Ενότητα 2η: ΚατοικίαΟ εκπαιδευτικός: Τουλιόπουλος Φώτης

Στόχοι ενότητας Πώς περιγράφουμε ένα κτίσμα Ποιος είναι ο ρόλος του επιθέτου σε ένα περιγραφικό κείμενο Ποιες λέξεις ή φράσεις δηλώνουν τόπο Οι αγγελίες Οι ελλειπτικές προτάσεις Τα αριθμητικά επίθετα/ αριθμητικά ουσιαστικά Οι συντομογραφίες και τα αρκτικόλεξα Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών σε –η και -ος

Το σπίτι μουΟ Κωστής Παλαμάς (1859-1943) ήταν ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ιστορικός και κριτικός λογοτεχνίας. Θεωρείται από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές. Από το 1875 δημοσίευε ποιήματα σε εφημερίδες και περιοδικά. Το 1966 δημοσιεύτηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή «Τραγούδια της Πατρίδος μου». Το 1889 δημοσιεύτηκε ο «Ύμνος εις την Αθηνάν». Το 1896 του ανατέθηκε η σύνθεση του Ύμνου των Ολυμπιακών αγώνων, ενώ το 1898, μετά το θάνατο του γιου του Άλκη, δημοσιεύει την ποιητική σύνθεση «Ο Τάφος». Από το 1897 και μετά δημοσίευσε τις κυριότερες ποιητικές συλλογές του: «Ίαμβοι και Ανάπαιστοι», «Ασάλευτη ζωή», «Η φλογέρα του βασιλιά»

Το σπίτι του ποιητή ΚαβάφηΟ Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933) ήταν Έλληνας ποιητής που έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Από το 1866 άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα.Το σύνολο των έργων του Καβάφη περιλαμβάνει 154 ποιήματα που αναγνώρισε ο ίδιος, 37 ποιήματα που αποκήρυξε και 75 ποιήματα που δεν εκδόθηκαν ποτέ.Τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες όπως τα Γαλλικά, Γερμανικά, Αγγλικά, κ.ά. Τα ποιήματά του κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα αισθησιακά.

ΕπίθεταΕπίθετα λέγονται οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για να χαρακτηρίσουμε κάποιον ή κάτι. Συνοδεύουν τα ουσιαστικά και μας λένε τι λογής είναι , δηλαδή τι ιδιότητα ή τι ποιότητα έχει. Παράδειγμα:Ο Γιώργος έχει ένα μεγάλο ποδήλατο, που είναι γρήγορο και όμορφο.Οι λέξεις μεγάλο, γρήγορο και όμορφο, χαρακτηρίζουν το ποδήλατο και είναι επίθετα.

Τα επίθετα έχουν τρία γένη, το αρσενικό, το θηλυκό και το ουδέτερο. Παίρνουν το γένος του ουσιαστικού που συνοδεύουν. Κλίνονται όπως τα ουσιαστικά και έχουν τις ίδιες καταλήξεις.Σε ένα περιγραφικό κείμενο τα επίθετα δίνουν πληροφορίες για τα πράγματα που περιγράφονται και δίνουν στην περιγραφή ζωντάνια, σαφήνεια και παραστατικότηταπ.χ. Το ποδήλατο του Γιώργου είναι μεγάλο και ανθεκτικό.Επίσης δίνουν και την προσωπική άποψη του ομιλητή.π.χ. Ο Γιώργος έχει ένα πανέμορφο ποδήλατο.

Τοπικοί προσδιορισμοίΜπορούμε να περιγράψουμε τον τόπο με διάφορους τρόπους: Τοπικά επιρρήματα Φράσεις με προθέσεις Απλές αιτιατικές

Τοπικά επιρρήματαΤοπικά επιρρήματα είναι οι άκλιτες λέξεις που συνοδεύουν τα ρήματα και δηλώνουν τόπο. Παραδείγματα:πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά, εδώ, εκεί, αλλού, μπροστά, πίσω, πλάι, δίπλα, βόρεια, νότια, ανατολικά, δυτικά, μέσα, έξω, κάπου, παντού, ψηλά, χαμηλά, απέναντι, κοντά, μακριά, γύρω, ανάμεσα, κ. ά.

Φράσεις με προθέσειςΟι φράσεις με προθέσεις που φανερώνουν τόπο σχηματίζονται συνήθως με τις εξής προθέσεις:από (Έφυγε το απόγευμα από το σπίτι του.) κατά (Πηγαίνει κατά το σχολείο.) μέχρι (Έφτασε μέχρι την κορυφή.) προς (Πήγε προς το σπίτι του Γιώργου.) σε (Με πήγε σε ένα εστιατόριο.) ως (Έτρεξε ως το τέρμα.)

