ!) {Ì wdZ ñdm_r-_wP0
{ 90 }
2. "MÝÐmnwar' ZJar hVr, "_hmgoZ' Zm_m Zan{VŸ&amUr "lrbI_m' gVr, Vgw ZÝXZ Vy± M‹T>Vr a{V-_wP0
3. Vy ± gd©k _hmkmVm, AmV_ AZw^d H$m o XmVmŸ&Vy± VyR>m± b{h`o gmVm, à^w YÝ` OJV² _| Vw_ Ü`mVm-_wP0
4. {ed gwI àmW©Zm H$agy±, CÁÁdb Ü`mZ {h o Yagy±Ÿ&agZm Vw_ _{h_m H$agy±, à w BU {dY ^dgmJa {Vagy±-_wP0
5. MÝÐ MH$moaZ Ho$ _Z _|, JmO AdmO hþE YZ _|Ÿ&{n` A{^bmfm Á`m| {Ì` VZ_|, Ë`m| ~{g`mo Vy± _mo {MVdZ _|-_wP0
6. Omo gwZOa gm{h~ Voar, Vmo _mZmo {dZVr _oarŸ&H$mQ>mo H$a_ ^a_ d¡ar, à^w nwZa{n Zht nê±$ ^d \o$ar-_wP0
7. AmV_ kmZ Xem OmJr, à w Vw_ goVr {bd bmJrŸ&AÝ` Xod «_Um ^mJr, à w "{dZ`M§X' {Vhmamo AZwamJr-_wP0
lr dmgwnyÁ`1. àU_y± dmgwnyÁ`-{OZ Zm`H$, gXm ghm`H$ Vy± _oamoŸ&
{df_ dmQ> KmQ> ^` WmZH$, na_ml` eaUmo Voamo-à0
2. Ib-Xb à~b XwîQ> A{V XméU, Omo Mm¡ Va\$ {X`mo KoamoŸ&Vmo {nU H¥$nm Vwåhmar à wOr, A[a`Z hmo àJQ>o Moamo-à0
3. {dH$Q> nhm‹S> COm‹S> ~rM H$moB©, Mmoa Hw$nmÌ H$ao hoamoŸ&{VU {~[a`m± H$[a`o Vmo gw{_aZ, H$moB© Z N>rZ gHo$ S>oamo-à0
4. amOm ~mXemh Omo H$moB© H$mono, A{V VH$ama H$ao N>oamoŸ&VX{n Vy± AZwHy$b hmo` Vmo, {N>Z _| Ny>Q> Om g~ Ho$amo-à0
{ 91 }
5. amjg ^yV {nemM S>m{H$Zr, gm{H$Zr ^` Zmdo ZoamoŸ&XwîQ> _wîQ> N>b {N>Ð Z bmJo, à^w Vw_ Zm_ ^Á`m± Jhamo-à0
6. {dñ\$moQ> Hw$îQ>m{XH$ g§H$Q>, amoJ AgmÜ` {_Q>o gJamoŸ&{df ß`mbmo A_¥V hmo àJ_o, Omo {dídmg {OZÝX Voamo-à0
7. _mV "O`m' "dgw' Z¥n Ho$ ZÝXZ, VÎd OWmaW ~wY àoamoŸ&~o H$a Omo{‹S> "{dZ`M§X' {dZdo, doJ {_Q>o _wP ^d \o$amo-à0
lr {d_bZmW{d_b {OZoída go{d`o, Wmar ~w{Õ {Z_©b hmo Om` aoŸ&&
1. OrdmŸ! {df_ {dH$ma {dgma Zo, Vy± _mohZr` H$_© Inm` aoŸ&Ordm {d_b {OZoída go{d oŸ&&Q>oaŸ&&
2. gyú_ gmYmaU nUo, àË` oH$ dZñn{V _m ±` a o Ÿ&OrdmŸ! N>oXZ- oXZ V| gøm, _a-_a CnÁ`mo {VU H$m` ao-Or0
3. H$mb AZÝVr {Vhm± ^å`mo, VohZm Xw:I AmJ_Wr g§ mb aoŸ&OrdmŸ! n¥Ïdr An VoC dm w _|, aømo Ag§»`mg§»` H$mb ao-Or0
4. EHo$ÝÐr gy ± ~oBÝÐr W`mo, nwÊ`mB© AZÝVr d¥{Õ aoŸ&OrdmŸ! gÞr n§MoÝÐr bJo nwÊ` ~Ü`m, AZÝVmZÝV à{gÕ ao-Or0
5. Xod ZaH$ {Va`§M _|, AWdm _mZd ^d ~rM aoŸ&OrdmŸ! XrZnUo Xw:I ^moJì`m, BU Mmam| hr J{V ~rM ao-Or0
6. A~ Ho$ CÎm_ Hw$b {_ë`mo, ^oQ²>`m CÎm_ Jwé gmY aoŸ&OrdmŸ! gwU {OZ dMZ gZoh go, g_{H$V d«V ewÕ AmamY ao-Or0
7. n¥Ïdrn{V "H¥$V^mZw' H$mo, "gm_m' amUr H$mo Hw$_ma aoŸ&OrdmŸ! "{dZ`M§X' H$ho Vo à w, {ga gohamo {hd‹S>m amo hma ao-Od0
{ 92 }
lr _pëbZmW_pëb {OZ ~mb ~«÷Mmar,Hw$å^' {nVm "na^md{V' _B`m, {VZH$s Hw$_marŸ&&Q>oaŸ&&
1. _m Zr H y ± $I H$ÝXam _m ±hr, CnÝ`m AdVmarŸ&_mb Hw$gw_-_mbZr dm±N>m, OZZr Ca Ymar-_pëb0
2. {VUWr Zm_ _pëb {OZ Wmß`mo, {Ì wdZ {à`H$marŸ&AX²^wV M[aV Vwåhmamo à^wOr, doX Ya²`mo Zmar-_pëb0
3. naUZ H$mO OmZ gO AmE, ^yn{V N>: ^marŸ&{_{Wbm nw[a Koar Mm¡Va\$m, goZm {dñVmar-_pëb0
4. amOm "Hw$å^' àH$mer Vw_ no, ~rVr {d{Y gmarŸ&N>hþ± Z¥n OmZ gOr Vmo naUZ, Am`m Ah§H$mar-_pëb0
5. lr_wI YraO XrYr {nVm Zo, amImo hþ{e`marŸ&nwVbr EH$ aMr {ZO AmH¥${V, WmoWr T>H$dmar-_pëb0
6. ^moOZ gag ^ar gm nwVbr, lr {OZ {gUJmarŸ&yn{V N>: ~wbdm`m {ZO _pÝXa, {~M ~hþ {XZ Q>mar-_pëb0
7. nwVbr XoI N>hþ ± Z ¥n _m oøm, Adga {dMmarŸ&T>m±H$ CKm‹S> {X`mo nwVbr H$mo, ^^Š`mo AÞ ^mar-_pëb0
8. Xw:gh XwJ©ÝY ghr Zm Omdo, D$R² >`m Z¥n hmarŸ&V~ CnXoe {X`mo lr_wI go, _moh Xem Q>mar-_pëb0
9. _hm Agma CXm[aH$ X ohr, nwVbr Bd ß`marŸ&g§J {H$`m± ^Q>Ho$ ^d-Xw:I _|, Zmar ZaH$-Ûmar-_pëb0
10. ^yn{V N>: à{V~moY _w{Z hmo, {gÕJ{V gå^marŸ&"{dZ`MÝX' MmhV ^d-^d _|, ^pŠV à w Wmar-_pëb0
{ 93 }
lr _w{Zgwd«Vñdm_r
1. lr _w{Zgwd«V gm{h~m, XrZ X`mb Xodm± VUm± Xod Ho$Ÿ&VmaU VaU à w _mo ^Ur, CÁÁdb {MÎm gw_ê±$ {ZV_od Ho$-lr0
2. hÿ± AnamYr AZm{X H$mo, OZ_-OZ_ JwZmh {H$`m ^anya Ho$Ÿ&by{Q>`m àmU N>: H$m`Zm, go{d`m nmn AR>mah H«y$a Ho$-lr0
3. nya~ Aew^ H$Îm©ì`Vm, VohZo à^w Vw_ Z {dMma Ho$Ÿ&AY_ CYmaU {déX N>o, gaU Am`mo A~ H$s{O o gma Ho$-lr0
4. qH${MV nwÊ` na^mdWr, BU ^d Amob»`mo lr{OZ Y_© Ho$Ÿ&{ZdVy© ZaH$ {ZJmoXWr, Ehdmo AZwJ«h H$amo na~«÷ Ho$-lr0
5. gmYwnUmo Zht g§J«ømo, lmdH$ d«V Z {H$`m A§JrH$ma Ho$Ÿ&AmXa² m Vmo Z Amam{Y`m, VohWr é{b`mo h±ÿ AZÝV g§gma Ho$-lr0
6. A~ g_{H$V d«V AmX`m}, VohZo Amam{Y h±ÿ CVê±$ ^d nma Ho$Ÿ&OZ_ OrVì` g\$bmo hþdo, BU na {dZdy± ~ma hOma Ho$-lr0
7. "gw_{V' Zam{Yn Vw_ {nVm, YZ-YZ lr "nÙmdVr' _m`Ho$Ÿ&Vg gwV {Ì wdZ {VbH$ Vy±, d§XV "{dZ`M§X' grg Z_m` Ho$-lr0
lr Z{_ZmW1. "{dO`goZ' Z¥n "{dàmamUr', Z{_ZmW {OZ Om`moŸ&
Mm¢gR> BÝÐ {H$`mo {_b CËgd, gwa Za AmZÝX nm`mo ao-gwkmZr Ordm ^Obo {OZ BH$drgdm±Ÿ&&Q>oaŸ&&
2. ^OZ {H$`m± ^d-^dZm± XwîH¥$V, Xw:I Xw^m©½` {_Q> OmdoŸ&H$m_, H«$moY, _X, _Ëga, V¥îUm, Xw_©{V {ZH$Q> Z Amdo ao-gw0
3. Ordm{XH$ Zd VÎd {h`o Ya, h o` k o` g_PrOo Ÿ&VrOmo CnmXo` AmobI Zo, g_{H$V {Za_b H$sOo ao-gw0
{ 94 }
4. Ord AOrd ~§Y ` o VrZm |, k o` OWmaW OmZm o Ÿ&nwÊ` nmn Amòd n[ah[a`o, ho` nXmaW _mZmo ao-gw0
5. g§da _m oj {ZO©am {ZO JwU, CnmX o` AmX[a` o Ÿ&H$maU H$maO OmU ^{b {dY, {^Z-{^Z {ZaUmo H$[a o ao-gw0
6. H$maU kmZ ñdê$n Ord H$mo, H$maO {H$`mo ngmamoŸ&XrZy± H$mo gmIr ewÕ AZw^d, Amnmo ImoO {Vhmamo ao-gw0
7. Vy ± gm o à^w à^w gm o V y ± h ¡, Û ¡V H$ënZm _ oQ > m o Ÿ&gpÀMX² AmZÝXê$n "{dZ`MÝX', na_mV_ nX ^|Q>mo ao-gw0
(1) Mm¡~rgrlr Am{X {OZ§X§, g_agH§$X§, A{OV {OZ§X§, ^O àmUr&g§ d OJ ÌmVm, {ed _J amVm, Xmo gwI gmVm, {hV AmUr&A{^ZÝXZ Xodm, gw_{V gwgodm, H$amo {ZV_odm, [anw YmVm&Mm¡~rg {OZam`m _Z-dM H$m`m, àU_y§ nm`m, Xmo gmVm&&Q>oa&&1&&
lr nÙ gwnmg§, e{e JwU amg§, gw{d{Y gwdmg§, {hVH$mar&lr erVb ñdm_r, A§V`m©_r, {edJ{V Jm_r, CnH$mar&lo m§g X`mbm, na_ H¥$nmbm, ^{dOZ ìhmbm, OJÌmVm&& Mm¡~rg...&&2&&
dmmgwnyÁ` gwH§$V§, {d_b AZ§V§, Y_© lr g§V§, em§{VH$mar&Hw$ÝWw AaZmW§, VO OJ gmW§, _pëb gwAmg§, g§JYmar&_w{Zgwd«V gwZ{_, AmË_m Zo X_r, Xþ_©{V Zo d_r, Vn amVm&& Mm¡~rg...&&3&&
[aîQ>Zo{_ ~‹S>mB©, Zma Z ã`mhr, VmoaU OmB©, {N>Q>H$mB©&ZmJ ZmJU Vmm§B©, {X`m ~MmB©, nmag gm§B©, gwI-XmB©&O`-O dY©_mZ§, JwU {Z{Y ImZ, {ÌOJ mZ§, ewÕ kmVm&& Mm¡~rg...&&4&&
{ 95 }
g§gma H$m \§$Xm, Xÿa {ZH§$Xm, Y_© H$m N>§Xm, {OZ brZm&à w Ho$db nm`m, Y_© gwZm`m, ^{d g_Pm`m, _w{Z H$sZm&H$ho [aI {VbmoH§$, gXm Vg YmoH§$, Xmo gwI WmoH§$, {MÎm MmVm&& Mm¡~rg...&&5&&
(2) nm{jH$ Mm¡~rgr{OZOr nhbm G$f^Xod dmÝXgm± Or,{OZOr XyOm A{OVZmW Xod, nŠIr am I_V Im_Um OrŸ&
{OZOr VrOm g§ dZmW dmÝXgm± Or,{OZOr Mm¡Wm A{^ZÝXZ Xod, nŠIr am I_V Im_Um OrŸ&
{OZOr nÝÐh {XZm± amo nmn Ambmo{d`mo Or,lmdH$ ewÕ _Z brOmo ao I_m` nŠIr amŸ&&1Ÿ&&
{OZOr nm±Mdm± gw_{VZmW dmÝXgm± Or,{OZOr N>Æ>m nX_ à w XodŸ& nŠIrŸ&{OZOr gmVdm± gwnmíd©ZmW dmÝXgm± Or,{OZOr AmR>dm± MÝÐ à w XodŸ& nŠIrŸ& {OZOrŸ&&2Ÿ&&
{OZOr Zddm± gw{d{YZmW dmÝXgm± Or,{OZOr Xgdm± erVbZmW XodŸ& nŠIrŸ&{OZOr B½`madm± lo m±gZmW dmÝXgm± Or,
{OZOr ~madm± dmgwnyÁ` XodŸ& nŠIrŸ& {OZOrŸ&&3Ÿ&&
{OZOr Voadm± {d_bZmW dmÝXgm± Or,{OZOr MdXdm± AZÝVZmW XodŸ& nŠIrŸ&{OZOr nÝÐdm± Ya_ZmW dmÝXgm± Or,{OZOr gmobdm± em§{VZmW XodŸ& nŠIrŸ& {OZOrŸ&&4Ÿ&&
{OZOr gVadm± Hw§$WwZmW dmÝXgm± Or,{OZOr AR>madm± AaZmW XodŸ& nŠIrŸ&
{ 96 }
{OZOr CJ{Ugdm± _pëbZmW dmÝXgm± Or,{OZOr ~rgdm± _w{Z gwd«V XodŸ& nŠIrŸ& {OZOrŸ&&5Ÿ&&
{OZOr BŠH$sgdm± Z{_ZmW dmÝXgm± Or,{OZOr ~mdrgdm± [aîQ>Zo_r XodŸ& nŠIrŸ&{OZOr VoBgdm± nmagZmW dmÝXgm± Or,{OZOr Mm¡{~gdm± _hmdra XodŸ& nŠIrŸ& {OZOrŸ&&6Ÿ&&
{OZOr B½`mam hr JUYa dmÝXgm± Or,{OZOr ~rg {dha_mZ XodŸ& nŠIrŸ&
{OZOr AZ§V Mm¡~rgr Zo dmÝXgm± Or,{OZOr {VaU VmaU JwéXodŸ& nŠIrŸ& {OZOrŸ&&7Ÿ&&
(3) Mm¡~rgr_¢Zo ~hþV {H$E AnamY, ZmW _moho H¡$go VmamoJoŸ&H¡$go VmamoJo {OZÝX _moho H¡$go VmamoJoŸŸ&& _¢ZoŸ&&Q> oaŸ&&
lr G$f^ A{OV g§^d A{^ZÝXZŸ& gw_{V nX_ gwnmgŸ&MÝXm à wOr Zo gw{d{Y {OZoídaŸ& erVb Xmo {eddmgŸ&& _¢ZoŸ&&1Ÿ&&lr lo`m±g dmgwnyÁ` {gdê±$Ÿ& {d_b {d_b _{VdÝVŸ&AZÝV ZmW Or Zo Y_© {OZoídaŸ& em§{V H$amo lr gÝVŸ&& _¢ZoŸ&&2Ÿ&&H w § $W w ZmW à^w H$éUm gmJaŸ& Aa ZmW OJXreŸ&_pëb ZmW Or Zo _w{Zgwd«V OrŸ& {ZË` Z_mD±$ erfŸ&& _¢ZoŸ&&3Ÿ&&BH$drgdm ± Z{_ZmW {Zê$n_Ÿ& [aîQ > Z o_r OJYmaŸ&VmoaU go à^w nmN>m {\$[a`mŸ& {ed a_Ur ^aVmaŸ&& _¢ZoŸ&&4Ÿ&&nmag nmag g[aIm à^wOrŸ& bmdm[ag H o $ ZmWŸ&dY©_mZ emgZ Ho$ ñdm_rŸ& àU_y ± Om o ‹S>r hmWŸ&& _¢Zo Ÿ&&5Ÿ&&Vw_ {~Z nm`mo Xw:I$ AZÝVmo Ÿ& OZ_ _aU O§OmbŸ&"{ÌbmoH$ G${f' H$ho {O_ {V_ H$ar ZoŸ& Vmamo XrZ X`mbŸ&& _¢ZoŸ&&6Ÿ&&
{ 97 }
(4) Mm¡~rgrgm`~ bo {damOmo Or,lr Mm¡~rgr _hmamO _wJ{V _| bo {damOmo OrŸ&& Q>oaŸ&&
G$f^ A{OV g§^d A{^ZÝXZ, gw_{V nÙ gwnmgŸ&MÝXm à^wOr gw{d{Y {OZoída, erVb Xmo {ed dmgŸ&
gm`~......Ÿ&&1Ÿ&&
lr lo`m±g dmgw nyÁ` gw_amo, {d_b-{d_b _{VdÝVŸ&AZÝVZmW Or Y_© {OZoída, em§{V H$am o lr g§VŸ&
gm`~......Ÿ&&2Ÿ&&
H w $ÝW w ZmW à^w H$éUm gmJa, AaZmW OJXreŸ&_ëbrZmW Or Zo _w{Z gwd«V Or, {ZË` Z_mD±$ ereŸ&
gm`~.....Ÿ&&3Ÿ&&
BŠH$sgdm ± Z{_ZmW {Zê$n_, [aîQ > Z o_r OJYmaŸ&Vm oaU go à^w nmN>m {\$[a`m, {ed a_Ur ^aVmaŸ&
gm`~......Ÿ&&4Ÿ&&
nmag nmag garIm à^w Or, Zmdm[ag H o $ ZmWŸ&dY©_mZ emgZ H o $ ñdm_r, àU_y ± Om o ‹S > r hmWŸ&
gm`~.......Ÿ&&5Ÿ&&
Vw_ {~Z nm`m o X w:I AZÝVm, OÝ_ _aU O§OmbŸ&{VbmoH$ G${f H$ho {O_-{V_ H$aZo, Vmamo XrZ X`mbŸ&
gm`~.......Ÿ&&6Ÿ&&
{ 98 }
(5) Mm¡~rgr
O` {OZda, O` VrW©‘>a, O` Mm¡~rgr ^JdmZ,gmYw-lmdH$ H$ao àUm_Ÿ&
Amn {Va|, Am¡am| H$mo Vmao, ^aV joÌ ^JdmZ,gmYw lmdH$ H$ao àUm_Ÿ&&Q>oaŸ&&
G$f^ Xod H$m H$sÎm©Z H$aVo, A{OV ZmW H$mo dÝXZ H$aVoŸ&g§^dZmW H$m Zm_ gw_aVo, A{^ZÝXZ H$mo {MÎm _| YaVoŸ&O` gw_{V, O` nÙ à^w, O` Mm¡~rgr ^JdmZŸ&& gmYwŸ&&1Ÿ&&
gwnmíd©ZmW H$m H$sÎm©Z H$aVo, MÝÐ à^w H$mo dÝXZ H$aVoŸ&gw{d{YZmW H$m Zm_ gw_aVo, erVb à^w H$mo {MÎm _| YaVoŸ&O` lo`m±g, O` dmgwnyÁ`, O` Mm¡~rgr JdmZŸ&& gmYwŸ&&2ŸŸ&&
