kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ / 1

မာတကာမား

A. FEATURES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

1. ပြငလငးျမငသာမႈ ေမးခြနးထတခရတ၊ လစလပသြားတ ဝနႀကးသးေနရာ၊ ဘယသေတြ ေနရာရမလ။ By Maran ............................................. 3

2. ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥအတြက ဆးေျငာငခလတအျဖစ ေဝဖနခရသည ...... ထတျပနေၾကညာခက By Nlum ...................................................7

3. ေလာပနးေလာငးနယေျမသ႔ အလညတစေခါက By Nlum ..................104. ညပခြငၿဖးခြငမရသည ဆထးပငရင By Maran ...............................155. သေယာဇဥႀကးတတား ပကငရင (သ႔) ဆယလမမ ေဒၚရြယေတာင By

Lawhkum Zau ......................................................................186. စညပငတး သ႔မဟတ ဒရမမာတး By Maran ................................ 237. ေနရပျပနေရးလႊမးမးၿပး၊ ကခငလထပါဝငမႈနညးလာတ တေကာျပနစစပြ

(၈) ႏစျပညဆေတာငးပြ By Lawhkum Zau ...................................78. ေနာငးမ၏ ေကးရြာဓေလ By Nlum ..............................................309. ကခငအေငြ႔အသကေတြန႔ျပညစတ “အငလအငနန” ေကာကသစစားပြေတာ

By Maran .............................................................................. 3310. ျပညသမား၏ ၂၀၂၀ ေမာလငခက ...............................................39

B. INTERVIEW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42C. OPINOINS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52D. Public Survey Report . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

2 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ပြငလငးျမငသာမႈ ေမးခြနးထတခရတ၊ လစလပသြားတ ဝနႀကးသးေနရာ၊ ဘယသေတြ ေနရာရမလ။

FEATURES

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /EDITORIAL 3

ယခႏစ ႏစဆနးပငးတြင ႏငငေတာ၏ အတငပငခ ပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ ကခငျပညနယ ခရးစဥအၿပး ရကတစပတေကာ အတြငး ကခငျပညနယ အစးရ၊ ဝနႀကးသးဦး တာဝနမရပစခရသည သတငး ဂယကထခသည။ ၎ဝနႀကးသးဦး တာဝနမရပစ ခရသညကစၥ အမားျပညသသရေအာငရငးျပျခငး မရေသးသည အတြက၊ အေၾကာငးရငးက ေသခာ မသသျဖင ေဝဖနမႈမားလညး ရေနသည။

ပြငလငးျမငသာမႈ ေမးခြနးထတခရတ၊ လစလပသြားတ ဝနႀကးသးေနရာ၊ ဘယသေတြ ေနရာရမလ။

မရန25 January 2019

“အဆငဆင ကြပကၿပးေတာညႊနၾကားတ လပရးလပစဥက

လပျခငးျဖစတယ ဆတာကပ အနကယလ ေျဖပါရေစ”ဟ

4 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /EDITORIAL

တာဝနမ ရပစခရျခငးႏငပတသက၍ ႏငင ေတာ၏ အတငပငခပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနး စၾကညမ လမးၫႊန ျခငးရ၊ မရကေတာ အေသအခာ မသႏငေသးပါ။

အဆပါဝနႀကးသးဦးကလညး ၎တ ႔အာ းတာဝနမ ႏတထြကခငးခသည အဓက အေၾကာငးရငးမားက သခငေနၾကသညဟ ဆၾကပါသည။ ထ႔ေၾကာင ရနကနအထသြားၿပး NLD ရးခပအထသြားေရာက ကာ ေျဖရငးသြားမညဟ အဆပါဝနႀကးမားက ဆ သည။

“သယဇာတဝနႀကးန႔ဆလ႔ရရင သမၼတရးက ဖနးဆကတယဆလ႔ ေပးစမးငါက သမၼတရးက ဆ ငါသမၼတန႔ေျပာမယဆေတာ ဝနႀကးခပရ႕ သားန႔က ဖနးအလအယက ျဖစၾကေသးတယ။ ဟကမေပး ဘး။ သကလတယဆေတာ ဘယလမယၾကညစရာ မရတအေျခအေနဆတာ အမားႀကး ေတြ႔လာ ရတယ ခငဗား။”ဟ ေရႊကၿမ႕နယ မဆႏၵနယ အမတ(၂) ျပညနယ လႊတေတာ ကယစားလယ ဦးျမသနးက ဆသည။ ကခငျပညနယက အရပဘကအဖြ႔ အစညး (၃၁)ဖြ႔ကလညးအဆပါ ဝနႀကး သးဦး အား တာဝနမရပစလကသညအေၾကာငး ရငးက သရလေၾကာငးကခငျပည နယဝနႀကး ခပထ စာပ႔ထားၾကသည။

ဝနႀကး ဦးHလေအာငသည ၎၏တာဝနမားက ကြမးကငေကာငးမြနစြာ စမခန႔ခြေဆာင ရြကေနသျဖစပါသျဖင မညသညအေၾကာငး အရငးေၾကာင ဝနႀကးရာထးမ ထတပယရ သညက ပြငလငးျမငသာမႈရစြာ အမားျပညသ သရေအာင ရငးလငးေျပာဆေစလေၾကာငး ဝနႀကးခပထ တငျပထားၾကသည။

“ျပညသေတြက ကြနေတာကေျပာတယဆရင ကြနေတာလကခတယ။ ျပညသေတြက လကမခဘးဆရင ကြနေတာဘာမ ေျပာစရာ မလဘး။ သေတာငေျပာစရာမလဘး။ ဒလ ဖအားေပးစရာလညး မလဘး။” ဟ ဦးH လေအာငက ဆသည။

ကခငျပညနယ ဝနႀကးခပက သတငး မဒယာမား က အခလေျပာဆထားပါသည။

“အဆငဆင ကြပကၿပးေတာညႊနၾကားတ လပရးလပစဥက လပျခငးျဖစတယ ဆတာကပ အနကယလ ေျဖပါရေစ”ဟ ေျဖၾကားခၿပး ဝနႀကးမားက ႏတထြကခငးသည အေၾကာငး ရငးက ရငးရငးလငးလငး ျပနလညေျဖၾကားျခငး မရခပါ။

အဆပါဝနႀကးသးဦးက တာဝနမရပစရသည အေၾကာငးရငးက သခငေနၾကေသာ ျပညသ မားလညး ရေနသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /EDITORIAL 5

“ဝနႀကး(၃)ဦးက ထတပယလကတာန႔ ပတသကၿပး ပါတတြငးရႈပေထြးမႈ ျပနာအခ႕ေၾကာငျဖစပါလမမယ။”ဟ ထငရေၾကာငး တရား လႊတေတာေရ႕ေန ဦးဂနကစက ေျပာပါသည။

ဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၆၄(ခ)တြင ႏငငေတာသမၼတသည လပငနးတာဝန ေကပြနစြာ မထမးေဆာငနငေသာ ဝနႀကး မားက ရာထးမ ႏတထြကရန ညႊနၾကားနငၿပး၊ ညႊနၾကားသည အတငး လကနာျခငးမျပလင တာဝနမ ရပစရမညဟ ျပဌာနးထားသည။

“ယခႏတထြက၊ ရပစျခငးခရတဝနႀကးေတြမာ လယဆညဝနႀကး ဦးျမသနးဟာဆ NLDပါတရ႕ ဆးခငးလမးကာလမာ ယခႏငငေတာအတငပငချဖစသန ႔အတတ ျဖတသနးခသပါ။ ရးသားတယ။ မဟတမခသမားျဖစၿပး ကခင ျပညနယ NLDပါတဥကဌတစဦးလညး ျဖစပါတယ။ အဂတကစၥရပေတြန႔ ပတသကၿပး ေတာလညး တငၾကားျခငးခရျခငး မရဘးလ႔ အငတာဗးေတြမာ သကယတငေျဖၾကားသြားတာေတြ႔ၾကမာပါ။”ဟ ေရ႕ေနဦးဂနကစက ဝနႀကးဦးျမသနးအေပၚ ၎၏အျမငက ေျပာျပသည။

လမႈေရးဝနႀကး ေဒါကတာသငးလြငလညး စကားေျပာဘကသညကလြလင အငမတန

အလပ လပသတစဦးျဖစၿပး အကငပကျခငး၊ ေငြေၾကးျပနာမားလညး မၾကားမေၾကာငး ဦးဂနကစက ဆသည။

ကာယကရင ဝနႀကးမားကယတငကလညး အကငပကအဂဓလကစားမႈမား ကငးရငး ေၾကာငး သတငးမဒယာမားက ေျဖၾကားခၾက သည။

“ကြနေတာတ႔ကေတာ ဒမာၾကားေနတာကေတာ ဝနႀကးခပက အဂဓလကစားတသေတြက အေရးယခငတယဆရင အဒလစာရငးက တငခဆတေနရာမာ အဂဓလကစားတ လေတြက သကမတငပန႔ မဆငတလေတြက တငလကတာ၊ တငေနတာလ႔ပ ကြနေတာတ႔က ယၾကည ေနတယ။”ဟ ဝနႀကးဦးျမသနးက ၎ႏတထြက ခရသညအေပၚ ထငျမငခက ေပးသည။

၎ေဆာငရြကရမည စမကနးမားက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကခၿပးဆက လက၍လညး ေဖာေဆာငေနဆျဖစေၾကာငး သကတမးမကနမခငး ေဆာငရြကေနရ မညျဖစေၾကာငး ဆသည။

“ေဒါကတာသငးလြငကကေတာ လဆဝနႀကး လညး သ႔ကမလလားလ႔ ေနရာကဖယေပးပါ ဆလ႔ စာေရးထားတာရတယ။ ေနာကၿပးေတာ

6 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

Nlum31 January 2019

“တစျပညေထာငစ စနစေပၚမာ ဒကၡျဖစ လာတယ။ ဖကဒရယစနစကလညး ႏစေပါငးေတာေတာလညး ႀကးစားၾကတယ။ ကခငေခါငး ေဆာငေတြလညး ႀကးစားၾကတယ။ အခလညး ႀကးစားတယ။ ဘယေတာမ ေပၚမလာဘး။

အမး သားလႊတေတာ၊ ျပညသ႔လႊတေတာ ကလညး သ႔ကမႀကကဘာဘးဆၿပး သမၼတထ စာတင ထားတယ။ ျမစႀကးနားျပညသလထ ေတြ ကခငလထန႔ ကခငမဟတတသေတြလညး သ႔ကမႀကကပါဘးဆၿပး စာတငထားတယ။ သကေတာ ျပတတာသပမဆနးဘးေပါဗား၊ ဦးျမသနး သကေတာ သ႔က႑လညးမားတယ။ လယဆညက႑ဆေတာ လယသမးေျမသမး ေတြလညး ျမနျမနမေဆာငရြကႏငတအတြက လညး အထကက နညးနညးၿငျငငမာေပါကြာ။ အဒထမာ အလပမလပပါဘးဆၿပးမ ဝနႀကး H လေအာင ျဖတလကတာေတာ၊ အားလးက ေတာ ဘာပျဖစျဖစ ပညာရငတစေယာကအေနန႔ ႏေျမာတာေပါ။”ဟ NLD ပါတမ ဖားကန႔မ ဆႏၵနယ အမတ(၉) အမးသား လႊတေတာ ကယစားလယ ဦးခငေမာငျမငက ဆသည။

ဦးဂနကစက ဦးHလေအာငက အလပႀကးစား သည ဝနႀကးျဖစသညဟ ဆသည။

“သန႔မၾကာခဏဆဖးတယ။ သစေတာတြငးတစသးငကေပာစကပးေနတ ကစၥရပေတြ၊ သယဇာတခးတးတကစၥရပေတြန႔ ပတသတၿပး ဝနႀကးအေနျဖငမညသ႔ လပေဆာငသငေၾကာငး အကအညေတာငးခရင ခကခငးထေဆာင ႐ြကေပးခလ႔ ေလးစားရတျဖစစဥေတြ အမားႀကး ရပါတယ။”ဟ ဦးဂနကစက ဆသည။ဦးHလေအာင ေနရာတြင ေနာကတကလာမည

သကလညး အလပလပရသညမာ လြယကမည မဟတေၾကာငး ဦးခငေမာငျမငက သးသပသည။

“ေနာကတကမညသလညး ေတာေတာေတာ ခကပါမယ။ အကယ၍လပၾကမယ၊ ကငၾကမယ ဆရင ပပျပငျပငန႔ ဒဥပေဒတ႔ တကယကြမး ကငမလညး၊ ေနာကေကာကစမးနယေျမဆေတာလညး ရတနာနယေျမဆေတာလညး လြယတာမဟတဘး။ တကယက ေကာကမက ဥပေဒထြကလာရငေတာ ေတာေတာလညး ထနးရသမးရ ေနရာျဖစေနတယ။”ဟ ဦးခငေမာင ျမငက ဆသည။

လစလပသြားေသာ ျပညနယဝနႀကးမား ေနရာတြင ျပနလညခန႔အပမညကစၥ ေဆြးေႏြး လမမညဟ ယဆရသည ျပညနယလႊတေတာ အေရးေပၚ အစညးအေဝးအား ယခလ ၂၈ရက ေန႔တြင ကငးပသြားမညျဖစေၾကာငး သရသည။

ေနာကတကလာႏငသည ဝနႀကးမားမာ ဝငးေမာမ ျပညနယလႊတေတာကယစားလယ ဦးေနာလ၊ မးညငးမ ျပညနယလႊတေတာ ကယစားလယ ဦးေကာေကာဝငးႏင ဖားကန႔မ ျပညနယလႊတေတာ ကယစားလယ ဦးဒါရ လဆငးတ႔ ျဖစလာႏငေၾကာငး ဦးဂနကစက ထငေၾကးေပးထားသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES7

ျပညပတြငကငးပခသည ကခငအမးသားညလာခတစခမ “လြတလပေသာ ကခငနငငေတာတညေထာငရန” အခကပါ ထတျပနေၾကညာခကက သတငးမဒယာအခ႕၌ ေဖာျပခၿပးေနာက၊ ထတျပနခကသည လကရသြားေနသည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအေပၚ ထခကေစမညက စးရမေနၾက သမားလညး ရေနသည။

အဆပါထတျပနခကက ယခႏစ ဇနနဝါရလ ၁၂ - ၁၄ ရကအတြငး ထငးနငင ခငးမငၿမ႕တြင ျပညပအေျခစက ကခငအမးသားအစညးအရး (KNO)မ ဦးေဆာငကငးပခ ေသာ ကခငအမးသားညလာခအၿပး ထတျပနချခငး ျဖစသည။

ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥအတြက ဆးေျငာငခလတအျဖစ ေဝဖနခရသည ထတျပနေၾကညာခက

Nlum31 January 2019

“တစျပညေထာငစ စနစေပၚမာ ဒကၡျဖစ လာတယ။ ဖကဒရယစနစကလညး ႏစေပါငးေတာေတာလညး ႀကးစားၾကတယ။ ကခငေခါငး ေဆာငေတြလညး ႀကးစားၾကတယ။ အခလညး ႀကးစားတယ။ ဘယေတာမ ေပၚမလာဘး။

8 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

KIO ဗဟေကာမတဝင ဗလခပဂြနေမာႏင အစးရ၏ ၿငမးခမးေရးကယစားလယအဖြ႔ျဖစေသာ ၿငမးခမးေရးေကာမရငအတြငးေရးမး ဒတယဗလခပႀကး ခငေဇာဦး(ၿငမး)တ႔ လမႈကြနယက (face book)ေပၚတြငအျပန အလန စာေရးတ႔ျပနၾကျခငးႏင ျမနမာသတငး မဒယာအခ႕မ သတငးအျဖစေဖာျပခၾကၿပး လအမား၏ စတဝငစားမႈအခ႕ ရရခသည။

အဆပါထတျပနခကအေပၚ ဘဝငမကသည အျမငမားလညး ျပညတြငးမ နငငေရး၊ ၿငမးခမးေရးႏင လမႈေရးလပေဆာငေနသ အခ႕၌ ရေနသည။

ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးေရး အကးေဆာငအဖြ႔ (PCG)မ ဦးဆမေအာငက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥက ဆးေျငာငခလတ ျဖစေစမညက စးရမေၾကာငး ဆသည။

“ဖကဒရယတညေဆာကသြားမယ ျဖစစဥ အတြက နညးနညး အေႏာငအယက ျဖစေစ မလားလ႔ေတာ ျမငမတယ။”ဟ ၎က ဆသည။

ျပညတြငးစစျဖစၿပး အသကအးအမလၿခမႈ မရပ၊ ေတာလနေရးသမားမားႏင အစးရ တကခကသညဆသည အေၾကာငးျပခက ေၾကာင တငးျပညပကစးသြားသျဖင ေရ႕ဆကၿပး ကခငျပညတြင ေနထငသည

လထ၏ အသကအးအမလၿခမႈ၊ ေအးေအး ခမးခမးေနနငဖ႔ ေရ႕ဆကၿပးေတာတးတကဖ႔ ဘယလလပၾကမလ၊ ဘယလပစႏငသြားမလ ဆၿပး ေဆြးေႏြးခသညဟ KNO ဥကဌ ဒဝါေဘာမဝမ လေရာက ကခငသတငးဌာန တစခတြင ရငးျပေျပာဆထားသည။

လြတလပေသာ ကခငနငငေတာတညေထာင ရနဆသည နငငေရးပနးတင ခမတရသည အေၾကာငးရငးက ဒဝါေဘာမဝမ လေရာက ယခလေျပာဆထားသည။

“တစျပညေထာငစ စနစေပၚမာ ဒကၡျဖစ လာတယ။ ဖကဒရယစနစကလညး ႏစေပါငး ေတာေတာလညးႀကးစားၾကတယ။ ကခငေခါငး ေဆာငေတြလညး ႀကးစားၾကတယ။ အခလညး ႀကးစားတယ။ ဘယေတာမ ေပၚမလာဘး။ အဒအခါကေတာ ကခငအမးသားေတြရ႕ စတဓါတထမာ ဘာျဖစလာလဆေတာ ဗမာ လမားစ (majority) လမးေတြဟာ မတတ ဖကဒရယစနစမာ ကြနေနာတ႔န႔ အတမေန ခငဘး။ ဒါေၾကာငမ႔လ႔ ဖႏပတယ။ ရပရြာလထ ကဒကၡေပးတယ။ အလအျမငေပါကတယ။ ဒါေၾကာငမ ႔လ ႔ ဘာပျဖစျဖစတကပြလညး မျဖစန႔ေတာ ရနလညးမျဖစန႔ေတာ ဒါဆရင အခငးခငးမတကတမက သပသပစေနလက ဆတမက ကြနေနာတ႔ ခလာတာျဖစတယ။”ဟ ကခငသတငးဌာနတစခတြင ေျပာဆထားသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES9

ဆရာကြမေဂါငခနေနာက လတငးလမးတငး၌ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင ရသည အတြက ထတျပနခကႏငပတသကၿပး မားသည၊ မနသည ေဝဖနခက မေျပာလ ေသာလညး ထတျပနခကေၾကာင ကခငလမး မား၏ နငငေရးျဖစစဥအေပၚ အကးသက ေရာကမႈ ရေကာငးရနငသည။ မရသညအခက လညးရနငသည။ သ႔ေသာ လကရ ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥတြင အစးရဘကက ေထာကျပလာနင သည အေၾကာငးျပခကလညး ျဖစလာနငသည ဟ ဆသည။

ညလာခမ ထတျပနခကသည အားလး၏ သေဘာထား မဟတေၾကာငး ေဝဖနမႈမားက ဒဝါေဘာမဝါလေရာက “အခကခငနငငေရးအဖြ ႔ေတြရတယ။ စကားထြကလာတာ ေတြရတယ။ ဒညလာခဟာ အားလးပါဝငမႈ မရဘး။ ဆေတာ အားလးရ႕သေဘာမဟတဘး ဆလ ႔ အလေျပာတာ၊ အဒါမဟတဘး”ဟ ဆသည။

လကရၿငမးခမးေရး (၂၁ရာစ ပငလညလာခ)တြင တငးရငးသားမား ခြမထြကပါဟ ေျပာဆေန ေသာလညး ယၾကညမႈမရပ၊ ခြမထြကပါဆသည အခကက ထညသြငးသေဘာတလကခရန တကတြနးမႈမားရေနသလ၊ ယခင တငးျပညက အပခပခသ ဦးေနဝငးကလညး ဖကဒရယဆ သညမာ ခြထြကေရးမပဟ ေျပာဆခသည

မားရခသညအတြက လြတလပေသာ နငင တညေထာငရနဆသည ထတျပနခကမးသည ယၾကညမႈတညေဆာကေရး၌ အခကအခ ျဖစေစသညသေဘာမးျဖင ကခငျပညနယ ဒမကေရစပါတ ဥကဌ ေဒါကတာတးဂာက ေထာကျပသည။

ေဒါကတာတးဂာက ထတျပနခကသည လကေတြ႔မကပ အပမကဆနသညဟ မတခကေပးၿပး “ဒေန႔ကြနေနာတ႔ တငးရငး သားေတြအားလးက (၄၇)ပငလစာခပမာ လကမတထးခတသေတြေရာ မထးခတ သေတြေရာ တငးရငးသားေတြအားလးက ဒေန႔အခနအခါမာ ကယပငျပဌာနးခြင၊ ကယပငအပခပခြင၊ တနးတအခြငအေရး အျပညအဝရတ ဖကဒရယျပညေထာငစ တညေဆာကေရးပ”ဟ ဆသည။

လထ၏ အသကအးအမလၿခမႈ၊ ေအးေအး ခမးခမးေနနငဖ႔ ေရ႕ဆကၿပးေတာတးတကဖ႔ ဘယလလပၾကမလ၊ ဘယလပစႏငသြားမလ ဆၿပး ေဆြးေႏြးခသညဟ KNO ဥကဌ ဒဝါေဘာမဝမ လေရာက ကခငသတငးဌာန တစခတြင ရငးျပေျပာဆထားသည။

လြတလပေသာ ကခငနငငေတာတညေထာင ရနဆသည နငငေရးပနးတင ခမတရသည အေၾကာငးရငးက ဒဝါေဘာမဝမ လေရာက ယခလေျပာဆထားသည။

“တစျပညေထာငစ စနစေပၚမာ ဒကၡျဖစ လာတယ။ ဖကဒရယစနစကလညး ႏစေပါငး ေတာေတာလညးႀကးစားၾကတယ။ ကခငေခါငး ေဆာငေတြလညး ႀကးစားၾကတယ။ အခလညး ႀကးစားတယ။ ဘယေတာမ ေပၚမလာဘး။ အဒအခါကေတာ ကခငအမးသားေတြရ႕ စတဓါတထမာ ဘာျဖစလာလဆေတာ ဗမာ လမားစ (majority) လမးေတြဟာ မတတ ဖကဒရယစနစမာ ကြနေနာတ႔န႔ အတမေန ခငဘး။ ဒါေၾကာငမ႔လ႔ ဖႏပတယ။ ရပရြာလထ ကဒကၡေပးတယ။ အလအျမငေပါကတယ။ ဒါေၾကာငမ ႔လ ႔ ဘာပျဖစျဖစတကပြလညး မျဖစန႔ေတာ ရနလညးမျဖစန႔ေတာ ဒါဆရင အခငးခငးမတကတမက သပသပစေနလက ဆတမက ကြနေနာတ႔ ခလာတာျဖစတယ။”ဟ ကခငသတငးဌာနတစခတြင ေျပာဆထားသည။

10 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

အေမာငထထ လပစစမးေရာငေတြ ထနထနလငး ေနတျမငကြငးက ၿမ႕ျပေလးတစၿမ႕ရ ေလယာဥကြငးသ႔ ညေလယာဥဆကေရာကခန ၿမ႕ကေလယာဥေပၚကေန လမးျမငေနရတ ျမငကြငးတစခန႔ ခပဆငဆငတေနတယလ႔ ခစားမေစတယ။

ေလာပနးေလာငးနယေျမသ႔ အလညတစေခါက

အရငတနးက ကငးတးၿပဆရင ကယဟာ ေလာပနးေလာငးပါဆတ အမမကေတြ အမားႀကးရတယေပါ။

Nlum18 April 2019

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES11

လပစစမးေရာငေတြ ထနထနလငးေနတ အဒျမငကြငးထက တစျဖညးျဖညးနးကပသြား တအခါ ေပတစရာေျမသား လမးေပၚမာ လတစရပေကာေလာကျမငတ တာယာဘးေတြ သပဆငထားတ ေျမဇာသယကားႀကးေတြ ေယာကယက ခတသြားလာေနတယ။ အဒစြန႔ပစ ေျမဇာသယကားႀကးေတြ သြားတလမးအတငး ဆကသြားရင ဧကဆယခ၊ ရာခၿပး ေတာငလပ ေနတ ေကာကစမးတြငးေျမဇာ စြန႔ပစေနရာသ႔ ေရာကရလာပါတယ။

အဒေနရာဟာ ျပညေထာငစျမနမာနငငအႏ႔က တငးရငး သားလမးေပါငးစ အမမကကယစန႔ ေရာကရလာၾကတ ကမၻာေကာေကာကစမး ထြကရရာ ကခငျပညနယ ဖားကန႔ ေကာကစမး ေမာျဖစပါတယ။ ေရမေဆးသမား ေခၚ ေကာကစမးအရငးတး ရာေဖြေနၾကသမားရ႕ အမမကဆရာ ေနရာ တစေနရာလညး ျဖစပါတယ။

“အေဖတ႔က ရမးျပညက ဒမာေကာကစမးရာ ေကာကစမးရာၿပးမ ဒမာကြနေနာတ႔က လာ ေမြးတာ၊ အခကြနေနာက ဆယရစႏစရပါၿပ။ ဒမာေနတာ နယခေပါ နယခလ႔ေျပာလ႔ရတယ။ အကနလးကေတာ ရညရြယခကကေတာ တစခထပါပ။ အကနလးကေတာ ေလာပနး ျဖစခငၿပးမ လာႀကးစားတယ။ ေကာကလာ ရာတယ။ ေရမေဆးသမားတငးရ႕ အမမက ကေတာ ဒါပါပ။”လ႔ လငယေရမေဆး သမား တစေယာကက ေျပာပါတယ။

ေျမဇာပေဘး လြတေနတလမးေဘးေတြမာ ျမနမာနငငရ႕ၿမ႕ျပေတြမာ မသားစဇမခကား ေတြအျဖစ စးေနၾကတ ကားအမးအစားတခ႕ ႀကၾကားႀကၾကားရပထားတာက ေတြ႔ရတယ။ ကြနေနာန ႔ ကြနေနာသငယခငးကလညး ကြနေနာတ႔ စးလာတပရာဒကားက ေျမဇာပ လမးေဘးထးရပလကတယ။ အဒကားေတြန႔

