1

အခနး (၁ )

Remote Sensing ၏ မတဆက နဒါနး

မာတကာ

၁.၁ နဒါနး

၁.၂ Remote Sensing း အဓပါယဖငဆချက

၁.၃ သမငးေကာငး အမြ င

၁.၄ Remote Sensing က အဘယေက ာငသးရပါသနညး။

၁.၅ အာကာသမ ကည ေလလာရနလအပခြ ငး

၁.၆ အချ အသးပြ မများ

2

၁.၁ နဒါနး

ြပးခေသာ ဆယစ စအတငး သင၏ပတ၀နးကျငနယပယမ သစေတာများဖးလမးမ မညသမညပ

ေြပာငးလသားသညက စစမးေမးြမနးြခငးခရမညဟ စတကးကညလကပါ။ ဤသေသာ ပေရာဂျကများ

သည ေနရာများစာတင အမနတကယ လအပြပး လနစာမ အေရးကးလေပသည။ ၄ငးြပင

ဆးဖြ တချကချသများ (Decision Makers )မ ဆးဖြ တချကများ (Policy Decisions) ချမတ ငရန အတက

ဤသေတသနလပငနးမျ းများ၏ ရလဒများက အ ေခြ ခသေဘာတရားများအဖြ စ ရဖနရခါ အသးပြ

ကပါသည။

တာ၀နတစရပအေနဖြ င စဥးစားကညေသာအခါ များစာေသာ ေမးခနးတ ေမးစရာရလာ၏။

မညသေသာ သတငးအချကအလကမျ း လအပပါသနညး။ မညမ အချန အတငးအတာအတက ဤသတငး

အချကအလကမျ း လအပပါသနညး။ သင၏ သေတသန နယပယသည မညမ ကျယဝနးပါသနညး။

သေတသနပ ေရာဂျက အတက မညသညပစညးများရရ ငပါ သနညး။ ကနကျစရတမညမ ရမညနညး။

အေ က ာငးအရာ ကစများစာတင ဤေမးခနးများ၏ အေ ဖြ များသည သာမနလ တစေယာကအတက

(သမဟတ ေကာငးစာဖ စညးထားေသာ သေတသနအပစတစခ အတကပင) ေဆာငရကရနမဖြ စ ငေသာ

ကစရပများက လပေဆာင ငရန၊ အချနအတငးအတာ င ေနရာအကျယအ၀နးတက တငးတာ

ကည ေလလာခြ ငး များအတက လအပချကများကပေဖာ သတမတေပး ငသည။

ထပေလာငးေပြ ာဆရလ င လစမးအား င ဘ ာေရး အေ ခြ အေနသည ကငးဆငးေလလာရနလအပသည

သေတသနလပငနးများက သမား းကျ နညးလမးများသး၍ ေဆာငရကရန မဖြ စ ငေချ။

စမကနး ေဆာငရကသများ၊ ဆးဖြ တချကချသများ၊ သေတသများသည ဤပြ ဿနာက များစာ

ရငဆငေနရသည။ ထေကာင Remote Sensing က ကနကျစရတသကသာေသာ လကနကအဖြ စ

အသးပြ ကာ သေတသန လပငနးများ လပေဆာငခြ ငး စမကနးများေဆာငရကခြ ငး၊ ဆးဖြ တချကများ

ချမတခြ ငးများက ေဒသခ၊ ေဒသဆငရာ င အခြ ားေနရာများအတက အသးပြ လကရသည။ Remote

Sensing သည အယအဆသစတစခ မဟတဘ လနခေသာ ဆယစ စများစာကပင တငကျယစာ

အသးပြ ခက ပ းဖြ စသည။ သေသာ နညးပညာ၏ လကရ အကျ းေကျးဇးသည ကနကျစရတ

သကသာေစခြ ငးဖြ စပ း Remotely Sensed data များသညလညး ေဒသခ င ေဒသခဆငရာ

အစးရများ၊ ေကျာငးများ၊ တကသလများ၏ စတ၀ငစားဖယရာ အလပများ၊ သေတသန

ေဆာငရကချကများက ပမေဆာငရက ငရနအတက ဆေဆာင ငစမးေသာ နညးလမးတစခဖြ စပါသည။

ထေကာငစတ၀ငစားဖယရာ Remote Sensing ခရးေလးတစခက သငအား ေခ ေဆာင

သားပါရေစ။

3

၁.၂ Remote Sensing (အ ေ၀းမ အာ ခစးစမးေလလာခြ ငး)

Remote Sensing ဆသညမာ အဘယနညး။

အဓပါယဖငဆချက

Remote Sensing ဆသညမာ ေလလာစးစမးလသည အရာ၀တ ၊ ေနရာေဒသ

(သမဟတ) အဖြ စအပျကတစခတ င တက ကထေတ မမရေသာ ကရယာတစခမဖမးယရရသည

data များက ေလလာဆနးစစ၍ ၄ငးအရာ၀တ များ၊ ေနရာေဒသ င အဖြ စအပျကတ၏

သတငးအချကအလကများက သပနညးကျ ေလလာစးစမးခြ ငးပငဖြ စသည။ (Lillesand & Kiefer)

အ းရငးဆးေပြ ာရလ င Remote Sensing သည ေလလာစးစမးလသည အရာ၀တ အား

အမနတကယထေတ ခြ ငးမရဘ သတငးအချကအလကများအား ရယသညနညးပညာပငဖြ စပါ

သည။

၁. ၃. သမငးေကာငးအမြ င (Historical Perspective)

အစဦးတင လသားများသည ကမာေမြ ကး၏ ကျယပြ နေသာ အမြ ငက ရရရနအတက

တစခတညးေသာ နညးလမးမာ သစပငတစပငေပ သမဟတ ေတာငကနးတစခေပ သ

တကေရာကခြ ငးပင ဖြ စသည။ ေနာကပငးတင က ပတသည ေလပေဖာငးများ (၁၇၉၂): ကငမရာများ

(၁၈၀၀ အလယပငး စများ) င ေလတခနများအား အေပ စး အမြ ငရရေစရန အသးပြ ခကသည။

၁၉၀၆ တင လသားတ၏ စတကးသည ဆနဖရနစစကပငလယ ေအာကတင ေမြ ေလာပြ တေရမ င

၄ငးေက ာင ဖြ စေပ ေသာ မးေလာငမတ၏ ရာဇ၀ငတငမညဓါတပများက ေလတစစးေပ ၌

အစအစဥတကျ ချညထားေသာ စနေပါငး တစဆယခနစခက တညေဆာကပ း ရယ ငသည။

အာကာသေခတ၏အေစာပငး ၁၉၅၀ ခ စများတင သပပညာရငများသည ကမာေမြ အား

စဥဆကမပြ တ ေလလာေစာငကည ငရန Remote Sensing ကရယာများ တပဆငထားေသာ

ဂ လတများအား အာကာသထသ လတတင ငခက သည။ ပထမဆး မးေလ၀သဂ လတဖြ စေသာ

TIROS (Television Infrared Observation Satellite)အား မးေလ၀သ င ရာသဥတက

ေစာငကညခနမနး ငရန ၁၉၆၀ ၌ လတတင ငခသည။ ထအချနမစ၍ လသားတသည ကမာ ေြမအား

လညပတရန ဂ လတေထာငေပါငးများစာက လတတငခက ပ း က ပတ၏ေလထ၊ ေမြ ထ၊ ဇ၀ထ၊ ေရထ

တက စဥဆကမပြ တ အ ေ၀းမ စးစမးေလလာ ငခကသည။

4

၁.၄ Remote Sensing က အဘယေကာငသးရပါသနညး။

(၁) Remote Sensing သည လသားတ၏ အမြ ငစမးအား မေရာကရ ငေသာ လငးအလျားများ၏

စမးရညများ၊ မြ င ငေသာ ေရာငခြ ညတနး (visiable)၊ အနေအာကေရာငခြ ည (infrared)၊

မက ေ၀(microwave) စသဖြ ငတငးတာ ငပါသည။

(၂) ကးမားကျယပြ နေသာ ပထ၀ေဒသတစခအတက အချန ငတေပြ းညဖြ စပျကေပြ ာငးလေနေသာ

သတငးအချကအလကများအား ကနကျစရတ သကသာလယက လျငမြ နစာရရ ငေသာ နညးလမး

တစခလညး ဖြ စသည။

(၃) Remote Sensing သည လသမေရာကေပါက ငေသာ ေဒသများ (ဥပမာ အ ာတကတက၊

အေမဇေဒသ) တမ အချကအလကများ ရရ ငေသာ တစခတညးေသာ လကေတနညးလမး

ဖြ စသည။

(၄) အတငးအတာငယများအတကမ ေမြ ပြ ငမ ေကာငးစာ မမြ င ငသည ေဒသတငး အဖြ စအပျကများ

အားလညး ကညလငပြ တသားစာ မြ င ငသည။ (ဥပမာ း ပြ တေရ များ င အခြ ားေမြ ပြ င

လကဏာများ) အေကာငးဆး ဥပမာမာ သစပငများအစား သစေတာက မြ င ငခြ ငးဖြ စသည။

(၅) အေသးစတကငးဆငးေလလာခြ ငးမပြ ဘ ကနကျစရတ သကသာ၍ လျငမြ နေသာ နညးလမးဖြ င

အေ ခြ ခေမြ ပများ (base maps) တညေဆာက ငခြ ငး။

(၆) ကနပျ တာဖြ င လယကစာ တကချက ငပ း GIS ဖြ င အခြ ားပထ၀အေ ကာငးအရာများက ေပါငးစပ

ငခြ ငး။

၁.၅ အာကာသမ ကည ေလလာရနလအပခြ ငး

မညသညအတကေကာင အာကာသမ ကမာေမြ ပြ ငက ကည ေလလာရနလအပပါသနညး။

က ပတ၏စတတင ပထမဆးေပ ထကလာေသာ ေမးခနးသည “က ပတသည ကမာ ေမြ ကး

အေ က ာငး ေလလာ ငရန ကမာေမြ ြပငမ မညသညအတကေကာင ေ၀း ေ၀းသားမလ” ဟ၍ဖြ စပါ သည။

ပပကားချပတစခသည စကားလးေပါငးများစာက ေဖာေဆာငေပး ငပါသည။ မညမ အသဖယရာ

ေကာငးလကပါသနညး။

အာကာသမ ကယထားေသာဓါတပများသည အရာ၀တ တ၏ ေနရာ၊ အရယအစား င ၄ငးတ၏

ဆက ယမများအေက ာငး သတငးအချကအလကများက ၄ငးတ၏ သဘာ၀အားဖြ င တကျစာ ေဖာေဆာင

ေပးပ း ၄ငးတေဖာပြ ေပးေသာ အေနအထား သတငးအချကအလကများသည က ပတအား အရာ၀တ

များကသပင မနးဆသရေစသည။ တနညးအားဖြ င ဤအရာ၀တ များသည အဓပါယ အမျ းမျ းဖင

ဆ ငေသာ ဇာတလမးတစပဒ ကေပြ ာပြ သည။ လသားတသည အဆပါ ေကာငးကငဓါတပများမ သတငး

5

အချကအလကများ ရယခြ ငး၌ ကမးကျငကေပရာ က ပတ၏ ေမးရာပါ မြ င ငစမး င စတစမးအင

တေကာင အမြ ငအာ ပေထးေစ ငေသာ မြ ငကငးမျ းက ေဖာေဆာငရာ၌ပင အနညးငယေသာ အခက

အခမ သာ ေတ က ရသည။ အမြ ငအာ ပေထးေစေသာ မြ ငကငးများမ ရရေသာစမးရညများသည

မညမ စမးအားေကာငးလသညဆခြ ငးက ကနပျ တာ ပ ဂရမများက အသးပြ ခြ ငးဖြ င ဤစမးပကားက

ထပပားေစ ငေသာ လပငနးများက လသားတသည လနစာ လပေဆာင ငစမးရလသည။ ထေကာင

ပငလင ဓါတပတစပသည အမနတကယပင စကားလး ေပါငးေထာငချေသာ အဓပါယက ေဆာငသည

ဆက ခြ ငးဖြ စသည။

အာကာသ/ေလထမ ကယထားေသာ ေကာငးကငဓါတပများသည က ပတက အချနအပငး

အခြ ားလကေသာ၎ငး၊ အရယအစား၊ ဧရယာအကျယအ၀နး၊ အနက င အမြ ငတက၎ငး မြ ငေတ ခင

ရေစပ း ေယဘယျအားဖြ င အခြ ားေသာ နညးလမးများဖြ င ရယ ငရန ခကခေသာ သတငး

အချကအလကများက ရယ ငပါသည။ သေသာလညး ဤေကာငးကငဓါတပများက အသးပြ ငေသာ

က ပတ၏ စမးရညသည ေမးရာပါ ဂဏသတမဟတပါ။

က ပတသည ဤေကာငးကငဓါတပများက အသးပြ ငရနအတက အသအမြ င င စမးရည

တးတကေစရန များစာက းစားရပါမည။

ထေကာငပငလ င Remote Sensing နညးပညာကအသးပြ ၍ data များစေဆာငးခြ ငးသည

အခြ ားနညးလမးပစများ ဖြ င dataများစေဆာငးခြ ငး င ငးယဥလ င များစာေသာ အကျ းေကျးဇးများ

ရရေစပါသည။

ဥပမာများ- ေကာငးကငဓါတပ အချ ၏ အကအညဖြ င Remote Sensing အား ေလလာ

ကညကပါစ။

အကျဥးချ မြ ငကငး (Synoptic View)

ဂ ဟတဓါတပများသည ကျယ၀နးေသာ မျက ာပြ င ဧရယာ၏ ကးမားေသာ

ဓါတပများဖြ စသည။ Remote Sensing စနစ၏ အဓကအကျ းေကျးဇးသညသတမတထားေသာ

ေဘာငအတငးရ ကျယ၀နးေသာ ဧရယာက မြ ငကငးချ ငစမးပငဖြ စသည။ အဆပါ ေဘာင၏အကျယ

(swath width) သည SPOT ဂ ဟတအတက ၆၀ km x ၆၀km ဖြ စ ငပ း Landsat ဂ ဟတအတက

၁၈၅ km x ၁၈၅ km ဖြ စကာ MODIS ဂ ဟတအတကမ 3000 kmအထကျယ ငေပသည။

မြ ငကငးချ ခြ ငးေကာငပင ေနရာအေနအထားပျ ခြ ငး င အရာ၀တ တ၏ အကျယအ၀နး

ဆကစပေနပများသည ပ၍ရငးလငးပြ တသားေသာ အဖြ စအပျကများဖြ စသည။ (အထးသဖြ င

ေမြ ပြ ငလကဏာ၊ အဏ၀ါ လကဏာ င ေရခပြ ငလကဏာများ၏ သငပြ ငလကဏာကးများ)၊ ဇ၀ဆငရာ

ကမာေမြ ထချပဆငရာ၊ ေရထဆငရာ၊ ေမြ ထ၏သငပြ ငလကဏာဆငရာ အခြ ငးအရာကးများက

6

ထငရားစာ ေဖာထတ ငခသည။ အာ ခကရယာများ တးတကလာမအေပ မတညပ း အချ ဂ ဟတများ

သည ေဒသတစစတတစပငးတစခမ ကမာပတလညထ လနစာ က းမားေသာ အမြ ငချ ခြ ငးက

ေပးစမးသည။

ပ (၁.၁ A) တင စေကးအချကအလက တကထတခြ ငးက ေဖာပြ ထားပ း ပ(၁.၁ D)တင

သတမတထားေသာ ဧရယာ အကျယအ၀နးအတငးရ ဓါတပတင အေသးစတ အချကအလကများက

မြ ငရသည။

ပ (၁.၁ A လက၀ဘက အေပ ပ) ကေသချာစာကည ေသာ အ ယ သမဒရာက သငမြ င ငပ း

အာရတက၏ ေဒသေတာေတာများများကပါ တပ ငနကတညး မြ င ငပါသည။ သေသာလညး အေသးစတ

မြ င ငစမးများမရေချ။

ယခ ေနာကတစပ (ပ ၁.၁ B လကယာဘက အေပ ပ) က ကညကပါစ။ မ ေတာ၏

ပေထးေနေသာ လမးမများ၊ လေန၀နးကျငများ အစရသညတက သငမြ ငမည။ ထေကာင ဤဓါတပသည

ပ းခေသာ ပ င ငးယဥပါက ပ၍ အေသးစတေသာ အချကအလကများက ေပးမည ဖြ စသည။

သေသာလညး အေဆာကအဦးတစခချငးစကမ မမြ င ငေချ။

ပ (၁.၁ C) လက၀ဘကေအာကပ ကကညကပါစ-

လမးမကးများ သယတနးမက သငေကာငးစာ မြ င ငပ း ထထကပ၍ လမးအကျယ၊ မတညေသာ

အေဆာကအဦပစများ င သစပငကးများအနညးငယကလညး မြ င ငပါသည။ သပေတာမပြ တသားဘး

မဟတလား။ ေနာကဆးပဖြ စေသာ ပ (၁.၁ D)လကယာဘကေအာကပတင ကမာေမြ င ပမနးကပ

လာေသာေ က ာင လနစာေကာငးမနေသာ အေသးစတအချကအလကများအား သငမြ င ငေပသည။

7

လမးများသာမက ၎ငးတ၏ အကျယ၊ လမးများေပ ရ ယာဥများကပင မြ င ငေပသည။ ထေကာင

လတစေယာကသည အေပ စးမကညလ င ပတ၀နးကျငက ပမ၍ နားလည ငေစသည။

ပ (၁.၂ ) ကကညပါ။ ထပတင ပငလယသမဒရာကမး းတနးတေလ ာက ကမာလဦးေရ ပျ ပက

ဂ လတမ ညအချန ကထားေသာ အလငးေရာင၏ပဖြ စသည။ကမာမ ကးများ၏ ညအချနအလငးေရာင

ေမြ ပက NASA ၏ the Defence Meteorological Satellite Program မ ဓါတပများမ ရယခပါသည။

ပ (၁.၂ A) ပငလယသမဒရာ ကမး းတနးတေလ ာက ကမာလဦးေရပျ ပက ညအခါ၌ ဂ ဟတမ

ကယထားပ (Source : NASA)

ပ (၁.၃) မေလးရား ငင၏ တာဝါအနယေ မြ ပြ ေမြ ပ

8

ထပသည Spatial resolution ပရပေဖာစမးအား မတေသာ ကပြ ားသည ဂ ဟတ၏ အာ ခ

ကရယာများမ တညေသာ ဧရယာ နယပယကေဖာပြ သည။

Landsat ဂ လတဓါတပများ(False color composite, spatial resolution 28.5 m) တင ေရက

(အပြ ာေရာင) င သစပငသစေတာများက (အနေရာင) အဖြ စေကာငးစာ ခခြ ား ငသည။ ALOS_AVNIR

ဂ လတ(False color composite, spatial resolution = 10 m)စနစတငမ ပ၍ အေသးစတကာ

မြ စလကတက ေချာငးလကတကများကပင အပြ ာေရာင၊ အေဆာကအဦးများက (စမးပြ ာေရာင) င

သစပငသစေတာများက အနေရာငအဖြ စ မြ င ငပ း ေရ င စကပျ းသး များကားရ အနားသတမျဥးက

ပငမြ င ငေပသည။ IKONOS ဂ လတဓါတပ( True color, spatial resolution = 1m)တင

သစပငတစပငချငး၊ အေဆာကအဦတစခချငးစကပင ပမ အေသးစတ မြ င ငပါသည။ ေရချ /

ေရငနစပေဒသများရ အစအဖများတင မြ ငေတ ရေသာ သစပငများသည လမေတာ/ လမေတာများ၊

(ဒေရေရာကေတာများ ) ဖြ စသညဟေသာ အယအဆကပင ေပးပါသည။

စဥဆကမပြ တ ေစာငကညေလလာခြ ငး (Continuous Observation)

Remote Sensing သည စဥဆကမပြ တ ေစာင ကညေလလာခြ ငးဖြ င လနစာထးခြ ား၍

အေရးပါေသာ သတငးအချကအလကများကလညး ေပးပါသည။ အေ က ာငးခြ ငးရာတစခတညးအား

မတညေသာ အချနအပငးအခြ ား င ကာလရညက ာစာ ေစာငကညေလလာ ငပါသည။ ၎ငးသည

စဥဆကမပြ တ ေစာငကညခြ ငးက ဖြ စ ငပ း တစ စတာကာလချငးစ သမဟတ ရကများအတငး

လများအတငးတင ဖြ စေပ သည ေပြ ာငးလမများက ပေဖာေပး ငပါသည။

ပ (၁.၄) Tonle Sap ေရအင၏ ရာသဥတအလက ေပြ ာငးလမများပ

(Terra MODIS of 250 m resolution : Source GIC)