{d_bZmW H$m H$sÎm©Z H$aVo, AZÝVZmW H$mo dÝXZ H$aVoŸ&Y_©ZmW H$m Zm_ gw_aVo, em§{VZmW H$mo {MÎm _| YaVoŸ&O` Hw$ÝWw, O` AaZmW, O` Mm¡~rgr ^JdmZŸŸ&& gmYwŸ&&3Ÿ&&
_pëbZmW H$m H$sÎm©Z H$aVo, _w{Z gwd«V H$mo dÝXZ H$aVoŸ&Z{_ZmW H$m Zm_ gw_aVo, A[aîR>Zo{_ H$mo {MÎm _| YaVoŸ&O` nmag, O` _hmdra, O` Mm¡~rgr ^JdmZŸ&& gmYwŸ&&4ŸŸ&&
AZÝV {gÕ H$m H$sÎm©Z H$aVo, {dha_mZ H$mo dÝXZ H$aVoŸ&JUYa à^w H$m Zm_ gw_aVo, JwéXod H$mo {MÎm _| YaVoŸ&Ho$db {eî` {dZ` H$aVm, O` Mm¡~rgr ^JdmZŸ&& gmYwŸ&&5Ÿ&&
mmm
{ 99 }
d§XZm, ñVw{V {d^mJ
bKw gmYw dÝXZmgmYw Or Zo d§XZm {ZV {ZV H$sOo, àmV: CJ§Vo gya ao àmUrŸ&ZrM J{V _m± Vo Zht Omdo, nmdo G${Õ ^anya ao àmUr Ÿ&gmYwŸ&&1Ÿ&&_moQ>m Vo n§M _hmd«V nmbo, N>h H$m`mam à{Vnmb ao àmUrŸ&
«_a {^jm _w{Z gyPVr bodo, Xmof {~`mbrg Q>mb ao àmUrŸ&gmYw.Ÿ&&2Ÿ&&G${Õ gånXm _w{Z H$ma_r OmUr, XrYr g§gma Zo nyR> ao àmUrŸ&Edm nwéfm± ar godm H$aVm, AmR> H$a_ Om` Qy>Q> ao àmUrŸ&gmYwŸ.&&3Ÿ&&EH$ EH$ _w{Zda agZm Ë`mJr, EH$ EH$ kmZ ^ÊS>ma ao àmUrŸ&EH$ EH$ _w{Zda d¡ mdM d¡amJr, OoZm JwUmZmo Zmdo nma ao àmUrŸ&gmYw.Ÿ&&4Ÿ&&JwU gÎmmdrg H$arZo Xrno, OrË`m nargh ~mdrg ao àmUrŸ&~mdZ Vmo AZmMmaO Q>mbo, VoZo Z_mdw± _mê±$ ere ao àmUrŸ&gmYwŸ.&&5Ÿ&&OhmO g_mZ Vo g§V _wZrída, ^ì` Ord ~¡R>o Am` ao àmUrŸ&na CnH$mar _w{Z Xm_ Z _m§Jo, Xodo _wpŠV nhþ±Mm` ao àmUrŸ&gmYw.&&6Ÿ&&BU MaUo Ord gmVm nmdo, nmdo V o brb{dbmg a o àmUrŸ&OÝ_ Oam AZo _aU {_Q>mdo, Zmdo \$ar J^m©dmg ao àmUrŸ&gmYw.Ÿ&&7Ÿ&&EH$ dMZ lr gVJwé H o $am o, Om o n ¡R o > {Xb _m §` a o àmUrŸ&ZaH$ {ZJmoX _m± Vo Zht Omdo, E_ H$ho {OZam` ao àmUrŸ& gmYw.Ÿ&&8Ÿ&&àmV: CR>r Zo CÎm_ àmUr, gwUo gmYwOr amo ì`m»`mZ ao àmUrŸ&Ehdm nwéfm§ ar godm H$aVm±, nmdo A_a {d_mZ ao àmUrŸ&gmYw.Ÿ&&9Ÿ&&g§dV AR>ma Zo df© A‹S>Vrgo, ~ygr Jm ±d Mm¡_mg ao àmUrŸ&_w{Z AmgH$aUOr BU na O§no, h±ÿ Vmo CÎm_ gmYm± amo Xmg ao àmUrŸ&gmYwŸ&&10Ÿ&
{ 100 }
~‹S>r gmYw dÝXZmZ_y ± AZÝV Mm¡~rgr G$f^m{XH$ _hmdraŸ&AmaO joÌ_m ±, Kmbr Y_© Zr graŸ&&1Ÿ&&
_hm AVwb ~br Za, eya dra Z o YraŸ&VraW àdVm©dr, nhþ §Ë`m ^dOb VraŸ&&2Ÿ&&
gr_§Ya à_wI, OKÝ` VrWªH$a dreŸ&N> o AT>r Ûrn _m§, O`d§Vm OJXreŸ&&3Ÿ&&
EH$ gm ¡ Z o {gÎma, CËH ¥ $îQ > nX o OJreŸ&YÝ` _moQ>m à^wOr, Voh Zo Z_mdw± ereŸ&&4Ÿ&&
H o $dbr Xm o` H$m oS > r, CËH ¥ $îQ > m Zd H$m o ‹S > Ÿ&_w{Z Xmo ghò H$moS>r, CËH¥$îQ>m Zd ghò H$moS>Ÿ&&5Ÿ&&
{dMa o {dX oh _ |, _m oQ > m Vngr Km oa Ÿ&^mdo H$ar dÝXy ±, Q>mbo ^dZr ImoS>Ÿ&&6Ÿ&&
Mm ¡drgo {OZZm, gKbm hr JUYmaŸ&Mm¡Xh gm¡ Zo ~mdZ, Vo àU_±y gwIH$maŸ&&7Ÿ&&
{OZ emgZ Zm`H$, YÝ` lr dra {OZ§XŸ&Jm¡V_m{XH$ JUYa, dVm©`m o AmZÝXŸ&&8Ÿ&&
lr G$f^Xod Zm, ^aVm{XH$ gm ¡ n yVŸ&d¡am½` _Z AmUr, g§`_ {b`mo AX²^yVŸ&&9Ÿ&&
H o $db CnOmì`± y, H$a H$aUr H$aV yVŸ&{OZ_V Xrnmdr, gKbm _moj nhÿ±VŸ&&10Ÿ&&
lr ^aVoída Zm, h þAm nQ >m oYa AmR> Ÿ&Am{XË` Oem{XH$, nhþ±À`m {ednwa dmQ>Ÿ&&11Ÿ&&
{ 101 }
lr {OZ AÝVaZm, h þAm nmQ > Ag§»`Ÿ&_w{Z _wpŠV nhþ±À`m, Q>mbr H$_© Zmo d§H$Ÿ&&12Ÿ&&
YÝ` H${nb _w{Zda, Z{_ Z_y ± AUJmaŸ&OoUo VËjU Ë`mJmo, ghò a_Ur n[admaŸ&&13Ÿ&&
_ w{Zda h[aH o $er, {MÎm _ w{Zída gmaŸ&ewÕ g§`_ nmbr, nmå`m ^dZmo nmaŸ&&14Ÿ&&
dbr BjwH$ma amOm, Ka H$_bmdVr ZmaŸ&^½Jy Z o Oem, VohZm Xm o` Hw$_maŸ&&15Ÿ&&
N>`o N>{V G${Õ N>m§S>r Zo, brYmo g§`_ ^maŸ&BU AënH$mb _m±, nmå`m _moj XwdmaŸ&&16Ÿ&&
d{b g§`{V amOm, {haU Am{h ‹S > o Om`Ÿ&_w{Zda JX©^mbr, AmÊ`mo _maJ R>m`Ÿ&&17Ÿ&&
Mm[aÌ bB©Z o, ^ oQ ² >`m J wéZm nm`Ÿ&j{ÌamO G$frída, MMm© H$ar {MÎmbm`Ÿ&&18Ÿ&&
d{b Xeo MH«$dVu, amÁ` a_Ur G${Õ N>mo‹S>Ÿ&Xeo _wpŠV nhþ±À`m, Hw$b Zo emo^m Mhmo‹S>Ÿ&&19Ÿ&&
BU Adg{n©Ur _m±, AmR> am_ J`m _mojŸ&~b^Ð _wZrída, J`m n§M_o XodbmoH$Ÿ&&20Ÿ&&
XemU©^Ð amOm, dra dm ±Úm Yar _mZŸ&n{N> BÝÐ hQ>m`mo, {X`mo N>h H$m` A^`XmZŸ&&21Ÿ&&
H$aH$ÊS y > à_ wI, Mma o àË` oH$ ~ wÕŸ&_w{Z _wpŠV nhþ±À`m, OrË`m H$_© _hmOwÕŸ&&22Ÿ&&
{ 102 }
YÝ` _m oQ > m _ w{Zda, _ ¥Jmn wÌ OJreŸ&_w{Zda AZmWr, OrË`m amJ Zo areŸ&&23Ÿ&&
d{b g_wÐnmb _w{Z, amO_{V ahZo_Ÿ&Ho$er Zo Jm¡V_ nmå`m {ednwa jo_Ÿ&&24Ÿ&&
YÝ` {dO`Kmof _w{Z, O`Kmof d{b OmUŸ&lr JJm©Mm`© Or nhþ±À`m No {Zdm©UŸ&&25Ÿ&&
lr CÎmamÜ``Z _m±, {OZda H$a²`m dImUŸ&ewÕ _Z go Ü`mdmo, _Z _m± YraO AmUŸ&&26Ÿ&&
d{b I§XH$ gÝ`mgr, am»`mo Jm¡V_ ñZohŸ&_hmdra g_rno, n§M _hmd«V bohŸ&&27Ÿ&&
Vn H${R >Z H$arZ o, Pm |gr AmnUr X ohŸ&J`m AÀ wV XodbmoH$, M{d bogo d-N>ohŸ&&28Ÿ&&
d{b G$f^XÎm _ w{Z, goR > g wXe©Z gmaŸ&{edamO G$frída, YÝ` Jm§Jo AUJmaŸ&&29Ÿ&&
ewÕ g§`_ nmbr, nmå`m H o $db gmaŸ&`o Mmao _w{Zda, nhþ±À`m _moj _±PmaŸ&&30Ÿ&&
^JdÝV Zr _mVm, YÝ` gVr X odmZÝXŸ&d{b gVr O`ÝVr, N>mo‹S> {X`m Ka \§$XŸ&&31Ÿ&&
gVr _wpŠV nhþ ±À`m, d{b Vo draZr Z§XŸ&_hmgVr gwXe©Zm, KUr g{V`m| Zm d¥ÝXŸ&&32Ÿ&&
d{b H$m{V©H$ goR> o, n{ ‹S>_m dhr eyadraŸ&Orå`mo _moam-D$na, Vmng ~bVr IraŸ&&33Ÿ&&
{ 103 }
nN>r Mm[aÌ brYmo, {_Ì EH$ ghò AmR> YraŸ&_ar hþAm eH«o$ÝÐ, À`dr bogo ^d VraŸ&&34Ÿ&&
d{b am` CXm`Z, {X`m o ^mUoO Zo amOŸ&nN>r Mm[aÌ boBZo, gma² m AmV_ H$mOŸ&&35Ÿ&&
J§JXÎm _w{Z AmZÝX, {VaU VmaU ar OhmOŸ&H$m¡eb _w{Z amohm, {X`mo KUmZo gmOŸ&&36Ÿ&&
YÝ` gwZjÌ _w{Zda, gdm©Zw^y{V AZJmaŸ&AmamYH$ hmoB Zo, J`m XodbmoH$ _±PmaŸ&&37Ÿ&&
Mdr _wpŠV Omgo, d{b qgh _wZrída gmaŸ&~rOm nU _w{Zda, ^JdVr _m± A{YH$maŸ&&38Ÿ&&
lo{UH$ Zm ~ oQ > m, _m oQ > m _ w {Zda _ oKŸ&VOr AmR> AÝVoCa, AmÊ`mo _Z g§doJŸ&&39Ÿ&&
dra n o d «V bBZo, ~m §Yr Vn Zr V oJŸ&J`m {dO` {d_mZo, Mdr bogo {ed doJŸ&&40Ÿ&&
YÝ` WmdÀMm n wÌ, VOr ~Îmrg o ZmaŸ&VoZr gmWo {ZH$ë`m, nwéf EH$ hOmaŸ&&41Ÿ&&
ewH$Xod g§Ý`mgr, EH$ ghò {eî` bmaŸ&n§Me` gw§ e¡bH$, brYmo g§O_^maŸ&&42Ÿ&&
g~ ghò AT>mB ©, KUm Ordm | Z o VmaŸ&nw§S>[aH$ {J[a D$na, {H$`mo nmXnmonJ_Z g§WmaŸ&&43Ÿ&&
AmamYH$ h þB © Z o, H$sYm o Iodm o nmaŸ&hþAm _moQ>m _w{Zda, Zm_ {b`m± {ZñVmaŸ&&44Ÿ&&
{ 104 }
YÝ` {OZnmb _w{Zda, Xmo` YÝZm hþAm gmYŸ&J`m àW_ XodbmoH$, _moj Omgo AmamYŸ&&45Ÿ&&
_pëbZmW Zm N>h {_Ì, _hm~b à_wI _w{Zam`Ÿ&gd} _wpŠV {gYmì`m, _moQ>r nXdr nm`Ÿ&&46Ÿ&&
d{b {OVeÌw amOm, gw~w{Õ Zm_o àYmZŸ&nmoVo Mm[aÌ bB©Zo, nmå`m _moj {ZYmZŸ&&47Ÿ&&
YÝ` VoVbr _w{Zda, {X`mo N>H$m` A^`XmZŸ&nmo{Q>bm à{V~moÜ`m, nmå`m Ho$dbkmZŸ&&48Ÿ&&
YÝ` nm ±M o nm §S >d, VOr Ðm onXr ZmaŸ&Wodam ±Zr nmgo, brYm o g§`_ ^maŸ&&49Ÿ&&
lr Zo{_ dÝXZ Zmo, Ehdmo A{^J«h H$sYŸ&_mg-_mg I_U Vn, eÌw§O` OB© {gÕŸ&&50Ÿ&&
Y_©Km of VUm {eî`, Y_©é{M AUJmaŸ&H$s{S>`m| Zr H$éUm, AmUr X`m AnmaŸ&&51Ÿ&&
H$ ‹S >dm V w §~m Zm o, H$sYm o gJbm o AmhmaŸ&gdm©W© {gÕ nhþ±À`m, Mdr brYmo ^dnmaŸ&&52Ÿ&&
d{b nw§S>arH$ amOm, H§$S>arH$ {S>{J`mo OmUŸ&nmoVo Mm[aÌo bB©Zo, Z Kmbr Y_© _m± hmUŸ&&53Ÿ&&
gdm©W© {gÕ nhþ ±À`m, Mdr bogo {Zdm ©UŸ&lr kmVmgyÌ _m±, {OZda H$a² m dImUŸ&&54Ÿ&&
Jm ¡V_m{XH$ H w § $da, gJm AR>mah ^«mVŸ&gd© A§YH$d¥pîU gwV, Ym[aUr Á`m§ar _mVŸ&&55Ÿ&&
{ 105 }
VOr AmR> AÝVoCa, H$m‹T>r Xrjm Zr ~mVŸ&Mm[aÌ bB©Zo, H$sYmo _wpŠV Zmo gmWŸ&&56Ÿ&&
lrAZrH$goZm{XH$, N>` o ghm oXa ^m`Ÿ&dgwXod Zm ZÝXZ, XodH$s Á`m§ar _m`Ÿ&&57Ÿ&&
^{Ôbnwa ZJar, ZmJ JmhmdB © OmUŸ&gwbgm Ka d{Y`m, gm§ br Zo{_ Zr dmUŸ&&58Ÿ&&
VOr ~Îmrg AÝVoCa, {ZH$ë`m N>o {N>Q>H$m`Ÿ&Zb Hy$~a g_mUm, oQ²>`m lr Zo{_ Zm nm`Ÿ&&59Ÿ&&
H$ar N>R> N>R> nmaUm, _Z _| d¡am½` bm`Ÿ&EH$ _mg g§Wmao, _wpŠV {damÁ`m Om`Ÿ&&60Ÿ&&
dbr XméH$ gmaU, gw_wI Xw_wI _w{Zam`Ÿ&Hw±$da AZmÑpîQ>, J`m _wpŠVJ‹T> _m§`Ÿ&&61Ÿ&&
dgwXodZm ZÝXZ, YÝ` YÝ` JOgwHw$_mbŸ&ê$no A{V gwÝXa, H$bmdÝV d` ~mbŸ&&62Ÿ&&
lr Z o{_ g_rn o, N>m oS >çm o _m oh O§OmbŸ&{^jw Zr n{S>_m, J`m _gmU _hmH$mbŸ&&63Ÿ&&
XoIr gmo{_b H$moß`mo, _ñVH$ ~m§Yr nmbŸ&IoamZm Iram, {ea R>{d`m AgambŸ&&64Ÿ&&
_ w{Z ZOa Z I§S >r, _ oQ > r _ZZr PmbŸ&narfh ghrZo, _wpŠV J`m VËH$mbŸ&&65Ÿ&&
YÝ` Ombr _`mbr, Cd`mbm{XH$ gmYŸ&emå~ Zo àÚwåZ, A{ZéÕ gmYw AJmYŸ&&66Ÿ&&
{ 106 }
d{b gË`Zo{_ Ñ‹T>Zo{_, H$aUr H$sYr {Z~m©YŸ&Xeo _wpŠV nhþ±À`m, {OZda dMZ AmamYŸ&&67Ÿ&&
YÝ` AOw ©Z_mbr, {H$`m o H$XmJ «h X ya Ÿ&dra n¡ d«V boB©Zo, gË`dmXr hþAm eyaŸ&&68Ÿ&&
H$ar N>R> N>R> nmaUm, j_m H$ar ^anyaŸ&N>h _mgm _m§hr, H$_© {H$`m MH$MyaŸ&&69Ÿ&&
H w ± $da AB_wÎm o, XrR >m Jm ¡V_ ñdm_Ÿ&gwUr dra Zr dmUr, H$sYmo CÎm_ H$m_Ÿ&&70Ÿ&&
Mm[aÌ bB©Z o, nh þ ±À`m {ednwa R >m_Ÿ&Ywa Am{X _H$mB©, AÝV Abj _w{Z Zm_Ÿ&&71Ÿ&&
~{b H¥ $îUam` Zr, AJ«_{hfr AmR> Ÿ&nwÌ-~hÿ Xmo`o, g§À`m nwÊ` Zm R>mR>Ÿ&&72Ÿ&&
OmXd Hw$b g{V`m±, Q>mbr Xw:I CÀMmQ>Ÿ&nhþ±Mr {ednwa _m±, E N>o gyÌ Zmo nmR>Ÿ&&73Ÿ&&
lo{UH$ Zr amUr, H$mbr Am{XH$ Xe OmUŸ&Xeo nwÌ {d`moJo, gm±^br draZr dmUŸ&&74Ÿ&&
MÝXZ ~mbm n ¡, g §`_ boB © h þB © OmUŸ&Vn H$ar Xoh Pm|gr, nhþ±Mr N>o {Zdm©UŸ&&75Ÿ&&
Z §Xm{XH$ V oah, lo{UH$ Z ¥n Zr ZmaŸ&gKbr MÝXZ~mbm n¡, brYmo g§ _ ^maŸ&&76Ÿ&&
EH$ _mg g§Wma o, nh þ ±Mr _ wpŠV _ ±PmaŸ&E Zodw± OUm Zmo, AÝVJS> _m± A{YH$maŸ&&77Ÿ&&
{ 107 }
lo{UH$ Zm ~ oQ > m, Om{b`m{XH$ V odreŸ&dra n¡ d«V boB©Zo, nmë`mo {dídmdreŸ&&78Ÿ&&
Vn H${R >Z H$ar Z o, n yar _Z OJreŸ&XodbmoHo$ nhþ±À`m, _moj Omgo VOr areŸ&&79Ÿ&&
H$mH$ÝXr Zm o YÞm o, VOr ~Îmrg o ZmaŸ&_hmdra g_rno, brYmo g§`_ ^maŸ&&80Ÿ&&
H$ar N>R> N>R> nmaUm, Am`på~b CpÁPV AmhmaŸ&lr dra dImÊ`mo, YZ YÞmo AUJmaŸ&&81Ÿ&&
EH$ _mg g§Wma o, gdm ©W © {gÕ nhþ ±VŸ&_hm{dXoh joÌ _m±, H$ago ^d Zmo AÝVŸ&&82Ÿ&&
YÞmZr arV o, h þAm Zd hr g§VŸ&lr AZwÎmamoddmB` _m±, m±Ir J`m Jd§VŸ&&83Ÿ&&
gw~mh þ à_wI, nm ±M nm ±Mgm ¡ ZmaŸ&VOr dra n¡ brYm, nm±M _hmd«V gmaŸ&&84Ÿ&&
Mm[aÌ boB © Z o, nmë`m o {Za{VMmaŸ&XodbmoHo$ nhþ±À`m, gwI {dnmHo$ A{YH$maŸ&&85Ÿ&&
lo{UH$ Zm nm ¡Ìm, nC_m{XH$ h þAm XgŸ&dra n¡ d«V boB©Zo, H$mT>çmo Xoh Zmo H$gŸ&&86Ÿ&&
g§`_ AmamYr, X odbm oH$ _m ± OB dgŸ&_hm{dXoh joÌ _m±, _moj Omgo boB© OgŸ&&87Ÿ&&
~b^Ð Zm ZÝXZ, {ZfYm{XH$ hþAm ~maŸ&VOr nMmg AÝVoCar, Ë`mJ {X`mo g§gmaŸ&&88Ÿ&&