ေလာပနးေလာငးနယေျမသ႔ အလညတစေခါက

12 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

မလမးမကမးမာပ ေသာကစရာစားစရာ အခ႕ ေရာငးတ မးကာတေလးေတြေရ႕မာ ဆယခ၊ (တခါတစေလ) ရာခတဆငကယေတြ တနးစရပ ထားတယ။ မးကာတေအာကက စားပြငယေလး ေတြမာေတာ တစခ႕က ဖခပ ကစားေနၾကၿပး တစခ႕က လကကငဖနး ေလးေတြ ပြတေနၾက တယ။ တခ႕မးကာ တေတြမာေတာ ေလးေကာင ဂင၊ ေျခာက ေကာငဂင စသျဖင ေလာငးကစား အမးမး ကစားေနၾကၿပး၊ ကာရာအေကဆလ႔ ရတ မးကာတေလးေတြလညး ရေသးတယလ႔ ဖားကန႔မာ ဆယႏစေကာ ေနထငခ ၿပး လကရအခနမာလညး ေရမေဆးေကာက ေရာငးဝယလပေနသ သငယခငးက တတစခက လကညးထးျပရငး ေျပာျပေနတယ။

ေျမဇာပကမးပါးေစာငးတစေလာကမာလညး မးတစလပလပန ႔ ဟနားဒနား စနတ (သခြနတအေသး)ေလးန႔ တစေဒါကေဒါက လကထေနၾကတယ။ ေရမေဆးသမားေတြရ႕ အေျပာအရေတာ ေကာကစမးေတြက ထမတ အသန႔ ရးရးေကာကတးေကာကခေတြက ထေခါကမတအသက မတဘးလ႔ ေျပာပါတယ။ ကမးပါးထပမာေတာ ကားေပၚ ကေန အသစ စကစက သြနကလာတ ေျမဇာ ပနား ဓါတမး တစလကန႔ စနတတစလကစ ကငထားၾကတ လအပေတြက အရငလတလတ ဖမးမလကတ ဆပတစေကာငက ကကစားဖ ႔ ေသြးဆာ ေနတ ကားအပစဝငးအလာ သလ အလအယက

လကရာေနၾကတယ။ မးေတြလညး တစျဖတ ျဖတေယာကယကခတ သြားသလ စနတေခါက သထသေတြကလညး “ေဒါကေဒါက ဒကဒက” ဆညသြားတယ။

ညအခနမာ လပစစမးထနထနလငးေနတ ေနရာေတြဟာ ေန႔အခနဆရင ေပေပါငး ရာခ၊ ေထာငချမငတ ကမးပါးရေတြၾကား စကယႏယားေတြန႔ မရပမနားတးေဖာေနတ ေကာကစမးလပကြကေနရာေတြ ျဖစေနတယ။ လတငးမာမတညတ ဘဝအမမကေတြအမားႀကးရနငေပမ ဖားကန႔သ႔ ေရာကရလာၾကတ ေရမေဆးသမားတငးရ႕ တညတအမမက တစခက ေကာကစမးေအာငၿပး ေလာပနး (သေဌး)ျဖစဖ႔ပါပတ။ သတ႔ကယတင ေလာပနး ေလာငးေတြလ႔ ခယထားတသေတြ ျဖစခၾကေပမ လကရအေျခအေနမာေတာ ေရးမေဆး သမားေတြရ႕ ေလာပနးေလာငးအမမကက အားေလာလ႔လာေနပါၿပ။

“အရငတနးက ကငးတးၿပဆရင ကယဟာ ေလာပနးေလာငးပါဆတ အမမကေတြ အမားႀကးရတယေပါ။ ေကာကေဈးကြက ကလညး အဒအခနတနးက အတငးအတာန႔ တကယေကာငးပါတယ။ ေကာကေကာငးေတြ လညး အမားႀကးရပါတယ။ အဒအခနတနးက ဖကစပေခတေတာင မေပၚေသးတအခနတနးက ကြနေနာတ႔က ဒမာကငးတးခတာ။ အခအခန

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES13

မာ ေကာကတစလးရခရငေတာငမ ငါဟာ ေလာပနးေလာငးပါဆတ အမမကမကခြင ေပာကဆးသလပ၊ ခစားရပါတယ။”လ႔ Kachin Waves ျပလပတ ဖားကန႔လငယ စကားဝငးမာ ပါဝင ေဆြးေႏြးသတစေယာကက ေျပာပါတယ။

ေကာကေကာငးရဖ႔ ခကခလာတအခါ ေလာပနး ျဖစဖ႔မဟတပ တစဝမးတစခါ အတြကေတာင ကလာဖနထးညဏဆငရတ ေကာကစမးေမာက ေရမေဆးသမား ျဖစမနးမသျဖစလာရတ သေတြလညး ရေနၾကျပနပါတယ။

ေျမဇာပေဘးနားမာ လႏစေယာကက ေကာက တးတစလးက ဓါတမးထးၿပး အေသး အခာင႔ ၾကညေနၾကတာကေတြ႔လ႔ သတ႔ ေကာကစမး ၾကညေနတာ မဟတလားလ႔ သငယခငးက ေမးၾကညေတာ “အဒါမးေတြက တခါတေလ ‘အင’ မတတတယ”လ႔ သငယခငး ကေျပာျပ တယ။ ‘အင’ဆတာ တခ႕ေရမ ေဆးသမား ေတြက ေရာငးလ႔မထြကနငတ ေကာကစမးတး ေတြက အမကေနသယလာၿပး အခပေျမဇာပ ကေန ေကာကရတ ေရမေဆး ေကာကလမး ေရးမေဆးဝယတ ေလာပနး ေလးေတြရ႕ စတအာရက ဖမးစားဖ႔ ခြငဆငတ ေကာကမးက ဆလတာျဖစပါတယ။ အေတြ႔ အႀကျပညဝတ ေကာကအဝယ ေလာပနးေတြ ကလညး ေကာကကကငၿပး ဓါတမးန႔ေသခာ ၾကညလက တာန႔ ‘အင’ဟတ မဟတ ခြျခား သျမငတတၾက

ပါတယ။

ညေန ေလးနာရန႔ ေျခာကနာရၾကားမာ ကမၸဏ လပကြကထ ခဏဝငရာခြငေပးေတာ ေရမေဆး သမားေတြ အလအယကဝငရာ ၾကပါတယ။ ေရမေဆးသမားေတြအတြက ကမၸဏကသတ မတထားတအခနေတြမာ ကမၸဏလပကြကထ ေကာကသြားရာရတာက အခြငေကာငးတစခလ ျဖစလာပါတယ။

သငယခငးရ႕ေျပာျပခကအရဆရင အရငက ကမၸဏလပကြကေတြမာ ေျမဇာမစြန ႔ပစမ ေကာကေရြးထတတ ကမၸဏဝနထမးေတြက လခစားေတြအျဖစရာခငးခတယ။ အဒအခါမာ ဆရင လခစားဝနထမးေတြက ေျမဇာထက ေကာကေတြက ၿပးစလြယတာဝနေက ပရာၾကေတာ စြန႔ပစေျမဇာထ ေကာကေကာငး ေတြပါလာဖ ႔ အလားအလာမားခတယလ ႔ ေျပာျပတယ။ အခေနာကပငးေတာ ေကာကေရြး ထတတ ကမၸဏဝနထမးေတြက လစာအျပင ေကာငးတာပျဖစျဖစ မေကာငးတာပျဖစျဖစ ေကာကစမးမးသာမနရင ေကာကတစလးရာ ရတငး ငါးရာကပေပးတာမ႔ ေကာကအလးေရ မားေအာင အားထတရာလာၾကတအတြက ေျမဇာပမာအရငလေကာကေတြ မားမားစားစား မပါလာေတာဘးလ ႔ သ႔အေတြ႔အႀကက အေျခခၿပး သးသပေျပာျပပါတယ။

လကရာေနၾကတယ။ မးေတြလညး တစျဖတ ျဖတေယာကယကခတ သြားသလ စနတေခါက သထသေတြကလညး “ေဒါကေဒါက ဒကဒက” ဆညသြားတယ။

ညအခနမာ လပစစမးထနထနလငးေနတ ေနရာေတြဟာ ေန႔အခနဆရင ေပေပါငး ရာခ၊ ေထာငချမငတ ကမးပါးရေတြၾကား စကယႏယားေတြန႔ မရပမနားတးေဖာေနတ ေကာကစမးလပကြကေနရာေတြ ျဖစေနတယ။ လတငးမာမတညတ ဘဝအမမကေတြအမားႀကးရနငေပမ ဖားကန႔သ႔ ေရာကရလာၾကတ ေရမေဆးသမားတငးရ႕ တညတအမမက တစခက ေကာကစမးေအာငၿပး ေလာပနး (သေဌး)ျဖစဖ႔ပါပတ။ သတ႔ကယတင ေလာပနး ေလာငးေတြလ႔ ခယထားတသေတြ ျဖစခၾကေပမ လကရအေျခအေနမာေတာ ေရးမေဆး သမားေတြရ႕ ေလာပနးေလာငးအမမကက အားေလာလ႔လာေနပါၿပ။

“အရငတနးက ကငးတးၿပဆရင ကယဟာ ေလာပနးေလာငးပါဆတ အမမကေတြ အမားႀကးရတယေပါ။ ေကာကေဈးကြက ကလညး အဒအခနတနးက အတငးအတာန႔ တကယေကာငးပါတယ။ ေကာကေကာငးေတြ လညး အမားႀကးရပါတယ။ အဒအခနတနးက ဖကစပေခတေတာင မေပၚေသးတအခနတနးက ကြနေနာတ႔က ဒမာကငးတးခတာ။ အခအခန

14 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ေျခာကနာရထးခါနးမာေတာ ေရမေဆးသမား ေတြ အားလးတဖြဖြန႔ အထြကအေပါကဝသ႔ ထြကလာၾကတယ။ တခ႕က ေကာကထမးလာ ၾကတယ။ ေကာကေသးရငေတာ အတထထည ၿပး ျပနၾကတယ။ ေရမေဆးဝယဖ႔ေစာငေနတ သငယခငးတ႔ႏစေယာကလညး လမးေဘးမာ ထငရငး ေကာကလာျပမာက တစေမာေမာန႔ ေစာငေနတယ။ ေကာကအေရာငးအဝယက ေမာဆနလြနးတယလ႔ေျပာရမလား၊ ေအာေဈးန႔ တကယအေရာငးအဝယတညသြားတေဈးက ခန႔မနးလ႔ ခကရေလာကေအာင ကြာျခားလြနး ပါတယ။

ေကာကကဘာမေတာ မေတြ႔ရဘး၊ ဘယ ေလာကလလ႔ သငယခငးကေျပာလကတယ။ တစဖကကလညး ေတြ႔ရငေတာ ေရမေဆး မဟတေတာဘးေလ၊ ေလာပနး ငါးေသာငးေတာ ေပးပါလ႔ ျပနေျပာလာတယ။ ေဈးမားတယဆ တအထာန႔ သငယခငးက ေကာကကျပနကမး ေပးလကေတာ ေရမေဆးသမားက ဘယ ေလာကေပးမလ၊ ေလာပနးတ။ သငယခငးက ငါးေထာငပေပးနငတယလ႔ ေျပာလကတယ။ ငါးေသာငးေအာတေကာကက ခကခငး ငါးေထာငသ႔ ထးကသြားတယ။ ေနာကဆး အေရာငးအဝယေဈးျပန ညၿပး၊ ခႏစေထာငန႔ ေဈးတညသြားၾကတယ။ေကာကေဈးပ အတကအက ျမနတာမဟတ

ေမာေဒသရ႕ စကားဝငးေတြမာ ပါလာတတ စၿမျဖစတ ေကာကစမးေမာက ေကာကစမး သေဌးတခ႕ရ႕ ဘဝကၾကမၼာအနမအျမင အလညေျပာငးေတြကလညး ဒ႑ာရဆနဆန နားေထာငခရပါတယ။

သငယခငးက သဝယလာတ ေရမေဆး ေကာကက အမေရာကေတာ ေရေဆးၾကည တယ။ သဘရပခ၊ ေကာဘရပခေတြန ႔ ပြတတကၾကညတယ။ ေကာကအရညအေသြး (သ႔) ေကာကသား အရညအေသြးေကာငး မေကာငး ဘာမေသေသခာခာ မေတြ႔မျမငရ။ ၿပးေတာ ေကာကျဖတခသြားၿပး ျဖတၾကည လကတယ။ ေကာကအရညအေသြးဘာမ မေကာငးတ ေကာကစမးတး တစလးဆတာ ေသခာသြားတယ။ အသလျဖတရႈးတ ေကာက ေတြ သ႔အမမာ ကားတစစးစာေကာပေနတာ ေတြ႔ခရတယ။

ေရမေဆးသမားေတြအတြက ေလာပနးေလာငး ကေန ေလာပနးဘဝသ႔ ေျပာငးလသြားေစတ ေကာကေကာငးတစလးရဖ႔ဆတာ ထထးသလပ ေပါကဖ႔လြယတအရာ မဟတတာ သတ႔အားလး သေနၾကေပမ၊ ေသရငေျမႀကး ရငရငေရႊထး ဆတ စကားပလပ စြန႔စားလပကငေနၾကတ ေရမေဆးသမား ေလာပနးေလာငးေတြ ဖားကန႔ မာ ေပါမားေနဆပါပ။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES15

နကေမာငၿပး ရစပတထးေနေသာဆႏြယပငရင အမးသမးတစဦးသည သမေနထငသည အခနးကဥး၏ မးဖေခာငအား သန႔ရငးေရးလပေနသည။

ထးရားသညမာ သမ၏ဆထးျဖစသည။ ၁ေပခန႔ရညသည သမ၏ဆထးက ကခငထဘကျဖင ထးထားလက မးဖေခာငအား သန႔ရငးေရးလပေနသည။ ၎၏ဆထးသည သမကယတင စတႀကကထးထားျခငးမဟတပ၊ ညအပေနသညအခန ထးထးဆနးဆနး အလအေလာက ထးသြားျခငးျဖစသည။

ညပခြငၿဖးခြငမရသည ဆထးပငရင

မရန29 April 2019

16 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

“ဆပငအခလမထးသြားခန ကြနမအရမးဖား ေနတာ တစညေတာ ညအပေပာေနတအခန သ႔ဟာသ ထးသြားတာ။ အကေန အဖားလညး ေပာကသြားတယ”ဟ ဆထးပငရင အသက (၃၉)ႏစ ေဒၚလဆနဆငးေခါနက ဆသည။

ယခငေျဖာငတနးေနသည ၎၏ဆႏြယသည ထးဆနးစြာ အလအေလာကထးသြားျခငး ျဖစၿပး ဆပငအား ဘးၿဖးလ႔လညးမရသလ ညပလ႔လညးမရေၾကာငး သမကဆသည။

၎သည ကေလး(၄)ေယာက၏မခငျဖစၿပး မသားစႏငအတ လငဇာၿမ႕မ ဝငႀကငစစေဘး ဒကၡသညစခနးတြင ခလႈလကရသည။ စစေဘးဒကၡသညဘဝ မျဖစမအခနတြင ဝငးေမာၿမ႕နယ ကဇးေကးရြာတြင ေနထင ခၾကသည။ သမ၏ဆပငသည အဆပါဒကၡသည စခနးတြင ေနထငေနစဥ ၂၀၁၅ ခႏစမ ယခလျဖစလာရျခငးျဖစသည။

သမ၏အမးသားျဖစသ ဦးေလာခြမေဇာေနာ က ၎တ႔၏မးရးတြင အမးသမးမား ယခလ သဘာဝအတငး ျပနေျဖ၍မရေသာ ဆထး ထးသြားသည အျဖစအပကမာ ယခ၎၏ဇနး ေဒၚလဆနဆငးေခါနႏငဆလင မးဆက(၇)ဆကရၿပ ျဖစေၾကာငးဆသည။ ဦးေလာခြမ ေဇာေနာသည ကခငတငးရငးေဆးဆရာတစဦး ျဖစသည။

“အမးသမးေတြမာ ဒလျဖစလာၿပဆရင အမးသားေတြ ဦးေဆာငလပတ ဦးေဆာငမႈ ထမာပါဝငတ အဖြ႔သားေတြလညး ဘာအႏရာယ မ မျဖစဘး။ အႏရာယကငးတယ။”ဟ ဦးေလာခြမးေဇာေနာက ဆသည။

ဆပငယခလျဖစလာၿပဆလင လးဝညပလ႔ မရေၾကာငးလညး ၎ကဆသည။ ညပလက လင အမသားေတြဆမာ အႏရာယတစခခ ႀကလာတတေၾကာငး ဆသည။

“အဖြားလညး ဒလျဖစတယ။ သကအရမး ရႈပတယဆၿပး ညပလကတာ အေဖတ ႔ည အစကေတြ (၆)ေယာကထက (၄)ေယာက တစခါတညးေသသြားတယ။ အကေန ေနာကပငး မညပေတာဘး။”ဟ ဦးေလာခြမ ေဇာေနာက ဆသည။

ဦးေလာခြမေဇာေနာ၏ မခငျဖစသလညး ယခလဆပငထးခၿပး ေသသညအထ ဆပင မညပ ဆပငမၿဖးပ ေနသြားခေၾကာငး ဆသည။

“အေမလညးျဖစတယ။ သကေသသညအထ ဆပငမညပဘး။ မၿဖးဘး။ ဒတငးပ ေနသြား တယ။ သဆးခါနး သးရကေလာကအလမာေတာ တစေယာကေယာကက ေျဖေပးလကသလ ဆထးက အလအေလာက ေျဖကသြားတယ။”ဟ ဦးေလာခြမေဇာေနာက ဆသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES17

ဇနးျဖစသ ေဒၚလဆနဆငးေခါနသည သမ၏ အမးသားေျပာျပသညအတြက ၎၏ထးဆနး သည ဆထးႏငပတသက၍ အထးတလည အၾသျခငး မရခသလ၊ ယခလျဖစသညအတြက ေထြေထြထးထး အခကအခလညး မရေၾကာငး ဆသည။

“အခေတာ အကငျဖစသြားေတာ ဘာအခက အခမ မရဘး။ ေရခး ရငေတာ ေနပတေန႔ပ ခးလ႔ရတယ။”ဟ ေဒၚလဆနဆငးေခါနက ဆသည။

ေနပမသရ႔ဆပင ေျခာကသညအတြက ေျကာင ေနသာတေန႔တြငမ ေခါငးေလာလက ရေၾကာငး လညး သမကဆသည။ ညအပ တအခနလညး ဘာအခကအခမမရပ လႊတလပစြာ အပစက ႏငေၾကာငးလ သမက ေျပာျပသည။

ဆငကယစးရငေတာ ဆငကယဦးထပေဆာငးလ႔ မရသညအတြက လငဇာမ ယာဥထနးရမားမ အေရးယျခငး ခရဖးေၾကာငး ဆသည။

အျပငသြားလင သမကမေတြ႔ဖးသညသမားက သမ၏ထးဆနးေနသည ဆႏြယထးက ၾကညၿပး ေမးျမနး၊ ၾကညရႈျခငးမားရေၾကာငး ဆသည။

ထးဆနးသည ဆထးပငရင ေဒၚလဆန ဆငးေခါနသည ၂၀၁၅ခနစ သမယခလ

ဆပငထးသြားကတညးက မသားစဝငမား ယခငကထက ပမအဆငေျပလာသညဟ ၎ယၾကညေနေၾကာငး ဆသည။ သားသမးမား ယခငက မၾကာခဏ ဖားနာမႈမားရခေသာလညး ယခေနာကပငး သားသမးမားလညး ဖားနားျခငး မရသေလာက ကနးမာေနျခငးသည ထးဆနး စြာျဖစသြားသည ဆထးေၾကာင ျဖစသညဟ သမက ယၾကညေနသည။

“သားအလတေကာငဆရင တစႏစမာ ေဆးရ ၇ခါေတာင တကရတယ။ အခေနာကပငးေတာ သပမဖားေတာဘး။”ဟ ေဒၚလဆနဆငးေခါနက ဆသည။

ကနးမာေရးမား ေကာငးလာသညသာမက အမတြငေမႊးျမထားသည အမေမႊးတရစာၦန မားလညး ယခငထက ပမပြားမားလာၿပး အဆငေျပလာေၾကာငး သမက ဆသည။

ေဒၚလဆနဆငးေခါနသည သမ၏ဆထးအား တစသကလး မညပမၿဖးပထားရန ဆးျဖတ ထားၿပး သမ၏ထးဆနးသည ဆထးသည ဘရားကေပးသည လကေဆာငျဖစသညဟ ယၾကညလကခ ထားသည။

18 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

“ငါးလာ ေၾသာ..ၾကကလာ..ဝကလာကင၊ ေကာကကပ သပ၊

ထြနးေရႊဝါသပ… အကင ၁၀ ကငက ငါးေသာငး ေၾသာ…ငါးေထာင၊

အခရညေတြလညးရတယ ႏြားရငး .. အမရငး..ကၽြရငး” စသျဖင ဗမာ

စကားက တလြတေခာ ေယာင ေခာေခာေျပာၿပး ေစး ေရာငးေနတ ရပသဖငတစခ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ ေအာကတဘာလက facebook သးစြသမားအၾကား အတငး အတာ တစခအထ ပ႕ႏ ႔ခပါ တယ။

သေယာဇဥႀကးတတား ပကငရင (သ႔) ဆယလမမ ေဒၚရြယေတာင

ေလာခြမေဇာင21 May 2019

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES19

ပနပနပါးပါး အရပရညရည ေဖၚရႊငဖြယေကာငး တ မကႏာပငရင ေဒၚရြယေတာငတစေယာက သမရ႕ စကားေျပာ ဟနေၾကာင ကခငျပည နယႏင ႏငငအဝမး က facebook သးစြသ အမားစက သတထားမသ၊ လသမားတသ တစေယာက ျဖစလာခပါတယ။

လာေရာကစားေသာကသေတြရ႕အေမးက ေယာငေယာငမားမား ေျပာျပေနတ စကားေျပာပ ေၾကာင ဆငရငေဒၚရြယေတာင နာမညႀကး လာတာန႔အမ အရငကဧညသည အလာနညးၿပး ေစးေရာငးမေကာငးတ ေအာငျမငသာစျပ ေကးရြာက သမရ႕ “သေယာဇဥႀကးတတား” စားေသာကဆငဟာလညး ေစးေရာငးေကာငးတ ဆငတစချဖစလာခပါတယ။

လာေရာကစားေသာကၾကတဧညသညမားဟာ စကားေျပာရင တလြတေခာေယာငမား ေျပာေနတတတသမန႔ ဓါတပ၊ ရပသမတတမး ေတြအတရကယၿပး facebook ေပၚ ျပနလည မေဝတာေတြ ျပလပၾကတအတြက ေဒၚရြယ ေတာငဟာ လသပမားလာၿပး ဆရယမဒယာ သးစြသေတြက ဆယလမမဆၿပး ေခၚေဝၚလာၾက တအထ ျဖစလာခပါတယ။

“အခလစကားေျပာတာက ျပငဖ ႔ ႀကးစား ေသးတယ။ စကားလးမနေအာငျပငေျပာေလ

စကားလးက ပပၿပးလြလာေလေလျဖစလာတယ။”ဟ အသက ၄၅ႏစအရြယ ကေလး ၉ေယာကမခင ေစးသည ေဒၚရြယေတာငက ေျပာျပပါတယ။

ေဒၚရြယေတာငဟာ ယခလအေျခအေနျဖစ မလာေသးခင လြနခတ ၁၀ႏစေကာကတညးက မသားစရ႕ စားဝတေနေရးတာဝနက ကယတင ရနးကန ထမးေဆာငခရတ အမေထာငရင မတစဦး ျဖစပါတယ။

သမရ႕အမးသားကေတာ မယမယရရ အလပ မရတအတြက သမကယတငပ ေနပမးရြာမေရာင မးလငးကေနမးခပအထ ေန႔စားသြား၊ ေတာငယာခတလပခရတအျပင တခါတရ ေရႊေမာေတြမာ ေစးထြကေရာငးၿပး မသားစ စားဝတေနေရးက ရနးကနေျဖရငး ခရတယလ႔ ေျပာပါတယ။

မးဖြားခါနး ကယဝနကလြယထားရခနမာေတာင လမးေလာကတတစသားေလးက ေကာေပၚပးၿပး သမေနထငရာ ျမစဆတန ဖရေကးရြာန႔ အနးတဝကမာရတ ေရႊေမာေတြမာ ေရႊကင(ထးေလာငးေလာငး)သြားၿပး ႏ႔မန႔ဖး၊ ကေလးေကာငးစရတဖး ရာေဖြခရတယလ႔ ေျပာပါတယ။

“ငါးလာ ေၾသာ..ၾကကလာ..ဝကလာကင၊ ေကာကကပ သပ၊

ထြနးေရႊဝါသပ… အကင ၁၀ ကငက ငါးေသာငး ေၾသာ…ငါးေထာင၊

အခရညေတြလညးရတယ ႏြားရငး .. အမရငး..ကၽြရငး” စသျဖင ဗမာ

စကားက တလြတေခာ ေယာင ေခာေခာေျပာၿပး ေစး ေရာငးေနတ ရပသဖငတစခ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ ေအာကတဘာလက facebook သးစြသမားအၾကား အတငး အတာ တစခအထ ပ႕ႏ ႔ခပါ တယ။

20 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ခကခလတ မသားစအေျခအေနမာ တစႏစက တစဦးႏႈနးန ႔ ကေလးကးေယာကေမြးခ ၿပး မသားစေဝယာဝစၥကစၥေတြန႔ပ လးပနးေနရလ႔ ေပာေပာရႊငရႊင မေနခရဖးတ ေဒၚရြယေတာင ဟာ “ဘယေလာကခကခပါေစ ကေလးေတြႀကး လာရငေတာ ေပာေပာ ေနရမာပါ”ဆတအေတြးန႔ အားတငးခရတယလ႔ ဆပါတယ။

၂၀၁၈ ခႏစက ကေနလငးေအာင(ေခၚ)ကေနက ေယာငမားမား ဗမာစကားေျပာၿပး ေဈးေရာငးေနတ ေဒၚရြယေတာငက ရပသ ရကယၿပး facebook ေပၚတငလကတ အခနမာေတာ သမန႔သေယာဇဥႀကးတတား အေျပာငးအလစတငျဖစလာခတာပါ။

