بررسي لرزه خيزي دشت قزوين با تأكيد بر زمينلرزه هاي 10...

8
ﭘﮋﻭﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺯﻟﺰﻟﻪ، ﺳﺎﻝ ﭘﺎﻧﺰﺩﻫﻢ، ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ، ﺗﺎﺑ ﺴﺘﺎﻥ91 ــــ ـ ــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ1 ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻟﺮﺯﻩ ﺧﻴﺰﻱ ﺩﺷﺖ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺑﺎ ﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﻩ ﻫﺎﻱ10 ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ1341 ﺑﻮﺋﻴﻦ ﺯﻫﺮﺍ1 ﺗﻴﺮ1381 ﭼﻨﮕﻮﺭﻩ) ﺁﻭﺝ( ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﭘﮋﻭﻫﺸﻲ ﺍﺧﻴﺮ ﻣﻬﺪﻱ ﺯﺍﺭﻉ، ﺩﺍﻧﺸﻴﺎﺭ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ، ﭘﮋﻭﻫﺸﻜﺪﻩ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ، ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺎﻩ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﭼﻜﻴﺪﻩ ﭘﻨ ﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺯﻣـﻴﻦ ﻟـﺮﺯﻩ ﺑـﻮﻳﻴﻦ ﺯﻫـﺮﺍ ﺩﺭ ﺟﻨـﻮﺏ ﺩﺷـﺖ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﻏﺮﺏ ﻛﺮﺝ ﻣﻲ ﮔﺬﺭﺩ. ﺑﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﻱ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻟﺮﺯﻩ ﺧﻴﺰﻱ ﺩﺷﺖ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷـﺪﻩ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ. ﺭﻭﺵ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻴﺪﺍﻧﻲ ﺧﺮﺍﺑـﻲ ﻫـﺎﻱ ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﻩ ﻫﺎﻱ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧ ـ ﻭ ﺳـﺪﻩ ﺑﻴﺴـﺘﻢ ﻭ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﻫـﺎﻱ ﻟﺮﺯﻩ ﺯﻣﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﺤـﺪﻭﺩﻩ ﺟﻨـﻮﺏ ﺩ ﺷـ ﺑـﻮﺩﻩ ﺖ ﻗـﺰﻭﻳﻦ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻼﺵ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺿﻤﻦ ﻣﺮﻭﺭ ﺑﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﻟـﺮﺯﻩ1341 ﺑﻮﻳﻴﻦ ﺯﻫـﺮﺍ، ﻟـﺮﺯﻩ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽـﻪ ﺧﻴـﺰﻱ ﺩﺷـﺖ ﻗـﺰﻭﻳﻦ ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﻩ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺎ ﺗ ﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺑﻮ ﻴﻦ ﺯﻫـﺮﺍ ﻭ ﺯﻟﺰﻟـﻪ ﭼﻨﮕﻮﺭﻩ) ﺁﻭﺝ1381 ( ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺭﺧﺪﺍﺩ ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﻩ ﻫﺎﻱ ﭘﻲ ﺩﺭﭘﻲ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪ ﮔﺴﻠﻪ ﺷـﺮﻗﻲ ﻏﺮﺑـﻲ ﺩﺭ ﺟﻨـﻮﺏ ﺩﺷـﺖ ﻗـﺰﻭﻳﻦ ﺗـﺎ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺷﻮﺩ ﺷﻤﺎﻝ ﺗﻬﺮﺍﻥ. ﺯﻟﺰﻟﻪ ﻫـﺎﻱ ﭘﻴـﺎﭘﻲ ﺩﺭ ﺍﺛـﺮ ﭘﺪﻳـﺪﻩ ﺷﻠﻴﻚ ﻳﺎ ﭼﻜﺎﻧﺶ ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺩﺭ ﺍﺛـﺮ ﺟﻨﺒـﺎ ﻳـﻚ ﮔﺴـﻞ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺧﻄﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﻩ ﻣﻬﻢ ﻫﺴـ ﻨﺪ. ﮔﺴـﻞ ﺍﺷـﺘﻬﺎﺭﺩ ﺩﺭ ﺳ ـﻮﻱ ﺷﺮﻗﻲ ﮔﺴﻞ ﺍﭘﻴﻚ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺳـ ﻮﻱ ﺩﻳﮕـﺮ ﺍﻳـﻦ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﮔﺴﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﺷﺮﻕ ﺑﻪ ﮔﺴﻞ ﻣﺎﻫﺪﺷﺖ ﺟﻨﻮﺏ، ﻛﺮﺝ، ﺁﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻬﺎﻱ ﺷﺮﻗﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﮔﺴﻞ ﺷﻤﺎﻝ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ. ﺍﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ـ ﺪﻭﺩ ﺻﺪ ﺑﻴﺴﺖ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘ ـ ﺮﻱ ﺑﻮﺋﻴ ـ ﺯﻫ ـ ﺮﺍ ﺗﺎ ﺗﻬـﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ، ﻧﺒﻮﺩ ﻟـﺮﺯﻩ ﺍﻱ ﺩﺭ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎﻱ ﺷـﺮﻗﻲ ﺍﻳـﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﮔﺴﻠﻪ ﺷﺮﻗ ـ- ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻭﻳ ـ ﻩ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﻛـﺮﺝ ﻭ ﻏـﺮﺏ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺧﻄ ـ ﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﻩ ﺩﺭ ﺗﻬـﺮﺍﻥ ﻭ ﻛـﺮﺝ ﺟـﺪﻱ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﺩ. ﻛﻠﻴﺪﻭﺍژﻩ ﻫﺎ: ﺑ ـﻮ ﻴﻦ ﺯﻫـﺮﺍ، ﺩﺷـﺖ ﻗـﺰﻭﻳﻦ، ﺍﻳﭙـﻚ، ﭼﻨﮕـﻮﺭﻩ، ﺍﺷﺘﻬﺎﺭﺩ، ﺁﺏ ﮔﺮﻡ، ﺳﮕﺰﺁﺑﺎﺩ. 1 - ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻮ ﻴﻦ ﺯﻫﺮﺍ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺍﻱ ﺗـﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﺭ ﺟﻨـﻮﺏ ﺩﺷـﺖ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﻩ ﺍﻭﻝ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ1341 ﻫﺠـﺮﻱ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪﻱ ﺑﺎ ﺑﺰﺭﮔﺎﻱ2 / 7 Ms= 9 / 6 mb= ﭘﻬﻨﻪ ﻭﺳـﻴﻌﻲ ﺩﺭ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺩﺷﺖ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﻭ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑ ﺷﺪﺕ ﺑﻪ ﻟﺮﺯﻩ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ) ﺷﻜﻞ1 .( ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﻩ ﺩﺭ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻫـﺎﻱ ﺭﺳـﻤﻲ ﺑـﺎ12225 ﻛﺸﺘﻪ،2776 ﻣﺠ ـ ﺮﻭﺡ ﻭ ﺗﺨﺮﻳﺐ21000 ﺧﺎﻧ ـ ﻪ ﻫﻤـﺮﺍﻩ ﺑـﻮﺩ] 1 2 .[ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺭﻭﻣﺮﻛـﺰﻱ ﺩﺭ ﺟﻨـﻮﺏ ﺷـﻬﺮ ﺑـﻮﺋﻴﻦ ﺯﻫـﺮﺍ ﻭ ﺍﺯ ﺷﻤﺎﻝ ﺁﻭﺝ) ﺁﺑﮕﺮﻡ( ﺩﺭ ﺑﺎﺧﺘﺮ، ﺗﺎ ﺷﻤﺎﻝ ﺳﺎﻭﻩ) ﺩﻭﺯﺝ( ﻭ ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ) ﺟﻨﻮﺏ ﻛﺮﺝ( ﺩﺭ ﺧﺎﻭﺭ، ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﺷﻜﻞ) 1 :( ﭘﻬﻨﻪ ﺭﻭﻣﺮﻛﺰﻱ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺩﻫﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ1341 ﺑﻮﺋﻴﻦ ﺯﻫﺮﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﺩﺷﺖ ﻗﺰﻭﻳﻦ] 3 [ . ﻣﻘﺎﻟﻪ. . .

