.

.

i

ِ عَيَهِ ه َوَسي ىََ زَِوَو َ اِِههدِدهِ َل َىَ اّلٰلَُِوعََدنَا َرُسوُل اّلٰلِه

دنہزغوۂ

دص دٔ قیومحمریمعڈارٹکٔ

.

.

ii

ہلمجٔ وقحقٔ وفحمظٔ ںیہ

ٔ :اتکبٔ اکٔ انم دنہ زغوہ

btm1432@gmail.com ریمعٔ ومحمدص دٔ قی :فنصم

ء 6102 : اڈینشی

روےپٔ -/300 :تمیق

( 8836932-0321: راہطبٔ ربمن) دمحم دہف :انرش

اتکب لحم

رعیبٔ افریسٔ اردص دؤ ؤ ارگنزییٔ بتکٔ اکٔ رمزک

(اینپٔ بتکٔ دص ددیۂ زبیٔ رپٹنٔ رکواےنٔ ےئلیکٔ راہطبٔ رکںی)

دص درابرٔ امرٹیک،ٔ الوہر۔: ےنلمٔ اکٔ ہتپ

.

.

iii

سا ب

ت

ن ا

ےکٔ انمٔ ٔ ٔ اجمدہنینٔ ا

اہللٔ ٔ کلفٔ وبسٔ ؤ ربفٔ وپشٔ اہپڑوںٔ ںیمٔ وجڈہویںٔ ںیمٔ وگدص دۓ وکٔ امجٔ دص دےنیٔ وایلٔ رسدص دیٔ ںیم

۔۔۔دیبارٔ رےتۂ ںیۂ اورٔ وقمٔ وکسنٔ یکٔ دنینٔ وسیتٔ ےہےکٔ ےیلٔ ملسو هيلع هللا ىلصاورٔ اسٔ ےکٔ روسلٔ

ٔ وجدص دامغٔ وکٔ الھگپٔ دص دےنیٔ وایلٔ رگیمٔ ںیمٔ رتیٔ ےکٔ ذروںٔ وکٔ اےنپٔ وخنٔ ےسٔ ریسابٔ رکےتٔ ںیہ

۔۔۔اکٔ دص دافعٔ رکےتٔ ںیۂ اینپٔ رسدحوںاورٔ

انمگمٔ انولعممٔ ؤ اورٔ ہشیمٔ وجٔ رسدحٔ اپرٔ وقمٔ ےکٔ دص دافعٔ ےکٔ ےیلٔ اینپٔ اجنٔ رقابنٔ رکٔ دص دےتیٔ ںیہ

۔۔۔رےتۂ ںیہ

.

.

iv

رہفتس

ہحفصٔ ربمن ونعاانت ربمنٔ امشر

3 ادتبایئٔ املکت 0

13 دنہو اور اریبلوین 6

14 االتخف اک زابن ،ببس الہپ 3

14 االتخف اک دص دنی ،ببس دص دورسا 4

15 االتخف اک اعمرشت رطز اور اعدص دات و رمس ببس، رسیتا 5

17 ،اقبطیتٔ اظنماالتخف وچاھت 2

18 وپاج گنل 7

ٔ دنہ 8 58 زغوہ

58 ننسٔ ااسنلیئ 9

ل 01ب

حت

60 دنسم اامم ادمح نب

62 یقہیب 00

63 دتسمرک 06

64 امجعملٔ االوطس 03

65 ااتلرخیٔ اریبکل 04

66 عمجمٔ ازلوادئ 05

66 عمجٔ اوجلاعم 02

.

.

v

67 اترخیٔ االالسمٔ 07

67 اترخیٔ دغبادص د 08

68 لبسٔ ادھلیٔ ؤ ارلاشدص د 09

68 ااکللمٔ 61

69 ااھنلۃیٔ یفٔ انتفلٔ ؤ االملمح 60

70 اکٔ ودعہملسو هيلع هللا ىلص روسلٔ اہللٔ 66

ٔ دنہںیمٔ رشتکٔ اورٔ اانپٔ بسٔ ھچکٔ رقابنٔ رکےنٔ اکٔ ذجہب 63 70 زغوہ

71 الضفٔ ادہشلاء 64

73 رفغمتٔ اورٔ منہجٔ ےسٔ ٓازادص دیٔ انگوہںٔ ےس 65

73 دنسھٔ اورٔ دنۂ ےکٔ حتفٔ وہےنٔ یکٔ اشبرت 62

74 رضحتٔ ٰیسیعٔ نبٔ رممیٔ امہیلعٔ االسلمٔ یکٔ ٓادمٔ اثین 67

74 انتفل 68

77 دنسمٔ انبٔ راوہہی 69

31 ٔ 79 دنۂ یکٔ لیمکت دنۂ ےسٔ لبقٔ تیبٔ ادقلسٔ یکٔ حتفٔ اورٔ رھپٔ زغوہ

ٔ دنۂ ااممٔ دہمیٔ ؑ 30 80 رکےنٔ واولںٔ ےکٔ ےیلٔ ٓاھٹٔ اشبرںیتےکٔ اسھتٔ زغوہ

ٔ ٔ دنۂ ےسٔ قلعتمٔ ااحدص دثیٔ نمٔ ڑھگتٔ ںیہنٔ ںیہ 36 80 زغوہ

33 ٔ 81 دنۂ وۂ اکچٔ ےہ؟ ایکٔ زغوہ

83 دنسھٔ یکٔ رخایبٔ دنۂ ےسٔ ےۂ اورٔ دنۂ یکٔ نیچٔ ےس 34

.

.

vi

84 ہیبنت 35

85 رضحتٔ اصحلٔ ہیلعٔ االسلمٔ یکٔ اوینٹن 32

86 اپاتسکنٔ اکٔ لبقتسم 37

88 اورٔ یبیغٔ ٔ دمدص داشبرتٔ ٔ 38

93 وحایش 39

ِِِِِِِِ

دنۂ ٔ زغوہ

1

ِالرمحٰن الرحه بس اهللِحممد و بارک وسي ِِ اليھ لَ عَ سهدنا و موالنا حممد و عَ ال ادتبایئٔ املکت

بس ےن االسلم ہیلع ٓادص دم دیسانرضحتٔ ارشبل اوب اہجں ےہ ہصح وہ اک زنیم ندنہواتس

یکٔ ایحتٔ ہبیطٔ ںیمٔ چنہپٔ اکچٔ ملسو هيلع هللا ىلص دنہواتسنٔ ںیمٔ االسمٔ اکٔ اغیپمٔ یبنٔ رکمیٔ ۔ٔ راھک دقم ےلہپ ےس

رعبٔ اترجٔ دنسھٔ اورٔ ٔ یھبٔ رعبٔ ےکٔ الۂ دنۂ ےسٔ اقلعتتٔ ےھت۔ٔ االسمٔ یکٔ ٓادمٔ ےسٔ لبقاھتٔ ۔

یکٔ ابراگۂ ںیمٔ ملسو هيلع هللا ىلص یبنٔ رکمیٔ امالابرٔ یکٔ دنبراگوہںٔ رپٔ اجترتٔ یکٔ رغضٔ ےسٔ ٓاایٔ رکےتٔ ےھتٔ ۔

َمْن َهُؤََلِء " :ےنٔ انٔ وکٔ دص دھکیٔ رکٔ رفامایملسو هيلع هللا ىلص بجٔ اکیٔ ےلیبقٔ ےکٔ ولگٔ احرضٔ وہےئٔ وتٔ یبنٔ رکمیٔ "اْلَقْوُم اّلِذيَن َكأَنّ ُهْم رَِجاُل اْلِهْندِ

1ہیٔ وکنٔ ولگٔ ںیۂ وجٔ دنۂ واتسنٔ ےکٔ رمدص دٔ ولعممٔ وہےتٔ

ےکٔ ابرۓ ںیمٔ ٔ ’’وریتٔ رفامسرکچٔ ’‘ ےکٔ ابدص داشۂ ’’امالابر‘‘دنہواتسنٔ ےکٔ اکیٔ اسیلحٔ العہقٔ ںیہ۔

وہشمرٔ ےۂ ہکٔ بجٔ اوہنںٔ ےنٔ قشٔ ارمقلٔ اکٔ زجعمۂ دص داھکیٔ وتاےنپٔ ےٹیبٔ وکٔ ذہمٔ دص داریٔ وسپنٔ رکٔ وخدص دٔ یبنٔ

ےکٔ دص دتسٔ ابمرکٔ رپٔ االسمٔ وبقلٔ ملسو هيلع هللا ىلص یکٔ ابراگۂ ادقسٔ ںیمٔ احرضٔ وہےئٔ اورٔ ٓاپٔ ملسو هيلع هللا ىلص رکمیٔ

ٔ یھبٔ لقٔ یکٔ ایک۔ااممٔ احمکٔ ےنٔ ادتسملرکٔ ںیمٔ دنہواتسنٔ ےکٔ اکیٔ ابدص داشۂ ےسٔ قلعتمٔ اکیٔ رواتی

۔رضحتٔ اوبٔ دیعسٔ یکٔ دختمٔ اعہیلٔ ںیمٔ اکیٔ دہہیٔ شیپٔ ایکملسو هيلع هللا ىلص ےۂ ہکٔ اسٔ ےنٔ یبنٔ رکمیٔ

:ادخلریٔ ریضٔ اہللٔ ہنعٔ ےسٔ رمویٔ ےۂ ٔ ہکٔ ٓاپٔ ےنٔ رفامایٔ

اهلل لَ اهلل عيه وسي جر فهھا زجنبهل فأطع ألحاب قطعة أهدى ميك اِهدد إىل رسولقطعة وأطعمين مدھا قطعة

2

دنۂ ٔ زغوہ

2

یکٔ رطفٔ اکیٔ ربنتٔ ہفحتٔ ںیمٔ اجیھبٔ اسٔ ںیمٔ ادص درکٔ ملسو هيلع هللا ىلص دنہواتسنٔ ےکٔ ابدص داشۂ ےنٔ روسلٔ اہللٔ ‘‘

اورٔ ٔ رکٔ ےکٔ الھکایٔ ڑکٹۓ ٔ ڑکٹۓ اےنپٔ ااحصبٔ ریضٔ اہللٔ مہنعٔ وکٔ وکےنٔ اسٔ ملسو هيلع هللا ىلص یھتٔ ۔یبنٔ رکمیٔ

’’ےھجمٔ یھبٔ اسٔ ںیمٔ ےسٔ اکیٔ ڑکٹأ انعتیٔ رفامای۔

ےنٔ اینپٔ اتکبٔ دحثیٔ ںیمٔ ایکٔ ےہ۔ٔ ٔ ویۂ احصیبٔ ابدص داشۂ وہںٔ نجٔ اکٔ ذرکٔ ااممٔ احمک ہیٔ نکممٔ ےۂ ہک

:سٔ واہعقٔ ےکٔ وحاےلٔ ےسٔ ےتھکلٔ ںیۂ ارہمحٔ اہللٔ دیمحٔ اہللٔ دمحمانومرٔ اعیملٔ ققحمٔ ڈارٹکٔ

ےکٔ اہوھتںٔ رپٔ االسمٔ وبقلٔ ایکٔ اورٔ رھپٔ ٔ ٓاپٔ ملسو هيلع هللا ىلص اسٔ ےنٔ اہدص دٔیٔ وکنٔ واکمںٔ رضحتٔ دمحمٔ ٰیفطصمٔ ٔ ‘‘

فا رٔ ںیمٔ اسٔ اکٔ ااقتنلٔ ملسو هيلع هللا ىلص

ےکٔ مکحٔ رپٔ واسپٔ دنہواتسنٔ ٔ رواہنٔ وۂ ایگٔ ۔راےتسٔ ںیمٔ نمیٔ یکٔ دنبراگۂ ظ

اڈنایٔ ٔ ۔ےکٔ زمارٔ رپٔ ولگٔ افہحتٔ ےکٔ ےیلٔ ٓاےتٔ ںیۂ ’’ہدنہواتسینٔ ابدص داش‘‘وہا۔اہیںٔ ٓاجٔ یھبٔ اسٔ

ٔ ٔ 056ہحفصٔ ٔ 6817ربمنٔ رعیبٔ )ٓاسفٔ دنلنٔ ںیمٔ اکیٔ رپاےنٔ وسمدص دۓ ںیمٔ اسٔ یکٔ ( 073ات

ر یٔ یکٔ فینصتٔ معبل

ںیمٔ ٔ ’’ۃفحتٔ ااجملدہنیٔ یفٔ دعبٔ اابخرٔ ارپلاگتنیل‘‘لیصفتٔ دص درجٔ ےۂ ۔زنیٔ ادلنیٔ ا

’’یھبٔ اسٔ اکٔ ذترکۂ ےۂ ۔3

ٔ ٔ دنۂ ےک ٔ یلعٔ ارملٰیضتٔ ریضٔ اہللٔ ہنعٔ ےنٔ رفامای أطيب ريح في ‘‘ :ابرۓ ںیمٔ رضحتٔ دیساناألرض الهند