ႏငငေကာအႏပညာရငအခ ႕အပါအဝင သ႔မစကားေျပာဟနက သေဘာကတ ဧညသည ေတြဟာ ျမစႀကးနားၿမ႕နယ ေအာငျမငသာ စျပေကးရြာအနးရ ကနခရနေခာငးေဘးက ေဒၚရြယေတာငရ႕ “သေယာဇဥႀကးတတား” ဆငအထ တကးတက လာေရာကေတြ႔ဆ မတဆကၿပး စားေသာကအားေပးၾကပါတယ။

ေဈးႏႈနးန႔ ကနပစၥညးအမညေတြက တလြ တေခာ ေယာငတမးေျပာၿပး ေဈးေရာငး ေနတ ေဒၚရြယေတာငက ရပသရကယၿပး facebook ေပၚ ပထမဆးတငခသ ကေနက ဗဒယ

ရကယခခနက လငးေပၚတငဖ႔ မရညရြယခပ၊ အပေရာကရငျပနၾကညဖ ႔သာ ရညရြယၿပး ရကခတယလ႔ ေျပာပါတယ။

“ေစးေရာငးတာကေမးရငးန႔ေပါေနာ ဗဒယ မာလညးျမငမာေပါေနာ ဒါေပမ ကၽြနေတာသမား က ေလာငေျပာငေစခငတ စတဆႏၵလညး မရပါဘး။ ဆငကလညးလရငးတယ၊ အခလ မဟတဘး။ ဗဒယရကၿပးျပနတယ၊ ခြငေတာ မေတာငးလကရဘး။”လ႔ ဆပါတယ။

ရပသဖငကတငခၿပးေနာက ငါးလခန႔အၾကာမ “သေယာဇဥႀကးတတား” ဆငကျပနေရာက ျဖစတအခါ ဆငအေနအထားဟာ လးဝေျပာငးလ သြားၿပး ေအာငျမငေနတာက ေတြ႔ခရတယလ႔ ကေနက ဆပါတယ။

“စတကေတာ ဘယလပျဖစျဖစ ဒဟာေလးက ကယလပလကတအတြက သကေစးေရာငး ေကာငးတယ၊ အဆငေျပသြားတယဆတာ သရတအခါကေတာ ေတာေတာေလးက ဝမးသာပါတယ” ဒါေပမ ဆငကလာတ ဧညသညအခ႕က ေဒၚရြယေတာငက အနား မာေခၚထားၿပး ဟာသဆနဆန သေဘာထား ဆကဆေနၾကတာက ေတြ႔ခရတအတြက စတမေကာငးလညး ျဖစခရတယလ႔ ကေနက ဆပါတယ။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES21

ႏငငေကာအဆေတာ ငငယေလး (ခစစမးေမာင ရ႕သမး)ကလညး သျမစႀကးနားေရာကစဥ ေဒၚရြယေတာငန ႔ သြားေရာကေတြ႔ဆၿပး လမႈကြနယကတြင Live လႊငျဖစခေပမ ဆငမာလာတသေတြ တစဝငးၿပး တစဝငးေခၚၿပး ရပသရက စေနာကေနတာေတြကျမငၿပး စတမေကာငးမတအတြက သတငထားတ Live က ျပနျဖတေပးလကေၾကာငး သ႔ရ႕ facebook စာမကႏာမာ ေရးသားထားပါတယ။

“အားေရာငလ႔ ခလသမားေတြအားေရာငက video ေတြ႐က live ေတြတငတာ ဘယလ ခစားရလ” ေမးေတာ သ႔မကရညဝဝေလးန႔ ျပနေျဖရာတယ။ မေပာဘးအလေတြ ဟာသလစေနာကတာ သဝမးနညးတာ ခစားမတယ။ သမႀကကဘးတ” ေဒၚရြယ ေတာငရ႕ရပသဖငက live လပထားတာ ကျပနျဖတလကၿပး ေတာငးပနခရတယလ႔ ငငယေလးက ေရးသားထားပါတယ။

ေဒၚရြယေတာငကေတာ ေစးေရာငးေကာငး လာတာန႔အမ တစရကတစရက အေရအတြက ရာဂဏနးအထရတ ဧညသညေတြန႔အတ စကားေျပာေပး၊ ဓါတပအတရကခတာေတြ လပရငး လာလညတဧညသညတငးက ေပာရႊငေစတသမဟာ တခါတေလေတာ ပငပနးတဒဏကလညး ခစားရတယလ ႔ ေျပာပါတယ။

သမက ဆငကလာလညတ ဧညသညေတြက မန႔န႔ေရသန႔ဗးေတြက ေမတာလကေဆာငအျဖစ လကေပးပါေသးတယ။

“တခါတေလ ထမငးမစားရေသးတအခန၊ အလပမားေနတအခနမးဆရင ပငပနးတာေပါ၊ ဒါေပမ သားသမးေတြက ေကၽြးေမြးရမယဆတ စတန႔ အားတငးထားရတယ”လ႔ ဆပါတယ။

ေမာပနးမႈေတြရေပမ ဧညသညေတြက ေပာရႊင ေစဖ ႔က သမအၿမႀကးစားေနပါတယ၊ ပတြ ရကခငသေတြကလညး ပအတတြရက ေပးေနပါတယ။

“အခလလာအားေပးၾကတအတြက အရမး ဝမးသာတယ၊ ကၽြနမလ အရးန႔ပနပနပါးပါးတစေယာကန႔အတ ဓါတပအတရကခင ရငလညး ရကၾကတာေပါ”လ႔ ေဒၚရြယေတာငက ေျပာပါတယ။

ေစးေရာငးတာ အဆငေျပေနရင သားသမး ေတြက ပညာေရးမာ သတ႔ႀကးစားႏငသေလာက ပပးေပးခငတအျပင အခေကာငးတကေနၾကဆ သားသမးငယ ၅ေယာကကေတာ ဘြ႔ရပညာ တတေတြျဖစလာဖ႔ ေမာလငထားတယလ႔ ေျပာပါတယ။

22 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ယခဆရင သမရ႕ခငပြနးကလညး ဆငအတြက လအပတပစၥညးေတြက အမကေနျပငဆင ေပးေနၿပျဖစၿပး အစားအေသာကခကျပတတ အပငးကေတာ သားသမးေတြန႔ လြထားႏင ၿပျဖစပါတယ။

ယခအခနမာေတာ facebook ဆရယမဒယာရ႕ အကးေကးဇးေၾကာင ဘဝကၾကမၼာေကာငး ဘကက ဦးတညလာေနၿပျဖစတ ေဒၚရြယေတာင ဟာ အခလေစးေရာငးအဆငေျပလာျခငးဟာ အာလမဆေတာငးေတာင လကဝါးကပ တငပြကသြားခစဥက ဘရားသခငဆမာ ဆေတာ ငး ခ တ အ တြ က လ ညးျ ဖ စ တ ယ လ ႔ ယၾကညေနပါတယ။

“မသားစရ႕အခကအခေတြက ဘရားသခငဆ တငတညၿပး ဆေတာငးခတယ၊ ေနာကသပ မၾကာဘး ကငမရာရကၿပး facebook ေပၚ တငေပးမယသ ေရာကလာတာပ”လ႔ ေျပာပါ တယ။

ဒါေၾကာငလညး ဆငကလာအားေပးၾကတ ဧညသညတငးအတြက “ဘရားသခငက သတ႔အေပၚမာ ပေသာ ေကာငးခးေပးပါေစ၊ ကနးမာခမးသာၾကပါေစ၊ ဆငကအျပနလမး ခရးမာလညး ေခာေခာေမြ႔ေမ႔ြျဖစပါေစ” ဆၿပး ပမနဆေတာငးေပးေနတယလ႔ ဆပါတယ။

“ငါးလာ ေၾသာ..ၾကကလာ..ဝကလာကင၊ ေကာကကပသပ၊

ထြနးေရႊဝါသပ…

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES23

“ဒရမက ၂၀၀၄ မာ ပြဦးထြကတးၿပး ကခငနာမညႀကးအဆေတာ ဒြ၀မ၊ လခရထရနတ႔ဆတ ရႈးပြမာစတးတာ”

သ႔နာမည ကဆငးမငတး။ လေတြကသ႔က ကတး၊ ဒရမမာတး၊ စညပငတးလ ႔ေခၚၾကတယ။ ေကအငအ ဌာနခပရတ လငဇာၿမ႕မာ စညပငတး၊ ဒရမမာတးဆရင လေတြကသၾကပါတယ။

သဟာ လငဇာၿမ႕ေတာသန႔ရငးလပေအာင လပေဆာငေနသ သာမက ဒရမတးခတျခငးျဖင ျပညသေတြက ေဖာေျဖေပးေန သျဖစပါတယ။ သရ႕ဇာတက ဖားကန႔ၿမ႕နယ ကာမငးၿမ႕ ျဖစပါတယ။ နာမညအျပညအစ ကေတာ ဆငးမငတး ျဖစပါတယ။

စညပငတး သ႔မဟတ ဒရမမာတး

မရန

28 May 2019

24 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ကဆငးမငးတက ေမႊးကတညးက သငယနာ အေၾကာေသ (ပလယ)ေရာဂါ ခစားရသျဖစေပမ စညပင၀နထမးလပေနျခငး၊ ေတးဂတရႈး ပြမားတြင ဒရမတးျခငးတ႔ျဖင အသကေမႊး၀မး ေကာငး ျပေနသျဖစပါတယ။ ကာမငးမ အသက(၇၈)ႏစ အေမကလညး တတႏင သေလာက ေငြေၾကးေထာကပလကရ ပါတယ။

“အရငကေတာ ဂတာက စတ၀ငစားတယ။ ဂတာသငတယ။ ဒါေပမ ကြနေတာလကက အဆငမေျပေတာ မတးေတာဘး။ ဒရမက သငဆရာမရဘး၊ ျမငဆရာပရတယ။ သမားတး တာကၾကညၿပး တးျဖစသြားတာ။”ဟ ကဆငး မငးတးက သဒရမမာဘ၀ ျဖစလာပက ေျပာျပပါတယ။ ၂၀၀၃ ေလာကမ ဆရာတနဂြနး ဆသက သ႔ကဒရမတးတအခန သေဘာေပါက ေအာင ေကာဒေတြက ဘယလၾကည ရမယဆတာေတြက ေျပာျပဖးေၾကာငးလညး ဆပါတယ။

၂၀၀၆ ခႏစ ကေနစၿပး အေမရတအတြက လငဇာကေျပာငးလာျခငးျဖစတယ။ သေရာက လာၿပးေနာကေတာ အေမကအမျပနခငးလကၿပး သကလငဇာမာပဆကေနကာ အလပလပရငး မခငက ေထာကပေနသျဖစပါတယ။

ေမာငႏမ ၄ေယာကမာသက အငယဆးျဖစ တယ။ ကနတအစမႏစေယာကန႔ အစက

တစေယာကက အမေထာငျပသြားၿပလ ႔ ဆပါတယ။ ေကာငးပညာက (၉)တနးအထ တကဖးသျဖစပါတယ။

“ဒရမက ၂၀၀၄ မာ ပြဦးထြကတးၿပး ကခင နာမညႀကးအဆေတာ ဒြ၀မ၊ လခရထရနတ႔ဆတ ရႈးပြမာစတးတာ”ဟ ကဆငးမငတးကဆသည။

လငဇာမာေရာကတအခနမာလညး ရႈးေတြဆက တကတညးတယ။ အခဆရင သပါဝငတးတ ရႈးပြ၂၀ေကာရသြားၿပျဖစၿပး၊ သတ႔ဂတအဖြ႔ ေတြစၿပး စစေဘးဒကၡသညေတြက လကလ ေဖာေျဖေပးတ အဖြ ႔မာလညး လကပါၿပး တးခတေနတယလ႔ ဆပါတယ။

“စစေဘးဒကၡသညေတြက စတညစစရာေတြ အရမးမားတယ။ သတ႔က နညးနညးပါးပါး ပျဖစျဖစ ေပာရႊငမႈေတြရေအာင လကလေဖာ ေျဖတာ” ထသ႔ပါ၀ငေနရတာက စတေပာရႊငေန ေၾကာငးလညး ကဆငးမငးတးက ဆပါတယ။

သန႔အတ ရႈးတးဖးသ သငယခငး ကလလး ကလညး “သက ဒရမတးတာက ေကာငးတယ။ လငဇာမာလညး ဆရာတစေယာကပရတယ။ အဆရာန႔သန႔အလညကသလ တးကတယ။ သ႔မာ Sindun Shingni ဆတ တး၀ငး လညးရတယ။”ဟ ကဆငးမငတးရ႕ ဒရမတး တအေပၚ သးသပေျပာဆပါတယ။ ကဆငး

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES25

မငးတးဟာ သကယတငေလကငရန ဒရမႏင စကပစၥညးအခ႕ကလညး လငဇာတြင ကယတင ၀ယထားၿပး ပမနေလကင သျဖစပါတယ။

ဒရမက အရမးစတ၀ငစားၿပး ဒရမမာသမား ေကာငး တစေယာကျဖစခငေပမ ကနးမာေရး မေကာငးလာတအတြက စတပကေနေၾကာငး သကေျပာပါတယ။

“ျဖစခငတာေတာ အမားႀကးပ အခက ကနမာ ေရးမေကာငးဘး။ ကနးမာေရးေကာငး သြားရင ေတာ စတကးထားတာေတြလညး ျဖစေအာငလပ မယလ႔ စတကးထားတယ။”ဟ ကဆငးမငတးက ဆပါတယ။

သဟာ ေမႊးရာပါပလယေရာဂါ ေ၀ဒနာရငျဖစ ေပမ ဒရမကေလကငၿပး ေကာငးေကာငးတး ႏငခသ ျဖစေပမလညး ယခအခန ယခငက ထက ကနးမာေရးဆးလာတအတြက ေကာငးမြန စြာ မတးႏငေၾကာငးကလညး ေျပာျပပါတယ။ သလမးေကာငးေကာငး မေလာကလာႏငမႈ ေတြလညးရ လာပါတယ။ အရမးေအးတအခနဆပဆးေၾကာငးလညး ဆပါတယ။ “တျခားဟာေတြက အကနတးႏငတယ။ ဒါေပမ Rolling ဆြတ ဒရမရကခကေတြကလညး သပမရကလာႏငေတာဘး။ တးတအခါကေတာ အားလးက ခးကးၾကတယ။”ဟ ကဆငးမငတး

က ဆပါတယ။ တကယရႈးပြေတြတးတအခနမာ အဆငေျပ ေအာင အကနတးႏငေပမ အစကရႈးပြေတြငားၿပး သြားတးတအခနတြငမာ ပြငားတသေတြ အဆေတာေတြက သ႔ကၾကညၿပး မယမၾကညန႔ အားမလအားမရ ျဖစတာေတြလညး ႀကခဖး တယလ႔ ကဆငးမငတးက ဆပါတယ။

ထကသ႔အျဖစအပကေတြ ႀကေတြ႔ရတအခန ကဆငးမငတး စတအားငယမႈေတြလညး ရခတယလ႔ ကလလးက ဆပါတယ။

“ဖအားေပးခရသလခစားရတယ။ စတအား လညး တအားငယတတတယ။ သမားေခၚၿပး သ႔ကတစခခေျပာရင။ သက မတးေတာဘး။ အျ ခားတစေယာကျ ပန ငား ပါဆတာမး ျဖစသြားတယ။”ဟ ကလလးက ဆပါတယ။

ကဆငးမငတးရ႕ အဓကရညမနးခကက တး၀ငးအစစကအစ၀ယထားၿပး ရႈးပြေတြမာ လကငားစားဖ႔ျဖစတယ။ ဒါတငမကပ လငယ ေတြက ဒရမတးတပညာက သငေပးခင တယလ႔လညး ဆပါတယ။

စာမျကာ ၂၉ သ

26 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

“IDP camp ကလေတြပမားေနတယ၊ ေဒသခ အသငးေတာေတြ ရြာကလေတြလာတာနညးတာေတြ႔ရတအတြက စတမေကာငးပါဘး”လ ႔ ကခငေဒသ တေကာျပနစစပြ (၈)ႏစျပည ဆေတာငးပြအခမးအနားအေပၚ KBC ဥကဌ Rev.ေဒါကတာခလမဆမဆြနက မတခကျပ ေျပာဆပါတယ။

ကခငလထေထာငဂဏနး ပါဝငတကေရာကေလရတ တေကာျပနစစပြ ႏစပတလည ဆေတာငးပြ အခမးနားဟာ ၂၀၁၉ ခႏစမာေတာ အစအစဥစတငၿပး မနက ၁၀ နာရထးလာတအခနထ တကေရာကလဦးေရ အေယာက

ေနရပျပနေရးလႊမးမးၿပး၊

ကခငလထ ပါဝငမႈနညးလာတ

တေကာျပနစစပြ (၈) ႏစျပညဆေတာငးပြ

ေလာခြမေဇာင8 June 2019

“စစေရာငျပညသေတြရ႕

၈ႏစသာကာလအတြငး

ႀကေတြ႔ေကာျဖတခရတ

အခကအခေတြက

သကဆငရာ အစးရမားႏင

ႏစဖကလက နကကငေတြန႔

ျပညသအားလးသရႏငဖ႔

အခမးအနားက

ကငးပရျခငးျဖစတယ”

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES27

တစေထာငပင မရေသးတအေျခအေန ကျမငရပါတယ။ယခလ ပါဝငတကေရာကသ နညးသြားရျခငးဟာ တကသလဝငတနး ေအာငစာရငး ထြကရတ ေန႔ႏင ရကတကေနတာေၾကာင ဒါမမဟတ ခါတငးႏစန႔ မတပ ဂၽြနလ ၈ ရကေန႔မာ ျပလပ တြအတြက၊ မနကကတညးက သသမညး မညးရြာတ မးေၾကာငပလား၊ အခမးအနား ဖတၾကားမႈ အားနညးခကေၾကာငလား တခခ ေၾကာငေတာ ျဖစပါလမမယ။

“စစေရာငျပညသေတြရ႕ ၈ႏစသာကာလအတြငး ႀကေတြ႔ေကာျဖတခရတအခကအခေတြက သကဆငရာ အစးရမားႏင ႏစဖကလက နကကငေတြန ႔ ျပညသအားလးသရႏငဖ ႔ အခမးအနားက ကငးပရျခငးျဖစတယ”လ႔ ယေန႔အစအစဥျဖစေျမာကေရးတာဝနခ မဆငးႏးပနက ဆပါတယ။

ကခငလထ ပါဝငမႈနညးပါးေပမ ခရစယာနဘာသာေရးေခါငးေဆာငေတြအပါအဝင စစေရာငျပညသမား အမားဆးလာေရာကတ

၈ႏစျပညအခမးအနားကေတာ IDP မား လၿခစတခစြာေနရပျပနႏငေရးဆတ အခကေတြ က အဓကလႊမးမးခပါတယ။ ယေန႔အခမးအနားမာ ကခငေဒသစစေဘးေရာငျပညသမားအား ကညေစာငေရာကေရး ေကာမတ (KHCC) ရ႕ဥကဌတာဝနက လညးယ ထားတ Rev. ေဒါကတာ ခလမ ဆမဆြနက စစေရာငမား ေနရပျပနႏငေရး လပေဆာင ေနတအေျခအေနေတြက အဓက ေျပာဆခ ပါတယ။

“ေနရပျပနသမားအတြက လၿခမႈရရမယ၊ မမကယပငဆးျဖတခကန႔ ေနရပျပနတာ ျဖစရမယ၊ ႏငငတကာ အကအညေတြ ရရရမယ၊ ျပနၾကေတာဆၿပး သြားပ႔ထားတာန႔ မလေလာကဘး၊ ဒါေတြက ညႏႈငးတငပင ၿပးေတာ လပေဆာငေနပါတယ”လ႔ေျပာပါတယ။

ထ႔အျပင စစေဘးဒကၡသည ျဖစလာရတအခန ကာလတနးက ဂဏသကၡာမစြာ ထြကေျပးခ ၾကရတာ ျဖစတအတြက ေနရပျပနႏငေရး မာေတာ ဂဏသကၡာရစြာန႔ ျပနႏငဖ႔ အလြနပင

ေနရပျပနေရးလႊမးမးၿပး၊

ကခငလထ ပါဝငမႈနညးလာတ

တေကာျပနစစပြ (၈) ႏစျပညဆေတာငးပြ

28 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

အေရးႀကးတယလ႔ ေဒါကတာခလမဆမဆြနက တကတြနးေျပာဆပါတယ။ယေန႔အခမးအနားတြငထတျပနလကတ ကခငျပညနယအတြငးရ IDPs မားႀကေတြ႔ ေနရတအခငးအကဥးအေပၚ IDPs လငယမား ရ႕ ရပတညခကဆတထတျပနခကမာလညး ေနရပျပနေရးႏင ပတသကတ အခကမားက အမားစပါဝငေနပါတယ။

“ေနရပျပနေရး၌ ၿခမးေျခာကဖအားေပးျခငး၊ မကလးေပးျခငးမျပပ IDPs မားရ႕ သေဘာ ဆႏၵအေလာက ျဖစေရး၊ ျပနလညေနရာခထား ေရးအတြက IDPs မားကလြပလပစြာ ေရြးခယခြငျပေရး” စတအခက ၂၀ ပါဝင တာကေတြ႔ရပါတယ။

ဆေတာငးပြအခမးအနားမာ ဝငးေမာၿမ႕နယ မငးနား KBC စစေရာငစခနးမာေနထငတ မတန႔ဝငးရ႕ IDPs ကေလးမား ရငဆငေနရတ ခြျခားဆကဆခရမႈေတြက မကရည ေပါက ေပါကကၿပး ရငဖြငေျပာျပတအစအစဥတစခလညး ပါဝငပါတယ။

ေကာငးတကခနမာ ဆရာဆရာမအခ႕ရ႕ IDPs ေကာငးသေကာငးသားေတြအေပၚ ခြျခားေျပာဆမႈမားေၾကာင ေကာငးမတကခငေအာငျဖစခရတာေတြ၊ ပတဝနးကငက အထငအျမငေသးခရတာေတြ၊ စစေရာင

ကေလးမား လမးေပာကကာ ပကစးခရတ အေျခအေနေတြက ရငဖြငေျပာဆခနမာေတာ နားေထာငေနသအခ႕က စတမေကာငး မကရညကေစခပါတယ။ ဆေတာငးပြအခမးအနားအစအစဥ အၿပးမာ ေတာ စစေရာငမားရ႕ ဘဝအေျခအေနက ေအာကေမ သတရဖ႔အတြကဆကာ ထမငး ၾကမးန႔ ဆားထတ ေဝမစားသးၾကပါတယ။

ေနာငနနး ေဂာမဆပ IDP စခနးမာေနထငတ ဆရာမေဒၚ ေဘာမလကေတာ ထမငးၾကမးန႔ ဆားႏယစားေနတအခန တႏငးေအာင ေလာဒေကးရြာကေန ေတာထမာရက ၂၀ ေကာလမးေလာကထြကေျပးခရတ အခနေတြ က ျပနအမတရလာေစတယလ႔ ဆပါတယ။

“ထမငးစားေနတအခန စတမေကာငးလ ႔ မကရညကမတယ၊ တကပြေၾကာငတကြတျပားထြကေျပးလာခနက ထမငးတစလပစား ဖ႔ေတာင အခကအချဖစတယ၊ ေတာထမာ ၂၈ ရကေနခရတနးက ဒေန႔စားတ ထမငးမး ကေတာင မစားခရဘး၊ အသးအရြကေတြ ငကေပာအေတြခတစားၿပးေကာျဖတခရ တယ” လ႔ေျပာပါတယ။

ထ ႔အျပင အၿမတမးကယအမကယရြာက ျပနခငတစတျဖစမေပမ လကနကကင ႏစဖကလးရ႕ ခငမာတ ကတကဝတရရမ၊

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES29

မငးရငးလငးေရးေတြလပေဆာငၿပးတအ ေျခအေနျဖစမ ေနရပျပနခငတယလ႔ ဆပါတယ။

ဆေတာငးပြအစအစဥအဆးပငးမာေတာ တေကာျပနစစပြစတငတ ၂၀၁၁ ခႏစမာ ေမြးဖြားခသ စစေရာင ကေလးငယ တစဦးရ႕ “ႏစဖကေသာ လကနကကငမား ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ ေအာငျမငၿပးေနာက ေနရပျပန ႏငၾကၿပ” ဆတ အမမကအေၾကာငးက IDPs မားက သရပေဖၚတငဆကရငး အခမးအနားက အဆးသတခပါတယ။

IDPs မားေမာလငေနတအတငး ၿငမးခမးေရး ရကာ ေနရပျပနႏငၾကမာလား ဆတာကေတာ

မေသခာ ေသးေပမ၊ ဒႏစရ႕တေကာျပန စစပြႏစပတလည အခမးအနားမာ ကခငလထ ကအမတရ ပါဝငမႈကေတာ သသသာသာ ေလာနညးလာခပါတယ။ လထတကေရာကပါဝငမႈ ေလာကခတ အခကအေပၚ Rev. ေဒါကတာ ခလမဆမဆြန မတခကေပးတာကေတာ

“ျဖစေျမာကေရးအစအစဥက အခနကပၿပးမ လပတာျဖစတအတြကေၾကာငလ႔ပ ယၾကည ပါတယ၊ ဒါေပမအားလးရ႕ စတထမာေတာ ၈ႏစေျမာကဆတာေတာသေနဖ႔ လမယဆတာ ေျပာခငပါတယ”

“ကြနေတာကေတာ အရမးႀကးစားခငေပမ ကနးမာေရးမေကာငးေတာ မလပႏငေတာဘး။ ကနးမာေရးျပနေကာငးလာရငေတာ ႀကးစား မယ။ ကနးမာေရးျပနေကာငးရငေတာ အခ လငယေတြကလညး ႀကးစားေပးေတာ မယ။” ဟ ဆပါတယ။ အခဆရင စညပငတးဆလညးသ႔က အကနလး က သၾကသလ ဒရမမာတးဆရငလညး သၾက ပါတယ။ စညပငတး သ ႔မဟတ ဒရမမာတးေခၚ ဆငးမငတးက ဘာသာေရးကငးရငးသျဖစသလ သရ႕အမမကေတြ တကယျဖစလာဖ႔လညး ဘရားသခငထ ဆေတာငးေနတယလ႔ဆပါတယ။

“ရႈးတကတးခါနးလညး စငေအာကကေန အၿမတမးဆေတာငးၿပးမ တကတးတယ။ သငယခငးေတြကလညး ဆေတာငးကခငး တယ။ အမမကေတြ တကယျဖစလာဖ႔လညး ကြနေတာအၿမတမး ဆေတာငးတယ။”