Upload: mehdi-zare

Post on 29-Jul-2015

261 views

Category:

Documents


10 download

DESCRIPTION

در پنجاهمین سالروز زمینلرزه بویین زهرا -10-6-1341 دکتر مهدی زارع به بررسی لرزه خیزی دشت قزوین با تاکید ویژه بر زمینلرزه های 10-6-1341 بویین زهرا و 1-4-1381چنگوره اوج پرداخته است.

TRANSCRIPT

Page 1: بررسي لرزه خيزي دشت قزوين با تأكيد بر زمينلرزه هاي 10 شهريور 1341 بوئينزهرا و 1 تير 1381 چنگوره (آوج) بر اساس

اخير پژوهشي هاييافته اساس بر) آوج( چنگوره 1381 تير 1 و زهرابوئين 1341 شهريور 10 هايلرزهزمين بر تأكيد با قزوين دشت خيزيلرزه بررسي

91ستان دوم، تاب شمارهپانزدهم، شناسي و مهندسي زلزله، سال پژوهشنامه زلزله ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1

تير 1 و زهرابوئين 1341 شهريور 10 هايلرزهزمين بر كيدأت با قزوين دشت خيزيلرزه بررسي

اخير پژوهشي هاييافته اساس بر) آوج( چنگوره 1381

شناسي و مهندسي زلزلهالمللي زلزله، پژوهشگاه بينشناسيزلزله ، پژوهشكدهشناسي مهندسيزلزله دانشيار ،مهدي زارع