9

ပ(၁.၄)သည ကေမာဒးယား ငငရ Tonle Sap ေရအငက ၂၀၀၂ ခ စအတငး ရာသဥတအမျ းမျ းတင

Terra MODIS (၂၅၀) မ ကယထားေသာ ပဖြ စသည။ ၎ငးသည ကေမာဒးယား ငငရ အင ငမြ စစနစ

ေပါငးစပရာတစခဖြ စပ း အေရ ေတာငအာရတင အကးမားဆး ေရအငဖြ စသည။

ပ (၁.၄) ၏လကယာဘကေအာကပသည ၂၀၀၂ ခ စ ေအာကတဘာလ ၁၁ ရကတင ကယထားပ း

မးများေသာကာလအတငး Tonle ေရအင င ၎ငး၏၀နးကျငေဒသ အကျယအ၀နးကေဖာပြ သည။

တခြ ားဂ ဟတဓါတပ သးခကမ ကေမာဒးယား၏ ေ ရာသတင ကယထားပ း ေရများစးဆငးသား၍

ကနေရပြ င ကျဥးေ မြ ာငးလာပက ေဖာပြ သည။ သ ဖြ စ၍ ဧရယာကးတစခ၏ ဥတအလက/ အချနအလက

ေပြ ာငးလမဖြ စစဥများက ေလလာရာတင စဥဆကမပြ တ ေစာငကညေလလာခြ ငးသည အလနတရာ

အေရးကးလေပသည။

၁.၆ အချ အသးပြ မများ (Some applications)

(၁) Typhoons

ကနဦးတင ဂ လတများသည ဇလေဗဒပညာရငများက တငဖနးမနတငးများ၏ အေ ခြ အေန င

လမးေကာငးက ခနမနးေစာငကညရနအတက အသးပြ ကပါသည။ ပ( ၁.၅ )သည ၂၀၀၈ ခ စ ဧပ ၁၆

တင နအဂအ မနတငးသည တ တ ငငေတာငပငးဆသ ေရလျားပကပြ သည။ TRMM ဂ လတသည

Precipitation Radar (inner swath) င Microwave imager (outer swath) တကအသး ပြ ပ း

data များက ဖမးယကာ မနတငးအတငး မးေရချနက ပြ ေသာ မနတငး၏ဓါတပများက ကယသည။

မးေရချန အချကအလကများက TRMM ၏ infrared င Visible Scanner တမ ဖမးယရရေသာ

တမများက ေစာငကညေလလာမ ငေပါငးစပသည။ နအဂအ မနတငးသည ဧပ ၁၄ တင အပပငးမနတငး

အမဘ အဖြ စေပြ ာငးလပ း ဖလစပင ငင အေနာကေတာငပငး ဘးလးပငလယက ဖြ တေကျာခသည။ ပ

(၁.၆ )တင ၂၀၀၈ ခ စ ဧပ ၁၅ ရကမ ၁၈ ရကအတငးတကခတေသာ နအဂအ မနတငး၏ဖြ စေပ ပ

အဆငဆငက ပြ သသည။

10

ပ( ၁.၅ ) နအဂအ မနတငး (Source TRMM)

ပ(၁.၆ ) နအဂအ မနတငး (Source MODIS)

11

(၂) ေတာမးေလာငခြ ငး ( Forest Fire)

ေတာမးေလာငခြ ငးက ေစာငကည သရ ငရန င ေတာမးေလာင ပ းေနာက

ပြ နလညရငသနလာမများအား ေစာငကည သရ ငရနအတက Remote Sensing နညးပညာက

အသးပြ သည။ Remote Sensing သညေ၀းကာ၍ ေရာကရရနခကခ ေသာဧရယာများအား

ေစာငကညေလလာခြ ငး င မးေလာင ြခငးဖြ စပားမ ၊ ပြ နပားမတကေစာင ကညသည ေအဂျငစများအား

အသေပးခြ ငး တြဖငကညသည။ မးေလာငလယေသာ ဧရယာ င မးေလာငြပးေသာ ဧရယာက ငးယဥ

ခြ ငးးသည ေတာမးေရ လျားမလားရာ င ေတာမးပျ ငမ အမြ န နးတကသေသာ သတငးအချက

အလကများကေပးသည။

ပ (၁.၇ )Source: MODIS

ပ (၁.၇) တင အနားသတအနေရာငမျဥးသည ၂၀၀၈ ခ စ ဇနန၀ါရလ ၁၁ ရကေနတင ဂ လတ

ဖြ တသနးစဥ ကေမာဒးယား ငငတင ေလာငက မးခေသာ ဒါဇငေပါငးများစာေသာ

ေတာမးေလာငကမးမက ပြ သသည။ ဓါတပတင မးခးများသည ေမြ ာကဖကသေရ လျားသညက

လယကစာ မြ င ငသည။

(၃) ဆနာမ (Tsunami)

ပ (၁.၈) သည ၂၀၀၄ ဒဇငဘာ (၃၀) ရကေနတင Digital Globe ဂ လတမ ကယ

ထားေသာပဖြ စသည။ ပသည အာရတက၊ အငဒနးရား ငင ဆမားတ ား က နးဆယေမြ ာကပငး Banda

Aceh ကမးေခြ ေဒသက ကခတဖျကဆးခေသာ ဆနာမေရလငး ကခတပ း င မ ကခတမပ ကပြ သည။

12

အေပ ပသည ၂၀၀၃ခ စ ဇနလတင ၄ငးဧရယာကပြ ပ း ေအာကပသည ၂၀၀၄ ခ စ ဒဇငဘာ (၂၈ )

ရကေန တင ၄ငးဧရယာ၏ ကးမားေသာပျကစးမကပြ သည။

ပ (၁.၈) ( Source: Digital Globe)

ပ (၁.၉) ( Source: Quick Bird)

13

ပ (၁.၁၀ ) ( Source: Quick Bird)

ပ (၁.၁၁ ) ( Source: Quick Bird)

ပ (၁.၉, ၁.၁၀, င ၁.၁၁ ) တသည ၂၀၀၄ ခ စ အ ယသမဒရာငလျင င ဆနာမေရလငး

တကပြ သည။

14

ပ(၁.၉ ) တင ပမအားေကာငး၍မြ ငလာေသာ ဆနာမေရလငးသည အ ယသမဒရာ၏ကမး ေြခများက ဖြ တ

ေကျာြပးပတ၀နးကျငဧရယာများတငေရလမးမးေနပကပြ သည။ပြ ငးထနေသာေရလငးများ၊ ေရလးများ င

ေရေနာကစးေကာငးများက ဓါတပတငေကာငးစာမြ ငေတ ငပါသည။

ပ(၁.၁၀) သည ဆနာမေရလငး ကခတပ းေနာက ကမးေခြ မေရများပြ နလညေလ ာကျေနပကပြ သည။

ေရလငး၏အမြ ငသည ပ(၁.၉) င ငးယဥလျင အနညးငယနမပါသည။

ပ(၁.၁၁) တငေရများသည ကမးေခြ မ သမဒရာထသလး၀ကျဆငးေနပကပြ သည။ သေသာပတဝနးကျင

ဧရယာ များတင ပျကစးမများ ငလငးဒဏခရမများရသည။ ပြ နလညေလ ာကျေသာ လငးသည ပ(၁.၁၀)

င ငးယဥလျင အနညးငယနမပါသည။

(၄) မးေတာငေပါကကခြ ငး ( Volcanic Eruption )

ယခအခါတင ဂ လတနညးပညာသည ကမာအစနးပငးများတငေသာမ ေပ ေပါကေသာမးေတာင

လပရားမများကေစာငကညရနဖြ စ ငပ း ေပါကကမဖြ စစဥအဆငဆငက စဥဆကမပြ တေစာင ကည

ေလလာ ငပါသည။ ထအပြ င Remotely Sensed Data များသည သပပညာရငများအား မးေတာင

ေပါကကမဖြ စပားပ းေနာက မးေတာငအပငးအစများသည မညသညေနရာများတင မညသမညပ ပျ

သားသညက သတမတဆးဖြ တ ငခြ ငးအားဖြ င တတရက ေဘးအ ရာယကျေရာက ငေသာ အသကအး

အမစညးစမများအား ကာကယတားဆး ငခြ ငးအားဖြ င အခငအလမးများေပးပါသည။

ပ(၁.၁၂)သည ၁၉၉၁ ခ စ င ၁၉၉၈ ခ စတင ပငနာတဘေတာင၏ အေနာကေမြ ာက

ေတာငထပအား ငးယဥေသာ SPOT data ကပြ သည။ အနေရာငသညသစပငသစေတာများ ဖြ စပ း

ပြ ာမနများသည အပြ ာေဖျာေရာငဖြ စကာ ေတာငထပသည ပ၏လကယာဘကေအာကေခြ ပငး တငရ

ေနသည။

၁၉၉၁ ခ စ ဒဇငဘာ ၁၈ ရကတင ကယထားေသာ ပသည မးေတာငေပါကကမ

ဖြ စပားပ းေနာက သစပငသစေတာများ လးဝပျကစးသားပကပြ သည။ ေနာက စအနညးငယစအက ာ

၁၉၉၄ ခ စ၊ ၁၉၉၆ခ စ င ၁၉၉၈ ခ စများတင ကယထားေသာ ဓါတပများသည

သစပငသစေတာများ(အနေရာင)ပြ နလညေပါကေရာကလာခြ ငး ငတးတကေပြ ာငးလလာပ အဆငဆင

တကပြ သည။ ၁၉၉၈ ခ စတင ကယထားေသာဓါတပတင မးေတာငဝေရအငအား ထငရားစာ

မြ င ငပါသည။

15

ပ(၁.၁၂ ) ( Source: ဟာဝငအတကသလ)

ပ(၁.၁၃ ) ဖလစပင ငင ေမယနမးေတာင၏ သးဘကမြ ငမြ ငကငး

16

ပ (၁.၁၃) တင ဂ လတဓါတပက DEM အဖြ စတညေဆာကထားေသာ ဖလစပင ငင

ေမယနမးေတာင ၏ သးဘကမြ ငမြ ငကငးကပြ သည။

(၅) ေရလမးမးခြ ငး( Flood)

Remote Sensing နညးပညာသည ေရလမးမးေသာဧရယာအကျယအဝနးက တငးတာေစာင

ကညရနအတက သာမက ကယဆယေရးလပငနးများက ထေရာကစာ လပေဆာင ငရန င

ေရလမးမဒဏခရေသာကနးေမြ င အေ ခြ ခေဆာကအဦးများ၏ပမာဏက ခနမနးတကချကရနအတက

လညး အသးပြ သည။

ပ(၁.၁၄ )( Source: ITC Multi Hazard Risk Assessment, Guide Book)

ပ(၁.၁၄) သည ဘ ဂလားေဒရ ငင၏ ဂနးဂးမြ စ င ယာမ မြ စဧရယာတကေဖာပြ ေသာ SPOT_

XS ဓါတပဖြ စသည။ဤ မြ စဝမးဧရယာ၏ လပရားေ ပြ ာငးလမသည အသဖယရာ စတငေလာကသည။

မြ စများသည စေပါငးများစာအတငး ၄ငးတ၏လမးေ က ာငးက ကလမတာေပါငးများစာ ေပြ ာငးလ

ငသည။ ဘယဘကအေပ ပ (၁.၁၄ ) က ၁၉၈၇ ခ စ ေရလမးမးမ မတငမ ကယထားပ း

ညာဘကအေပ ပ (၁.၁၄ ) က ၁၉၉၈ ခ စ ေရလမးမးမ ဖြ စစဥအတငး ကယထားသည။

ေရလမးမးမခရေသာဧရယာက ဂ လတဓါတပဖြ င ထငရားပြ တသားစာပြ သ ငခသည။

သငတသည ကမာေမြ က စနစတစခအေနဖြ င ေလလာရနအတက အေ က ာငးခြ ငးရာများ အားလး

င၄ငးတ၏ဆကစပယက ယေနမများအားလးက နားလညထားရပါမည။ အေ က ာငးခြ ငးရာများအားလး

က အကးမားဆးကျယပြ နေသာဧရယာအဖြ စ သငမြ င ငသည ဟဆလ င ဖြ စ ငပါသည။ အခြ ားနညး ဖြ င

ဆရလငက ပတသည အကျဥးချ မြ ငကငးတစခက လအပပါသည။ ဤအကျ းေကျးဇးအပြ င Remote

17

Sensing သည ကမာေမြ ကး၏အပြ နအလနအကျ းပြ ဆကစပေနေသာ သဘာဝကေလလာ ငပ း

Remote Sensing ၏အခြ ားအကျ းေကျးဇးတစခမာ ကမာေမြ ပြ ငေပ တင မတတပရပေန မ ဖြ င

သတမတခခြ ားရန ခကခမညဖြ စေသာ ေမြ ထချပဆငရာ အတနးလက ဖြ စေပ တညရခြ ငး

များ(Lineaments)၊ အတတေရစးေ ကာငးများ (paleo channels) ကသေသာ အေ က ာငးခြ ငးရာများက

ေစာငကညေလလာ ငစမးလညး ရပါသည။

အကျဥးချ မြ ငကငးအပြ င ဂ လတမဓါတပ ကယခြ ငးသည အခြ ားေသာအကျ းေကျးဇးများလညး

ရသည။ကမာေမြ လညပတေနစဥ ဂ လတလမးေကာငးသညလညး အာကာသထတင ေနရာသတမတ

တညရေနေသာေကာင ဂ လတပတလမးတစပတတငးတင ဧရယာအသစတစခကေတ မြ င ငေပသည။

သ ဖြ စ၍ သငသည အချနကာလတစခအတငး ကမာတဝမးလးက ကည ငေပသည။ အကယ၍ က ပ

တသည ေနဗဟပြ ပတလမးေကာငး (Sun-synchronous) ကေရးမညဆပါက ေနေရာငခြ ညက ပ၍

နးကပစာခခြ ားသတမတ ငပ း ကမာေမြ ၏ အမတတစေနရာကလညး အချနအပငးအ ခြ ားအလက

သတမတထားေသာ ေဒသ စေတာချနတငး ပြ နလညေရာကရ ငမညဖြ စသည။

ဤဖြ စရပသည သစပငသစေတာများေပါကေရာကမ၊ ဆး ငးများ အရညေပျာစးဆငးခြ ငး

ကသေသာ ေပြ ာငးလမဖြ စစဥများက ေလလာရာ၌ လနစာအေရးပါပါသည။

18

အခနး (၂ )

အချကအလကများစေဆာငးခြ ငး

မာတကာ

၂.၁ သတငးအချကအလကများ စေဆာငးြခငး

၂.၂ ဂ လတ

၂.၃ ဂ လတပတလမးေကာငး

၀င းစနးပတလမး

ကမာ ေြမ ငအတလကပါလညပတေသာပတလမး

၂.၄ အာ ခကရယာ (sensor)

၂.၅ အာကာသယာဥများ (platform)

19

၂.၁ သတငးအချကအလကများစေဆာငးခြ ငး (Data Acquisition)

အရာ၀တ တစခကအမနတကယထေတ ရနမလအပဘ ၄ငး၏ သတငးအချကအလကများက

မညကသရရေစ ငမညနညး။

အ ေြဖကရငးပါသည ။ ၄ငးအရာ၀တ ၏ သတငးအချကအလကများက Remote Sensing

ဂ လတကသး၍ စေဆာငးပါမည။

ကမာေမြ က၄ငး၏ပတလမးအတငးလညပတေနေသာ၊ ဂ လတတစစငးမာ အာ ခကရယာ ရပ း

၄ငးအာ ခကရယာသည ကမာ ေြမမျက ာမထပဆငအလငးပြ နေသာ၊ ပျ ေသာ အလငးပမာဏက

အေသးစတဖမးယသည။

ထေကာင Remote Sensing ဆသညမာ အရာ၀တ တစခ၊ မျက ာြပငတစခ သမဟတ

အဖြ စအပျကတစခက ၄ငး ငအမနတကယ ထေတြခငးမရဘ အ ေ၀းတစေနရာမ ေစာငက ညေလ လာ

ြခငးပငြဖစသည။

ယခ ဂ လတများ င အာ ခကရယာများအေကာငးတကျစာသရ ငရန တချကေလာက

တေစတေစာငး ေလလာကညကပါစ။

၄ငးသညအ ေြခအေနတစရပေပ မတညသည။ ကငမရာ၊ laser ၊ ေရဒါ ၊ Sensor ၊

ငလျငတငးကရယာ၊ ကမာဆအားတငးကရယာများ အစရသဖြ ငမတတမးတငကရယာများ တပဆငရန

ရညရယ၍ ေလယာဥ (သ) အာကာသယာဥ (သ) ြဂလတ (သ) သေဘာတစစးက အသးပြ ငပါသည။

၎ငးကရယာများသည အလငး၊ အပ င ေရဒယလငးများ (ရညရယ သတမတထားေသာအရာဝတ မ)

စမးအငများက ေလလာြခငးြဖင လ ပစစသလကေရာငစဥ တနးကခ ြခမးစတြဖာေလလာရာ၌ကည

ြပးဒဂျစတယ ေြမပများ (ပေဖာစနစကအသးပြ ြပး) မရရေသာ သတငးအချကအလကများက ေထာကပ

ကညသည။ သတငးအချကအလကနညးပညာ တးတကလာသည ငအမ ဒဂျစတယလပငနးြဖစစဥ

များက အသးပြ ပ း Remote Sensing နညးပညာသည ထငရားစာ နာမညထကေပ လာရသည။

သေသာလညး ဒဂျစတယမဟတေသာ နညးလမးများက လပငနးလအပချကများေပ မတည၍

အသးပြ လျကရပါသည။

၂.၂ ဂ လတ ( Satellite)

ဂ လတဆသညမာ ဂ လရလတစစငးကသပင မမထကပမက းမားေသာ အခြ ား အရာဝတ

တစခကလညပတေနေသာ အရာတစခပငဖြ စသည။ လကသသဘာဝအေလာက ဖြ စေပ ေသာ ဂ လတ

များသညလညး ကမာေမြ ကလည ပတေနကသကသ လတ ပြ လပထားေသာ ဂ လတေပါငးများစာ သည

လညး ကမာကလညပတေနကပါသည။

20

ကမာေမြ က ပတလမးတစခမ ပတေနေသာဂ လတတစစငးသည အာ ခကရယာ တစခပါရပ း

၎ငးကရယာသည ကမာေမြ မအလငးပြ နေသာ၊ တစဆငပလတေသာ အလငး၏ ပမာဏက တငးတာခြ ငး

အားဖြ င ဖမးယ ကကး ငပါသည။

ပ(၂.၁) သည ၂၀၀၆ ခ စဇနနဝါရလ ၂၄ တင JAXA (Japan Aerospace Exploration

Agency) မ လတတငေသာ H-11A လနးပျယာဥက တငေဆာငထားသည ALOS ဂ လတ၏ပဖြ စသည။

ဂ လတတင PRISM, AVNIR-2 င PALSAR ကသေသာ Remote Sensing ကရယာများပါရသည။

ပ ( ၂.၁ ) ALOS ( Source; JAXA)

ကမာေမြ ကပတ၍ ဂ လတ ေရလျားသားလာေသာလမးေကာငးကပတလမး (Orbit) ဟေခ

သည။ ထေကာင ဂ လတတစစငး၏ ပတလမး ငအာ ခကရယာများအေက ာငးက တေစ တေစာငး

ကညကပါစ-

ဂ လတပတလမးများ ( Satellite Orbits)

ကမာေမြ ၏ ဆငငအားသည ဗဟခါအားကဟနချကညေစေသာေကာင ဂ လတတစစးသည

ပတလမးတစခ တညးတငအချနကာမြ ငစာ တညရေန ငပါသည။ ဂ လတများသည ေလ၏တနးကနအား

မရေသာ ေလထ၏အပြ င ဘကတငရေနကေသာေကာင အနားရားဥပေဒသအရ ဂ လတတစစငး၏

အမြ န နးသည ကနးေသဖြ စ၍ ကမာေမြ က စေပါငးများစာကာသညတငေအာင ပတလမးတစခဖြ င

လညပတ ငပါသည။

ကမာမ ေဝးကာသားေသာအခါ ကမာဆငငအားသည ေလျာနညးသားသည ငအမ ပတလမး

အလျငသည တးတကလာေသာေကာင ဗဟခါအားသညလညး တးတကလာသည။ ထေကာငစအားြဖင

ကမာေမြ မ (၈၀၀) Km အကာတငကမာကပတေနေသာ ဂ လတတစစငးသည အလနများပြ ားေသာ

21

ကမာဆငငအားက ရငဆငရပ းလအပေသာ ဗဟခာအားကဖြ စေပ ေစ ငရန အလနကးမားေသာ အဟန

ဖြ င လညပတရသည။

ကမာေမြ ငအတ လကပါလညပတေသာပတလမး ( Geostationary Orbit)