စာမျကာ ၂၅ မ အဆက

30 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ရြာသားမား၏ အဓကအသကေမႊးဝမး ေၾကာငး လပငနးႏင လကေလာညေထြ စမထနးေကာငး လာေသာ ေကးရြာဓေလ ကြ၊ ႏြားေကာငး စားကကေျမထားရျခငးသည ယေန႔အခနအထ တညၿမေနဆျဖစသည။

လဒလမးမေဘးတစေလာကတြင လယကြငး မားက တစေန႔ထကတစေန႔ တးခ႕စကပး လာရာ ကယကြ၊ ႏြားက ကယထနးေကာငးျခငး သည မနငမႏငးျဖစလာသျဖင ေကးရြာမပဂၢလ အခ႕က ေကးရြာစားကကေျမ၌ ကြ၊ ႏြား ေကာငးသညစနစက စတငရန အဆျပလာ ၾကရာ ရြာသားမား အစညးအေဝးျပလပကာ သေဘာတၿပး စတငခသညဟ ကြ၊ ႏြားေကာငး စားကကေျမထားရရန ကနဦးအဆျပသ ထမတစဦးျဖစသ ဦးေဖာဒါလက ဆသည။

ယခငအခနတြင ကားလမးေဘးႏင ကြ၊ ႏြားဝငနငသည လမးေၾကာငးမားက တစ အမေထာငေပဘယေလာကျဖင ခြတမးခကာ ႏစ တ ငး ရြာ သား မား စေ ပါ ငး ၿ ခ ကာ ခ ရာ အခကအခႏင ဝနထပဝနပးမားလာသျဖင စားကကေျမ၌ ကြ၊ ႏြားေကာငးသည စနစက စဥးစားလာရျခငးျဖစသညဟ ဦးေဖာဒါလက ဆသည။

“ကယကြ၊ ႏြားမားက မေကာငးနငေတာ လယကြငးထ ကြ၊ ႏြားဝငစားရင ရြာသားမား

သမငးဝငလဒလမးမ ျဖတသနးသြားသည ကခငျပညနယ ဖားကန႔ၿမ႕နယရ ေနာငးမေကးရြာသည လယယာေျမ စကပးေဖာထတရန ေရခေျမခေကာငးၿပး ေျမဆၾသဇာ ေကာငးမြနေသာ ဟေကာငးခငဝမးမ ေကးရြာတစရြာ ျဖစသည။ ေနာငးမေကးရြာတြင ကခငလမးမားအမားဆးေနထငၿပး ရြာချပညသမားအားလးနးပါးသည လယ ယာစပါးက အဓကစကပးထတလပၾကေသာ ေတာငသ မားျဖစၾကသညအျပင အမတငးနးပါး ကြ၊ ႏြားမားက ပငဆငၾကသညရြာျဖစသည။

ကခငျပညနယမ အျခားေကးရြာမားတြငလညး လယယာ ေျမ ထြနယကရာတြင ကြ၊ ႏြားမားက အသးျပၿပး စကပး ထြနယကၾကပါသည။ သ ႔ေသာ ေနာငးမေကးရြာတြင

Nlum31 August 2019

“ေကာမတက သးႏစ တစႀကမျပနဖြ႔တယ။ ကြ၊ ႏြားပငရငမားက ကြဆရင စပါးႏစတငး၊ ႏြားဆရင တစတငးခြေကာမတက ေပးရတယ။ ကြ၊ ႏြား ပငရငေတြေပးတ စပါးေတြက ကြ၊ ႏြားေကာငးတ ရြာသားမားက ျပနခြေပး တယ။”

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES31

ရြာသားမား၏ အဓကအသကေမႊးဝမး ေၾကာငး လပငနးႏင လကေလာညေထြ စမထနးေကာငး လာေသာ ေကးရြာဓေလ ကြ၊ ႏြားေကာငး စားကကေျမထားရျခငးသည ယေန႔အခနအထ တညၿမေနဆျဖစသည။

လဒလမးမေဘးတစေလာကတြင လယကြငး မားက တစေန႔ထကတစေန႔ တးခ႕စကပး လာရာ ကယကြ၊ ႏြားက ကယထနးေကာငးျခငး သည မနငမႏငးျဖစလာသျဖင ေကးရြာမပဂၢလ အခ႕က ေကးရြာစားကကေျမ၌ ကြ၊ ႏြား ေကာငးသညစနစက စတငရန အဆျပလာ ၾကရာ ရြာသားမား အစညးအေဝးျပလပကာ သေဘာတၿပး စတငခသညဟ ကြ၊ ႏြားေကာငး စားကကေျမထားရရန ကနဦးအဆျပသ ထမတစဦးျဖစသ ဦးေဖာဒါလက ဆသည။

ယခငအခနတြင ကားလမးေဘးႏင ကြ၊ ႏြားဝငနငသည လမးေၾကာငးမားက တစ အမေထာငေပဘယေလာကျဖင ခြတမးခကာ ႏစ တ ငး ရြာ သား မား စေ ပါ ငး ၿ ခ ကာ ခ ရာ အခကအခႏင ဝနထပဝနပးမားလာသျဖင စားကကေျမ၌ ကြ၊ ႏြားေကာငးသည စနစက စဥးစားလာရျခငးျဖစသညဟ ဦးေဖာဒါလက ဆသည။

“ကယကြ၊ ႏြားမားက မေကာငးနငေတာ လယကြငးထ ကြ၊ ႏြားဝငစားရင ရြာသားမား

အခငးခငး ျပသာနာျဖစရတယ”ဟ ၎ကဆ သည။

စားကကေျမေကာမတကဖြ ႔စညးၿပး စတင ေဆာငရြကလာသညႏစမားတြင အခကအခ အခ႕ရခသညဟ လကရေကာမတဝင ဦးဘရန ဆငးက ဆသည။

“ေကာမတက သးႏစတစႀကမျပနဖြ ႔တယ။ ကြ၊ ႏြားပငရငမားက ကြဆရင စပါးႏစတငး၊ ႏြားဆရငတစတငးခြေကာမတက ေပးရတယ။ ကြ၊ ႏြားပငရငေတြေပးတ စပါးေတြက ကြ၊ ႏြားေကာငးတ ရြာသားမားက ျပနခြေပး တယ။”ဟ ဦးဘရနဆငးက ဆသည။

32 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

“တစခကေတာ ကြနေတာတ႔က နတျပန ကးကြယတာန႔ တတယဆၿပး ေျပာတာေတြ လညးရတယ။ ကြနေတာ ဘရားသခငက ဆေတာငးတေနရာမာ နညးနညးအဆငျမင လကတာပ။”

ကြ၊ ႏြားမားက ရြာသားမားအားလး စပါးစက ပးၿပးခနမ စပါးရတသမးၿပးသညအခနအထ စားကကေျမတြင ေကာငးရၿပး၊ ကြ၊ ႏြားေကာငး သည ရြာသားမားကတစဦးလင စပါးတငး (၅၅)တငးႏင စားစရတသပသပ စားကကေျမ ေကာမတမ စမေဆာငရြကေပးသည။

အကယ၍ ကြ၊ ႏြားမား လယကြငးထဝငၿပး စပါးစကခငးမား ဖကဆးခလင ကြ၊ ႏြား ေကာငးသမားမ ေလာေပးရၿပး၊ ကြ၊ ႏြားမား ေသဆးသြားျခငး၊ ေပာကဆးသြားျခငးမားရခလငလညး ကြ၊ ႏြားေကာငးသည ရြာသား မားမ ေလာေပးရေၾကာငး စားကကေျမ ေကာမတဝငမားထမ သရသည။ သ႔ေသာ ျဖစပကရသည အေၾကာငးရငးမားအေပၚမတည ၍ ျပစဒဏက ေလာေပါစဥးစား ေပးသညဟ ေကာမတဝငမားက ဆသည။

ေကးရြာစားကကေျမျဖင ကြ၊ ႏြား ထနးေကာငး ၿပးေနာက လယကြငးထ ကြ၊ ႏြားဝငစားျခငး မရသေလာကျဖစလာသညအျပင ကားလမးမ ေပၚတြငလညး ကြ၊ ႏြားေခးမား မေတြ႔ရသ ေလာကျဖစသြားသညဟ ဦးဘရနဆငးက ဆသည။

ထသ႔ ေနာငးမေကးရြာ၏ ကြ၊ ႏြားေကာငးစား ကကေျမက ထနးသမးလပကငလာခသညမာ ဆယႏစေကာလာၿပျဖစၿပး ေကးရြာ၏ အေရ႕

ဘကျခမး ကြစားကကေျမႏင ႏြားစားကကေျမ မားသည စားကကေျမအျဖစ တရားဝငမတပ တင ရရၿပးျဖစသည။

ေကးရြာမ ကြ၊ ႏြားမားက ေကးရြာစား ကကေျမျဖင ေကာငးသညစနစဆယႏစေကာ ေအာငျမငေနျခငးသည ေကးရြာသားမားစညးလးမႈရျခငးေၾကာင ျဖစသညဟ ေကာမတ ဝငမားက ခယၾကသည။ သ ႔ေသာႏစၾကာ လာသညႏငအမ စနေခၚမႈမားလညး ႀကလာ ရသညဟ ေျပာဆၾကသည။ အဓကစနေခၚမႈမာ ေဆာငးရာသမားတြင စားကကေျမ၌ ကြ၊ ႏြားစာ ျမကပငမားရားပါး လာျခငးႏင အျခားအလပအကငသ ႔ သြား ေရာကလပကငလသည ရြာသားမား မားလာ ျခငးတ႔ေၾကာင ကြ၊ ႏြားေကာငးမည ရြာသားမား က ရာရခကလာေၾကာငး သရသည။

ေနာငးမေကးရြာမ ျပညသမား လယယာ ေျမကပငဆငၿပး စကမႈလယယာစနစသ ႔ အၿပးအပင မေျပာငးလေသးတေရြ႕ေတာ ေကာငးမြနေသာ ေနာငးမေကးရြာ၏ ေကးရြာ ဓေလ ကြ၊ ႏြားေကာငးသညစနစလညး ဆကလကရေနဦးမညျဖစပါသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES33

လအမားစတဝငတစား လာေရာကပါဝငၾကတပြေတာက ႏစစဥႏစတငး ႏဝငဘာလမာကငးပေလရတ ေကးရြာတစ ရြာရပါတယ။ ၎ေကးရြာမာ ဆဒၿမ႕အနးက ဆဂါပါ

(Chyinghtawng Pa Buga) ေကးရြာပျဖစပါတယ။ ထေကးရြာက ေဒသခေတြစညးလးၾကပါတယ။ ေကးရြာတြင ေဆးလပန႔အရက လးဝမေရာငးတ ကခငျပညနယက ေကးရြာတစရြာ ျဖစပါတယ။

ကခင အေငြ႔အသကေတြန႔ျပညစတ

“အငလအငနန” ေကာကသစစားပြေတာ မရန

20 November 2019

“တစခကေတာ ကြနေတာတ႔က နတျပန ကးကြယတာန႔ တတယဆၿပး ေျပာတာေတြ လညးရတယ။ ကြနေတာ ဘရားသခငက ဆေတာငးတေနရာမာ နညးနညးအဆငျမင လကတာပ။”

34 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

အမေျခတစရာေကာသာရၿပး လမးခရးၾကမး တမးတ ဆဂါပါေကးရြာရ႕ ႏစစဥကငးပေလရတ ေကာကသစစားပြေတာမာ ႏစတငးေထာငခတ ရပေဝးရပနးကဧညသညေတြ ေပာရႊငစြာ လာေရာကပါဝငၾကပါတယ။

ပြေတာမာ တကတကၾကြၾကြပါဝငၾကျခငးက ကခငရးရာအန႔အသကပါရတ “အငလအင နန”ေကာကသစစားပြေတာ (Nlung Nnan Sha - Chyeju Dum Poi) ေၾကာင ျဖစပါတယ။ ကခငလမးေတြ တနဖးထားတ ရးရာအေငြ႔ အသကန႔ျပညစတ ပြေတာတစခ ဆရငလညး မမားပါဘး။ “အငလအငနန”ေကာကသစစားပြေတာက ဆဂါပါေကးရြာမာ ကငးပသလမး ျမငေတြ႔ရတ ကခငရးရာေကာကသစ စားပြေတာ ဟာ အခေနာကပငး မရသေလာက ျဖစသြားပါၿပ။ ကခငလမးေတြရ႕ ရးရာအေငြ႔ အသက အႏစ သာရခစားမႈက ရရလပါက ဆဂါပါသ႔ သြားၿပး ပြေတာမာ ပါဝငဆငႏြမသာ ရရႏင ေတာမယ ျဖစပါတယ။

“တစခကေတာ ကြနေတာတ ႔က နတျပန ကးကြယတာန႔ တတယဆၿပး ေျပာတာေတြ လညးရတယ။ ကြနေတာ ဘရားသခငက ဆေတာငးတေနရာမာ နညးနညးအဆငျမင လကတာပ။”လ႔ ဆဂါပါႏစျခငးအသငးေတာမ သငးအပဆရာ ဘရနေအာငက ေျပာပါတယ။

ကခငေတြရ႕ ရးရာအေငြ႔အသက အႏစသာရ ဆတာ ဘာလ။ ပြေတာေန႔အတြက ဘယလ ျပငဆငၾကရသလ။ ပြေတာႏစရကအတြငးမာ ဘာေတြလပေဆာငၾကသလ။

ျပငဆငျခငး။

ပြေတာေန႔မတငခင တစပတခန႔ကေန အသငး သအသငးသားေတြ အားလးပါဝငၿပး စညးစညး လးလးန႔ ပြေတာအတြက ျပငဆင ၾကပါတယ။ စငထးတာေတြ၊ လာေရာကထည လတပစၥညး ၾကက၊ ႏြား၊ ဝကေတြက ထည ဝငလကခထားဖ႔ ေနရာေတြ ျပငဆငၾကပါတယ။ ဘရားေကာငး ဝငး အတြငး သန႔ရငးေရးေတြ အထးလပၾက ပါတယ။

စတဝငစားစရာတစခကေတာ မသားစဝင အခငးခငး၊ ေကးရြာသေကးရြာသားေတြ အခငးခငး ကေတာကကဆတျဖစခလ႔ ေျပ လညမႈ မရရေသးတသေတြ ႏဝငဘာလ ဆနးကေနစၿပး အခငးခငး ေတာငးပနခြင လြတၿပး ၾကညၾကည ျဖျဖ ေျပလညမႈရယတ (Mara Raw Hkat) ခစစရာေကာငးတ ဓေလ ေလး ပျဖစတယ။

“ဒႏဝငဘာလေရာကၿပဆရင အေဝးမာ ေရာကေနတသေတြလညး အကနျပနတယ။ ခငပြနးန႔ဇနး ကေတာကကဆတျဖစၿပး အခငး

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES35

ခငးစကားမေျပာၾကတ မဘေတြက သားသမး ေတြက သငးအပဆရာေတြက အကအည ေတာငးၿပး ျပနညႏႈငးေပးၾကတယ။ ဇနးခငပြနးႏစေယာကစလးငၿပး ဆရာေတြ ေရ႕မာ အျပနအလနေတာငးပနခြငလြတၾကၿပး ေျပ လညသြားၾကတာေတြလညး ရတယ။”လ႔ဆရာ ဘရနေအာငက သ႔အေတြ႔အႀကက ေျပာျပတယ။

ဝါးလးပြတတကရးရာ မးခတၿပငပြ။

ပြေတာမစတငမ ေရ႕တစညမာေတာ ဝါးလး ႏစလးကပြတတကၿပး မးခတတၿပငပြကငးပ ကာ ဧညသညေတြက ေျဖေဖာဧညခပါတယ။ မးခတၿပငပြ စတငတာန႔တၿပငနက လပစစမး ေတြကအစ တရြာလးမာရတမးေတြက အကန ပတထားလကပါတယ။

ၿပငပြစတငၿပဆတာန႔ ပရတသတေတြရ႕ အားေပးသေတြ အေမာငထက သၿပငေအာ ထြကလာပါတယ။ ဘရားေပးထားတမးေတြ အသးျပေနရေပမ ေကးဇးေတာခးမြမးၿပး သးစြျခငးက မရဖးေသးတအတြက ၎တ႔ စားေသာကမယ အစားအေသာကေတြ ခကမယ မးက ေကးဇးေတာန႔ျပညစတမး၊ ေကာငးခး မဂၤလာမး(Chyeju Wan, Wunli Wan)ျဖစပါေစ လ႔ ဆေတာငးၿပး ေကးဇးေတာခးမြမးျခငး ျဖစတယလ႔ ဆရာဘရနေအာင ကေျပာျပပါ

တယ။ အရငတနးက ကခငလမးေတြ မဂၤလာ ေဆာင အခမးအနား၊ အမသစတကပြအခမး အနား ေတြလပရင ပထမဆးေမႊးတမးက ေကးဇးေတာ န ႔ျပညစတမး၊ ေကာငးခး မဂၤလာမးျဖစပါေစ လ႔ ဆေတာငးၿပး အသးျပ ၾကတယလ႔ ဆရာက ဆက ေျပာျပပါတယ။

တစရြာလးလညး မးၿငမးထားၿပး ဝါးလးႏစလး ပြတတကကာ မးခတရာကေန မးထတႏငမ ေကးဇးေတာန႔ျပညစတမး၊ ေကာငးခး မဂၤလာမး ဆၿပး ေကာငးခးမဂၤလာယတအမညက ေသေသခာခာ ကငပြနးတပတယ။ အဒမးက အမတငးက မးကးယၿပး မးျပနေမႊးတယ။ ေကးဇးေတာအစားအေသာက (Chyeju Lu sha)ေတြက ျပနခကၾကတာျဖစပါတယ။ ေနာကေန႔စားမယ အစားအေသာကေတြက မးခတရာကေန ရတမးန႔မးေမႊးၿပး ခကျပတ ၾကျခငး ျဖစပါတယ။

“ဒါကလညး ထးဆနးတာေတာမဟတဘး။ ကြနေတာတ ႔လမးေတြ လပလာခတာက ျပနလပတာပါပ။ အရငတနးကဆရင နာမညတ ႏစေယာကလပမ မးကထြကတာ။ မးဆတာ မေကာငးရငေတာ မးေလာငတာေတြ ျဖစလာ တယ။ ကြနေတာတ႔ရ႕ ဘးဘြားေတြကဒမးက ေကးဇးေတာမး၊ ေကာငးခးမဂၤလာမး၊ အခငး ခငးၾကား ေစစပညႏႈငးကတမး (Mahku Mara Wan)လ႔နာမညတပၿပး စတင သးစြခတာ၊

36 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

အဒရးရာက ဒေန႔ကြနေတာတ႔ ကငးပတာပ။”လ႔ ဆရာဘရန ေအာငက ေျပာပါတယ။

ပထမေန႔။

ပထမေန႔မနကမာေတာ ေရာငစ ရးရာ၀တစေတြ၀တဆင ထားတ အသငးသအသငးသားေတြက ေတာငယာလယယာ ေတြကေန ထြကတေကာကပသးႏေတြ၊ ၾကက၊ ဝက၊ ႏြား၊ ဘ စတ အလပစၥညးေတြက ဘရားသခငရ႕ ေကးဇး ေတာက ခးမြမးဆကကပဖ႔ ပလငေတြန႔ထညလြယၿပး ဘရားေကာငးသ႔ ယေဆာငလာၾကပါတယ။

အရငေန႔ညက ရထားတ ေကးဇးေတာမးန႔ ခကျပတထား တ အစားအေသာကေတြကလညး ယေဆာငလာၾကပါတယ။ ပထမေန႔မာ အသငးသအသငးသားေတြ ယလာတအစား အေသာကေတြက ျပနလညမေဝစားၾကတယ။ ေတာငယာ ထြက အသးအႏေတြကအစ ဆနေတာဖး၊ သေဘာၤသးသပ၊ ဆနျပတ၊ ၾကကဥေဆးေပါငးေတြအဆး ေဝမစားေသာကၾက ပါတယ။

ယေဆာငလာတအစားအေသာကေတြ ေကာကပသးႏေတြ ကေတာ အဆငဆငျပလပထားတ စငေပၚေတြမာ တငထားတယ။ ၾကကေတြကေတာ အဆငသငျပလပထားတ ဝါးလးတငေပၚမာ အဆငဆငခတထားသလ၊ ဝကေတြ၊ ႏြားေတြကလညး သတမတထားတ သ႔ေနရာန႔သထားပါတယ။

ၿပးေနာက သငးအပဆရာသးပါးက စငျမင(Machya) ေပၚတကၿပး ဘရာသခငထ ဆကကပဆေတာငးျခငး(H-

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES37

kunga nawng) အျပစလြတဆေတာငးျခငး(Mara raw)ေတြ ေကာငးခးခဆေတာငးျခငး(Chyeju wunli ) တ႔က ဦးေဆာငသြားၾကပါတယ။ဆေတာငးၿပး ဘရားဝတျပၿပးရငေတာ အသငး သအသငး သားေတြက ယေဆာငလာၾကတ အစားအေသာကေတြက ဗးေဖးလခငးကငး ထားၿပး တကညလကည ဝငးစားၾက ပါတယ။ အမားအျပားခငးကငးထားေပမ လမားတ အတြက အခနမဆြပ တနးစၿပးေနရာယ ရပါတယ။ တကယေပာဖ႔ေကာငးပါတယ။

ဒတယေန႔မနကမာ ကငးပတ စပါးဆေထာငး ၿပငပြ၊ ထမငးခကၿပငပြေတြက အသငးသ အသငးသားေတြ ၾကားသနငေအာင မနက ၃နာရေလာကကေန စတငၿပး အသခ႕စကန႔ ႏႈးေဆာေပးလကရေနပါၿပ။ ၿပငပြမာပါဝင မယသေတြက ၄နာရမထးခင စပါးေထာငးဖ႔ဆ၊ ထမငး ဟငးခကဖ႔ လအပတပစၥညးေတြ အကနအဆငသငျပင ထားရပါတယ။ ၿပငပြ စညးကမးအရ ၅ ေယာကတစဖြ႔ ပါဝငယဥၿပင ရပါတယ။

၄နာရထးတာန႔ တၿပငနက ဆေတာငးၿပး ၿပငပြစပါေတာ တယ။ ၿပငပြစတာန႔ ႏစေယာက က စပါးေထာငးပါတယ။ ကနႏစေယာကက မးေမႊးတာေတြ ဟငးခကဖ႔အတြက ျပငဆငတာ ေတြလပပါတယ။ စပါးစေထာငးတာန႔ တၿပငနက စပါးေပာရႊငေစဖ႔ သခငးဆေပးတသေတြလညး ရပါတယ။ “စပါးလညး အသကပါတယ။ ဒါေၾကာငစပါး လညး ေပာရႊငနငေအာင သခငးေတြဆၿပး ေထာငးထားတ အတြက အဒစပါးမရတ ဆနက စားရငလညး စားတသက

38 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

အရမးေပာ တယ။ ေကာငးခးလညးရတယ။ ကနးမာေရး လညး ေကာငးတယ။”လ ႔ ဆရာဘရနေအာငက ေျပာပါတယ။

အရငက ဘးဘြားေတြက ပထမဆး အငလ အငနန ေကာကသစက အမသားေတြမစားခင အရငဆကကပၾကတာေတြက အချပနလညး လပေဆာငျခငးျဖစတယလ႔ ဆရာကေျပာပါ တယ။

မနက ၆နာရမထးခငမာေတာ ထမငးခကၿပင တသေတြက ဖကန႔ထပထားတ ထမငး၊ၾကက သားသပ၊ ဟငးရည၊ ငရတသးေထာင စတာ ေတြက ဝါးျခငးေတာငးထထညၿပး အသငး ေတာကဆရာေတြက ဆကကပဖ႔ အဆငသင ျဖစေနပါၿပ။

“အခဒမာက ကြနေတာတ႔ ဒမာစပါးက ဆန႔ ေထာငးတယ။ ဒမာခကတယ။ ခကတ သေတြ လညး မၿမးဘး။ ခကၿပးရင ပထမဆး ဘာသာ ေရးမာ အထြတအထပျဖစတ သငးအပ ဆရာ ေတြ ဆေတာငး ေကာငးခးေပးၿပး စားၾက တယ။”လ႔ ဆရာဘရနေအာငက ဆ ပါတယ။

ဆရာေတြစားၿပးမ အသငးသအသငးသားေတြ ၎တ႔ရရတ ေကာကသစေတြက စတငစားၾက ပါတယ။ ဒတယေန႔မာေတာ ပထမေန႔ ဆကကပ ထားတ ၾကက၊ ဝက၊ ႏြားေတြက ခကျပတၿပး

ေဒသခေတြန႔ ဧညသညေတြ အတတကြဝငး စားၾကပါတယ။ အစားအေသာက ေကာငးတ အတြက ဒတယေန႔က ပထမေန႔ထက လပမား လာပါတယ။

ထမငးစားၿပးရငေတာ ကခငရးရားေထာငကာ အက (Htawng ka ka)က လငယေတြကၾကၿပး ဘရားသခငက ခးမြမးၾကပါေသးတယ။

ပြၿပးသြားရငေတာ လာေရာကတဧညသည ေတြက ဆရာေတြက လကေဆာငပစၥညးေတြ ေပးခၾကပါတယ။ ထသ႔ေပာရႊငစြာ ကငးပ လာခတာဟာ အခႏစအပါဆရင ၁၂ ႏစျပညၿပ ျဖစပါတယ။

၁၂ ႏစျပညၿပျဖစေပမ နတကျပနလည ကး ကြယတာျဖစေၾကာငး ေဝဖနသေတြက အမား အျပား ရေနဆျဖစပါတယ။ ဆရာဘရနေအာငက ကခငႏစျခငးဆတအတငး ကခငေတြရ႕ရးရာ ယဥေကးမႈ အေငြ႔အသကပါၿပး ဘရားသခငက ဆကကပရင ဘရားသခငလညးပၿပး ဝမးသာ ေပာရႊငမယလ႔ ယၾကညတယလ႔ ဆပါတယ။

“အခကြနေတာတ႔ ဒလလပတာလညး ကြန ေတာတ႔ရ႕ရးရာန႔ ဘရားသခငက ခးမြမးဂဏျပ တာပါပ။”လ႔ ဆရာဘရနေအာငက ေကေက နပနပေျပာပါတယ။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES39

၂၀၂၀ ခႏစ၊ အေထြေထြေရြးေကာကပြကငးပရန တစႏစခန႔သာလေတာသည အခနျဖစသည။ လာမည ေရြးေကာကပြအတြက ကခငလထ၏ ေမာလငခကႏင အစးရသစအေပၚ ေမာလငခကမားႏငပတသတ၍ Kachin Waves သတငးဌာနမ ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငးမား ျပလပခသည။