چكيدهزهـرا در جنـوب دشـت لـرزه بـويين جاه سال از زمـين پن

به همـين .گذردقزوين و غرب تهران و جنوب غرب كرج ميخيزي دشت قزوين انجام شـده اي در مورد لرزهدليل مطالعه

.شودكه نتايج آن در مقاله حاضر ارائه ميهـاي مشاهده ميداني خرابـي شامل مطالعه روش تحقيق

هـاي و سـده بيسـتم و تحليـل داده ي ـهاي باستانلرزهزمينت قـزوين بـوده شـ ساختي در محـدوده جنـوب د زمينلرزهلـرزه در مقاله حاضر تالش شده تا ضمن مرور بر زمين. است

خيـزي دشـت قـزوين و تاريخچـه زهـرا، لـرزه بويين 1341

زهـرا و زلزلـه ينئبر زلزله بو كيدأبا ت ناحيه اين در هالرزهزميندرپي هاي پيلرزهاحتمال رخداد زمين )1381آوج (چنگوره

غربـي در جنـوب دشـت قـزوين تـا –در پهنه گسله شـرقي پديـده اثـر در پيـاپي هـاي زلزله .شمال تهران بررسي شود

گسـل از يـك ييجنبـا اثـر در گسيختگي چكانش يا شليكـوي در اشـتهارد گسـل .ندتلرزه مهم هسـ نظر خطر زمين س

سـامانه ايـن ديگـر ويسـ از و است واقع اپيك گسل شرقي آن و كرج، جنوب، – ماهدشت گسل به شرق سوي به گسله

اگر. رسدمي تهران شمال گسل به خود شرقي انتهاي در هم

تهـران تا راـزهنـبوئي ريـكيلومت بيست و صد دودـح فاصلههـاي شـرقي ايـن اي در بخـش بگيريم، نبود لـرزه نظر در را

ه در جنوب كـرج و غـرب ژـ ويغربي به -يـسامانه گسله شرقلرزه در تهـران و كـرج جـدي ر زمينـتهران بايد از نظر خط

.گرفته شودـو :هاكليدواژه زهـرا، دشـت قـزوين، ايپـك، چنگـوره، ينئب

.اشتهارد، آب گرم، سگزآباد

مقدمه -1اي تـاريخي در جنـوب دشـت زهرا در منطقهينئشهر بو

هجـري 1341لرزه اول شهريور زمين. قزوين واقع شده استپهنه وسـيعي در =9/6mb و =2/7Ms خورشيدي با بزرگاي

شدت به لرزه درآوردهناحيه دشت قزوين و باختر تهران را ب 12225لرزه در برآوردهـاي رسـمي بـا اين زمين). 1 شكل(

ه همـراه بـود ـخان 21000روح و تخريب ـمج 2776كشته، و از زهـرا ناحيه رومركـزي در جنـوب شـهر بـوئين ]. 2و 1[

و بـاختر ) دوزج(در باختر، تا شمال ساوه ) آبگرم(شمال آوج .در خاور، گسترده شده بود) جنوب كرج(تهران

.]3[ زهرا در باختر تهران و جنوب دشت قزوينبوئين 1341پهنه رومركزي زلزله دهم شهريور ):1(شكل

. . .مقاله

Page 2: بررسي لرزه خيزي دشت قزوين با تأكيد بر زمينلرزه هاي 10 شهريور 1341 بوئينزهرا و 1 تير 1381 چنگوره (آوج) بر اساس

مهدي زارع

91ستان دوم، تاب شمارهپانزدهم، شناسي و مهندسي زلزله، سال پژوهشنامه زلزله ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 2

خيزي منطقهلرزهگسلش و -2كيلومتر، 100انه گسله شمال تهران با طول تقريبي سام

ـ ـه متـ ـگسلي فعال است ك هـاي هـوسط دوره بازگشـت زلزلممكـن . سـال اسـت سه هزار و پانصدروي اين گسل حدود

) اشـتهارد -زهـرا ينئشـرق بـو (مـيالدي 1177 است زلزلـه مطالعات دكتر . ناشي از فعاليت اين سامانه گسلي بوده باشد

بـا روش ديرينـه ) شناسي كشورسازمان زمين( حميد نظريدر منطقه ورداورد در نزديكـي –شناسي روي اين گسلهلرزه سه هزارلرزه باستاني در حدود دهد كه زميننشان مي -كرج

با توجه به . سال قبل در اثر جنيايي اين گسل رخ داده استربي موجود و لحاظ كردن طول آن، گسـل شـمال ـروابط تج. را دارد 7هاي با بزرگاي بيش از لرزهان ايجاد زمينتهران تو

هاي ساختي از وقوع زمين لغزشزميناساس شواهد ريخت برهاي گذشـته لرزهتوان رخداد زمينبزرگ روي اين گسله مي

را نيز بـراي آن 5/7 با بزرگاي –زاييو در نتيجه توان لرزه – .لحاظ نمود

زهرا بوئين 1341 شهريور دهم زلزله ايمهلرزه رومركز پهنه .)2شـكل (در راستاي پهنه گسـله ايپـك واقـع شـده اسـت