ကမာေမြ ငအတ လကပါလညပတေသာပတလမးဆသညမာ ကမာလညပတသည ငအမ

လညပတပ း ကမာေမြ မကညလ င ဂ လတသည အမ တေစတညေနရာ တစခတညးသာတညရသည

ပတလမးဖြ စသည။ ကမာေမြ ငအတလကပါလညပတေနေသာ အမြ န နး၊ လားရာတ င တညစာ

လကပါ လညပတေနသည။ ေမြ ပြ ငမေလလာ ကညေနသ တစေယာကအတကမ ဤဂ လတသည

ေကာငးကငတငတစေနရာတညး တညေနသညဟ မြ ငရ ငသည။

ပ (၂.၂) Source; Wiscomsin – Modison တကသလ

ကမာေမြ ငအတလကပါလညပတသညဂ လတများ၏ဥပမာများ

-Himawari – 5 (Gms – 5 ) ; JAXA ( မးေလဝသဂ လတ) ၁၉၉၅- မတလ ၁၈ ရက

-EDUSAT ; ISRO ၊ ပညာေရးဆကသယေရးဂ လတ ၊ ၂၀၀၄ စကတငဘာ၂၀။

-INSAT- အ ယ ငင DTH, VPT, င DSNG ဆကသယေရးဂြ လတ ၂၀၀၇ ခ စ စကတငဘာ ၂

ရက ဝင းစနးပတလမး သမဟတ ေနကဗဟပြ လညပတေသာပတလမး (polar Orbit/ Sun –

Synchronovs (Orbits)ေမြ ာကဝင းစနး င ေတာငဝင းစနးက ဖြ တသနးလညပတေသာ ပတလမးက

ဝင းစနးပတလမးဟ ေခ သည။

22

ပ ( ၂.၃ ) Source ; Wisconsin – Madison တကသလ

ဝင းစနးပတဂ လတများသည တစကမာလးမြ ငကငးက ေပးစမးပ း ဝင းစနးအနး မျဥးမတ

အတငး ( အမနတကယ ဝင းစနးပတလမးအစစသည ၉၀ တမးေစာငးမရသည) လညပတကာ

ပငလယေရ မျက ာပြ ငအထက ၇၀၀ Km မ ၈၀၀ Km ထတင လညပတသည။ ဤဂ လတများသည

ေနကဗဟပြ ၍ လညပတေသာပတလမးတင လညပတသည။

ဂ လတသည ေနစဥအေကတာ င လတကျ မျဥးတစေကာငးစက တညေသာ ေဒသစေတာချနတင

ဖြ တသနးသည။ ဆလသညမာ စတစ စ၏ မညသညရာသဥတမဆ တညေသာေနစေတာချနတင

တကျစာ ဖြ တသနးသည။ ဤဝေသသသညပမနအချကအလကများ စေဆာငးခြ ငးက အချနအတအကျ

ေသာလညးေကာငး၊ ကာလရည ငးယဥ အချကအလကများစ ေဆာငးခြ ငးကလညးေကာငး၊ လပေဆာင

ငသည။ေနကဗဟပြ လညပတေနေသာ အာကာသယာဥများသည ကမာကး၏ မျက ာပြ ငအား

ေခါကတေခါကပြ န လညပတ ငရန တစရကလ ငတစဒဂရခန ေပြ ာငးလလညပတရသည။

ဥပမာ - Advanced Land Observing Satellite ( ALOS)

ALOS က ၂၀၀၆ ခ စ ဇနနဝါရလတင Japan Aerospace Exploration Agency မ လတတငသည။

၎ငးသည အေကတာ၏ အထက ၆၉၁. ၆၅ ကလမတာတင လညပတေနပ း ၄၆ ရကလင

တစကမပြ နပတသည။

၎ငးသည ေနကဗဟပြ ပတလမး ေကာငးအတငး လည ပတသည။

၎ငးသညကနးေ မြ အသးချ ေမြ ပေရးဆခြ ငး၊ သဘာဝေဘးအ ရာယ ေစာငကညခြ ငး၊ ေမြ ပြ င င

သတ တငးထက အရငးအမြ စများ၊ ဇဝရငးမြ စများ၊ အဏဝါေဗဒ၊ စကပျ းေရး စသညတအတက

အသးဝငသည။

23

အခြ ားဝင းစနး ပတလမးသားဂ လတများ

LANDSAT 7 ; ကမာေမြ ကေစာငကညေလလာေသာ ဂ လတ ၁၉၉၉ ခ စဧပ လ ၁၅ ရက။

IRS - 1A ; ကမာေမြ က ေစာငကညေလလာေသာ ဂ လတ ၁၉၉၈ ခ စ မတလ၁၇ ရက။

၂.၃ အာ ခကရယာ

အာ ခကရယာသည လ ပစစသလကေရာငစဥ၏ စမးအငအေခြ ေနက တငးတာေသာ

ကရယာဖြ စပ း ၎ငးစမးအငများက ကရယာတစခဖြ ငပတ၍ရေသာ သ ေ ကတအဖြ စသ ေပြ ာငးလ

ေပးသည။ အာ ခကရယာများသည အသးပြ မအေပ တငမတညပ း စမးအင၏တကျေသာ ပမာဏ

တစခက တငးတာ ငရန တးတကေပြ ာငးလလာကသည။

Note : ဤေနရာတင က ပတသညအလငးပြ နခြ ငး င အလငးယငြခငးတအကား တစတရာ

ခြ ားနားမမရဟ မတယရ မည။

ဂ လတတစခစသည အာကာသယာဥ ( Platform ) တစခဖြ စပ း၎ငးသည ကမာေမြ မလာသည၊

အလငးပြ နေသာ၊ အလငးလတေသာ၊ အလငးပျေသာ၊ ( Visible Light ) အနေအာကေရာငခြ ည

(Infrared) အလငးယငခြ ငး င လပစစသလက ေရာငစဥများ၏ စမးအငပမာဏက တငးတာရနအတက

အာ ခကရယာများက သယေဆာငထားသည။

ပ (၂.၄) ပ (၂.၅) သည Remote sensing ကရယာ ( ၃ )မျ းကသယေဆာငထားသည ALOS

ဂ လတ ( JAXA) ၏ ပဖြ စသည။

အာ ခကရယာ တစခချငးစသည အလငးေရာငစဥတနး၏ ေသးငယေသာအစတအပငး

များကသာပေဖာ ေပး ငသဖြ င ပရပဖမးကရယာ (Sensor) တစခစတင အာ ခ ကရယာ

အေ မြ ာကအများက တပဆငထားကသည။ ဥပမာအားဖြ င AVHRR ပရပဖမးကရယာတင

သာမနမျကစဖြ င မြ င ငေသာ အလငးေရာငနယ (Visible region) က တငးတာေသာ

ပရပဖမးကရယာ စခ င အနေအာကေရာငခြ ညနယ (Infrered region) က တငးတာေသာ ပရပဖမး

ကရယာ စခ ( အတငးတငေနာကထပ စခထပပါပ း) ပါရသည။

24

ပ (၂.၅) Source :JAXA

PRISM ; Panchrotic Remote – Sensing Instroment for Stereo mapping.

PALSAR ; Phased Array type L- band Synthetic Aperture Radar .

AVARR ; Advanced Visible and Near Infrared Radiometer type 2.

၂.၄ အာ ခကရယာများက သယေဆာငထားေသာယာဥ ( Platform )

အာ ခကရယာများက သယေဆာငထားေသာ ယာဥများက ေစာငကညယာဥ (Platform)

ဟေခ သည။ စပြ ေစာငကညယာဥ များသည ဂ လတများ င ေလယာဥများဖြ စသည။ သေသာအေဝးမ

ေစာငကညေလလာ ရနအတကခပနမနမ အမြ ငတငလတတင ထားကေသာ မးပျပေဖာငးများ၊

ေရဒယစနစဖြ င ထနးချ ပ ငသည ေလယာဥငယများလညး ပါဝငကသကသ ေမြ ပြ င

ေထာကလမးေရးအတက အထပမြ ငကနတငယာဥများ၊လငစငများလညး ပါဝငပါသည။ အသးပြ သည

ယာဥ၏ အမျ းအစားကသတမတသည အဓကေသာချကမာ မြ ငကငးကညလငမက သတမတမည

အမြ ငဖြ စပ း ၎ငးသညေစာငက ညယာဥတင အေသတပဆငထားေသာ အာ ခကရယာ၏ လ ပတပြ က

မြ ငကငး အကျယေပ တင မတညသည။

ပ (၂.၆) Source း CCRS

ပ (၂.၇) Sensor များကတပဆင သယေဆာငထားေသာယာဥများ (Platforms)

25

၃. Remote Sensing ဆငရာ အေခြ ခ အချကများ

( ၃-၁ ) စမးအင၏ အရငးအမြ စ

26

အခနး (၃ )

Remote sensing ဆငရာအေခြ ခ အချကအလကများ

မာတကာ

၃.၁ စမးအင၏အရငးအမြ စ

၃.၂ Camera များမညသအလပလပသညကေလလာကပါစ

၃.၃ Remote sensing အမျ း အစား များ

၃.၄ Remote Sensing ၏အစတ အပငး င ပါ၀င မအဆငဆင များ

၃.၅ လပ စစ သလကေရာင စ

၃.၆ အ ေ၀း မ အာ ခ စ နစ အတက အသး ြပ ေသာ လငး အလျား များ

၃.၇ လပ စစ သလက စမး အင (radiation) ၏ အပြ န အလန သကေရာက မ များ

၃.၈ ေရာငစဥဆငရာအမတအသား

၃.၉ အေဝး မအာ ခစးစမးေလလာခြ ငးဖြ ငရရလာေသာ အချကအလကများ

၃.၁၀ ပရပအရညအေသးများ (Resolution)

27

၃.၁ စမးအင၏ အရငးအမြ စ

Remote sensing စမးအင၏ အရငးအမြ စ

Remote sensing အတက စမးအင ၏အရငးအမြ စ မညသညေနရာ မ လာသနညး။

လပစစသလကစမးအင င ြဖာကးခြ ငးတ၏သသာအထငရားဆးေသာ စမးအင အရငးအမြ စမာ

ေနေရာငခြ ညပငဖြ စပါသည။ ကမာေ မြ မျက ာြပင၏ အ ေ၀းမ အာ ခ စးစမေလလာမ ကစရပ များ၏

အစကနဦး စမးအင အရငးအမြ စ က ေနေရာငခြ ညမ ပပးေပးပါသည။

ဖတ ခ ြပးသညအတငး သငေရာ Remote sensing ပညာ ရပက အသးချေနပါသလား။

အဆပါ စကားစများ( Remote sensing) သည နညးပညာရပဆနေသာလညး အယအဆမာ ေနစဥ

လပေဆာငေနေသာ လပငနးေဆာငတာများ င ဆငဆငတပါသည ။

Remote sensing device (အ ေ၀းမ အာ ခ စးစမးေလလာမကရယာမာ ေနေရာငြခညမ

ဖြ ာထကလာေသာ ေရာငခြ ညများ (radiation) များက စးစမးေလလာ ငရန အတက က ပတ

လသားများ၏ မျကလးများပင ဖြ စပါသည ။

ေနေရာငခြ ညမ လာေသာ မြ ငေတ ငသည အလငးတနးများ ( visible light) က ဖမးယြပး

ပတ၀နးကျငမ သာမနမျကစြဖင ြမင ငေသာစမးအင ( visible energy ) များက အလငးြပနေစပါသည ။

Remote sensing system ဆသည မာ ပေဖာေပးေသာ စမးရညပငဖြ စပါသည ။

ပ (၃.၁ )

လသားများတင Remote sensing system သည ြပနလငးတနးကရယပ း

ဥးေ ာကမ ပေဖာေပးေသာ စနစ က အေခြ ခ ပါသည ။ က ပ တ၏ မျကစများသည sensor များကသ

28

ပြ မ ငြပး အာ ခကရယာကသ ပြ မ ငေသာ သင၏မျကလးသည စာဖတသညအခါ အလငးြပနမက

လက၍ တန ြပနေပသည။ မျကလးသည အလငးေရာငရရမ ပမာဏ ကလက၍ စာမျက ာေပ မ ြပန

လာေသာ အလငးအေမာငက ေစ ေဆာမပြ ငေပသည။ ၄ငးအချကအလကများက မမ၏အာ ခ

မတဥာဏများမ ခခြ ားစတဖြ ာပေဖာကာ စာရကေပ မ စာလးများကစစညးကာ စကားစများ အဖြ စေပ

လာေပသည။

၃.၂ Camera များမညသ မညပ အလပလပသည က ေလလာ ကပါစ ။

အ းရငးဆး ေြပာရမည ဆပါလ င Remote sensing ဟသညမာ ဓါတပလပငနး အတက ေနစဥ

ငအမ အသးပြ ေနေသာ Analogue and Digital Camera များ၏ လပေဆာငချက အယအဆ

များ င အလနတရာ မ ဆငတလေပသည ။ Camera ဆသညမာ Remote sensing တင အသးပြ

ေနေသာ sensor များ၏ အ းရငးဆး ငေရးအကျဆးေသာပစများပင ြဖစပါသည။ Analogue and

Digital Camera ၏ြခားနားချကဘာေတ ဖြ စမညနညး ။ Analogue သည ဖလငက အသးပြ ပ း

ဓါတပထတလပခြ ငးက ရည နးပါသည။ Analogue and Digital ဓါတပများတင သသာထငရားသည

ကာခြ ားချကမာ ဖလငေနရာတင CCD အစားထး အသးပြ ခြခငးဖြ စသည။ CCD ဆသညမာ

အလငးေရာင အနညးအများေပ မတည၍ ေပြ ာငးလ ငစမးရေသာ အလနတရာမေသးငယလသည

silicon chip ပြ ားေလးပငဖြ စ ပါသည ။ ယငးသည အလငးေရာငက ဖမးယပ း လ ပစစဆငရာ အချကပြ

စနစအဖြ စသ အလငးေရာင၏ ပြ ငးအား ပမာဏေပ မတည၍ အေရာငေပြ ာငးလမ ဖြ စ င ပါ သည။

Camera များမညသ ၊ မညပ အလပလပေဆာင သနညး။

အလငးေရာင ရေသာေနလညခငး အချနအေတာအတငးတင Camera ဖြ င ဓါတပ က

ယေသာအခါ အလငးတနးသည digital sensor array ( digital camera) ( or) piece of film တက

တခတသည။ဤ digital sensor များသည CCD, CMOS င အခြ ားပစညးများကသ Computer

chips များဖြ စပါသည။ (Flash) လပတပြ က ကချကသည ေနေရာငခြ ည ကငးမေသာ အချနတင

အသးပြ သည။ အလငးေရာငေတာကပမများေသာ အရာ၀တ များတင Camera သည အေကာငးဆး

လပေဆာင ငပါသည။( ဥပမာ-ေနေရာငခြ ည အပြ ညအ၀ ရရေသာ အရာ၀တ (သ) မးထနးညထားေသာ

အခြ ားအရာ၀တ (မးလး)။ေနေရာငခြ ည ကငးမေသာ ညအချနများတင Camera မညသလပေဆာင

ပါသနညး? သမား းကျ camera တခ ကသ digital camera တစခတင မြ ငကငး တစခ၏ ပရပက

ဖနတးရနအတက အလငးအနညးအများက ချနညေပး ငေသာ မနဘလးများ အတနး လကပါရပါသည။

ဖလငတစခေပ တင အလငးက ချနညမညအစား အလငးေရာင၏ ပမာဏက

29

ပ (၃.၃)

electric နညးအရ မတသား ငေသာ တစပငးလ ပကး (Semiconductor ) တစခေပ တင ချနညခြ ငး

ဖြ စပါသည။ Digital camera သည အလငးတနးက electrical charges အဖြ စေပြ ာငးလ ေပး

ငေသာ Sensor တစခ ပါ၀ငပါသည။ Computer သညလညး electronic ဆငရာ

သတငးအချကအလကများက digital အချကအလကများအဖြ စ ေပြ ာငးလေပး ငသည။ Camera

တစခတင ပါရေသာ flash သည အလနမနေနေသာ မြ ငကငးများက (film or electronically) ေပ တင

ပမေတာကပလာေစရန အတက ရညရယ၍ ပြ လပထားခြ ငး ဖြ စပါသည။ အနေအာက ေရာငခြ ည

(Infrared camera) ၏ flashes ကလညး အလငးတနး အနညးငယသာ ထတလတေပး င သည

ညအချနတင ဓါတပ ကယရနအတက အသးပြ ငပါသည။အနေအာက (Infrared ) အလငးတနးများက

က ပတလသားများ၏ မျကစဖြ င မမြ င ငပါ။ ၎ငးသည သာမန မျကစဖြ င ြမင ငေသာ

ေရာငစ အလငးတနး၏ အပြ ငဘကမ ေရာငစ တစခ ပငဖြ စပါသည။ ယငး၏ လငးအလျားသည

ပ၍ရညလျားပ း အကာအ ေ၀းအတငးတင ( 700 nm- 300 nm ) ရ ြပး ြမင ငေသာ အလငးတနးထက

ကမ နးနမကျသည။ Camera သည က ပတ မျကစဖြ င မမြ င ငေသာ အလငးတနးများက

ပေဖာလပေဆာင ငပါသည။ အလငးြပန ငေသာ အနေအာက ( Infrared ) အလငးတနးများက

Camera ၏ lens က ြဖတသနးြပး ဖမးယကာ မြ င ငေသာ ေရာငစ လ ငးများအဖြ စ

ေြပာငးလ ငပါသည။ တညေသာ ပရပများေကာင ကြပားခြ ားနားေသာ (pixel resolutions )

များေကာင ပရပများ မတပက ေအာကပါ ပများတင ေဖာပြ ထားပါသည။ Camera (ကငမရာ) တစခ၏

အေသးစပ ဖမးယ ငေသာ ပမာဏက ေခ ဆပ း ယငးတ ြဖင တငးတာ ခပါသည။ ပရပ၏ ( resolutions)

များက ပရပတင ပါ၀ငေသာ အေသးစတ အချကအလကများ ဖြ ငေဖာြပ ငပါသည။ Camera (ကင

မရာ) တစခတင (pixel ) အေရအတက ပများေလေလ အေသးစတ ပ၍ ဖမးယ ငေလေလ

ြဖစပါသည။ကးမားေသာ ပပများကလညး မနမငးေ၀၀ါးြခငး မဖြ စေစဘ ဖမးယ ငပါသည။

ယေနေခတ Camera (ကငမရာ ) အများစ၏ Sensor များသည သနးချေနေသာ (pixels )များဖြ င

ပြ လပ ထားပါသည။ ပရပတစခ၏ (pixels ) အေရအတကများေလေလ ( resolutions) ြမငမားေလေလ

30

ပ (၃.၄ ) Source : Wikipedia

ြဖစပါသည။ Camera (ကငမရာ ) မ ဖမးယ ငေသာ အေသးစတအချကအလက ပမာဏ မညမ

ရသနညး။ မညသည အရာေပ တင မတညေနပါသနညး။ ြပနလငးတနးများက မတသားရန အတကသည

Analogue Camera သည ဖလင အသးပြ ြပး Digital Camera သည CCD က အသးပြ ပါသည။

ေနေရာငခြ ညကငးမေသာ အချနတင flash က အရာ၀တ အား အလငး ကခတရန ေနေရာငအစား

အသးပြ ခပါသည။ Camera (ကငမရာ) တစခ၏ အေသးစတ ဖမးယ ငေသာ ( resolutions)

ပမာဏသည (pixels ) အေရအတက ေပ တင မတညပါသည ။ (pixels ) အေရအတက များေလေလ

အေသးစတ ဖမးယ ငေလေလ ြဖစပါသည ။ အပြ နအလနအားဖြ င အေသးစတဖမးယ ငေလေလ

(pixels ) အေရအတက များေလေလ ြဖစပါသည ။

၃.၃ Remote sensing အမျ းအစားများ

Passive Remote Sensing

ေနသည စမးအင (သ)ေရာငခြ ညဖြ ာထကခြငး၏ မလ ပငမအရငးအမြ စဖြ စသညက က ပတ

ကးကားေဖာပြ ခပ းြဖစပါသည။ ေနသည Remote sensing အတက အလနသငေတာေကာငးမနေသာ

စမးအငအရငးအမြ စအဖြ စ အေထာကအပေပးပါသည။ ေန၏စမးအငသည (Visible, near infrared,

middle infrared) လငးအလျားများအတက ြဖစပါသည ။ ( သ မဟတ ) Absorbed (စပယခြ ငး)

၄ငးေနာက ြပနလညထတလတခြ ငး အတက လငးအလျားများ ြဖစပါသည ။ ( ဥပမာ - LANDSAT

TM, SPOT, ALOS etc..) ။ ထအပြ င Passive remote sensors များသည sensors များဖြ စြပး

ကမာေြမကးမ စမးအငများ ထတလတမ(သ) ြပနလငးတနးများေပ တင မတည၍ အချက

အလကများက အေထာကအပေပးပါသည။ အလငးပြ နခြ ငး င ထတလတခြ ငးအတက ေနေရာငြခညမ

သဘာ၀အတငး ရလာေသာ စမးအငများက တငးတာ ငသည အာ ခကရယာက Passive sensor

ဟေခ ပါသည။ ြပနလငးတနး စမးအင အားလးအတက ေနေရာငခြ ညမ ကမာေမြ ေပ သ အလငးေရာင

ကျေရာကသည အချနတငသာ ပရပသားက ရယ ငပါသည။ ညအချနတင ေနေရာငြခညမ အလငးြပန

စမးအငများ မထတလတ ငပါ။ သဘာ၀အေလာက ထတလတေသာ စမးအငက ေနအချန (သ)ညအချန

များတင ရရ ငပါသည ။ စမးအငပမာဏကလညး လေလာကစာ မတသားထား င ပါသည။

31

Active Remote Sensing

ပ ( ၃.၆ ) Source : JAXA

Active sensor သည ကယပငစမးအင အရငးအမြ စဖြ င အလငးေရာငက ထတလတေပး

ပါသည ။ အရာ၀တ တစခဆသ တက က ကျေရာကလာေသာ ေရာငခြ ညများကလညး Active sensor

ကထတလတေပး ပါသည ။ ဤ Active remote sensing ၏ အယအဆသည Camera (ကင မရာ) ၏

flash လပေဆာငမများ င တညမရပါသည ။ အရာ၀တ တစခမ ြပနကျလာေသာ စမးအငများက sensor

အားဖြ င တငးတာ ပ း ဖမးယ ရရ ငပါသည ။ Active sensor များ၏ ေကာငးကျ းများမာ မညသည

အချနတငမဆ တငးတာမ ရရ ငေသာ စမးရည ၊ အချနတငး ရာသတငးတင ပရပများက ရယ ငေသာ

စမးရညများပင ဖြ စပါသည ။ Microwave remote sensing သည Active sensor ဖြ စြပး မးတမများက