ျပညသမား၏ ၂၀၂၀ ေမာလငခကမရန8 January 2020

“၂၀၂၀မာလညးဒမကေရတစအဖြ႔က

နင ေအာငကေတာ မေပးအးမာပ

သ႔ေသာ ယခင ကလ

ေတာငၿပကမးၿပနငဖ႔ေတာ မထငဘး။

အလြနဆး ၅၄၊ ၅၅၊ ၅၆ (ရာခငႏႈနး)

အသေလာကပ”

40 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

သတငးအခကအလကမားအရ အခ႕သည လကရ အာဏာရပါတ၊ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ (NLD)က ဆကလကမေပးလေၾကာငး ေျပာဆၾကေသာလညး အခ႕ သည ျပညနယအေျခစက ကခငပါတမားကသာ မေပးလေၾကာငး ေျပာဆလာၾကသညက ေတြ႔ရသည။ NLD ပါတသည ၂၀၁၅ခႏစ၊ အေထြေထြေရြးေကာကပြတြင ကခငပါတမားက အျပတအသတ အႏငရရထားသည ပါတျဖစသည။ သ႔ေသာ ၎တ႔အစးရသကတမးအတြငး ကခငလထ၏ တငးရငးသားဆငရာ အခြငအေရးမားက လပေဆာငေပးသညေနရာတြင အားနညးေနသညဟ ေဝဖနေျပာဆမႈမားလညး ရေနသည။ စစတမးတြင ေျဖဆသ တဦးျဖစသည ဦးနႏၵယ (ေကာငးထင ဆရာေတာ၊ မစၿမ႕နယ၊ ေကြ႔ႀကးေကာငး)က “၂၀၂၀ ေရြးေကာကပြမာေတာ စနစအရ ဦးဇငးတ႔ ေမာလငခက အတငး ေျပာရရငေတာ ဒအစးရကပျပနၿပးေတာ အႏင ရခငေသးတယ။ တစဖကကလညး ဆးရႈးေနတအခြငအေရး မားကရရဖ႔ တငးရငးသားေတြကလညး ေနရာေပးခငတယ။ ဒါဟာ ဦးဇငးတ႔ရ႕ေမာလငခကေပါ”ဟ မန႔သည။

ျပညသမားကလညး ျပညသ႔အသကနားေထာငၿပး လအပ ခကမားကျဖညဆညးေပးသည အစးရကရရရန ေမာလင ေနၾကသည။

“ေနာကေပၚလာမယ အစးရကေတာ တကယျပညသေတြန႔ နးနးကပကပ ျပညသေတြရ႕အသက နားေထာငတအစးရ ျပညသေတြရ႕လအပခကက ျဖညဆညးေပး နငတအစးရ

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES41

တကလာေစခငတယ”ဟ ဗနးေမာအေျခစက အလငးဗနးေမာလမႈ အဖြ႔အစညးမ ဒါရကတာ ဦးေဇာဂာ ကဆသည။

၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြတြင ဒခပပါတဥကဌ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ ေရြးေကာကပြ ကတကဝတမားစြာႏငအတ ဒခပပါတက ေတာငၿပကမးၿပအႏငရခသည။ (၇၇)ရာခငး ႏႈနးျဖငအႏငရၿပး အစးရဖြ ႔ႏငခသည။ ကခငျပည နယတြငလညး မဆႏၵနယအမား ပငးက ဒခပ ပါတအႏငရရခသည။

လကရအစးရလကထကတြင ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ အပငးက လမးပနးဆကသြယေရး၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးဘကမာ အဓက တးတကလာေၾကာငး Kachin Waves စစတမးအရေတြ႔ရသည။ အမနတကယလညး ယခငဆးရြားလြနးသည လမးေတာေတာမားမား ေကာငးမြနလာသညက ေတြ႔ျမငရသည။ ျမစႀကးနား-ဗနးေမာလမး၊ ျမစႀကးနား-ပတာအလမးႏင ျမစႀကးနား-ခေဖြလမးတ႔က သသာထငရားသည လပေဆာင မႈမားျဖစသည။

သ႔ေသာလညး လပငနးစဥလပေဆာငရာတြင အစးရကယတငကြငးဆငးစစေဆးၿပး လပ ေဆာငမႈတြင အားနညးေနေသးေၾကာငး ဆရာေတာက မန႔ၾကားသည။ ဥပမာ ဗနးေမာ-ျမစႀကးနား လမးလပေဆာငမႈတြငလညး

ေလလြငဆးရႈးမႈအမားႀကးရခသညဟ ေထာက ျပခသည။

“ဥပမာဆပါစ ႔ ဝငးေမာ-ဗနးေမာလမး RC လမး၊ ဦးဇငးဗမာျပညမာ ခရးေတာေတာ သြားဖးတယ။ ဒေလာကညတ RCလမးက တစခါမမသြားဖးဘး။ လမးကခေပးထား တဘတဂကန႔ ရထားတအကးရလာဒဟာ ေတာေတာလညးက ဆးရႈးနစနာမႈေတြ၊ ဦးဇငးတ႔ေတြ႔တယ။”ဟ မန႔သည။

ထျမစႀကးနား-ဗနးေမာလမး လပေဆာငရာတြင တငဒါပလေငြ ၁၁ဘလယန႔ ကမၸဏတစခက ေဆာငရြကချခငးျဖစသည။ ထလမးလပပင ခြငႏငပတသကၿပး ပြငလငးျမငသာမႈ မရသညသာမက ဥပေဒႏငမညညြတမႈရခသညဟဆကာ ေဝဖနတငတနးမႈမားလညး ရခသည။

အားရသညအပငးမားရေသာလညး ေရြး ေကာကပြ မဆြယစညးရးေရး ကတတဝတ ျဖစသည ၿငမးခမးေရး၊ ဖကဒရယစနစ၊ ၂၀၀၈ ဖြ ႔ စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငမႈမားက ေဖာေဆာငမညဆသညအခကမား မလပ ေဆာငႏငေသးေၾကာငး ကခငျပည နယျပညသ႔ ပါတ(KSPP) ဒဥကဌ ဦးေအာငခမး ကဆသည။

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညကယတင ၂၀၁၅

42 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ေရြးေကာကပြ မဆြယစညးရးေရးေဟာေျပာခနတြင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ ေအာငျမငမည ျဖစေၾကာငး၊ ပငလစာခပကအေျခခသည ဖကဒရယျပညေထာငစ ျဖစေပၚလာရန ေဆာငရြကမညျဖစေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။

တရားလႊတေတာေရ႕ေန ဦးမနဆငးတးကလညး “ေျပာငးလခနတနၿပဆတာ အခခနထေတာ မေျပာငးလေသးဘး။ သတ႔သကတမးအတြငးမာ ၿငမးခမးေရးက လပမယလ႔ သတ႔အာမခခတယ။ ဒါေပမ ကခငျပညနယသားေတြအတြကေတာ သတ႔ေပးတအာမခ ဘာမျဖစမလာေသးဘးေပါ။ အလပခစားရတယ။”ဟ ဆသည။

အစးရဖြ႔ႏငပါက ျမစဆစမကနးႏငပတသကၿပး အစးရႏငသကဆငရာ ကမၸဏတ႔ရယထားသည သေဘာတညခကမားက ျပညသထဦးစြာချပ မညဆသည ကတကဝတလညး ယခအထ ေဖာေဆာငႏငျခငး မရေသးပါ။

“ဝနႀကးေတြ ေအာငျမငသာကလာတနးက ကြနမေမးတယ။ ျမစဆကစၥက ကခငျပညနယ ဝနႀကး ကခငျပညနယအစးရကေနၿပးေတာ ဒါကဘယလသေဘာရသလလ ႔။ေမးတခါ ကေတာ အတာကေတာ သတ႔ကလးဝေျပာပင ခြငလညး မရဘး။ ဆးျဖတပငခြငလညး မရဘးတ။ ေနာကၿပးေတာ အပတစေခာငး ေတာင သတ႔စကလ႔မရဘးတ”ဟ ျမစဆအေရး

လႈပရားသ ေအာငျမငသာ ေဒသခ ေဒၚလရာ ကဆသည။

လကရအစးရသည ဗဟခပကငမႈမားေန ေၾကာငးကလညး ျပညသအခ႕က ေဝဖနၾက သလ ကခငျပညနယ ဝနႀကးခပကယတင ကလညး ေပၚလစႏငပတသကၿပး သပၿပးမ ခမတႏငသညက မေတြ႔ရေၾကာငးလညး ၉၀ခႏစေရြးေကာကခ ကယစားလယ ဦးေကာ ေမာငက သးသပသည။

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ယခငကခင ျပညနယအစးရက အေတာအသင ပါဝငမႈရခ ေသာလညး ယခလကရျပညနယအစးရက ပါဝငမႈအားနညးေနသညက ေတြ႔ရသည။

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားက လပေဆာင ရာတြင ကခငျပညနယအစးရႏင ဆကသြယမႈ အားနညးၿပး တပမေတာႏင ျပညေထာငစ အဆင မားႏငသာ တကရကညႏငးေဆာငရြကမႈ မားရေနေၾကာငး ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးေရး အကးေဆာငအဖြ႔ (PCG)မ ဦးလမငဂြမဂာကဆ သည။

၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒေၾကာင မလပနငဟ ဆေသာလညး ၂၀၀၈က အေၾကာငးမျပပ လပလ႔ရသည အပငးမားလညးရၿပး ထလပႏင သညကစၥမားကပင ကခငျပညနယအစးရက

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES43

လပေဆာငမႈမရေၾကာငး ေဝဖနသမားရသည။

Htoi Gender and Development Foun-dation မ ဒါရကတာ ဆရာမနနပကလညး ကခငျပညနယအစးရ၏ လပေဆာငမႈမား အေပၚ “ကယက ဘယေလာကထလပလ ႔ ရတယ။ risk (အရစြန႔)ယၿပးမျပညသေတြ အတြက လပေပးမယဆတအပငးမာ အားနညး ခက ေတြရေနတယ။”ဟ ဆသည။

Kachin waves ရ႕ စစတမးအရလညး ေရြးေကာကပြ ကတကဝတမားထက (၂၅)ရာခငးႏႈနးေအာကထသာ ေဖာေဆာငၿပး ၿပျဖစေၾကာငး ေျဖဆသက မားေနသည။

“တစခကလြတအမန႔န႔ ျပညတြငးစစက လးဝ သမၼတအမန ႔န ႔ပျဖစျဖစ အစးရအမန ႔န ႔ပ ျဖစျဖစ ျပညတြငးစစက ရပတန႔ေစဖ႔ ဒအမန႔ ေတြ ထတျပနမယလ႔လညး ေမာလငခတယ။ ဒါေပမ ေမာလငသလ သတ႔ထတျပနတာေတြ လညး ဘာမမရဘး။ ျပညတြငးစစကလညး ဆကျဖစေနဆပ။”ဟ ဦးမနဆငးတး ကဆသည။

စစပြၿငမးၿပး စစေဘးဒကၡသညမား ေနရပျပနႏင ရနကလညး အမားႀကးေမာလငခၾကေၾကာငး လညး CHAD လထကနးမာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး အဖြ႔မ ဆရာမးေအာငကဆသည။

သ႔ေသာ ေမာလငထားသလ ျဖစမလာသည သာမက ကခငျပညနယ ျမစႀကးနားၿမ႕တြင လယကမႈခးမႈမား၊ မးယစေဆးဝါး ျပသာနာ မားလညး ယခငကထက ပမအျဖစမားလာ ေၾကာငး စစတမးမားမာ ေတြ႔ရသည။အရပဘကအဖြ႔အစညးအပငး ၾကညမညဆလင ဦးသနးစနအစးရက လကရအစးရထက ပ၍ အားေပးကညသညအပငးမားရၿပး လကရ အစးရက ပတပငတားဆးမႈမား မားေနေၾကာငး ဗနးေမာ အလငးအဖြ႔မ ဦးေဇာဂာ ကဆသည။

အရပဘကအဖြ ႔အစညးမား အျမငဖြငသငတနးမားျပလပမညဆလငပင အပခပေရး မးမားထမ ခြငျပခကယရသညအေျခအေနက ဦးေဇာဂာက ေထာကျပျခငးျဖစသည။

အရပဘကအဖြ႔အစညးမား ပၿပးကပတညး လာသညသာမက ပတမစစေဘးဒကၡသညမားက အစးရက တာဝနယေခၚေဆာငျခငး မရချခငးႏင လြတေျမာကရနဆႏၵထတေဖာသမားက ဖမးဆးေထာငချခငးမားရခသညအေပၚ ဆရာမနနပ ကလညး ေဝဖနသည။

၂၀၁၈ခႏစ ဧၿပလတြင တႏငးဘကျဖစပြားခသည တကပြေၾကာင ပတမျပညသမားရခ ၿပး ထျပညသမားအား ကယထတနငရန ကခငျပည နယအစးရမ တာဝနယေဆာင ရြကချခငး မရသညအတြက ကခငလငယမားက ဆႏၵ

44 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ထတေဖာခ ၾကသည။ ဆႏၵထတေဖာမႈက ဦးေဆာငသသးဦး တရားစြဆခခရၿပး ေထာင ဒဏ ၆လစ ကခခရသည။

စးပြားေရးဘကလညး ယခငကထက အဆင ေျပမႈမရလာသညသာမက ျပညသမား၏ အလပအကငလညး ပ၍ခကခလာေၾကာငး ေတြ႔ရသည။

ယခငအစးရက တပမေတာႏင အဆငေျပ ေသာလညး ယခအစးရက တပမေတာႏင အခ႕ေနရာမားတြင သေဘာထားကြလြမႈမား ရေနသညဟျမငေၾကာငး ဆရာေတာဦးနႏၵယ မန႔ၾကားသည။

“အသလကြလြသြားတအတြကေ ၾကာင ကမၻာကေကာ ေဒသတြငးကေရာ ဘယလျမငလ ဆေတာ တငးျပညမာ အစးရႏစရပရတယလ႔ ဒလေတာငေျပာၾကတ အေနအထားေတြရတယ။ ဒါဟာ စတထမာ ေတာေတာက စတမေကာငး စရာ ကြာဟခကလ႔ ျမငတယ”ဟ ဆရာေတာ ဦးနႏၵယ မန႔ၾကားသည။

ႏစဦးေပါငးစညးၿပးသြားမယဆေတာ တငးျပည က ေတာေတာလညးကေရြ႕သြားႏငမညျဖစေၾကာငးလညး ဆရာေတာက မန႔သည။

အစးရႏစခ၏ ကြားျခားခကက ဦးေအာငခမး ကလညး ယခလဆသည။ “အရငအစးရန႔ လကရအစးရရ႕ကြာျခားမႈက လပပငခြငပ။ လပပငခြငဆတေနရာမာ အရငအစးရကေတာ စစတပန ႔အေတာလညး အဆငေျပသလ ေနရတယ။ သမၼတကယတငလညး စစဘကက အသြငေျပာငးတသျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ဘာေတြပလပေနလပေန စစတပက ၾကညျဖ တအဆငေတြေတာ ေတြ႔ျမငခရတယေပါ။ အခလကရအစးရမာေတာ စစတပန႔အဆငေျပမႈ မရသေလာကျဖစတယ။ ဘာပလပလပ ထပတကရငဆငမႈေတြ ေတြ႔ျမငေနရတယ။ ဒါေတြက ဘာေတြလဆေတာ ေနာကတစခကက ေဒၚေအာငဆနးစၾကညရ႕ ႏငငေရးမလမမာ မႈလညး ျဖစပါတယ။ တငးရငးသားေတြန႔ ကြာေဝးမႈကြာဟမႈ အစညးမကပမႈ ျဖစသြား တယ။”ဟ ဦးေအာငခမးက ဆသည။

ေရြးေကာကပြ ကတကဝတမားအျပညအဝ ေဖာေဆာငႏငျခငး မရေသးေသာလညး ဦးသနးစနအစးရထက လကရအစးရက ပမႏစသကၾကေၾကာငး Kachin Waves ၏ စစတမးအရေတြ႔ရသည။ အရငအစးရထက ပြငလငးျမငသာမႈလညး ပရလာေၾကာငး ေျဖဆထားၾကသည။ ကနရေနေသးသည သကတမးအတြငးလညး ျပညသမား၏ လလားခကမားက အစးရကျဖညစြကေပးရန

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES45

လညး ေမာလငၾကသည။

၂၀၂၀ ေရြးေကာကပြတြင NLDအႏငရရန ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြလ မကပၾကညၿပး လကမၾကညပ မထပထညေတာမည မဟတ သညအတြက “ကယစားလယေလာငးေတြက လထကခစျမတနး တကယစားလယေလာငး ေတြက NLD ပါတက ေရြးတတဖ႔လတယ”ဟ ၈၈ေသြးသစအဖြ႔မ ဦးေကာမးသနးက အႀကျပ သည။

၂၀၂၀သည ျပညသမားအတြက ေရြးခယစရာ ပရသြားၿပျဖစေသာလညး လကရအစးရသာ ျပနလညအႏငရရမညဟ ထငေၾကးေပးသမား လညးရေနသည။

“၂၀၂၀မာလညးဒမကေရတစအဖြ ႔က နင ေအာငကေတာ မေပးအးမာပ သ႔ေသာ ယခင ကလ ေတာငၿပကမးၿပနငဖ႔ေတာ မထငဘး။ အလြနဆး ၅၄၊ ၅၅၊ ၅၆ (ရာခငႏႈနး) အသေလာကပ”ဟ ၉၀ခႏစေရြးေကာကခ ကယစားလယ ဦးေကာေမာင ကသးသပသည။

အစးရႏစခ၏ ကြားျခားခကက ဦးေအာငခမး ကလညး ယခလဆသည။ “အရငအစးရန႔ လကရအစးရရ႕ကြာျခားမႈက လပပငခြငပ။ လပပငခြငဆတေနရာမာ အရငအစးရကေတာ စစတပန ႔အေတာလညး အဆငေျပသလ ေနရတယ။ သမၼတကယတငလညး စစဘကက အသြငေျပာငးတသျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ဘာေတြပလပေနလပေန စစတပက ၾကညျဖ တအဆငေတြေတာ ေတြ႔ျမငခရတယေပါ။ အခလကရအစးရမာေတာ စစတပန႔အဆငေျပမႈ မရသေလာကျဖစတယ။ ဘာပလပလပ ထပတကရငဆငမႈေတြ ေတြ႔ျမငေနရတယ။ ဒါေတြက ဘာေတြလဆေတာ ေနာကတစခကက ေဒၚေအာငဆနးစၾကညရ႕ ႏငငေရးမလမမာ မႈလညး ျဖစပါတယ။ တငးရငးသားေတြန႔ ကြာေဝးမႈကြာဟမႈ အစညးမကပမႈ ျဖစသြား တယ။”ဟ ဦးေအာငခမးက ဆသည။

ေရြးေကာကပြ ကတကဝတမားအျပညအဝ ေဖာေဆာငႏငျခငး မရေသးေသာလညး ဦးသနးစနအစးရထက လကရအစးရက ပမႏစသကၾကေၾကာငး Kachin Waves ၏ စစတမးအရေတြ႔ရသည။ အရငအစးရထက ပြငလငးျမငသာမႈလညး ပရလာေၾကာငး ေျဖဆထားၾကသည။ ကနရေနေသးသည သကတမးအတြငးလညး ျပညသမား၏ လလားခကမားက အစးရကျဖညစြကေပးရန

46 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

Interview

စစေဘးဒကၡသညမားက ကညေထာကပေပးေနသညအေျခအေန ကခငျပညနယအစးရအဖြ႔ လမႈေရးဝနႀကးႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES47

စစေဘးဒကၡသညမားက ကညေထာကပ ေပးေနသညအေျခအေန ကခငျပညနယ အစးရအဖြ႔ လမႈေရးဝနႀကးႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး

IDP မားက NLD အစးရလကထက အကအညေပးေနသည အေျခအေနမား၊ ေနရပျပန စစေရာငမားအတြက ေထာကပ ေပးမႈအေျခအေနမားက ကခငျပညနယအစးရအဖြ ႔ လမႈေရးဝနႀကး ဦးေနဝငးႏင စကတငဘာလ ၁၈ ရကေန႔တြင Kachin Waves မ ေတြ႔ဆေမးျမနးခကမားက ေဖၚျပလကပါ သည။

မရရဘး။

အနကယတ႔ဆမာအလ

ေငြေတြရတယ။

အဒေထာကပတအလေငြ

ေတြန႔ပ အနကယတ႔က

ဆကၿပးေထာကပတာ။

48 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ေမး။ ။ ပထမဆးေမးခငတာကေတာ နနဆနယာန ေနရပ ျပနတသေတြက ဘယလ ပစန႔ ေထာကပ ေပးေနပါသလ၊ စေျပာငးတ အခနမာပ ေထာကပေၾကးေပးတယ၊ ေနာကပငး မေပးေတာလ ႔ အခကအခ ျဖစေနတယ ဆတာလညး ၾကားရေတာ ဝနႀကးအေနန႔ အဒအေပၚမာ ဘာေျပာခငပါ သလ။

ေျဖ။ ။ နနဆနယာနေျပာငးတသေတြက အနကယတ ႔က ေတာ ေျပာငးေရႊ႕စရတန ႔ တစလစာ စားနပရကၡာေတြ ေထာကပတယ။ ေနာကၿပးေတာ တျခားလမႈအဖြ ႔အစညး ေတြေပါ CSO ေတြန႔ ခတဆကေပးတယ၊ ဒါပရပါတယ။

ေမး။ ။ သတ႔ရ႕အေျခအေနက လပကငစား ေသာကဖ႔အတြက နယေျမလၿခမႈက ေျမျမပ မငးတ႔၊ ၿပးေတာပတဝနးကငက ရငးလငးႏငတာ ေတြမရေသးေတာ သတ႔ေနရာမာ ၾကာၾကာရပ တညႏငဖ႔ အစးရကေန ဘယလ စစဥထားတာ ရပါသလ။

ေျဖ။ ။ အမနအတငးေျပာလ႔ရရင နနဆနယာန ေျပာငးမယကစၥမာ IDP camp မာ ရတ နနဆနယာန ေဒသခေတြက ေျပာငးခငလ႔ ေတာငးဆလ႔ အနကယတ႔ကေန တပမေတာန႔ ညႏႈငးၿပးေတာ မငးရငးလငးေရး ေတြေဆာငရြက တယ။ ၿပးရင သတ႔က ေနရာခထားဖ႔ ျပနစစဥ

တယ။ ဆေတာအနကယတ႔ ေျပာငးတာကေတာ သးႀကမ ကၽြနေတာတ႔ေျပာငးေရႊ႕ေပးရတယ ေနာ။ တစသတၿပးတစသတေပါေလ ေျပာငးေရႊ႕ စရတန႔ အစးရအဖြ႔ကေန တစလစာစားနပရကၡာေထာကပေပးတယ။ တျခားအဖြ႔အစညး ကေန ေထာကပတာလညး ရပါတယ။

ေမး။ ။ ဒါဆရင အစးရအဖြ႔ကေန ေထာကပ တာက ေျပာငးေရႊ႕စရတန႔ တစလစာ စားနပ ရကၡာ ဒါပရတာေပါေနာ။

ေျဖ။ ။ အဓကဒါပရပါတယ။ ေနာကတစခရတာ က သတ႔အတြကအမာ ေသာကသးေရရရဖ႔ အတြက ေရတြငးလပေပးတယ။ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ အနကယတ႔ လပေပးတယ။ ကေလးေတြအတြက စာသငေကာငးကလညး လပေပးတယ။

ေမး။ ။ ေနာကၿပးေတာ စစေဘးဒကၡသည IDP ေတြက NLD အစးရလကထကမာ အခအခနအထဆရင ကညေထာကပတ ပမာဏဘယေလာကအထရသြားၿပ၊ တစလ ဘယေလာကႏႈနး ေထာကပတယ၊ အမေထာငစ တစစအတြက ဘယေလာကရာခငႏႈနး ဆတာ ကလညး ရငးျပေပးပါခငဗား။

ေျဖ။ ။ IDP ေတြကေထာကပတာေပါေနာ အနကယတ႔အစးရတကလာတ အခနကေနစၿပး

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES49

ယေန႔အထ (ျပညနယအစးရ) ေထာကပ တာေပါေနာ ဆန၊ ဆ၊ ဆား၊ ပ ႏင အျခားစားနပ ရကၡာေပါ ေထာကပတေငြက အနကယတ႔ သနးေပါငး ၉၈၁၅ သနးေကာ ေထာကပခ တယေနာ၊ အဒါက သးျခားေထာကပတာေပါေနာ၊ ေနာကၿပးေတာ ျပညနယေဘးအႏရာယ တားဆးကာကြယေရးအဖြ႔ကေန ေထာကပ တာရေသးတယ။ ၂၀၁၁ ကေန ၂၀၁၉ အထဆ ေတာ စစေပါငး သနးေပါငး ၁၈၈၅ သနးေကာ ေထာကပခတာရတယ။

ဒနနဆနယနျပညသေတြက အနကယတ ႔ သးႀကမေထာကပတေငြကေတာ စစေပါငး သနးႏစရာရစဆယတစသနးေလးေသာငး (၂၈,၁၄၀,၀၀၀) အစးရက ေထာကပတာ၊ တစခေျပာခငတာက အနကယတ ႔ကေန လစဥေထာကပတာကေတာမရဘး။ အနကယ တ ႔ကေတာ ရတေငြန ႔ အခါအားေလာစြာ ေထာကပတယ။ ေျပာငးၿပးလ႔ရရင တစလစာ ေတာ အနကယတ႔ေထာကပတယ။ ေျပာငးေရႊ႕ စရတ ႀကၿပးေတာလပေပးတယ။ အမယာေတြ လပေပးတယ။

အဓကေျပာခငတာကေတာ ကခငျပညနယ ေျမာကပငးေဒသ IDP camp မားေျပာငးေရႊ႕ ေကာမတဆတာ အနကယတ ႔ ဖြ ႔စညးၿပး သားျဖစတယ။ ျပညေထာငစ ဒဝနႀကးကအဖြ႔ ေခါငးေဆာင ဥကဌေပါ၊ အနကယတ႔လညး

ပါပါတယ။ ကခငျပညနယအစးရအဖြ႔ကဆရင လမႈေရးဝနႀကးရယ၊ နယလဝနႀကးရယ အပါ အဝငျဖစတယ။ ဒကစၥဟာ စမခကေတြ ဆြၿပးသားျဖစတယ။ ဒါေတြက မၿပးျပတေသး ဘးျဖစတယ။