4’’ ٔ : دیسٔ امیلسنٔ دنویٔ ےتھکلٔ ںیہوہأ دنۂ یکٔ ےہ۔زنیمٔ ںیمٔ بسٔ ےسٔ اپزیکۂ ٔ ینعیٔ

ریمٔ ٓازادص دٔ رگلبایمٔ ےنٔ ۃحبسٔ ارملاجنٔ یفٔ ٓااثرٔ دنہواتسنٔ ںیمٔ یئکٔ ےحفصٔ دنہواتسنٔ ےکٔ اضفلئٔ ےکٔ "

ایبنٔ ےکٔ ذنرٔ ےیکٔ ںیۂ اورٔ اسٔ ںیمٔ اہیںٔ کتٔ اہکٔ ےۂ ہکٔ بجٔ ٓادص دمٔ بسٔ ےسٔ ےلہپٔ دنہواتسنٔ ارتۓ

ہیٔ انھجمسٔ اچےئیۂ ہکٔ یہیٔ وۂ کلمٔ ےۂ اہجںٔ دخأ یکٔ یلہپٔ ویحٔ انزلٔ وہیئٔ اورٔ اورٔ اہیںٔ انٔ رپٔ ویحٔ ٓایئٔ وتٔ

رضحتٔ ٓادص دمٔ یکٔ اشیپینٔ ںیمٔ اامتنٔ اھتٔ اسٔ ےسٔ ہیٔ اثتبٔ وہاتٔ ےۂ ہکٔ دمحمٔ (ملسو هيلع هللا ىلص)وچہکنٔ ونرٔ دمحمیٔ

ےنٔ رفامایٔ ہکٔ ےھجمٔ ملسو هيلع هللا ىلص اکٔ ادتبایئٔ وہظرٔ ایسٔ رسٔ زنیمٔ رپٔ وہا۔ایسٔ ےئلٔ ٓاپٔ ملسو هيلع هللا ىلص روسلٔ اہللٔ

"وبشٔ ٓایتٔ ےہ۔دنہواتسنٔ یکٔ رطفٔ ےسٔ رابینٔ وخ5

دنۂ ٔ زغوہ

3

انٔ امتمٔ رواایتٔ ٔ ےسٔ ہیٔ ولعممٔ وہاتٔ ےۂ رعبٔ الۂ دنۂ ےسٔ وافقٔ ےھتٔ اورٔ الۂ دنۂ ےکٔ ےیلٔ ہیٔ

ااھٹروںیٔ یکٔ زابنٔ ادقسٔ ٔ رپٔ اجریٔ وہأ ۔ملسو هيلع هللا ىلص وخشٔ یبیصنٔ یکٔ ابتٔ ےۂ ہکٔ انٔ اکٔ ذترکۂ یبنٔ رکمیٔ

ٔ بتکٔ ؤمرخٔ ٓازادص دٔ الغمٔ یلعٔ ینیسحٔ رگلبایمٔ ےنٔ ٔ قیٔ ےکٔ سبحة ‘‘دنہواتسنٔ ےکٔ وحاہلٔ ےسٔ دص دؤ شمامة العنبر فيما ورد من الهند من سيد ‘‘ ورا ’’مرجان في آثار هندستانال

رحتریٔ رفامیئٔ ںیۂ نجٔ اکٔ ذرکٔ مجعمٔ المؤ نیفلٔ ںیمٔ یھبٔ ایکٔ ایگٔ ےۂ ۔ؤمرخٔ اذلرکٔ اتکبٔ ’’ملسو هيلع هللا ىلصالبشر انیقیٔ اسٔ وموضعٔ رپٔ زمدیٔ قیقحتٔ ےکٔ وحاہلٔ ےسٔ افدئۂ دنمٔ اثتبٔ وۂ یگٔ ۔ٔ

استہبٔ اتدیکٔ ےکٔ اسھتٔ وہأ ےۂ ذرک یکٔ اشبرتٔ اکٔ حتف یک دنہواتسن ںیم رشہفی ااحدص دثی

یہ ےس دص دور ےک انیعمج مہیلع اہلل روضان رکام احصہب ےیل یک وکشش یک دنہ زغوہ

نینمٔ رضحتٔ ۔ٔ ےہ ریہ اجیت

ؤمل

البذریٔ یکٔ قیقحتٔ ےکٔ اطمقلٔ دنہواتسنٔ رپٔ مہمٔ وجیئٔ ٔ اکٔ ٓااغزٔ اریمٔ ا

نینمٔ رضحتٔ امثعنٔ ینغٔ ریضٔ اہللٔ رمعٔ افروقٔ ریضٔ اہللٔ ہنعٔ ےکٔ دص دورٔ ںیمٔ وہأ ۔اسٔ ےکٔ

ؤمل

دعبٔ اریمٔ ا

ہنعٔ ےکٔ دص دورٔ ںیمٔ ضعبٔ املسمنٔ اجوسوسںٔ وکٔ دنۂ رپٔ ہلمحٔ ےسٔ لبقٔ واہںٔ یکٔ وصراحتلٔ اکٔ اجزئۂ ےنیلٔ

نینمٔ رضحتٔ یلعٔ ارملٰیضتٔ ریضٔ اہللٔ ہنعٔ ےکٔ ےیلٔ اجیھبٔ ایگٔ ٔ اہتبلٔ گنجٔ یکٔ ونتبٔ ںیہنٔ ٓایئ۔

ؤمل

اریمٔ ا

تٔ ےسٔ دنہواتسنٔ رپٔ ہلمحٔ ایکٔ سجٔ ںیمٔ ٓاپٔ وکٔ ےکٔ دہعٔ ںیمٔ احرثٔ نبٔ رمۂ ےنٔ ٓاپٔ یکٔ ااجز

۔اکایمیبٔ وہیئٔ ۔ٓاپٔ اقیقنٔ ےکٔ اقممٔ رپٔ وجٔ دنسٔ اکٔ ہصحٔ اھتٔ دیہشٔ وۂ ےئگ6ٓاپٔ احنس انب اامم

ےکٔ ابرۓ ںیمٔ رفامےتٔ ںیۂ ہکٔ ٓاپٔ اسٔ اہجدص دٔ ںیمٔ رکمانٔ اورٔ دنقالیبٔ ےکٔ العوقںٔ ےسٔ ٓاےگٔ ڑبھٔ

ےئگٔ ےھتٔ ۔7

وہےئ ٓاور ہلمح رپ دنہ رفصہ ایب نب بلہم رضحت دعب ےک رمہ نب احرث رضحت

:ےہ ںیم رفہتش رخی ات۔ںیہ

دنۂ ٔ زغوہ

4

اور رخااسن رصبہ، وک اہیب نب زایدص د ےن ہنع اہلل ریض اعموہی اریم رضحت ںیم ھ۴۴‘‘

ےن رہعیب نب ارلنمح دبع ےس مکح ےک زایدص د اسل ایس اور ایک رقمر احمک اک اتسیسن

رعہص یہ ھچک ےک حتف یک اکلب۔ایک االسم وگبش ہقلح وک اکلب الہ اور ایک حتف وک اکلب

ٓاےئ زالب و اکلب ےس راےتس ےک رمو رفصہ ایب نب بلہم اریم رعب انومر اکی دعب

۔ایک اہجدص د ےن اوہنں رک چنہپ دنہواتسن اور8 ںیم ھ82 ےن ویفس نب اجحج رطح ایس

ےجیتن ےک سج ایک رواہن رطف یک رکمان رک دص دے رکشل زربدص دتس اکی وک اہرون دمحم

رشوع ااشتع اباقدعہ یک االسم یھب ںیم دنسھ ےس زامےن ایس اور وہا حتف رکمان ںیم

ےن ہفیعض نب دص دارہ راہج بج ںیم دص دور ےک اکلمل دبع نب ودیل ہفیلخ ابعیس۔یئگ وہ

وت دص دای رک ااکنر ےس رکےن واسپ وک وعروتں دیقی املسمن اور امل وہا ولاٹ اک املسمونں

انیم دپنم اور یل ااجزت یک رکےن اہجدص د ےس دنہ الہ ےس ااجزت یک ہفیلخ ےن اجحج

ونش اہشدص دت اجم ںیم اس اور یک گنج ےس دص دلبی الہ ےن اوہنں۔ٔ اجیھب وک صخش اکی

نب دمحم دلنی امعدص دا دص داامدص د اور اھبیئ زادص د اچچ اےنپ ےن اجحج دعب ےک اہشدص دت یک دپنم۔ایک

،سج ایک رواہن رطف یک دنسھ ںیم ھ93 یھت اسل رتسہ رصف رمع یک سج وک اقمس

گنج اس دص دارہ راہج اور رفامیئ اطع حتف وک اجمدہ نس مک اس ےن ازعلت رب اہلل ںیم

۔ایگ امرا ںیم9

اورپ اےنپ ہک اھت ہی اعمل اک(ھ460۔ھ357) ارلۃمح ہیلع زغونی ومحمدص د اطلسن رضحت

:ںیہ رفامےت ذیبہ اامم۔اھت وہا ایک رفض وک دنہ زغوہ

فافتتح منه ا ال اداو واس عةك وكس ر ،وفرض على نفسه كل عام غزو الهندالص نم المع رو الس ومناوك وك انوا يعتق دون أنّ ه يحي ي ويمي ك

دنۂ ٔ زغوہ

5

ولم يب مل . ويقصدونه من البادك وافتتن اله أمم َل يحصيهم إَلّ اهلل .10وَل محتشم إَلّ وقد قرَّب له قرالاناو من نفيس مالهك

اوہنں سپ۔اھت وہا ایک رفض وک دنہ زغوہ اسل رہ اورپ اےنپ ےن اطلسن اور‘‘

انم اک سج وتڑا وک تب رعموف اور ایل رک حتف ہصح وعیس اکی اک دنہ ےن

اور ےہ دص داتی زدنیگ ہی ہک ےھت رےتھک ااقتعدص د ہی(دنہ الہ)وہ اور۔اھت وسانمت

ٓاےت ےیل ےک زایرت ےس رہشوں فلتخم رطف یک اس وہ۔ےہ دص داتی ومت

دعتادص د یک نج ںیئ وہ اکشر اک ٓازامشئ اوقام یس تہب ےس وہج یک اس۔ےھت

اےنپ وج اھت اچب ہن ابیق ااسی صخش مشتحم اور ابدص داشہ وکیئ اور ےہ اجاتن رتہب یہ اہلل

’’۔وہ دص داتی ہن رقابین رپ اس ےس ںیم امل سیفن

ہیلع رخاقین انسحل اوب خیش رضحت زغونی ومحمدص د اطلسن اسل ےک حتف یک وسانمت

اصبح خیش۔رفامای اطع رخہق اانپ وک اطلسن ےن خیش۔ٔ وہا احرض ںیم دختم ارلۃمحیک

رخہق رکدص دہ اطع ےک ان ےن اس اور ٓاای واسپ زغونی ومحمدص د اطلسن رک وہ رتصخ ےس

اھت ایک ہلمح رپ وسانمت ےن ومحمدص د ںیم زامےن سج۔راھک اپس اےنپ ےس افحتظ ڑبی وک

م اور رپم اور

ی ل

ش

ہک اھت وہا القح رطخہ ہی وک ومحمدص د وت یھت وہیئ گنج یک اس ےس دص د

ےک رپاشیین وتق اس۔ٔ ٓااجےئ ہن اغبل رکشل اک دنہؤوں رپ رکشل ےک املسمونں ںیہک

اور ایگ رگ ںیم دجسہ رک ےل ںیم اہھت وک رخہق ےک اصبح خیش ومحمدص د اطلسن ںیم اعمل

ان ےھجم ںیم لیفط ےک امکل ےک رخےق اس! اہلل اے‘‘ یک دص داع ےس اعتٰیل دخاودن

ےس اہیں تمینغ امل وج ہک وہں رکات تین ںیم۔دص دے حتف ںیم اقمےلب ےک دنہؤوں

ےہ ایبن اک وم رنیخ’’۔اگ دص دوں رک میسقت ںیم اتحموجں اور ومیتیں اےس اگ رکوں احلص

دنۂ ٔ زغوہ

6

ٓاامسن اسرے اور اےھٹ ابدص دل ایسہ ےس ےصح اکی ےک ٓاامسن یہ امےتگن ےک دص داع اس ہک

وہ رہااسں رکشل اک دنہؤوں ےس ڑکک کمچ یک یلجب اور رگج یک ابدص دل۔ےئگ وہ طیحم رپ

۔ٔ ےگل ڑلےن ےس دص دورسے اکی یہ ںیم ٓاسپ ںیم اعمل ےک رپاشیین اس دنہو اور ایگ

یلکن اھبگ ےس گنج دیمان وفج یک دص دوی رپمی ےس وہج یک گنج ابیمہ اس یک دنہؤوں

۔اپیئ حتف رپ دنہؤوں ےن املسمونں ویں اور(11)