ထးေဖာက ငခြ ငး၊ ညအချနများပါ ပရပများက ရယ ငခြ ငး ဖြ စပါသည ။

၃.၄ Remote Sensing ၏ အစတအပငး င ပါ၀ငမအဆငဆင များ

Remote Sensing ၏ ပါ၀ငမ အဆငဆငများ

Remote Sensing ၏ လပေဆာငချကများက ေအာကပါအတငး လပေဆာင ငပါသည ။

(၁) Data အချကအလကများက ရယ ခြ ငး။

(၂ ) Data အချကအလကများက အစအစ တကျ လပေဆာငခြ ငး င ခခြ မးစတဖြ ာခြ ငး။

(၃) Data အချကအလကများက ေရာေ ာခြ ငး။

(၄) Data အချကအလကများက အနကအဓပါယြပနခြ ငး၊ပေဖာခြ ငး။

(၅) Data အချကအလကများက အသးချခြ ငး။

32

Remote Sensing တင ပါ၀ငေသာ အစတအပငးများ

Remote Sensing တငပါ၀ငေသာ အစတအပငးများက တစဆငြပးတစဆင ကည ေလလာ

ကပါစ။

Remote Sensing အများစရ ဖြ စစ များတင စတ၀ငစားေသာ အရာ၀တ များ င ကလငးတနး အကား

အပြ နအလန အကျ းသကေရာကမများ ပါ၀ငပါသည ။

ေအာကေဖာြပပါ ြဖစစ (၇) ရပ ပါ၀ငပါသည ။

ဤဖြ စစ (၇)ရပသည ြဖစစ များ၏ အစမအဆးအထ ပါ၀ငပါသည။ ေအာကပါအတငး

လပေဆာင ငပါသည ။

(၁) စမးအင၏ အရငးအမြ စ (သ) ေတာက ပေသာ အလငးေရာင

ပစမတ၏ လ ပစစသလကစမးအင၏ အကအည (သ) ယငး၏ အလငးေရာငေပးေသာ

စမးအငသည Remote Sensing ၏ ပထမဆး လအပချက ြဖစပါသည။

(၂ )ေရာငစ ြဖာထကြခငး င ေလထ

Satellite image တစခက ရယရာတင ကယပငအလငးေရာငြဖင ရယ ငေသာ Active

Remote Sensor င ေနေရာငြခညမ ရယ ငေသာ Remote Passive Sensor ဟ၍ ( ၂ ) မျ းရပါ

သည ။

အဆပါ စမးအငမ ရယထားေသာ Target (ေြမပြ ငေပ ရ မညသည အရာ၀တ မဆ ) ထမ

တစဆင ေလထထကြဖတြပး ေလထ ငအပြ နအလန အကျ းသကေရာကြပး ဒတယအေနဖြ င Sensor

ဆသ ြပနလည၀ငေရာကပါသည။

( ၃) Target (ေြမပြ ငေပ ရ မညသညအရာ၀တ မဆ) င အပြ နအလန အကျ းသကေရာကြခငး

ေနစမးအငသည ေလထအလာကြဖတ၍ Target က ထေတ ေသာအခါ ၎ငး ငအပြ နအလန

သကေရာကမ ရသည။၎ငးသကေရာကမမာ ထ Target၏ ဂဏသတ င ြဖာထကမေပ တင

မတညသည။

( ၄) Sensor မ စမးအငက မတတမးတငထားြခငး

အထကတင ေဖာြပထားသညအတငး စမးအင င Target တ အပြ နအလနသကေရာကြပး

ေသာအခါ ၎ငးမြပနထကလာေသာ စမးအင သမဟတ ၎ငး Target မ ထတလတေသာ လ ပစစ

သလကေရာငစဥ ြဖာထကြခငး စမးအငများက စေဆာငး ငရန င မတတမးတငထား ငရန အတက

Sensor က အသးြပ ပါသည။

လပစစသလကေရာငစဥ ြဖာထကြခငး၏ Sensor အစတအပငးတစခမ အလငးြပနလာေသာ

အနေရာငစမးအငက သမးဆညး၍ အခြ ားအစတအပငး တစခမလညး Target မ အလငးပြ နလာေသာ

33

အစမးေရာင အလငးက မတတမးတင ထားပါသည။ထနညးတစာ Sensor ၏ အခြ ားအစတအပငးတစခ

မလညး အလငးြပနလာေသာ အပြ ာေရာငစမးအငက မတယ သမးဆညးထားပါသည။

(၅) ထတလတခြ ငး၊ လကခခြ ငး င လပေဆာငခြ ငး။

ထ Sensor မ မတသားထားေသာ လ ပစစသလက စမးအငက Electronic ပစအရ ေြမပြ င

စခနးသ ထတလတေပးြပး ၎ငး data အချကအလကက ေမြ ပြ ငစခနးမ ဖမးယ ရရကာ လအပေသာ

Processing လပေဆာငမ ြပ လပ၍ Satellite image က ရရပါသည။

ထသအားြဖင ကမာမျက ာြပငမ အလငးြပနလာေသာ လ ပစစသလကတင ပါ၀င

သညအနေရာင၊ အစမးေရာင၊ အနေအာကေရာငြခညများက ေပါငးစပဖ စညးထားေသာ Satellite

image များက ရရပါသည။ ၄ငးပရပများကကညရန သပပညာရငများက ကမာေမြ ပြ င၏ အရာ၀တ များ

တညရေနမ င ေြပာငးလေနမများက ေလလာပါ သည ။

ပ ( ၃.၁၀ )

(၆) ဘာသာြပနဆခြ ငး၊ ပေဖာခြ ငး င ခခြ မးစတဖြ ာ စစေဆးခြ ငး

၎ငး Processing လပထားေသာ ပများက အမြ ငအားဖြ င ဘာသာြပနဆခြ ငးအားဖြ င ၄ငး

Target င သကဆငေသာ သတငးအချကအလကများမာ data များဖြ စ၍ ၄ငးအချကအလကများက

နပါတအစ လက သမးယ ထားပါသည ။

34

ပ ( ၃.၁၁ )

(၇) အသး ချ မ

၄ငးရရလာေသာ Satellite image များက လအပေသာ နယပယတင အသးချ၍ သတငး

အချကအလကများက ရယ ငခြ ငး င ၄ငး image ( ပရပ )တငပါ၀ငေသာ အရာ၀တ များ၏ သတငး

အချကအလကများက ရယ ငသညအပြ င အခြ ားေသာအေသးစတ သပ ငနညးပညာဆငရာ

အသးချမတင အသး ပြ ပါသည။

35

၃.၅ လပစစသလကေရာငစ

မမတ အစားအစာများ ချကပြ တရာ င cell phone များတင အသးပြ ေနေသာ( Microwave)

မာ လ ပစစသလကေရာငစ ၏ အစတအပငးတစခ ဖြ စသည ။ ထအတ လတ၏

မျကစမမြ ငေတ ငေသာ အလငးေရာငများသညလညး လ ပစစသလကေရာငစ အစတအပငးတစခ

ြဖစပ း လတ၏သာမာန မျကစဖြ င မြ ငေတ ငေသာအပငးသည က န ပတ မြ ငရေသာ

သကတနေရာင၏ အေရာငများ ပါ၀ငပါသည ။

λ = c / f

အထကပါညမ ခြ ငးက ကညပါက လငးအလျားသည ကမ နး င ေပြ ာငးပြ နအချ းကျသည ။

( c ) သည (ကနးေသ) ဖြ စြပး အလငး၏အလျငဖြ စ၍ လငးအလျားတပါက ကမ နးပများ၍

လငးအလျားရညပါက ကမ နးနညးသညက ေတ ရရမညဖြ စသည။ အ ေ၀းမအာ ခ data

အချကအလကမ သတငးအချက အလကများက ရယ ငမက နားလညရနအတက လငးအလျား င

ကမ နးအားဖြ ငေဖာြပေသာ လ ပစစသလကဖြ ာထကြခငး၏ ၀ေသသလကဏာများက နားလညရန

လအပပါသည။

ပ ( ၃.၁၇ )

အ ေ၀းမအာ ခစနစအတက အသး၀ငေသာ လ ပစစသလကေရာငစ လငး နယပယများစာ

ရသည ။ ကမာမျက ာပြ ငေပ တငရေသာ အရာ၀တ တငးတင ၎ငး၏တစခ ငတစခ မတေသာ

ပငကယဂဏသတရ၍ စမးအင level မာလညး တစခ င တစခတညမ မရေပ။ ၎ငးက အ ေ၀းမ

အာ ခစနစက အသးပြ ၍ မတညေသာ ဂဏသတများက တငးတာ ငသည။

36

ပ ( ၃.၁၂ )

R e m o t e S e n s i n g ကရယာများက အသးပြ ခြ ငးအားဖြ င အရာ၀တ များမ

အလငးပြ နမစမးအင င အရာ၀တ မ ထတလတေသာ စမးအငများသည လ ပစစသလကေရာငစ ၏

နယပယအတငးရ၍ သာမနလမြ ငေတ ငေသာနယပယမာ အနညးငယသာ ရပါသည။ မမတ၏

ပတ၀နးကျငတင သာမနမျကစ ြဖင မမြ င ငေသာ အခြ ား ( radiation ) များစာရေသး၍ ၎ငးတက

အ ေ၀းမအာ ခ ကရယာက အသး ြပ ၍ ဖမးယ ငကာ အကျ းရစာ လကေတ နယပယတင အသးချ

ငပါသည ။ သာမနမျကစဖြ င ြမငေတ ငေသာေရာငစ ၏ လငးအလျားမာ ( ၀ . ၄ ) မလမတာမ

( ၀ .၇ ) မလမတာအထရ၍ အရညလျားဆးလငးအလျားမာ အနကေရာငရ၍ အတဆးလငးအလျားမာ

( ခရမးေရာင ) ြဖစသည။အ ြပာေရာင၊ အစမးေရာင င အနေရာငများသည ေအခခအေရာငများ ြဖစ၍

အခြ ားေသာအေရာငများက ၎ငးအေခြ ခအေရာငများက အချ းကျေပါငးစပ ြခငးဖြ င ရရ ငသည။

မမတေတ ရေသာ ေနေရာငခြ ည၏အေရာငမာ တသတမတတညးြဖစ၍ အမျ းမျ းေသာ လငးအလျားဖြ င

( v i o l e n t , v i s i b l e a n d i n f r a d )ေရာငခြ ညအစတအပငးများဖြ င ဖ စညးထားသည။

37

ပ ( ၃.၁၃ )

သာမနမျကစဖြ င မြ ငေတ ငေသာ ဖြ ာထကခြ ငးများက သးေမြ ာငဖနတးက အသးပြ ပါက

ေနေရာငသည ၎ငးဖနတးကဖြ တသနး ြပး မလလမးေကာငးမ ေသဖကာ ၄ငးအလငးေရာငသည

မတညေသာလငးအလျားများဖြ င ဖြ ာထကကာ ြမင ငေသာအေရာင အစတအပငးများက ေတ ရ င

သည။

အနေအာက ေရာငခြ ည အစတအပငးများ

ပ ( ၃.၁၄ )

သာမနမျကစြဖင ြမင ငေသာေရာငစ နယပယထက လငးအလျား ပမရညလျားေသာနယပယမာ

အနေအာကေရာငခြ ညနယပယဖြ စ၍ ၄ငး၏လငးအလျားမာ ( 0.7 µm မ 100 µm ) ြဖစ၍

ြမင ငေသာေရာငစ အစတအပငးထက လငးအလျား အဆ ၁၀၀ ပေကာငး သရရသည။

range ကျယ ြပနမေကာင အနေအာကေရာငခြ ညနယပယ အစတအပငး စခ ခခြ ားထားသည။

ပထမတစခမာ near infrad, mid infrad ဟ စပငးခ ြခား ြပး ၄ငးတသည ြမင ငေသာေရာငစ

38

နယပယ င ကပလကရသည ။ ဒတယတစခမာ ( far infrared ) နယပယ ြဖစ ြပး

၄ငး၏လငးအလျားမာ ြမင ငေသာ ( region ) ၏အလနတငရ ြပး (microwave) နယနမတအထ

ဆကစပေနသည။

၄ငး ( region ) အတငး ြဖာထကလာေသာ အလငးစမးအငသည ြမင ငေသာ ( visible င near

infrared ) င ငးယ ပါက အ ေြခခအား ြဖင ကာ ြခားပါသည။ Near infrared radiation သည

ကမာေမြ မျက ာပြ င ေမြ ြပငေပ မ ေနေရာငခြ ညစမးအင၏ ထ က၍ ြပနထကလာေသာ ြဖာထက

ြခငးတစခ ြဖစသည။ ( F a r i n f r a d r a d i a t i o n ) သည ကမာ ေြမမျက ာပြ ငမ

ထတလတေသာ ( radiation ) ြဖစသည။ ၄ငးတင အပ ဟေခ ဆေသာ ( Thermal energy )

ပါ၀ငသည။ Spectrum ၏ Microwave region နယပယသည လငးအလျားအားြဖင ( 1mm မ 1m )

အထရ ြပး လငးအလျားအရညဆး ( region ) က အ ေ၀းမအာ ခစနစအတက အသးြပ ကပါသည။

လငး အလျားတေသာ ( Microwave region )သည သာမန ( infrared region ) ငဂဏသတ

ြခငးတညြပး လငးအလျားရညေသာ ( region ) က ( radio ) ထတလတမတင အသး ြပ ကသည။

၃.၆ အ ေ၀းမအာ ခ စနစအတက အသး ြပ ေသာ လငး အလျားများ

39

Optical remote sensing သည ( visible, near infrad and short-wave

infrared ) များက အသးပြ ၍ ကမာေမြ မျက ာပြ ငေပ က ေနေရာငခြ ည ကခတ၍ အလငးြပနလာ

ေသာ ( radiation ) များက ဖမးယခြ ငးးအားြဖင (image) များက ပေဖာေပးသည။ အမျ းမျ းေသာ

အရာ၀တ များသည မတညေသာလငးအလျားများြဖင အလငးြပနြခငး၊ အလငးစပယက သည။ ထေကာင

၄ငး မတညေသာ ( spectral reflectant signature ) ေကာင ကမာေမြ မျက ာေပ မ မတညေသာ

အရာ၀တ များက ခြခား ငသည။

Thermal remote sensing

၄ငးသည လငးအလျား ( 7 µm မ 15 µm ) ကားတငရေသာ လ ပစစသလကစမး

အငက အသးြပ ြပး ၄ငး ( region ) တင အရာ၀တ မ ထတလတေသာ အလငး၏ အနညးအများပမာဏ

သည ၄ငးအရာ၀တ ၏ အပချန င အလငးေရာင ထတလတ ငမေပ တင မတညသည။

(Microwave remote sensing ) တင ( Active remote sensing င Passive remote sensing)

ဟ (၂ ) မျ း ပါ ၀င သည။

40

( Microwave remote sensing ) တင အသးြပ ေသာ လငးအလျားမာ (1 mm မ 1

m ) အထရသည။ အခြ ား ( Visible infrared region ) င ငးယ က ညပါက ( Microwave

region ) သည ၄ငး ( region )များထကသာလနေသာ ဂဏသတရြပး ၄ငး ဂဏသတ မာ တမဖး

ေနေသာအလာများ ၊ ြမ ခးြမ ေင များက ၄ငးေရာငခြ ညက ထးေဖာက ငေသာလညး၊ လငးအလျားတေသာ

( region ) များက အသးြပ ပါက ( atmospheric scattering ) ကမေကျာလား ငေပ။ ၄ငး

( Microwave region ) ၏အားသာချကေကာင ရာသဥတအမျ းမျ း င အမျ းမျ းေသာ ပတ၀နးကျင

တတင အချကအလကများက စေဆာငး ငပါသည။ ၄ငးအချကေကာင ( remote sensing data ) များ

က စေဆာငးခြ ငးက အကျ းသကေရာကမ ( effect ) ပမေကာငးေစ ငပါသည။

၃.၇ လပ စစသလကစမးအင ( radiation ) ၏ အပြ နအလန သကေရာကမများ

က ပတသသညအတငး ေနသည လ ပစစသလကစမးအင၏ အဓက ( source ) တစခြဖစ

သည။ စငစစအားြဖင အရာ၀တ တစခက ေနေရာငခြ ညထ က၍ ြပနထကလာေသာ အလငးများက

( sensor ) မ အပြ ညအ၀ ဖမးယမ မရရ ငေပ။

ေနေရာငြခညမ ကမာေြမမျက ာြပငေပ သ ထတလတလကေသာ စမးအငများသည ကမာေြမ

မျက ာြပငေပ သ မေရာကမ ေလထကြဖတေကျာ၍ တစ၀ကမ သာရေသာ စမးအငသည ကမာ

ေြမမျက ာြပငေပ သ ေရာကရ၍ အလငးြပနြခငး၊ စပယြခငး င ထတလတြခငးတ ြဖစေပ သည။

ထေကာင ကမာေြမမျက ာြပင င ေနမထတလတလကေသာ အလငးတတနြပန သကေရာကမမာ

တသမတတညးမရပါ။

၄ငးတအထမ ( reflected energy ) ြပနလငးတနးစမးအငသည ( remote sensing ) တင

အလနတရာမ အေရးပါ ြပး၄ငးစမးအငက ( satellite sensor ) မ မတယသည။ ေယဘယျအားြဖင

ေရသည အလငးတနးက ပမစပယ၍ အလငးြပန ငမ ပနညးသကသ သလငးေမြ သည ေရထက

အလငးပြ နမ ပများသည။

ေနေရာငြခညစမးအငမရေသာ စမးအင င ကမာေြမမျက ာြပငတ အပြ နအလန သကေရာကြခငး

က ပတသသည အတငးေနေရာငြခညမ ရရေသာ စမးအငများသည အရာ၀တ မ အလငးြပန

ြခငး၊ စပယြခငး၊ ထတလတြခငး တ ြဖစေပ က သည။ သရာတင မတညေသာ အရာ၀တ များသည စမး

အငထတလတ ြခငး၊ စပယြခငး င အလငးြပန ြခငး တ မတညကေပ။ အဘယ ေကာငဆေသာ အရာ၀

တ က ြပားသည င အလငးစပယ ငမ ကာြခားမေကာင ရရလာေသာ သတငးအချကအလကများ မာ

လညး မတည ငပါ။

41

၁ ။ စကခငး (Vegetation )

ကန ပတသည သစပင၊ ြမကပငတက ကည ပါက အစမးေရာငမြ ငေတ ရသည။ အဘယေက ာင

ဆေသာ ၄ငးတတင ေရာငခြ ယ ဟေခ ေသာ ( chlorophyll ) ပါ၀ငမေကာင ြဖစသည။ ၄ငး (

chlorophyll ) သညအနေရာင င အပြ ာေရာငတက များစာ စပယ၍ အစမးေရာငက စပယမမာ နညးပါ

သည။ ထ ေကာင ရငသနစာ ကးထားေနေသာ အပငများက အစမးေရာငအဖြ စေတ ြမင ြခြ ငး၊

မးေခါငေရရားမေ ကာင ေရရရမနညးပါးေနေသာ အပငတမာ (chlorophyll production )

နညးပါးေသာေကာင ြဖစသည။ ေနာကဆကတအားြဖင ( chlorophyll absorption ) သည

အပြ ာေရာင င အနေရာင စပယ မသည သာမနထက ပမ နညးပါးသည။

အပငသညအဝါ ေရာင (အစမးေရာင ငအနေရာငေပါငးစပခြ ငး) သေပြ ာငးလသားသည။

သရာတင က ပတမမြ င ငေသာ ေရာငစဥနယပယအပငးတင vegetation မအလငးပြ န ငပါသည။

ဤအလငးကအနေအာကေရာင ခြ ညအလငးေခ သည။ ဤစမးအငသညလပစစ သလက ေရာငစဥ

(EMS) ၏အနေအကေရာင ခြ ည နယပယမဝငေရာကလာေသာစမးအငက ဖမးယရန အနေအာက

42

ေရာငခြ ည စကကရယာ (IR) (သ) အာ ခကရယာ (sensor) က အသးပြ ခြ ငး အားဖြ င

မတတမးတင ငပါသည။

၂။ ေမြ ဆလာ (soil)

ေမြ ဆလာအလငးပြ နခြ ငးက လမးမးထားေသာအဓကအချကများမေမြ ဆလာအေရာင၊ စထငးဆ

ပါဝငမ၊ ေမြ သားအေနအထား၊ မျက ာပြ ငကမးတမးမ၊ သေအာကဆဒ ငေအာဂနစပစညး ပါဝငမတ

ဖြ စကသည။

ဥပမာ- ေမြ ဆလာအတငးစထငးဆပါဝငမသည၎ငး၏အလငးပြ နမကေလာနညးေစသည။

ေမြ ဆလာစထငးဆပါဝငမသညေမြ ဆလာေ မြ သား ငမ မ စာဆကစပလကရသည။ ဆလသညမာ ကမး

တမး၍သဆနေသာေမြ ဆလာများသညအမ လလေရစမဝငစးဆငးမ အားေကာငး၍စထငးဆ ပါဝငမနညး

၍ အလငးပြ နမများေစပ း ေကာငးမနေသာ ေမြ ဆလာေမြ သားများသည သာမနအားဖြ င ေရစမ

ဝင ငမနညးပါးပ းအလငး ပြ နမနညးသည။ ကမးတမးေသာေမြ သားရသည ေမြ ဆလာများသည ေကာငး

မနေသာေမြ သားရသည ေမြ ဆလာများထက ပ၍နကေမာငေပ လငမည။ သ ဖြ စပါ၍ ေမြ ဆလာတစခ၏

အလငးပြ နဂဏသတများသည အေ ခြ အေနများ၏ သတမတထားေသာ အတငးအတာ များ အတငး၌သာ

ကကညမရကသည။

43

၃။ ေရ (water)