لــرزه اي ايپــك كــه در زمــينلــرزهاي از گســل زمــينقطعــهفعال شده ) خورشيدي 556و احتماال در سال ( 10/6/1341

هـاي سـاختاري در خـاور است در حد فاصل بين اين تالقي. م واقـع اسـت و شـمال آبگـر زهـرا اشتهارد تا جنوب بـوئين

اي ايپك در راستاي مرز بـين كـوه و لرزهقطعات گسله زمينزهـرا و در دشت در جنوب دشت قزوين و در جنـوب بـوئين

و بـه ) بـه سـوي بـاختر (ادامه روند گسـل جنـوب اشـتهارد موازات گسل قديمي ايپك در مرز پستي و بلندي يـاد شـده

ان زمـين اي در زملرزههاي زمينقطعه گسل. مشاهده گرديدبخش (هاي قائم هاي سطحي و تغييرمكانلرزه با گسيختگي

صـورت ناپيوسـته و راستالغز چپگرد به) جنوبي باال آمده بودتصوير مذكور در شمال آهنگـران توسـط . مشهود بوده است

دليـل هـوازدگي، ارائـه شـده و هـم اكنـون بـه ] 1[آمبرسيز ب توفك در جنو. يستگسيختگي مورد اشاره قابل مشاهده ن

و شمال باختر رودك در حال حاضر مرزهاي پستي و بلندي هاي حدفاصل پادگانه آبرفتي و بخش مسطح مخروط افكنه(

1341پهنه رومركزي زلزلـه . قابل مشاهده است) پاي دامنهويـژه در ههاي مخرب تاريخي، بزهرا محل رخداد زلزلهبوئين

ـ فهرست اين زمين. راستاي گسل ايپك بوده است هـا در رزهلبا ( 556رزه ـلدر اين فهرست رخداد زمين. جدول آمده است

بـه ]5[ وسط آمبرسـيز و ملويـل ـت =2/7M زرگايـبرآورد بهمچنين مشـخص . زهرا نسبت داده شده استنـه بوئيـپهن

هـاي مهمـي زهـرا بـا پـس لـرزه بوئين 1341است كه زلزله . اه بودهمر )=5/5mb با بزرگاي 13/7/1341لرزه نظير پس(

) 556ويـژه زلزلـه هب(هاي مهم تاريخي پهنه رومركزي زلزلهبه سوي خاور ناحيـه (زهرا اي بوئيندقيقا در ادامه روند لرزه

عـالوه بـر آن بـا . ، واقع بوده اسـت )1341زده در سال زلزلهخيزتـر توان به لرزهمي ايباختري لرزه -سه روند خاورييمقا

نســبت بــه (ر ايــن ناحيــه بــاختري د -بــودن رونــد خــاوري-جنـوب -بـاختر باختر و شمالجنوب -خاورراستاهاي شمال

. پي برد) خاور

تپه باستاني سگزآباد -3اين .سگزآباد يكي از روستاهاي استان قزوين است

هزار سال قدمت هشتروستا جزء روستاهاي تاريخي با زهرا سگزآباد در بخش مركزي شهرستان بوئين .است تاريخي

، 1385جمعيت اين شهر طبق سرشماري سال . ار داردقر .است نفر بوده 4958برابر با

.]3[ تهران –جنوب خاور و خاوري باختري در پهنه دشت قزوين -روندهاي اصلي با راستاي شمال باختر ):2(شكل

Page 3: بررسي لرزه خيزي دشت قزوين با تأكيد بر زمينلرزه هاي 10 شهريور 1341 بوئينزهرا و 1 تير 1381 چنگوره (آوج) بر اساس

اخير پژوهشي هاييافته اساس بر) آوج( چنگوره 1381 تير 1 و زهرابوئين 1341 شهريور 10 هايلرزهزمين بر تأكيد با قزوين دشت خيزيلرزه بررسي

91ستان دوم، تاب شمارهپانزدهم، شناسي و مهندسي زلزله، سال پژوهشنامه زلزله ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 3

زهرا تپه سگزآباد واقع در دشت قزوين در منطقه بوئينان است كه به اواخر هزاره دهم هاي باستاني اير يكي از تپه

دست هآثار ب. گردد پيش از ميالد تا دوره هخامنشي باز ميآمده از اين تپه به هزاره دوم پيش از ميالد تا دوره

همچنين در اين دوره استقرار عصر . گردد هخامنشي برمي ،ترينتپه سگزآباد يكي از قديمي .آهن نيز مشهود است

. ]1[ ايران است فالت در انسان يكجانشيني و سكونت مناطق. كه با فناوري ذوب فلزات هم آشنايي داشتند هاييانسان

باشد كه در مي يگانه باستانهاي سه تپه سگزآباد يكي از تپهزهرا در جنوب اي نزديك به هم در منطقه بوئينفاصله