ںیم دنہواتسن وک ڈنھجے ےک االسم ےن وغری ادلنی اہشب دعب ےک زغونی ومحمدص د

ءوصایف دص درگی اور ارلۃمح ہیلع یتشچ ادلنی نیعم وخاہج رضحت ںیم زامےن ایس۔رفامای دنلب

وک رشموکں الوھکں وہےئ رفامےت ریخست یک دص دولں ےک ولوگں ےک دنہواتسن ےن رکام

ںیم دنہواتسن ےن املسمونں۔دص دای ااجنم رس میظع اکر اک رکےن دص دالخ ںیم االسم دص دارئہ

اورارگنزیوں زوال ےک تنطلس ہیلغم ااتتخم اک سج یک وکحتم اسل وس ٓاھٹ رقتابی

اقونن اک زوال و رعوج ےک وقومں اک ازعلت رب اہلل۔وہا ںیم وصرت یک ےضبق ےک

وترتی اتکںیب ٓاامسین نیت ےن ازعلت رب اہلل وک ارسالیئ ینب۔وہات ںیہن دبتلی یھبک

ںیم ارسالیئ ینب ءاایبن امتم العوہ ےک رکام ءاایبن ایگرہ۔رفامںیئ اطع زوبر اور ،الیجن

رفامیئ اطع یھب وکحتم اسھت ےک تمکح اور ملع اںیہن ےن اعتٰیل اہلل۔وہےئ وعبمث

اہلل وت یک انرفامین یک روسولں ےک اس اور ،اہلل ایک اجتوز ےس دح ےن اوہنں بج نکیل

اتسن دنہو۔دص دای رفام طلسم وک تنکسم اور ذتل،روسایئ،اتحمیج رپ ان ےن ااعلنیمل رب

یبیلص۔وہا ںیہن دکیم زوال اک وکحتم ااشلن میظع یک املسمونں یھب ںیم

ےن اوہنں ےس ےن وہ اتراج و اتتخ ےک انیپس اور دغبادص د اتر،وقسط ات وگنجں،ویرش

اںیہن ےن زدنیگ یک تلفغ ںیم ابشب و رشاب اور اہجدص د رتک ًاتجیتن اھکیس ہن قبس

دنۂ ٔ زغوہ

7

وہ رہ اک سج ایک ڑھکا ال رپ دص داہےن ےک ربابدص دی و ابتیہ ایس تحت ےک اقونن ےک رطفت

ادنازہ اک اس۔اجےئ وہ اعدص دی اک زگارےن زدنیگ رطفت الخف وج ےہ وہات دقحار رگوہ

نیت رخچ اماہہن اک اخےن ابوریچ ےک ابدص داشہ رالیگن ہک ےہ اتکس اج ای اگل ےس ابت اس

ںیم ء0717۔اھت رکات وچناای اسےنم اےنپ وعرںیت ربہنہ وس نیت روز رہ اور اھت رکوڑ

اےس رھپ ہک وہا دیپا فعض ااسی ںیم االسہیم تنطلس دعب ےک ااقتنل ےک اورزگنبی

اور ںیہ یتگل ااھٹےن رس اغبوںیت وت اجےئ وہ زمکور رمزک بج۔وہا ںیہن بیصن ااکحتسم

اسھت ےک رمزک وک العوقں امتم رھپ وت اجےئ ایک ہن دتارک اک زمکوری اس وتق رب ارگ

وت ایگ ڑپ زمکور ووجدص د ی رمزک دنہاک تنطلس بج۔ےہ اجات وہ لکشم رانھک وجڑے

رک رشوع ےلمح ےن اغوبصں دص درگی اور ،وھکسں روولیہں،رموٹہں

دنپروہںی۔دص دی

دعب ےک ان۔ٔ ےھت ےکچ وہ واردص د یہ ےلہپ زیگتی رپ ںیم دنہواتسن ںیم ٓارخ ےک قی

یک املسمونں ںیم دنہواتسن نکیل ایک رشوع ٓاان ےن ولوگں یھب ےس رباطہین اور رفاسن

۔وہیئ ذپری زوال اہوھتں ےک وقم رباطونی تنطلس ااشلن میظع طیحم رپ قویں

رغض یک اجترت ذرےعی ےک ینپمک اڈنای اٹسی ارگنزی ںیم دص دور ےک اہجریگن

اول سمیج ںیم ااتسلگنن ہک ےہ ویں ہصق اک ٓادم یک ان۔ےھت وہےئگ رشوع ٓاان ےس

اپدص دری یحیسم اکی اسھت ےک اس۔ٔ اجیھب رک انب ریفس اانپ ںیم ء0205 وک رو اٹسم رس ےن

یتہج ریثک اور تیصخش وتہج اجذب دص داین، زابن اینپ ےن رو اٹسم رس۔ٔ اھت وہا واردص د یھب

۔ایل رک احلص اقمم اہں ےک اہجریگن ےس الصوتیحں(12)

اکی یک لحم اشیہ رمہبت اکی

وہ ہن دنترتس وعرت وہ رگم رکواای العج اک مسق رہ ےن ابدص داشہ۔یئگ ڑپ امیبر وعرت

تحص وہیئ رگی یک اس اھتاور اکچ وہ امویس ےس رطف یک تحص یک اس ابدص داشہ۔ٔ یکس

دنۂ ٔ زغوہ

8

ےس اعمجل ذایت اےنپ ےن رو اٹسم رس۔اھت دص دای رک رپاشین یھب وک ابدص داشہ ےن نسح و

ی ا ب ابلکل وہ ےس سج ای رکوا العج اک وعرت اس

حتص

رو اٹسم رس ےن ابدص داشہ۔ٔ یئگ وہ

اجبےئ ےک اچدنی اور وسےن ےن اس رگم اچاہ ونازان ےس ارکام و ااعنم اور ولباای وک

ےن اس۔اھت ایگ اجیھب اےس ےیل ےک سج ایک ااہظر اک وخاشہ اس اینپ ےس ابدص داشہ

:یک رعض ےس ابدص داشہ

وہ ارگ۔وہں اتحمج اک انعتی اور اکی ںیہ تہب یھب لبق ےس اس انعایت یک ٓاپ‘‘

ومعق اک ےن وہ دیفتسم وک وقم وپری ریمی ہکلب ںیہن یہ ےھجم رصف وت اجےئ وہ وپری

اک ینپمک اڈنای اٹسی ارگنزی اجبےئ یک ارکام و ااعنم اےس رطح اس’’۔اگ ٓاےئ رسیم

’’۔ایگ وہ احلص اجترت رپواہن (13)

ہیلغم یہ ادنر ےک اسل دص دو ہک وہا ہی ارث اک اس

وسرت اور وپر،رہبوج ٓااب،رباہن ادمح ٓارگہ، وکایھٹں اپچن یک ارگنزیوں ںیم تنطلس

ےس رو یک نج ےیل رک احلص رفامن ےس اہجریگن ےن رو اٹسم رس ںیئگ وہ اقمئ ںیم

وہ ایہم وہسںیتیل زایدص دہ وک ینپمک ارگنزی ےس ینپمک یک اہڈنیل اور ےس رپزیگتوں

۔ںیئگ(14)

ادنر ےک اسل وس دص دو رقتابی ںیم دعب ےن ارگنزیوں دبوتل یک ینپمک اس

ٓارخی ےیل ےک املسمونں ںیم دنہواتسن۔دص دای رک اقمئ وک وکحتم رباطونی رپ دنہواتسن

وہےئ دص داھکےت وجرہ ےک وجارمندص دی ےس ولتار اینپ ےن سج اھت اطلسن وپیٹ اٹچن

اگن رس ےس وہج یک ایختن اور رفیبی اہلب یک دغاروں ابالرخ رگم ایک اقمہلب اک ارگنزیوں

ولتار ہک ےہ اتبیت رخی ات۔ٔ ٔ ایگ وہ دیہش اطلسن اور ایگ وہ ہضبق اک ارگنزیوں یھب رپ مٹپ

ایخولں اور ابوتں وہ اجےئ وہ مگ ولتار یک وقم سج۔ٔ ےہ وہات یہ ےس ولتار وجاب اک

اتم ںیم دنہواتسن اطلسن وپیٹ۔ےتکس رک ںیہن دص دافع اانپ اور اقمہلب اک اغبص ےس

دنۂ ٔ زغوہ

9

ںیم دنہواتسن ہک اھت ایگ وہ ےط ہی ےس اہشدص دت یک سج اھت ولتار ٓارخی یک ہملسم

ےک ارگنزیوں ںیم دنہواتسن ۔راہ ںیہن ابیق وکیئ واال رکےن دص دافع اک االسم

وکںیشش ےیل ےک رکےن زری وک املسمونں یھب رپ احمذ رظناییت یہ اسھت ےک ےضبق

رختبی ٓاہل یہ وک املسمونں ےیل ےک اکری رختبی رظناییت اس۔ںیئگ دص دی رک رشوع

ملسو هيلع هللا ىلصرقٓان اصبح قلعت اک میکح رقٓان ہک ات اگل اجےن ایک ااکنر اک ااحدص دثی۔ٔ ایگ انبای

وک املسمونں۔ےکس اج یک تحت ےک اقمق اخص رشتحی امین نم یک اس رک وتڑ ےس

رتبیغ یک ےنھکیس ٓادص داب ےک الغیم یک ان وہےئ رکےت وکمیلست وکحتم یک ارگنزیوں

یک اردتادص د ےن وہنجں ایک رخ اک دنہواتسن ےن نیغلبم یحیسم دعتادص د ال۔یگل اجےن دص دی

اامعتسل الخف یہ ےک املسمونں رک انب رمدت وک املسمونں اتہک راھک ےیک رگم وک رحتکی

وموجدص د ںیم وصرت یک بتک یک اہلل ربتک اپدص دری اثمل ڑبی یک سج ےکس اج ایک

ےک اہجدص د رکنمنی ۔یگل اجےن یک وتنیہ ںیم اشن یک ملسو هيلع هللا ىلص رکمی یبن اور رقٓان۔ےہ

اور اجےئ دص دای رک متخ وک اہجدص د روح ےس ںیم املسمونں ہک ات یئگ یک رتتیب یک رگوہ اکی

اےنپ یھبک ںیم ان زین ںیل رک وبقل وک الغیم یک ارگنزیوں ےیل ےک ہشیم ہشیم املسمن

ےک ’’دہمی اامم‘‘ یلعج اور یبن وھجےٹ۔وہ ہن دیپا رحص یک اپےن وک امکل وقفمدص د

یک االسم ہک ات یئگ یک وکشش یک رکےن راجئ اظنم این اکی ادنر ےک االسم ذرےعی

یک رطح رطح ادنر اےنپ ےک املسمونں۔اجےئ رہ رک وہ خسم رپ وطر لمکم وک لکش

یھبک اور رںیہ رگابین و دص دتس مہ اب املسمن ہک ات ایگ دص دای رفوغ وک ااحبث رفویع

اس ےس ااسحن و لضف ےک اہلل۔ںیکس رک ہن اقمہلب رک وہ دحتم الخف ےک دص دنمش

ویکہکن رگم ایک اقمہلب رک ڈٹ ےن دص داوشنروں املسمن اور ء،وصایف ءاملع رپ احمذ رظناییت

دنۂ ٔ زغوہ

11

اہجدص د اور ابملقل اہجدص د اک ان ےیل ایس ےھت وہےئ ےنہپ ںی زریجن یک الغیم ایسیس املسمن

ء0964 امرچ 63۔اکس اچب ہن ےس ڑگوھں قیمع ےک روسایئ اور ذتل اںیہن اباسللن

اےنپ یھب امثعہین تنطلس ااشلن میظع یک املسمونں ںیم ھ0346 ربج 63 اطمبقب

۳۔ٔ ٔ ےئگ وہ اکشر اک یتسپ ااہتنیئ رپ وطر ومجمیع املسمن ںیم ےجیتن ےک سج یچنہپ وک ااتتخم

:ایگ ایک االعن ہی حبص یک امرچ

اقونن ےک دحیلعیگ ےس ایستس اور دص دنی اور اخہمت ےک الختف ےن ایلبمس وقیم میظع‘‘

’’۔ےہ دص دی دص دے وظنمری یک(15)

یک اس۔ٔ ایک ارادص دہ اک دص دےنی ٓازادص دی وک دنہواتسن ےن اطہین رب دعب ےک دص دوم میظع گنج

