Կազողներ՝ Երևանի թիվ 198 ավագ դպրոցի10-5 դասարանիաշակերտներ՝

Մանուկյան ԴավիթԵղիազարյանԱլբերտ

Երևան 2013թ.

Հայաստանի տարածքումհայտնաբերված ամենահին

մետաղադրամներըվերաբերում են Ք.ա. VI-V դարերին: Դրանք եզակինմուշներով գտնված

Աքեմենյան, Միլեթյան ևԱթենականարծաթե

դրամներ են: Հայտնի է, որդեռևս Ք.ա. IV դարում

Հայաստանի Աքեմենյանսատրապներ Տիրիբազոսը և

Օրոնթոսը իրենցդիմապատկերներովդրամներ էին հատում:

Մետաղադրամները Հայաստանում մեծ տարածում են գտել հելլենիստականդարաշրջանի (Ք.ա. IV դարի երկրորդ կես) սկզբից: Միջազգային առևտրիշնորհիվ Ալեքսանդր Մակեդոնացու արծաթե դրամները Փոքր Ասիայից և

Միջագետքից թափանցում էին հայկական շուկաներ:

Աքեմենյան ԻրանՔ.ա. 4-րդ դար

ԱթենքՔ.ա. 4-րդ դար

ՄիլեթՔ.ա.5- 4-րդ դարեր

Հելլենիստական ժամանակաշրջանին բնորոշ հայկականդրամների դիմերեսին, որպես կանոն, միապետիդիմապատկերն է, դարձերեսին՝ դիցաբանական

խորհրդանշաններ եւ արքայի անունն ու տիտղոսը՝ հունարենգրերով:

Ք.ա. III դարի երկրորդկեսից Ծոփքի հայ

արքաները՝ Արշամը, Քսերքսեսը,

Աբդիսարեսը արծաթեմետաղադրամներ էին

հատում, որոնքհայտնի են որպես

ամենավաղ հայկականդրամներ:

Ծոփք, ՔսերքսեսՔ.ա. 3-րդ դար

Արտաշեսյան հարստության ժամանակաշրջանից (Ք.ա. 189 թ. - Ք.հ. 1 թ.) մեզ են հասել համեմատաբար մեծ թվով դրամներ: Հայկականդրամները միջազգային շրջանառություն են ունեցել Տիգրան Մեծիգահակալության տարիներին (Ք.ա. 95-55 թթ.): Դրանք հատվում էինինչպես Հայաստանում (Արտաշատ, Տիգրանակերտ), այնպես էլ

Սիրիայի քաղաքներում (Անտիոք, Դամասկոս):

Տիգրան 2-րդ ՄեծՔ.ա. 1-ին դար

Տիգրան 4-րդ և ԷրատոՔ.ա. 1-ին դար

Արտավազդ 2-րդսՔ.ա. 1-ին դար

Արշակունյաց հարստության(66-428 թթ.) դրամներ

հայտնի չեն: Սկզբնականշրջանում Հայաստանումդրամաշրջանառությունըկատարվել է հարևան

երկրների՝ հիմնականումՀռոմի կայսրության և

Պարթևականթագավորության

դրամներով: Ավելի ուշ՝շրջանառության մեջ ենդրվել նաև Սասանյան

հարստության ևԲյուզանդական

կայսրության դրամները:

X դարի վերջին արծաթեդիրհեմները

փոխարինվում ենԲյուզանդական ոսկեդրամներով, որոնքտարածաշրջանումկատարում են

համաշխարհայինդրամի դեր: Զուգահեռշրջանառության մեջսկսում են թափանցելսելջուկ տիրակալներիմետաղադրամները:

Արաբականխալիֆայության կողմիցՀայաստանի նվաճումից

(VII -X դարեր) հետոդրամաշրջանառությունը

կատարվում էրՕմայանների տոհմի, իսկավելի ուշ՝ Աբբասյաններիդրամներով: Արաբական

խալիֆայությանդրամներից Հայաստանումշրջանառվում էին արծաթեդիրհեմներ, պղնձե ֆելսեր

և սահմանափակքանակով ոսկե դինարներ:Հռոմեականպղնձե

դրամներ1-ին-2-րդ դար

Արաբական դրամներ8-9-րդ դարեր

Բյուզանդական ոսկեդրամներ

11-րդ դար

Այս մետաղադրամները հատված են պղնձից ևամբողջությամբ ձևավորված նույն ժամանակաշրջանի

բյուզանդական դրամների տեսքով: Սակայն կանտեղեկություններ նաև Կյուրիկե Բ թագավորի արծաթե

մետաղադրամների վերաբերյալ:

Կյուրիկե 2-րդ, Լոռվաթագավոր 11-րդ դար

Բագրատունյաց հարստության(885- 1045 թթ.) թագավորներիդրամները հայտնի չեն: Սակայնմեզ են հասել Բագրատունյացհարստության Լոռվա ճյուղիԿյուրիկե Բ թագավորի եզակիդրամները: Դրանք մեզ հայտնի

առաջին հայկական դրամներն են, որոնց վրա եղած

մակագրությունները կատարվածեն հայերենով:

XI դ. վերջին հիմնադրվեց Կիլիկյան Հայկականպետությունը:Իշխանապետության շրջանի մետաղադրամները հազվագյուտ են և

հայտնի են առանձին նմուշներով: Թագավորության շրջանիմետաղադրամները բազմազան են և հասել են մեզ համեմատաբար մեծքանակով: Կիլիկյան պետության թողարկումներից հայտնի են արծաթե,

բիլոնե, պղնձե և սահմանափակ քանակով ոսկե դրամներ: Ոսկեդրամները կոչվել են դահեկան, արծաթե դրամները՝ դրամ, իսկ պղնձեդրամները՝ դանգ, քարտեզ, փող: Կիլիկյան դրամները բնորոշվում ենհայերեն, ինչպես նաև լատիներեն մակագրություններով. դրվագվել եննաև, այսպես կոչված, երկլեզվյան դրամներ հայատառ և արաբատառ

մակագրություններով:

Կիլիկյան ՀայաստանԼևոն 1-ին՝ 12-13-րդ դար

արծաթ

Կիլիկյան ՀայաստանՀեթում 1-ին՝ 13-րդ դար

արծաթ