{ 108 }
ghþ Z o {_ g_rn o, Mma _hmd«V brYŸ&gdm©W©{gÕ nhþ±À`m, hmoeo {dXoho {gÕŸ&&89Ÿ&&
YÞm o Z o em{b^Ð, _ wZrídam | Zr Om o ‹S > Ÿ&Zm`mª Zm ~ÝYZ, VËjU Zm»`m± Vmo‹S>Ÿ&&90Ÿ&&
Ka Hw$Qw >å~ H${~bmo, YZ H§$MZ Zr H$mo ‹S>Ÿ&_mg _mg I_U Vn, Q>mbgo d Zr Imo‹S>Ÿ&&91Ÿ&&
lr gwY_m© ñdm_r Zm {eî`, YZ YZ Oå~y ñdm_Ÿ&VOr AmR> AÝVoCar, _mVm {nVm YZ Ym_Ÿ&&92Ÿ&&
à^dm{XH$ Vmar, nh þ ±À`m {ednwa R >m_Ÿ&gyÌ àdVm©dr, OJ _m± am»`w ± Zm_Ÿ&&93Ÿ&&
YÝ` T> §T >U _w{Zda, H¥ $îU am` Zm ZÝXŸ&ewÕ A{^J«h nmbr, Q>mb {X`mo d \$ÝXŸ&&94Ÿ&&
d{b IÝXH$ G${f Zr, Xoh CVmar ImbŸ&narfh ghrZo, ^d \o$am {X`m Q>mbŸ&&95Ÿ&&
d{b IÝXH$ G${f Zm, hþAm nm±Mgm¡ {eî`Ÿ&KmUr _m± nrë`m, _wpŠV J`m VOr areŸ&&96Ÿ&&
g§^y{V{dO` VUm-{eî`, ^Ð~mhþ _w{Zam`Ÿ&Mm¡Xh nyd©Ymar, MÝÐJwßV AmÊ`mo R>m`Ÿ&&97Ÿ&&
d{b AmЩ Hw$_ma _w{Z, ñWy{b^Ð ZpÝXfoUŸ&AaUH$ AB_wÎmmo, _w{Zídam| Zr loUŸ&&98Ÿ&&
Mm¡~rgo {OZZm, _w{Zda g§»`m AR>mdre bmIŸ&D$na ghò AS>Vmbrg, gyÌ naånam mIŸ&&99Ÿ&&
H$m oB CÎm_ dm ±Mm o, _m |T > o O`Um amIŸ&CKm‹S>o _wI ~moë`m±, nmn bJo B_ ^mIŸ&&100Ÿ&&
{ 109 }
YÝ` _éXodr _mVm, Ü`m`mo {Z_©b Ü`mZŸ&JO hmoXo nm`mo, {Z_©b Ho$dbkmZŸ&&101Ÿ&&
YÝ` AmXrída Zr nwÌr, ~«m÷r gwÝXar Xmo`Ÿ&Mm[aÌ boB©Zo, _wpŠV JB© {gÕ hmo`Ÿ&&102Ÿ&&
Mm ¡~rgo {OZZr, ~ ‹S >r {eî`Ur Mm ¡~rgŸ&gVr _wpŠV nhþ±À`m, nyar _Z OJreŸ&&103Ÿ&&
Mm ¡~rgo {OZZm ±, gd© gmYdr gmaŸ&A‹S>Vmbrg bmI Zo, AmR> go {gÎma hOmaŸ&&104Ÿ&&
MoS >m Zr n wÌr, amIr Y_© g w ± àrVŸ&amOr_Vr {dO`m, _¥JmdVr gw{dZrVŸ&&105Ÿ&&
nÙmdVr _`Uaohm, Ðm ¡nXr X_`ÝVr grVŸ&BË`m{XH$ g{V`m±, JB© O_mamo OrVŸ&&106Ÿ&&
Mm ¡~rgo {OZZm, gmYw gmYdr gmaŸ&J`m _moj XodbmoHo, öX` amImo YmaŸ&&107Ÿ&&
BU A‹T>mB © Ûrn _m ±, Ka ‹S>m Vngr ~mbŸ&ewÕ n§M _hmd«V Ymar, Z_mo Z_mo {ÌH$mbŸ&&108Ÿ&&
BU O{V`m| g{V`m| Zm, brOo {ZË` à{V Zm_Ÿ&ewÕ _Z Wr Ü`mdmo, Eh {VaU Zmo R>m_Ÿ&&109Ÿ&&
BU O{V`m| g{V`m| ew ±, amImo CÁÁdb ^mdŸ&B_ H$ho "G${f O`_b', Eh {VaUmo Zmo XmdŸ&&110Ÿ&&
g§dV AR>mah Z o, df© gmV o {gaXmaŸ&J‹T> Ombmoa _m±hr, Eh$ H$ømo A{YH$maŸ&&111Ÿ&&
&&B{V ~‹S>r gmYw dÝXZmŸ&&mmm
{ 110 }
àmW©Zm, ñVdZ {d^mJ
gmßVm{hH$ àmW©Zma{ddma
(VO©-› O` OJXre hao)
O` O`H$ma H$a o, ñdm_r O` O`H$ma H$a o Ÿ&"nÙ-à^w' {OZ gw{_a o, _ §JbmMma H$a o Ÿ&&
› O` O`H$ma H$aoŸ&& Y«wdŸ&&
"lrYa' ZÝX {Zê$n_, "gwf_m' Ho$ Om oŸ&& ñdm_rŸ&&"H$moemå~r' _| Ka-Ka, gwa-Za JwU Jm oŸ&& ›Ÿ&&1Ÿ&&
ew^ñH$ÝY-gwAmZZ, gwÝXa ^wO ß`marŸ&& ñdm_rŸ&&bjU ZoÌ Aé H$m`m, nÙdaU Ym`rŸ&& ›Ÿ&&2Ÿ&&
dfu XmZ Xo, g§ _ bo, ~Z Ho$dbkmZrŸ&& ñdm_rŸ&&^{dOZm| {hV à^w H$s, àH$Q> hþB© dmUrŸ&& ›Ÿ&&3Ÿ&&
nyaU-na_ X`mbw, nwéfmoÎm_ Zm_rŸ&& ñdm_rŸ&&AY_ CÕaU OJ _|, Vw_-gm Zht ñdm_rŸ&& ›Ÿ&&4Ÿ&&
"Mm¡W_b' H$ho Omo OZ, ewÕ _Z go Ü`mdoŸ&& ñdm_rŸ&&brbm-bha H$ao dhm±, {ZË` _§Jb N>mdoŸ&& ›Ÿ&&5Ÿ&&
gmo_dma(VO©-› O` OJXre hao)
› O` {OZda MÝXm, ñdm_r O` {OZda MÝXmŸ&gwI gån{Îm Ho$ XmVm, daVo AmZÝXmŸ&&› O`Ÿ&&
{ 111 }
{dÁ oÝV {d_mZ go Am o, bú_r Ho$ ZÝXmŸ&& ñdm_rŸ&&_hmgoZ Ka OÝ_o-MÝÐnwar MÝXmŸ&&1Ÿ&& › O`Ÿ&&
e{e bjU wV gmoho, ídoV daU H$m`mŸ&& ñdm_rŸ&&amO-a_Ur-G${Õ moJr, g§ _ nX nm mŸ&&2Ÿ&& › O Ÿ&&
Ho$dbkmZ AZwn_, Xe©Z Ho$ YmarŸ&& ñdm_rŸ&&A{_V gwImoÎm_ nm o, JwU Ho$ ÊS>marŸ&&3Ÿ&& › O`Ÿ&&
àmV: g_` ewÕ _Z go, MÝXm {MV MmdoŸ&& ñdm_rŸ&&H$_bm Ho${b H$ao dhm±, OJ gw e N>mdoŸ&&4Ÿ&& › O`Ÿ&&
"Mm¡W_b' M_Ho$ Mhþ±{Xe _|, MÝXm {MV YmaoŸ&& ñdm_rŸ&&{dO` ~YmB© ~ago, d Ob go VmaoŸ&&5Ÿ&& › O`Ÿ&&
_§Jbdma(VO©-› O` OJXre hao)
O` dmgwnyÁ` Xodm, ñdm_r O` dmgwnyÁ` XodmŸ&^md ^pŠV go gwa-Za, H$ao MaU U godmŸ&& D±$ O`Ÿ&&
{nVm dgw _hmam`m, Månmnwa ^marŸ&& ñdm_rŸ&&_mVm O`m JwU Ymar, N>{d AX² wV ß`marŸ&&1Ÿ&& › O`Ÿ&&
_mUH$ Úw{Vg_ H$m`m, {M• _{hf YmarŸ&& ñdm_rŸ&&amÁ` bú_r ^moJr, AmV_ COdmarŸ&&2Ÿ&& › O`Ÿ&&
Jmo ñdm_r OJ ny{OV, h¡ OJ Ho$ ñdm_rŸ&& ñdm_rŸ&&à{V~mo{YV H$B© àmUr, ~Z J o {ed Jm_rŸ&&3Ÿ&& › O`Ÿ&&
Omo H$moB© Vw_ ^pŠV _|, VÝ_` hmo OmdoŸ&& ñdm_rŸ&&J¥h-empÝV hmo Ka _|, _§Jb daVmdoŸ&&4Ÿ&& › O`Ÿ&&
{ 112 }
"Mm¡W_b' ^mdm| go, eaU Voar MmdoŸ&& ñdm_rŸ&&ewÕ g_{H$V hmo _oar, `hr ^md ^mdoŸ&&5Ÿ&& › O`Ÿ&&
~wYdma(VO©-› O` OJXre hao)
{OZ O`H$ma H$a o, ñdm_r {OZ O`H$ma H$a o Ÿ&"dY©_mZ' JwU àJQ>o, Omo OZ Ü`mZ YaoŸ&& › {OZŸ&&
Hw$ÊS>bnwa {gÕmW©, {Ìgbm gwV ß`maoŸ&& ñdm_rŸ&&OÝ_o drao {OZoída, gwa godm gmaoŸ&&1Ÿ&& › {OZŸ&&
H§$MZ dU© AZwn_, ew^ gwÝXa H$m`mŸ&& ñdm_rŸ&&{ZaIV Z`Z Z hmao, emXy©b {M• nm`mŸ&&2Ÿ&& › {OZŸ&&
d¡^d {díd H$m ^moJr, ~Z nyaU kmZrŸ&& ñdm_rŸ&&gË` Y_© g_PmH$a, Vmao ^ì` àmUrŸ&&3Ÿ&& › {OZŸ&&
g{V-n{V, gwV-_mVm H$mo, JO-^yYa gw_aoŸ&& ñdm_rŸ&&_¢ Jm¡V_ Jwé gw_ê±$, dmpÄN>V H$mO gaoŸ&&4Ÿ&& › {OZŸ&&
"Mm¡W_b' lÕm`wV, Omo ewÕ _Z Ü`mdooŸ&& ñdm_rŸ&&G${Õ-{g{Õ hmo d¥{Õ, g~ gwI-`e nmdoŸ&&5Ÿ&& › {OZŸ&&
Jwédma(VO©-› O` OJXre hao)
O` {OZda kmZr, ñdm_r O` {OZda kmZrŸ&"gw_{VZmW' à^w OJ _|, gw_{V Ho$ XmZrŸ&& › O`Ÿ&&
_oKaW Z¥n Ho$ Ka _|, _§Jbm nQ>amZrŸ&& ñdm_rŸ&&ñdßZ MVwX©e XoIr, öX`o hafmZrŸ&&1Ÿ&&› O`Ÿ&&
{ 113 }
H$m ¡ebnwa h¡ gwÝXa, OÝ_o {OZam`mŸ&& ñdm_rŸ&&H«$m¢Mnjr nX bjU, H$ZH$ daU H$m`mŸ&&2Ÿ&&› O`Ÿ&&
g§`_ bo Ho$db nX nm, Á`mo{V {dH$gmB©Ÿ&& ñdm_rŸ&&g~ àmUr {hV à w Zo, dmUr àJQ>mB©Ÿ&&3Ÿ&&› O`Ÿ&&
~«÷ b½Z _| EH$ {MÎm, "gw_{V' JwU JmdoŸ&& ñdm_rŸ&&^ŠV {eamo_{U hmoH$a, {ZË`mZÝV nmdoŸ&&4Ÿ&&› O`Ÿ&&
"Mm¡W_b' H$ho à w H$m, nmdZ Zm_ g_aoŸ&& ñdm_rŸ&&ewÕ ~wÕ dmUr hmo, XwJw©U Xmof haoŸ&&5Ÿ&&› O`Ÿ&&
ewH«$dma
(VO©-› O` OJXre hao)
O` {OZda ß`mam, ñdm_r O` {OZda ß`mamŸ&"gw{d{YZmW' gwIH$mar, OmZo OJ gmamŸ&& › O`Ÿ&&
H$mH§$Xr ZJar A{V gwÝXa, gwJ«rd _hmam`mŸ&& ñdm_rŸ&&am_m amZr Om`m, g~ OZ gwI nm`mŸ&&1Ÿ&&› O`Ÿ&&
Zm_ ZmW H$m ZrH$m, nwînXÝV gmoho Ÿ&& ñdm_rŸ&&_H$a {M• Ho$ Ymar, gwa-Za _Z _mohoŸ&&2Ÿ&&› O`Ÿ&&
ew^«mZZ ew^ Á`mo{V, boí`m ew^ nmdoŸ&& ñdm_rŸ&&CÁÁdb Xe©Z ^mar, CÀM J{V nmdoŸ&&3Ÿ&&› O`Ÿ&&
ewÕ öX` go Omo Za, gw{d{YZmW Ü`mdoŸ&& ñdm_rŸ&&gy~w{Õ hmo CgH$s, gwÝXa \$b nmdoŸ&&4Ÿ&&› O`Ÿ&&
{ 114 }
"Mm¡W_b' Amem H$a, eaU {b`m VoamŸ&& ñdm_rŸ&&H¥$nm {H$aU go öX`, H$_b {Ibo _oamŸ&&5Ÿ&& › O`Ÿ&&
e{Zdma(VO©-› O` OJXre hao)
› _w{Zgwd«V ñdm_r, ñdm_r _w{Zgwd«V ñdm_rŸ&g§H$Q> ZmeH$ à^wda, àU_y± {ga Zm_rŸ&& › _w{ZŸ&&
Anam{OV go MdH$a, amOJ¥hr Am`oŸ&& ñdm_rŸ&&Z¥n gw{_Ì Hw$b, XrnH$, nÙm Ho$ Om`oŸ&&1Ÿ&& › _w{ZŸ&&
Hy$_© gwbjU gmoho í`m_ daU YmaoŸ&& ñdm_rŸ&&Ho$dbkmZ COmJa, ^ŠVZ aIdmaoŸ&&2Ÿ&& › _w{ZŸ&&
{dMa-{dMa H$a à^w Zo bmIm| OZ VmaoŸ&& ñdm_rŸ&&AmdmJ_Z {_Q>mH$a, nm o gwI gmaoŸ&&3Ÿ&& › _w{ZŸ&&
› õt _w{Zgwd «V, Omn Ono ^marŸ&& ñdm_rŸ&&_ÝX J«h Q>b Omdo, nmdo gwI ^marŸ&&4Ÿ&& › _w{ZŸ&&
Omo Za ew{M _Z Ü`mdo, g~ Xw:I {dZgmdoŸ&& ñdm_rŸ&&"Mm¡W_b' _ZdmpÄN>V, gwI-gån{Îm nmdoŸ&&5Ÿ&& › _w{ZŸ&&
ZdH$ma _§Ì H$s AmaVrO` A[ah§VmU§, ñdm_r O` A[ah§VmU§&^md ^pŠV go {ZV à{V; àU_y± {gÕmU§&& › O`...&&Q>oa&&
1. Xe©Z kmZ AZÝVm, epŠV Ho$ Ymar& hm o ñdm_r&&`Wm»`mV Mm[aÌ h¡, H$_© eÌw hmar& › O`...&&
{ 115 }
2. ho gd©k gd©Xeu! ~b gwI AZÝV nm o& hmo ñdm_r&&AJwé-bKw A_yaV, Aì`` H$hbm`o& › O`...&&
3. U_mo Am`[a`mU§, N>Îmrg JwU nmbH$& hmo ñdm_r&&O¡Z Y_© Ho$ ZoVm, g§K Ho$ g§MmbH$& › O`...&&
4. U_mo CdÁPm`mU§, MaU H$aU kmVm& hmo ñdm_r&&A§J Cnm§J n‹T>mVo, kmZ XmZ XmVm&& › O`...&&
5. U_mo bmoE gìdgmhÿU§, __Vm _X hmar& hmo ñdm_r&&gË` Aqhgm AñVo`, ~«÷M`© Ymar& › O`...&&
6. "Mm¡W_b' H$ho ewÕ _Z, Omo Za Ü`mZ Yao& hmo ñdm_r&&nmdZ n§M na_oîR>r, _§JbmMma H$ao& › O`..&&
ZdH$ma _ÝÌ h¡ _hm_ÝÌZdH$ma _ÝÌ h¡ _hm_ÝÌ, Bg _ÝÌ H$s _{h_m ^mar h¡Ÿ&AmJ_ _| H$Wr Jwéda go gwZr, AZw^d _| {Ogo CVmar h¡Ÿ&&Q>oaŸ&&
A[ah §VmU§ nX nhbm h ¡, A[a Ama{V X ya ^JmVm h ¡ Ÿ&{gÕmU§ gw{_aU H$aZo go, _Z dm§{N>V {g{Õ nmVm h¡ŸŸ&&Am`[a`mU§ Vmo AîQ>{g{Õ, Am¡a Zd{Z{Y Ho$ ^ÊS>mar h¡Ÿ&&1Ÿ&&
CdÁPm`mU§ AkmZ {V{_a ha, kmZ àH$me \¡$bmVm h¡Ÿ&gìdgmhÿU§ g~ gwIXmVm, VZ _Z H$mo ñdñW ~ZmVm h¡Ÿ&&nX nm±M Ho$ gw{_aU H$aZo go, {_Q> OmVr gH$b ~r_mar h¡Ÿ&&2Ÿ&&
lr nmb gwXe©Z _`Ua`m, {OgZo ^r Onm AmZÝX nm`mŸ&OrdZ Ho$ gyZo nVP‹S> _|, {\$a \y$b {Ibo gm¡a^ N>m`mŸŸ&&_Z ZÝXZ dZ _| a_U H$a o, `h Eogm _§JbH$mar h¡ Ÿ&&3Ÿ&&
{ 116 }
{ZË` ZB © ~YmB © g wZ o H$mZ, bú_r da_mbm nhZmVrŸ&"AemoH$ _w{Z' O` {dO` {_bo, em§{V àgÞVm ~‹T> OmVrŸ&&gå_mZ {_bo gËH$ma {_bo, ^d Ob go Z¡`m Vmar h¡Ÿ&&4Ÿ&&
godmo {gÕ gXm O`H$magodmo {gÕ gXm O`H$ma, Omgo hm odo _§JbmMmaŸ&&Q> oaŸ&&AO, A{dZmer, AJ_, AJmoMa, A_b, AMb, A{dH$maŸ&AÝV`m©_r, {Ì^wdZ ñdm_r, A{_V epŠV ^ÊS>maŸ&&1Ÿ&&H$a nUQ² >R > H$_Q ² >R > AQ² >R > J wU, `wŠV _wŠV g§gmaŸ&nm`m o nX na_oîR >r > Vmg nX, dÝX y ± ~maå~maŸ&&2Ÿ&&{gÕ à^w H$m gw{_aU OJ _|, gH$b {g{Õ XmVmaŸ&_Z dm § {N >V n yaU gwa Vé g_, {MÝVm MyaUhmaŸ&&3Ÿ&&Ono Omn `m oJre amV {XZ, Ü`md o öX` _±PmaŸ&VrWªH$a h ÿ ± àU_| CZH$m o, O~ hm od o AUJmaŸ&&4Ÿ&&gy`mo ©X` Ho$ g_` ^pŠV`wŠV, pñWa {MÎm Ñ‹T>Vm YmaŸ&Ono {gÕ `h Omn Vmg Ka, hm od o [a{Õ AnmaŸ&&5Ÿ&&{gÕ ñVw{V `h n ‹T > o ^md go, à{V{XZ Om o ZaZmaŸ&gmo {Xd-{ed-gwI nmdo {ZíM`, ~Zm aho gaXmaŸ&&6Ÿ&&"_mYd _w{Z' H$ho gH$b g§K _|, ~‹T> o h_oem ß`maŸ&{dÚm {dZ` {ddoH$ g_pÝdV, nmd o àMwa àMmaŸ&&7Ÿ&&
gmVm H$sOmo OrgmVm H$sOmoOr, lr empÝVZmW à wŸ&
{ed-gwI XrOmoOr, gmVm H$sOmoOrŸ&&Q>oaŸ&&1. empÝVZmW h¡ Zm_ AmnH$mo, g~ Zo gmVmH$marOrŸ&
VrZ ^wdZ _| Mmdm à^wOr, _¥Jr {ZdmarOr-gmVm0
{ 117 }
2. Amn garIm Xod OJV _|, Am¡a ZOa Zht AmdoOrŸ&Ë`mJr Zo drVamJr _moQ>m, _wP _Z ^mdoOr-gmVm0
3. empÝVZmW _Z _m±hr OnVm±, Mmho gmo \$b nmdoOrŸ&Vmd-VoOamo, Xw:I Xm[aXa, g~ {_Q> OmdoOr-gmVm0
4. {dídgoZ amOmOr Ho$ ZÝXZ, AMbmXodr Om`mOrŸ&Jwé àgmXo "Mm¡W_b' H$ho, KUm gwhm`mOr-gmVm0
Vw_ go bmJr bJZ1. Vw_ go bmJr bJZ, bo bmo AnZr eaU,
nmag ß`mam _oQ>mo _oQ>moOr g§H$Q> h_mamŸ!