هاي نامهاين سه تپه ب. شرقي استان قزوين قرار گرفته اندقبرستان و تپه سگزآباد با قدمتي بين هفت تا تپه زاغه، تپه

شناسي هاي باستان ترين سايتنه هزار سال، يكي از قديميتپه سگزآباد در فاصله هشت كيلوتري شمال . است دنيا

ارتفاع . سگزآباد و در بين مزارع گندم و جو قرار گرفته استتپه زياد نيست ولي در بين مزارع پست و كم ارتفاع منطقه

.)3شكل ( راحتي قابل تشخيص است به

.سگزآباد نزديكي در 1355 و 1349 هايسال هايحفاري محل :)3( شكل

ي فالت مركزي ايران، شناسي در منطقه مطالعات باستانغربي بسيار جديد است ويژه جنوبغرب به نسبت به منطقه

تا پيش از . رسدميشمسي 1309 آن به سال و سابقهدانشگاه تهران در دشت قزوين، آثار به دست ياهرياحف

كاشان، شاخص ادوار مختلف دوران » سيلك« آمده از تپهولي، با حفريات در . نوسنگي در فالت مركزي ايران بود بر روي آثار به جديددشت قزوين و مطالعات انجام شده

و تپه » قبرستان« ،»زاغه« گانههاي سهدست آمده از تپهتاريخ فالت مركزي ايران از دوران نوسنگي تا ،»سگزآباد«

باستاني مورد مطالعه هخامنشي در اين سه تپه ي دورهميانه . گرفتدقيق قرار

دانشگاه تهران به پيشنهاد گروه ،1349ر ارديبهشت دباستانشناسي و تاريخ و هنر دانشكدة ادبيات و علوم انساني

وزارت فرهنگ و قزوين را از دشتامتياز بررسي و حفاري ، از بيستم تير لغايت هاي مقدماتيو با بررسي اخذ كردهنر

، در 1350 آذرماه، و از هجدهم تير لغايت پانزدهم مهر ماهها اين حفاري قسمتي از آن به حفاري پرداخت و درنتيجة

آثار تمدني مداوم، از هزارة هفتم تا هزارة اول قبل از ميالد، . ]6[ )4شكل (شد آشكاراي مالحظهبه نحو قابل

همدان وكنار راه –هاي سگز آباد در شمال جادة كرجتپهغربي قزوين كيلومتري جنوب 65ابراهيم آباد و در –بوئين

در دشت ) 4شكل (صورت سه برآمدگي، هب واقع است و :صاف اطراف خود عبارتند از

.تپة اصلي سگز آباد بنام قره تپه -

.ي غرب تپة اصليمتر 30تپة قبرستان در -

. كيلومتري شرق تپة اصلي 2تپة زاغه در -

مدور و دراي قديمي ترين آنها تپه زاغه است كه تقريبااين تپه، بر . باشدارتفاع كمي از سطح اراضي اطراف خود مي

و اشياء ) 6شكل (ها طبق آثار معماري و قور و اسكلتآزمايش دست آمده و هم چنين باتوجه بههسنگي ب سفالي وورت ـده صـدست آمهب هايالغدر ز 14ربن ـكر ـكه از نظ

قابل گرفته، از هزارة هفتم تا هزارة پنجم قبل از ميالد . ]6[بوده است سكونت

ر است و ـمت 9ر بيش از ـه تا روي خاك بكـارتفاع تپرون است حدود ـه از خاك اطراف بيـن قسمتي كـبنابراي

ا ارتفاع آن از دو ـت مجموعرصورـهباشد و بهپنج متر ميطبق بر. ر استـي قدمت آن كمتـر ولـر بيشتـتپة ديگ

، اشياء وشـساده و منق هايي، سفالــات ساختمانـطبقام ـده انجـت آمسدهاي بـهه از زغالـزي و آزمايشي كـفل

زارة ــزارة چهارم تا اواسط هـه از اواخر هـاست اين تپشدهبوده و يـمتواليا يا متناوبا مسكوني دورة هخامنشي ـاول يعن

Page 4: بررسي لرزه خيزي دشت قزوين با تأكيد بر زمينلرزه هاي 10 شهريور 1341 بوئينزهرا و 1 تير 1381 چنگوره (آوج) بر اساس

مهدي زارع

91ستان دوم، تاب شمارهپانزدهم، شناسي و مهندسي زلزله، سال پژوهشنامه زلزله ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 4

اط ـن آن به نقـروك شده و ساكنيـاال پس از آن متـاحتم ساير نقاط تپه نيز در طول زمان و .اندكرده ر كوچـديگ

اران ـرا توسط حفـزهنـر بوئيـة اخيــاحتماال پس از زلزل .]6[رمجاز حفاري شده است ـغي

15د در په سگزآباقره ت هاي باستانشناسي تپهدر كاوشزهرا به سن هزاره سوم پسين پيش از بوئين غرب كيلومتري

مسيح اسكلت زيادي از جانوران اهلي در كنار يكديگر ميالد رسد ناگهان در زير آواري به هنگام نظر مييافت شد كه به