Πώς περιγράφουμε ένα κτίσμα

Όταν περιγράφουμε ένα κτίριο αναφέρουμε: Πού βρίσκεται, πότε χτίστηκε, ποια είναι η ιστορία του Πώς είναι; Εξωτερική περιγραφή, σχήμα, μέγεθος, χρώμα, γενική εμφάνιση (νέο, παλιό, προσεγμένο, παραμελημένο,… ), από τι είναι φτιαγμένο (υλικά) Εσωτερική περιγραφή (δωμάτια, έπιπλα, … )

Ποιοι έζησαν ή ζουν σε αυτό. Ποια είναι η χρήση του σήμερα.Περιγράφουμε κάποιο περιστατικό σχετικό με το σπίτι ή κάποια γιορτή που κάναμε σε αυτό.Τι σκέψεις και συναισθήματα μας προκαλεί όταν το βλέπουμε (ιδιαίτερα όταν έχουμε κάποια προσωπική ιστορία να διηγηθούμε γι’ αυτό)

Γλώσσα που χρησιμοποιούμε:

Χρησιμοποιούμε Ενεστώτα (παρελθοντικούς χρόνους όταν μιλάμε για την ιστορία του ή για κάποιο περιστατικό του παρελθόντος) Τοπικούς προσδιορισμούς Επίθετα και επιθετικούς προσδιορισμούς

Μικρές αγγελίεςΗ λέξη αγγελία προέρχεται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις άγγελος (μαντατοφόρος, αγγελιοφόρος) και αγγέλω (ανακοινώνω, μεταφέρω είδηση). Αγγελία σήμερα σημαίνει μετάδοση μιας πληροφορίας, μιας είδησης, ενός μηνύματος ή μιας αναγγελίας, συνήθως με τη μορφή μιας σύντομης καταχώρισης σε κάποιο έντυπο. Μικρές αγγελίες λέγονται οι καταχωρίσεις στον Τύπο με πληροφορίες για πωλήσεις, αγορές, ενοικιάσεις, εύρεση εργασίας, κ.ά.

Πώς γράφουμε μια μικρή αγγελίαΞεχωρίζουμε και αναφέρουμε μόνο τις

πιο σημαντικές πληροφορίες που πρέπει να περιέχει. Χρησιμοποιούμε ελλειπτικές προτάσεις (προτάσεις όπου παραλείπεται το ρήμα ή το υποκείμενο, γιατί εννοούνται.) Χρησιμοποιούμε αριθμητικά, συντομογραφίες και αρκτικόλεξα.Παράδειγμα: Ρόδος, νεόδμητο διαμέρισμα δευτέρου ορόφου, 3 υ/δ, 2WC, ηλιακός, αυτόνομη θέρμανση, αποθήκη, μεγάλα μπαλκόνια, τιμή 400 Ευρώ, τηλ. 22410…

Ελλειπτικές προτάσειςΕλλειπτικές ονομάζονται οι προτάσεις από τις οποίες λείπουν ένας η περισσότεροι όροι όπως το ρήμα, το υποκείμενο ή το κατηγορούμενο, επειδή εννοούνται εύκολα. Στον καθημερινό μας λόγο χρησιμοποιούμε κυρίως ελλειπτικές προτάσεις γιατί δίνουν αμεσότητα στο λόγο μας και γιατί είναι ευκολότερο.Παράδειγμα: -Πώς είσαι; (λείπει το εσύ) -Καλά, εσύ; (λείπει το εγώ είμαι και το πώς είσαι)

Αρκτικόλεξα

Αρκτικόλεξα ή ακρωνύμια ονομάζονται οι συντομογραφίες που σχηματίζονται από τα αρχικά γράμματα ή τις συλλαβές των λέξεων μιας φράσης, η οποία δηλώνει ονομασία κάποιου οργανισμού, συλλόγου, υπηρεσίας, κ.ά. Γράφονται πάντα με κεφαλαία γράμματα. Το σωστό είναι να μπαίνει τελεία ανάμεσα στα γράμματα, αλλά πολλές φορές παραλείπεται για λόγους ευκολίας.

π.χ. ΔΕΗ (Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού)

ΟΤΕ (Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος)

