МУИС-Хэрэглээний шинжлэх ухаан инженерчлэлийн сугууль

П.Тэмүүжин

БҮХ ЕРТӨНЦИЙН ТАТАЛЦАЛЫН

ХУУЛЬ,ЭНЭХҮҮ ОРОН ДАХЬ

АЖИЛ,САНСРЫН ХУРДНУУД

АЛИВАА ХОЁР БИЕ МАССУУДЫНХАА ҮРЖВЭРТ ШУУД, ХООРОНДОХ

ЗАЙН КВАДРАТАД УРВУУ ХАМААРАЛТАЙ ХҮЧЭЭР НЭГ НЭГИЙГЭЭ

ТАТНА. ҮҮНИЙГ БҮХ ЕРТӨНЦИЙН ТАТАЛЦЛЫН ХУУЛЬ ГЭНЭ.

ЭНЭ ХУУЛИЙГ

ЭРДЭМТЭН

И. НЬЮТОН 1667

ОНД

ТОМЪЁОЛЖЭЭ

F=𝛾𝑚1𝑚2

𝑅2

• 𝛾-Ертөнц дахины таталцлын тогтмол буюу гравитацын тогтмол

𝛾 =6.67*10−11𝑚3𝑘𝑔−1𝑠−2=6.67*10−11N(𝑚/𝑘𝑔)2

Хүндийн хүч ба биеийн жин. Аливаа

биеийг дэлхий татах хүчийг хүндийн

хүч гэнэ.

𝑭𝒙𝒙=mg

• Бие тавиур дээр буюу дүүжилсэн оосортоо үйлчлэх

хүчийг биеийн жин гэнэ. Биед тавиур буюу утаснаас

үйлчлэх хүчийг татах хүч гэнэ. Хэрэв бие тайван бол

биеийн жин нь хүндийн хүчтэйгээ тэнцүү байна

TАТАЛЦЛЫН ХУУЛИЙН ТОМЬЁОГ ДАРААХ

ТОХИОЛДЛУУДАД ТОДОРХОЙЛОХОД ИЛҮҮ

ҮНЭН ЗӨВ, ҮР ДҮНТЭЙ БАЙДАГ БАЙНА.

1. Харилцан таталцаж буй 2 биеийн шугаман хэмжээ

тэдгээрийн хоорондох зайтай жишихэд туйлын бага

байвал сайн

2. Харилцан таталцаж буй 2 бие бөмбөрцөг хэлбэртэй

байвал илүү сайн

3. Харилцан таталцаж буй 2 биеийн 1 нь бөмбөрцөг

хэлбэртэй хэмжээ болон массын хувьд нилээд их

байвал, мөн 2 биеийн бөмбөрцгийн гадаргуу дээр

болон ойролцоо байвал энэ томъёолол илүү үр дүнтэй

байдаг.

САНСРЫН 1-Р ХУРД

• Биеийг дэлхийг тойрох орбитод гаргахын

тулд дэлхийгээс биеийг хөөргөх минимал

хурд = биеийг дэлхийн хиймэл дагуул

болгохын тулд олгох минимал хурд

байдаг.

САНСРЫН 2-Р ХУРД

• Биеийг дэлхийн таталтын орноос гаргаж

нарны дагуул болгохын тулд биеийг

дэлхийгээс хөөргөх хамгийн бага хурд:

Энд биеийн кинетик энерги, таталтын

хүчний эсрэг хийсэн ажилтай тэнцүү

байх ёстой.

САНСРЫН 3-Р ХУУЛЬ

Биеийг нарны таталтын орноос

гаргахын тулд дэлхийг хөөргөх

минималь хурд

ИОХАННЭС КЕПЛЕРИЙН ГУРВАН ХУУЛЬ

• Энэ хууль нь олон жилийн турш үргэлжилсэн

Ти́хо Бра́ге ийн ажиглалтын (энэ ажиглалтаа

бүх амьдралын туршид хийсэн) үндсэн дээр

гарч ирсэн бөгөөд сүүлд нээгдсэн гаригуудад ч

гэсэн биелж байснаар гаригын хөдөлгөөний

үндсэн хууль хэмээн үзэх болсон түүхтэй

байдаг.

1-Р ХУУЛЬ• Гарагын орбит(тойрог зам) нь элипсэ хэлбэртэй бөгөөд нар нэг фокус дээр

байна

•

энхүү элипсийн тэгшитгэл нь поляр систэмд

хэлбэрээр өгөдөнө.

энд ε нь эксцентриситет гэх бөгөөд 0 бол тойрог 0 оос 1 хооронд бол элипсэ байна .

2-Р ХУУЛЬ

• Нар болон гарагыг холбсон шулуун адил хугацаанд зурах талбайн

тэнцүү байна.

Дараах зурагны A1 A2 ийн талбайн тэнцүү байх ёстой болох юм

3-Р ХУУЛЬ

• Гарагын орбитоо нэг тойрох

хугацааны квадрат урт радиусын

кубтай порпоцинал