ن ـاي . ]1[ اندهـر از ميان رفتـاي ويرانگلرزهنـداد زميـرويزلزله اين . استلرزه دوره تمدن سگزآباد را پايان داده زمين

بل از ميالد قرزه هزاره اول ـلهمچنين زمين و پنج هزارگواه ترينقديمي )عصرآهن -قبل سال سه هزار(مسيح وع زلزله در ايران و در ـوق نظر ود ازـشناسي موجباستان

.]6[زهرا است بوئين -ه سگزآبادـمنطق

.شناختي در تپه سگزآبادباستان يهاهاي حفاريزماندهبا :)4( شكل

1341لرزه زمين رخداد از پس زهراينئبو وضعيت -4در عمق Ms 2/7 )1341-6-10( زهرا ينبوئ لرزه ينزم

11حدود ساعت لرزه دراين زمين. يلومتر رخ دادك 10را و روستاهاي اطراف زهرا ينوئب 1341 يورشهر 10شامگاه

آثار و ياريبس لرزه ينزم يندر ا. )6 و 5 شكل( ردتخريب كزهرا از جمله يينشهرستان بو يخيو تار يميقد يها مكان

ي ـجنباي .ران شدــوي )8 و 7شكل ( رودك يـقلعه باستانزهرا بوئين 1341لرزه زمين مسبباي ايپك لرزهگسل زمين

يبرا يزلزله بود كه غالمرضا تخت ينا يپ شده است درو از آنها رفت يمردم م يها كمك شخصا به خانه يرگرداو

. گرفت يپول م لرزه ينزم ديدگان يبآس يبرا

سرخ كشور در روستاي توفك كه توسط جمعيت صليب

وز از ــازي شده است، هنـبازس 1342د در سال ـهلن. شودهاي ساخته شده پس از زلزله استفاده ميساختمان

ه در سوي شمال موقعيت روستاي توفك پيش از رخداد زلزلهاي مسكوني، امروزي روستا واقع بوده است و بازسازي منزل

مدرسه، مسجد، حمام و مرغداري در محلي در جنوب صورت گرفته ) در مجاورت روستاي تخريب شده(روستا

مدرسه توفك با كمي تغيير نسبت به آنچه در سال . استستان امام ساخته شده است، هم اكنون نيز با نام دب 1342

مسجد ساخته ). 9شكل (باشد مورد استفاده مي) ع(حسين ، هم اكنون به طور كامل گسترش يافته 1342شده در سال

ساخته شده 1342و در ابعاد بسيار بزرگتر از آنچه در سال البته بقاياي ديوارهاي مسجد اوليه . بود بازسازي شده است

ت يك در هاي مسكوني به صورمنزل. هنوز موجود استميان بر اساس آنچه دركشور هلند مرسوم است به صورت قرار دادن يك فضاي خالي بين دو منزل به عنوان حياط،

اند، كه پس از تحويل اين فضاي سبز يا گاراژ ساخته شدهها را با منازل به اهالي، ساكنان روستا، حد فاصل اين منزل

اند؛ ن پر كردهسازي روستايي در ايراهايي به سبك خانهخانهزل ـن روستا يك منـهاي ايهـوي كه امروز در كوچــبه نح

سرخ هلند و يك خانه روستايي بازسازي شده توسط صليب. ود دارندـدر كنار هم و متناوب وج) يك در ميان(ي ـايران

مرغداري در و حمام بازسازي توفك همچنين شامل ساختنو تحويل شده به تعداد منازل ساخته. اين روستا بوده است

سرخ همچنين صليب. واحد بوده است 80اهالي بيش از هلند بازسازي روستاي دوزج را در جنوب پهنه رومركز

.اي نيز بر عهده داشته استمهلرزه

.Ms 2/7 زهرابوئين 1341شهريور 10لرزه زمين ):5( شكل

Page 5: بررسي لرزه خيزي دشت قزوين با تأكيد بر زمينلرزه هاي 10 شهريور 1341 بوئينزهرا و 1 تير 1381 چنگوره (آوج) بر اساس

اخير پژوهشي هاييافته اساس بر) آوج( چنگوره 1381 تير 1 و زهرابوئين 1341 شهريور 10 هايلرزهزمين بر تأكيد با قزوين دشت خيزيلرزه بررسي

91ستان دوم، تاب شمارهپانزدهم، شناسي و مهندسي زلزله، سال پژوهشنامه زلزله ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 5

شـيو روزنامـه نقـل از آر (زهـرا ينبـوئ لرزه ينزماز تصاويري ):6( شكل .)اطالعات

زهـرا در بـويين 1341شـهريور 10لـرزه بناي يادبود زمـين ):7(شكل

.گورستان روستاي رودك

.زهراينئروستاي رودك در جنوب بو :)8(شكل

كيلومتري جنـوب 5دبستان امام حسين روستاي توفك در :)9(شكل

.ازهربويين

)آوج(ره چنگو 1381تير ماه 1لرزه زمين -5ر د 3/6 با بزرگايچنگوره آوج زلزله 81 اول تيردر روستاهاي چنگوه و آبدره به وقت محلي بامداد 7:28 ساعت