2. {Ze {XZ Vw_ H$mo Ony±, na go Zohm VOy±,OrdZ gmam, Voao MaUm| _| ~rVo h_mam-_oQ>mo0
3. AídgoZOr Ho$ amOXwbmao, dm_mXodr Ho$ gwV àmU ß`maoŸ!g~ go Zohm Vmo‹S>m, OJ go _w±h _mo‹S>m, g§`_ Ymam-_oQ>mo0
4. BÝÐ Am¡a YaUoÝÐ ^r Am`o, Xodr nÙmdVr _§Jb Jm`oŸ&Amem nyamo gXm, Xw:I Zht nmdo H$Xm godH$ Wmam-_oQ>mo0
5. OJ Ho$ Xw:I H$s nadmh Zht h¡, ñdJ© gwI H$s Mmh Zht h¡Ÿ&_oQ>mo OÝ_ _aU, hmodo Eogm `VZ, nmag ß`mam-_oQ>mo0
6. bmIm| ~ma Vwåh| erf Z_mD±$, OJHo$ ZmW Vwåh| H¡$go nmD±$Ÿ&"n§H$O' ì`mHw$b ^`m, XaeZ {~Z `h {O`m bmJo Imam-_oQ>mo0
ho à^mo! AmZÝX XmVm!1. ho à^moŸ! AmZÝX XmVmŸ! kmZ h_H$mo Xr{O`oŸ&
erK« gmao XwJw©Um| H$mo, Xya h_go H$s{O`oŸ&&
{ 118 }
2. br{O`o h_H$mo eaU _|, h_ gXMmar ~Z|Ÿ&~«÷Mmar, Y_©ajH$, dra d«VYmar ~Z|Ÿ&&
3. ào_ go h_ JwéOZm| H$s, {ZË` hr godm H$a|Ÿ&gË` ~mob|, PyR> Ë`mJ|, _ob Amng _| H$a|Ÿ&&
4. qZXm {H$gr H$s h_ {H$gr go, yb H$a ^r Zm H$a|Ÿ&Y¡ © ~w{Õ _Z bJmH$a, dra JwU Jm`m H$a|Ÿ&&
5. ho gañdVr _mVŸ! h_H$mo, kmZ H$m ^ÊS>ma XmoŸ&h_ A~moYm| Ho$ öX` _|, Amn AnZm dmg XmoŸ&&
6. Eogm AZwJ«h Am¡a H¥$nm, h_ na H$amo na_mË_mŸ!hmo àOm emgH$ g^r, g§gma _| Y_m©Ë_mŸ&&
7. ho à^moŸ! `h àmW©Zm h¡, Amngo ñdrH¥$V H$a|Ÿ&g~ gwIr g§gma hmo, `h ^md aJ-aJ _| ^a|Ÿ&&
O` ~mobmo _hmdra ñdm_r H$sO` ~mobmo _hmdra ñdm_r H$sŸ& KQ KQ> Ho$ AÝVa`m_r H$sŸ&& Q>oaŸ&&{Og OJVr H$m CÕma {H$`mŸ& Omo Am`m eaU dh nma {H$`mŸ&
{Og nr‹S> gwZr ha àmUr H$sŸ&&1Ÿ&&
Omo nmn {_Q>mZo Am`m WmŸ& {Og ^maV AmZ OJm`m WmŸ&Cg {Ìebm-ZÝXZ kmZr H$sŸ&&2Ÿ&&
hmo bmI ~ma àUm_ Vwåh|Ÿ& ho dra à^w ^JdmZ Vwåh|Ÿ&"_w{Z Xe©Z' _w{º$-Jm_r H$sŸ&&3Ÿ&&
O` _hmdra à^wO` _hmdra à^w, ñdm_r O` _hmdra à^w Ÿ&OJ Zm`H$ gwI Xm`H$, A{V J§^ra à^wŸ&& O`Ÿ&& Q>oaŸ&&
{ 119 }
Hw$ÊS>bnwa _| OÝ_o, {Ìebm Ho$ OmEŸ& ñdm_rŸ&{nVm {gÕmW© amOm, gwa Za hfm©EŸŸ&& O`Ÿ&&1Ÿ&&
XrZmZmW X`m{Z{Y, h¡ _§JbH$marŸ& ñdm_rŸ&OJ{hV g§ _ Ymam, à w na CnH$marŸ&& O`Ÿ&&2Ÿ&&
nmnmMma {_Q>m`m, gËnW {XIbm`mŸ& ñdm_rŸ&X`m Y_© H$m PÊS>m, OJ _| bham`mŸ&& O`Ÿ&&3Ÿ&&
AOw©Z _mbr, Jm¡V_, lr MÝXZ~mbmŸ& ñdm_rŸ&nma OJV go ~o‹S>m, BZH$m H$a S>mbmŸ&& O`Ÿ&&4Ÿ&&
nmdZ Zm_ Vwåhmam, OJ VmaU hmamŸ& ñdm_rŸ&{Ze {XZ Omo Za Ü`mdo, H$îQ> {_Q>o gmamŸ&& O`Ÿ&&5Ÿ&&
H$éUm gmJaŸ! Voar, _{h_m h¡ Ý`marŸ& ñdm_rŸ&"kmZ _w{Z' JwU Jmdo, MaUZ ~{bhmarŸ&& O`Ÿ&&6Ÿ&&
ŸA[ahÝV O` O`, {gÕ à w O` O`
A[ahÝV O` O`, {gÕ à^w O` O`Ÿ&gmYw OrdZ O` O`, {OZ Y_© O` O`Ÿ&&1Ÿ&&
A[ahÝV _ §Jb, {gÕ à^w _ §JbŸ&gmYw OrdZ _§Jb, {OZ Y_© _§JbŸ&&2Ÿ&&
A[ahÝV CÎm_, {gÕ à^w CÎm_Ÿ&gmYw OrdZ CÎm_, {OZ Y_© CÎm_Ÿ&&3Ÿ&&A[ahÝV eaU§, {gÕ à^w eaU§ Ÿ&gmYw OrdZ eaU§, {OZ Y_© eaU§Ÿ&&4Ÿ&&
Mma eaU Xw:I haU OJV _|, Am¡a Z eaUm H$m oB © hm oJmŸ&Omo ^ì` àmUr H$ao AmamYZ, CgH$m AOa A_a nX hmoJmŸ&&5Ÿ&&
{ 120 }
AmZÝX _§Jb H$ê±$ àmW©ZmAmZÝX _§Jb H$ê±$ àmW©Zm, gÝV MaU H$s godmŸ&{ed gwI H$maU {d¿Z {ZdmaU, n§M na_oîR>r XodmŸ&& Q>oaŸ&&
àW_ àmW©Zm A[ahÝV Xodm, H$_© Ino VV² IodmŸ&Mm¡gR> BÝÐ H$ao Vg godm, dmUr A_¥V _odmŸ&&1Ÿ&&
~rOr àmW©Zm {gÕ {ZaÝOZ, ^§OZ ^d-^d \o$amŸ&{MXmZÝX {MX² ê$n AIpÊS>V, {_Q>o ^dmo ^d \o$amŸ&&2Ÿ&&
VrOr àmW©Zm lr AmMm`© Or, N>Îmrg JwU Jå^ramŸ&g§K {eamo_{U gmoho {XZ_{U, Xo {hV ~moY AZoamŸ&&3Ÿ&&
Mm¡Wr àmW©Zm CnmÜ`m` Or, ^Uo ^Umdo EhdmŸ&gyÌ AW© H$ao VV² Iodm, godm H$ao Vg XodmŸ&&4Ÿ&&
n§M_ àmW©Zm gd© gmYw Or, ^maÊS> n§Ir OodmŸ&_hmd«V nmbo XyfU Q>mbo, A{dMb {ed gwI _odmŸ&&5Ÿ&&
^md YarZ o Jmd o àmW©Zm, n §M na_oîR >r X odmŸ&"{dZ`MÝX _w{Z' JwU Jmdo, bodm {ed gwI _odmŸ&&6Ÿ&&
CR> ^moa ^B© Qw>H$ OmJ ghrCR> ^moa ^B© Qw>H$ OmJ ghr, ^O dra à^w ^O dra à^wŸ&A~ ZtX A{dÚm Ë`mJ ghr, ^O dra à w ^O dra à wŸ&&1Ÿ&&
OJ OmJ CR>m Vy gmoVm h¡, AZ_mob g_` `h ImoVm h¡Ÿ&Vy H$mho à_mXr hmoVm h¡, ^O dra à^w ^O dra à^wŸ&&2Ÿ&&
`h g_` Zht h¡ gmoZo H$m, h¡ dº$ nmn _b YmoZo H$mŸ&Aé gmdYmZ {MÎm hmoZo H$m, ^O dra à^w ^O dra à^wŸ&&3Ÿ&&
{ 121 }
Vy H$m¡Z H$hm± go Am`m h¡, A~ J_Z H$hm± _Z bm`m h¡Ÿ&Qw>H$ gmoM o Adga nm`m h¡, ^O dra à w ^O dra à wŸ&&4Ÿ&&
ao MoVZ MVwa {hgm~ bJm, Š`m Im`m IaMm bm^ hþAmŸ&{ZO kmZ O_m Vy g§ mb {h`m, ^O dra à w ^O dra à wŸ&&5Ÿ&&
J{V Mma Mm¡amgr bmI ébm, `h H${R>Z-2 {ed amh {_bmŸ&A~ yb Hw$_mJ© {dfo _V Om, ^O dra à w ^O dra à wŸ&&6Ÿ&&
Jmd o grIo Z o g wU o àmW©Zm, ^{dOZ ^mIo EhdmŸ&Voh VUm nm{VH$ Q>b Omdo, {ZV CR> _§Jb _odmŸ&&7Ÿ&&
A[ahÝV Xod H$m Š`m H$hZmXw{Z`m± _| Xod AZoH$m| h¢, A[ahÝV Xod H$m Š`m H$hZmŸ&CZHo$ A{Ve` H$m Š`m H$hZm, CZHo$ Aml` H$m Š`m H$hZmŸ&&Q>oaŸ&&Om o Xe©Z kmZ AZÝVm h ¢, Om o amJ-Ûof O`dÝVm h ¢ Ÿ&Omo ^ŠVm| Ho$ ^JdÝVm h¢, CZH$s H$éUm H$m Š`m H$hZmŸ&&1Ÿ&&Omo Am{X Y_© H$s H$aVo h¢, ^ì`m| Ho$ ^d H$mo haVo h¢Ÿ&Omo {VaVo Am¡a {VamVo h¢, Eogo VraW H$m Š`m H$hZmŸ&&2Ÿ&&gwa-Agwam| go Omo ny{OV h¢, G${f _w{Z`m| go Omo d§{XV h¢Ÿ&Omo VrZ bmoH$ Ho$ ñdm_r h¢, CZH$s _{h_m H$m Š`m H$hZmŸ&&3Ÿ&&n yOm-{ZÝXm _ | g_ ahVo, {ZV drVamJVm _ | a_Vo Ÿ&Ohm± g_{H$V Xrn Obo {ZV hr, CZH$s g_Vm H$m Š`m H$hZmŸ&&4Ÿ&&H$moB© nyOo Xod gamJr H$mo, H$m oB© erf Z_mVo ^moJr H$moŸ&A[ahÝV Xod hr Xod _oao, Xodm{YXod H$m Š`m H$hZmŸ&&5Ÿ&&"Jm¡V_' go H$hVo h¢ ^JdZ, Ñ‹T> lÕm_` hmo `h OrdZŸ&Omo eaU _| h¡ A[ahÝVm| Ho$, CZHo$ _§Jb H$m Š`m H$hZmŸ&&6Ÿ&&
{ 122 }
EH$ gm¡ AmR> ~ma na_oîR>r
EH$ gm¡ AmR> ~ma na_oîR>r, H$aVo h¢ Z_ñH$maŸ&& Q>oaŸ&&
A[ahÝV H$_© eÌw {dOoVm, {ÌOJ ny{OV VrW© àUoVmŸ&Z amJ-Ûof {dH$ma na_oîR>r>, H$aVo h¢ Z_ñH$maŸ&&1Ÿ&&
{gÕm| Ho$ g~ H$_© Ino h¢, gmao H$maO {gÕ hþE h¢Ÿ&Á`mo{V _| Á`mo{V Anma na_oîR>r>, H$aVo h¢ Z_ñH$maŸ&&2Ÿ&&
AmMm`© n§MmMma nbmVo, g§K {eamo_{U g§K {XnmVoŸ&gH$b g§K aIdma na_oîR>r>, H$aVo h¢, Z_ñH$maŸ&&3Ÿ&&
CnmÜ`m` AÜ``Z H$amVo, ^«mpÝV {_Q>mVo kmZ ~‹T>mVoŸ&ÛmXem§J AmYma na_oîR>r >, H$aVo h¢ Z_ñH$maŸ&&4Ÿ&&
gmYw AmË_m AnZr gmYo, _hmd«V g{_{V JwpßV AmamYoŸ&Ë`mJ {X`m g§gma na_oîR>r>, H$aVo h¢ Z_ñH$maŸ&&5Ÿ&&
nm±M Z_Z g~ nmn àUmeH$, CÎm_ _§Jb {d¿Z {dZmeH$Ÿ&^d-^d em§{V Anma na_oîR>r>, H$aVo h¢ Z_ñH$maŸ&&6Ÿ&&
h__| ^r Vw_go JwU OmJo, h_ ^r na_oîR>r nX nmd|Ÿ&"nmag' hmo ^dnma na_oîR>r>, H$aVo h¢ Z_ñH$maŸ&&7Ÿ&&
Amo_² em§{V em§{V em§{V
Amo_² em§{V em§{V em§{V, g~ {_b em§{V H$hmoŸ&{dídgoZ A{Mam Ho$ ZÝXZ, gw{_aZ h¡ g~ Xw:I {ZH§$XZŸ&Ahmo am{Ì d§XZ hmo, g~ {_b em§{V H$hmoŸ&& Amo_²Ÿ&&1Ÿ&&
{ 123 }
^rVa em§{V ~m{ha em§{V, VwP _| em§{V _wP _| em§{VŸ&g~ _| em§{V ~gmAmo, g~ {_b em§{V H$hmoŸ&& Amo_²Ÿ&&2Ÿ&&
{df` H$fm` H$mo Xya {Zdmamo, H$m_ H«$moY go H$amo {H$ZmamoŸ&em§{V gmYZm `m| hmo, g~ {_b em§{V H$hmoŸ&& Amo_²Ÿ&&3Ÿ&&
em§{V Zm_ Omo OnVo ^mB©, _Z {dewÕ {h` YraO bmB©Ÿ&AVwb em§{V CÝh| hmo, g~ {_b em§{V H$hmoŸ&& Amo_²Ÿ&&4Ÿ&&
àmV: g_` Omo Y_© ñWmZ _|, em§{V nmR> H$aVo _¥Xw ñda _|Ÿ&CZH$mo Xw:I Zht hmo, g~ {_b em§{V H$hmoŸ&& Amo_²Ÿ&&5Ÿ&&
em§{V à^w g_ g_Xeu hmo, H$a| {díd{hV Omo e{º$ hmoŸ&"JO_w{Z' gXm {dO` hmo, g~ {_b em§{V H$hmoŸ&& Amo_²Ÿ&&6Ÿ&&
JwéXod Vwåh| Z_ñH$ma ~ma-~ma h¡
JwéX od V wåh | Z_ñH$ma ~ma ~ma h ¡ Ÿ&lr MaU eaU go hþAm OrdZ gwYma h¡Ÿ&&Q>oaŸ&&
AkmZV_ hQ>mH o $, kmZ Á`m o {V OJmXrŸ&AmË_kmZ _ | AIÊS> ÑpîQ > bJmXrŸ&CnXoe gXmMma gH$b, emñÌ gma h¡Ÿ&&1Ÿ&&
{d{Y`wº$ {ga PwH$m Ho$, H$a aho h¢ d§XZmŸ&A~ hm o ahr _§Jb_`r, gX²^md ñn§XZmŸ&_mYw`© go {_Q>m ahr, _Z H$m {dH$ma h¡Ÿ&&2Ÿ&&
`h _Zm oaW {ZË` ah o, g §V MaU _| Ÿ&ApÝV_ g_` g_m{Y _aU, Mma eaU _|Ÿ&`h ""gy © MÝÐ'' _moj _mJ© _| {dhma h¡Ÿ&&3Ÿ&&
{ 124 }
MoVZ am_ MoVZ am_MoVZ am_, MoVZ am_, OmJmo ß`mao MoVZ am_Ÿ&&Q>oaŸ&&
^m oa h þB © g~ àmUr OmJo, AnZo AnZo YÝYo bmJo Ÿ&&Vw_ ^r ~‹T>mo, Mbmo A~ AmJo, Xya à^w H$m Ym_Ÿ&& Mo0Ÿ&&1Ÿ&&
gwñV hþE Š`m| H$X_ Vwåhmao, bJVo hm o Š`m| hma o-2Ÿ&A^r Xya h¡ _§{Ob ß`mao, AY{~M H$hm± _wH$m_Ÿ&& Mo0Ÿ&&2Ÿ&&
CR>mo g§^mbmo AnZr JR>‹S>r, g§J _| bo bmo ^{º$ JJarŸ&Hy$M H$amo nhþ±Mmo {ed ZJar, à^w nX bmo {dlm_Ÿ&& Mo0Ÿ&&3Ÿ&&
gwI gmJa OrdZ gdm}X`, ^oX kmZ {dkmZ _hmoX`Ÿ&_mZd OrdZ {_bm nwÊ`moX`, H$amo ""{dMjU'' H$m_Ÿ&& Mo0Ÿ&&4Ÿ&&
Omo JdVr {Ìebm VZ`Omo ^JdVr {Ìebm VZ`, {gÕmW© Hw$b Ho$ ^mZ h¢Ÿ&{b`m OÝ_ j{Ì` Hw$ÊS> _|, {à`Zm_ lr dY©_mZ h¢Ÿ&
Omo ñdU©-dU© àbå~^wO, ga{gO Z`Z A{^am_ h¢Ÿ&H$éUm gXZ _X©Z _XZ, AmZ §X_` J wUYm_ h ¢ Ÿ&
Om o AZÝV kmZr h ¢ à^w, Am ¡a AZ§V e{º$_mZ h ¢ Ÿ&{H$g _wI go JwU dU©Z H$ê±$, _oar Vmo EH$ O~mZ h¡Ÿ&
"`moJoÝÐ _w{Z' {MÝVZ {ZaV, {OZH$mo {H$ AmR>m| `m_ h¡Ÿ&CZ dY©_mZ {OZoe H$m o, _ oa o AZoH$ àUm_ h ¢ Ÿ&
Za Zmam`U ~Z OmEJmZa Zmam`U ~Z OmEJm, Omo AmË_ Á`mo{V OJmEJmŸ&
Za Zmam`U......Ÿ&& Q>oaŸ&&
{ 125 }
nmnm | H o $ ~ÝYZ Q y >Q > |J o, {df`m | H o $ ZmV o N y >Q > |J o Ÿ&Om o gm o`m qgh OJmEJm, Za Zmam`U.....Ÿ&&1Ÿ&&
KQ> _| ~¡R>m EH$ B©ída h¡, OmZo _mZo kmZoída h¢Ÿ&g~ OÝ_ _aU {_Q> OmEJm, Za Zmam`U.....&&2Ÿ&&
~mXb Ho$ nrN>o {XZH$a h¡, H$_m] Ho$ nrN>o B©ída h¡Ÿ&Omo gd© hr Á`mo{V OJmEJm, Za Zmam`U.....Ÿ&&3Ÿ&&
Jwé Ho$ MaUm| _| OmH$a Ho$, lÕm Ho$ Hw$gw_ M‹T>m H$aHo$Ÿ&"_w{Z Hw$_wX' Omo AmZÝX nmEJm, Za Zmam`U...Ÿ&&4Ÿ&&
_oao AÝVa ^`m àH$me_oao AÝVa ^`m àH$me, Zht A~ _wPo {H$gr H$s AmeŸ&& Q>oaŸ&&
H$mb AZÝV ébm ^d dZ _|, ~ ±Ym _m oh H o $ nmeŸ&H$m_, H«$moY, _X, bmo^ ^md go, ~Zm OJV H$m XmgŸŸ&& _oaoŸ&&1Ÿ&&
VZ-YZ-n[aOZ g~ hr na h¢, na H$s Ame {ZameŸ&nwX²Jb H$mo AnZm H$a _¢Zo, {H$`m ñdËd H$m ZmeŸ&& _oaoŸ&&2Ÿ&&
am oJ em oH$ Zht _ wPH$m o X oV o, Oam _mÌ ^r ÌmgŸ&gXm em§{V_` _¢ h± ÿ _oam, AMb ê$n h¡ ImgŸ&& _oa o Ÿ&&3Ÿ&&
Bg OJ H$s __Vm Z o _ wPH$m o, S >mbm J^m ©dmgŸ&ApñW-_m±g_` Aew{M Xoh _|, _oam hþAm {ZdmgŸ&& _oaoŸ&&4Ÿ&&
__Vm go g §Vmn CR>m`m, AmO h þAm {dídmgŸ&^oX kmZ H$s n¡Zr Yma go, H$mQ> {X`m dh nmeŸ&& _oaoŸ&&5Ÿ&&
_m oh {_Ï`mËd H$s Jm ±R > Jbo V~, hm od o kmZ àH$meŸ&"JOoÝÐ' XoIo AbI ê$n H$mo, {\$a Z {H$gr H$s AmeŸ&& _oaoŸ&&6Ÿ&&
{ 126 }
_¢ h±ÿ Cg ZJar H$m ^yn_¢ h±ÿ Cg ZJar H$m ^yn, Ohm± Zht hmoVr N>m`m YynŸ&& Q>oaŸ&&Vmam_§S>b H$s Z J{V h¡, Ohm± Z nhþ ±Mo gyaŸ&OJ_J Á`mo{V gXm OJVr h¡, Xrgo `h OJ Hy$nŸŸ&& _¢ h±ÿŸ&&1Ÿ&&
_¢ Zht í`m_-Jm¡a dUm© h± ÿ, _¢ Z gwén Hw$ê$nŸ&Zht bå~m-~m¡Zm ^r _¢ h±ÿ, _oam A{dMb ê$nŸŸ&& _¢ h±ÿŸ&&2Ÿ&&
ApñW _m§g _ÁOm Zht _oao, _¢ Zht YmVw ê$nŸ&hmW, n¡a, {ea Am{X A§J _|, _oam Zht ñdê$nŸ&& _¢ hÿ±Ÿ&&3Ÿ&&
Ñí` OJV nwX²Jb H$s _m`m, _oam MoVZ ê$nŸ&nyaU JbZ ñd^md Yao VZ, _oam Aì`` ê$nŸ&& _¢ h±ÿŸ&&4Ÿ&&
lÕm ZJar dmg h_mam, {MÝ_` H$m of AZynŸ&{Zam~mY gwI _| Pyby± _¢, gX² {MX² AmZÝX ê$nŸ&& _¢ h±ÿŸ&&5Ÿ&&
epŠV H$m ^ÊS>ma ^am h¡, A_b AMb __ ê$nŸ&_oar epŠV Ho$ gÝ_wI Zht, XoI gHo$ A[a ^ynŸŸ&& _¢ h±ÿŸ&&6Ÿ&&