ایتر لسن ایسی اکی یک دص داوشنروں اطمقب ےک ایخل اےنپ وہ ہک یھت یھب ہی وہج اکی

املسمن ےک انم وہ اور اھت وہا ڑچاھ رگن اک ذہتبی ارگنزیی رپ سج ہک ےھت ےکچ رک

ےس قویں ںیم دنہواتسن ۔الغم ےک ارگنزیوں رپ وطر ذینہ ہکبج ےھت

ہلصیف اک دنہواتسن رپ اینبدص د یک وہمجرتی ےن ارگنزیوں بج۔ےھت ٓاابدص د دنہو اور املسمن

ٓااگہ ےس ایختن یک اکرگنسی ںیم ایقدص دت یک امظع اقدئ ےن املسمونں وت اچاہ رکان

دہ اکی اجبےئ ےک دنہواتسن دحتمہ دعب ےک وہےن ح ایک اطمہبل اک رحتکی یک رایتس یلع

ہشیم املسمن وت اجات ایک رپ اینبدص د یک وہمجرتی رطز رغمیب ہلصیف اک دنہواتسن ارگ ویکہکن

ٔ اجےت ےلچ ںیم الغیم یک دنہؤوں رک نب اتیلق ےیل ےک ہشیم رت امتم اینپ دنہو۔

ہضبق رپ دنہواتسن وپرے ذرےعی ےک ربدص داری احہیش یک ارگنزیوں اسھت ےک ایعری

اور دنہ میسقت ےن دنہؤوں کت ٓاج ہک ےہ وہج یہی۔ٔ ےھت رےہ دص دھکی وخاب اک رکےن

اک انبےن دنہواتسن رتنی میظع رامنہ ےک ان ہکبج ایک ںیہن میلست وک ووجدص د ےک اپاتسکن

دنۂ ٔ زغوہ

11

وہ۔ںیہ اشلم یھب اقمامت دقمس ےک املسمونں ںیم سج ںیہ رےتہ دص دےتھکی وخاب

ںیہ اخمفل ےک اپاتسکن ووجدص د اور ںیہ احیم ےک دنہواتسن دحتمہ یھب ٓاج وج املسمن

رشمنیک ےس رکف رطز اس اےنپ وہ ہک اچےیہ رکانیل وغر رپ ابت اس مک از مک اںیہن

ےس بس ےک املسمونں اطمقب ےک میکح رقٓان وج ںیہ رےہ رک اتدیئ یک رگوہ ےک

:رفامای ےن ازعلت رب اہلل۔ںیہ دص دنمش رتنی دشدی

َدن ىَِ يَن أَِشَرُكوا لَتَجه يَن آمَدُوا الِهَُھودَ َوال ىَذه ه ىي ىَذه (16) أََشد ىَ الد ىَاسه عََداَو ً ل تخس زایدص دہ ےس ولوگں بس دعاوت احلبظ ںیم قح ےک واولں اامین انیقی ٓاپ‘‘

’’۔ےگ اپںیئ وک رشموکں اور وہیدص دویں

دنہو اور اریبلوین

رہ اور ںیہ ذاںیت زہار 41 ںیم نج ںیہ رےتھک اامین رپ دص دویاتٔوں رکوڑ 35 دنہووج

رطز اور اوطار و ،اعدص دات نہس رنہ دص دنی،زابن، اےنپ وہ ےہ وگھبان اانپ اانپ اک اکی

راییض میظع ےک املسمونں۔ںیہ اغمری رپ وطر یلک ےس املسمونں ںیم اعمرشت

ےک االدص دوہی ،وخاص االرض دعماینت،اقبطت دص دان،وم رخ، ،رغجاہیف ایکلفت دص دان،امرہ

دیپا ںیم وخارزم ںیم ء۳۷۳ اریبلوین راحین اوب لیلج اعمل ےک دقہمی ٓااثر اور امرہ

زغین اسھت ےک اطلسن ٓاپ دعب ےک وخارزم حتف یک زغونی ومحمدص د اطلسن۔ٔ وہےئ

وطلی اک ربس دص دس اور ایک رفس اک دنہواتسن ےن ٓاپ ےس زغین۔ٔ ٓاےئ ےل رشتفی

اطمہعل اک اعمرشت رطز اور دمتن و ذمبہ دنہو رک ھکیس زابن یک اہیں رعہص

رفامای عمج ےس انم ےک’’ماللہند‘‘ وک اشمدہات و رجتابت اےنپ ےن ٓاپ۔ایک

دنۂ ٔ زغوہ

12

ےک یقلعت ےب ےس املسمونں یک دنہؤوں ےن ٓاپ ںیم اول ابب ےک اتکب اس۔ےہ

ےیل ےک ولوگں ان ابوصخلص اطمہعل اک اابسب ان۔ٔ ںیہ رفامےئ ایبن اابسب اکی یئک

یک اھجمسےن ںیمہ ای ںیہ ےتھجمس وقم اکی وک املسمونں اور دنہو وج ےہ رضوری ااہتنیئ

:ںیہ رفامےت ٓاپ۔ںیہ رکےت وکشش

االتخف اک زابن ،ببس الہپ

وج ںیم زیچوں امتم ان ےس ولوگں مہ وقم دنہو ہک ےہ ہی ببس اکی ےک ان ہلمجنم

بس ںیم اابسب ےک اغمریت اور ںیہ ،اغمری ںیہ وہیت رتشمک دص درایمن ےک وقومں

ابمہ رطح ایس یھب وقںیم دص دورسی ںیم اغمریت یک زابن وگ۔ےہ زابن زیچ یلہپ ےس

اچےہ رکان احلص زابن ہی ےیل ےک ےک رکےن رعف اغمریت وج صخش وکیئ۔ںیہ اغمری

۔اتکس رک ںیہن ےس ،ٓااسین

االتخف اک دص دنی ،ببس دص دورسا

ہن۔ںیہ رےتھک اغمریت یلک ےس مہ ںیم دص دنی دنہو ہک ےہ ہی ببس دص دورسا اک یقلعت ےب

امہرے وہ ہن اور ےہ اجیت امین اہیں ےک ان وج ںیہ رکےت ارقار اک زیچ ایسی یسک مہ

ےک دص دورسے اکی ںیم ٓاسپ ولگ ہی ہچ ارگ۔ںیہ رکےت میلست وک زیچ یسک یک اہیں

وک امل اور ،دبن اجن وسا ےک انمرظہ و ثحب اور ںیہ رکےت مک زناع ذمیبہ اسھت

ہی وک ریغوں۔ےہ ںیہن روش ہی یک ان اسھت ےک ریغوں ،نکیل اچنہپےت ںیہن اصقنن

انلم ےس ان ےس وہج یک ےنھجمس اناپک وک ان اور ںیہ ےتہک اناپک ینعی ھچیلم ولگ

ںیہن اجزئ اھکان اسھت اور انھٹیب اسھت ای اجان رقبی ےک رکان،ان ایبہ انلج،اشدص دی

دنۂ ٔ زغوہ

13

زیچوں دص دو نج وہ ایگ ایل اکم ےس اپین ای ٓاگ یک وقم ریغ ںیم زیچ سج اور۔ےتھجمس

یسک(ربٓاں زمدی) ۔ںیہ ےتھجمس اناپک وک زیچ اس۔ےہ دمار اک زدنیگ رپرضورایت

اطرہ زیچ سجن وگ ہک ےیل ،اس ےہ ںیہن یہ وصرت یک(احل) االصح ےس رطےقی

ںیہن ےس وقم یک ان وج وک صخش یسک ںیم دنہؤوں نکیل ےہ یتکس وہ اطرہ رک لم ےس

راتھک الیمن رطف یک دص دنی ےک ان ای رتبغ یک وہےن دص دالخ ںیم ان اور ےہ

رہ وج ےہ احتل ایسی ہی ےہاور ںیہن ااجزت قلطم یک رکےن دص دالخ ادنر ےہ،اےنپ

۔ےہ دص دیتی رک عطقنم رپ رطح اکلم اور ےہ دص دیتی وتڑ وک رےتش

االتخف اک اعمرشت رطز اور اعدص دات و رمس ،ببس رسیتا

دص درہج اس ےس مہ ںیم اعدص دت و رمس ولگ ہی ہک ےہ یھب ہی ببس اکی اک یقلعت عطق

رقتًابی ےس وریغہ ابلس و تئیہ امہری اور ےس مہ وک وچبں اےنپ ہک ںیہ رےتھک االتخف

اک دخا وک اطیشن اور رکےت وسنمب رطف یک اطیشن وک ولوگں مہ اور ںیہ ڈراےت

ولوگں مہ رپ رطح اعم اامعتسل اک تبسن اس ہچ ارگ۔ںیہ دص دےتی رقار دص دنمش ای اخمفل

دص درایمن ےک وقومں دص دورسی لک اور امہرے وہ ےہ،نکیل اجات ایک ںیم قح ےک

ااقتنم ےیل اس ےس مہ ےن(دنہو)اکی ےس ںیم ان ہک ےہ ایدص د وک مہ۔ےہ رتشمک

کلم ےک ولوگں مہ ےن سج ےس اہھت ےک دص دنمش اکی اےنپ راہج دنہو اکی ہک ایل

ڑلاک اک اس راہج اک کلم دعب ےک اس اور وارث اک اس۔ایگ ،امرا اھت ایک ہلمح ٓارک ےس

ایگ راھک رگس انم اک ہچب۔اھت ںیم ٹیپ ےک امں وتق ےک اجےن امرے ےک اس وج وہا

احتل وج ےن امں اور ایک دص درایتف احل اک ابپ ےس امں ےن ڑلےک رک وہ وجان۔اھت

دنۂ ٔ زغوہ

14

دص دنمش اور الکن ابرہ ےس کلم اےنپ ٓارک ںیم وجش راہج وجان۔دص دی رک ،ایبن یھت زگری

رزیی وخن اور لتق ہک کت اہیں ایل ااقتنم وپرا ےس وقومں ان اجرک ںیم کلم ےک

امہرا ےیل ےک دص دےنی زسا اور رکےن ذلیل وک ،ان ےئگ چب ولگ وج اور ٓاایگ گنت ےس

مہ ےن اس ہک ایک ادص دا رکشہی اک راہج رک نس ہصق ہی ےن مہ۔ایک وبجمر رپ ےننہپ ابلس یہ

۔دص دی ںیہن زسا یک رکےن اایتخر رںیمس اینپ اور ےننب دنہو وک

نکیل ےہ رکان وجہ یک دنہؤوں وگای رکان ایبن وک نج ںیہ اےسی اابسب ھچک دعب ےک ان

اکی امحتق اور ںیہ ںیہن یفخم ےس یسک اور ںیہ وہےئ امسےئ ںیم االخق ےک ان وہ

وت ےہ کلم ہک ےہ ہی ااقتعدص د اک ولوگں ان۔ےہ ںیہن العج وکیئ اک سج ےہ امیبری ایسی

وج ویہ وت ےہ ابدص داشہ،دص دنی ےک ان وت ںیہ وقم،ابدص داشہ یک ان وت ںیہ کلم،ااسنن اک ان

ی تہب ولگ ہی ےیل اس۔ےہ اپس ےک ان وج وہ وت ملع اور ےہ ذمبہ اک ان

عل

ت

وخدص د اور ںیہ ےتھجمس تہب وک ،اس ےہ اپس ےک ان ملع اس وھتڑا وج اور ںیہ رکےت

ںیم التبےن وک ںیہ،اس اجےتن ہی ھچک وج۔ںیہ اجےت رہ اجلہ رک وہ التبم ںیم دنسپی

دشت یھب ےس ولوگں الہ ان ےک وقم اینپ دص درانکر،وخدص د واےل وقم ریغ اور رکان لخب

یھب ںیم امگن ےک ان العوہ ےک اس۔ےہ دص دالخ ںیم رستش یک ان اپھچان اسھت ےک

ےک رہشوں ان اور رہش دص دورسے وسا ےک رہشوں ےک ان ںیم دص داین ہک ےہ ںیہن

ےک ولوگں دص دورسے اموسا ےک ان اور ںیہ ااسنن یھب ہگج دص دورسی وسا ےک ابدنشوں

افرس و رخااسن ےس ان ارگ ہک ےہ وہیئ یچنہپ کت اہیں احتل ہی۔ےہ ملع یھب اپس

بیع ابال ذموکرہ اور ےگ ںیھجمس اجلہ وک ربخم وت اجےئ ایک ذرک اک ملع الہ اور ملع ےک

اور رکںی رفس ولگ ہی ارگ احالہکن۔ےگ امںین ںیہن اچس وک اس زگ رہ ےس وہج یک

دنۂ ٔ زغوہ

15

ےک ان ہمہاباںیٔ ۔ٓااجںیئ ابز ےس راےئ اینپ وت ںیلج ںیلم ےس ولوگں دص دورسے

۔ےھت ںیہن ربخ ےب دص درہج اس االسف(17)