အခနနဆနယာနက ေျပာငးတာကေတာ ေလာေလာဆယေျပာငးတာ၊ အလေျပာငး မယဟာေတြရတယ။ အနကယတ ႔ လဝါး IDP camp သြားတယ။ သတ႔က ေျမရထားၿပးၿပ အလရငေတြကလညး အမေဆာကေပးထား ၿပးၿပ အားလးအနကယတ႔ စစဥေပးတယ။ အဒဟာလညး တစလစာေထာကပမာ ျဖစတယ။ ေျပာငးခငတသေတြအတြက ေဆာငရြက ေပးတာျဖစတယ။ စမခကန႔ေတာ မဆငေသး ဘး။ စမခကကေတာ IDP camp မားေနရာခ ထားေရးေကာမတန႔ KHCC န႔ ပးေပါငးေဆာင ရြကတာျဖစတယ၊ အဒါကေတာ ေဆာငရြက ဆေပါေနာ။

ေမး။ ။ Camp ေတြမာ ေနထငေနၾကဆ (မေျပာငး ေရႊ႕ရေသး) ျဖစတ သေတြအတြက ေရာ ဘယလ ေထာကပေပးတာ ရပါသလ။

ေျဖ။ ။ ေစာေစာက အနကယေျပာသလေပါ အခါအားေလာစြာ အခကအခရတအခနမာ ေထာကပတာေပါေနာ၊ ဆန၊ ဆ၊ ဆား၊ ပ ေပါ။ ေရတကေတာ တစပတစာ ခကခငး

50 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES

ေထာကပတာ၊ ေရရညကေတာ တစလစာ ေထာကပတယ။ ၿပးတအခါကေတာ သကဆင ရာအဖြ ႔အစညးေတြရတယ၊ မတဖကအဖြ ႔ အစညးေတြ သတ ႔ကအၿမတမးလာတယ။ ေဘးအႏရာယ တားဆးကာကြယေထာကပေရး အဖြ႔ သတ႔ဆမာ စာရငးအကနရတယ။ ဘယ IDP camp ေတြက လအပေနတယဆတာ ရတယ၊ အဒါေတြက ခတဆကၿပးမ ေဆာငရြက ေပးတာေတြရတယ။

ေမး။ ။ ဒါဆရင camp ေတြက ပမနေထာကပဖ႔ ျပညေထာငစကေန ဘတဂကက မရရတာေပါ ေနာ။

ေျဖ။ ။ မရရဘး။ အနကယတ႔ဆမာအလ ေငြေတြရတယ။ အဒေထာကပတအလေငြ ေတြန႔ပ အနကယတ႔က ဆကၿပးေထာကပတာ။

ေမး။ ။ စစေရာငအေရးန႔ပတသကၿပးဆရာရ႕ ျဖညစြကခကက ေျပာေပးပါ။

ေျဖ။ ။ ဒတကပြေတြျဖစလာတာက ႏစေပါငး ကမားလၿပ၊ စစေရာငေတြက သြားၾကညရင အထးသျဖင ေတြ႔ရတာက စတမေကာငးစရာ ေပါေနာ သကႀကးရြယအန ႔ ကေလးေတြ ေတာေတာမားမားေတြ႔တယ။ ဒကေလးေတြဟာ တစအခက စစေရာငမာ ေနရတ မြနးကပတ ဒဏက ခစားရေတာ ကနးမာေရးန႔ မညညြတ

ဘး။ စားတအာဟာရလညး မျပညဝဘး။ အာဟာရေတြျပညဝဖ႔ ေကၽြးႏငဖ႔ ဆလ႔ရရင ကၽြနေတာတ႔ ႏငငလညး ခမးသာမ ျဖစမယ။ ကၽြနေတာတ႔ ကညေပးေနရတဟာက အရမး နညးပါတယ။

ဆေတာ ဒါေတြက သပၾကာသြားလ႔ မရဘး။ ၾကာသြားလ႔ရရင အကအညေတြေရာ ပပးမႈေတြ ေရာ တျဖညးျဖညးေလာေလာ လာေတာ camp မာ ရတသေတြအတြက ဒကၡေရာကတယ။ ဒဟာေတြက ကၽြနေတာတ႔ ျမနျမနမလေနရာ ေတြက ျပနေစခငတယ။ ျပနေစခငတယဆ တာလညး သတ႔က ဂဏသကၡာရရန႔ျပနႏငရ မယ။ ျပနတအခါမာလညး တစအခက ေနဖ႔ အေဆာကအဦး လအပတယ။ ေသာကဖ ႔ ေရ၊ မး၊ လမး၊ ဒါေတြလအပတယ။ သတ႔ရ႕ဘဝ ေတြ ျပနလညထေထာငေရးအတြက အလပ အကငေတြရာေဖြေပးဖ ႔ လအပတယ။ အတာေတြျဖညဆညးေပးႏငဖ ႔ အမားႀကး လအပတယ။

ေတာငယာခတမယဆရငလညး တစႏစၾကာ မယေလ၊ တစႏစအတြက စားႏပရကၡာေတြ ေထာကပေပးရမယဆေတာ အလျဖစ ေစခငတယ။ အလျဖစဖ႔ဆရင ၿငမးခမးေရးရမ လပလ႔ရမာကး။ ၿငမးခမးေရးက အဓကျဖစ ေနတယ။ တခ႕ျပနခငတယ၊ တခ႕ ျပနဖ႔ အတြကက အဟန႔အတားေတြရေနတယ။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /FEATURES51

သတ ႔အတြကကလညး အခကအခေတြ အမားႀကးပါ။

တခ႕ကျပနသြားရငလညး မျပညမစျဖစမာက စးရမတယ။ ဒါေတြက စခနးမာ ေနတသေတြ အတြက တကယက စတမေကာငးစရာပါ။ ဘယလမ လြတလပမႈမရဘးေလ။ လြတလပမႈ မရတ စတဒဏရာခစားေနရတသေတြဟာ ဘယလလပ ဖြ႔ၿဖးတးတကႏငမာလ၊ မဟတ ဘးလား။

ေနာငတခနအတြကလညး ကၽြနေတာတ ႔ သြားေနတာက ဒမကေရစဖကဒရယႏငငက သြားမာကး။ သြားမယေနရာမာ စစေရာငစခနးမာ ရေနတ ကေလးေတြ စတဒဏရာရေနမယဆရင ကၽြနေတာတ႔ စညးစညးလးလး ညညညြတညြတ န ႔ တငးရငးသားညအစကေမာငႏမေတြ အကနလး စစမနတ ဒမကေရစႏငငက ဘယ လလပတညေထာငႏငမာလ။ သတ႔က စတ ဒဏရာမရေစခငဘး။ စစျဖစတာဆတာကေတာ ျဖစၾကၿပေပါ၊ လကနကကငအဖြ႔အစညးေတြက ျဖစၾကၿပ၊ ဒါန႔ပတသကၿပး စတဒဏရာ ရသြား လ႔ရရင ကေလးေတြက တငးရငးသားေတြ အခငးခငးမာ စတဝမးကြတာေတြ ျဖစမာ အရမးစးရတယ။

ႏစအခကက သတ႔ရ႕လမႈဘဝဖြ႔ၿဖးတးတက ေရးက အရမးေနာကကသြားတယ၊ အစးရေျပာ

သလ ကနးမာသနစြမးတကေလးေတြ မျဖစႏင ဘးေလ။ အာဟာရမမျပညေတာတာ၊ ကနးမာ သနစြမးတ ကေလးေတြမျဖစရင ညဏရညမတ ကေလးေတြ ဘယလျဖစမာတနး။ သတ႔ဘဝ သတ႔ ဘယလေလာကၾကမလ။ တငးျပည အတြကေကာ အနာဂတ သားေကာငးရတနာ ေတြျဖစႏငမလား ဆေတာ အဒါေတြကလညး စဥးစားေစခငတယ။

စဥးစားေစခငတယဆတာက သကဆငရာ ပဂၢလေတြေပါ၊ အစးရဘကကလညးပါမယ၊ တဖကကလညးပါမယ၊ အသငးအဖြ႔ေတြပါမယ၊ အဒါေတြက စစေရာငျပညသလထအေရး စဥးစားသငတယ။ ကၽြနေတာကေတာ အလျမင တယေနာ။

ကယအတြကကပ မစဥးစားၾကပန ႔ သတ ႔ စစေရာငဒကၡသညေတြအတြက စဥးစားေပး ပါလ႔ေျပာခငတယ။ သတ႔က စတဒဏရာေတြ မရေစခငဘး။ လာမယအနာဂတမာ ဒတငးျပည က ဦးေဆာငႏငတ ကနးမာသနစြမးတ လငယ ေတြျဖစေစခငတယ။ အဒါပ ကၽြနေတာေျပာခင တာကေတာ။ ။

52 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

“ဦးႏလကထကမာ ျမနမာနငငဟာ

ဗဒၵဘာသာ နငငျဖစရမယ။

ျမနမာနငငထမာေနတ

လအားလးဟာ ဗဒၶဘာသာ

ျဖစရမယဆေတာ ဒါသ႔ရ႕

National Identity ပဗ။ ဒါေပမ

အဒ Identity က သဖမးတအခါမာ

မားသြားတယ။

Hka San Lwi5 March 2019

OPINOINS

1. ခတရာတစျခား ရရာတစလြ By Hka San Lwi ..................53

2. နငငေရးမတညၿငမမႈၾကားက တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား၏ အကပအတညး By Hka San Lwi ................................56

3. လားရာအျမငမား သေဘာတနငၾကမညေလာ By Hka San Lwi ..........................................................................60

4. သတငးသမားတစဥးရ႕ ေျမာကပငးခရးသြား မတတမး By Nlum ..........................................................................63

5. အရညကက ပညာေရး By ထက႐နး .............................72

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 53

လကရအခနထ တငးရငးသား ျပညသမား၏ ရငထ အသညးထမ ႏစႏစကာကာ တနဖးထားခရသည ျပညေထာငစအမတသရပ (Union Identity/Nation-al Identity) မရေသးသည ျပညေထာငစ ျမနမာနငငေတာ ျဖစေနပါသည။ တငးရငးသား ျပညသအားလးက အျမတတနးတနးဖးထားသည ျပညေထာငစအမတ သရပတစခ ျဖစလာရနလညး ခကခငးလြယလငတက မျဖစလာနငပါ။ ၁၉၄၇ ပငလစာခပအရ လြတလပေရးက အတတကြရယခၿပးေနာက နငငကအပခပခၾကေသာ အစးရေခါငးေဆာငမားကလညး ျပညေထာငစအမတသရပ ျဖစေပၚလာေရးအတြက ႀကးစားခၾကဟနရပါသည။

ခတရာတစြခား ရရာတစလ

“ဦးႏလကထကမာ ျမနမာနငငဟာ

ဗဒၵဘာသာ နငငျဖစရမယ။

ျမနမာနငငထမာေနတ

လအားလးဟာ ဗဒၶဘာသာ

ျဖစရမယဆေတာ ဒါသ႔ရ႕

National Identity ပဗ။ ဒါေပမ

အဒ Identity က သဖမးတအခါမာ

မားသြားတယ။

Hka San Lwi5 March 2019

54 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

သမၼတဦးသနးစနလကထကတြင သမၼတရး ဝနႀကးျဖစခသ ဦးေအာငမငးက “This is our country. We are all Myanmar. ဆတာမး ေျပာေစခငတယ။ ျမနမာလ ႔ေျပာလကတ အထမာ ကခငလညးပါတယ၊ ကရငလညးပါ တယ၊ အကနလးပါသြားဒါေပါဗား။”ဟ ဧရာဝတ အယဒတာ ကေအာငေဇာႏင (Face to Face) ေတြ႔ဆေမးျမနးသည က႑တြင ေျပာဆခသည။

လြတလပေရးရရၿပးေနာက ဝနႀကးခပဦးႏက ဗဒၶ ဘာသာက နငငေတာဘာသာအျဖစ သတမတရန ႀကးစားလာခသည။ တစနညး အားျဖငဆလင ဗဒၶဘာသာက ျပညေထာငစ အမတ သရပ (Union Identity)အျဖစ ႀကးစားပေဖာလာျခငးျဖစခ သေလာ၊ ေမးခြနး ထတစရာရပါသည။ ယခ လကရ NLD အစးရ လကထကတြင ဗလခပ ေအာငဆနးရပတ စကထမႈသည တစစတစစ လႈပရားမႈတစခကသ႔ အသြငသ႑ာန ေဆာငလာသည။ NLD ပါတ၏ ဒတယဥကဌ-၂ ေဒါကတာေဇာျမငေမာင က ဗလခပေၾကးရပတ စကထျခငးသည ျပညေထာငစသရပသ႑ာန ျဖစေပၚရနအတြက ျဖစသညဟ သတငးမဒယာ မားက ေျဖၾကားထား သည။

“ကေနာတ႔ ဗလခပေၾကးရပေတြ လပတာက ျပညေထာငစရ႕ သရပသ႑ာနကေပၚဖ ႔ လပတာေနာ၊ ဘာျဖစလ႔လဆ ဗလခပဟာ

ပငလရ႕ အေျခခပရပပ။ ျပညေထာငစရ႕ ပရပပ။ ဗလခပေၾကးရပက စကထျခငးဟာ (၁)ဘာလဆရင ျပညေထာငစ စတဓါတက ေဖာညႊနးဖ႔ union က ထေထာငမယဆတဟာ ပရပကထေထာငဖ႔ လပတာ။ ခစခငရငးႏးမႈ ပရပအတြကထေထာငတာ ျဖစပါတယ။ ဘာေခၚမလဆရင ကေနာတ႔က ဗမာႀကးစးေရး ဝါဒက ထေထာငတာ မဟတပါဘး။ ဒအေပၚမာ NLD ဟာ ဘာမမစြကဖကပါဘး။”ဟ ေဒါကတာ ေဇာျမငေမာင၏ ေျဖၾကားခကက RFA သတငး ဌာနမ ၂၀၁၉ ခႏစ ေဖေဖာဝါရ ၂၄ရကေန႔တြင ေဖာျပခေသာ သတငးအသဖင၌ နားေထာငရ ပါသည။

အမးသားအမတသရပ ရဖ႔လအပေသာလညး အမတသရပက ဖမးတတရနလအပေၾကာငး ဦးေအာငမငးက ဧရာဝတသတငးဌာနနင ေတြ႔ဆေမးျမနးသညအခါ ေျပာဆခသည။

“ဦးႏလကထကမာ ျမနမာနငငဟာ ဗဒၵဘာသာ နငငျဖစရမယ။ ျမနမာနငငထမာေနတ လအားလးဟာ ဗဒၶဘာသာ ျဖစရမယဆေတာ ဒါသ႔ရ႕ National Identity ပဗ။ ဒါေပမ အဒ Identity က သဖမးတအခါမာ မားသြားတယ။ မားသြားေတာ ဒထမာေနတ ခရစယာနေတြ အားလးက ေတာခသြားတာေပါ။ Identity က ဖမးတတဖ႔လတယ။ အခလညးမနေနရမယ။ ေနာကပငး ႏစတစရာႏစရာသးရာမာလညး

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 55

မနေနတ Identity က ဖမးနငဖ႔လပါတယ။”ဟ သမၼတရးဝနႀကးေဟာငး ဦးေအာငမငးက ဆထားသည။

ဗလခပေၾကးရပတ စကထရန ပါတမတစစ တစရာ ညႊနၾကားထားျခငး မရေၾကာငး NLD ပါတ၏ ေခါငးေဆာငမားက ေျပာဆထားၾက သည။ သ႔ေသာ ဗလခပေၾကးရပႏငပတသက၍ ပ႗ပကၡမားျဖစေပၚခသညတင အစးရအေနျဖင ေသာလညးေကာငး၊ ပါတအေနျဖင ေသာလညး ေကာငး တားျမစညႊနၾကားျခငး သ ႔မဟတ တရားဝငသေဘာထား ထတျပနျခငး မရသညက ေထာကရႈၾကညလင ဗလခပေၾကးရပ စကထ မႈက NLD က မအရသေဘာတေနသေလာ ေမးခြနးထတရန ရလာပါသည။ဗလခပေၾကးရပတ စကထျခငးက ကန႔ကြက ၾကသည တငးရငးသားမား၏ သေဘာထားက ၿခငသးသပၾကညလင ဗလခပေအာငဆနးက တနးဖးမထား၍ ကန႔ကြကေနျခငး မဟတပ၊ ဗလခပေအာငဆနးႏင တငးရငးသားေခါငး ေဆာငမား ပငလစာခပတြင သေဘာတခ ၾကသည ကတကဝတမားက တငးရငးသား ျပညသမား ခစားနငေရး အေကာငအထည ေဖာျခငးက ပအေရးႀကးသညဟ ေျပာဆေနျခငး ျဖစေၾကာငး သးသပေတြ႔ရရပါသည။

ျပညေထာငစ အမတသရပရရန အေရးႀကး ေသာလညး တငးရငးသားျပညသမားမ

လကမခနငသည အမတသရပက ပေဖာမလင တငးရငးသားစညးလးညညြတေရးအတြက အေထာကအကမျဖစပ၊ ျပညေထာငစ စတဓါတရငသနလာေရးအတြက အဖအထစသာ ျဖစလာနငေၾကာငး သးသပမပါသည။

ထ႔ေၾကာင ဗလခပေၾကးရပသည ျပညေထာငစ သရပသ႑ာနအတြက ျဖစသညဟဆလင လြတလပေရး အတတကြရယေရးအတြက ဗလခပႏငစာခပ ခပဆခၾကေသာ တငးရငး သား ေခါငးေဆာငမား၏ ပရပကလညး ေမးမန ထားျခငး မျပလပသငေၾကာငး စဥးစားမပါသည။

ထ ႔အျပင ျပညေထာငစ အမတသရပျဖစ လာေရးအတြက စဥးစားအေကာငအထည ေဖာမႈမးတြင အစျပကတညးက တငးရငးသား မား၏ စတကးစတသနးလညး ပါဝငနငရန အေရးႀကးၿပး၊ တငးရငးသား ျပညသမား လကခနငသည အမတသရပမး ျဖစလာမသာ ခစခငရငးႏးမႈ ပရပအသြငေဆာငမညျဖစ ေၾကာငး ထငျမငမပါသည။ ထ႔သ႔မဟတလင တငးရငးသား စညးလးညညြတေရးအတြက မဟတပ၊ တငးရငးသား ျပညသမား၏ မေကနပခကမားက တးဆြေပးသည လပ ေဆာငမႈမားသာ ျဖစလာနငေၾကာငး သးသပ တငျပအပပါသည။

56 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

လကနကကင အငအားေတာငတငးေနရန အဓကကသည ဆေသာ အယအဆႏင ပါတမားေပါငးစညးမ ေတာကာ ကမညဆသညအယအဆႏစခ၊ ဘယအယအဆက တငးရငးသားျပညသမားၾကား အားသာေနမလ။ တငးရငး သားျပညနယတငးတြင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရး အဖြ႔အစညးမားရေနသလ ဒမကေရစစႏႈနး မားခ႕တေနေသာ ၂၀၀၈ အေျခခဖြ႔စညးပေအာကတြင တငးရငးသားနငငေရးပါတမား အလလေပၚထြကလာ ေသာလညး ျပညသအေပၚ နငငေရးၾသဇာေညာငးနငသည ပါတက ရားပါးေနေသးသည။ လကနကကငအဖြ႔မား၏ ၾသဇာရပကလညး ၎ျပညနယမားမ တငးရငးသားျပညသ မားအေပၚ အတငးအတာတစခထ လႊမးမးေနဆျဖစပါသည။

နငငေရးမတညၿငမမႈၾကားက တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား၏

အကျပအတညးHka San Lwi (ခဆနလြင)12 June 2019

“ညညြတျခငးသည အငးအား ဆတာက လက ေတြ႔ ျပနငဖ႔ က အခၾကားျဖတေရြးေကာကပြ ျဖစတယ။ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမာ ညညြတတ ကခငပါတ ေတြကေန ေရြးခယလကတ ဒကယစားလယေလာငး က မႏငသြားၿပဆလ႔ ရရင ကခငေတြရ႕ညညြတျခငးက လကေတြ႔က ကျပသႏငတာ ျဖစတယ။”

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 57

သကဆငရာတငးရငးသား ျပညသမား၏ ခငခငမာမာ ေထာကခမႈကရရထားေသာ အခ႕တငးရငးသားပါတမားရေနေသာ လညး အမာခေထာကခအားေပးသည ျပညသမရရ ေသးေသာ ပါတမားလညး ရေနပါသည။ ကခငျပညနယတြငမ ကခငတငးရငးသား ျပညသမား၏ အခငအမာေထာကခအား ေပးမႈရရထားေသာ ကခငပါတက လကဆပ လကကင မျပနငေသးေပ။

ထသ႔ျဖစေနသည အေျခအေနေၾကာငလညး သးျခားစပါတဖြ႔စညးၿပး ေရြးေကာကပြတြင ဝငေရာကယဥၿပငခၾကေသာ ကခငနငငေရး ပါတအခ႕က ပါတေပါငးစညးေရးက အခကအခ ၾကားမ ဖြ ႔စညးေပါငးစညးလာၾကပါသည။ ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြတြင ပါတႀကးမားႏင သာမက ကခငပါတမားအခငးခငး ၿပငဆင ေနရၿပး ထသ႔ၿပငဆငေနျခငးက မဆႏၵရင ျပညသမားအား ပါတနငငေရးအေပၚ ပမသသယ ဝငေစသည အခကျဖစခသည။

၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြတြင ဝငၿပငခၿပး အထက အေလာက ေအာငျမငမႈရလာသည Rakh-ine Nationalities Development Party (RNDP)ႏင အစဥအလာရသည Arakan League for Democracy (ALD) ပါတတ႔က ရခငနငငေရးပါတတစခအျဖစ ပးေပါငးသြား

ကာ ၂၀၁၅ေရြးေကာကပြတြင ဝငၿပငခရာ ရခငျပညနယလႊတေတာမ ေရြးေကာကခကယစားလယအေရအတြက၏ ထကဝကေကာ နငချခငးသည ပါတမားေပါငးစညးလင ေအာငျမငနငသညဆေသာအခကက မးေမာငး ထးျပသလ ျဖစလာခသည။ ထ႔ေၾကာငလညး ဖကဒရယျပညေထာငစက အားသနေနၾကေသာ တငးရငးသားပါတမားက ကယျပညနယတြင ကယပါတအငးအားေတာငတငး ခငမာလာေရး ပမအားစကလာၾကသည။၂၀၁၈ ႏဝငဘာလတြင ကငးပခေသာ ၾကားျဖတ ေရြးေကာကပြတြင ကခငပါတမား ေပါငးစညးၿပး ပါတ အသစတစခအျဖစ မတပတငျခငး မရေသးေသာလညး Kachin Democratic Party ဥကဌ ဦးကြမေဂါငေအာငခမးက ေပါငး စညး ပါတ၏ ကယစားလယေလာငးအျဖစ ဝငေရာကယဥၿပငရန သေဘာတခၾကသည။

“ညညြတျခငးသည အငးအားဆတာက လက ေတြ႔ ျပနငဖ႔ က အခၾကားျဖတေရြးေကာကပြ ျဖစတယ။ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမာ ညညြတတ ကခငပါတေတြကေန ေရြးခယလကတ ဒကယ စားလယေလာငး က မႏငသြားၿပဆလ႔ ရရင ကခငေတြရ႕ညညြတျခငးက လကေတြ႔က ကျပသႏငတာ ျဖစတယ။”ဟ ေဒါကတာတးဂာ က ေရြးေကာကပြ မတငမေျပာဆခသည။ ၎ေမာလငေျပာဆခသလ ညညြတျခငး၏

58 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

မတခကစကား ျဖစမညထငသည။ အမား ျပညသၾကားတြင ၂၀၀၈ဖြ႔စညးပက မျပငနငလင မညသညပါတနငနင ထးထးရားရား ေျပာငးလ မညမဟတဟ ယဆမႈလညးရလာသည။ ဖြ႔စညးပဥပေဒျပငဆငေရးက နညးလမးရာႀကးပမးေနၾကေသာလညး ယခအခနထေတာ ေမာလငခကက မႈနဝါးဝါး ျဖစေနေသးသည။

အထကတြငတငျပခေသာ စနေခၚမႈႏင အခက အခမားသည လာမည ၂၀၂၀ေရြးေကာကပြတြင တငးရငးသားနငငေရးပါတမားအေပၚ ႀကးမား သညအကးသကေရာကမႈ ရလာနငသည။ ပါတ ေပါငးစညးေရး ႀကးပမးေနၾကသည တငးရငး သားပါတမားရသလ၊ ပါတပၿပးခငမာ အားေကာငးလာေရး ႀကးပမးလာၾကသည ပါတမားလညး ရပါသည။

သ ႔ေသာ ၿငမးခမးေရး၏ အသးအပြငႏင ဒမကေရစ၏ အသးအပြငမားက မခစားဖး ေသးေသာ ျပညသမားသည အရာရာကသသယ ျဖင ေစာငၾကညေနရပါသည။ ထ႔ေၾကာငတငးရငး သားပါတမားသည ကယျပညနယတြငကယပါတ ေရြးေကာကပြ ေအာငနငေရးအတြက ယခက တညးက ကားကတကားခ ႀကးစားသြားမ ေတာကာကမညထငပါသည။

ရလဒက လကေတြ႔မျပနငခေသာလညး ၎တ႔ပးေပါငးပါတက ကယစားျပယဥၿပင ခသည ကယစားလယေလာငးရရခေသာ မအေရအတြကသည တးတကမႈအလားအလာ ေကာငးတစခ ျဖစသညဟ ေကာကခကဆြကာ ႏစသမယမညဆလညး ရနငပါသည။ သ႔ေသာ ေနာငလာမညေရြးေကာကပြမားအတြက အပ ေပာနငေသးသည အေျခအေနေတာ လးဝ မဟတေသးေပ။

ထသ ႔ပါတမား ေပါငးစညးလာေသာလညး ရတကမေအးျဖစေနရသညအခနတြင ဝ လကနကကငအဖြ႔(UWSA)၏ ၿငမးခမးေရး ႏစ(၃၀)ျပညပြကငးပျခငးႏင ရခငျပညနယတြင ရခငလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔ (AA)ႏင တပမေတာတ႔ၾကား တကပြမား ျပငးထနလာျခငး က လကနကကငေတာလနေရး အယအဆက အားေမႊးေပးသလ ျဖစလ႔လာေနသညဟသးသပ လာၾကသည။ ထ႔အျပင လကရNLDအစးရ ကပငလင တပမေတာ မကစမကႏာမလ မျဖစ ေရးအတြက အလြနလကေလာေနရ သညဆေသာ ေဝဖနမႈမားလညး ထြကေပၚ လာသည။ စသညအခကအလကမားသည ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေနသညဆသည ျမနမာနငငတြင ေရြးေကာကပြႏင လႊတေတာ (ပါတနငငေရး)လမးေၾကာငးသည လကနက အငအားေတာငတငးေရး အယအဆႏင