_¢ Z {H$gr go X~Zo dmbm, am oJ Z _oam ê$nŸ&"JOoÝÐ' {ZO nX H$mo nhMmZo, gmo ^ynm| H$m ^ynŸ&& _¢ h±ÿŸ&&7Ÿ&&
^mdZm {XZ amV _oar^mdZm {XZ amV _ oar, g~ gwIr g§gma hm o Ÿ&gË` g§`_ erb H$m, ì`dhma ~maå~ma hm o Ÿ&&
Y_© H o $ {dñVma go, g §gma H$m CÕma hm o Ÿ&nmn H$m n[aË`mJ hm o, Am¡a nwÊ` H$m g§Mma hm o Ÿ&&
kmZ H$s gX² Á`mo{V go, AkmZ V_ H$m Zme hmoŸ&Y_© Ho$ gX² AmMaU go, em§{V H$m Am^mg hm o Ÿ&&
{ 127 }
em§{V gwI AmZÝX H$m, àË`oH$ Ka _| dmg hm o Ÿ&dra dmUr na g^r, g§gma H$m {dídmg hm o Ÿ&&
am oJ-^` Am ¡a em oH$ hm od o, X ya h o na_mË_mŸ!Á`m o{V go n[an yU © hm od o, g~ OJV H$s AmË_mŸ&&
`h _rR>m ào_ H$m ß`mbm`h _rR>m ào_ H$m ß`mbm, H$moB© nr`oJm {H$ñ_V dmbmŸ&`h gV²g§J dmbm ß`mbm, H$moB© nr`oJm {H$ñ_V dmbmŸ&& Q>oaŸ&&
à o_ J wé h ¡ à o_ h ¡ M obm, à o_ Y_© h ¡ à o_ h ¡ _ obmŸ&à o_ H$s \ o $am o _mbm, H$m oB © \ o $a oJm {H$ñ_V dmbmŸ&&1Ÿ&&
ào_ {~Zm à^w ^r Zht {_bVo, _Z Ho$ H$îQ> H$^r Zht Q>bVoŸ&à o_ H$a o C{O`mbm, H$m oB © H$a oJm {H$ñ_V dmbmŸ&&2Ÿ&&
ào_ H$m JhZm ào_r nmdo, OÝ_-_aU H$m Xw:I {_Q>mdoŸ&H$Q > o H$_ © O §Ombm, H$m oB © H$mQ > oJm {H$ñ_V dmbmŸ&&3Ÿ&&
ào_r g~Ho$ H$îQ > {_Q>md o, bmIm| go X wamMma Nw > ‹S >md o Ÿ&à o_ _ | hm o _Vdmbm, H$m oB © hm od oJm {H$ñ_V dmbmŸ&&4Ÿ&&
_w{º$ H$m gwI ào_r nmdo, ZaH$m | _| ha{JO Zht OmdoŸ&à o_ H$m ^m oOZ Ambm, H$m oB © H$a oJm {H$ñ_V dmbmŸ&&5Ÿ&&
àmUr _mÌ H$m ào_ _§Ì h¡, OrdZ H$m ~g EH$ V§Ì h¡Ÿ&à o_ Y_© h ¡ Ambm, H$m oB © nmboJm {H$ñ_V dmbmŸ&&6Ÿ&&
J wé "lr n ¥ÏdrMÝX' h_ma o, A_¥V à o_ {nbmZo dmbo Ÿ&à o_ H$m n §W {Zambm, H$m oB © MboJm {H$ñ_V dmbmŸ&&7Ÿ&&
{ 128 }
bmIm| H$mo nma bJm`m h¡bmIm| H$m o nma bJm`m h ¡, ^JdmZ Vwåhmar dmUr Z o Ÿ&n{VVm| H$mo nH$‹S> CR>m`m h¡, ^JdmZ Vwåhmar dmUr ZoŸ&& Q>oaŸ&&bm o _ w {º$ AOw ©Z nmVm h ¡, naX oer ^r {Va OmVm h ¡ Ÿ&nmnm| go CÝh| Nw>‹S>m`m h¡, ^JdmZ Vwåhmar dmUr ZoŸŸ&& bmIm|Ÿ&&1Ÿ&&AY_m| H$m ^r CÕma {H$`m, ^d-^d ~§YZ H$mQ> {X`mŸ&qghm| H$mo em§V ~Zm`m h¡, ^JdmZ Vwåhmar dmUr ZoŸ&& bmIm|Ÿ&&2Ÿ&&~Z JE H$B © amOm gmYw, g§gma H$m d¡^d Rw >H$am H$aŸ&{Zd}X H$m nmR> n‹T>m`m h¡, ^JdmZ Vwåhmar dmUr ZoŸ&& bmIm|Ÿ&&3Ÿ&&"Ho$db _w{Z' kmZ Ho$ Xrn Obo, AkmZ AÝYoam ~rV J`mŸ&_moh H$m nXm© {IgH$m`m h¡, ^JdmZ Vwåhmar dmUr ZoŸ&& bmIm|Ÿ&&4Ÿ&&
dra {OZoída gmoB©dra {OZoída gm oB ©, X w {Z`m ± OJmB © V yZ o Ÿ&
kmZ H$s _Ywa gwarbr, ~§er ~OmB© VyZoŸ&& Q>oa&&^maV H$s Z¡`m S>mobr, _¥Ë`w Am {ga na ~mobrŸ&
ñdJ© go AmH$a ^JdZ², nma bJmB© VyZoŸ&&1&&newAm| no Ny>[a`m± MbVr, aŠV H$s Z{X`m± ~hVrŸ&
H$éUm Ho$ gmJa, H$éUm J§Jm ~hmB© VyZoŸ&&2&&Xodm| H$s H$aZm nyOm, ~g H$m_ Wm Am¡a Z XyOmŸ&
_mZd H$s AQ>b à{VîR>m, OJ _| OVmB© VyZoŸ&&3&&n§Wm| H$m PyR>m PJ‹S>m, OZVm H$m _mZg {~J‹S>mŸ&
^oX g{hîUwVm H$s, aIr gÀMmB© VyZ o Ÿ&&4&&nmn H$m n §H$ Ym oZm, Za go Zmam`U hm oZm Ÿ&
"A_a' A_a nX H$s, amh {XImB© VyZoŸ&&5&&
{ 129 }
lr _hmdra ñdm_r H$s gXm O` hmolr _hmdra ñdm_r H$s, gXm O` hm o gXm O` hm o Ÿ&n{VV nmdZ {OZoída H$s, gXm O` hmo gXm O` hmoŸ&&Q>oaŸŸ&&
V wåht hm o X od X odZ H o $, V wåht hm o nra n ¡Jå~aŸ&Vwåht ~«÷m Vwåht {dîUw, gXm O` hmo gXm O` hmoŸ&&1Ÿ&&
V wåhma o kmZ IOmZo H$s, _{h_m ~hþV ^mar h ¡ Ÿ&bwQ >mZ o go ~‹T> o haX_, gXm O` hm o gXm O` hm o Ÿ&&2Ÿ&&
V wåhma o Zm_ _{h_m go, OmJVr draVm ^marŸ&hQ>mVo H$_© bíH$a H$mo, gXm O` hmo gXm O` hmoŸ&&3Ÿ&&
V wåhmar Ü`mZ _ wÐm g o, Abm ¡{H$H$ em § {V PaVr h ¡ Ÿ&qgh ^r JmoX na gmoVo, gXm O` hmo gXm O` hmoŸ&&4Ÿ&&
Vwåhmam g§K gXm O` hmo, _w{Z _moVrbmb gXm O` hmoŸ&Odmhabmb nyÁ` da H$s, gXm O` hmo gXm O` hmoŸ&&5Ÿ&&
JwU gm¡a^ go aho _hH$VmJwU gm¡a^ go aho _hH$Vm, Ohm± OrdZ gwIH$a hm o,
E ogm AnZm Ka hm o.......Ÿ&&H$WZr H$aZr ah o EH$ gr, Zht {Og_| A§Va hm o,
E ogm AnZm Ka hm o......Ÿ&&Q > oa Ÿ&&{dZ` {ddoH$ H$s Ztd hmo {Og_|, ào_ ß`ma H$s N>V hmo,ah o _Ywa ì`dhma g^r go, dMZm | _ | A_¥V hm o,ghZerbVm H$m hm o Am±JZ, H$Qw >Vm H$m Z Oha hm o,
E ogm AnZm Ka hm o.......Ÿ&&1Ÿ&&
{ 130 }
Cg Ka _ | _O~yV ~Zo, {dídmg H$s g~ {Xdma |,
H${R >Z K ‹S >r _ | ~Z OmE g~, EH$ X yO o H o $ ghma o,{I‹S>H$s hmo AZwemgZ H$s Vmo, {dKQ>Z H$m Z Aga hmo,
E ogm AnZm Ka hm o.......Ÿ&&2Ÿ&&
_`m ©Xm H$s Mma {Xdmar, _ | g~ _`m © {XV hm o,gmXm OrdZ CÀM {dMmam |, go g~ hr à_w{XV hm o,~‹S> o OZm| H$m hmo AmXa, Am¡a N>moQ>m o na ^r _ha hmo,
E ogm AnZm Ka hm o.......Ÿ&&3Ÿ&&godm Am ¡a gh`m oJ H$m {Og_|, hm o XadmOm gwÝXa,{MÌ Zht Mm[aÌ H$s n yOm, hm o {Og Ka Ho$ AÝXa,
Y_© Ho$ gÝ_wI aho gXm g~, nmnm| go Ohm± S>a hm o,E ogm AnZm Ka hm o......Ÿ&&4Ÿ&&
ñdÀN> AmMaU H$s hmo ~hma|, kmZ àH$me hmo nyam,
_m oj bú` H$s gr ‹T > r hm o Vm o, H$m_ ah o Z AYyam,"Jm¡V_' go à^w \$a_mVo h¢, A~ Vmo emídV Ka hmo,
E ogm AnZm Ka hm o.......Ÿ&&5Ÿ&&
CR> OmJ _oao M¡VÝ` à^w
CR> OmJ _ oa o M ¡VÝ` à^w, V y AOa A_a A{dZmer h ¡ Ÿ&_¥Ë`w go ^` Š`m | ImVm h¡, Vy emídV Ka H$m dmgr h¡ Ÿ&&
Om o _aVm h¡ dh Vy Zht h¡, Om o OÝ_| dh ^r Vy Zht h¡ Ÿ&nwX²Jb H$m {_bZm {~Nw>‹S>Zm h¡, Vy nwX²Jb Zht A{dZmer h¡Ÿ&&
{ 131 }
`o dU©, J§Y, ag, ñne© g^r, g~ Vw_ _| Zht nwX²Jb _| h¡Ÿ&
Aê$ A§YH$ma ^r Zht Vw_ _|, Vy Á`mo{V_©` A{dZmer h¡Ÿ&&
Vy ghOmZÝX ñd^mdr h¡, Am¡a AmZÝX YZ {ÌH$mb gXmŸ&
Zht am oJ emoH$ Xw:I ÛÝÛ Voa o, Vy _moh AkmZ {dZmer h¡Ÿ&&
AmAmo ^JdZ² AmAmo
AmAmo ^JdZ² AmAm o, Bg AÝVa _Z _| AmAm o Ÿ&
_oa o OrdZ Ho$ H$U-H$U _|, ~ZH$a àmU g_mAmoŸ&&Q> oaŸ&&
{b`m Vwåhmam eaUm h ¡, _m oh {ZamH ¥ $V H$aZm h ¡ Ÿ&
BgZo _ wPH$m o _mam h ¡, V w_Z o Bgo g §hmam h ¡ Ÿ&&
V~ hr {OZ H$hbmVo hm o, g~H$m o amh ~VmVo hm o Ÿ&
~ZH$a {ZX}eH$ Bg aU _|, _wPH$mo {dO` {XbmAmoŸ&&1Ÿ&&
Mmam | Am oa AÝYoam h ¡, EH$ ghmam V oam h ¡ Ÿ&
OrdZ gyZm-gyZm h ¡, {nN> ‹S > m X yZm-XyZm h ¡ Ÿ&&
~ wPm h þAm h ± y Xrn à^w, Am`m Amn g_rn à^w Ÿ&
Vw_ ObVo XrnH$ hmo _wPH$mo, AnZo Vwë` ~ZmAmoŸ&&2Ÿ&&
{ZO H$mo BVZm ^yb J`m, {~ëHw$b hr ~Z Yyb J`mŸ&
Amg_mZ H$m Vmam h ± ÿ , Bg OJVr go Ý`mam h ± ÿ Ÿ&&
Bg OJ go {dÀN> oX {_bo, Voam _wPo A^oX {_boŸ&
AnZr D±$Mr loUr _| A~, _wPH$mo ^r {~R>bmAmoŸ&&3Ÿ&&
{ 132 }
~moYr ~rO Om o nm`m h ¡, Vé ~ZH$a _wñH$m`m h ¡ Ÿ&gË` kmZ H$m hm o qgMZ, P§PmAm o g o hm o ajUŸ&&\$b AmZo H$s G$Vw AmE, ^ì` gmYZm ~Z OmEŸ&n{ÌV nwpînV Am¡a \${bV, dmo H$ê$Um ag ~agmAmoŸ&&4Ÿ&
VZ h¡ `hm± _Z dhm±VZ h¡ `hm ±, _Z h¡ dhm ±, {gÕ à^w H$m dmg Ohm ± Ÿ&g§gma Xw:I go nya ahm, gwI h¡ H$hm±Ÿ? g§`_ Ohm±Ÿ&&Q>oaŸ&&
yI AZÝV, ß`mg AZÝV, IwObr d gXu-J_u Zm AÝVŸ&{Vb-{Vb H$Q>m, {ZO A§J MQ>m, na_ AY_u nr‹S>m X`ÝV-2Ÿ&&{Ia-{Ia {_bm, {VbdV {nbm, gmVm ZaH$ _| h¡ hr H$hm±Ÿ&&1Ÿ&&
^y ~Z IwXm, Ob ~Z Obm, AZb A{Zb `o eñÌ ~‹S>oŸ&BH$ Xoh _|, {JZVr Zht, Vê$ _| {H$VZo Ord n‹S> o-2Ÿ&&BpÝÐ` {dH$b, nr‹S>m gH$b, H$mb AZÝV ~rVm dhm±Ÿ&&2Ÿ&&
~m±Ym _wPo, nQ>H$m _wPo, n¡am | _| H$sbo ZwH$sbo Rw >H o $ Ÿ&Ob Am¡a Wb, Z^ _| Omo Ma, Im`m nH$m`m b‹S>m`m _wPo-2Ÿ&&_m`m _{V, {VaN>r J{V, ídm±g _| gÎmah ^d h¡ Ohm±Ÿ&&3Ÿ&&
^m½` {\$am, J^© {Jam, {ZO_mV¥ _adm`m _ ¢ J`mŸ&{dîR>m g‹S>m, D±$Ym n‹S>m, Imo XrZr _¢Zo AnZr X`mŸ&&_mZd H$m VZ, XmZd X_Z, nmn {ZaW©H$ ~m±Yo dhm±Ÿ&&4Ÿ&&
X odmJ §Zm, boH o $ ^Jm, aËZ haU ^r _ ¢Z o {H$` o Ÿ&dO« n‹S>m, WaWa H±$nm, B©î`m© Ho$ ß`mbo Or ^a {n`o-2Ÿ&&bmo r A{V, ^moJr _{V, ^dXod g_Vm aIr hr H$hm±Ÿ&&5Ÿ&&
{ 133 }
^pŠV {dZ`, ~hþ_mZ g§J, à^w dra dmUr a_Vm Mby±Ÿ&lwV H$m nR>Z, {MÝVZ JhZ, CngJ© n[afh ghVm Mby±-2Ÿ&&d¥{Îm`m± hmo H$_, {_Q> Om o J_, _wpŠV H$m gmYZ Am¡a H$hm±Ÿ&&6Ÿ&&_¢ Hw$N> Zht, _oam Zht, _oa o {bE Hw$N> ^r Vm o ZhtŸ&Hw$N> ^r _wPo, M{h`o Zht, g§`moJ _wpŠV H$aZr `ht-2Ÿ&&{Z_©_, {Z:g§J, Ah§H$ma §J, g_Vm AmamYZ ewÕ `hm±Ÿ&&7Ÿ&&_oa o à^w, à^w H$m h± ÿ _ ¢, Ü`mZ gXm Ñ‹T> ~‹T>Vm aho Ÿ&O‹S> h¡ OwXm, ì`W© {µ\$Xm, Cn`moJ BgH$m KQ>Vm aho-2Ÿ&&ewÕ Ya_, Qy >Q> o H$a_, AmZÝX Am¡a h¡ hr H$hm±Ÿ&&8Ÿ&&g~go A{YH$, g§gma gwI, gdm ©W © {gÕ X od bho Ÿ&{ZXm}fVm, {ZH$m §jVm, {Z_©b _w{Z BH$ df© bK|-2Ÿ&&A_¥V ànm, Jwé H$s H¥$nm, "_w{XVm' AZwn_ Am¡a H$hm±Ÿ&&9Ÿ&&
XoImo ao AmXoída ~m~m(VO© :: à^mVr)
XoImo ao AmXoída ~m~m, H¡$gm Ü`mZ bJm`m h¡Ÿ&& Q> oaŸ&&H¡ $gm Ü`mZ bJm`m a o ~m~m, H¡ $gm _Z g_Pm`m h¡ Ÿ&Zm^r am` Ho$ nwÌ H$hrOo, _m± _é Xodr Om`m h¡ŸŸ&& XoImoŸ&&1Ÿ&&H$a D$na H$a A{YH$ {damOo, AmgZ Ñ‹T> O_m`m h¡Ÿ&Ho$dbkmZ Cnm` {OZoída, {ed a_Ur H$mo Ü`m`m h¡Ÿ&& XoImoŸ&&2Ÿ&&gwaZa {OZH$s ^pŠV H$aV h¡, {OZda gy± {bdbm`m h¡Ÿ&godm {H$`m± {_bo gwI g§nV, g~ OrdZ gwI nm`m h¡Ÿ&& XoImoŸ&&3Ÿ&&X odr X od {_bo ~h þV oa o, ^{dOZ _§Jb Jm`m h ¡ Ÿ&VrZ bmoH$ _| _{h_m à w H$s, "MÝÐHw$eb' JwU Jm`m h¡Ÿ&& XoImoŸ&&4Ÿ&&
{ 134 }
gm_m{`H$ gmYZ H$abmo(VO© :: Voam Aê$n AZwn_ {JaYmar Xe©Z H$s N>Q>m {Zambr h¡)
OrdZ CÞV H$aZm Mmhmo Vmo, gm_m{`H$ gmYZ H$a bmoŸ&AmHw$bVm go ~MZm Mmhmo Vmo, gm_m{`H$ gmYZ H$a bmoŸ&&Q>oaŸ&&VZ-YZ-n[aOZ g~ gnZo h¡, Zída OJ _| Zht AnZo h¢Ÿ&A{dZmer gX² JwU nmZm hmo Vmo, gm_m{`H$ gmYZ H$a bmoŸ&&1Ÿ&&MoVZ {ZO Ka H$mo ^yb ahm, na Ka _m`m _| Pyb ahmŸ&gX²{MX² AmZÝX H$mo nmZm hmo Vmo, gm_m{`H$ gmYZ H$a bmoŸ&&2Ÿ&&{df`m| _| {ZO JwU _V ybmo, A~ H$m_ H«$moY _| _V PybmoŸ&g_Vm Ho$ ga _| ZhmZm hmo Vmo, gm_m{`H$ gmYZ H$a bmoŸ&&3Ÿ&&VZ nwpîQ> {hV ì`m`m_ Mbm, _Z nmofU H$mo ew Ü`mZ bmŸ&AmÜ`mpË_H$ ~b nmZm Mmhmo Vmo, gm_m{`H$ gmYZ H$a bmoŸ&&4Ÿ&&g~ OJ Ordm| _| ~ÝYw ^md, AnZmbmo VO Ho$ d¡a ^mdŸ&g~ OZ Ho$ {hV _| gwI _mZmo Vmo, gm_m{`H$ gmYZ H$a bmoŸ&&5Ÿ&&{Zì ©gZr hmo, àm_m{UH$ hmo, YmoIm Z {H$gr OZ Ho$ g§J hmoŸ&g§gma _| nyOm nmZm hmo Vmo, gm_m{`H$ gmYZ H$a bmoŸ&&6Ÿ&&gmYH$ gm_m{`H$ g§K ~Zo, g~ OZ gwZr{V Ho$ ^º$ ~ZoŸ&Za bmoH$ _| ñdJ© ~gmZm hmo Vmo, gm_m{`H$ gmYZ H$a bmoŸ&&7Ÿ&&
_Zdm _mQ>r H$s m H$m`m(VO© :: Obo dra à w H$m Zm_)
_Zdm _mQ>r H$s `m H$m`m, Am{Ia _mQ>r _| {_b OmgrŸ&&Q>oaŸ&&qhgm ~‹T>mH$a, Ord Xw:ImH$a, Omo‹S>o YZ H$s am{eŸ&H$mZm H$s Hw$S>Š`m± VH$ ~oQ>mo, Jm±R> ~m±Y bo AmgrŸ&& _ZdmŸŸ&&
{ 135 }
\y$bm± H$s eæ`m ^r Mw^Vr, dm Xoh {_Ì CR>mgrŸ&
ZrMo bH$‹S>m D$na bH$‹S>m, MwZ-MwZ {MVm ~UmgrŸ&& _ZdmŸ&&
Á`m±ao _moh _| hþ`mo XrdmZmo, do `m àrV {Z^mgrŸ&
àmU ß`mamo ~oQ>mo hr nhbr, Wm±ao AmJ bJmgrŸ&& _ZdmŸ&&
\y±$H$ {X`m Ho$B© \y±$H$ ah²`mo h¡, \o$a Ho$B© \w±$Š`mgrŸ&
nU `m ^r aIOo `mX EH$ {XZ, Vy ^r dR>o hr OmgrŸ&& _ZdmŸ&
_mQ>r ~U _mQ>r _| {_{b`mo, \o$a ~Ê`mo ~UOmgrŸ&
O~ VH$ h¡ _mQ>r gy± "__Vm', {_Q>o Z `_ H$s \$m±grŸ&& _ZdmŸ&&
H$mbm H$m Ymobm hmo J`m, Š`m| Am¡a H$amdo hm±grŸ&
OÝ_-_aU H$m ~§Y ~T>çm Vmo, OZ_-OZ_ nN>VmgrŸ&& _ZdmŸ&&
H$mb AZÝVm MŠH$a Im`mo, {\$a²`mo bmI Mm¡amgrŸ!