စကခငးေမြ ဆလာ ငေရတတင အလငးပြ နမ ေလ ာနညးခြ ငးက ငးယဥကညကပါစ။ေရသည

ဝင ေရာကလာေသာေရာငခြ ညဖြ ာထကခြ ငး၏ (၁၀%) နးပါးအလငးပြ န င၍ စကခငးသည (၅၀%

)အထ င ေမြ ဆလာများသည (၃၀ မ ၄၀ % ထ) အလငးပြ န ငသည။ေရသည မျက ာပြ ငအားဖြ င

ခခြ ား င ေသာ အပငးအ ခြ ားထရလပစစသလကစမးအငက အလငးပြ နေစသည။ အထငရားဆး

သငပြ ငလကဏာ သည (near- infrared ) အနေအာကေရာငခြ ညအနးလငးအလျားများ၌

စမးအငစပယသည။ အမြ ငဆး အလငးပြ နခြ ငးက ေနာကကျေသာ (ေမြ ဆေမြ စပါဝငေသာ )

ေရ ငစမးေရာငခြ ယ ရေသာ ေရပါဝငေသာ အပငများမေပးေစပါသည။

၃.၈။ ေရာငစဥဆငရာအမတအသား

ကမာေမြ ကး၏သငပြ ငလကဏာများသည ေနမလာေသာ လပစစသလကစမးအား က

အလငးပြ နခြ ငး၊အလငးစပယခြ ငး၊အလငးထးေဖာကခြ ငး င အလငးထတလတခြ ငးကဖြ စေပေစ

ပါသည။ ကနးေမြ ငေရမျက ာပြ ငမ ဖြ စေပ လာေသာ အလငးပြ နေသာစမးအင ငေသာအလငး၊ NIR

အစရသညတသည ကမာေမြ ကး၏အာ ခစးစမး ေလလာမတင လသများေသာစမးအင တငးတာနညး

တစရပဖြ စေပသည။ ဤမျက ာပြ ငများမ ပြ နလာ ေသာ စမးအငပမာဏသည အရာဝတ များ

ေပ သ ကခတေသာ စမးအငပမာဏ၏ ရာခင နး တစရပေနဖြ င အမ လလ ေဖာပြ ေလရသည။ sensor

က အသးပြ ၍ဖမးယရာတင အရာဝတ တစခက ကခတေသာ အလငး အားလးပြ နလညထက

ေပ လာပါက အလငးပြ နခြ ငးသည (၁၀၀%) န း ဖြ စ သည။ အရာဝတ မျက ာပြ ငမ အလငး ပြ နလာမ

လးဝမရ လင အလငးပြ နခြ ငး က ( ၀% )ဟ ဆ ငသည။ ကစရပအများစတင လ ပစစသလကေရာငစဥ

44

ဧရယာတစခစအတက အရာဝတ တစခစ၏ အလငးပြ နမတနဖးသည ထအစနးေရာကတနဖး စခ

ကားတငရသည။

ေရ၊ သ၊ လမးများ၊သစေတာများအစရသည ေမြ မျက ာသငပြ ငလကဏာများ အတကအလငးပြ န

မအတက အလငးပြ နမရာခင နးတနဖးများက မညသညလငးအလျားများ၏အတငးအတာများအတငး

မဆတငးတာ၍ ငးယဥ ေရးဆေလရသည။ ထသေရးဆေသာပများက ေရာငစဥဆငရာတပြ နမ

မျဥးေကးများ (သမဟတ)ေရာငစဥဆငရာ အမတအသားများဟေခ သည။ စကခငး၊ ကညလငသနရငး

ေသာေရ ၊ ေမြ ဆလာ ာ၊ေရတမပငး င ေနာကကျေသာေရ (အနညအ စများပါေသာေရ ) တကသ ကပြ ား

ခြ ားနားေသာေမြ ပြ င အသငပသ ာနများအတက ေရာငစဥဆငရာ အလငးပြ နခြ ငး မျဥးေကးများက ပ

( ၃.၃၅ ) တငေဖာပြ ထားသည။

အချ လငးအလျားများတင ေမြ ဆလာသည အစမးေရာင စကခငးထကပ၍ အလငးစမးအင

ပြ န ငေသာလညးအခြ ားလငးအလျားများတင ၎ငးသညစကခငးထကသာလန၍ အလငးစပယမ အား

ပမေကာငးမနသည (အလငးပြ နမနညးပါးသည )။

ေရသညအပြ ာေရာငစမးအငနယတင အမြ ငဆးအလငးပြ န၍ ေယဘယျအားဖြ င လငးအလျား

ပရညေလေလအလငးပြ နမေလျာနညး ေလ ေလဖြ စသည။ ေနာကကျေသာမသနရငးေသာေရတင ပါဝင

ေသာ အနညအ စကျမများေ က ာင ၎ငး၏အလငးပြ နမပမမြ ငမားသည။

စကခငးသည အနေအာကေရာငခြ ည အနး (near inferred – NIR ) တင အလငးပြ န င

စမးအားအများဆးဖြ စသည။ မျကစဖြ ငမြ င ငေသာအပငးတငစကခငးသညအစမးေရာငရေသာ စမးအင

အဆငတင အမြ ငဆးသ အလငးပြ နမရသည။

အေ ခြ ခသေဘာတရားအေနဖြ ငအမျ းမျ းေသာမျက ာပြ ငရအရာဝတအမျ းအစားများက၎ငးတ

၏အလငးပြ န နးကပြ ားခြ ားနားခြ ငးအား ဖြ င ထအရာဝတ တစမျ း ငတစမျ းကခခြ ား ငစမးရကသည။

၎ငးအလငးပြ နမခြ ားနားခြ ငးများကအသးပြ ခြ ငးဖြ ငက ပတေတ မြ ငေနကျအရာဝတ များ၏

မျက ာ ပြ ငများ ကခခြ ား ငခြ ငးဖြ စသည။

က ပတသညလငးအလျား စခထကပ၍ သးပြ ေသာအခါ ပရပက dimension များစာပါေသာ

အကကများပါသညမျဥးများဖြ င ေရးဆထားေသာေကာင ေလလာလေသာ အရာဝတ များ အကားတစခ င

တစခပ၍ တသးတခြ ားစတညရေနမကပြ သပါသည။

ပရည ေသာ၊ ပများေသာ လငးအလားများကအသးပြ ခြ ငးေကာင အရာဝတ များကခခြ ား င

ေသာ စမးရညတးတကလာခြ ငးသည ေရာငစဥများ ငဆငေသာေကာငးကင ဂ ဟတ ပရပများ က အာ ခ

စးစမးေလလာခြ ငး ( Multispectral remote sensing ) ၏အေ ခြ ခပင ဖြ စေလသည။

45

၃.၉။ အေဝး မအာ ခစးစမေလလာခြ ငးဖြ ငရရလာေသာ အချကအလကများ

ေကာငးကငဂ ဟတများမအေဝးထနးစနစဖြ င စးစမးအာ ခ၍ ရရလာေသာအချကအလကများ

၏ ထးခြ ားသည ဝေသသလကဏာများ( characteristics of remote sensing data from satellites )

က ပတသည remote sensing ၏အမျ းမျ း ေသာအေခြ ခ သေဘာတရားများက နားလည

သေဘာေပါကေစရန က းစားမညဆပါက (၁) remote sensing ဆသညမာအဘယနညး။ (၂) ၎ငးသည

မညသအလပလပသနညး ။ (၃) လအပချကများ ငပါဝင ေသာ လပငနးစဥအဆငဆငမာ အဘယနညး။

စသညတကသရရနလအပေပသည။

Remote Sensing ဆသညမာအဘယနညး။ ယခဆလ ငက ပတပ၍သလာက ပ ။

ယခေကာငးကငဂ ဟတ( ဆလသညမာ ေကာငးကင ဂ ဟတမဖမးယထာေသာပရပ) မ

ထကရလာသည data အချကအလကများကမညသ ကညမြ ငမညက ဆကလကေလလာကပါစ။

Analog and Digital Images ( Analog င Digital ပရပများ )

ေကာငးကငဂ ဟတမဖမးယ ေသာပရပများ ( satellite images ) ကမေလလာမ ၎ငးတ

မညကသ ေပ ထကလာသညက ေလလာမညဖြ စသည။ ပထမဦးစာ analog င digital ပရပ များ၏

သေဘာတရားမေလလာမ ဓာတပတစပ င satellite imageတစခကားရ ခြ ားနားချကက

စဥးစားကညကစ ။

ပရပဆသညမာအမနတကယ ရေသာ မြ ငကငးတစခထရအရာဝတ များက dimension စခ

ဖြ ငကယစားပြ ေဖာပြ ထားခြ ငးဖြ စသည။ Remote Sensing ပရပများသည အာကာသမ မြ ငရသကသ

ကမာေမြ ကးမျက ာပြ ငရအစတအပငးများကကယစားပြ ချကများဖြ စေပသည။ထပရပများသည Analog

(သမဟတ ) Digital များဖြ စ ငသည။ ေလယာဥေပ မ ဖမးယ ကကးထာေသာ ဓာတပများ (Aerial

photograph) များသည analog ပရပများ၏ဥပမာများဖြ စ၍အလကထေရာနစ အာ ခကရယာ

များကအသး ပြ ၍ရရလာေသာ satellite images များသည digital များဖြ စ ငသည။

46

ေလယာဥေပ မဖမးယ ကကးထားေသာဓာတပများ ( Aerial photographs ) များသည analog

ပရပများ၏ဥပမာများဖြ စ၍အလကထေရာနစအာ ခကရယာများကအသးပြ ၍ရရလာေသာ satellite

images များသည digital ပရပများ ဖြ စကသည။

ေရ တငေဖာပြ ထားသညအတငး satellite image တစခတငဖ စညးချကအားလး ဖြ စကေသာ

လငးလကေတာကပမတနဖးများ ( Brightness values ) , Digital ကနးဂဏနးများ ငအလငးပြ နခြ ငး

ဆသညေဝါဟာရများကထပမ၍ ေလလာကမညဖြ စသည။ ထ ေကာင ဤသေဘာတရားများ၏ အေသး

စတကကညကပါစ။

Pixels ၏သေဘာတရား ဆသညမာ အဘယနညး။

Digital image တစခတငအရာဝတ တခခြ ငးစ၏ပရပအစတအပငးတငး၌ dimension

စခဖြ င တဆကထားခြ ားက pixels များဟေခ ၍ ၎ငးတကေဒါငလက င အလျားလကဖြ င ဖ စညးထား

သည။ Pixel တစခစတစခစတငးသည ကမာေမြ ကး၏မျက ာပြ ငေပ ရ ဧရယာတစခက ကယစားပြ ထား

သည ( ပ ၃.၃၉ ) ။ ၎ငးသည satellite image ေပ တငရေသာ အေသးငယဆးယနစ ဖြ စပ း ထပမ

ပငးခြ ား၍မရ ငေပ။ စဖကမြ ငပရပတငပါရေသာ pixel တစခတငအလငး ၊ အေမာငတနဖး ( သ )

ကနးဂဏနးတနဖး ( intensity value သမဟတ digital value) ငတညေနရာသတမတချကတ

ပါဝငသည။

47

၎ငးတကကနးဂဏနးများ ဖြ ငကယစားပြ ေဖာပြ ေသာအခါ အချကအလက data များသည

digital တနဖးများ ဖြ ငေဖာပြ ၍ ၎ငးတသညကနပျ တာအတငးထညသငးတကချကရန အတကမရ

မဖြ စလ အပေပသည။ ပြ ငးအား ၊ digital င အေရာငေတာကပမတသည ပြ နလညလငစငလာေသာ

radar ပြ ငးအား (သ ) ထတလတလကေသာအနေအာကေရာငခြ ညဖြ ာထကခြ ငး င ေမြ ပြ ငမအလငး

ပြ နလာ ေသာ လငးအလျားတစခထတငေနအဖ အစညး၏အလငး ကသေသာ တငးတာ ငစမး ရသည

ပပငး ဆငရာအေရအတက ( physical quantity ) ကကယစားပြ သည။ ဤတနဖးသည သာမန

အားဖြ င အေသးဆးယနစ ( pixel ) ဖြ င ဖ ထားသည ေမြ ပြ ငဧရယာတစခလး အတကပျမးမ တနဖး

ဖြ စသည။

Pixelတစခ၏ပြ ငးအားသည digital ကနးဂဏနးတစခကသ digitized (မျဥးများဆသားခြ ငး )

လပ ၍သမးဆညးထားခြ ငးဖြ စသည။ တကျစာသမးဆညး ငမ စမးရညေကာင digital ကနးဂဏနး

တစခသည bits ( binary digits ) ၏တကျေသာကနးဂဏနးတစခအေနဖြ ငသမးဆညးထားသည။

- LANDSAT 8 bit ( ‘0’ မ ‘255’ levels ထ )

- ALOS PRISM 8 bit ( ‘0’ မ ‘255’ levels ထ )

-MODIS 12 bit ( ‘0’ မ ‘4095’ levels ထ )

Pixel တစခ၏တညေနရာ ( address ) သည dimension စခရေသာ ပရပတင ၎ငးေဒါင

လက င အလျားလကကသဒနတ( ဆမတများ )ဖြ ငကယစားပြ ထားသည။ ပရပတညေနရာ အေနအ

ထား၏ပထဝဝငေဒသဆငရာ ကသဒနတများ (ဥပမာ -ေလာငဂျကျ င လတကျ င pixel တစခ၏

ေဒါငလက ငအလျားလကေနရာ စခတ က ားတင တစခကတစခ အပြ နအလနဆကစပမရသည။ ေမြ ပြ င

48

ေပ တငရေသာ pixel တစခစ၏တကျေသချာေသာ ပထဝဝငဆငရာ တညေနရာက ၎ငး၏ေဒါင

လက င ဂျသေမတ ဆငရာ တငးထာချကများမ ရယ ငေပသည။ အသးပြ လသသည ေကာငးကင

ဂ ဟတ ဖမးယေသာပရပများ၏ data အချကအလကများကဝယယလပါကမမအလရေသာ နယပယ

ေဒသက သတမတ၍ဝယယရရနငသည။ အချ အချကအလကများသညလတကျ ၊ေလာငဂျကျ ( သ )

အခြ ားကသဒနတစနစဖြ င ပထဝဝငဆငရာ မနကနပ းေသာအချကအလကများကအသးပြ မညသသည

ေကာငးကငဂ ဟတလညပတမ၏ကသဒနတစနစ ဖနတးယရမညဖြ စသည။

ဓါတပတစပ ငေကာငးကငဂ လတမဖမးယရရေသာ ပရပတစခ၏ ခြ ားနားချကသည အဘယ

နညး။ေရ တငေဖာပြ ထားသညအတငးအလကထေရာနစအာ ခကရယာ ဖြ ငဖမးယေသာေကာငးကငဂ ဟ

တ ပရပများသည digital ပရပများ ဖြ စ၍ဓာတပများသည analog ပရပများ ဖြ စသည။

ေကာငးကငဂ ဟတမဖမးယေသာပရပများက digital ကနးဂဏာနးများဖြ ငတဆကထား၍ pixel

တစခစ၏ ေနာကကယတငရေသာ digital ကနးဂဏာနးများ သညထ pixel အတက အေရာငေတာကပမ

တနဖးက ကယစားပြ ေဖာပြ ေပးသည။ ၎ငး digital numbers – DN ( ကနးဂဏာနးများ ) ၏ ထးခြ ား

ချကမာ ပရပလပငနးစဥအဆငဆငကေဆာငရကေပးေသာ software ကအသးပြ ၍ DN တနဖးက

ကငတယေဖြ ရငး ငေသာ၊ သချာနညးဖြ ငခခြ မးစတဖြ ာ ငေသာ၊ေပြ ာငးလ ငေသာ၊ ယာယ (သမဟတ)