Τα κυριότερα αρκτικόλεξαΕΛ.ΑΣ Ελληνική αστυνομία Η/Υ Ηλεκτρονικός υπολογιστής

Κ.Ε.Π. Κέντρα εξυπηρέτησης πολιτών

Α.Π.Θ. Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

ΕΛ.ΤΑ Ελληνικά ταχυδρομεία Α.Ε Ανώνυμος εταιρεία

Ο.Σ.Ε. Οργανισμός σιδηροδρόμων Ελλάδας

Α.Ε.Ι. Ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα

Ο.Η.Ε. Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών

Ε.Ρ.Τ. Ελληνική ραδιοφωνία τηλεόραση

Μ.Μ.Ε. Μέσα μαζικής ενημέρωσης Ε.Ε. Ευρωπαϊκή ένωση

Δ.Ο.Υ. Διεύθυνση οικονομικών υπηρεσιών

Ε.Μ.Υ. Εθνική μετεωρολογική υπηρεσία

Ι.Κ.Α. Ίδρυμα κοινωνικών ασφαλίσεων

Ε.Ο.Τ. Ελληνικός οργανισμός τουρισμού

ΣυντομογραφίεςΣυντομογραφία είναι η γραφή των λέξεων ή φράσεων με μικρότερη μορφή, παραλείποντας τμήματα των λέξεων για χάρη συντομίας.Κάποιες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται καθολικά και δεν χρειάζονται επεξήγηση. Η χρήση τους είναι απαραίτητη στα λεξικά και στις εγκυκλοπαίδειες λόγω χώρου και η σημασία τους διευκρινίζεται από την αρχή.

Συνηθέστερες συντομογραφίες

αι. αιώνας κος κύριος

αρ. αριθμός κα κυρία

δηλ. δηλαδή μ. Χ. μετά Χριστόν

εκ. εκατοστά π. Χ. προ Χριστού

κ.λπ. και τα λοιπά μ. μ. μετά μεσημβρίας

μ. μέτρο π. μ. προ μεσημβρίας

τηλ. τηλέφωνο π.χ. παραδείγματος χάριν

σελ. σελίδα βλ. βλέπε

Τα αριθμητικάΤα αριθμητικά είναι λέξεις που φανερώνουν αριθμούς. Τα χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ποσότητα, σειρά, πλήθος ή για να δηλώσουμε πόσες φορές είναι κάτι μεγαλύτερο από κάτι άλλο.

Χωρίζονται σε:

Αριθμητικά επίθετα

Χωρίζονται σε απόλυτα, τακτικά,

πολλαπλασιαστικά και

αναλογικά

Αριθμητικά ουσιαστικά

Φανερώνουν πλήθος και έχουν κατάληξη

σε: –άδα ή –αριά.

Π.χ. μια δωδεκάδα αυγά

Έχει καμιά εικοσαριά κότες

Αριθμητικά επίθετα

Απόλυτα Τακτικά Πολλαπλασιαστικά Αναλογικά

Δύο Δεύτερος Διπλός Διπλάσιος

Πέντε Πέμπτος Πενταπλός Πενταπλάσιος

Εννέα Ένατος Εννιαπλός Εννιαπλάσιος

Δέκα Δέκατος Δεκαπλός Δεκαπλάσιος

Δεκαοχτώ Δέκατος όγδοος

δεκαοκταπλάσιος

Είκοσι Εικοστός Εικοσαπλός Εικοσαπλάσιος

Εκατό Εκατοστός Εκατονταπλάσιος

Χίλια Χιλιοστός Χιλιαπλάσιος

Δύο χιλιάδες δισχιλιοστός

Προσοχή!Το εννέα γράφεται με δύο –ν-. Το ίδιο και όλες οι λέξεις που

περιέχουν ολόκληρη τη λέξη εννέα (δεκαεννέα, εννιακόσια, ...) Με ένα –ν- γράφονται το ένατος, ενενήντα και ενενηκοστός.

Κύριε , μας ενοχλείτε…

Θηλυκά ουσιαστικά σε -ηΤα αρχαιόκλιτα σε θηλυκά σε –η ονομάζονται έτσι επειδή ακολουθούν την αρχαία ελληνική κλίση στο πληθυντικό αριθμό, αλλά και στη γενική, η οποία σχηματίζεται με δύο τρόπους: π.χ. της πόλης και της πόλεως (ο δεύτερος τρόπος δε χρησιμοποιείται πλέον στον καθημερινό λόγο)

Αρχαιόκλιτα θηλυκά σε -ηΕνικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Ονομ. η κυβέρνηση η πόλη

οι κυβερνήσεις οι πόλεις

Γεν. της κυβέρνησης της πόλης

της κυβερνήσεως της πόλεως

των κυβερνήσεων των πόλεων

Αιτ. την κυβέρνηση την πόλη

τις κυβερνήσεις τις πόλεις

Κλητ. κυβέρνηση πόλη κυβερνήσεις πόλεις

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται τα:Προπαροξύτονα: δύναμη, απόφαση,

αφαίρεση, σύνταξη, άποψη, Ακρόπολη, κ.ά.

Παροξύτονα: σκέψη, λύση, γνώση, πράξη, τάξη, ψύξη, κ.ά.

Λόγια κλίση θηλυκών σε -οςΤα ουσιαστικά αυτά έχουν τις ίδιες καταλήξεις με τα αρσενικά σε –ος.

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Ονομ. η διάμετρος η οδός

οι διάμετροι οι οδοί

Γεν. της διαμέτρου της οδού

των διαμέτρων των οδών

Αιτ. τη διάμετρο την οδό

τις διαμέτρους τις οδούς

Κλητ. διάμετρε οδέ διάμετροι οδοί