nU A~Ho$ Vmo ~UOm "OrV_b', AOa A_a A{dZmerŸ&& _ZdmŸ&&
_mZd _mZd EH$ g_mZ
(VO© :: {H$VZm ~Xb J`m BÝgmZ)
_mZdVm H$s ^ì` ^y{_ go, ~m ob J`o ^JdmZŸ&
_mZd-_mZd EH$ g_mZŸ&
`ht em§{V H$m amO _mJ© h¡, _hmdra \$a_mZŸ&& Y« wdŸ&&
{df_ dJ© H$s AmJ ~wPmZm, A~ Z Á`mXm bmo^ ~‹T>mZmŸ&
{Jam n‹S>m¡gr Xm¡ ‹S> CR>mZm, n‹T>Zm g_Vm nmR> n‹T>ZmŸ&
V^r {díd ào_ _| hm|Jo, g\$b g^r Aa_mZŸ&&1Ÿ&&
{ 136 }
gyaO g~Ho$ Ka na OmVm, nmZr g~H$s ß`mg ~wPmVmŸ&
ndZ OJV Ho$ àmU ~MmVm, YaVr Vmo h¡ g~H$s _mVmŸ&Bg na H$moB© A{YH$ma OVm`o, H¡$gm h¡ AkmZŸ&&2Ÿ&&
^yIm noQ> Am¡a \$Q>r b§JmoQ>r, _m±Jo VwPgo H$n‹S>m amoQ>rŸ&~mobmo {H$VZr _m±J h¡ N>moQ>r, AmO Vwåhmar Iar H$gm¡Q>rŸ&
Xw{I`mam| H$m H$éU H«$ÝXZ, JmVm H«$mpÝV H$m kmZŸ&&3Ÿ&&A~ Vmo CëQ>r hdm ~hoJr, Xw:Ir AmË_m gm\$ H$hoJrŸ&^yIr OZVm A~ Z ghoJr, YZ Am¡a YaVr ~±Q> Ho$ ahoJrŸ&
IyZ H$s Z{X`m± amoH$Zm hmo Vmo, Xo Xo PQ>-nQ> XmZŸ&&4Ÿ&&YaVr {H$gH$s ~Z ahr h¡Ÿ? {H$gr EH$ H$s ~±Yr Zht h¡Ÿ&_m`m ~mXb N>m`m H$ht h¡, ~mobmo {H$gHo$ gmW J`r h¡Ÿ&
YZ YaVr H$m Jd© Zm H$aZm, `o Vmo h¡ _oh_mZŸ&&5Ÿ&&àmUr _mÌ go ào_ ~‹T>mAmo, _mZdVm Ho$ \y$b {IbmAmoŸ&AnZr AÀN>r `mX ~gmAmo, gwI Mmhmo Vmo gwI nhþ±MmAmoŸ&
"AemoH$ _w{Z' _mZd OrdZ go H$amo na_ CËWmZŸ&&6Ÿ&&`{X bm {H$gr H$m H$a Z gH$mo
(VO© :: {Xb byQ>Zo dmbo OmXyJa)`{X ^bm {H$gr H$m H$a Z gH$mo, Vmo ~wam {H$gr H$m _V H$aZmŸ&A_¥V Z {nbmZo H$mo Ka _| Vmo, Oha {nbmVo ^r S>aZmŸ&& Y«wdŸ&&`{X gË` _Ywa Z ~mob gH$mo Vmo, PyR> H${R>Z ^r _V ~mobmoŸ&`{X _m¡Z aImo g~ go AÀN>m, H$_ go H$_ {df Vmo _V KmobmoŸ&~mobmo Vmo nhbo Vw_ Vmobmo, {\$a _wI Vmbm Imobm H$aZmŸ&&1Ÿ&&
{ 137 }
`{X Ka Z {H$gr H$m ~m±Y gH$mo Vmo, Pm|n{‹S>`m± Z Obm XoZmŸ&`{X _ah_ nÅ>r H$a Z gH$mo Vmo, Z_H$ ^r Vmo Z bJm XoZmŸ&`{X XrnH$ ~Z H$a Ob Z gH$mo Vmo, AÝYH$ma r _V ~ZZmŸ&&2Ÿ&&`{X gmYw d«V Zht bo gH$Vo Vmo, lmdH$ d«V Vmo bo boZmŸ&Ë`mJ-d¡am½` _| aV ~Z Ho$, Ad«V H$m AY Vmo Ymo XoZmŸ&OJV _mohZr A{h g_ ^rfU, Bggo {ZV S>aVo ahZmŸ&&3Ÿ&&`{X \y$b Zht ~Z gH$Vo Vmo, H$m±Q>o ~Z H$a Z {~Ia OmZmŸ&_mZd ~ZH$a ghbm Z gH$mo Vmo, {Xb r {H$gr H$m Xw:ImZm ZmŸ&`{X Xod Zht ~Z gH$Vo Vmo, XmZd ~Z H$a ^r _V _aZmŸ&&4Ÿ&&"_w{Z nwîn' AJa ^JdmZ Zht Vmo, H$_ go H$_ BÝgmZ ~ZmoŸ&{H$ÝVw Z H$^r e¡VmZ ~Zmo, Am¡a H$^r Z Vw_ h¡dmZ ~ZmoŸ&`{X gXmMma AnZm Z gH$mo Vmo, nmnm| _| nJ _V YaZmŸ&&5Ÿ&&
Omo _hmgVr ê$n VZ`(VO© :: Omo JdVr {Ìebm VZ`)
Omo _hmgVr ê$nm VZ`, Ho$db gwHw$b Ho$ ^mZ h¢&Xr{jV hþE AO_oa _|, {à` Zm_ ""JO'' JwUZm h¢&&1&&H$éUmЩ _Z ZdZrV gm, (H$mo_b gab) d«V {Z`_ _| MÅ>mZ h¢&dmUr _Ywa bmVr bha, CnXoe nQw> lwVdmZ h¢&&2&&eVXb à\w$pëbV gm dXZ, OrVo _XZ _{V_mZ h¢&kmZr à~b H$aUr AVwb, Y_u OJV H$s emZ h¢&&3&&Am~mb ~«÷dVr J wUr, g §`_ {Z`_ H o $ Ym_ h ¢&CZ nyÁ` hñVr _wZre H$mo, __ H$mo{Q>-H$mo{Q> àUm_ h¢&&4&&CZ nyÁ` hñVr _wZre H$m o, _oa o AZoH$ àUm_ h¢&&
{ 138 }
gw~h Am¡a em_ à yOr Ho$
gw~h Am¡a em_ H$s, à yOr Ho$ Zm_ H$s, \o$amo BH$ _mbmŸ&&Q>oaŸ&&
1. gH$b gma ZdH$ma _§Ì h¡, na_opîR> H$s _mbm,
ZH$m©{XH$ XwJ©{V H$m gM_wM, O‹S> XoVr h¡ VmbmŸ&
H$_m] H$m Ombm, {_Q>o VËH$mbm-\o$amo 0
2. gwXe©Z Am¡a grVmOr Zo, \o$ar Wr `h _mbm,
eybr H$m qghmgZ hmo J`m, erVb hmo JB© ÁdmbmŸ&
erb {OgZo nmbm, gÀMm h¡ aIdmbm-\o$amo 0
3. gw{_aU H$a gmo_m Zo ^r, ZmJ CR>m`m H$mbm,
_hm ^`§H$a {dfYa Wm dmo, ~Zr \y$b H$s _mbm
Y_© H$m ß`mbm, nrAmo ß`mao bbm-\o$amo 0
4. Ðm¡nXr H$m Mra ~‹T>m`m, Xw:emgZ _X Jmbm,
_¡ZmgwÝXar lrnmb H$m, OrdZ ~Zm {dembmŸ&
gw ÐmOr _{hbm, Månm Ûma Imobm-\o$amo 0
5. ~mbHw_mar amOXwbmar, X oIm o M §XZ~mbm,
_hm ^`§H$a H$îQ> CR>m`m, {ga _w§S>m Wm _ybmŸ&
Vnñ`m H$m Vobm, g~ Xw:I Pobm-\o$amo 0
6. g_` ~rVVm OmE {_Ìm|Ÿ! OrdZ g\$b ~Zm bmo,
gX²Jwé Ho$ MaUm| _| AmH$a, na_opîR> Ü`mZ bJm bmoŸ&
Jmdmo JwU ^mobm, "h[a G${f' ~mobm-\o$amo 0
{ 139 }
_ZmoaW VrZ CÎm_
(VO© :: H$^r gwI h¡ H$^r XwI h¡)_Zm oaW VrZ CÎm_ `o, {OZoídaŸ! {ZË` ^mVm h ± ÿ,
H¥$nm H$s Ame aIVm h±ÿ, g\$b hmo erK« MmhVm h±ÿŸ&&Q>oaŸ&&n[aJ«h nmn H$m Xb-Xb, \±$gm hy ± \±$gVm OmVm h± ÿ,
KQ>o Wmo‹S>m ~hþV à{V{XZ, ~‹S>m hr H$îQ> nmVm h±ÿŸ&&1Ÿ&&à_mXr J ¥hñW OrdZ h ¡, AYyar Y_© H$aUr h ¡,
~Zy±Jm H$~ _w{Z _wP_|, hmo Eogr epŠV MmhVm h±ÿŸ&&2Ÿ&&_m oj H$s h ¡ bJZ n yar, Z H$m oB © AÝ` Amem h ¡,
Xoh Ny>Q>o g_m{Y go, AÝV ew^^md MmhVm h±yŸ&&3Ÿ&&XrZ h ± ÿ XrZVm H$aVm, X odVmŸ! XmZ V y H$aZm,
_ZmoaW nyU© g~ H$aZm, MaU Voao nH$‹S>Vm h±ÿŸ&&4Ÿ&&H$ho "nmag' gwZmo Ho$db, {déX AnZm {Z^mZm Vw_,
H$h±ÿ A~ Am¡a AmJo Š`mŸ? Z ImoOo eãX nmVm h±ÿŸ&&5Ÿ&&mmm
MÎmm[a _§Jb§ H$m nmR>MÎmm[a _§Jb§, A[ah§Vm _§Jb§, {gÕm _§Jb§, gmhÿ _§Jb§, Ho$d{bnÊUÎmmo
Yå_mo _§Jb§Ÿ& MÎmm[a bmoJwÎm_m, A[ah§Vm bmoJwÎm_m, {gÕm bmoJwÎm_m, gmhÿbmoJwÎm_m, Ho$d{b-nÊUÎmmo Yå_mo bmoJwÎm_moŸ& MÎmm[a gaU§ ndÁOm{_, A[ah§VogaU§ ndÁOm{_, {gÕo gaU§ ndÁOm{_, gmhÿ gaU§ ndÁOm{_, Ho$d{b-nÊUÎm§Yå_§ gaU§ ndÁOm{_Ÿ& A[ahÝVm| H$m eaUm, {gÕm| H$m eaUm, gmYwAm| H$meaUm, Ho$dbr àê${nV X`m Y_© H$m eaUmŸ&
Mma eaUm Xw:I haUm Am¡a Z eaUm H$mo`Ÿ&Omo ^ì` àmUr AmXao Vmo Aj` A_a nX hmo Ÿ&&
{ 140 }
àË`m»`mZ {d^mJ
Xg AÕm nÀMŠImU gyÌ1. Z_moŠH$ma g{h § (ZdH$magr)
C½JE gyao Z_moŠH$ma g{h § nÀMŠIm{_ MCpìdh§ {n Amhma§AgU§, nmU§, ImB_§, gmB_§ AÝZËW@Um^moJoU§, ghgmJmaoU§ dmo{gam{_Ÿ&
2. nmo[a{g gyÌ (nmoagr)C½JE gyao nmo[aqg nÀMŠIm{_, MCpìdh§ {n Amhma§ AgU§,
nmU§, ImB_§, gmB_§, AÝZËWUm^moJoU§, ghgmJmaoU§, nÀN>ÝZH$mboU§,{Xgm_mohoU§, gmhþd`UoU§, gìd g_m{hd{Îm`mJmaoU§ dmo{gam{_Ÿ&
3. nw[a_– gyÌ (Xmo nmoagr)C½JE gyao nw[a_–§ nÀMŠIm{_Ÿ& MCpìdh§ {n Amhma§ AgU§,
nmU§, ImB_§, gmB_§, AÝZËW@Um^moJoU§, ghgmJmaoU§, nÀN>ÝZH$mboU§,{Xgm_mohoU§ gmhþd`UoU§ _hÎmamJmaoU§, gìd g_m{hd{Îm`mJmaoU§ dmo{gam{_Ÿ&
4. EJmgU gyÌ (EH$mgZm)EJmgU§ nÀMIm{_ {V{dh§{n Amhma§ AgU§, ImB_§, gmB_§
AÝZËW@Um^moJoU§, ghgmJmaoU§, gmJm[a`mJmaoU§, AmHw§$MU§ ngmaUoU§JwéAã wÆ>mUoU§, n[aÆ>md{U`mJmaoU§, _hÎmamJmaoU§, gìd g_m{hd{Îm`m-JmaoU§ dmo{gam_{_Ÿ&
5. EJÆ>mU gyÌ (EH$bÆ>mUm)EJmgU§ EJÆ>mU§ nÀMŠIm{_, {V{dh§{n Amhma§ AgU§ ImB_§,
gmB_§, AÝZËW@Um^moJoU§, ghgmJmaoU§, gmJm[a`mJmaoU§, JwéAã wÆ>mUoU§,n[aÆ>md{U`mJmaoU§, _hÎmamJmaoU§ gìdg_m{hd{Îm`mJmaoU§ dmo{gam{_Ÿ&
{ 141 }
6. Am §{~b gyÌAm`§{~b§ nÀMŠIm{_, AÝZËW@Um^moJooU§, ghgmJmaoU§,
bodmbodoU§, CpŠIÎm{ddoJoU§, {J{h-g§gÆ>oU§, n[aÆ>md{U`mJmaoU§_hÎmamJmaoU§ gìd-g_m{hd{Îm`maoU§ dmo{gam{_Ÿ&
7. A^ÎmÆ> gyÌ (Cndmg)C½JE gyao A^ÎmÆ> nÀMŠIm{_, MCpìdh§{n Amhma§ AgU§, nmU§,
ImB_§, gmB_§, AÝZËW@Um^moJoU§, ghgmJmaoU§, n[aÇ>md{U`mJmaoU§,_hÎmamJmaoU§, gìdg_m{hd{Îm`mJmaoU§ dmo{gam{_Ÿ&
8. {XdgM[a_ gyÌ{XdgM[a_§ nÀMŠIm{_, MCpìdh§ {n Amhma§ AgU§, nmU§,
ImB_§, gmB_§, AÝZËW@Um^moJoU§, ghgmJmaoU§, _hÎmamJmaoU§, gìdg_m{hd{Îm`mJmaoU§ dmo{gam{_Ÿ&
9. A{^½Jh gyÌA{^½Jh§ nÀMŠIm{_, MCpìdh§ {n Amhma§ AgU§, nmU§, ImB_§,
gmB_§, AÝZËW@Um^moJoU§, ghgmJmaoU§, _hÎmamJmaoU§, gìd g_m{hd{Îm-`mJmaoU§ dmo{gam{_Ÿ&
10. {dJB` gyÌ{dJBAmo nÀMŠIm{_, AÝZËW@Um^moJoU§, ghgmJmaoU§,
bodmbodoU§, {JhËW g§gÆ>oU§, CpŠIÎm{ddoJoU§, nSw>ÀM_pŠIEU§,n[aÆ>md{U`mJmaoU§, _hÎmamJmaoU§, gìd g_m{hd{Îm`mJmaoU§ dmo{gam{_Ÿ&
àË`m»`mZ nmaU gyÌ................... nÀMŠIm{_ H$ § V§ nÀMŠImU§ gå_§ _UoU,
dm`mE, H$m oU§ \$m{g §, nm{b §, Vr[a §, {H${Å> §, gmo{h §, Amam{h §Ÿ&O§ M Z Amam{h §, Vñg {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ&
{ 142 }
gyMZm-[aŠV ñWmZ H$m A{^àm` `h h¡ {H$ Omo nÀMŠImU(àË`m»`mZ) {H$`m hmo, CgH$m Zm_ ~mob|, O¡go {H$ Z_moŠH$ma g{h`§nmo[agr, EJmgU§ Am{XŸ&
gmJmar g§Wmam H$aZo H$m {hÝXr nmR>
Amhma, eara, CnYr, nMIy± nmn AR>maŸ&_aU nmD±$ Vmo dmo{gao, OrD±$ Vmo AmJmaŸ&&
gyMZm-O~ H$moB© AMmZH$ g§H$Q>-H$mb Am OmE `m ~r_marAm{X H$s ^`§H$a pñW{V hmo, Vmo gmJmar g§Wmam D$na Ho$ nmR> go {H$`mOmVm h¡Ÿ& amV H$mo gmoVo g_` ^r àmV:H$mb CR>Zo VH$ gmJmar g§Wmam{H$`m OmVm h¡Ÿ& gmJmar g§Wmam VrZ ~ma ZdH$ma _ÝÌ n‹T>H$a nmaZmMm{hEŸ&
nm¡fYnm¡fY Ho$ Xmo àH$ma h¢-(1) à{VnyU© nm¡fY Am¡a (2) Xoe nm¡fY&
(1) à{VnyU© nm¡fY
{Og_| Cn`w©ŠV Mmam| àH$ma Ho$ Ë`mJ nyU© Ahmoam{Ì-{XZ amV(AmR> àha) Ho$ {bE hmoVo h¢Ÿ&
J«hU H$aZo H$m nmR>-à{VnyU© nm¡fY d«V nÀMŠIm{_-gìd§AgU§, nmU§, ImB_§, gmB_§ H$m nÀMŠImU, A~§^ godZ H$mnÀMŠImU, A_wH$_{U-gwdU© H$m nÀMŠImU, _mbm-dÊUJ-{dbodU H$m nÀMŠImU, gËW_ygbm{XH$ gmdÁO-OmoJ godZ H$mnÀMŠImU, Omd AhmoaÎm§ nÁOwdmgm{_ Xw{dh§-{V{dhoU§ Z H$ao{_, Z
{ 143 }
H$mado{_, _Ugm, d`gm, H$m`gm, Vñg §VoŸ! n{S>ŠH$_m{_, qZXm{_,J[ahm{_ AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ&
(2) Xoe nm¡fY Ho$ Xmo ^oX h¢-(H$) ½`mahdm± nm¡fY Am¡a (I)Xgdm± nm¡fY&
(H$) ½`mahdm± nm¡fY
à{VnyU© nm¡fY _| Ho$db H$mb _`m©Xm H$_ H$aHo$ Omo nm¡fY {H$`mOmVm h¡, BgH$mo "½`mahdm± nm¡fY' H$s g§km Xr JB© h¡Ÿ& `h nm¡fY nm±Màha go H$_ Zht hmoZm Mm{h oŸ&
J«hU H$aZo H$m nmR>-½`mahdm± nm¡fY d«V nÀMŠIm{_-gìd§AgU§, nmU§, ImB_§, gmB_§ H$m nÀMŠImU, A~§^ godZ H$mnÀMŠImU, A_wH$_{U-gwdU© H$m nÀMŠImU, _mbm-dÊUJ-{dbodU H$m nÀMŠImU, gËW_ygbm{XH$ gmdÁO-OmoJ godZ H$mnÀMŠImU, gy m}X` VH$/5 àha CnamÝV nÁOwdmgm{_ Xw{dh§-{V{dhoU§Z H$ao{_, Z H$mado{_, _Ugm, d`gm, H$m`gm, Vñg §VoŸ! n{S>ŠH$_m{_,qZXm{_, J[ahm{_ AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ&
(I) Xgdm± nm¡fY
Cn`w©ŠV Ë`mJm| _| H$mb _`m©Xm H$s H$_r Ho$ gmW àmgwH$ Ob H$mgodZ H$a Omo gm`§H$mb nm¡fY {H$`m OmVm h¡, dh nm¡fY "Xgdm± nm¡fY'Ho$ Zm_ go H$hm OmVm h¡Ÿ&
J«hU H$aZo H$m nmR>-Xgdm± nm¡fY d«V AgU§, nmU§, ImB_§,gmB_§ H$m nÀMŠImUŸ& Ðì` go-gd© gmdÚ `moJm| H$m Ë`mJ, joÌ go-
{ 144 }
gånyU© bmoH$ _|, H$mb go-gy`m}X` VH$, md go-Xmo H$aU VrZ moJ go,Cn`moJ g{hV Vñg ^§VoŸ! n{S>ŠH$_m{_, qZXm{_, J[ahm{_ AßnmU§dmo{gam{_Ÿ&
gyMZm-nm¡fY boZo Am¡a nmaZo H$s {d{Y gm_m{`H$ H$s {d{Y Ho$AZwgma hr h¡Ÿ& J¥hñWmo{MV dñÌ H$moQ>, n|Q>, nmOm_m Am¡a nJ‹S>r Am{XCVma H$a, ewÕ XwnÅ>m Am¡a YmoVr Am{X YmaU H$aHo$ nm¡fY d«V boZmMm{hEŸ& ZdH$ma _§Ì go boH$a g~ nmR> gm_m{`H$ J«hU H$aZo Ho$AZwgma hr n‹T>Zo Mm{hEŸ& Ho$db Ohm± gm_m{`H$ _| "H$ao{_ §Vo' ~mobmOmVm h¡ dhm± D$na {b{IV nm¡fY boZo H$m nmR> ~mobZm Mm{hEŸ& BgràH$ma nm¡fY nmaVo g_` Ohm± gm_m{`H$ nmaZo H$m "E`ñg Zd_ñg'nmR> ~mobm OmVm h¡; dhm± ZrMo {bIm nm¡fY nmaZo H$m nmR> ~mobZmMm{hEŸ&
nm¡fY d«V nmaZo H$m nmR>EŠH$magñg nmoghmoddmgìd`ñg n§M AB`mam Om{U`ìdm, Z
g_m`[a`ìdm, V§Ohm-Aßn{S>bo{h`§-Xw>ßn{S>bo{h`§-goÁOmg§WmaE,Aßn_pÁP §-Xwßn_pÁP § goÁOmg§WmaE, Aßn{S>bo{h § Xwßn{S>bo{h §CÀMma nmgdU y{_, Aßn_pÁO § Xwßn_pÁO § CÀMma nmgdU y{_,nmoghmoddmgñg gå_§ AUwnmbUm Z H$`m Vñg {_ÀN>m{_ XwŠH$S>§Ÿ&
g§da/X`m H$aZo H$m nmR>Ðì` go nm±M Amòd godZ H$m nÀMŠImU, joÌ go bmoH$