အမ တမးပစေ ပြ ာငး ငေသာ အရာ ( ၎ငးက remote sensing တင ‘ Digital Image Processing ‘

ဟေခ သည ) သ ဖြ စ၍ satellite ပရပများမ သတငးအချကအလကပမာဏာ အများဆးက ထတေဖာ

ငရနအတကမျကမြ ငနညးအရခခြ မးစတဖြ ာခြ ငး ( visual interpretrtion ) င အခြ ားနညးပညာရပ

များဖြ ငကမာကးအတကအမနတကယအသးချ၍ပြ ဿနာရပများကေဖြ ရငး ငေစသည။

PANCHROMATIC

Band တစခတညးသာပါရေသာ ေကာငးကငဂ ဟတပရပများမ ဖမးယေသာပရပ

Prachromatic ပရပဆသညမာအဘယနညး။

Prachromatic ပရပတင band တစခတညးသာပါရသည ။ (ေရာငစဥတစခပါခြ ငးက

ဆလသည)။ ေမြ ပြ ငေပ ရ pixel တစခမထတလတေသာ ( သ) ပြ နလာေသာ အလငးစမးအငက

တနဖးတစခတညးဖြ ငေကာက တထားခြ ငးဖြ စသည။ EMS ၏အပြ ာေရာင ၊ အစမးေရာင၊ အနေရာင

(သမဟတ ) အနေအာကေရာငခြ ညအနးနယများတင အလငးပြ နေသာ စမးအငရရရန မဖြ စ ငေပ။

ထအရာသညအများအားဖြ ငမးခးေရာငေတာကပမသည၎ငး pixel ၏ DN တနဖး င တက က

အချ းကျ၍ စးစမးကရယာ ( detector ) ဖြ ငစးစမး၍ pixel အတငးရအရာဝတ မ ပြ နလာ ေသာ

49

ေနအဖ အစညးမေရာငခြ ညဖြ ာထကခြ ငး ( solar radiation ) ငဆက ယမရသည။ သ ဖြ စပါ၍

Prachromatic ပရပသညဧရယာတစခ၏ေလယာဥေပ မ ကကးေသာ ဖြ မဓာတပ ( aerial

photograph ) ငဆငတစာခခြ မးစတဖြ ာ ငသည။ ဓာတေရာငခြ ညတကချကမ သတငးအချက

အလကများ ( radiometric information) သည ပရပတစခ၏ပသဏာနက ေဖာရာတင အသးဝငသည

အဓကျေသာသတငးအချကအလကပစတစခဖြ စသည။

အာ ခကရယာသည channel တစခတညးဖြ င ေရာငခြ ညဖြ ာထကခြ ငးက လငးအလျားကျယ

တစခအတငး ထေတ ဖမးယ ငေပသည။ လငးအလျား wavelength သည မျကစဖြ င visible range

အတငးရပါက ရရလာမည ပရပသည အာကာသမ ကကးထားသည အဖြ အမညး ဓါတပတစပ

ကရရ ငမညဖြ စသည။ အာ ခကရယာဖြ င ထေတ တငးတာခြ ငးခရေသာ အရာ၀တ များသည ၎ငးအရာ

၀တ ၏ အေရာင ေတာကပမပငဖြ စသည။ ၎ငးတင အရာ၀တ များ၏ ေရာငစဥဆငရာ သတငးအချက

အလက (သမဟတ) အေရာငများရရမညမဟတေပ။ ဤ Panchromatic ဖြ ငပရပေဖာသညစနစများ၏

ဥပမာများမာ -IKONOS PAN, SPOT HRV-PAN, ALOS-PRISM စသညတ ဖြ စသည။

Panchromatic သည မျကစဖြ င မြ ငေတ သ ငသည အလငးအားလးက ထေတ ေဖာထတပြ သသည

အဖြ အမညးပရပက ရည နးေပသည။ သရာတင Panchromatic င digital ပရပတသည

အပြ ာေရာငရ လငးများတင ဖြ စေပ တကသည အေရာငပြ နကျခြ ငးက ေလျာချရန င

၎ငးအပြ ာေရာငအား စစထတ တယ ငခြ ငးအလငာ မကာခဏ အသးပြ ရပါသည။ ဤသ ဖြ င အခြ ား

ဖမးယရရသည ပရပအချကအလကများထက ပမေကာငးမနေသာ အရညအေသးပြ တသားသည ပရပများ

က ရရေပမည။

ေရာငစဥ bands များစာပါသည ပရပများ ( Multispectral Images) တငတစခထကပမေသာ

ေရာငစဥဆငရာအချကအလကများ ပါ၀ငပါသည။

50

ပရပတစခခြ ငးစရ Band တစခခြ ငးစက သးခြ ားကညမညဆပါက အဖြ / အမညး ပရပများက

ေတ မြ ငရမညဖြ စပ း Band (၃)ခအား တစပ ငနကတညး ေပါငးကညမညဆပါက အေရာငဖြ င

ေဖာပြ ေသာ ပရပက ေတ မြ ငရမညဖြ စပါသည။

ေရာငစဥများစာ ေပါငးစပထားေသာ ပရပများက အဓပါယေကာကယရာတင မြ ငကငးအတငးရ

အရာ၀တ များ၏ အလငးပြ နခြ ငးသေဘာသဘာ၀ အယအဆများ လအပပါမည။ ဤကစရပတင

ပရပတငပါ၀ငေသာ ေရာငစဥဆငရာ သတငးအချကအလကများသည ထပရပက ေကာကချကချ

အဓပါယ ေဖာယရာတင အသးချ ငေပသည။

အာ ခကရယာ ( Sensor ) သည ေရာငစဥဆငရာ band များစာအားထေတ ဖမးယစးစမး

ငသည (Multichannel detector) ပငဖြ စသည။ Channel တစခခြ ငးစသည ကျဥးေ မြ ာငးေသာ

လငးအလျားရ band တစခအတငးမာပင ေရာငခြ ညဖြ ာထကခြ ငးက အာ ခစးစမး ငပါသည။

ရရလာေသာပရပသည ေလလာေတ ရသည အရာ၀တ များ၏ အေရာငေတာကပမ (Brightness) င

ေရာငစဥ(Spectral) ဆငရာ သတငးအချကအလကများ ပါ၀ငသည အလာစပရပ (Multilayer Image

)တစခပငဖြ စသည။ ေရာငစဥများစာပါ၀ငသည စနစများက ဥပမာေပးရလင LANDSAT MSS,

LANDSAT TM, SPOT HRV-XS, IKONOS MS င ALOS-AVNIR တ ဖြ စကသည။

51

အေရာငပါ၀ငေသာ ေကာငးကငဂ လတမ ဖမးယေသာ ပရပများအားမညသဖနတးမညနညး။

ေကာငးကငဂ လတမ ဖမးယေသာ ပရပများက အဖြ အမညးအေရာငများဖြ င ဖမးယေသာလညး

က ပတသည လပ၍ အေရာငများစာပါ၀ငေသာ ပရပများကလညးေတ မြ င ငကသည။

မညသညအေကာငးေက ာငဖြ စ ငပါသနညး။ ကနပျ တာများသည လအပေသာ အေ ဖြ များက ထတေဖာ

ေပး ငသည။ မညသ ပြ လပသညက ကညကပါစ။

ဥပမာအေနဖြ င ေဖာပြ ရလင data အချကအလကများတင ရေသာ band တစခစအတက

အဖြ / အမညးအေရာငအစား အနေရာငဖြ င သတမတ ငသည။

အေရာငများ ဖြ င ေပါငးစပဖ စညးထားေသာ ပရပတစခအဖြ စေဖာပြ ရာတင မရငးအေရာငများ

(အနေရာင၊ အစမးေရာင င အပြ ာေရာင) ကအသးပြ ထားခြ ငးဖြ စသည။ ဤအေရာငသးမျ းက

အချ းအဆအမျ းမျ းအားဖြ င ေပါငးစပေသာအခါ ၎ငးတသည မျကစဖြ င ခခြ ားသမြ င ငေသာ

ေရာငစဥေအာကတင ကပြ ားခြ ားနားေသာ အရာငများက ေဖာေပးသည။

ေရာငစဥဆငရာ band(spectral band) တစခချငးစ၏တဖကထားမများ ( မျကစဖြ ငခခြ ား

သမြ င င ခြ ငး အေနဖြ ငမလအပပါက)သည အေရာငများ ဖြ င ေပါငးစပဖ စညးထားေသာ ပရပထတင

သးခြ ားစ တညရေသာမရငး အေရာငများအဖြ စသ ရရသည။

လပေသာ ပပကားချပများပြ လပ ငခြ ငးအပြ င ေရးချယသတမတလေသာ band များအား

အေရာငများ ဖြ င ဘာေကာငသတမတ ငသနညး။

လတ၏မျကလးသည ခရမးလနေရာငခြ ည (ultra-violet ) (သမဟတ) အနေအာကေရာငခြ ည

(infra red ) က သရ ငခြ ငးမရေပ။ Remote Sensing အချကအလကများမ က ပတ၏

မျကလးများဖြ င သရခစား ငရန အေရာငများေပါငးစပဖ စညးထားေသာ ပရပတစခအဖြ စသ

ဖနတးရာတင လ ပစစသလကေရာငစဥ (EMS)မ သမြ ငခစား ငစမးရေသာ အပငးများဖြ စသည

အနေရာင၊ အစမးေရာင င အပြ ာေရာငများက အသးပြ ရမညဖြ စသည။

ပ(၃.၃၁) တင Landsat မြ ငကငး (Scene) တစခ၏ အပငးက ဥပမာအေနဖြ င

ေဖာပြ ထားသည။ ပါ၀ငေသာ ( ၇ ) ခလးသည ေရာငစဥ၏ခစားသမြ င ငေသာ အပငးများ (အပြ ာ၊ အစမး

52

(သမဟတ) အနေရာငမပြ နေသာ အလငး) တက ကယစားပြ ေသာငြ ားလညး data

အချကအလကများတင၎ငး band အားလးသည မးခးေရာငစေကး (grey scale) များဖြ စကသညက

သတပြ မက လမ မည။ က ပတသည အေရာငတစခက data အချကအလကအဖြ စသတမတ ငပါသည။

ဤကစရပတင ပြ ာေသာအလငးသည အပြ ာေရာင၊ စမးေသာအလငးသည အစမးေရာင င နေသာအလငး

သည အနေရာငရေသာ band များအဖြ စသသတမတထားသည။ ဤသရရလာေသာပရပက

သဘာဝအတငးေတ မြ ငရေသာ အေရာငများေပါငးစပဖ စညးထားေသာ ပရပ ( true color image )

ဟေခ ပ း ေကာငးကငဂ လတသည အမြ ငဆးသေရာကရစဥစမးအားအလနေကာငးေသာ စစသးမန

ဘလး (super-power binoculars ) က အသးပြ ၍ မြ င ငသည။

True Color Satellite Image (သဘာဝအေရာငအတငးပါ၀ငသည ေကာငးကငဂ လတမ ဖမးယေသာ

ပရပ)

ေရာငစဥများစာပါ၀ငေသာ ပရပ (multispectral image) တစခတငမျကစဖြ င ခစားသမြ င

ငေသာ မရငး band များ (အနေရာင၊ အစမးေရာင၊ အပြ ာေရာင) တရပါက ၎ငး band (၃)ခသည

စစမနေသာအေရာငများပါရသညပရပ (true color image) တစခထတလပရန ေပါငးစပ ငေပသည။

ဥပမာ LANDSAT TM ( သမဟတ ) IKONOS-MSS ပရပတစခ၏ band ၃ (အနေရာငရေသာ band )၊

band ၂ (အစမးေရာငရေသာ band ) င band ၁ (အပြ ာေရာငရေသာ band )တက ပရပတင

ေဖာပြ ရာ၌ R, G, B အေရာငအသးသးဖြ င သတမတ ငသည။ ဤနညးအား ဖြ င ရရလာေသာ အေရာင

ေပါငးစပဖ စညးထားေသာ ပရပ၏ အေရာငများက လတ၏ မျကစဖြ င ေလလာသးသပရာတင

သရနားလညပ းဖြ စသည အေရာငများ င နးစပစာတညမရကသည။

53

အရာ၀တ တစခ၏ သဘာဝအတငးအေရာငများပါရေသာ ပရပသညလတ၏ မျကစတငမရငး

အရာ၀တ ကသ ထငဟပေစေသာ ပရပကတကျစာ ရရ ငရန မဖြ စ ငေချ။ အစမးေရာင သစပငသည

အစမး၊ အနေရာငပနးသးသည အန င အပြ ာေရာငေကာငးကငသည အပြ ာ အစရသဖြ င ပရပထတင

ထကေပ လာေစခြ ငးသာဖြ စသည။ ဖြ မညးပရပများ အသးပြ လေသာအခါ True-color (သဘာဝ

အေရာငအတငး) သည ကကးခြ ငးခရေသာအရာ၀တ မ လကခရရေသာ အေရာငေတာကပမက မတည

၍ ေဖာပြ ထားခြ ငးသာဖြ စေပသည။

မျကလး င တညရေသာ ကားခနယ၏ ဓာတေဗဒဆငရာ ကပြ ားခြ ားနားချကများေကာင ထသ

ဖြ စေပ ရခြ ငးဖြ စသည။

အေရာငများပါေသာ ေကာငးကငဂ လတမ ဖမးယရရေသာပရပ (False color Satellite

Image)

အေရာငများေပါငးစပဖ စညးခြ ငး၏သေဘာတရား FCC (False Color Composite)

ပကတအေရာငမေသဖညေသာ အေရာငများပါ၀ငေသာ ပရပဆသညမာ အမနတကယရေသာ

ပြ ည၀အေရာငများ ေပါငးစပထားေသာ ဓါတပများမ ကပြ ားခြ ားနားေသာ အေရာငများ ဖြ င

ဖ စညးထားေသာ အရာ၀တ များက ေဖာပြ သည ပရပဖြ စသည။

54

သတပြ ရမညအချကမာ ၎ငးပရပများေပ ရ စကခငးများ၏ အေရာငမာ အနေရာင အဖြ စ

ထကေပ ခြ ငးဖြ စသည။ ဆလသညမာ Landsat TM ၏ ေပါငးစပထားေသာ ပကတအေရာငမ

ေသဖညေသာ အေရာငဖြ စတညမသည band ၄ (အနေအာကအေရာငအနး -NIR)၊ band ၃

(အနေရာင) င band ၂ (အစမးေရာင)တ ဖြ စကသည။ေကာငးမနစာရငသနကးထားေနေသာ

စကခငးများတင အလငးပြ နမပများပ း အနေအာကေရာငခြ ညနယပယတငတညရသည။

ေရာငစဥများပါေသာပရပ (multispectral image) တစခ၏မညသည band အတက

မဆဖြ စေစ ေဖာပြ ထားေသာအေရာငသတမတချကက မမက က စသကေသာ ယလရာယဆ ငေသာ

အေရာငသတမတချကအေနဖြ င ပြ လပ ငသည။ းရငးစာ ေဖာပြ ရလ င မညသညေရာငစဥဆငရာ

band များ၏ digital တနဖးများက ကနပျ တာေပ တင အန၊ အစမး (သမဟတ) အပြ ာအဖြ စ

ေဖာပြ ငေသာ အစတအပငးဖြ စသည။ ဤကစရပတငမ ေဖာပြ ထားေသာ ပရပတင ပါ၀ငသည

အရာ၀တ တစခသည၎ငး၏ အမနတကယရေသာ အေရာင င မညသမ တညခြ ငးရ ငမညမဟတေပ။

ထသရရလာေသာ ပရပက ပကတအေရာငမေသဖညေသာ အေရာငများေပါငးစပဖ စညးထားေသာ ပရပ

(FCC image) ဟေခ ဆခြ ငးဖြ စသည။ FCC ပရပများက ထတလပရာတငများပြ ား၍ ဖြ စ ငေသာ

စမချကများပါရသည။ သရာတင အချ စမချကများသည ပရပထရ တကျေသချာေသာ အရာ၀တ များက

စးစမးေလလာခြ ငး အတကပ၍ သငေတာေပသည။

Landsat multispectral image ေရာငစဥများပါ၀ငေသာ landsat ပရပ) တစခက

လသများေသာ FCC Scheme အဖြ စ ပ (၃.၃၃)တငေဖာပြ ထားပါသည။

ဤ FCC Scheme သည ပရပထရ စကခငးများက လယကစာ စးစမးေလလာ ငသည။ ၎ငး

FCC ပရပ အမျ းအစားများတင ပါ၀ငေသာ စကခငးအေခြ အေနများ င ပစများေပ မတည၍

အနေရာင၏ ကပြ ားခြ ားနားေသာ အေရာငအ အရင များအေနဖြ င ၎ငးပရပတငပါ၀ငေသာ NIR band

55

၏အလငးပြ နမများခြ ငးေကာငဖြ စေပသည (ေရာငစဥဆငရာအလငးပြ နခြ ငးအမတအသားမျဥးေကးဂရပ

များတင ေဖာပြ ထားသကသ ဖြ စသည။

ကညလငေသာေရသည ပ၍မြ ငေသာ အစမးေရာင band အလငးပြ နခြ ငးေကာင နကပြ ာေရာင၊

ေနာကကျေသာေရသည ၎ငးတငပါရသည အနညအ စများေ က ာင ပ၍မြ ငေသာ အနေရာင band

အလငးပြ နမရပ း (စမးပြ ာေရာင-cyan)ရသည။ ေမြ ဆလာလငပြ ငများ (bare soil)၊ လမးများ င

အေဆာကအအများသည ၎ငးတတငပါ၀ငေသာ အရာ၀တ များ၏ ဖ စညးမေပ မတည၍ အပြ ာေရာင၊

အ၀ါေရာင (သမဟတ)မးခးေရာင အ အရငအမျ းမျ းဖြ င ေပ ထကေစ ငသည။

R = ၃ (အနေအာကေရာငခြ ညအနး band)

G = ၂ (အနေရာင band)

B = ၁ (အစမးရာင band)

မြ ငကငးေပ ရ ပရပတစခက ေဖာပြ ရန အတက အခြ ားလသများေသာ Fcc Scheme က လငးတ

အနေအာကေရာငခြ ည(short-wave infrared-SWIR) band အေနဖြ င ေအာကပါအတငး ေဖာပြ ထား

ပါသည။

R = SWIR band (SPOT ၄ band ၄ ၊ LANDSAT TM band ၅)

G = NIR band (SPOT ၄ band ၃ ၊ LANDSAT TM band ၄)

B = Red band (SPOT ၄ band ၂ ၊ LANDSAT TM band ၃)

56

၃.၁၀ Resolution (ပရပေဖာ အရညအေသးများ)

Resolution သေဘာတရား၊ Resolution အမျ းအစားများ။

အာ ခကရယာ (Sensor) ၏ ေအာကေဖာပြ ပါ တငးထာချကများ(parameters)များဖြ င

အ ေ၀းမအာ ခ၍ ဖမးယရရေသာ ေကာငးကငဂ လတဓါတပများ၏ သငပြ ငလကဏာများက

ေဖာပြ ငသည။ ၎ငးတမာ ရငးလငးပြ တသားစာ မြ င ငသညပရပ၏ spatial Resolution ၊

ေရာငစဥများ င ဆငေသာ ပရပ၏ အရညအေသး (spatial Resolution) င အချန ငဆငေသာ

အရညအေသး ( Temporal Resolution )တ ဖြ စသည။

ပရပေဖာအရညအေသးများ (Resolution )ဆသညမာ အဘယနညး။

ေယဘယျအားဖြ င resolution သည ေဖာပြ လေသာ ကရယာ တစခ (သ)ေမြ ပြ ငေပ တည

ေနရာတစခက pixel များ၏ ကနးဂဏနးများဖြ င ေဖာပြ ငပ း ၎ငး pixel သည ပရပတစခက

ကယစားပြ ေဖာပြ သည။ သေသာ Remote Sensing တင ဤကသ ဖငဆထားေသာ အဓပါယ

ဖငဆချကများသည လေလာကမမရေပ။ ထေကာင အထကတငေဖာပြ ထားသည ထငရားသသာ ေသာ

resolution (၄) မျ းက ထညသငးစဥးစားရမညဖြ စသည။

သ ဖြ စ၍ resolution များက တစခပ းတစခ ေလလာကညကပါစ။

Spatial Resolution ( ပရပေဖာ ငမစမးအား )

ပရပ ( image )တစခကအေသးစတ နားလညသေဘာေပါကရန အာ ခကရယာ ( Sensor )၏

အေသးစတ ခြ ယမနး ငခြ ငးအေပ မတည၍ စးစမး ငေသာ အေသးငယဆး ဖြ စ ငေချရသည

ကနအငလကဏာ၏ အရယအစားက ကယစားပြ သည။ ေမြ မျက ာပြ ငေပ ရ ဤဧရယာ က (resolution

cell = အရညအေသး ဆလ ) ဟေခ ပ း အာ ခကရယာတစခ၏ အမြ ငဆး အေသးစတခြ ယမနး ငေသာ

အရညအေသးက ဆးဖြ တေပးသည။

57

ေကာငးမနေသာ အေသးစတခြ ယမနး ငေသာအရညအေသး း ၀.၆ မတာ မ ၄ မတာထ

အလတစား အေသးစတခြ ယမနး ငေသာအရညအေသး း ၄ မတာ မ ၃၀ မတာထ

အညစား အေသးစတခြ ယမနး ငေသာအရညအေသး း ၃၀ မတာ > ၁၀၀၀ မတာ

ပ ( ၃.၃၆) တင ပြ ထားသည ဥပမာအတငး Landsat ( ၂၈. ၅ မတာ) ၏ spatial သည ( ၁၀

မတာ) ထကပ၍ အရညအေသးညပ း ၄ငးသည ( ALOS- AVNIR ) ( ၁၀ မတာ) ထကပ၍ ပရပ

အရညအေသး ပညပါသည။

Spectral Resolution ( ေရာင စ များ င ဆငေသာ ပ ရပ အရည အေသး)

ယခ က ပတ လပစစသလကေရာငစ အေ ကာငးသရပ းဖြ စ၍ ၄ငး၏ သေဘာတရား ကလယ

က စာ နားလည ငေပလမမည။

Spectral Resolution သည လ ပစစသလကေရာငစ ထ ရ လငး အလျား အတငး အတာ များ

၏ သတမတကနးဂဏနးများက ကယစားပြ ထားပ း ၄ငးက Sensor တစခမ မတတမးတင ငသည။

အကယ၍ Spectral Range တစခတင ပ၍ ေကာငးမနေသာေရာငစ ဆငရာ အတငးအတာ Spectral

Resolution တစခတညးသာရပါက ၄ငးသညေကာငးမနေသာ Spectral Resolution ဖြ စလမမည

မဟတ ေပ။

အဖြ အမညးဖလငသည လငးအလျားများက ပမ ချကား၍ ( သမဟတ) လ ပစစသလကေရာင

စ ၏ မျကြမငအားြဖင ပငးခြ ား ငေသာ အပငးတစခလးက မတတမးတငသည။ ၄ငး၏ Spectral

Resolution သည မျကစဖြ င မြ င ငေသာေရာငစ ၏ အမျ းမျ းေသာ လငးအလျားများသည သးခြ ားဖြ စ

တညစာ ခြခား ငခြ ငးမရဘ မြ ငကငးအစတအပငး တစခလးရ အလငးြပနမအားလးက မတသားထား

ခြ ငး ဖြ စသည။

အေရာငပါေသာဖလငသည ေရာငစ ၏ မျကစဖြ ငမြ င ငေသာ အပငးအခြ ားတင အလငးြပန

ခြ ငးစမးအငက အာ ခစား ငမရေသာလညး ၄ငး ဖလငသည ေရာငစ ၏ အပြ ာ၊ အစမး၊ အနေရာင

ရေသာ လငးအလျားများ၌ အလငးြပနေသာ စမးအငက သးခြ ားစအာ ခ ငေသာေကာင

ေကာငးမနေသာေရာငစ ဆငရာ အရညအေသး higher spectral resolution ရခြ ငး ဖြ စသည။

Remote Sensing စနစများသည အမျ းမျ းေသာေရာငစ ဆငရာ အရညအေသးများတင များ

ြပား၍ သးခြ ားဖြ စေသာ လငးအလျားအတငးအတာများေပ ၌ မတတမးတငြခငးဖြ စသည။ ဤအရာများက

များပြ ားေသာေရာငစ ဆငရာ အာ ခကရယာများ Multispectral sensor အေနဖြ င ကးကား ကသည။

58

ဥပမာ။၊ ။ Landsat TM ( Thematic Mapper) sensor ၏ band သညေရာငစ ၏

မြ င ငေသာအပငးရသည ( ၀.၄၅ င ၀.၅၂ ) ကားတငစမးအငက မတတမးတငထားရသည ။

ဤအချကသညေရာငစ ဆငရာ band ကျယ Spectral bandwidth က ကးကားခြ ငးဖြ စ သည။

အဆငမြ ငေရာငစ များဆငရာ အာ ခကရယာ multispectral sensor က ( hyper spectral sensors )

များဟေခ ၍ ၄ငးသည လ ပစစသလကေရာငစ ( EMS ) ၏ မျကစြဖငြမင ငေသာ၊ နးေသာ

အနေအာကေရာငခြ ည ( NIR ) င အလယပငး အနေအာကေရာငခြ ည (MIR) အပငးများကေကျာဖြ တ

၍ အလနကျ းေမြ ာငးေသာေရာငစ ဆငရာ band များ၏ ရာၐဏနးများက စးစမး ငသည။ ၄ငးတ၏

အလနေကာငးမနေသာေရာငစ ဆငရာ အရညအေသးသည ကျ းေြမာငးေသာ ( narrow band )

များ၏ တစခချငးစတင ေရာငစ ဆငရာ အရညအေသးသည ကျ းေမြ ာငးေသာ ( narrow band ) များ

၏တစခချငးစတင ေရာငစ ဆငရာ တပြ နမက အေခြ ခ၍ ကြပားခြ ားနားေသာ အရာ၀တ များ ကား ၌

ေကာငးမနေသာ ခ ြခား ငစမ ရ ြခငးက လယကစာရရေစ ငသည။

ေကာငးမနေသာ ေရာငစ ဆငရာ အရညအေသး း ၂၂၀ ( bands )

အလတစား ေရာငစ ဆငရာ အရညအေသး း ၃ မ ၁၅ ( bands )

အညစားေရာငစ ဆငရာ အရညအေသး း ၃ ( bands )