،اقبطیتٔ اظنمٔ االتخف وچاھت

ںیہ ےتھجمس ربارب وک بس ںیم ٓاسپ مہ ہک ےہ ہی االتخف ڑبا ںیم دنہؤوں اور ںیم مہ

دنہؤوں االتخف ہی۔ںیہ دص دےتی رپ انب یک وقتیح رصف تلیضف رپ دص دورسے وک اکی اور

۔ےہ راکوٹ ڑبی ےس بس دص درایمن ےک االسم اور(18)

دنہؤوں اطمقب ےک اریبلوین

ذلیل ےک دص درہج ادص دٰین ےچین ےک دشر اور ربنمہ،رتشک،شیب اقبطت ادتبایئ اچر ںیم

ےسیج وشیپں فلتخم۔ےہ ںیہن ںیم ہقبط یسک امشر اک نج ںیہ ولگ

رفامےت ٓاپ وہےئ رکےت میسقت یک ان ےس اابتعر ےک وریغہ دص دوھیب،ومیچ،المح،الجاہ

ںیہن وہےن ذپری وکستن ںیم ٓاابدص دی اینپ واےل ذات اچروں وک بس ان ہک ںیہ

یک ان۔ٔ ںیہ ںیہن دص دالخ یھب ںیم رفہق یسک ولگ ہی دبوتھ اور اہدص دی،ڈوم،ڈنچال۔دص دےتی

ںیم ان۔ںیہ وہےت امشر ںیم ہقبط یہ اکی بس وہ ہک ےہ رطح یک ازلان اوالدص د احتل

ںیہن انقتع یہ رپ ےنیل اھک اجونر رمدص دہ ومعمیل رصف ،ہی ںیہ وتھ دب دبرت ےس بس

۔ںیہ اجےت رک ٹچ کت وریغہ اتک ہکلب رکےت(19)

وپاج گنل

دنۂ ٔ زغوہ

16

وضع) گنل ےک اہمدص دوی واہں ےہ ایک ذرک اک وتبں ےک ں دنہؤو اہجں ےن اریبلوین

ایک ایبن یھب رطہقی اک انبےن ومریت یک اس اور ےہ ایک یھب ذترکہ اک وپاج یک(انتلس

ےک انبےن طلغ وصرت یک گنل ہک ےہ ہی دیقعہ اک دنہؤوں اطمقب ےک اریبلوین۔ےہ

رخایب ںیم کلم ےس انبےن التپ ای وھچاٹ وک ےصح وگل۔ٔ ٔ ےہ وہیت رخایب ںیم کلم ببس

وہیت اظرہ ربایئ ںیم ےہ،ان انبای وک اس ےن ولوگں ےک ارطاف نج اور ےہ وہیت

ارگ۔ںیہ وہےت التبم ںیم امیبری ولگ ےس وہےن مک دنلبی اور رہگایئ ںیم اس۔ےہ

واےل رھگ ےک اس اور یگ،راہج ےگل وچٹ یک وریغہ اکےٹن یسک رپ اس وتق انبےت

اشنن ےس رکٹ اس اور ےگل رکٹ ںیم راہ ںیم ےنلچ رک ااھٹ ےک اس ارگ۔ےگ وہں الہک

اریبلوین۔یگ ںیلیھپ امیبرایں اور رخایب ںیم کلم اور اگ وہ الہک واال ،انبےن اجےئ ڑپ

اطلسن ےسج اھت ہصح دقمس اور ڑبا ےس بس اک ابعدص دت یک گنل وسانمت اطمقب ےک

ےک اس عم رک وتڑ وک ےصح ےک اورپ اھتاور دص دای رک ڑکٹے رک اڑھکوا ےن زغونی ومحمدص د

زج اکی اک اس۔ٔ ےئگ ےل زغین دص داراتنطلسل ےک،اےنپ الغف ےلیکمچ اور ڑجأو ےک وسےن

اسھت،وج ےک تب ےک لتیپ وسام،اکی رکچ ںیم دیمان ےک زغین

ی

ایگ الای ےس اھتن

یک اپٔوں رپ سج ےہ رپ دص دروازے ےک دجسم اجعم یک واہں زج اکی اور ےہ ،ڑپا اھت

۔ےہ اجیت وپیھچن یمن اور یٹم(20)

دص دینمش االسم اور ،اعمرشت ذمبہ ےک وقم دنہو یھبک واہطس اک سج لسن یئن امہری

اگنگ ںیم دص دشی سج‘‘ انہم رفس اک ارلنمح ظیفح رثای وہ ہک اچےیہ اںیہن ڑپا ںیہن ےس

ےتھکل اصبح رابین الغم ںیم ظفل شیپ ےک اتکب اس۔ٔ رفامںیئ اطمہعل رضور اک’’ےہ یتہب

:ںیہ

دنۂ ٔ زغوہ

17

ںیم سج ےہ زجریہ اکی اک دص درای ےس انم’’ولیب اسدص دھ‘‘ رقبی ےک رھکس ںیم دنسھ‘‘

یک اس۔دص داھکی وک اس ےن ںیم ابر اکی دعب ےک اپاتسکن ایقم۔ےہ دنمر اتریخی اکی

ےنب ےک رم رم گنس اتمہ۔وہ ہگج Neglected وکیئ ےسیج یھت ںیہن ایھچ ھچک احتل

رمدص داہن رپ رفش۔ٓاای رظن رظنم دص دپسچل ںیم رمکے اکی۔ےھت وموجدص د رمکے وہےئ

ا یئک ڑبے وھچےٹ ےک رم رم لکش مہ ےک انتلس وضع

ی

ضع رتامجن۔ےھت وہےئ ےنب ءا

ایٹیبں وہب یک اترجوں دنہو ڑبے ڑبے ےس رھکس ےلہپ ےس اپاتسکن ایقم ہک اتبای ےن

رمکے اس اکی رہ ابری ی ںیھت،ابر الیت رشتفی ںیم دنمر رک وہ وسار رپ ویتشکں

ھچک ےس گنل وش وہےئ ےنب ےک رھتپ۔رکںیت دنب دص دروازاہ۔ٔ اجیت ےل رشتفی ںیم

ےس رتامجن ےن ںیم۔وہ احلص ربتک دعب ےک اشدص دی ہک ات رکںیت ادص دا روسامت

۔’’وپیھچ ںیہن لیصفت یک روسامت(21)

ٔ الیصفت ںیم ابرے ےک دنمروں اور ابعدص دت یک ان ارلنمح ظیفح رثای رفامےت رحتریٔ

:ںیہ یتھکل وہےئ

وپاج رک وہ رعایں وعرںیت اور ڑلایکں ٓاےگ ےک دص دویی رونیاک ںیم رکاناکٹ اور اہمررٹش ‘‘

اجیت دص دی(رقابین)یلب یک ااسنن ںیم دنموروں یئک ےک رپدص دسی دمہیھ۔۔ںیہ رکیت

ےک مسق یئک وج ےیل ےک رکےن احلص دص دوتل ںیم دنہؤوں یھب وےسی۔ےہ

امعرات۔ےہ اجات اھجمس رضوری وخن ااسنین ےیل ےک ان ںیہ اجےت ےیک(اجدص دو)رتنتک

اینبدص دوں ااسجم ےنم ےھنن اور وخن اک وچبں نس مک دنہو دص دل گنس ےیل ےک وبضمیط یک

اہنتی ںیم دص دےنھکی ےمسجم ےک دص دویویں اور وگھباونں ںیم دنمروں ےک اڑہسی ںیہ ےتنچ ںیم

’’۔ںیہ رشانمک(22)

دنۂ ٔ زغوہ

18

ذمبہ ےک ان اور دمتن و ذہتبی دنہو ےس اجت وحاہل ابال دص درج

وج وقم وہ۔ےہ اتکس اج اگلای ادنازہ وخبیب اک وہےن اگل رپ وطر لمکم ےس اکاملسمونں

رت دب ےس اجونروں اسھت ےک ان ہکلب رکے ہن وگارا انھجمس ااسنن وک یسک وسا اےنپ

اقبطت وہ،زہاروں رزی دجسہ ٓاےگ ےک ابہلط وبعمدص دان ےھجمس،رکوڑوں اجزئ رانھک روہی

ابعدص دت یک انتلس وضع ہک کت اہیں وہ،اگےئ،دنبر،وچےہ ریتھک اامین رپ ذاوتں اور

اامعتسل اناقلب وک زیچوں وہیئ سم ےس ان اور وہ یتھجمس ھچیلم وک املسمونں۔وہ رکیت

اضہطب ااسیلمکم اکی وک االسم وج املسمن رک لم اسھت ےک وقم ایسی ایک وہ، رکیت ایخل

دہاایت کت ٓاوغش یک ربق رک ےل ےس ےلہپ ےس ٓاےن ںیم وجدص داین ںیہ ےتھجمس ایحت

رپ الچےن وخیب نسحب وک وریغہ دعاتل،ایستس،تشیعم،دص دافع اظنم ،اانپ ےہ رکات رفامہ

نشیٹس رولیے ےک دنہواتسن وپرے ںیم دص دور ےک وکحتم رباطونی ےھت؟ ےتکس وہ اقدص در

دص دو ہک کت اہیں اھت اتلم یہ اسھت ےک میسقت یک ذمبہ یھب اپین رپ افرومں ٹیلپ ےک

اجات اھکل اپین ملسم رپ دص دورسے اور اپین دنہو رپ اکی ےھت اجےت رےھک اگل ےکٹم

اقدئنی املسمن ےس وہج یک ایختن اور رفیبی اہلب یک اکرگنسی ہک ےہ وہج یہی۔اھت

دنہو لح وادح اک رکےن دص دافع ںیم دنہواتسن اک االسم اور املسمونں ہک ایک ہلصیف ےن

دہ اکی ےیل ےک املسمونں ہکلب ںیہن دص دویتس ملسم ح ان اہجں ےہ وصحل اک رایتس یلع

وک اظنم ےک تنس و رقٓان اطمقب ےک رمیض اینپ وہ اور رےہ اقمئ صخشت وقیم اک

۔ںیکس رک اقمئ

67 یک اابملرک راضمن وت ٓاای ںیم ووجدص د وک ء0947 اتسگ ۴۴ اپاتسکن

ٔ بش ےک تکلمم اس۔یھت دقر بش ینعی اترخی راز ہی ںیم اجےن ےیک اطع ںیم دقرٔ

دنۂ ٔ زغوہ

19

اپاتسکن۔رکو دقر یک اس ذٰہلا ےہ ایگ ایک اطع ںیم رات وایل دقر ںیہمت ہفحت ہی ہک ےہ

یک املسمونں ںیم دنہواتسن ہک ےہ اتکس اج اگلای یھب ےس ابت اس ادنازہ اک اتیمہ یک

یلہپ ہی دعب ےک زوال ےک امثعہین تنطلس اور ااتتخم ےک تنطلس طیحم رپ قویں ٓاھٹ

ےس اابتعر رغجاایفیئ ےن دقرت۔یھت ریہ اج یک اقمئ رپ انم ےک االسم وج یھت رایتس

وطر ےک تمعن یک ٓازادص دی ںیمہ اریض ہطخ امل امال ےس واسلئ دقریت اور امہ ااہتنیئ

ےک اپاتسکن رظنہی ۔ےہ رپ ’’اہللٔ دمحم روسل اہللال اہل اال ‘‘ دص د اینب یک سج رفامای اطع رپ

ےہ احلم یک اتیمہ ااہتنیئ’’اپاتسکن اکملسو هيلع هللا ىلص اہلل روسل دمحم‘‘ اتکب امہری ےس وحاہل

ہک ےہ ایک اثتب ہی ںیم روینش یک رقتری و رحتری یک اپاتسکن اباینن ےن مہ ںیم سج

اک رایتس الفیح االسیم اکی دصقم اک وصحل ےک اپاتسکن زندص دکی ےک اپاتسکن اباینن

دہاتی امہری ںیم ےبعش رہ ےک زدنیگ ہکلب ںیہن اگل ےس ایستس دص دنی اہجں ےہ ایقم

رپوزی۔ےہ اھکل یہی یھب ےن رپوزی وت ںیم ابرے ےک اپاتسکن رظنہی۔اگ وہ رمزک اک

:ںیہ ےتھکل

االطصاحت یسیج اپاتسکن رظنہی ای االسم ہک ےہ ریھک رک اایتخر ہی کینکیٹ ےن اوہنں‘‘

ٔ ٔ زدص د زابن وج رعش ہی اہں امہرے۔اجےئ راھک مہبم ،اںیہن اجےئ ایک ہن نیعتم وہفمم اک

اسےنم ےک واےل ےنہک ںیہن ولعمم!اہلل اال اہل ال ؟ ایک بلطم اک اپاتسکن:ہک ےہ الخقئ

ابت نکیل۔ٔ ےہ ایگ ایک ایبن اورپ ےس رو یک رکمی رقٓان وج ںیہن ای اھت وہفمم وہ اک اس

س ااس یک(تکلمم االسیم ای) اپاتسکن ہک ےہ یہی تقیقح۔یھت یہک یک ےتپ ےن اس

۔ےہ’’اہلل اال اہل ال‘‘(23)

دنۂ ٔ زغوہ

21

لبق امہ دنچ ےس اپاتسکنٔ ایقم ےن ادس دمحم العہم وج ںیہ اچےتہ ااھٹان وسال وہ مہ اہیں

مہ ایک ہک ہی وہ اور اھت ااھٹای ںیم ?What do we mean by Pakistan رحتری اینپ

ںیہ؟ اچےتہ االسم وایعق(24)

ےک اپاتسکن ایقم انتج ےہ امہ یہ اانت یھب ٓاج وسال ہی

ںیہن االسم مہ ہک ںیہ رکےت امغزی یک ابت اس رکف رطز اور لمع امہرا۔اھت وتق

ںیم یہ االسم رصف اجنت امہری ہک ےہ یت وہ اثتب ابت ہی ےس اترخی ہکبج اچےتہ

اقمئ یہ رپ اینبدص د یک اامین رہتش اور ےہ وہا اقمئ یہ رپ انم ےک االسم اپاتسکن اور ےہ

اس رپ اینبدص د یک االتخافت ےک زابن و وقم اجبےئ ےک اامین ےن مہ بج۔ےہ اتکس رہ

ےسج ےہ ابت وہ ایگ،یہی وہ اگل ےس مہ رک وٹٹ ابزو اکی امہرا وت اچیہ رانھک اینبدص د یک

:رفامای ایبن ںیم ٓاابدص د اہل ہبطخ اےنپ ےن ارلۃمح ہیلع اابقل العہم

One lesson I have learnt from the history of Muslims.