à_mU, H$mb go O~ VH$ nm±M ZdH$ma _hm_ÝÌ Z n‹T> by± V~ VH$,^md go EH$ H$aU EH$ `moJ Cn`moJ g{hV, JwU go {ZO©am Ho$ hoVwEJ{dh§ EJ{dhoU§ Z H$m`gm, Vñg §VoŸ! n{S>ŠH$_m{_ qZXm{_ J[ahm{_AßnmU§ dmo{gam{_Ÿ&
{ 145 }
gyMZm-{OVZo H$mb H$m g§da H$aZm hmo, CVZo H$mb H$m n[a_mUnmR> _| hr H$h XoZm Mm{hE VWm {OVZo H$aU-`moJ go boZm hmo dmo ^rnmR> _| hr H$h XoZm Mm{hE& nm±M ~ma ZdH$ma _ÝÌ n‹T>H$a g§daImobZm Mm{hEŸ&
àË`m»`mZ Ho$ 15 AmJma(1) AZm^moJoU§-àË`m»`mZ H$s {dñ_¥{V hmo OmZo na Hw$N> Im
boZmŸ& àË`m»`mZ H$s ñ_¥{V AmVo hr ImZm N>mo‹S> XoZmŸ&
(2) ghgmJmaoU§-_oK ~agZo go m Xhr {~bm¡Vo g_` AMmZH$N>tQ>m _w±h _| Mbm Om`Ÿ&
(3) nÀN>ÝZH$mboU§-àÀN>ÝZH$mb ~mXb AWdm Am±Yr Am{XHo$ H$maU gy`© Ho$ T±>H$ OmZo go nm¡éfr Am OmZo H$s ^«mpÝV hmo OmZmŸ&
(4) {Xgm_mohoU-nyd© H$mo npíM_ g_PH$a nm¡éfr Ho$ Z AmZona ^r gy`© Ho$ D±$Mm M‹T> OmZo H$s ^«mpÝV go AeZm{X godZ H$a boZmŸ&
(5) gmhþd`UoU§-nm¡éfr Am JB©, Bg àH$ma {H$gr {dídñVì`pŠV Ho$ H$hZo na {~Zm nm¡éfr Am o hr AeZm{X H$a boZmŸ&
(6) gìdg_m{hd{Îm`mJmaoU§-eybm{X Vrd« amoJ ({Oggo g_m{Y^§J hmo OmE) H$s CnempÝV Ho$ {bE Am¡f{Y Am{X J«hU H$a boZmŸ&
(7) _hÎmamJmaoU§-{deof {ZO©am Am{X Ü`mZ _| aIH$a amoJrAm{X H$s godm Ho$ {bE AWdm l_U g§K Ho$ {H$gr AÝ` _hÎdnyU© H$m ©Ho$ {bE JwéXod Am{X _hÎma nwéf H$s Amkm nmH$a {ZpíMV g_` Ho$nhbo hr àË`m»`mZ nma boZmŸ&
(8) gmJm[a`mJmaoU§-H«y$a ÑpîQ> ({OgH$s ZOa bJ Om`) dmboì`pŠV Ho$ Am OmZo na àñVwV ^moOZ H$mo ~rM _| hr N>mo‹S>H$a EH$mÝV _|
{ 146 }
nwZ: ^moOZ H$aZm n‹S>o AWdm gn© Am¡a Ap½Z Am{X H$m CnÐd hmoZo na^r AÝ`Ì ^moOZ {H$`m Om gH$Vm h¡Ÿ& gmJm[aH$ eãX go gnm©{XH$ H$m^r J«hU {H$`m h¡Ÿ&
(9) AmC§Q>UngmaUoU§-^moOZ H$aVo g_` H$maU {deof gohmW, n¡a Am¡a CnbjU go eara H$mo r AmJo-nrN>o {hbmZm-Sw>bmZmŸ&
(10) Jwé Aã^wÆ>mUoU§-JwéOZ Ed§ {H$gr A{V{W {deof Ho$AmZo na {dZ` gËH$ma H$aZo Ho$ {bE CR>Zm, I‹S>o hmoZm, Bggo d«V ^§JZht hmoVmŸ&
(11) nm[aÆ>md{U`mJmaoU§-`h AmJma Ho$db gmYw-gmpÜd`m|Ho$ hr h¢Ÿ& {ddoH$ nyd©H$ Amhma boZo na r AJa A{YH$ hmo Om` Vmo CgoZht naR> H$aHo$ JwéXod H$s Amkm go Vnñdr _w{Z H$mo J«hU H$a boZmMm{h oŸ&
(12) bodmbodoU§-nhbo Kr Am{X go ^ao hþE hmW H$mo nm|N>H$aXoZm Abon H$hbmVm h¡Ÿ& Eogo hmW go Am`§{~b `mo½` Ðì` H$mo XoZmŸ&
(13) CpŠIÎm{ddoJoU§-Am §{~b Ho$ mo½` Ðì` na gyIr {dJ`(Jw‹S>m{X) nhbo aIr hmo Cgo hQ>mH$a XoZmŸ&
(14) {J{hg§gÆ>oU§-J¥hñW H$m mOZ {deof Omo {dJ` go amhþAm h¡ Cg mOZ go J¥hñW ~hamdo&
(15) nSw>ÀM_pŠIEU§-_«{jV Mwn‹S>o hþE H$mo H$hVo h¢ Am¡a àVrË`H$m AW©-O¡gm {XImB© Xo, AV: àVrË`_«{jV H$m AW© hþAm Omo AÀN>rVah Mwn‹S>m Z hmo, {H$ÝVw Mwn‹S>m hþAm O¡gm hmo AWm©V² _«{jVm^mg hmoŸ&
{ 147 }
AÝ` {d^mJlmdH$ Ho$ VrZ _ZmoaW1. ""dh YÝ` {XZ H$~ hmoJm? O~ _¢ N>h H$m` Ordm| H$m Ama§ -
g_ma§ VWm AnZo YZ-gån{Îm-ê$n n[aJ«h H$m Ë`mJ H$ê±$Jm,KQ>mD±$Jm&''
2. ""dh YÝ` {XZ H$~ hmoJm? O~ _¢ J¥hdmg H$s _moh-_m`m Am¡a{df`-dmgZm H$m, Ama§ -n[aJ«h H$m Ë`mJ H$aHo$ gmYw-OrdZñdrH$ma H$ê±$Jm&''
3. ""dh YÝ` {XZ H$~ hmoJm? O~ _¢ AnZr d«V `mÌm H$mo gHw$eb,{Z{d©¿Z ^md go nyU© H$a A§V g_` _| AmbmoMZm, qZXZm Ed§Jh©Um H$aHo$ g§boIZm nyd©H$ g§Wmam J«hU H$ê±$Jm, dh {XZ _oao{bE na_ H$ë`mUH$mar hmoJm&''
Mm¡Xh-{Z`_g{MV Xìd {dJA nÝZr V§~mob dËW Hw$gw_ogwŸ&dmhU g`U {dbodU, ~å^ {X{g ÝhmU ^ÎmogwŸ&&
1. g{MV-Ord g{hV dñVw AWm©V² H$ÀMm nmZr, \$b \y$b, _yb,~rO Am{XŸ& H$moB© ^r g{MV dñVw, Omo N>oXZ-^oXZ hmoH$a VWmAp½Z Am{X H$m eñÌ nmH$a A{MV Z hþB© hmoŸ&
2. Ðì`-amoQ>r, Xmb, ^mV Am{X Ðì`Ÿ&3. {dJ`-XyY, Xhr, Kr, Vob, {_R>mB© Am{XŸ&4. CnmZV²-OyVo, Mßnb Am{XŸ&5. Vmå~yb-_wIdmg, nmZ, gwnmar Am{XŸ&
{ 148 }
6. dñÌ-nhZZo-Amo‹T>Zo Ho$ g~ dñÌŸ&7. Hw$gw_-gy±KZo H$s dñVw-\y$b, BVa Am{XŸ&8. dmhZ-Kmo‹S>m, hmWr, OhmO, _moQ>a Am{XŸ&9. e`Z-nb§J, ImQ>, {~N>m¡Zo Am{XŸ&10. {dbonZ-M§XZ, Vob, C~Q>Z Am{XŸ&11. ~«÷M ©-_¡WwZ H$m Ë`mJŸ&12. {Xem-D±$Mr, ZrMr, {VaN>r, {XemŸ&13. ñZmZ-ñZmZ H$m Ob14. ^ŠV-{_îR>mÝZ Am{X ^moOZŸ&
gyMZm-Mm¡Xh {Z`_ H$s _`m©Xm {ZË`à{V J«hU H$a|Ÿ& D$na{b{IV Mm¡Xh dñVwAm| H$s, Amdí`H$Vm Ho$ AZwgma, {OVZr _`m©Xm(n[a_mU) aIZr hmo, aIH$a CgHo$ CnamÝV H$m Ë`mJ H$a boZm Mm{h oŸ&{OVZm Ë`mJ, CVZr hr empÝVŸ& Mm¡Xh {Z`_ {Z`{_V ê$n go à{V{XZJ«hU H$aZo go g_wÐ {OVZm nmn KQ> H$a ~y±X Ho$ ~am~a ah OmVm h¡Ÿ&~mah mdZm Ho$ Xmoho1. A{ZË` - amOm amUm N>Ìn{V, hm{WZ Ho$ AgdmaŸ&
_aZm g~H$mo EH$ {XZ, AnZr AnZr ~maŸ&&
2. AeaU - Xb ~b Xodr XodVm, _mV-{nVm n[admaŸ&_aVr {~a`m± OrdH$mo, H$moB© Z amIZ hmaŸ&&
3. g§gma - Xm_ {~Zm {ZY©Z Xw:Ir, V¥îUm de YZdmZŸ&H$h±ÿ Z gwI g§gma _|, g~ OJ Xo»`mo N>mZŸ&&
4. EH$Ëd - Amn AHo$bm AdVao, _ao AHo$bm hm o`Ÿ&`m| H$~ hÿ± `m Ord H$mo, gmWr gJm Zqh H$mo`Ÿ&&
{ 149 }
5. AÝ`Ëd - Ohm± Xoh AnZr Zht, Vhm± Z AnZm H$mo`Ÿ&Ka gån{Îm na àH$Q> o, na h¢ n[aOZ bmo Ÿ&&
6. Aew{M - {Xn¡ Mm_ MmXa _‹T>r, hm ‹S> qnOam XohŸ&^rVa `m g_ OJV _|, Am¡a Zht {KZ JohŸ&&
7. Amòd - OJ dmgr Ky_| gXm, _moh ZtX Ho$ OmoaŸ&g~ byQ>o Zht XrgVm, H$_© Mmoa Mhþ± AmoaŸ&&
8. g§da - _moh ZtX O~ Cne_|, gV Jwé Xo` OJm`Ÿ&H$_© Mmoa AmdV éHo$, V~ Hw$N> ~Zo Cnm`Ÿ&&
9. {ZO©am - kmZ Xrn Vn V¡b ^a, Ka emoYo ^«_ N>moaŸ&`m {d{Y {~Z {ZH$go Zht, n¡R>o nya~ MmoaŸ&&n§M _hmd«V g§MaU, g{_{V n§M àH$maŸ&à~b n§M BpÝÐ` {dO`, Yma {ZO©am gmaŸ&&
10. bmoH$ - Mm¡Xh amOw CÎm§J Z^, bmoH$ nwéf g§R>mZŸ&Vm_| Ord AZm{X V|, ^a_V h¡ {~Z kmZŸ&&
11. ~mo{Y-Xwb© - VZ-YZ-H§$MZ amO gwI, g~{h gwb^ H$a OmZŸ&X wb©^ h ¡ g §gma _ |, EH$ `WmaW kmZŸ&&
12. Y_© - Om±Mo gwaVé Xo` gwI, {MÝVV {MÝVm a¡ZŸ&{~Z Om±Mo {~Z {MÝV`o, Y_© gXm gwI X¡ZŸ&&
A{ZË` AeaU g§gma h¡ EH$Ëd nan§I OmUŸ&Aew{M Amld g§dam {ZO©am bmoH$ ~ImUŸ&&~m o{Y X wb©^ Y_© ` o ~mah ^mdZm OmUŸ&BZH$mo ^mdo Omo gXm Š`m| Z bho {Zdm©UŸ&&
{ 150 }
AñdmÜ`m` Ho$ 34 H$maUAñdmÜ`m` H$m AW© `hm± na ñdmÜ`m` H$m {ZfoY Zht, {H$ÝVw
{Og joÌ Am¡a H$mb _| ñdmÜ`m` H$m dO©Z {H$`m OmVm h¡, dh Ano{jVh¡, Bg ÑpîQ> go AñdmÜ`m` _w»` ê$n go Xmo àH$ma H$m hmoVm h¡-(1)
AmË_ g_wËW (2) na g_wËWŸ& AnZo eara _| aŠV Am{X go AñdmÜ`m`H$m H$maU hmoVm h¡Ÿ& AV: Cgo AmË_ g_wËW H$hm h¡Ÿ& ñWmZm§J Am¡aAmdí`H$ {Z ©wpŠV Am{X _| BgH$m {dñVma go {ddoMZ {H$`m J`m h¡Ÿ&dhm± na Xg Am¡Xm[aH$ eara H$s, Xg AmH$me gå~ÝYr, nm±M ny{U©_m
VWm nm±M _hmà{VnXm H$s Am¡a Mma gÝÜ`mE±, Hw$b {_bmH$a 34AñdmÜ`m` H$hr JB© h¢, Omo Bg àH$ma h¢-Xg AmH$me gå~ÝYr-
(1) CëH$mnmV-Vmao H$m Qy>Q>Zm, CëH$mnmV _| EH$ àha H$mAñdmÜ`m` hmoVm h¡Ÿ&
(2) {X½Xmh-{Xem _| ObVo hþE ~‹S>o ZJa H$s Vah D$na H$s AmoaàH$me {XIVm h¡ Am¡a ZrMo AÝYH$ma àVrV hmo, Cgo {X½XmhH$hVo h¢Ÿ& Bg_| ^r EH$ àha H$m AñdmÜ`m` hmoVm h¡Ÿ&
(3) J{O©V-_oK H$m JO©Z hmoZo na Xmo àha H$m AñdmÜ`m`Ÿ&(4) Ag_` _| {dÚwV-{~Obr M_H$ZmŸ& AmÐm© ZjÌ go ñdm{V
ZjÌ VH$ dfm©-G$Vw _| J{O©V Am¡a {dÚwV H$s AñdmÜ`m`Zht hmoVr h¡Ÿ&
(5) {ZKm©V-_oK Ho$ hmoZo `m Z hmoZo H$s pñW{V _| H$‹S>H$Zo H$sAmdmO hmo Vmo Ahmoam{Ì H$m AñdmÜ`m` _mZm OmVm h¡Ÿ&
{ 151 }
(6) ynH$-ewŠb nj _| à{VnXm, {ÛVr`m Am¡a V¥Vr`m H$mo gÝÜ`mH$s à^m Am¡a MÝÐ H$s à^m H$m {_b OmZm `ynH$ H$hbmVmh¡Ÿ& BZ {XZm| _| MÝÐ à^m go Amd¥Îm hmoZo Ho$ H$maU gÝÜ`m H$m~rVZm kmV Zht hmoVmŸ& EVXW© BZ VrZm| {XZm| _| am{Ì Ho$ àW_àha _| ñdmÜ`m` H$aZo H$m {ZfoY h¡Ÿ&
(7) Yy{_H$m-H$m{V©H$ go boH$a _mK _mg H$m g_` _oKm| H$mJ^©_mg H$hm OmVm h¡Ÿ& Bg g_` Omo Yy_«dU© H$s gyú_Obê$n Yyda n‹S>Vr h¡, dh Yy{_H$m H$hbmVr h¡Ÿ& h Yy{_H$mH$^r-H$^r AÝ` _mgm| _| r {JaVr h¡Ÿ& Yy{_H$m _| Ob hmoVmh¡, Omo {^Jmo XoVm h¡, AV: dh O~ VH$ {JaVr ahVr h¡, V~VH$ ñdmÜ`m` Zht H$aZm Mm{hEŸ&
(8) _{hH$m-erVH$mb _| g\o$X dU© H$s gyú_ An²H$m` ê$nYyda {JaVr h¡, Cgo _{hH$m H$hVo h¢Ÿ& O~ VH$ Yyda {JaVraho, V~ VH$ AñdmÜ`m` _mZm OmVm h¡Ÿ&
(9) `jmXrßV-H$^r-H$^r {H$gr {Xem _| {~Obr M_H$Zo O¡gmah-ah H$a àH$me hmoVm hmo, Cgo `jmXrßV H$hVo h¢Ÿ& O~VH$ dh gm\$ {XImB© n‹S>o, V~ VH$ AñdmÜ`m` _mZZm Mm{h oŸ&
(10) aOCX²KmV-dm`w Ho$ H$maU AmH$me _| Mmam| Amoa Omo YybN>m OmVr h¡, Cgo aOmoX²KmV H$hVo h¢Ÿ& O~ VH$ `h aho, V~VH$ AñdmÜ`m` _mZZm Mm{h oŸ&
Xg Am¡Xm[aH$ eara gå~ÝYr-(11-13){V`©ÄM Ho$ hm‹S>, _m§g Am¡a aŠV, gmR> hmW Ho$ AÝXa hm|,
VWm gmR> hmW Ho$ ^rVa {~ëbr Am{X Zo Myho H$mo _mam hmo
{ 152 }
Vmo, Ahmoam{Ì H$m AñdmÜ`m` H$hm J`m h¡Ÿ& `{X _Zwî`gå~ÝYr hm‹S>-_m§g Am¡a aŠV Am{X hmo, Vmo gm¡ hmW Xya VH$AñdmÜ`m` _mZm J`m h¡Ÿ& {V ©ÄM n§MopÝÐ` H$m gmR> hmWVH$ hmoVm h¡Ÿ& H$mb H$s Anojm go Q>rH$mH$mam| Zo EH$ Ahmoam{ÌH$m g_` _mZm h¡, {H$ÝVw dV©_mZ _| H$boda hQ>mH$a ñWmZH$mo YmoH$a gm\$ H$a boZo Ho$ ~mX AñdmÜ`m` Zht _mZm OmVmh¡Ÿ& ~{ha§J Ho$ G$VwY_© H$m VrZ {XZ Am¡a ~mbH$-~m{bH$mHo$ OÝ_ H$m H«$_e: gmV Am¡a AmR> {XZ H$m AñdmÜ`m` _mZmOmVm h¡Ÿ&
(14) Aew{M-_b, _yÌ Am¡a JQ>a Am{X ñdmÜ`m`-ñWb Ho$ nmghmo AWdm _bm{X ÑpîQ>JmoMa hmo, Vmo dhm± ñdmÜ`m` Zht H$aZmMm{h oŸ&
(15) í_emZ-í_emZ Ho$ Mmam| Amoa gm¡-gm¡ hmW VH$ AñdmÜ`m`_mZm J`m h¡Ÿ&
(16) MÝÐJ«hU-MÝÐJ«hU hmoZo na H$_-go-H$_ AmR> Am¡aA{YH$-go-A{YH$ ~mah àha VH$ ñdmÜ`m` Zht H$aZmMm{hEŸ& `{X C{XV hþAm MÝÐ_m J«{gV hþAm hmo Vmo Mma àhaCg amV Ho$ Ed§ Mma àha AmJm_r {Xdg Ho$ Bg Vah AmR>àha VH$ ñdmÜ`m` Zht H$aZm Mm{hEŸ& `{X MÝÐ_màmV:H$mb Ho$ g_` J«hU g{hV AñV hþAm hmo Vmo Mma àha{XZ Ho$ Ed§ Mma àha am{Ì Ho$ Am¡a Mma àha Xygao {XZ Ho$,Bg àH$ma ~mah àha VH$ ñdmÜ`m` Zht H$aZm Mm{hEŸ& `{X
{ 153 }
J«hU nyU© hþAm h¡ Vmo ^r ~mah àha VH$ ñdmÜ`m` ZhtH$aZm Mm{hEŸ& `{X J«hU AnyU© h¡ Vmo AmR> àha VH$AñdmÜ`m` H$mb ahVm h¡Ÿ&
(17) gy`©J«hU-gy`© J«hU hmoZo na H$_-go-H$_ ~mah Am¡aCËH¥$îQ> gmobh àha VH$ ñdmÜ`m` Zht H$aZm Mm{hEŸ& `{Xnyam J«hU Z hmo Vmo ~mah àhaŸ& gy © AñV hmoZo Ho$ g_` `{Xdh J«{gV hmo Vmo Mma àha amV Ho$ Am¡a ~mah àha AmJm_rAhmoam{Ì Ho$, Bg àH$ma gmobh àha VH$ AñdmÜ`m` hmoVrh¡Ÿ& `{X C{XV hmoVm hþAm gy`© J«{gV hmo Vmo Cg {XZ-amVHo$ AmR> àha Am¡a Xygao {XZ-amV Ho$ AmR> àha, Bg àH$magmobh àha VH$ ñdmÜ`m` Zht H$aZm Mm{hEŸ&
(18) nVZ-amOm Ho$ {ZYZ, amOm `m CÎmam{YH$mar H$s _¥Ë w hmoZona O~ VH$ Xygam amOm gÎmmê$‹T> Z hmo, V~ VH$ AñdmÜ`m`_mZm OmVm h¡Ÿ&
(19) amOì`wX²J«h-amOmAm| _| nañna g§J«m_ hmoVm aho, O~ VH$empÝV Z hmo, V~ VH$ ñdmÜ`m` Zht H$aZm Mm{h oŸ&
(20) Am¡Xm[aH$ eara-Cnml` Ho$ {ZH$Q> {V ©ÄM n§MopÝÐ` H$mH$boda n‹S>m hmo Vmo gmR> hmW VWm `{X _Zwî` H$m H$bodahmo Vmo gm¡ hmW VH$ AñdmÜ`m` _mZm OmVm h¡Ÿ&
(21-30)nm±M _hmny{U©_m-1. Amfm‹T>r ny{U©_m, 2. ^mXdm ny{U©_m,3. AmpídZr ny{U©_m, 4. H$m{V©H$ ny{U©_m, 5. M¡Ì H$sny{U©_mŸ& nm±M à{VnXm-1. lmdU H¥$îUm à{VnXm, 2.AmgmoO H¥$îUm à{VnXm, 3. H$m{V©H$ H¥$îUm à{VnXm, 4._Jga H¥$îUm à{VnXm, 5. d¡emI H¥$îUm à{VnXmŸ& BZ {XZm|
{ 154 }
_| BÝÐ _hmoËgd hmoVo WoŸ& AV: BZ Xg {XZm| _| AñdmÜ`m`_mZm J`m h¡Ÿ&