59

ဓါတေရာငခြ ည တက ချက မဆငရာ အရညအေသး (Radiomatric Resolution)

အချနတငး ပရပတစခသည ဖလငေပ တင ( သမဟတ) အာ ခကရယာြဖင ဖမးယရရြပး ၄ငး၏

လပစစသလကစမးအင ပမာဏက အာ ခစားမသည Radiomatric Resolutionက ဆးဖြ တေပးသည။

ပရပစနစတစခ၏ Radiomatric Resolution သညစမးအငထရ မညသညေပါပါးေသးငယေသာ ခြ ားနား

ချကကမဆ ခခြ ား ငရန ၄ငး၏အရညအေသးက ေဖာပြ ေပးသည။

အာ ခကရယာတစခ၏ Radiomatric Resolution ပေကာငးေလေလ ထအာ ခကရယာမ

လကခရရေသာ အလငးြပနခြ ငး ( သမဟတ) ထတလတြခငး စမးအငထရ ေသးငယေသာ ခြ ားနားချက

က စးစမး ငရန ပ၍အာ ခ ငေလေလ ြဖစသည။

ပရပဆငရာ အချကအလကများသည အေပါငး digit ဆငရာ ကနးဂဏနးများ၏ သည

မေရးချယထားေသာ ထပကနး ၂ ( ၁ေလျာနညးေသာ ) ရ ကနးဂဏနးအတငး ေြပာငးလသည။ ဤ

အတငးအတာ သည binary ပ စ အတငးေပါငးစညး ( coding )ထားေသာ ကနးဂဏနးများအတက bits

ကနးဂဏနးများဖြ င စစ ဆကသယထားခြ ငး ဖြ စသည။

bits တစခစသည ထပညနးကနး (၂ ) ၏ ရငးလငးချကများက မတတမးသငးြခငး ဖြ စသည။

ဥပမာ ၁ ( bit ) = ၂ = ၂ ) လငးလကေတာကပမ တေ ပြ းညရရ ငခြ ငး၏ အမြ ငဆးကနးဂဏနးသည

မတတမးမတရာသငးထားေသာ စမးအငက ကယစားပြ ရာတင အသးပြ ေသာ bits များ၏ ကနးဂဏနး

ေပ တင မတညေပသည။

ထေကာင အာ ခကရယာတစခသည အချကအလကများက မတတမးေရးသငးရန 8 bits ကအသးြပ ပါ

က ၄ငး၏ digital တနဖးများသည ၂ ၈ = ၂၅၆ အဖြ စရရပ း ( ၀ မ ၂၅၅ ) အတငး ရလမမညဖြ စသည။

ပရပတင ပါ၀ငေသာ အချကအလကများသည ေယဘယျအားဖြ င မးခးေရာငအေနအထားများ

ဖြ င ဖ စညးထားြပး အနကေရာငသည digital ကနးဂဏနး ‘၀’ က ကယစားပြ ၍ အဖြ ေရာငသည

အမြ ငဆးဂဏနး ( ဥပမာပြ ရလင 8 bits data အချကအလကတင ၂၅၅ ) ကကယစားပြ ေဖာြပသည။

Temporal resolutions ( အချန င ဆငေသာ အရည အေသး)

Spatial, spectral င radiometric resolution တ အပြ င အချန ငဆငေသာ အရညအေသး

ြဖစသည temporal resolutions ၏သေဘာတရားကလညး အ ေ၀း မ အာ ခစးစမးေလလာြခငး စနစ

တင ထညသငး စ းစားရန လေပသည။

60

ေကာငးကငဂြ လတ အာ ခကရယာသည ေနရာတစခသ ေနာကတစကမ ြပနလညေရာက

ရေသာ အချနကာလသည အမလလေနရကများစာကာသည။ ထေကာင ပရပက remote sensing

စနစတခ၏ temporal resolution င ပေဖာမညဆပါက တညစာ အေပ မ စး၍ ကညြမင ငေသာ

ေထာငတင တကျေသချာ၍ တညေသာဧရယာသ ဒတယအကမေမြ ာကေရာကရလာေသာ အချနက ၄ငး

၏ ကာချနကာလ temporal resolution ဟသတမတသည။ နးကပလ ကရေသာ လညပတမများ၏ပ

ရပပတလမးေက ာငးထတင တထပတညးကျေသာ အချ ဒဂရများေကာင လတကျ တးပားလာြခငး င

အတ ၄ငးတထပတညး ကျမထတငလညး တးပားလာသည။ ကမာေြမကး ရ တစချ ဧရယာများသည ပ၍

မကာခဏ ဖြ စပားေသာပရပများက ထပခါတလလရရေစရန ရညရယပါသည။

အချ ဂြ လတစနစများသည တစရကမ ငါးရက ဟေသာ အ ချနကာလအားြဖင သးြခားစာ တည

ရေနေသာ ကြပားြခားနားသည ဂြ လတပတလမးေကာငးများကား တညေသာဧရယာက ပရပေဖာရန ၄ငး

တ၏ အာ ခကရယာမ နပြ ရန စမးေဆာင ငေပသည။သ ဖြ စပါ၍ အာ ခကရယာတစခ၏ အမန

တကယ ြဖစေသာ temporal resolution သည များစာေသာ အချကအလကများ( ဂြ လ တ / အာ ခ

ကရယာ၏ စမးေဆာင ငစမးများ၊ ပတလမးေကာငးထပတညမ င ေရာကရဖမးယေသာ အမြ ငတပါ၀င

သည ) တင မတညေပသည။

ဥပမာ Landsat ေကာငးကငဂြ လတသည ကမာကး၏ တညေသာ ေနရာက ( ၁၆ ) ရကလင

တစကမကျ ေတ မြ ငဖမးယ င ြပး အ ြခားတဖကတင ဂြ လတသည ( ၃ ) ရက ကာတငး တညေသာ

ေနရာသ ြပနလညေရာကရ ဖမးယ ငသည။ ALOS တင တညေသာ ေနရာသ ြပနလညေရာကရနမာ အ

ချန ကာလသည ( ၄၆ ) ရကကာ ြပး MODIS မာ (၈) ရကကာ မ ြပနလညေရာကရ ငေပသည။ ေယဘ

ယျအား ြဖင

ေကာငးမနေသာ အ ချန င ဆငေသာ အ ရည အေသး း၂၄ နာ ရ မ ၃ ရက ထ

အလတစား အချန င ဆငေသာ အရည အေသး း ၄ ရက မ ၁၆ ရက ထ

အ ညစား း > ၁၆ ရက

Temporal resolution သည ဧရ ယာ တခ ၏ ေြပာငးလ ြခငး က စးစမးေလလာ မ များ

( Change detection studies ) တင ထညသငးစ းစားရမည အဓကကျေသာ အချက ြဖစေပသည။

ြပန လညေရာကရမ လညပတ ြခငး ( revisit cycle) ပ၍ တေတာငးေလေလ၊ ထဧရယာတင ေြပာငးလမ

က စးစမးခြ ငးအတက ပ၍ အသး၀ငေသာ ပရပများရရေလေလ ြဖစသည။ ထငး ငင Chantabusi

မ ၏ ( ၁၉၈၇ မ ၁၉၉၅ အထ ) Shrimp လယယာချ ထငလာမ ပက (၃.၃၈)တငေဖာြပ ထားသည။

61

62

အခနး(၄)

သတငးအချကအလကထတယခြ ငး

မာတကာ

၄.၁ မျကမြ ငအားဖြ င ပေဖာခြ ငး

၄.၂ ဒဂျစတယနညးအားဖြ င အမျ းအစားခခြ ားသတမတခြ ငး

63

၄။ သတငးအချကအလကထတယခြ ငး

ဂ လတဓါတပများက ပေဖာအလပလပခြ ငး

ကန ပတသည ဂ လတဓါတပများမ သတငးအချကအလကများ ရယခြ ငးအေကာငးက ေလလာခ

ပ းဖြ စပါသည။ သေသာ ရရခေသာ အချကအလကများ (data) သည လအပေသာ

သတငးအချကအလကများ ( information ) အဖြ စရရရနအတကမ ပေဖာရန သမဟတ ခခြ မးစတဖြ ာ

ေလလာရန လအပပါေသးသည။

ေယဘယျအားဖြ င Remote Sensing ဓါတပများမ သတငးအချကအလကထတယခြ ငး နညး

လမးများက အပစ စစ ခခြ ားသတမတ ငပါသည။

ဓါတပက မျကမြ ငအားဖြ င ကည ပ း ပေဖာခြ ငးနညးက အေ ခြ ခ၍ သတငး အချကအလက ထတယခြ ငး။ ဥပမာ ။ မျကမြ ငအားဖြ င ကည ပေဖာခြ ငးနညးက အေ ခြ ခ၍ ေကာငးကငဂ လတ

ဓါတပများမ ေမြ မျက ာ သငပြ ငပြ ေမြ ပများက update ပြ လပခြ ငး။

ကနပျ တာဖြ င သတငးအချကအလကများက ထတယခြ ငး။ ဥပမာ ။ ဓါတပက ကနးေမြ အသးပြ /အသးချခြ ငးဆငရာပစအမျ းမျ း အဖြ စ

အမျ းအစား သတမတခခြ ားခြ ငး။

၄.၁ မျကမြ ငအားဖြ ငပေဖာခြ ငး

ဂ လတဓါတပဆသညမာ မမက ည ေသာအချနတင ေတ မြ ငရေသာ ေမြ ပြ ငေပ ရဝေသသ

လကဏာများ၏ မတတမးတငပရပဖြ စသည။ Remote Sensing နညးပညာဖြ င ပြ လပေသာ

အချကအလကများကအဓပါယပြ ညဝေသာ သတငးအချကအလကများအဖြ စ ပေဖာရပါမည သမဟတ

ခခြ မးစတဖြ ာေလလာရပါမည။ ပေဖာခြ ငးက ဒဂျစတယ အချကအလကများမ ရရေသာ ဓါတပများက

အသးပြ ၍ ခခြ မး စတဖြ ာေလလာေသာ ပညာရင( လပဂ လ) မ မျကမြ ငနညးဖြ င ေဆာငရကရပါမည

သမဟတ ကနပျ တာက အသးပြ ၍ေဆာငရကရပါမည။ ( ထလပငနးစဥတင ၄ငး လပဂ လ၏

နားလညမစမးရည င ဆးဖြ တချကသည များစာ အေရးပါပါသည။ ) နားလညမစမးရညသည လနစာ

ကျယပြ န ပ း လသားများ၏ အရာဝတ အမျ းမျ းေပ တင ကပြ ားခြ ားနားစာ မြ င ငေသာ စမးရည

ဖြ စသည။ အမြ ငအာ မြ င ငခြ ငးသည အမြ ငအာ က လေဆာေပးမေကာငသာ ဖြ စပ း နားလညမစမး

ရညသည က ပတ၏ အေတ အက င ေပါငးစပပ းမသာ ရရလာေသာ အကျ းဆကဖြ စသည။ ၄ငးအ

ေတ အက သည အချကအလကများအား နားလည ငစမးအား တညေဆာကေပးသည။ ထေကာင

စဥးစားေတးေခ မသည က ပတ၏ေလလာသရခမများ၊ မျကမြ ငအားဖြ င ကည ဆးဖြ တခြ ငး င

64

ဒဂျစတယနညးတအေပ တင မတညသည။ သ ဖြ စ၍ လကယတင မျကမြ ငအားဖြ င အဓပါယေဖာေဆာင

ရငးလငးခြ ငးသည များစာ အေရးပါပါသည။

ဓါတပတစပက အေသးစတ အဆငအမျ းမျ းဖြ င မျကမြ ငအားဖြ ငဖြ စေစ၊ ဒဂျစတယနညးအားဖြ င

ဖြ စေစ ခခြ မးစတဖြ ာေလလာ ငပါသည။ အကမးဖျဥးခခြ ားမများမာ ေရပြ င င ကနးေမြ ဖြ စပါသည။ ကနး

ေမြ ၏ အခြ ားေသာ အမျ းအစားများကလညး စကပျ းေမြ ၊ သစေတာေမြ စသဖြ င ကနးေမြ မျက ာပြ င၏

အခြ ားေသာ အေသးစတ အချကအလကများ အဖြ စ ရာေဖေဖာထတ ငပါသည။ (ဓါတပ တစပ၏

အေသးစတအချကအလကများက ၄ငးဓါတပ၏ ပရပေဖာစမးအားေပ မတည၍ ခခြ မး စတဖြ ာေလလာ

ငပါသည။)

လသား မျကလးသည အဖြ အမညး ဓါတပတင မးခးေရာငအဆင (Grey scale) ၁၆ မ ၂၀ ထ

ခခြ ား သတမတ ငပ း ၊ ေဆးေရာငစ ဓါတပတငမ အေရာငေပါငး တစရာေကျာထ တငေအာင

ခခြ ား ငပါသည။ ထေကာင မျကမြ ငအားြဖင အဓပါယေဖာေဆာငရငးလငးရာတင ေဆးေရာငစ ဓါတပ

သည အဖြ အမညး ဓါတပထက ပ၍ အဆငေပြ လယကပါသည။

မျကမြ ငအားြဖင အဓပါယေဖာေဆာငရငးလငးခြ ငးက ေအာကေဖာပြ ပါ အေ ခြ ခ လကဏာများ င

အမျ းအစားများက အသးပြ ၍ ခခြ ားပြ လပေဆာငရက ငပါသည။ ( ၄ငးတအား ဓါတပက မျကမြ ငအား

ြဖင အဓပါယေဖာေဆာငရငးလငးခြ ငး ေသာချကများ ဟ၍လညးေခ ကပါသည။ )

၁။ အေရာငအရညအေသး ( Tone- Color)

၂။ ညကေညာမ ( Texture)

၃။ ပစ ( Shape)

၄။ အရယအစား ( Size )

၅။ အရပကျမ ( Shadow )

၆။ ပသ ာန ( Pattern )

၇။ တညေနရာ ( Site/ Location )

၈။ အမြ င ( Height )

၉။ ပါဝငဖ စညးမများ ( Association )

၄.၂ ဒဂျစတယနညးအားဖြ င အမျ းအစားခခြ ားသတမတခြ ငး

ဒဂျစတယနညးအားဖြ င အမျ းအစားခခြ ားသတမတခြ ငးက ကနပျ တာ၏ အကအညဖြ င

လပေဆာငသည။ ၄ငးနညးတင ( လသား ) လပ ေဆာငသသည ကနပျ တာအား အေ ခြ အေနအရပရပေပ

မတည၍ နးဆ ခငးေစသည။ ၄ငးအေခြ အေနများက လပေဆာငသကပင သတမတသည။ ဒဂျစတယ

65

နညးအားဖြ င အမျ းအစားခခြ ားသတမတခြ ငးသည ဒဂျစတယနညးအားဖြ င အဓပါယေဖာေဆာငရငး

လငးခြ ငး၏ အဓက နညးပညာရပပငဖြ စသည။ ဓါတပက အမျ းအစားခခြ ား သတမတခြ ငး လပငနးစဥ၏

အဓက ရညရယချကမာ ဓါတပတစပ၏ ပြ ကကငယ ( pixel ) များ အားလးက ေမြ ပြ င အသးချမ

အမျ းမျ း သမဟတ အခြ ား ကစရပ အမျ းမျ း တအဖြ စ အလအေလျာက အမျ းအစားခခြ ား သတမတ င

ရန ဖြ စသည။ ပမနအားဖြ င ( Multispectral data ) များက အမျ းအစား ခခြ ားသတမတရနအတက

အသးပြ ပါသည။ ဒဂျစတယနညးအားဖြ င အမျ းအစားခခြ ားသတမတခြ ငးက ( Supervised

classification ) ဖြ င လညးေကာငး ၊ (Unsupervised classification ) ဖြ ငလညးေကာငး ခခြ ား

သတမတပါသည။ ထေကာင ( Supervised classification ) င (Unsupervised classification )

တက ေလလာ ကညကပါစ-

66

အခနး(၅)

အသး၀ငပများ

မာတကာ

၅.၁ အသး၀ငပများ

စကပျ းေရး

သစေတာများက

ဘမေဗဒ

ေရပငးဆငရာသာသာရပ

ကနးေမြ ဖးလမးမ င ကနးေမြ အသးချမ

သမဒရာ င ကမး းတနးများ ေစာငကညေလလာခြ ငး

67

၅.၁ အသး၀ငပများ

အ ေ၀းမအာ ခစးစမးေရး ကရယာမဖမးယရရေသာ Data များ င သငဘာလပ င သနညး။

အမျ းမျ းေသာ အာ ခ ကရယာများဖြ စေသာ ( အမြ ငအာ ခ၊ အပအာ ခ၊ လ ပစစသလက)များ င

၎ငးတတစမျ းစ၏ အသးoငပက ေလလာပ းဖြ စပါသည။

အသးချပတစခစတငလညး ေရာငစဥ၊ အရာ၀တ အရယအစား င အချနကာလေပ မတည၍

လအပ ချက အသးသးရကသည။

ပသငခခြ ားခြ ငး၏အေခြ ခအချကသည ကမာ ေြမမျက ာသငပြ ငေပ ရ အမျ းမျ းေသာ အရာ

၀တ များ၏ အမျ းမျ းေသာ အေရာငအဆငး ၀ေသသလကဏာများဖြ စသည။

အမြ ငအာ ငဆငေသာ အာ ခကရယာများသည တမဖးလမးေနေသာ ေဒသဝနးကျငရ အရာ

၀တ များက ထငရားစာ ြမင ငစမး မရပါ။

၀င းစနး ေဒသများတငလညး ေန၏အလငးေရာငက လေပါငးများစာက ာမတစကမ ရရ ငရန

ပင ခယဥးပါသည။ ေရဒယလငးအသးပြ ေသာ အာ ခကရယာများတင ကယပင အလငးထတလတ

ငေသာ သတရပ း တမ၊ မးခး ငမြ တက ေဖာကမြ င ငေသာ ရညလျားသည လငးအလျားရသည။

ရာသဥတ အေခြ အေန င အလငးအားနညးသည အချနအေခြ အေနမာပင ဖမးယ ငစမးရသည။

စကပျ းေရး ( Agriculture)

စကပျ းေရးလပငနးသည ဖဖ းဆ ငငတ၏ စးပားေရးတငအေရးပါေသာ အခနးမာ ရပတညလျကရ

သည။ အစားအစာထတလပခြ ငးသည လတငးအတကအေရးကးသကသ တကေချကကေသာ အစား

အစာ ထတလပမနညးစနစသည ေတာငသလယသမားအားလး၏ ဆ ပငဖြ စသည။ လယယာ စကပျ းေရး

လပငနးနညးဗျ ဟာ င ပတသကေသာ အကျ းသကေရာကေစမည ဗဟသတများ င သတငးအချက

များက လယသမားများရရရန လအပပါသည။ ဤနညးပညာရပသည ေတာငသများက အပငများ၏

ေရာဂါကငးရငးမ၊ သနစမးမ၊ အထက နး င ေမြ ဆလာအေခြ အေနတက သရနားလည ငရန

ကညေပး ငပါသည။

68

ြဂ လတဓါတပ င ေကာငးကငဓါတပတက အပငအမျ းအစားခခြ ားရန၊ သနစမးမအေခြ အေန၊

အထက နး င စကပျ းေမြ များက ပြ ပြ ငထားရသညစနစ၊ စသညတကေလလာရာ၌ Remote Sensing

၏ အသး၀ငပမာ -

၁. အပငအမျ းအစားခခြ ားသတမတ ငခြ ငး၊

၂. အပငများ၏အေခြ အေနအကဖြ တ ငမ၊

၃. အပငများ၏အထက နးခနမနးြခငး၊

၄. ေမြ ဆလာ၏ ၀ေသသ လကဏာများေလလာခြ ငး၊

၅. စကပျ းေမြ များပြ ပြ ငထားရမအေခြ အေန၊

Remote Sensing နညးပညာက အဘယေကာင အပငအမျ းအစားပြ ေမြ ပတငအသးချသနညး။

Remote Sensing နညးပညာသည အပငအမျ းအစား င စကပျ းေမြ ေနရာများပြ ေမြ ပပြ

လပ ငရနအတက လအပေသာ ဆေလျာသည သတငးအချကများကစေဆာငးေပး ငသည။ အပငများ၏

ရငသနကးထားမ င ပတသကသည သတငးအချကအလကများက (Synoptic View ) အားဖြ င ေထာက

69

ပေပး ငသည။ အပငများ၏ ကးထားရငသန ငမအေခြ အေန၊ အပင၏သကတမးအဆင၊ သနစမး

ငမအေခြ အေနတေပ မတည၍ အေရာငအဆငး တန ပြ န ငမကာခြ ားခြ ငးက အမျ းမျ းေသာ ေရာငစဥ

အာ ခကရယာများဖြ င ေစာငကညတငးတာ ငပါသည။

ေရဒယလငးသးအာ ခကရယာများသည အပငများ၏ပသဏာန၊ ေနအထား ငစထငးဆ အေ ခြ

အေန တက တငးတာရယ ငပ း အမြ ငအာ ခကရယာက ဖြ ညစက သတငးအချကအလကအ ဖြ စ

ေထာကပ ေပး ငပါသည။

ထအာ ခကရယာ စခ ေပါငးစပအသးချခြ ငးဖြ င သကဆငရာအပငများ၏လကဏာများအရ

အမျ းအစား ခခြ ား ငပ း တကျေသာအေဖြ များေပး ငပါလမမည။

အပငများ၏ အေခြ အေနက ေစာငကညေလလာခြ ငး င ပျကစးဆး းမအကဖြ တခြ ငး။

အမြ ငအာ ခကရယာ၏ အားသာချကတစခမာ မြ င ငစမးရေသာ လငးအလျားအပြ င

အပငများ၏ ရငသန ငစမး င ပျကစးဆးရးမက အာ ခေပး ငေသာ အနေအာကေရာငခြ ည (Infrared)