At critical moments in their history it is Islam that has

saved Muslims and not vice versa. If today you focus

your vision on Islam and seek inspiration from the ever-

vitalising idea embodied in it, you will be only

reassembling your scattered forces, regaining your lost

integrity, and thereby saving yourself from total

destruction. One of the profoundest verses in the Holy

Quran teaches us that the birth and rebirth of the whole

of humanity is like the birth and rebirth of a single

individual. Why cannot you who, as a people, can well

claim to be the first practical exponents of this superb

conception of humanity, live and move and have your

being as a single individual? I do not wish to mystify

anybody when I say that things in India are not what

they appear to be. The meaning of this, however, will

دنۂ ٔ زغوہ

21

dawn upon you only when you have achieved a real

collective ego to look at them. In the words of the

Quran, "Hold fast to yourself; no one who erreth can

hurt you, provided you are well guided" (5:104). (25 )

رتنی انزک ےک اترخی اینپ۔ےہ اھکیس ےس اترخی یک املسمونں ےن ںیم قبس اکی

رب ےک اس ہن ، ےہ یک اطع اجنت وک املسمونں ےن سج ےہ یہ االسم ہی رپ وماعق

۔سکع

شخب وتاں ہشیم وموجدص د ںیم اس اور رںیھک رموکز رپ االسم رظن اینپ ٓاپ ٓاج ارگ

ےگ ںیل رک ااھٹک ابمہ وک وقوتں رشتنم اینپ ٓاپ وت ےگ رکںی احلص ضیف ےس وصتر

دص دقیق یک رکمی رقٓان۔ےگ اچبںیل ےس ابتیہ وکلمکم وخدص د ٓاپ ےس ذرےعی اس اور

اور والدص دت یک ااسنتین وپری ہک ےہ اھکسیت ںیمہ ٓاتی اکی ےس ںیم ٓاایت رتنی

اکی تیثیحب وج ٓاپ۔ٔ ےہ رطح یک ون والدص دت اور والدص دت یک وادح رفدص د اکی ون والدص دت

ےس بس ےک وصتر ومعمیل ریغ اس ےک ااسنتین ںیہ ےتکس رک دص دوعیح رتہب زایدص دہ وقم

اور ےتکس دص دے رحتکی اور ےتکس زگار زدنیگ ںیہن ویکں ،ےک وہےن اشرح یلمع اول

اڈنای ہک وہں اتہک ہی ںیم بج۔ ےتکس رک اقمئ رپ وطر ےک وادح رفدص د اکی وک ووجدص د اےنپ

ڈاانل ںیہن ںیم اےھبنچ وک یسک ںیم وت ںیہ ٓایت رظن اظبرہ یسیج ںیہ ںیہن ایسی اایشء ںیم

یقیقح اکی ٓاپ بج اگ وہ فشکنم وتق اس رصف رپ ٓاپ اہتبل بلطم اک اس اچاتہ

:ںیم اافلظ ےک رکمی رقٓان۔ےگ ںیل رک احلص ےیل ےک دص دےنھکی وک وکان وخدص دی ومجمیع

يَن آمَدُوا يَا ُك م ىَن َضل ىَ إهذَا اِهتََديِتُ ِِ أَنُفَسُك ِِِعَيَهُِك ِِأَي ىُھَا ال ىَذه ﴾٥٠١: ﴿املائدةاَل يَُضر ىُ

javascript:void(0)

دنۂ ٔ زغوہ

22

ارگ اتکس اچنہپ ںیہن اصقنن رمگاہ وکیئ رکو،ںیہمت رکف یک اجونں اینپ مت!واول اامین اے‘‘

’’۔وہ ےکچ وہ ایہتف دہاتی مت

ےک ایقم ےک اپاتسکن ہک ےہ اتکس اج اگلای یھب ےس ابت اس ادنازہ اک اتیمہ یک اپاتسکن

وہ۔ےہ ’’ارسالیئ‘‘ انم اک سج ٓایئ ںیم ووجدص د رایتس رظناییت اور اکی ںیم دص داین دعب

ےس ارسالیئ وہ ہک اچےئہ اںیہن ںیہ رےتہ االےتپ راگ اک دنہواتسن دحتمہ وج ولگ

اطمقب ےک((Genisis دیپاشئ اتکب یلہپ یک دقمی انہم دہع یک ابلبئ۔ںیھکیس قبس

وصخمص اکی وک اوالدص د یک ان وہ ہک ایک ودعہ ےس االسلم ہیلع اربامیہ رضحت ےن دخا

۔اگ رفامےئ اطع زنیم ہطخ

:ےہ ںیم شئ دیپا

18 In the same day the Lord made a covenant with

Abram, saying, Unto thy seed have I given this

land, from the river of Egypt unto the great river,

the river Euphrates:19 The Kenites, and the

Kenizzites, and the Kadmonites,20 And the Hittites,

and the Perizzites, and the Rephaims,21 And the

Amorites, and the Canaanites, and the Girgashites,

and the Jebusites۔( 26)

‘‘ داودنٔ ےنٔ اربامٔ ےسٔ دہعٔ ک

ی

سٔ ڑبۓ رصمٔ ےسٔ ےلٔ رکٔ ا ٔ ےئٔ اورٔ رفامایٔ یکٔ ہیٔ د کلٔ دص درایا یسٔ روزٔ خ

ںٔ اورٔ ٔ ےئدص درایٔ ینعیٔ دص درایٔ ینعیٔ دص درایَ

ٔ اورٔ ح ویںٔ اورٔ دقم وینں۔

ی

ر

ی

ی بق

ٔ ؤ ںٔ اوری

ی

ت ی ق

ٔ رفاتٔ کت۔

ٔ اومرویںٔ اورٔ اعنکوینںٔ اورٔ رجاجٔ ویسںٔ اورٔ وبیویسںٔ تیمسٔ ںیمٔ ےنٔ ٔ اور رِفَزویںٔ اورٔ رافمیئ۔

’’۔ریتیٔ ا والدص دٔ وکٔ دص د ایٔ ےہ

دنۂ ٔ زغوہ

23

ایدص د ےس انم ےک Greater Israel ای The Promised Land وک ےطخ اس وہیدص دی

دعب ےک زگرےن ےسDiaspora اور ادص دوار فلتخم ےک روسایئ و ذتل اینپ ںیہ رکےت

Judah Leib رکفم وہیدص دی اکی ےک Russian Poland وک وہیدص د وقم رمدص دہ

(Leon)Pinsker (0860ومضمن اےنپ اور ایک زدنہ ےن(ء0890ء۔

وعشر اک وقتیم اور ٓازادص دی ںیم ان ذرےعی ےک Auto-Emancipation(ء0886)

احلص Fatherland اکی اکایمیب اہمتری ہک ایک ٓاامدص دہ رپ ابت اس وک ان اور ایک دیپا

۔ےہ ںیم رکےن(27 )

ر سک

ی

پ ت

اےنپ وہ ہک یک الیپ ےس وہیدص دویں ںیم ومضمن اس ےن

ہلصیف دلج از دلج ںیم ابرے ےک العےق دص دورسے یسک ای ریوملش العےق ٓاابیئ رپاےن

وہ اور اگ اکنےل ںیہن وک ان وکیئ ےس اہجں اگ وہ کلم ٓاابیئ اک ان ویہ اب ہک رکںی

وہےئ ڑباھےت ٓاےگ وک رکف ایس۔ےگ ںیکس زگار زدنیگ واہں اطمقب ےک رمیض اینپ

Theodor Herzl ومضمن اکی ےن The Jewish State(1896) سج ایک رحتری

ای Palestine وہےئ الےت ثحب زری وک Jewish Question ےن اس ںیم

Argentine یھب ہی ںیم اسھت رگم۔دص دای وشمرہ اک رکےن بختنم وک اکی یسک ےس ںیم

و وجش اکی ںیم وقم امہری انم اک نیطسلف وت ںیل رک ااختنب اک نیطسلف مہ ارگ ہک اتبای

رک وتمہج رطف اس ٓااسین اب وک ولوگں مہ رطح اس اور اگ دص دے رک دیپا وک وولہل

۔ےگ دص دںی(28 )

ااسنونں دعتادص د ال ےن میظنت ویہصین یک وہیدص دویں ںیم ےجیتن ےک اسزوشں اعیمل اینپ ابآلرخ

ان ںیم ہلص ےک دخامت یک رضحات دص دوونں ان۔ایل رک احلص ارسالیئ رک اہب وخن اک

ہطخ سج ےن ارسالیئ۔ایگ ایک دص دنف ںیم ارسالیئ دعب ےک ارسالیئ ایقم وک ابایقت یک

دنۂ ٔ زغوہ

24

اےنپ وہ مہ ات اھت ہن ہصح ولطمہب اک ان وہ ایک ءاافتک ںیم ءادتبا رپ وصحل ےک زنیم

لیمکت یک The Promised Land کت رفات ےس لین تحت ےک وصنمےب اعیمل

اس ہک ات ںیہ رےہ دص دے رقابین یک زعت اور امل و اجن اینپ روز و بش ےیل ےک

ںیم سج۔اجےکس ایک وکاحلص اقمق الص دعب ےک وتعیس ںیم ےطخ ےس رصتخم

اور وگنجں امتم وایل وہےن احہیل اور ںیہ اشلم یھب اقمامت دقمس ےک املسمونں

وہیدص دی بج۔ےہ قلعت رہگا تہب ےس اس اک رغجاہیف وہےئ دبےتل ےک وٰیطس رشمق

ںیہ ےتکس رک اکم اسھت ےک دنبی وصنمہب اجعم دقر اس تحت ےک وصنمےب اعیمل اےنپ

انبےن دنہواتسن دحتمہ ااسی ای United States of Islam رپ حطس اعیمل املسمن ایک وت

زری ےک ان ںیم تقیقح یھبک وہ؟وج اپاتسکن انم اک سج ےتکس دص دھکی ںیہن وخاب اک

اپاتسکن رظنہی ویکہکن یتکس دص دھکی ںیہن وخاب ااسی لسن یئن امہری نکیل۔ےہ راہ وکحتم

اس ںیم ذہتبی رغمیب اور رشماکہن دنہو وہ۔ےہ ایگ دص دای رک اولھج ےس رظن یک اس

سج۔ٓاات ںیہن رظن رفق ںیم اکرف اور املسمن اکی اظبرہ اب ہک ےہ یکچ رگن دقر

ان ےک وباینس وک املسمونں اپاتسکین۔ڈیمایےہ ٓاورہ اپاتسکین دص دار ڑباذہم ےس بس اک

رجم ےک وہےن املسمن ضحم وک نج اچےیہ رکان احلص ربعت دص درس ےس املسمونں

رک ااکنر ےس رکےن وبقل وک ان ےن رغمب الہ اور ایگ انبای اشنہن اک اظممل رتنی دب ںیم

ںیہن دشتمدص د و رپتس اینبدص د ںیم االطصح رکدص دہ ارتخاع اینپ یک ان املسمن وہ ہکبج دص دای