(31-34)Mma g§Ü`m-{XZ Ed§ am{Ì _| g§Ü`mH$mb AWm©V² àmV:, gm §,_Ü`m• VWm _Ü`-am{Ì _| Xmo K‹S>r AWm©V² EH$ _whÿV© H$mAñdmÜ`m` _mZm OmVm h¡Ÿ& AmJ_ VrZ àH$ma Ho$ hmoVo h¢--1. _yb nmR> H$mo gwÎmmJ_, 2. AW© Ho$ nR>Z-nmR>Z H$moAWm©J_, 3. gyÌ ~mobH$a AW© n‹T>Zm VXw `mJ_ H$hbmVmh¡Ÿ& AñdmÜ`m` H$mb _| gyÌ n‹T>H$a, AW© dmMZm H$aZo,H$amZo H$m {ZfoY g_PZm Mm{h oŸ& Bg àH$ma AñdmÜ`m`H$mo N>mo‹S>H$a, ewÕ CÀMmaU go emñÌ H$m ñdmÜ`m`H$aZm _hVr H$_©-{ZO©am H$m H$maU hmoVm h¡Ÿ& AV: gwknmR>H$m| H$mo à{V{XZ ñdmÜ`m` H$aZm Mm{h oŸ&
Mm¡~rg VrW©‘>am| Ho$ Zm_1. lr G$f^XodOr 2. lr A{OVZmWOr
3. lr g§ dZmWOr 4. lr A{^ZÝXZOr5. lr gw_{VZmWOr 6. lr nÙà^Or7. lr gwnmíd©ZmWOr 8. lr MÝÐà^Or
9. lr gw{d{YZmWOr 10. lr erVbZmWOr11. lr lo m§gZmWOr 12. lr dmgwnyÁ`Or13. lr {d_bZmWOr 14. lr AZÝVZmWOr
15. lr Y_©ZmWOr 16. lr empÝVZmWOr17. lr Hw$ÝWwZmWOr 18. lr AaZmWOr19. lr _pëbZmWOr 20. lr _w{Z gwd«VOr
{ 155 }
21. lr Z{_ZmWOr 22. lr A[aîQ>Zo{_Or
23. lr nmíd©ZmWOr 24. lr _hmdrañdm_rOr
~rg {dha_mZm| Ho$ Zm_1. lr gr_§Yañdm_rOr 2. lr wJ_§Yañdm_rOr3. lr ~mhþñdm_rOr 4. lr gw~mhþñdm_rOr
5. lr gwOmVñdm_rOr 6. lr ñd §à^ñdm_rOr7. lr G$f^mZZñdm_rOr 8. lr AZ§Vdr ©ñdm_rOr9. lr gyaà^ñdm_rOr 10. lr {dembYañdm_rOr
11. lr dO«Yañdm_rOr 12. lr M§ÐmZZñdm_rOr13. lr MÝÐ~mhþñdm_rOr 14. lr wO§Jñdm_rOr
15. lr B©ídañdm_rOr 16. lr Zo_rídañdm_rOr
17. lr dragoZñdm_rOr 18. lr _hm^Ðñdm_rOr
19. lr Xod`eñdm_rOr 20. lr A{OVdr ©ñdm_rOr
½`mah JUYam| Ho$ Zm_1Ÿ. lr BÝÐ y{VOr 2. lr Ap½Z y{VOr
3. lr dm w y{VOr 4. lr ì`ŠVñdm_rOr
5. lr gwY_m©ñdm_rOr 6. lr _pÊS>VOr
7. lr _m¡ ©nwÌOr 8. lr AH§${nVOr
9. lr AMb «mVOr 10. lr _oVm ©Or
11. lr à^mg ñdm_rOr
{ 156 }
gmobh g{V`m| Ho$ Zm_1. lr ~«m÷rOr 2. lr gwÝXarOr
3. lr H$m¡eë`mOr 4. lr grVmOr
5. lr amOwb_VrOr 6. lr Hw$ÝVrOr
7. lr Ðm¡nXrOr 8. lr MÝXZ~mbmOr
9. lr _¥JmdVrOr 10. lr nwîn Mybm Or (lr MobZmOr)
11. lr à^mdVrOr 12. lr gw ÐmOr
13. lr X_ §VrOr 14. lr gwbgmOr
15. lr {edmXodrOr 16. lr nÙmdVrOr
ZdnX AmobrOr H$s AmamYZm-{d{Y
Bgo {gÕMH«$ AîQ>Xb H$_b`§Ì ^r H$hVo h¢Ÿ&BgH$s AmamYZm df© _| Xmo ~ma H$s OmVr h¡Ÿ& àW_ AmamYZm M¡Ì
gw{X gßV_r go M¡Ì gw{X ny{U©_m VH$ (Zm¡ {XZ) Ed§ {ÛVr` AmamYZm AmgmoOgw{X gßV_r go AmgmoO gw{X ny{U©_m VH$ (Zm¡ {XZ)Ÿ& `{X Bg_| {V{W KQ>Vrhmo Vmo N>R> go Am¡a ~‹T>Vr hmo Vmo AîQ>_r go àmaå^ H$aVo h¢Ÿ&
BZ Zm¡ {XZm| VH$ {ZaÝVa Zm¡ Am`på~b Vn {H$`m OmVm h¡ {Og_| {dJ` Am¡a Z_H$ {_M© Am{X go a{hV ^moOZ H$aVo h¢ Am¡a dh ^r{XZ _| EH$ ~maŸ&(1) Bg Amobr Vn _| àW_ {XZ Ja_ Ob Ho$ gmW ídoV a§J Ho$
nXmW© `m{Z Mmdb H$m Am`på~b {H$`m OmVm h¡Ÿ& Cg {XZ"Z_mo A[ah§VmU§' H$s 12 _mbm OnZr Mm{h oŸ& A[ahÝV
{ 157 }
^JdÝV Ho$ 12 JwU h¢ Bg{b`o 12 _mbm \o$aZo H$m {dYmZ{H$`m J`m h¡Ÿ&
(2) Xygao {XZ bmb a§J `m{Z Johÿ± H$m Am`på~b Ja_ Ob Ho$gmW {H$`m OmVm h¡ Ed§ {gÕ ^JdÝVm| Ho$ AmR> JwU h¢ AV:"Z_mo {gÕmU§' H$s AmR> _mbm H$m Omn H$aZm Mm{h oŸ&
(3) Vrgao {XZ Ja_ Ob Ho$ gmW nrbo a§J Ho$ nXmW© `mZr MZoH$m Am`på~b {H$`m OmVm h¡ Am¡a AmMm © Or _hmamO Ho$36 JwU h¢ AV: "Z_mo Am`[a`mU§' H$s 36 _mbm OnZrMm{h oŸ&
(4) Mm¡Wo {XZ hao a§J Ho$ nXmW© `m{Z _y§J H$m Am`på~b H$aZmMm{h oŸ& nrZo Ho$ {b o Ho$db Ja_ nmZr boZm Mm{h oŸ& My±{H$CnmÜ`m`Or _hmamO Ho$ 25 JwU h¢ AV: "Z_mo CdÁPm`mU§'H$s 25 _mbm \o$aZr Mm{h oŸ&
(5) nm±Md| {XZ H$mbo a§J Ho$ nXmW© `m{Z C‹S>X H$m Am`på~bH$aZm Mm{h o Am¡a nrZo Ho$ {b o Ja_ nmZr H$m Cn`moJ H$aZmMm{h`oŸ& gmYwOr _hmamO Ho$ JwUm| Ho$ AZwgma "Z_mo bmoEgìd gmhÿU§' H$s 27 _mbm OnZr Mm{h oŸ&
(6 go 9) ApÝV_ Mma {XZ ídoV a§J `m{Z Mmdb H$m hr Am`på~bH$aZm Mm{h`oŸ& nrZo Ho$ {b`o Ho$db Ja_ Ob H$mo H$m_ _|boZm Mm{h oŸ& BZ {XZm| H«$_e: "Z_mo ZmUñg' H$s 51, "Z_moX§gUñg' H$s 67, "Z_mo Mm[aÎmñg' H$s 70 Ed§ "Z_moVdñg' H$s 50 _mbm OnZr Mm{h oŸ&
a§Jm| H$s H$ënZm Z_ñH$ma _§Ì Ho$ a§Jm| Ho$ AmYma na H$s JB© h¡Ÿ&
{ 158 }
Bg àH$ma a§Jm| Ho$ AmYma go Amobr Vn H$s AmamYZm H$aZr Mm{h`oŸ&Vn Am¡a On Ho$ {_lU go H$_m] H$s {ZO©am hmoVr h¡Ÿ&
BgHo$ A{V[aŠV BZ Zm¡ {XZm| VH$ ZdnX ~rOmja _ÝÌ H$s ~rg-~rg _mbm à{V{XZ \o$ar OmVr h¡Ÿ&ZmoQ>- Mmdb, Joh±ÿ, _y±J Am¡a C‹S>X gm~wV boH$a CVZo hr nmZr _|
C~mb| {H$ nmZr ~mha Zht \¢$H$Zm n‹S>oŸ& MZm, _y±J, C‹S>X H$mo{N>bHo$ g{hV Imd|Ÿ& Mmh| Vmo BZH$so {N>bHo$ g{hV Xmb ^r H$m__| bo gH$Vo h¢Ÿ& _moJa H$VB© H$m_ _| Z b|Ÿ& Mmh| Vmo MZm {gH$m/^wZm hþAm {N>bHo$ g{hV H$m_ _| bo gH$Vo h¢Ÿ& {N>bH$m ñdmñÏ`H$s X¥pîQ> go ^r AË`ÝV bm^H$mar h¡Ÿ&
Mm¡K{‹S>`m
`{X gdoao Ho$ N>h ~Oo go boH$a em_ Ho$ N>h ~Oo VH$ ~mahKÊQ>m| H$m {XZ hmo Vmo S>o‹T> KÊQ>o H$m EH$ Mm¡K{‹S>`m hmoVm h¡& Š`m|{H$ EH${XZ d EH$ amV _| AmR>-AmR> Mm¡K{‹S> o ì`VrV hmoVo h¢Ÿ& `{X {XZ 12KÊQ>o 40 {_{ZQ> H$m hmo Vmo EH$ Mm¡K{‹S>`m 1 KÊQ>m 35 {_{ZQ> H$m hmoOm`oJm& Š`m|{H$ EH$ {XZ_mZ _| AmR> Mm¡K{‹S>`o hmoVo h¢& Bgr àH$maam{Ì Ho$ Mm¡K{‹S>`o ^r g_PZo Mm{h`o& BZ_| go A_¥V, ew^ Am¡a bm^o VrZ Mm¡K{‹S> o CÎm_ h¢Ÿ& VWm CÛoJ, amoJ, H$mb, o VrZ Mm¡K{‹S> o
Aew h¢Ÿ& Mb Zm_H$ Mm¡K{‹S>`m _Ü`_ h¡Ÿ& H$moB© ^r ew H$m © AÀN>oMm¡K{‹S>`o _| H$aZm AÀN>m _mZm OmVm h¡Ÿ&
{H$g {Xem _| H$m¡Z-gm dma bm^àX-_§Jb Am¡a ~wYdmanyd© {Xem _|, gmo_ Am¡a e{Zdma X{jU {Xem _|, Jwédma npíM_ {Xem_|, a{ddma Am¡a ewH«$dma CÎma {Xem _| `mÌm hoVw bm^àX _mZm OmVm h¡Ÿ&
{ 159 }
{XZ H$m Mm¡K{‹S>`m
a{d gmo_ _§Jb ~wY Jwé ewH«$ e{Z
CÛoJ A_¥V amoJ bm^ ew Mb H$mb
Mb H$mb CÛoJ A_¥V amoJ bm^ ew
bm^ ew Mb H$mb CÛoJ A_¥V amoJ
A_¥V amoJ bm^ ew Mb H$mb CÛoJ
H$mb CÛoJ A_¥V amoJ bm^ ew Mb
ew Mb H$mb CÛoJ A_¥V amoJ bm^
amoJ bm^ ew Mb H$mb CÛoJ A_¥V
CÛoJ A_¥V amoJ bm^ ew Mb H$mb
am{Ì H$m Mm¡K{‹S>`m
a{d gmo_ _§Jb ~wY Jwé ewH«$ e{Z
ew Mb H$mb CÛoJ A_¥V amoJ bm^
A_¥V amoJ bm^ ew Mb H$mb CÛoJ
Mb H$mb CÛoJ A_¥V amoJ bm^ ew
amoJ bm^ ew Mb H$mb CÛoJ A_¥V
H$mb CÛoJ A_¥V amoJ bm^ ew Mb
bm^ ew Mb H$mb CÛoJ A_¥V amoJ
CÛoJ A_¥V amoJ bm^ ew Mb H$mb
ew Mb H$mb CÛoJ A_¥V amoJ bm^
{ 160 }
AmZwnyduOhm± 1 h¡ dhm ± U_mo A[ah§VmU§ H$h| Ÿ&
Ohm ± 2 h ¡ dhm ± U_m o {gÕmU§ H$h | Ÿ&Ohm± 3 h¡ dhm± U_mo Am`[a`mU§ H$h|Ÿ&Ohm± 4 h¡ dhm± U_mo CdÁPm`mU§ H$h|Ÿ&
Ohm± 5 h¡ dhm± U_mo bmoEo gìd gmhÿU§ H$h|Ÿ&
AmZwnydu n‹T>Zo H$m \$b
AmZwnydu JwUOmo Omo` N>å_mgr Vn Zmo \$b hmo`Ÿ&
g§Xoh _V AmUmo brJma {Z_©b _Zo Onmo ZdH$maŸ&&{OZdmUr H$m gma h ¡, _ÝÌamO ZdH$maŸ&^md g{hV O{n`o gXm `hr O¡Z AmMmaŸ&&
_ÝÌamO ZdH$ma öX` _|, empÝV gwYmag ~agmVmŸ&bm¡{H$H$ OrdZ gwI_` H$aHo$, AOa-A_a nX nhþ±MmVmŸ&&Aew^ H$_ © H o $ haU H y ± $ _ÝÌ ~ ‹S >m o ZdH$maŸ&
dmUr ÛmXe A§J _ | X oI {b`m o VÎd gmaŸ&&
{ 161 }
1
1 2 3 4 5
2 1 3 4 51 3 2 4 53 1 2 4 5
2 3 1 4 53 2 1 4 5
1 2 4 3 5
2 1 4 3 51 4 2 3 54 1 2 3 5
2 4 1 3 54 2 1 3 5
{ 162 }
1 3 4 2 5
3 1 4 2 51 4 3 2 54 1 3 2 5
3 4 1 2 54 3 1 2 5
2 3 4 1 5
3 2 4 1 52 4 3 1 54 2 3 1 5
3 4 2 1 54 3 2 1 5
{ 163 }
1 2 3 5 4
2 1 3 5 41 3 2 5 43 1 2 5 4
2 3 1 5 43 2 1 5 4
1 2 5 3 4
2 1 5 3 41 5 2 3 45 1 2 3 4
2 5 1 3 45 2 1 3 4
{ 164 }
1 3 5 2 4
3 1 5 2 41 5 3 2 45 1 3 2 4
3 5 1 2 45 3 1 2 4
2 3 5 1 4
3 2 5 1 42 5 3 1 45 2 3 1 4
3 5 2 1 45 3 2 1 4
{ 165 }
1 2 4 5 3
2 1 4 5 31 4 2 5 34 1 2 5 3
2 4 1 5 34 2 1 5 3
1 2 5 4 3
2 1 5 4 31 5 2 4 35 1 2 4 3
2 5 1 4 35 2 1 4 3
{ 166 }
1 4 5 2 3
4 1 5 2 31 5 4 2 35 1 4 2 3
4 5 1 2 35 4 1 2 3
2 4 5 1 3
4 2 5 1 32 5 4 1 35 2 4 1 3
4 5 2 1 35 4 2 1 3
{ 167 }
1 3 4 5 2
3 1 4 5 21 4 3 5 24 1 3 5 2
3 4 1 5 24 3 1 5 2
1 3 5 4 2
3 1 5 4 21 5 3 4 25 1 3 4 2
3 5 1 4 25 3 1 4 2
{ 168 }
1 4 5 3 2
4 1 5 3 21 5 4 3 25 1 4 3 2
4 5 1 3 25 4 1 3 2
3 4 5 1 2
4 3 5 1 23 5 4 1 25 3 4 1 2
4 5 3 1 25 4 3 1 2
{ 169 }
2 3 4 5 1
3 2 4 5 12 4 3 5 14 2 3 5 1
3 4 2 5 14 3 2 5 1
2 3 5 4 1
3 2 5 4 12 5 3 4 15 2 3 4 1
3 5 2 4 15 3 2 4 1
{ 170 }
2 4 5 3 1
4 2 5 3 12 5 4 3 15 2 4 3 1
4 5 2 3 15 4 2 3 1
3 4 5 2 1
4 3 5 2 13 5 4 2 15 3 4 2 1
4 5 3 2 15 4 3 2 1
{ 171 }
nÀMŠImU _mJ©X{e©H$m
OmoYnwa O`nwa
_mh gy m}X` gy`m©ñV ZdH$magr nm¡afr _mh gy m}X` gy`m©ñV ZdH$magr nm¡afr
OZ. 1 7.27 5.55 8.15 10.04 OZ. 1 7.17 5.43 8.05 9.5416 7.29 6.05 8.17 10.08 16 7.17 5.56 8.05 9.57
\$a. 1 7.25 6.22 8.13 10.10 \$a. 1 7.14 6.08 8.02 9.58
16 7.16 6.24 8.04 10.03 16 7.03 6.18 7.51 9.52_mM© 1 7.03 6.37 7.51 9.57 _mM© 1 6.53 6.26 7.41 9.47
16 6.48 6.45 7.36 9.48 16 6.37 6.35 7.25 9.37Aà¡. 1 6.31 6.53 7.19 9.37 Aà¡. 1 6.18 6.43 7.06 9.25
16 6.16 7.00 7.04 9.27 16 6.04 6.51 6.52 9.16_B© 1 6.03 7.07 6.51 9.19 _B© 1 5.50 6.59 6.38 9.08
16 5.53 7.14 6.41 9.14 16 5.40 7.07 6.28 9.02OyZ 1 5.47 7.23 6.35 9.11 OyZ 1 5.33 7.15 6.21 8.59
16 5.48 7.29 6.36 9.14 16 5.33 7.22 6.21 9.01Owbm.1 5.51 7.32 6.39 9.17 Owbm.1 5.36 7.24 6.24 9.03
16 5.57 7.31 6.45 9.21 16 5.43 7.22 6.31 9.08AJ. 1 6.05 7.22 6.53 9.25 AJ. 1 5.52 7.14 6.40 9.13
16 6.13 7.11 7.01 9.28 16 5.59 7.03 6.47 9.15{gV. 1 6.19 6.57 7.07 9.29 {gV.1 6.06 6.46 6.54 9.17
16 6.25 6.41 7.13 9.29 16 6.14 6.30 7.02 9.18AŠQy 1 6.31 6.24 9.19 9.30 AŠQy>1 6.21 6.13 7.09 9.19
16 6.38 6.09 7.26 9.31 16 6.28 5.57 7.16 9.21Zd. 1 6.48 5.55 7.36 9.35 Zd. 1 6.38 5.42 7.26 9.24
16 6.58 5.46 7.46 9.40 16 6.49 5.34 7.37 9.31{Xg. 1 7.11 5.44 7.59 9.50 {Xg. 1 7.00 5.33 7.48 9.39
16 7.18 5.46 8.06 9.55 16 7.10 5.35 7.58 9.47
{ 172 }
nÀMŠImU _mJ©X{e©H$m
_wå~B© M¡ÝZB©
_mh gy m}X` gy`m©ñV ZdH$magr nm¡afr _mh gy m}X` gy`m©ñV ZdH$magr nm¡afr
OZ. 1 7.13 6.11 8.01 9.58 OZ. 1 6.33 6.52 7.21 9.2316 7.16 6.20 8.04 10.02 16 6.37 5.59 7.25 9.28
\$a. 1 7.15 6.30 8.03 10.04 \$a. 1 6.37 6.08 7.26 9.30
16 7.09 6.37 7.57 10.01 16 6.33 6.13 7.21 9.28_mM© 1 7.00 6.43 7.48 9.56 _mM© 1 6.27 6.16 7.15 9.26
16 6.48 6.45 7.36 9.48 16 6.18 6.18 7.06 9.18Aà¡. 1 6.35 6.51 7.23 9.39 Aà¡. 1 6.07 6.19 8.55 9.10
16 6.23 6.55 7.11 9.31 16 5.57 6.20 6.45 9.03_B© 1 6.13 6.59 7.01 9.25 _B© 1 5.50 6.23 6.38 8.59
16 6.06 7.04 6.54 9.21 16 5.45 6.26 6.33 8.56OyZ 1 6.02 7.10 6.50 9.19 OyZ 1 5.43 6.30 6.31 8.55
16 6.03 7.15 6.51 9.21 16 5.44 6.35 6.32 8.57Owbm.1 6.06 7.18 6.54 9.24 Owbm.1 5.47 6.38 6.43 9.00
16 6.11 7.18 6.59 9.28 16 5.51 6.38 6.39 9.03AJ. 1 6.17 7.13 7.05 9.31 AJ. 1 5.55 6.36 6.43 9.06
16 6.21 7.05 7.09 9.32 16 5.58 6.29 6.47 9.06{gV. 1 6.25 6.53 7.13 9.32 {gV.1 5.59 6.20 6.47 9.05
16 6.28 6.41 7.16 9.32 16 5.59 6.09 6.47 9.02AŠQy 1 6.30 6.27 7.18 9.30 AŠQy>1 6.00 5.58 6.48 9.00
16 6.34 6.15 7.22 9.30 16 6.01 5.49 6.49 8.58Zd. 1 6.40 6.05 7.28 9.32 Zd. 1 6.04 5.41 6.52 8.59
16 6.48 5.59 7.36 9.36 16 6.10 5.38 6.58 9.02{Xg. 1 6.56 5.59 7.44 9.42 {Xg. 1 6.17 5.39 7.05 9.08
16 7.06 6.03 7.54 9.51 16 6.25 5.44 7.13 9.15