များပါဝငပါသည။

Remote Sensing နညးပညာသည ေမြ ပြ ငေပ ရ ေမြ ပြ ငဆငရာသတငးအချကများက

ခ ငေဖာပြ ငသည။

နညးပညာ ငအတဆကသယေရးတးတကလာမတေကာငေတာငသလယသမားတသည၎ငးတ၏

စကပျ းေမြ ပရပများမ အပငများ ငပတသကသည စမခနခမဆငရာ ဆးဖြ တချကများက အချနမ

ချမတ ငသည။

၄ငးနညးပညာသညအပငများ ေခြ ာကေသ/စထငးမ ရမရ၊ အငးဆကများ၏တကခကမ အေ ခြ

အေန၊ ေပါငးပင င မများ၏သကေရာကမ၊ ရာသဥတေကာင ပျကစးဆး း ငမ စသညအေခြ အေနများ

ခခြ ားရာတငကညသည။

ပရပများမ စကပျ းရာသချနတင ပြ ဿနာများရာေဖ င သာမက ပြ ပြ ငထနးသမးမ အေခြ အေန

ကပါ ေစာင ကညေလလာ ငပါသည။

70

71

72

သစေတာများက (Forestry )

သစေတာများသည အစားအစာ၊ အမးအကာ၊ သားရများ၏ေနရာဘ၊ သဘာဝေလာငစာ င

ေနစဥသးစေန ေသာေဆးဝါးများ ငစက စသညတက ေထာကပေပးေနေသာ တနဖးရေသာအရငးအမြ စ

ကးဖြ စသည။ သစေတာများသညေလထ၊ ေမြ ထ၊ ေရထတ င ကမာေမြ ကးတ ကား CO2 ေထာကပမ င

လလယမ မ တစာရေစရန ေဆာငရကေပးလ ကရသည။ သဘာဝအေက ာငးအရာများ

(မးေလာငခြ ငး ငပြ နပားခြ ငး)၊ လသားတ၏ လပေဆာငချကများ (သစခတခြ ငး၊ မး ခြ ငး၊ ကနးေမြ များ

အသးချခြ ငး) င စးပားဖြ စထတလပမေကာင သစေတာများ၏ ရငသနကးထားမတက ေစာငကညခြ ငး

စသည အေ က ာငးတရားများေကာင သစေတာ ငပတသကသည စမခနခမပငးဆငရာများ ေလျာနညး

လာကသည။

73

ကငးေထာကေမြ ပပြ လပခြ ငး

- သစေတာအမျ းအစား ခခြ ားပြ ေမြ ပ

- သစေတာစကပျ းမပြ ေမြ ပ

စးပားဖြ စသစေတာက

- သစခတခြ ငး / ပြ နလညစကပျ း ခြ ငး

- ေတာမးေလာငမအေသးစတပြ ေ မြ ပ

- သစေတာ၏ အေ ခြ ခအေခြ အေနပြ

- သစေတာစစတမး

- ဇဝထ (Biomass )ခနမနးခြ ငး

- မျ းစတစစတမး

သဘာဝပတဝနးကျင ေစာငကညေလလာခြ ငး

- သစေတာပြ နးတးမပြ ေ မြ ပ

- မျ းစတစစတမး

- ေရေဝကနးတနး ကာကယေရး

- ကမး းတနး ကာကယထနးသမးေရး

- သစေတာများ၏ သနစမးမ

ပ ( ၅.၈ ) Source : MODIS

74

ပ ( ၅.၉ ) Estimation of Vegetation Health of Individual Tree in Califonia

(Source : Digital Globe )

ပ ( ၅.၁၀ ) Deforestation in Mindonao, Philippines

( Source : Google Earth )

75

ပ ( ၅.၁၁ ) Use of Remote Sensing ( FCC ) for Deforestation Identification

Source : National Remote Sensing Center , India )

မျ းစတများခခြ ားသတမတခြ ငး

သမား းကျေမြ ပြ ငတငးတာခြ ငးနညးဖြ င ပြ လပရနခကခပ း အချနကနေစေသာ သစေတာအ

မျ းအစား ခခြ ားေဖာပြ ခြ ငးလပငနးက Remote Sensing နညးပညာကသာ လ ငမြ နစာ

ေဆာငရကေပး ငသည။ အတငးအတာအမျ းမျ း ငအရာဝတ အရယအစားအလက ဖမးယရရေသာ

data များက သး၍သကဆငရာမျ းစတများ ကခခြ ား ငသည။

Hypersperctral ဓါတပများသည ေမြ ပြ ငဆငရာ အရာဝတ များက အေကာငးဆးဖမးယ င

သည။ ထေရာငစဥဆငရာ သတငးအချကအလကများကသး၍ သစပငမျ းစတတခစ၏ ကယပင

လကဏာများ င သနစမးမကခခြ ား ငသည။

သစေတာမးေလာငမအေခြ အေနပြ ေမြ ပ

Remote Sensing Data သည သစေတာမးေလာငရာေနရာက ရာေဖ ငသကသ မးေလာငမ

အေ ခြ အေန င မးေလာငပ းေနာက ပြ နလညစကပျ းမအေခြ အေန တက ေစာငကညေလလာ ငသည။

အမြ ငဆငရာ (sensor) များသည မးခးများ၊ မြ များဖးကယမေကာင ေမာငေနသညအတက data များ

မရ ငေသာလညး NOAA AVHRR Thermal င GEOS data များမ ေတာမးေလာငရာ င

မးကငးမးကျနများကေထာကလမး ငသည။ ေလာငက မးပ းေနရာ င မးေလာငလျကရေသာ ေနရာများ

က ငးယဥ ေလလာခြ ငးဖြ င ေတာမးအရန င ေရ လျားမည လမးေကာငးတက သ ငသည။

76

ပ ( ၅.၁၂) Individual Tree Crown mapping ( Source : Digital Globe )

ဘမေဗဒ

ဘမေဗဒဘာသာရပ သည ေမြ မျက ာသငပြ ငအေနအထား၊ တညေဆာကပ င အတငးပငးအလာ

များ၏ ပပငးဆငရာဖနတးတညရပ င ေကျာကလာများ၏ ပြ ပြ ငေပြ ာငးလပတကေလလာေသာ ဘာသာ

ရပ ဖြ စသည။ တညေဆာကပေလလာေသာ ဘာသာရပသည သတ များ င ဟကဒ ကာဗန ထတလပ

ခြ ငး င ဖြ စ ငေခြ ရေသာ ေဘးအ ရာယခခြ ားခြ ငး င ေစာငကညေလလာခြ ငးတတင အေရးပါ လသည။

Remote Sensing နညးပညာက အခြ ားဂ လများ၊ ဂ လရလများ၏ တညေဆာကပ င ပါ၀င

ဖ စညးမများ စစေဆးရာတငလညး သးသည။ ၎ငးပြ င

- ေမြ ေပ ပချမ င ေမြ လာေအာက ေကျာကေကာများပြ ေမြ ပထတလပြခငး၊

- ေကျာကလာအ ေြခအေနပြ ေမြ ပ၊

- ေမြ မျက ာသငပြ ငတညေဆာကပပြ ေမြ ပ၊

- သ ငေကျာကစရစထတခြ ငး၊

- ဟကဒ ကာဗနထတလပခြ ငး၊

- သဘာ၀ပတ၀နးကျငဆငရာ ဘမေဗဒ၊

- အပငဆငရာ ဘမေဗဒ၊

- အေ ခြ ခတညေဆာကပပြ ၊

- အနညကျခြ ငး ငေစာငကညေလလာခြ ငး၊

- ဘမေဗဒေက ာငဖြ စေပ ငေချရေသာ ေဘးအ ရာယြပပ၊

- ဂ လများဆငရာြပပ တတငလညး အသးပြ ငသည။

77

ေမြ မျက ာသငပြ ငတညေဆာကပ င အေနအထားဆနးစစေလလာခြ ငး

Structure Element င ပတသကေသာေမြ ပများကထတယရာတငဂ ဟတဓာတပတစခက

( regional scale ) အရ (synoptic view) ဖြ င မြ ငခြ ငးသညေမြ ပြ ငေပ တင ကငးဆငး ေကာကယ

ခြ ငးနညးထက မတကပြ ား သည ေထာင အမျ းမျ းက ေပးစမး ငပါသည။

ပ ( ၅.၁၃ ) S yncline structures ( in Pennsylvania ) on SAR imagery

အ ေရာငအဆငးအလက အလငးပြ နမေပ မတည၍ ေကျာကလာများအေခြ အေန၊

ေကျာကများ ဖ စညး ပါ၀ငမတက multispectral data မရရ ငသည။ ေရဒယအာ ခကရယာ

များသည ေမြ မျက ာသငပြ င အေနအထားက ေဖာပြ ေပး ငသည။အာ ခကရယာ၏

ေဘးတကဖမးယ ငမသညာ အလငးပြ နမက ထနးသမးေပးပ း သငေလျာေသာ သချာနညးက

သး၍ ေမြ ပြ ငအေနအထားက စစေဆး ငသည။

78

ပ ( ၅.၁၄ ) Remote Sensing for Mineral Indentification ( Source : Digital globe )

79

ပ ( ၅.၁၅ ) Mineral Indentification ( Source : Digital Globe )

ပ ( ၅.၁၆ ) Natural Color Composite of merged product Cartosat-1 & LISS IV for Mineral

Indentification ( Source : NRSC , India )

80

ေရပငးဆငရာသာသာရပ ( Hydrology )

ေရပငးဆငရာသာသာရပသည ကမာေမြ မျက ာပြ ငေပ တင စးဆငးေနေသာေရများ၊

ေရခ င ဆး ငးများအဖြ စ တညရေနေသာေရများ၊ ေမြ ဆလာတင ခေအာငးေနေသာေရများက

ေလလာ ေသာ ဘာသာရပဖြ စသည။

ေရ၀ပေနရာများပြ ပထတခြ ငး င ေစာငကညေလလာခြ ငး၊

- ေမြ အစဓာတခနမနးခြ ငး၊

- ဆး ငးထများက ေစာငကညေလလာခြ ငး၊

- ဆး ငးထအထ တငးတာ ခြ ငး၊

- ဆး ငး ငေရထမေ ခြ က ေလလာခြ ငး၊

- ေရခမြ စများ င ေရခအငများေစာငက ညေလလာခြ ငး

- ေရလမးမးမပြ ပများ ထတခြ ငး င ေစာငကညေလလာခြ ငး

- ေရခများ ေရ လျားမ ေစာငကညေလလာခြ ငး

- မြ စများ င မြ စဝက နးေပ ေဒသ ေပြ ာငးလမများေလလာခြ ငး

- ေရေဝ ကနးတနးေမြ ပ ထတခြ ငး

- ဆညေမြ ာငးအတငး ေရစမထကမ ေလလာခြ ငး

- ဆညေမြ ာငး ေရေဝဇယား သတမတခြ ငး

ေရလမးမးမ အေသးစတပြ ေမြ ပ

Remote Sensing နညးပညာသည ေရလမးမးမခရေသာ ေဒသများကေစာငကညတငးတာမများ

ပြ လပ ငရန င ကယဆယေရးလပငနးများ၏ထေရာကစာ ေဆာငရက ငရန င အေ ခြ ခအေဆာကအအ

ပျကစးဆး းမများက ေရတကပြ ရာတင အသးပြ ငသည။ Remote Sensing data င GIS နညးပညာ

ေပါငးစပအသးချခြ ငးဖြ င ေရမျက ာပြ င အနမ၊ အမြ င အကဖြ တခြ ငး၊ ပျကစးမ င ေရ က း ငမ

အလားအလာရေသာ ေနရာများက ရာေဖေပး ငခြ ငး တကေဆာငရက ငပါသည။

81

ပ ( ၅.၁၇ ) Before and after Flood , SPOT_ XS images in the confluence area of the

Ganges and Jahmuna river in Bangladesh ( Source : ITC Multi Hazard Risk

Assessment , Guide Book )

82

ပ (၅.၁၈)

83

Soil moisture (ေမြ ဆလာ စထငးဆ)

စထငးဆတငးတာခြ ငးသည အပငအထက နး၊ မးေခါငခြ ငးသကေရာကမရမရ၊ ေရေဝကနးတနး

ပစတ ပြ လပ ဆးဖြ တရာတင အေရးပါသည။ စထငးဆပါဝငမဆသညမာ ေမြ ဆလာအထက ၁.၂ မတာ

အတငး ေရပါဝငမက ဆလပ း ၄ငးေရတသည ေလထအတငးသ ေရေင ပျ ငသည။

Remote Sensing နညးပညာ သည ကးမားကျယပြ နေသာ ေနရာေဒသတစခလး၏ ေမြ လာ

စထငးဆက တငးတာ ငသည။

ပ (၅.၁၉)

ကနးေမြ ဖးလမးမ င ကနးေမြ အသးချမ ( Land Cover & Land Use )

ကနးေမြ ဖးလမးမသညဆသညမာ ေမြ မျက ာပြ ငအထကတညရေသာ သစပငများ၊ မ ပြ အ

ေဆာကအအများ၊ ေရ၊ တလငးေမြ င အခြ ားအရာများက ေခ သည။ ကနးေမြ အသးချမဆသညမာ

ကနးေမြ မအကျ းတစခအတက ထပေဆာငးေပးခြ ငး (ဥပမာ - အပနးေဖြ စခနး၊ သားရတရစာနေနရာ၊

စကပျ းေမြ ) ကေခ သည။

- သဘာဝအရငးအမြ စ စမခနခမ

- သားရတရစာနကျကစားရာေဒသ ကာကယေစာငေရာက ခြ ငး

- အေ ခြ ခေမြ ပများ ထတလပခြ ငး

- မ ပြ များ တးချ ခြ ငး

- ေမြ ငလျငအတက လမးေကာငးများစမခြ ငး၊ အရငးအမြ စများ ေဖာထတခြ ငး

- အပျကအစး အေသးစတေဖာပြ ခြ ငး

- အခနထမးေဆာငရမညေနရာသတမတခြ ငး င ေမြ ၊ အမယာအေဆာကအအ တနဖးဖြ တခြ ငး

- ပစမတများ ခထတခြ ငး

84

85

86

87

ေကျးလက၊ မ ပြ ေပြ ာငးလခြ ငး

မ ပြ များတးချလာခြ ငးသည စကမလပငနးများ ဖ ဖ းတးတကလာခြ ငး၏ လကဏာများဖြ စပ း

ထေဒသ၏ သဘာဝပတဝနးကျင အေ ခြ အေနအတက ဆနကျငဘက ဆးကျ းများြဖစေပ ေစ ငပါသည။

မ ပြ ကနးေမြ အသးချပ င စကပျ းေမြ များက ငးယဥ ခခြ မးစတဖြ ာ ေလလာခြ ငးဖြ င အဖးထက

တနလေသာ စကပျ းေမြ များေပ သ ဖ ဖ းတး တကမသည ကျ းေကျာမရ၊ မရ ဆနးစစ ငပါသည။

အချနကာလအလက ဖမးယရရေသာ ြဂလတဓါတပများမ မ ပြ များ၏ ေပြ ာငးလမဖြ စစဥက

ေလလာ ငသည။ ေကျးလက င မ ပြ ကနးေမြ အသးချပ ေပြ ာငးလမက ငးယဥေလလာြခငးဖြ င

မ ပြ အသးချပစ င ေကျးလကအသးချပစတက ခခြ ားသ ငသည။

သမဒရာ င ကမး းတနးများ ေစာငကညေလလာခြ ငး ( Ocean & Coastal Monitoring )

သမဒရာ၏ လပရားေ ပြ ာငးလပက ေလလာသရခြ ငးဖြ င ငါးေဈးကက၊ သေ ဘာ လမးေကာငး င

EL Nino ၊ မနတငးများ၏ အေ ခြ အေန င ဖြ စစဥများက ေစာငကညေလလာ ငပ း

ေရေကာငးထနးသမးမလပငနး၊ ကမးလန သဘာဝဓါတေင ထတလပြခငးလပငနး၊ ကမး းတနးေဒသရ

လေနအမေခြ များ ေဘးအ ရာယေကာငး ပျကစးဆး း မက ေလျာချ ငပါသည။

- သမဒရာမျက ာပြ ငအေခြ အေန စစေဆးခခြ ားခြ ငး

88

- မနတငးက တငခနမနးခြ ငး

- ငါးေဈးကက င ေရေန တကသတဝါများ အကဖြ တေလလာခြ ငး

- ဆများယဖတမ

- သေ ဘာလမးေကာငးများ

- ဒေရစးေကာငးပြ

သမဒရာအေရာငအဆငး င အပငေမာေလး ( Phytoplanton ) ပါ၀ငမအေခြ အေန

အမြ ငဆငရာအာ ခကရယာများသး၍ သမဒရာ၏ဇဝဆငရာ အေ ခြ အေနက တငးတာေလလာ

ခြ ငးဖြ င သမဒရာ၏အေရာငအဆငးက သ ငပါသည။ Chlorophyll သည အနေရာငက စပယပ း

(သမဒရာ၏အေရာငက စမးပြ ာေရာငဖြ စေစသည) သမဒရာ၏အေခြ အေနအတက ေကာငးမနေသာ

လကဏာ ဖြ စပ း Chlorophyll ေပါများမက သ ငသည။ သမဒရာအေရာငအဆငး ေပြ ာငးလခြ ငးက

ေလလာသရခြ ငးသည ငါးေဈးကကများ င အခြ ားေရေနသတဝါတ၏အေခြ အေန၊ ဖမးဆး ငမည

ကနသတပမာဏက သ ငသည။ ေရ၏သနရငးစငကယမ အဆငက ေစာငကညေလလာခြ ငးဖြ င

လသားတ၏ သဘာဝအေလျာက ေရထညစညမးမဖြ စေစပ း ငါးဖမးယခြ ငး င အခမာငါးထတယ

မတအတက အ ရာယရသည အဆ ငေရည ပါဝငမက သ ငသည။ Remote Sensing data သည

သမဒရာမျက ာပြ ငေပ ရ သတငးအချကအလကများက နယေမြ ေဒသ အတငးအတာတစခအထ

စေဆာင ငပ း လအပေသာ ေရ ပြ ငဆငရာအမြ ငက ေပး ငပါသည။

89

အမြ ငဆငရာအာ ခကရယာသည လငေမျာပစညးပါ၀ငမအေခြ အေန၊ ဓါတပစညးပါ၀ငမ၊ ေရည

င အဆပြ င များက သတပြ ငခြ ငး စသည သတငးအချကများက တငးတာရရ ငသည။ SAR data

သည အမြ ငဆငရာအာ ခ ကရယာမ တမကယ၍ မရ ငေသာ ေရစးေကာငး၊ လငး င mesoscale

အေ ခြ အေန အချကအလကများ ေပး ငသည။ စးပားဖြ စငါးဖမးသများ င ေရလပငနး လပေဆာငသများ

သည ထသတငး အချကအလကများက အသးချပ း ဖမးဆး ငမညပမာဏ င ငါးစာေက းရမည ေနရာ

တက သ ငသည။

အဆပြ ငများရာေဖတငးတာြခငး (Oil Spill Detection )

အဆပြ ငများသည ေရေနသတဝါများရငသနမက ပျကစးေစ ငပ း ကနးေနသတဝါ င လသားတ

၏အေလအထက ပျကစးေစပါသည။ သမဒရာအဆပြ ငများဖြ စေစသည အဓက အေ က ာငးရငး မာ

ေရနတငသေ ဘာများ ဆပကမးမေရာကမ င ေရာကပ းအချနတင ေမာကခြ ငးေကာငဖြ စသည။ ဆတင

သေ ဘာများ သ ာေကျာကတနးများ င တကမခြ ငး၊ ငါးအပ သမဟတ အခြ ားသေ ဘာများ င တကမခြ ငး

တေကာင ေပါကကေလာငက မးခြ ငး ဖြ စေပ ေစပ း သမဒရာ၌ ကျယပြ နေသာ အဆပြ ငများ

ဖြ စလာေစသည။

Remote Sensing နညးပညာ၏ အကျ းေကျးဇးများသည အေဝးမ ထအဖြ စအပျကများက

အာ ခ ငပ း လသမေရာက ငေသာ ေနရာေဒသများမ သတငးအချကအလကများကလညး

ရယ ငပါသည။ ဥပမာ- ဓါတေင ပကလငး ေပါကက မေကာင ေပ ေပါကလာခေသာ အဆပြ ငများက

တညေနရာအတအကျ မေသချာခြ ငး င အဆပြ ငပျ ငခြ ငးဆငရာ ဗဟသတမရခြ ငးေကာင

မသ င ေသာလညး Remote Sensing နညးပညာရပက အသးချခြ ငးြဖင ထအဆပြ ငများရရာေနရာ၊

ပျ မက ရာေဖတငးတာပ း ေစာငကညေလလာ ငသည။ အချနကာလအလက ဖမးယထားေသာ

Remote Sensing data မ အဆပြ ငများရာေဖမ လမးေကာငးက သ ငသည။

90