۔ےھت

بیصن دعب ےک رکےن وبعر دص درای اک وخن و ٓاگ تمعن ہی رگم ےہ تمعن اکی ٓازادص دی

اور ،وچبں رمدص دوں،وبڑوھں املسمن الوھکں وتق ےک ٓازادص دی رجہت۔ےہ وہیت

دنۂ ٔ زغوہ

25

ات اثمل یک اس دص دی رقابین یک ٓاربو و ،زعت ،امل اجن اینپ رطح سج ےن وعروتں

دص دنمش اور وااعقت ےک ٓازادص دی رجہت ےس لسن یئن امہری۔یتلم ںیہن ںیم ااسنین رخی

یک دص دنمش و دص دوتس ںیم ان ہک ات ےہ ریہ اجیت یک وکشش یک اپھچےن وک رہچے ےک

وھبل وک دمتن و ذہتبی االسیم اینپ املسمن یہ لبق ےس گنج اور اجےئ وہ متخ زیمت

املسمونں۔اجےئ ایل انب الغم ٓااسین اب وک ان ہک اجںیئ وہ مگ اےسی ںیم ذہتبی دنہو رک

ہک ےہ یھب ہی ذرہعی اکی اک رکےن مک وک االتخافت ابیمہ اور رکےن دیپا ااحتدص د ںیم

یتہج ہمہ رک وھبل االتخافت اےنپ وہ ہک ات اجےئ دص دای دص داھک رہچہ الص اک دص دنمش اںیہن

الخف ےک ولوگں دص دنمش ااسنن اک واسلئ اور ،ولتار ملق،زابن،دص دامغ اےنپ ںیم گنج

ںیم ابرے ےک واولں رکےن رجہت ںیم راہ اینپ ےن ازعلت رب اہلل۔رکںی اامعتسل

:رفامای اراشدص د ںیم میکح رقٓان

ُجوا مهن يَن َهاَجُروا َوأُِخره هه ِِفَال ىَذه هِ دهيَاره هيهي َوقَاتَيُوا َوُقتهيُوا ََلُكَفه ىَرن ىَ عَدِھُِ َسيه ىئَاِته َوأُوُذوا ِفه َسبهَِوََلُدِِ ُ عهدَدُه ُحِسُن الث ىََوابه ه َواّلل ىَ يَد ىَُھِ َجد ىَاٍت ََتِرهي مهن ََتِتهھَا اَِلَِْنَاُر ثََوابًا مه ىِن عهدده اّلل ىَ خه

﴾٥٩١: عمران ﴿آل وھچڑ ونط ےن ولوگں نج‘‘

اکنل ےس رھگوں اےنپ اور دص دی

راہ ریمی اور ےئگ دص دی

دص دوں اٹم ےس ان انگہ ےک ان رضور ںیم وت ےئگ امرے اور ڑلے اور ےئگ اتسےئ ںیم

یگ،ہی وہں یتہب رہنںی ےچین ےک نج اگ رکوں دص دالخ ںیم وتنجں ان انیقی اںیہن اور اگ

’’۔ےہ ارج رتہب اپس ےک یہ اہلل اور ےہ ارج ےس وضحر ےک اہلل

رب اہلل وت دص دی رک ااہتن ںیم ےن اچنہپ اکتفیل وک املسمونں بج ےن ہکم رشمنیک

اک ونمرہ دمہنی رک وھچڑ ونط اانپ ےن اوہنں اور دص دای مکح اک رجہت اںیہن ےن ازعلت

javascript:void(0)

دنۂ ٔ زغوہ

26

اکی اظبرہ ےس اابتعر ےک ابقلئ اور لسن و رگن اےنپ املسمن اور رشمنیک۔ایک رخ

دہ دص دو اںیہن ےن’’ہبیط ہملک‘‘ رگم ےھت یہ ح ہکم رشمنیک۔اھت دص دای رک میسقت ںیم وقومں یلع

وہان املسمن اک ان ودیح ببس اک اس وتڑے اہپڑ ےک ملظ وج رپ املسمونں ےن

وہج یک ووخن تشک ےک املسمونں ںیم دنہواتسن کت ٓاج دعبےس ےک دنہ میسقت۔اھت

روسل دمحم اور ںیہ الےت اامین رپ وہےن ایحت اضہطب ےک االسم وہ ہک یھت یہی یھب

رپربام،نیطسلف،ریمشک، انب یک سج ےہ ببس وہ یہی۔ںیہ ڑپےتھ ہملک اک ملسو هيلع هللا ىلص اہلل

اجریہ یک یشک لسن یک املسمونں ںیم وطخں فلتخم ےک اوردص داین ااغفاتسنن،اشم،رعاق

اک اکرفوں واہں یک وکحتم اسل ڑکنیسوں یھب رپ العوقں نج ےن املسمونں ہکبج۔ےہ

دص دالخ ںیم ذمبہ اےنپ وک ان ربجا وت ہن ےن املسمونں ہک ےہ دص دلیل یک ابت اس ووجدص د

۔یک یشک لسن یک ان یہ ہن اور ایک

وہج یک ملسو هيلع هللا ىلصروسل ااہتن امنیب ےک املسمونں اور دنہؤوں یھب ےلہپ ےس دنہ میسقت

اجای یہ ڑھبک ٓاگ یک اسفدص د اواقت ضعب رپ وماعق ےک اایم و روسامت ذمیبہ ای ےس

ںیم اجنپب رشمیق ابوصخلص اور ںیم رہشوں فلتخم وتق ےک دنہ میسقت رگم یھت رکیت

ٓاےئ اپاتسکن اہمرجنی الھک 56 ےس رایوتسں یک اہجں(29)

وکحتم ےس رطحسجٔ

ونگں، ونگں،انیٹس ،راولفئں،ربنی دنبووقں ےن وھکسں و دنہؤوں اور وفج،وپسیل یک

ےس ایھتہروں دص درگی اور اہلکڑویں،رکاپونں ربویھچں،زینوں،ولتاروں، ومبں،وتوپں،

ںیم اشن یک ملسو هيلع هللا ىلص رکمی یبن۔ےہ ااثملل دیقف وہ یک یشک لسن یک املسمونں الوھکں

اجونر اور وسر ںیم اسمدج۔ایگ انبای ھکس دنہواور زربدص دیتس وک املسمونں۔ٔ یئگ یک وتنیہ

وھچڑ

املسمن۔اگل اجےن دص دای رک ٹیپل وسدص دا ںیم اوراق ےک میکح رقٓان۔ےئگ دص دی

دنۂ ٔ زغوہ

27

وچبں وس ےن صخش ابلقل یقش اکی۔ایگ ایک ٓاشت ذنر وک وچبں اور ،وعروتں رمدص دوں

السوخں وک ان ےک رک ڑکٹے ےک الوشں۔ڈاال وھبن ںیم ٓاگ زدنہ ےس اہھت اےنپ وک

ا ےک ان ےک رک ذحب وک وچبں۔ایگ اکپای رپ ٓاگ رک رپو ںیم

ی

ضع اک ان رک اکٹ ءا

رمدص دوں۔ایک وبجمر رپ ابچےن رک ڈال زربدص دیتس ںیم وموہنں ےک امؤوں یک ان وگتش

اکٹ انتلس وضع ےک

ایک وبجمر رپ ےنیپ وخن اک اوالدص د یک ان وک وادلنی۔ٔ ےئگ دص دی

وصعمم۔ایگ رپوای ںیم زینوں رک ااھچل وک وچبں۔ایگ ای اکٹل رپ دص دروتخں وک الوشں۔ایگ

رک ریچ اںیہن رک ڑکپ اٹںیگن انزک یک ویلکں نس مک۔ایگ الچک ےس وبوٹں وفیج وک وچبں

ابپ امں۔ایگ ایک میسقت ںیم وصحں دص دو رک رھک اٹگن رپ اوراٹگن ایگ دص دای رک ڑکٹے دص دو

ٔ ایگ دص دای رک اپر ےک قلح رک امر زینہ ںیم وموہنں ےک وچبں اسےنم ےک ےک ان۔

ڈال ںیم وھجیل یک وادلنی رک اکٹ اکن،انک،وہٹن

ےتیپ دص دودص دھ ںیہک اور ےئگ دص دی

املسمن احل ربا ےس بس۔ایگ دص دای اٹگن ںیم دص دویار رک وھٹکن ےس ولیکں وک وچبں

یک افحتظ یک تمصع ےن اھبویئں اور وادلنی ےک ان وک ڑلویکں یئک۔اھت اک وعروتں

الدعتادص د۔یل رک یشک وخدص د ےن ڑلویکں ای دص دای رک لتق ےس اہوھتں یہ اےنپ وخدص د اخرط

وک اکرفوچبں ےس وکک اینپ یھب ٓاج امشر ےب ےس ںیم نج۔ںیئگ یل رک ءاوغا ڑلایکں

ااظتنر اک زغونی ومحمدص د اور اقمس نب دمحم یسک ٓاںیھکن یک ان اور ںیہ ریہ دص دے منج

ٔ ںیہ یکچ رھتپا رکےت رکےت دص دی اکٹ اھچایتں یک ان ںیگل اہھت زدنہ وج۔

ےب ااہتنیئ ےک رک ربہنہ وک ڑلویکں وجان اسےنم ےک اھبویئں اور وادلنی۔ںیئگ

ہن رس ربہنہ یھبک یھب ےن ٓاامسن ںیہنج۔یئگ یک دص دری تمصع یک ان اسھت ےک دص دردص دری

تمصع یک املسمونں اعم رس۔ےئگ اکنےل ولجس ربہنہ رک ااتر ڑپکے ےک اھتان دص داھکی

دنۂ ٔ زغوہ

28

رڑگ اڑیایں اسےنم ےک بس اںیہن رک اکٹ ریپ اہھت ےک وبڑوھں۔ایگ دص دای اکنل انجزہ اک

ابر رھگ اےنپ رک اچب اجن رطح یسک وج املسمن وہ۔ایگ دص دای وھچڑ ےیل ےک رمےن رک رڑگ

ہن ےھت رمےت ہن) ال میوت فهھا و ال حییی واہں وہ ےتچنہپ ںیم پمیک رک وھچڑ وک اجدیئادص د اور وہ۔اتلم ںیہن اپین اک ےنیپ اور اھکان دص دن یئک یئک۔اجےت وہ دص دواچر ےس تیفیک یک(ےھت ےتیج

اس وت اجات دص دای اھکان ارگ۔ںیھت دص دوےٹپ ریغب ںیم سپمیک ان رںیتہ ابرپدص دہ ہشیم وج وخانیت

وہج یک ےنیپ یہ اپین وہا الم زرہ املسمن یئک۔اجات دص دای الم رک سیپ اکچن اور الغتظ ںیم

ےچب،۔ےئگ لیھپ ارماض وابیئ ےک رطح رطح ںیم سپمیک۔ےئگ وہ اکشر اک ومت ےس

امومر رپ افحتظ رسک یہس ریہ۔ےگل رمےن رک کسس کسس وعرںیت اور ،رمدص د وبڑےھ

رک وپری ےک رک ءاوغا ایٹیبں یک رک،ان امر وگایلں وک املسمونں ےن وپسیل اور وفویجں

اس املسمن رپتس ومعق ضعب دص داھکیہک ےن ٓاامسن یھب رظنم ہی ںیم سپمیک ان۔دص دی

دص درای ویں۔ںیہ رےہ رک رفوتخ ںیم روےپ وس نیت الگس اکی اک اپین اصف ںیم احل

وسےن، یک املسمونں ںیم افحتظ یک ٓاربو و اجن اور رخدیےن اپین ای رکےن،اھکان وبعر

۔وہیئگ رصف دص داومں وپےن اوےن یھب وپیجن عمج ںیم وصرت یک روےپ اور اچدنی

یک اپاتسکن یہ دیپل ای رپ اگڑویں اورلیب رٹوکں،وسبں وج اقےلف املسمن وہ

ےیک ےلمح رپ اقولفں ےک ان ںیم راےتس وہےئ رواہن ےیل ےک رجہت رطف

اقہلف اک زہاروں اور ںیم زہاروں اقہلف اک الوھکں اور ایگ ایل رک ءاوغا وک ڑلویکں۔ےئگ

ارفادص درفس امشر ےب۔اتچنہپ اپاتسکن اٹک اٹل ںیم وفنس دنچ اقہلف اک ڑکنیسوں اور ںیم وس دنچ

رپ زنمل یئک اور اجےت دص دے افمرتق دص داغ وہےئ رکےت ہن ربدص داتش وک وعصوتبں یک

لبمیک ںیم ابرے ےک اقولفں ان۔دص دےتی وتڑ دص دم رک چنہپ

ی

ی

:ےہ اتھکل اجن

دنۂ ٔ زغوہ

29

اور وہےئ ارتے ےک املسمونں ےن مہ وت ڑما رطف یک دنہواتسن ایطرہ امہرا بج‘‘

ڑبھ اجبن یک الوہر وپر اللئ ٓاہتسہ ٓاہتسہ اہمرجنی ہی۔دص دےھکی رہچے وبلھج ےس ااکفر

اہھت اخیل اتمع،رھگابر،وہ و ٓااسشئ،وکسن،امل۔اھت اکچ ٹل ھچک بس اک ان ےھت رےہ

اس ہک اھت وہا الیھپ ابمل اانت اکرواں اک اہمرجنی۔ٓاےئ رطف یک ایبس دص درایےئ وہ۔ےھت