شكل ( از شهرستان آوج در استان قزوين را به لرزه درآوردروستاي ياد شده كامال دو ،در اثر اين رخداد. )12و 11، 10

و 13شكل ( اي به شهر آوجتخريب شدند و خسارات عمدهاي لرزهدر ادامه غربي گسل زمين چنگوره گسل .آمد وارد )14

كه ) 15پس از محدوده پهنه خورد شده آبگرم، شكل (ايپك را -2/7 با بزرگاي -زهرابوئين 1341لرزه اش زمينجنبايي

.قرار دارد ،موجب شد

Page 6: بررسي لرزه خيزي دشت قزوين با تأكيد بر زمينلرزه هاي 10 شهريور 1341 بوئينزهرا و 1 تير 1381 چنگوره (آوج) بر اساس

مهدي زارع

91ستان دوم، تاب شمارهپانزدهم، شناسي و مهندسي زلزله، سال پژوهشنامه زلزله ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 6

1381-4-1لـرزه مينز روستاي ويران شده چنگوره پس از ):10( شكل .3/6 وره، آوج با بزرگايچنگ

در منطقه ) آوج(چنگوره 1381 ماه زلزله اول تيركيلومتري غرب 250در حدود (وسيعي در غرب ايران را

همدان -اين ناحيه در غرب تاكستان . به لرزه درآورد) تهرانغربي، در عرب -اي با جهت عمومي شرقيدر راستاي دره

هاي قزوين و انحدفاصل است(روستاي آبگرم واقع است ). نـدتا در شهرستان آوج از استان قزويـدان و عمـهم

هاي با بيشترين خسارت روستاهاي آبدره و چنگوره محل .)10شكل (باشند مي

. دگزارش شمجروح 1300كشته و 261تلفات جاني ور كلي در حدود هاي زلزله بهخسارت كه (روستا 50ط

قابل مشاهده ) انددههاي جزئي تا كلي ديبيشترشان خسارت اي اروپاييدر مقياس مهلرزه VIII-VIIايشدت مهلرزه. بود

(EMS-98) ه ـر شده در پهنــوان به روستاي ذكـترا مي .رومركزي نسبت داد

.نمايي از روستاي ويران شده آبدره ):11( شكل

.نمايي از چنگوره ويران شده ):12(شكل

.1381تير 1لرزه نآوج پس از زمي ):13( شكل

لـرزه چادرهاي اسكان موقت كه حدود يكسال پس از زمين ):14(شكل

. چنگوره همچنان در آوج برپا بود 1381تير 1

.پهنه خرد شده گسله در آبگرم در شرق گسل چنگوره :)15( شكل

Page 7: بررسي لرزه خيزي دشت قزوين با تأكيد بر زمينلرزه هاي 10 شهريور 1341 بوئينزهرا و 1 تير 1381 چنگوره (آوج) بر اساس

اخير پژوهشي هاييافته اساس بر) آوج( چنگوره 1381 تير 1 و زهرابوئين 1341 شهريور 10 هايلرزهزمين بر تأكيد با قزوين دشت خيزيلرزه بررسي

91ستان دوم، تاب شمارهپانزدهم، شناسي و مهندسي زلزله، سال پژوهشنامه زلزله ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 7

هاي با روندهاي ساختاري در اين ناحيه با توجه به گسليپك كه به ادر راستاي گسل (ي غرب -راستاي عمومي شرقي

اي با ـهو گسل) 15، شكل شودرم ختم ميـروستاي آبگشرق در شمال ايران مركزي جنوب –غربراستاي شمال

رم ــيپك دره آوج را در شمال آبگاگسل . دـانمرتب شدهقطع ) ايه رومركز مهلرزهـي پهنـهاي شرقدرست در بخش(

ي يك گسل پنهاندر راستاچنگوره زلزله . نموده استغرب، شرق شمال –با راستاي عمومي غرب )گسل چنگوره( هاي سطحي باگسيختگي. )16شكل ( دادخ ر شرقجنوب –

در اثر زلزله كه چنگوره، شمال در غربي -شرقي كلي راستايهاي گسيختگي اين به .)17 شكل( بود مشاهده قابل ،1/4/81

اين ( سبت دادتوان جنبائي با سازوكار فشاري نسطحي مي زهايـمرك توسط هـك رزهـل نـزمي يـكانون حل با ارــسازوك

) ي داردــه شده است همخوانــشناسي ارائي زلزلهـالملل بينداد غربي گسل ـهاي اصلي در امتراستاي پهنه با خسارت

. رسديپك واقع است كه در روستاي آبگرم به پايان مياعمومي ييدي بر روندأتاي نيز گي پهنه رومركز مهلرزهشيدك