ယဥၿပငေနရဆျဖစပါသည။

လႊတေတာႏင အစးရအတြက အားရစရာ မေကာငးသညအခကက ၂၀၁၉ ေမလတြင ထတေဝလကေသာ British Council မ ဦးစးျပလပသည ‘မးဆကသစျမနမာ’ သေတ သနစာတနးတြငဖတရႈရသည။ “မမတ ႔ နယေျမရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရ ကျဖစေစ၊ ျပညေထာငစအဆင အစးရကျဖစေစ ေဆာငရြကခကမားက လကခသေဘာတသည လငယအေရအတြကမာ နညးပါးလပါသည။ စစတမးေျဖဆသမား၏ ၅၄% ကသာ ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ ေဆာငရြက ခကမားက လကခသေဘာတၾကေပရာ ျပညနယအဆင အစးရအဖြ႔မားမာ စစတမး ပါလငယမားၾကားတြင လႀကကအနညးဆးျဖစ ပါသည။ အဆပါအဖြ႔အစညးမားမာ သတ႔၏ ေန႔စဥဘဝႏင “အဟပကြာလြနးသည”ဟ လငယမားကဆပါသည။”

လႊတေတာႏင အစးရတ႔ ႀကေတြ႔ေနရသည အခကအခကေျပာလင တစရာရာခငးႏႈနး တာဝနခေနရၿပး လပပငခြငအာဏာကေတာ တစရာရာ ႏႈနးမရရေၾကာငး ေဒၚေအာငဆနးစ ၾကညကယတင ေျပာဆလာျခငးက ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပေအာကက အစးရႏငလႊတေတာတ႔၏ အခကအခမားက ထငဟပေစသည အတဆး

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 59

မတခကစကား ျဖစမညထငသည။ အမား ျပညသၾကားတြင ၂၀၀၈ဖြ႔စညးပက မျပငနငလင မညသညပါတနငနင ထးထးရားရား ေျပာငးလ မညမဟတဟ ယဆမႈလညးရလာသည။ ဖြ႔စညးပဥပေဒျပငဆငေရးက နညးလမးရာႀကးပမးေနၾကေသာလညး ယခအခနထေတာ ေမာလငခကက မႈနဝါးဝါး ျဖစေနေသးသည။

အထကတြငတငျပခေသာ စနေခၚမႈႏင အခက အခမားသည လာမည ၂၀၂၀ေရြးေကာကပြတြင တငးရငးသားနငငေရးပါတမားအေပၚ ႀကးမား သညအကးသကေရာကမႈ ရလာနငသည။ ပါတ ေပါငးစညးေရး ႀကးပမးေနၾကသည တငးရငး သားပါတမားရသလ၊ ပါတပၿပးခငမာ အားေကာငးလာေရး ႀကးပမးလာၾကသည ပါတမားလညး ရပါသည။

သ ႔ေသာ ၿငမးခမးေရး၏ အသးအပြငႏင ဒမကေရစ၏ အသးအပြငမားက မခစားဖး ေသးေသာ ျပညသမားသည အရာရာကသသယ ျဖင ေစာငၾကညေနရပါသည။ ထ႔ေၾကာငတငးရငး သားပါတမားသည ကယျပညနယတြငကယပါတ ေရြးေကာကပြ ေအာငနငေရးအတြက ယခက တညးက ကားကတကားခ ႀကးစားသြားမ ေတာကာကမညထငပါသည။

60 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

လားရာအျမငမား သေဘာတ နငၾကမညေလာ

ျပညေထာငစသေႏၶတညရာ ဇစျမစကသေဘာတညမႈ မရေသးပ၊ ဒမကေရစဖကဒရယ ျပညေထာငစတညေဆာက ႏငရန ျပညေထာငစသ ေဘာတညခကမားရရႏငေရး ႀကပမးေနျခငးျဖင၊ ျပသာနာက ေျဖရငးႏငမည သေဘာတည ခကမား ရႏငမညေလာ။ ဖကဒရယဆသည စကားရပမးက တစနငငလး ပစခတတကခတမႈ ရပစေရးသေဘာတ စာခပ (NCA) ထတြင ပါလာ ေသာလညး ျပညေထာငစမ မခြထြကရႏင ခြထြကခြငဆေသာ စကားရပမးက ျပည ေထာငစၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြင သ ေဘာတညမႈ ရရရန မလြယသညအခက ျဖစေနေသးသည။ သညအျပင ႏငငေရးႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ နယပယမားမ ပဂၢလအခ႕ ေျပာဆထားသညအခကမားက ေထာကရႈ ၾကညလင ျပညေထာငစ သေႏၶတညရာ သမငးအခကကပင အျမင မတၾကေသးသညမာ ထငရားေနပါသည။

Hka San Lwi (ခဆနလြင)17 October 2019

“ျပညေထာငစ စနစသည ျပညေထာငမား (ဝါ) အမးသား နငငေတာမား (ဝါ) တငးျပညမား တနးတ ရညတ ပးေပါငး၍ နငငေတာတစရပက ဖြ႔ စညးထေထာငျခငး ျဖစေသာေၾကာင ျပည ေထာငစစနစ၏ အေျခခအတျမစႏင ေလးနက ေသာအနစသာရမားသည “တနးတေရး” ပငျဖစသည။”

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 61

တငးရငးသားမား လကခယၾကညထားသညမာ ၿဗတသ ကလန လကေအာကက လြတလပေရး ရယရန ဗလခပ ေအာငဆနးႏငအတ တငးရငး သားေခါငးေဆာငမား ပးေပါငးေဆာငရြက ချခငးျဖစသညဟ ယၾကညလကခ ထားသည။ လြတလပေရးရၿပးေနာက နငင ကျပညေထာင စအျဖစ ဖြ ႔စညးတညေဆာက သြားမညဟ ယၾကညလကခထားၾကျခငးျဖစသည။ ၿငမးခမး ေရးကရရရန ျပသာနာ၏ ဇစျမစျဖစသည နငငေရးျပသာနာက နငငေရး နညးအားျဖင ေျဖရငးရမညဟဆေနေသာလညး ျပညေထာငစ ဘယက စသလဆသည ဇစျမစ ေနရာကပင တငးရငးသားမားအခငးခငး ဘသေဘာတညမႈ ကကနနမရရေသးသည သေဘာရေနသည။

သမၼတဦးသနးစနလကထကတြင ျမနမာၿငမးခမး ေရးစငတာ (MPC)အဖြ႔တြငပါဝငခၿပး လကရတြင ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရးဆငရာ ျမနမာ အငစတက (MIPS)၏ အလပအမႈေဆာင ညႊနၾကားေရးမး ေဒါကတာမငးေဇာဦးမ DVB ကေန တငဆကသည “ခစားၾကည”အစ အစဥတြင “အခလကနကကငတကပြဝငေနတ တငးရငးသားေတြဘကက ျမငတာၾကေတာ လြတလပေရးရမ ျပညေထာငစဆတာျဖစတာ လြတလပေရးရေအာင ငါတ႔အားလးဝငလာၿပး ေပါငးစညးၿပးေတာ ျပညေထာငစျဖစလာ တယဆတ အျမငရတယ။ တပမေတာဘကက သေတြ ၾကညတာၾကေတာ ဟးလြနခတ

ပဂေခတေလာကကတညးက ဒါကျမနမာျပညက ရထားၿပးသားဆတ အေျခခန႔ၾကညတယ။ အေတာ အဒအၾကညႏစခက … ဟေနတယ။ အဒအဟႀကးက အဓပၸြါယေဖာတအခါမာ ျပညေထာငစက ျမငတအျမငျခငး မတၾကဘး ဆတ ျပသာနာတစခကြနေနာတ႔ ေတြ႔လာရ တယ။”ဟ ေျပာဆေဆြးေႏြးခသည။

ကခငျပညနယ အေရ႕ပငး တရတျမနမာ နယနမတ သတမတေရး (ဖေမာ၊ ေဂၚလန၊ ဂမဖန) ျပသာနာေပၚေပါကခနတြင ကခငျပည နယ ဥကဌလပခသ ဦးဇနထာရငက “ကခင လမးမားသည ျမနမာဘရငမား၏ လကေအာက ၾသဇာခမား မဟတခၾကပါ။ ကခင ဒဝါအမား အျပားသည ျမနမာဘရငမားႏင မဟာမတအေန ႏငသာ ဆကဆခၾကသည။”ဟ ၎ေရးသား ခသည ဒမကေရစေျပာငးျပန စာအပတြင ေရးသားထားသည။

ခငးလမး နငငေရးေခါငးေဆာငတစဦးျဖစၿပး လကရ UPDJC အဖြ႔ဝငျဖစသ ေဒါကတာ ဆလငး လနမႈနးဆာေခါငးက “ျပညေထာငစ စနစသည ျပညေထာငမား (ဝါ) အမးသား နငငေတာမား (ဝါ) တငးျပညမား တနးတ ရညတ ပးေပါငး၍ နငငေတာတစရပက ဖြ ႔ စညးထေထာငျခငး ျဖစေသာေၾကာင ျပည ေထာငစစနစ၏ အေျခခအတျမစႏင ေလးနက ေသာအနစသာရမားသည “တနးတေရး”

လားရာအျမငမား သေဘာတ နငၾကမညေလာ

62 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ပငျဖစသည။”ဟ ၎ျပစေရးသားထားေသာ ပငလကတကဝတမားစာအပ (၂၀၁၃)၌ ေရးသားထားသည။ ၎ဆလသညမာ ပငလစာခပသည အမးသားနငငေတာမား သးျခားစျဖင ၿဗတသကလနလကေအာကက လြတလပေရးရယ၍ သးျခားလြတလပေသာ နငငထေထာငနငေသာလညး ထသ ႔ထ ေထာငျခငး မျပပ ျပညေထာငစနငငေတာသစတစခက အတတကြ ထေထာငၾကမည ဟေသာ ပဋညာဥစာခပစာတမး ျဖစသညဟ ေရးသားဖြငဆထားသည။

တငးရငးသားမားသည ျပညေထာငမား စေပါငးထားသည ျပညေထာငစျဖစသညဟ လကခေျပာဆေနေသာလညး အမးသား လႊတေတာဥကဌ တာဝနကထမးေတာငခသ ဦးခငေအာငျမငက “တကယတကယေတြးၾကည ရင ကြနေတာတ႔ နငငေတာႀကးဟာ ျပညေထာင ေတြစထားတ ျပညေထာငစ မဟတပါဘးဗား။ လမးစနငငႀကးပါ။ တငးရငးသားမးႏြယစ ေတြဟာ နငငရ႕အစတအပငးတစခထမာ စညးရးခတၿပး သတသတေနတာမဟတပန႔ နငငအန႔မာ ျပန႔ႏ႔ေနထငၾကတာပါ။ တငးေဒသ ႀကးန႔ ျပညနယအားလးမာ လမးစရေနတာက အခမျပနခြထတခငလ႔လညး မရပါဘး။”ဟ ISP Myanmar မ ျပလပသည ေယာမငးႀကး ဇရပစကားဝငးတြင ေျပာဆခပါသည။

ထသ ႔ သမငးခဥးကပပမတျခငးေၾကာင ျပညေထာငစသေႏၶတညရာဇစျမစလညး ကြျပားသြားသညဟ သးသပမပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယဆသညမာ ခြထြကေရး ျဖစသညဟ ဗမာတငးရငးသား နငငေရးအင အားစအခ႕မ ထငျမငေနျခငးသည ဦးေနဝငး၏ ဝါဒျဖန႔မႈ တစခတညးေၾကာင မဟတသလ စတာလင၏ ကယပငျပဌာနးခြင အဓပၸါယဖြင ဆမႈပါ ခြထြကခြငမ သကသကေၾကာငလညး မဟတနငေပ။ ကလနလကေအာက မက ေရာကမကာလက တငးရငးသားမား၏ သမငး ေၾကာငးႏင လြတလပေရးမရမကာလက ျပညတြငး သမငးေၾကာငးအေပၚ ခဥးကပနား လညမႈ ကြလြေနၾကျခငးသည အဓကကသညဟ ျမငပါသည။

ထသ႔ ျပညေထာငစ လာရာဇစျမစက သေဘာ တညမႈမရပ အနာဂတျပညေထာငစ၏ လားရာ မားက ေဆြးေႏြးေနၾကျခငးသည ေအာငျမငရန အလြနခယဥးသညကစၥျဖစမညဟ ေကာကခက ခမပါသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 63

အခနက မြနးလြႏစနာရထးခါနး၊ ေရႊျမနမာေလေၾကာငးလငး check-in ေကာငတာသ ႔ ကြနေနာတ ႔သးေယာက ဦးတညေလာကလမးလာေနခန၊ လြနခတေျခာကႏစက ပတာအသ႔ ပထမဆးအႀကမ အတသြားခ ဖးတဆရာန႔ တကတကဆငဆင ဆမၾကပါတယ။ ျမစႀကးနားေလဆပရ႕ ထြကခြာေဆာငထဝငလကတာန႔ ခရးသညေတြက ခငးကငးထားတ ထငခတနးေတြမာ ျပညသေလာကရ ေနပါတယ။ အဒခရးသညေတြထမာ တစဦးခငးသြားသန႔

သတငးသမားတစဦးရ႕ ေျမာကပငးခရးသြား မတတမး

Nlum22 November 2019

“ဟဘာ ျဖစလ႔

ဓါတပရကတာလ”လ႔

လမးေအာ လကေတာ ဆရာက

ခငဗားကလညး ရကမယ

ဆၿပး ကငမရာလညျပခတာက

သတရမပါတယ။

ထသ ႔ သမငးခဥးကပပမတျခငးေၾကာင ျပညေထာငစသေႏၶတညရာဇစျမစလညး ကြျပားသြားသညဟ သးသပမပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယဆသညမာ ခြထြကေရး ျဖစသညဟ ဗမာတငးရငးသား နငငေရးအင အားစအခ႕မ ထငျမငေနျခငးသည ဦးေနဝငး၏ ဝါဒျဖန႔မႈ တစခတညးေၾကာင မဟတသလ စတာလင၏ ကယပငျပဌာနးခြင အဓပၸါယဖြင ဆမႈပါ ခြထြကခြငမ သကသကေၾကာငလညး မဟတနငေပ။ ကလနလကေအာက မက ေရာကမကာလက တငးရငးသားမား၏ သမငး ေၾကာငးႏင လြတလပေရးမရမကာလက ျပညတြငး သမငးေၾကာငးအေပၚ ခဥးကပနား လညမႈ ကြလြေနၾကျခငးသည အဓကကသညဟ ျမငပါသည။

ထသ႔ ျပညေထာငစ လာရာဇစျမစက သေဘာ တညမႈမရပ အနာဂတျပညေထာငစ၏ လားရာ မားက ေဆြးေႏြးေနၾကျခငးသည ေအာငျမငရန အလြနခယဥးသညကစၥျဖစမညဟ ေကာကခက ခမပါသည။

64 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

အပစလကလညပတတ နငငျခားသား ခရးသြားဧညသည ေတြလညး ပါဝငေနပါတယ။

လြနခတေျခာကႏစတြင ျမစႀကးနားေလဆပဟာ အခလ မဟတ ထြကခြာေဆာင၊ ဆကေရာက ေဆာငဆလ႔ မညကာမတမသာရခပါတယ။ ေလဆပထြကခြာေဆာငတြင တစနာရေလာက ထငေစာငေနတအခနတြငးမာ ေလယာဥ သးစင ဆကေရာကခရာ သးႀကမေျမာက ေလယာဥဟာ ကြနေနာတ႔ သးေယာကစးရမယ ေလယာဥ ျဖစပါတယ။

ႏဝငဘာလျဖစတအေလာက ဧရာဝတျမစ ေၾကာငး တစေလာကရ ေတာငကနးေတာငတနး ျပာေတြမာ ေငြေရာငဝငးေနတ ေတာငယာ စပါးခငးေတြန႔ လယယာ စပါးစကခငးေတြက အေပၚျမငကြငးကေန ဟတစကြက ဒတစကြက လမးျမငရတ ျမငကြငးကၾကညရႈခစားေနခနမာပ မနစသးဆယေကာအခနက ကနလ႔ မတတကန သြားၿပး ပတာအေလဆပသ ႔ ေရာကရသြားပါၿပ။

ပတာအေလဆပတြင ဆကေရာကေဆာငရေပမ ထငဖ႔ ခတနးေတြေတာမရေသး။ ခရးသည ေတြက ကယပစၥညး ကယေရြးယဖ႔ ဆကေရာက ေဆာငရ႕ အျပငဘကမာ ထငသထင ရပသရပ ကာ ကယအဆငေျပသလ ေစာငေနရတအျဖစက တခါတေလ နာရဝကေလာကၾကာ တတပါတယ။

အခနက မြနးလြႏစနာရထးခါနး၊ ေရႊျမနမာေလေၾကာငးလငး check-in ေကာငတာသ ႔ ကြနေနာတ ႔သးေယာက ဦးတညေလာကလမးလာေနခန၊ လြနခတေျခာကႏစက ပတာအသ႔ ပထမဆးအႀကမ အတသြားခ ဖးတဆရာန႔ တကတကဆငဆင ဆမၾကပါတယ။ ျမစႀကးနားေလဆပရ႕ ထြကခြာေဆာငထဝငလကတာန႔ ခရးသညေတြက ခငးကငးထားတ ထငခတနးေတြမာ ျပညသေလာကရ ေနပါတယ။ အဒခရးသညေတြထမာ တစဦးခငးသြားသန႔

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 65

အပစလကလညပတတ နငငျခားသား ခရးသြားဧညသည ေတြလညး ပါဝငေနပါတယ။

လြနခတေျခာကႏစတြင ျမစႀကးနားေလဆပဟာ အခလ မဟတ ထြကခြာေဆာင၊ ဆကေရာက ေဆာငဆလ႔ မညကာမတမသာရခပါတယ။ ေလဆပထြကခြာေဆာငတြင တစနာရေလာက ထငေစာငေနတအခနတြငးမာ ေလယာဥ သးစင ဆကေရာကခရာ သးႀကမေျမာက ေလယာဥဟာ ကြနေနာတ႔ သးေယာကစးရမယ ေလယာဥ ျဖစပါတယ။

ႏဝငဘာလျဖစတအေလာက ဧရာဝတျမစ ေၾကာငး တစေလာကရ ေတာငကနးေတာငတနး ျပာေတြမာ ေငြေရာငဝငးေနတ ေတာငယာ စပါးခငးေတြန႔ လယယာ စပါးစကခငးေတြက အေပၚျမငကြငးကေန ဟတစကြက ဒတစကြက လမးျမငရတ ျမငကြငးကၾကညရႈခစားေနခနမာပ မနစသးဆယေကာအခနက ကနလ႔ မတတကန သြားၿပး ပတာအေလဆပသ ႔ ေရာကရသြားပါၿပ။

ပတာအေလဆပတြင ဆကေရာကေဆာငရေပမ ထငဖ႔ ခတနးေတြေတာမရေသး။ ခရးသည ေတြက ကယပစၥညး ကယေရြးယဖ႔ ဆကေရာက ေဆာငရ႕ အျပငဘကမာ ထငသထင ရပသရပ ကာ ကယအဆငေျပသလ ေစာငေနရတအျဖစက တခါတေလ နာရဝကေလာကၾကာ တတပါတယ။

ခရးသညတခ႕က ပတာအေရာကၿပ ျဖစေၾကာငး မသားစအသမတေဆြေတြက ဖနးဆက အေၾကာငးၾကား ေနၾကသလ၊ တခ႕က face book ပြတေနၾကပါတယ။ ေလဆပဝငးထ မာလညး Taxi ကဒျပားမတပဆငထားတ အငားကားေတြန႔ အမစးကားေတြ တနးစထး ရပထားတာက ေတြ႔ရပါတယ။ ကြနေနာ ပထမဆးပတာအ ေရာကခခန (၂၀၁၃)တြင ေလဆပတြင သးဘးကားန႔ ဆငကယကသာ ေတြ႔ခရပါတယ။ face book မေျပာန႔ ဖနး ေျပာနငဖ႔ေတာငအနငနင။ ဆကသြယေျပာဆ နငတ CDMA ဖနးလငး တစမးကလညး လတငးအလြယတက သးစြနငတအရာမဟတခ။

မတမပါေသးတယ။ ၂၀၁၄ ခႏစတနးက လပေဖာကငဖက သတငးေထာကတစဦးန႔ ကြနေနာ မခမးေဘာၿမ႕ကေန ပတာအ အျပနလမး ဂဗလရြာအေရာကမာ ဆငကယဘး ေပါကသြားလ႔ ရြာထမာဆငကယဘးဖာတ ဆင ရမရေမးျမနးၾကညဖ႔ လမးေဘးနားက အမတစအမထ ဝငလကတယ။ ဆငကယဖာဖ႔ လညးအဆငမေျပ၊ ဆညးဆာခနေကာလ႔ ေမာငစျပလာတအတြက သးဘးအငားလက တသရရင ငားေပးဖ႔ အကအညေတာငးေတာ အမရငက ဧညခနးကေန ခကခငးထြကသြားၿပး အျပငဘကမာ ရဝမစကားအျပနအလန ေျပာဆေနသၾကားေနရတယ။ ခဏေလး အတြငးမာပ ကြနေနာတ႔ႏစေယာက ထငေနတ

66 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

အမေရ႕မာ သးဘးတစစး ထးရပလကသ ၾကားရတာန႔ ထြကၾကညလကေတာ၊ ကြနေနာတ႔ ႏစေယာကက ပတာအလကပ႔ေပးမယ သးဘး ျဖစေနတယ။ ရြာကျပန႔ၿပးကယေတာ သးဘးလကေခၚတာျမနလကတာလ ႔ စဥးစား ေနခနမာပ သတ႔ရ႕လကထမာ စကားေျပာစက ကငထားတာေတြ႔ရမ၊ ရြာမာသတ႔အခငးခငး စကားေျပာစကန႔ ဆကသြယေနၾကတာက သလကရပါတယ။ အခေတာ ဒရြာလညး စကားေျပာစကသးစရာမလေတာပ မဘငဖနးေတြကယစကငေနၾကပါၿပ။

ပတာအဟာ သးျခားကမၻာတစခလပလ ႔ သငယခငးတစေယာက ေျပာျပဖးပါတယ။ အဒအခနက ပတာအဟာ ေဒသတြငးတစရြာန႔ တစရြာ ဆကသြယထားတ လမးေတြလညး သြားရလာရခကခတအတြက တစရြာန႔တစရြာ

ကးလးဆကဆေရးေတာင ခကခခတ ေဒသျဖစပါတယ။ ျမစႀကးနားန႔ ဆကသြယ ထားတ ကားလမးကလညး ကမၻာေကာ ဗြကတနးလ ႔ ကနတငကားသမားေတြရ႕ တငစားျခငးခရတအထ ဆးရြားခတေနရာေတြ ေပါမားခပါတယ။ ၂၀၁၆ခႏစ ႏစကနအထ အဒဗြကတနးေတြဟာ ရေနဆျဖစခပါတယ။ အခေတာ ျမစႀကးနားန ႔ ပတာအၾကား ပမနေျပးဆြေနတ လစးကားေတြလညး ရေနပါၿပ။ ဒါေပမ အခလကားလငးေျပးဆြေနတာ ၂ႏစမျပညေသးဘးထငပါတယ။

အရငက ကားလမးေပၚမာ ကားဆလ႔တပမေတာ တပရငးက ကားေတြကပ ေတြ႔ျမငရေလရတ ပတာအၿမ႕မာ အခဆရင အမစးကားေတြ ရပကြကလမးတငးလလမာ ျမငေတြ႔ေနရပါၿပ။ ကားေတြမားလာတာန႔အမ ေဆာကလပေနဆ

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 67

စကသးဆဆငေတြန ႔ ေဆာကလပၿပးလ ႔ ေရာငးေနတဆငေတြက ႀကၾကားႀကၾကား ေတြ႔ခရပါတယ။ ေလေၾကာငးလငး၊ ဆကသြယ ေရး ဖနးလငးန ႔ ကားလမးေတြ တးတက ေကာငးမြနလာတာန႔အမ ျပညတြငးျပညပက လာေရာကလညပတတ ခရးသြားဧညသည ေတြလညး အရငထကစာရင တးမားလာသလ၊ တညးေနၾကျဖစတ တညးခခနးကလညး တးခ႕ေဆာကလပေနတာက သထထားမ ပါတယ။ ပတာအေရာကတ ဧညသညေတြ အတြက စားေသာကဆငဆလ႔ ထဝမရာဇန႔ ခမးဆြတကသာရခရာ၊ အခေတာ ေရြးခယစရာ အျခားစားေသာကဆငေတြလညး တစစတစစ တးပြားလာတာက သတထားမပါတယ။

အခတစေလာ ျမစႀကးနား ဧရာရပရငရမာ ရတငျပသေနတ ထာဝရေႏာငႀကး (Now

& Ever)ရပရငဇာတကားေၾကာင လေတြ ပသလာတ Malihka Lodge န႔ နးနးေလးမာ ရၿပး ေဟာငးႏြမးစျပလာတ မနလာခဒးႀကး တတားက ျပျပငေနသလ ႀကးတတားေပၚ မာလညး လပစမးစးေနတ သဘာဝေတာေတာင ေတြန႔ ၾကညလငသန႔ရငးေနတ မနလာေခာငးက ၾကညရႈခစားကာ အမတတရဓါတပရကေနၾက တ ခရးသြားဧညသညေတြက ေတြ႔ခရပါတယ။ လြနခတအခနက ဒႀကးတတားဟာ ပတာအန႔ ျမစႀကးနား ကားလမးအတြက အေရးႀကးတ ႀကးတတားျဖစခသလ ပတာအေရာကရင မသြားမျဖစ သြားလညရတ လညပတစရာ ေနရာတစေနရာလညး ျဖစပါတယ။ ၂၀၁၃ ခႏစမာ ေရာကခတနးက အတသြားခတ ဆရာန႔ကြနေနာတ႔ ဒႀကးတတားမာ လာေရာက လညပတခန တတားရ႕ဟဘကဒဘက တတားထပမာ တပမေတာသားေတြ လၿခေရး