ہٹنھگ وسا وک ایطرے امہرے ےیل ےک ذگرےن کت تمس دص دورسی ےس تمس اکی ےک

رپواز ےس راتفر یک ہٹنھگ یف لیم ایس وس اکی ایطرہ ہک ںیم وصرت اس یھب وہ اگلاور

ایگ الچ کت لیم ۴۴ ہلسلس اک اقہلف اس ہک وہا ہی بلطم اک اس۔، اھت راہ رک

’’۔اھت(30)

رطح یک رکبویں ڑیھب ااسنن ںیم ڈوبں ےک اس وہیت رواہن اپاتسکن وج رٹنی الشیپس وہ

وھٹسن

اکی یئک ےس ںیم نج رکےت رفس اورپ ےک رٹنی رمدص د ڑکنیسوں۔ٔ اجےت دص دی

اجےت ےیک ےلمح ںیم ادناز مظنم رپ رٹونیں ان۔اجےت وہ انف رک رگ ےچین یہ ںیم راےتس

وخانیت اور اجات ایل ولٹ اابسب و امل۔ٔ اجیت دص دی اکٹ یہ ںیم راےتس رٹنی وپری اور

الہ ےک اسمرفوں اہجں ںیتچنہپ اپاتسکن رٹںینی ہی بج رطح اس۔اجات ایل رک ءاوغا وک

وٹٹ ایقتم رپ ان وت وہےت رظتنم اھچبےئ دص دل و دص ددیہ ےیل وھپل اور اہر اخہن

ا وہےئ ےٹک ااسنین رٹںینی۔ڑپیت

ی

ضع راہ ہہب وخن ےس رٹونیں۔ٔ وہںیت رھبی ےس ءا

یتلم رھٹگایں یک وگتش رصف ںیم ڈوبں یئک ہک ےہ ایبن اک ارفادص د دص ددی مشچ یئک۔وہات

:ںیہ ےتھکل یتفم اتممز۔اپات چنہپ ہن اپاتسکن زدنہ یھب سفن اکی وکیئ ںیھت

ٹیلپ ولگ بس۔ٓایئگ اگڑی ےس ارمرست۔ٓایئگ اگڑی ےس ارمرست۔وہا دنلب وشر رھپ‘‘

ہن یہ ابت وکیئ ےسیج۔رےہ ےھٹیب وتں ےک وجں اہمرج اھبےگ،نکیل رطف یک افرم

دنۂ ٔ زغوہ

31

ٹیلپ۔ڑپا لچ رطف یک ادنر ںیم اجےن ان اور اگلای ہل ات وک اسلکیئ ےن ںیم۔وہ

ےک اگڑی رےھک روامل رپ انک ولگ۔ایگ رک ںیم۔ٓاای رالی اکی اک وب وت اچنہپ رپ افرم

ے ابرہ وہ بج۔ےھت رےہ وہ دص دالخ ںیم ڈوبں

کلی

ی

ت امنایں ٓااثر ےک رکاتہ رپ رہچوں وت

ںیم ابووجدص د ےک اس۔ٔ اجےئ وہا دص دالخ ںیم اگڑی ہک اھت اچاتہ ںیہن یج ریما۔وہےت

ڈےب ںیم انوخاہتس ابدص دل۔وہ راھک رک انپہاٹزیئ ےن وخف ےسیج ویں۔اھت راہ اج اچنھک ادص درھ

اکی اسےنم۔اھت وہا اگل ڑپھچ اک وخن واہں۔ایگ رک ںیم دص دروازے۔ڑباھ رطف یک

اہھت دص دوونں ںیھت وہیئ رھتپایئ ٓاںیھکن۔یھت ڑپی رطح یک ڑھٹگی وعرت وبڑیھ

ڑبایھ اس ںیم کت دص دری۔اھت اگل ڈریھ اک ٓاوتنں وہیئ یلکن ےس ٹیپ اسےنم۔ےھت رپ ٹیپ

دص ددنھیل رظن۔ٔ اھت راہ رکچا رس۔یھت ریہ رک امشل تعیبط ےس وب یک وخن۔راہ وھگرات وک

ڑھکے ںیم دص دروازے ڑپی ہن تمہ یک وہےن دص دالخ ادنر ےک اگڑی۔یھت ریہ اج ڑپیت

وہیئ یگل ڈریھایں یک وگتش وہےئ ےٹک ںیم ڈےب اسرے ایل اجزئہ اک ڈےب ڑھکے

رےہ ڑلکھ رپ رفش رس وہےئ ےٹک ےھت،دص دو رےہ کٹل ےس ےتخت اورپ ابزو دص دو۔ٔ ںیھت

’’۔اھت راہ کٹل ےس کہ ہچب اکی۔ےھت(31)

ڑسوکں الںیش دعتادص د ال ہک ٓاےئ ںیم دص دےنھکی یھب انمرظ دص درخلاش اےسی رپ اقمامت دعتمدص د

اور ایگ دص دای الج ےک رک ااھٹک وک الوشں ان ںیہک۔ںیہ ریہ ڑس ڑپی ںیم اوردیماونں

ہی۔رےہ اھکےت رک ونچ ونچ وک الوشں یک املسمونں ےتک اور ،لیچ،وکے دگھ ںیہک

اابتعر اک اس ےس رپ ااسنتین اور ٓااجےئ ںیم ےتکس واال دص دےنھکی ہک اھت رظنم دص دردص دانک ااسی

و امل اک ان ےک رک لتق وک املسمونں ںیم العوقں نج۔اجےئ اھٹ ےیل ےک ہشیم

دنۂ ٔ زغوہ

31

ےس واہں وک املسمونں اور ایگ دص دای رک اتراج و اتتخ وک اسمدج۔ایگ ایل ولٹ اابسب

:ںیہ ذلی دص درج انم ذرک اقلب ےس ںیم ان ایگ ایک وبجمر رپ رجہت

دص دیلہ۔۴

تپ اپین۔۲

اپمل۔۳

ر ڈگھ۔۴

ش

ت ی مک

ریمھٹ۔۴

ٓارگہ۔۶

اہسروپنر۔۷

دص دون دص درہہ۔۸

تیھب یلیپ۔۳

د ۔01

ڈ

ی

یھی لک ہ

رو

ربیلی۔۴۴

وپر اشاہجہں۔06

ٓاابدص د رمادص د۔03

وپر نسح۔04

انبرس۔05

وپر وجاال۔02

وسمری۔07

رھتما۔08

ڑگیلعھ۔09

ارتویل۔61

اہرھتس۔60

دنچویس۔۲۲

وخرہج۔63

اہوپڑ۔64

اکوپنر۔65

رہوارا۔62

دباویں۔67

ٓاابدص د اہل۔68

ایٹپہل۔69

ارمرست۔31

وکٹ رفدی۔30

انرونل۔36

اجدنلرھ۔۳۳

دلایھہن۔34

اابنہل۔35

ریفوزوپر۔32

اولر۔37

رھبوپتر۔38

ڈگی۔39

وکیئ ابدنی۔41

ایبہن۔40

ؤ ر۔46ی لی ج

اسرگ۔43

رایچن۔44

ٓاابدص د ادمح۔45

وھباپل۔42

ہنٹپ۔47

ایگ۔48

ر ۔49ھب

گ

ی

پ

وم

رپھچا۔51

ٓاوسنسل۔50

ہتکلک۔56

اہوڑہ۔53

ایسدلہ۔54

دیحرٓاابدص د۔55

دیبر۔52

اجانل۔57

انذنری۔58

ٓاابدص د اورگن۔59

ٓاابدص د امثعن۔21

ربلگہگ۔20(32)

دنۂ ٔ زغوہ

32

املسمن ںیم دعتادص د یک زہاروں۔ٔ ایگ ایک ںیم ء0942 اتسگ ےس ہتکلک ٓااغز اک اسفدص دات

ٓانئ۔ایگ ایل ولٹ وک اابسب و ل ام ےک ان اور وہےئ دیہش

ی

ن

ی ف

ست

اک اسفدص دات ےن ا

: اھکل وہےئ رکےت ذرک

ویکہکن یھت رضورت یک سفنتٔ ٔ ٓاہل ےیل ےک وہےن دص دالخ ںیم اخےن رمدص دہ ےک وپسیل‘‘

ارگنزی ےک وپسیل رٹلمی۔ےھت وہےئ ےگل اابنر کت تھچ ےک الوشں وہیئ ڑسی واہں

رپ ڑسوکں یک رہش ںیم پیج اکی ےٹنھگ نیت ےن ںیم اسھت ےک ارسفوں ڈنشیمک انن

ںیہن یھب ںیم اکرزار دیمان وفیج ےک دص داین وموجدص دہ وہ دص داھکی ھچک وج ےن مہ ایک تشگ

’’۔ےتکس دص دھکی(33)

:ےہ اتھکل ںیم ابرے اس رکٹ رفاسسن رس

ٓادص دویمں امہرے ںیم یتسب ملسم یس وھچیٹ اکی ںیم العہق ےک ارٹسٹی ابزار ابگ‘‘

رےنہ ہک کت اہیں۔اھت راہ ںیہن ابیق یھب ھچک۔اھت اکچ لج ھچک بس ہک دص داھکی ےن

رک لتق ےس دیبردص دی ای ےھت ےئگ اھبگ وت ای واےل

ےھنن ےھنن نیت۔ےھت ےئگ دص دی

۔ںیھت ریہ دص دے اہشدص دت یک رجم اس الںیش یک وچبں وصعمم

وہ یلم االطع یہ اکی ےس ذراعئ فلتخم نیت ںیمہ ہک ےہ ہی ولہپ دص دپسچل اک احدص دہث اس

ںیہنج ےھت ڈنغے ون واےل رکےن ایسہ اخک رک الج وک یتسب ملسم اس ہک یھت ہی

۔اھت ایک امومر رپ اکم اس رک دص دے رجات ےن صخش وہشمر اکی

سک ہک وہا ادنازہ دعب ےک دص دےنھکی ےس رقبی زایدص دہ وک الوشں ںیم العہق اس

متب ہ ی

یئگ دص دی رک خسم الںیش یس تہب۔ےھت ےئگ ےئک الہک ولگ اسھت ےک اقشوت اور

رک ابدنھ ےس ونخٹں وک ٓادص دیم اکی ہک دص دیھکی ایسی ےن مہ وت الش اکی۔ںیھت

دنۂ ٔ زغوہ

33

رےھک ابدنھ رطف یک ےھچیپ اہھت ےک اس۔اھت دص دای اکٹل ےس نشکنج ارٹکیلک رٹومیے

رم وفرا ہک وہ وخن رجاین اانت ےس دص دامغ ہک ات اھت ایگ دص دای رک وسراخ رپ اشیپین۔ےھت ےئگ

نج۔ےہ وہیت ریحت ہک اھت اگفر رگج اور دص درخلاش اانت رظنم ہی۔ٔ وہا یہ ااسی اور اجےئ

مکح اک ےنٹیپل ںیم وبرے اکی وہےئ ڑپے رقبی اور اک ااترےن الںیش ہی وک اپسویہں

الستم رطح سک وہ وحاس و وہش اےنپ رپ واردص دات ومعق رک دص دھکی رظنم ہی اھت ایگ دص دای

۔ےکس رھک

اولھج ےس رظن کت اب وج دص دی رک واحض تقیقح امہ اور اکی ےن شیتفت اس

اب اور ںیھت ریہ ڑس ڑپی دنب ںیم دص دان وکڑے اور وبرویں الںیش یس تہب۔یھت

ےک اعم لتق رپ امیپہن وتوعیس ںیم ابزار وساہ نکیل۔ںیھت یگل وہےن امنایں ےس وہج اس

دنپرہ ںیم رمکے اکی۔ٔ یھت ہن اخیل ےس الوشں یلگ وکیئ۔ےلم اشنانت ےک وااعقت

امتم۔اھت اڈنیٹس راشک اکی ںیم ہصح رغمیب ےک ابزار۔ںیلم الںیش ابرہ ںیم ،دص دورسے

بس ےک بس واےل ےنچنیھک راشک ہک اھت اظرہ اور ےھت ڑپے وھپےٹ وٹےٹ راشک

رک لتق رپ وطر ومجمیع

ربٓادم ےچب زدنہ دص دو ےن مہ ںیم اگہ لتق اس۔ےھت ےئگ دص دی

اھجمس ہک اسیج۔ٔ ےھت ےئگ ڑس وت زمخ ےک اکی اور ےھت زیمخ رطح ربی دص دوونں ےئک

ےکچ وہ اپلگ رقتًابی ہکلب ےھت رساہمیس اور وحاس دب دص درہج دح ےچب دص دوونں