.)16شكل ( باشدباختري گسله مي -خاوري حدودا

چنگوره آوج، نقل از 1383تير 1لرزه ينپهنه رومركزي زم :)16( شكل

ــقي و زارع ، ــين 1381عش ــايي زم ــزارش شناس ــرزه ، گ ل ).آوج(چنگوره 1/4/81

ل الـرزه چنگـوره آوج در شـم گسـيختگي سـطحي زمـين ):17( شكل

.آبدره -جاده چنگوره 3كيلومتر –ه چنگور

پيشنهادات گيري ونتيجه -6 درپي ها به دنبال هم و احتمال گسلش پيوجود گسل

به دنبال وقوع . طور خاص بررسي شدحاضر به هدر مطالعلرزه دهم شهريور ماه سال چهل و هفت و يك روز پس زمين

4/6 رگاياي با بز، زلزله1/7 از زلزله دشت بياض با بزرگايهاي هـزلزل. ران كردـشهر فردوس را در غرب دشت بياض وي

ان به عنوان مورد شناخته وتدشت بياض و فردوس را ميده شليك يا چكانش ـر پديــي در اثـهاي پياپهـشده زلزل

–گسل دشت بياض– گسيختگي در اثر جنبائي يك گسلچنين پديده . در نظر گرفت –گسل فردوس– در گسل ديگر

ي كه به دنبال هم هستند يهادرپي در گسلهاي پيلشگسزهرا بود نيز بايد در مورد گسل ايپك كه مسبب زلزله بوئين

از جمله به اين دليل كه گسل اشتهارد در . بررسي شودوي شرقي گسل اپيك واقع است و از سوي ديگر اين س

جنوب، –سامانه گسله باز به سوي شرق به گسل ماهدشتم در انتهاي شرقي خود به گسل شمال تهران كرج، و آن ه

زهرا اگر فاصله حدود صد و بيست كيلومتري بوئين. رسدميبرده تا تهران را در نظر بگيريم به اهميت قضيه بيشتر پي

بنابراين بسيار الزم است كه تغييرات تنش كولومب . شودميله نيز أدر نهايت اين مس. در اين سامانه نيز بررسي شود

هاي از احتمال چكانش گسيختگي به سمت گسل نشانوقوع دو . داردتهران ويژه سامانه گسل شمال پهنه تهران به

سال قبل و سه هزارسال و پنج هزار لرزه تاريخي درزمينغرب تهران لرزه پيش از تاريخ در منطقه شمالرخداد زمين

هاي دكتر حميد نظري بر روي گسل بر اساس پژوهش(

Page 8: بررسي لرزه خيزي دشت قزوين با تأكيد بر زمينلرزه هاي 10 شهريور 1341 بوئينزهرا و 1 تير 1381 چنگوره (آوج) بر اساس

مهدي زارع

91ستان دوم، تاب شمارهپانزدهم، شناسي و مهندسي زلزله، سال پژوهشنامه زلزله ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 8

شناسي در ناحيه وردآورد با روش ديرينه لرزه شمال تهرانقبل و همچنين ويراني تمدن سه هزاردر حدود ) كرج

سال قبل سه هزار و دويستتا سه هزارقيطريه در حدود سه تا دو هزاربازگشت حدود ) لرزهاحتماال در اثر يك زمين(

ه ـزوين و سامانـهاي دشت قدوده گسلـسال در مح هزارن جهت ـاز اي. ابل بررسي استـران قـگسله شمال ته

با بزرگاي بيش از (اصلي لرزه مخرب ووع زمينـاحتمال وقو هاي دقيق كرج تهران با بررسي -در پهنه دشت قزوين) 7

.ز اهميت استئمدرن بسيار حا

مراجع -7

1. Ambraseys, N.N. (1963). The Buin-Zahra earthquake of September 1962, a field report, Bull. of Seismological Society of America (BSSA), 53(4), 705-740.

2. Abdalian, S. (1963). Le seisme du premier

September 1962, L’ historie geologique et feetonique, ch. III. Rep. The Buin-Zahra Earthquake of Sep. 1, 1962, Int. of Geophy., Tehran University, Tehran University Press.

ساختي و تحليل بررسي زمين ).1379( زارع، مهدي -3راستاي بردار لغزش در ناحيه درياچه اروميه، پژوهشنامه

.38-31، 79، پاييز 3)3(شناسي و مهندسي زلزله، زلزله

-بررسي لرزه. )1372( شي، منوچهريقر و بربريان، مانوئل -4شناسي قزوين و پيرامون، سازمان زمين پهنه ساختزمين .كشور

خ ــتاري ).1370( .ل، چـملوي و ن .ن ز،ـــرسيـآمب -5 ،رانـلحسن رده، تهاه ابوـران، ترجمـهاي ايلرزهنـزمي

.نتشارات آگاها

دشت قزوين، حفاري ).1356( صادق شهميرزادي، ملك -6 .2شماره مارليك، ،1351و 1350هاي فصل