68 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

စစေဆးေရးဂတ ထငထားပါတယ။ ကြနေနာတ႔ တတားက အမတတရဓါတပရကၾကတအခန ဂတထငေနတ တပမေတာသားက “ဟဘာ ျဖစလ ႔ ဓါတပရကတာလ”လ ႔ လမးေအာ လကေတာ ဆရာက ခငဗားကလညး ရကမယ ဆၿပး ကငမရာလညျပခတာက သတရမပါတယ။ အခေတာ ဂတတလညးမရ၊ ဘယသမလညး မစစေဆးေတာ ႀကးတတား လညး သြားလာေရး အတြက မဟတေတာပ၊ ခရးသြားမားက ဆြေဆာငေနတေနရာအျဖစသာ ျဖစသြားပါၿပ။ မနလာရးဒးႀကးတတားရ႕ ေအာကနားမာေတာ ကြနကရစတတားအသစ ေဆာကလပၿပး စးထားတာက ေတြ႔ခရပါတယ။

ၾကကတြနသၾကားရတၿမ႕။

ေျမာကဘကစြနးဆးၿမ႕ျဖစတ ေနာငမြနၿမ႕သ႔ ဆကသြားရမာျဖစလ႔ အျဖေရာင NOAHကားရ႕ ေနာကခနးမာ အထပအပးေတြတငလကၿပး သးေယာကသား ကားေပၚတကထငလက ၾကတယ။ ကြနေနာအတြက ေနာငမြနးခရးစဥ လညး ဒတစေခါကဟာ ပထမဆးအႀကမ မဟတေတာ ေျပာငးလမႈအခ႕က ေတြ႔ခရ ပါတယ။

ေနာငမြနးသြားရင မခမးေဘာၿမ႕အထြကက နာမညေကာေကာကနဂါးဟာ လမးန႔အနးနား

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 69

မာပျဖစေနလ ႔ မေရာကဖးတ သငယခငး ႏစေယာကန႔ အတ လမးႀကဝငၾကည ျဖစပါတယ။ လာေရာကလညပတတ အျခား ခရးသြားဧသညတခ႕လညး ေကာကနဂါး ကေနာကခထားၿပး ဓါတပရကေနၾကတာက ေတြ႔ခရတယ။ ကြနေနာသငယခငး ႏစ ေယာကက ဓါတပရကေပးေနခနမာ “နဂသဘာဝအတငးထားရင ပေကာငးမာပ”လ႔ ခရးသြားဧညသညတစေယာက ေကာကနဂါးရ႕ ဦးေခါငးန႔ေကာကနး ပေျပာငးျပလပထားတာက ဘဝငမကတးတး ေျပာလကတအသက ၾကား လကရပါတယ။

ေနာငမြနးလမးတစေလာကက ေခာငးကး ႀကးတတားေတြဟာ ကြနကရစတတားေတြန႔ အစားထးေဆာကလပထားတာက ေတြ႔ခရတယ။ တခ႕ႀကးတတားေတြက အသးမျပေတာေပမ ရေနဆျဖစပါတယ။ ၂၀၁၆ ခႏစ ေနာငမြနးက ပထမသြားခခနမာ ကားသြားလ႔မရေသးလ႔ ကြနေနာတ ႔ ဆငကယန႔ ခကခကခခ သြားခရပါတယ။

ကဆနေခာငးန႔ Kyet(ကက)ေခာငးဆတ ေခာငးဆေနရာဟာ ေနာငမြနးသြားရင ခရးတစေထာကမာ မဝငမျဖစဝငၾကညရတ ရငသတရႈေမာလပတ ေနရာတစေနရာ ျဖစပါတယ။ ကဆနေခာငးဟာ စမးစလပတ ေတာငျပာတနးေတြၾကားမာ တညၿငမေအး

ခမးစြာ ညငညငသာသာ စးဆငးေနပါတယ။ ေခာငးရ႕တညၿငမညငသာမႈန ႔ ၾကညလင သန႔ရငးမႈေၾကာင ေခာငးေရမကႏာျပင ဟာလညး ဖနသားတစခပလ ၾကညလင ေနပါတယ။ ေျပာမယဆရင ကဆနေခာငးဟာ ေနာငမြနးသြားတ ခရးသညေတြရ႕စတက လနးဆနးေပာျမးေစလ ႔ မေရာကခင ကတညးက ဧညသညေတြက ဧညဝတျပေနၿပး ေနာငမြနးၿမ႕က မေရာကေရာကေအာင ဆြေခၚေနတ ႀကးေလးတစမငလ ျဖစေန ပါတယ။

ေနာငမြနးေရာကေတာ ေဒသခတငးရငးသား ေတြရ႕ စကားေျပာသက ကဆနေခာငးလပ ညငသာလၿပး သတ႔ရ႕မကႏာသြငျပင အသား အရည ေတြကလညး ကဆနေခာငးလပ ေျပျပစၾကညလငလပါတယ။ အခခနထေတာ ေနာငမြနးၿမ႕ရ႕ သဘာဝအလေတြဟာ ဘာမလမးခယျပျပငထားျခငးမရတ မနးမေခာ တစေယာကရ႕ ေမြးရာပါအလလပ လပေနဆလ႔ ခစားရပါတယ။ လမးမာ ကားသမားက သ ေသာကၿပးတ ေသာကေရသန႔ဗးတငးက ကားျပတငးေပါကကေန ပစခေနတာက ျမငရ ေတာ သဘာဝအလေတြက ဖကဆးေစမယ အမႈကလ ႔ ေတြးမၿပး၊ အမႈကစနစ တက မစြန႔ပစတတတ ကြနေနာတ႔နငငသားေတြရ႕ အျပအမအကငဆးအတြက ဘယသ႔က အျပစတငရမနးမသ ခစားမပါတယ။

70 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ေနာငမြနးၿမ႕မေဈးလ႔ ဆငဘတတငထားေပမ ေဈးထဝငၾကညေတာ ႏြမးလလကနေျခာကဆငးခနးတခ႕န႔ မညကမတေတာငမရတ ကနစမးတနးမာ လေလးငါးေယာက ကနးစမး ဝယေနၾကပါတယ။ ကနစမးတနးရ႕ ေဘးနားမာ ေတာ မန ႔လးေၾကာတစမးသာရနငတ အေၾကာဆငတစဆငရပါတယ။ ဆဆညးရာဟာ ေနာငမြနးရ႕ တစခတညးေသာ လကဖက ရညဆငျဖစပါတယ။ ဒဆငက အၾကာေကြးလညး သ႔အရပန႔သ႔ေဒသအလကေတာ စားေကာငး တယလ႔ ေျပာရမယထငပါတယ။ ေဒသခေတြ ေျပာျပတာက သတ ႔က ဟငးသးဟငးရြက ဝယစားစရာမလ၊ သတ႔ရ႕လကတစကမးမာရတ ေတာေတာငႀကးေတြက သတ ႔အတြက ဆပါမားကကျဖစတယတ။ ကဆနေခာငး ကလညး ေဒသခေတြစားဖ႔အတြက ငါးကအလ အေလာက ေပးစြမးနငဆ။ တခါတေလ သားငါးေရာငးခငရငေတာင ေဈးမာသြား ေရာငးစရာမလ ရပကြကထမာ၊ လယယာ လပငနးဝငခနဆရင လယယာထမာ လညပတ ေရာငးလကရန႔ ကနသြားတယတ။ အစးရဝန ထမးေတြကလြရင ရဝမလမးခရစယာနေတြ အမားဆးေနထငတၿမ႕ျဖစလ႔ တနဂၤေႏြေန႔ဆရင ဆငခနးေတြအကနပတေနတယ။ ဒအခကက ပတာအေဈးန႔ ေနာငမြနၿမ႕ရ႕ တညေနတအခက ျဖစေနပါတယ။

လပစစမးတစည သးနာရသာလငးတၿမ႕မာ တခါတရလမးမေပၚကထြကလာတ ျဗးျဗးၿဗၿဗ ဆငကယအပေဇာသကလြရင ေတာငျပာတနး ေတြကာရထားတ ေနာငမြနးၿမ႕ဟာ တတဆတ ေနတာမားပါတယ။ မနကအာရဏဦး အခနမာေတာ ရပကြကတငးက ၾကကတြနသ ေတြန႔ ေဆာငးရာသရ႕ ေလေျပစမစမေလးေတြက အလညအပတေရာကေနသတစေယာကက လြမးသလလ ေဆြးသလလ ခစားေစပါတယ။

ေရႊလကေကာကပျဖစပါေစ။

ပတာအန႔ ေနာငမြနးၿမ႕မာ လမးပနးဆက သြယေရးတခ႕ တးတကလာေပမ ေဒသခ တငးရငးသားေတြရ႕ လမႈဘဝေတြ သသသာသာ တးတကလာတယလ ႔ ေျပာသဆသေတြ မၾကားခရ၊ စးရမးပပနသတခ႕ကေတာ ၾကားခရပါတယ။ ပတာအန႔ေနာငမြနးေဒသ ဟာ ျပညတြငးျပညပက ခရးသြားျပညသေတြ အတြက လညပတစရာေကာငးတ ေဒသဆတာ ျငငးစရာမရ။ ဒါေပမ လညပတသတငးက ဆြေဆာငမႈအျပည ေပးစြမးနငတ သဘာဝအလ တရားေတြကေတာ အတတနငဆး စနစတက ထနးသမးထားနငမ တခနက ေဝးလေခါငဖား ျဖစလ ႔ လသအေရာကအေပါက နညးတ ေဒသဟာ တစခနခနမာ ခရးသြားဧညသညေတြ ပလပေနတေနရာ ျဖစသြားနငပါတယ။ အဒလ

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 71

ျဖစသြားရင ေဝးလေခါငဖားတ ျပညေထာငစ ျမနမာနငင ေျမာကဘကစြနးက ေနာငမြနးၿမ႕ မဟတေတာပ တနငငလးကအကးျပနငတ ေျမာကဘကစြနးက မးခးမထြကတ စကရ အျဖစေျပာငးလ သြားနငတယလ႔ ယၾကည ပါတယ။

ဒလျဖစဖ႔အတြက အစဥတဆက အတည တက ေနထငလာခတ ေဒသခ တငးရငးသား ေတြက ဥပကၡာျပလ႔မရ။ သတ႔ရရေနတ သဘာဝအလေတြန႔ ခရးသြားလပငနးမာ သတ ႔ရ႕လမႈစးပြားေရးအတြက စးရမပပနမႈ မရပ၊ လကရရရေနတ သဘာဝအလေတြက တနးဖးျမငအသးခတတတ အသပညာ ေတြန႔ သတ႔ကယတင ပါဝငလပကငစားေသာကတတလာေအာင၊ ေရရည အကးကေမာကးတ တးတကဖြ႔ၿဖးေရးက လပေဆာငနငမ ေအးခမးၾကညလငတ ကဆနေခာငးန႔ လြမးဆြတဖြယ ေကာငးတ ေတာငျပာတနးက တငးရငးသား လမးေတြဟာ စတေအး လက ေအးန႔ အပစကနင မယထငပါတယ။ သဘာဝ တရားေတြက ထနးသမးၿပး နငငဝငေငြ ရာေဖြျခငးကလညး သယဇာတက ေရာငးစား ျခငးတမးလ႔ ထငပါတယ။ ဒါေပမ ဒါဟာသဘာဝ ေတာေတာငေတြက ဖကဆးၿပး ထတေရာငးရတ သဘာဝသယဇာတ ေရာငးစားနညးန႔ေတာ ဆန႔ကငဘကျဖစ ပါတယ။ ဒေရေျမသဘာဝ ေတာေတာငေတြက ထနးသမးေရး န႔ပတသကလ႔ ေဒသခတစဦး ေျပာတ စကားက ကြနေနာနားမာ ၾကားေယာင ေနပါတယ။

“ေရႊလကေကာကေပးတယလ႔ထငေနတာ၊ လကထပႀကး ျဖစေနတယဆတ ဟာမးျဖစမာစးလ႔”

72 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

အခနက ညဆယတစနာရအတ ဧညခနး TV ေရ႕သားအဖ ႏစေယာကထငေနၾကသည။ ႏစေယာကစလး မကႏာမေကာငး တစေယာက န႔တစေယာကစကားမေျပာ။ သားျဖစသက ဘယကျပနလာမနးမသ အရကန႔ေဆးလပန႔ ေတြန ႔။ ခဏၾကာေတာ အေဖျဖစသက သကျပငးတစခက မႈတၿပး ေလသေအးေအးန႔ “ဒမာ ငါသား လသားတစေယာကအေနန႔ စားဖ႔ေသာကဖ႔ပ အသကရငေနတယဆရငေတာ ႏြားတစေကာင ေခြးတစေကာငန႔ ဘာမကြာျခား တာ မဟတဘး။ ဘဝက ဘာရည႐ြယခကမမရ ျဖစသလေန၊ ေနသလျဖစ၊ ပစန႔ျဖတသနးေနရင မငးဟာ သကရသတဝါတစမးသာျဖစတယ။ လဟတ ခငမလညးဟတမယ”ဆၿပး ေျပာလက တယ။

ဦးေနာလာက ဘြ႕တစလးရၿပး ဘာအလပ အကငမရ အပလကစားလက ေလာကလည လကန႔ အႏပညာရငေယာငေယာင ႏငငေရး သမားေယာငေယာင လပေနေသာ သ႔သား ထြယေအာငက ဆးမေနျခငးျဖစသည။ သားက ဘာမျပနမေျပာ အေဖစကားေျပာေနတာက ဂ႐စကဟနလညးမျပ TV channel တစခၿပး တစခေျပာငးလက အသျမငလက နမလကန႔ ဟာ..ဘးေတာ ေစာငးေညႇာ တယဆတအထာမး လပေနတယ။ ဦးေနာလာ က “သားဘာျဖစခင တာလ” ဆၿပး ေဒါသသ နညးနညးပါေအာင ေအာေမးလကတယ။ သားက အေဖကမၾကညပ

အသကအ႐ြယရလာၿပဆရင ဆငးရခမးသာမေ႐ြး လ႔အဖြ႕အစညးမာဝငဆန႔ဖ ႔ ပညာတတဖ ႔ ဂဏရဖ ႔ အလပေကာငးေကာငးရဖ႔ စသညရည႐ြယခကမးစျဖင ငယငယကတညးက ေငြကနခ၊ အခနကနခ၊ လပငပနးခၿပး ေကာငးသြားၾကတယ။ တစႏစမက ဆယႏစေကာ ေကာငးမာအခနျဖနးလကတယ။ တစကယတမး ေကာငးၿပးသြားလ႔ ဘြ႕ရခနမာ ပညာတတၿပလ႔ေျပာဖ႔ ခကတယ၊ ရကတယ၊ မေျပာရဘး။ ဘာဂဏမလညးမရဘး။ ရထားတဘြ႕န႔ အလပေလာကဖ႔လညး အဆငမေျပေတာ သငတနးေတြလကတကရျပနတယ။ ဒလန႔ ဘယမာမ သးစားလမရတ “ပညာတတဘြ႕ရ” ျဖစလ ႔လာတယ။ မမကယက အားမရဘး။ ဘာေတြတတေျမာကထားမနးမသတ ပညာတတႀကးေတြေပါ။

အရညကက ပညာေရး

ထက႐နး

2 January 2020

မဘတငးက မမသားသမးေတြက ေကာငး ေကာငးေကာငးမာ ထားခငတယ။ ဒါေပမ ဘယေကာငးကေကာငးၿပး ဘယေကာငးက မေကာငးမနးလညး မသရျပနဘး။ ၾကညလက ေတာ ထးထးျခားျခားပေကာငးတ ေကာငးဆတာ မရသလပ။ အားလးက အတတေတြ။ မတတာ ဆလ႔ ေကာငးစရတဘရတယ။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 73

အခနက ညဆယတစနာရအတ ဧညခနး TV ေရ႕သားအဖ ႏစေယာကထငေနၾကသည။ ႏစေယာကစလး မကႏာမေကာငး တစေယာက န႔တစေယာကစကားမေျပာ။ သားျဖစသက ဘယကျပနလာမနးမသ အရကန႔ေဆးလပန႔ ေတြန ႔။ ခဏၾကာေတာ အေဖျဖစသက သကျပငးတစခက မႈတၿပး ေလသေအးေအးန႔ “ဒမာ ငါသား လသားတစေယာကအေနန႔ စားဖ႔ေသာကဖ႔ပ အသကရငေနတယဆရငေတာ ႏြားတစေကာင ေခြးတစေကာငန႔ ဘာမကြာျခား တာ မဟတဘး။ ဘဝက ဘာရည႐ြယခကမမရ ျဖစသလေန၊ ေနသလျဖစ၊ ပစန႔ျဖတသနးေနရင မငးဟာ သကရသတဝါတစမးသာျဖစတယ။ လဟတ ခငမလညးဟတမယ”ဆၿပး ေျပာလက တယ။

ဦးေနာလာက ဘြ႕တစလးရၿပး ဘာအလပ အကငမရ အပလကစားလက ေလာကလည လကန႔ အႏပညာရငေယာငေယာင ႏငငေရး သမားေယာငေယာင လပေနေသာ သ႔သား ထြယေအာငက ဆးမေနျခငးျဖစသည။ သားက ဘာမျပနမေျပာ အေဖစကားေျပာေနတာက ဂ႐စကဟနလညးမျပ TV channel တစခၿပး တစခေျပာငးလက အသျမငလက နမလကန႔ ဟာ..ဘးေတာ ေစာငးေညႇာ တယဆတအထာမး လပေနတယ။ ဦးေနာလာ က “သားဘာျဖစခင တာလ” ဆၿပး ေဒါသသ နညးနညးပါေအာင ေအာေမးလကတယ။ သားက အေဖကမၾကညပ

မသဘးလ႔ ျပနေျဖ တယ။အစကတညးက ဘာျဖစခငမနးမသပ ေကာငး တကလာတာဆေတာ ေကာငးၿပး သြားခန မာလညး ဘာလပရမနးမသဘး။ ဆယႏစေကာ ေကာငးသားဘ လပေနခ တာေၾကာင ဘာ အလပမ လကေၾကာတငးေအာင မလပတတ ျပနဘး။ ေယာငလညလညန႔ ဘဝရညးမနး ခကဆတာလညးမရ၊ ဘာျဖစခင မနးလညး မသ၊ ဘယကသြားေနမနး လညးမသ၊ ဘာမမသတ လျဖစလ႔လာတယ။ ဘာျဖစခငမနး မသေတာ ဘာလပရမယမနးလညးမသ၊ ဘာလပရမနးမသလ႔ ဘာမမလပဘေနတယ။ ဘာမမလပတ လတစေယာကရ႕ဘဝမာ ဘာမျဖစလာစရာမရဘး။ ဒလန႔ ၿမ႕၊ ႐ြာေတြမာ ေယာငလညလညျဖစေနတ လငယေတြက ဘဝပငလယကမးစပမာ အမကေတြအျဖစန႔ ပလ႔လာတယ။

အတနးန႔အသကသာႀကးလာတယ၊ အသပညာ အသတရားေတြက မႀကအဆငမာ ကနေနခ တယ။ ေလာက ဇာတခေပၚ ခနတကလကမ ကယကယက ဘာမမသမနး မတတမနး ပ၍ေပၚလြငလ ႔လာတယ။ လေတာတးဖ ႔ အရညအခငးမရေတာ သစေတာထ ေရာကသြား တလေတြလညး မနညးဘး။ ေကာငးမာအလ လေနရငး တတေျမာကလာတ ပညာတစခက အခငးခငးႏႈငးယဥျခငး ျဖစတယ။ သမားန႔ ႏႈငးၿပး ကယကယက အထငေသးတလ၊

74 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ယၾကညမႈအားနညးတလေတြ မားလာတယ။ မမထကသာသက ဇြတအထငႀကး အတငး ဝငေရာ ကပဖားယကဖား လပတတသြားတယ။ မမထကညသမားက အထငေသး တတလာ တယ။

တစဖကမာ ႐ပပငးဆငရာ ဖြ႕ၿဖးမႈက အဓက ထားလာၾကတေခတျဖစတယ။ လေတြရ႕ ပညာတတႏႈနးကလညး ေကာငးအေရအတြက ေကာငးအေဆာကအဦး စာသငခနးအျပင အဆငေတြန႔ ဘြ႕ရအေရအတြက ေတြေပၚ မတညၿပး တငးတာေနၾကတယ။ ဥပမာ ေဆး ႐ ဘ ယေ လာ ကေ ဆာ က ထား ထား လေတြက ေနမေကာငးျဖစေနရင အတာက ကနးမာေရး ဆး႐ြားတာ ျဖစတယ။ ဒလဘ ေကာငးအေရအတြက အေဆာကအဦး ဘယေလာက မားမား၊ ဘြ႕ရဦးေရ ဘယေလာက မားမား၊ ဘြ႕သာရၿပး ဘြ႕ရတစေယာကမာ ရသငတ အေတြးအေခၚ၊ အယအဆ အသအျမငရတလေတြနညးေနသ၍ေတာ ဘယလမ ပညာေရးဖြ႕ၿဖး တးတကမႈရၿပလ႔ မဆႏငဘး။

အခေခတေကာငးေတြက ေတာၿပး႐ငးတ ေကာငးသေကာငးသားေတြက ေမြးထတ ေပးေနတယ။ ကေလးတစေယာက သငခနးစာ က ၾကညလကေတာ ဘာသာေရးအဆးအမေတြ မပါသေလာကျဖစေနတာေတြ႕ရတယ။ ေကာငး

ၿပးသြားခနမာ ကေလးေတြက လေတာျဖစလာ ေပမ လေကာငးေတာ ျဖစမလာၾကဘး။ လတစေယာကက မးပေအာင ေတာေနပါေစ လေကာငးမဟတရင ေၾကာကဖ႔ေကာငးတယ။ ဘယသေတြပ နာၾကငပါေစ ခစားရပါေစ သတ ႔လခငတာရဖ ႔ ဘာမဆလပရတယ။ မေကာငးတလတစေယာကက လ႔အဖြ႕အစညး မာ ဘယသမေနရာေပးဖ႔ မေပးရဘး။ လက မေတာရငေတာင ေကာငးေနရင သ႔ကသးစား လ႔ရတ ေနရာရတယ။ လေတာလေကာငးေတြ ရားပါးလ႔လာတယ။

ေကာငးသေကာငးသားေတြဆတာ ဆရာ၊ ဆရာမေတြရ႕ ပရပအရပေတြျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ကေလးေတြရ႕ ေတာျခငး၊ ညျခငး၊ ဆးျခငး၊ ေကာငးျခငး၊ ဖငးျခငး၊ ပငးျခငး အားလးက သတ႔က သငၾကားေပးတ ဆရာ၊ ဆရာမေတြန႔ ဆကႏြယေနမယဆတာ ျငငးလ႔ မရတအခကျဖစတယ။ ေကာငးသားေတြ သးစားမရျဖစလာျခငးဟာ သငၾကားပ႔ခသ ေတြမာလညး အားနညးခကေပါငးမားစြာရေနေၾကာငးက ထငဟပျပသျခငးျဖစတယ။ ဥပမာ အဂၤလပစာသငတ ဆရာမတစေယာကက မမကယတင အဂၤလပစကားမေျပာႏငတာ၊ အေျခခအဂၤလပသဒၵါမရတာေတြရတယ။

ပညာရာရတာ ေပာစရာမေကာငးဘး။ ကေလး ေတြ ေကာငးမာမေပာဘး။ အမ၊ ေကာငး၊

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 75

ကရင၊ ညဂက စသည သတရာထမာ လည ပတေနရတယ။ စာေတာသမားကသာ ေျမာက စား ဦးစားေပးတ ဆရာဆရာမေတြေၾကာင လမႈဆကဆေရး၊ အားကစား၊ အႏပညာ၊ လကမႈပညာ စသညတစျခားျခားေသာ နယပယမာ ထးခြၽနေသာကေလးေတြက အဖကသပမလပခရဘး။ ရလဒအေနန ဒလေကာငးသ ေကာငးသားေတြက ေကာငး ေျပးတတလာတယ။ ေကာငးေျပးျခငးန ႔ ဆကႏြယေနေသာ ဂမးကစားျခငး အရကေသ စာေသာကစားျခငး၊ မးယစေဆးဝါးသးစြျခငးမားႏင တစျခားမေကာငးေသာအရာမားစြာန႔ အကြၽမးတစဝငျဖစလာၾကတယ။ တစခ႕က ငယငယ႐ြယ႐ြယန႔ ေကာငးထြကလကရတအထျဖစလာတယ။

မဆငးအနက စတတနးေကာငးသ တစ ေယာကျဖစတယ။ တစျခားအတနးေဖာေတြန႔ႏႈငးယဥရင လကေသးေသးညႇပညႇပေလး။ အတနးစာန႔ပတသကၿပး ညတအဖြ႕မာ လညးမဟတ ေတာတအဖြ႕မာလညးမပါ အသငအသငျဖစတယ။ ဒါေပမ ေကာငးေပါငးစ အားကစားၿပငပြကငးပေတာ မတာတစေထာင အေျပးၿပငပြမာ ၿပငဖကအားလးက ပကပက စကစက ေနာကေကာကခၿပး အႏငယျပ လကတယ။ ၿမ႕နယကယစားျပၿပး ျပညနယ အဆငထ တကၿပငခတယ။ ဒလစြမးေဆာင မႈေတြ ထးခြၽနမႈေတြအတြက သမရခတာ

ဆတဆပအနညးငယန႔ လကခပသတစခ႕ အျပင...။

ၿပငပြမာ စတေရာကေနတာေၾကာင စတနစထား တာေၾကာင ကေလးကစာဖကမာ အာ႐မစက ႏငဘး ျဖစသြားတယ။ စာေမးပြေျဖေတာ ႏစဘာသာပေအာငတယ။ ဒလျဖစေတာ သကရကၿပး ေကာငးမသြားဘ အမမာ ေနေနတယ။ မနညးဝငးေျပာ ဝငးေခာမ ေကာငးျပနသြားရတယ။ တစျခားကစၥေတြမာ ဘယေလာကထးခြၽနေနပါေစ စာညရင ရကဖ႔ ေကာငးတယဆတအေတြးေတြက ကေလးေတြ ၾကားမာ ပ႕န႔ေနတ ေၾကာကစရာ ကပေရာဂါ တစချဖစလ႔ေနတယ။ စာေတာရမယ စာေတာ ရမယ စာေတာမ မကႏာရမယ ဦးစားေပးခရမယ ဂဏရမယ ဆတ အဆပပါေသာ အေတြးေတြက ကေလးေပါငးမားစြာရ႕ တစျခားေသာပငကယ အစြမး အရညအခငးမားက ေအးခသြားေစတယ။

လပေဖာကငဖကတစေယာကက သ႔ကေလး တစေယာက မႀကၿပးၿပဆေတာ ဘယေကာငး ထားမလလ႔ ေမးျဖစတယ။ ဒကစၥန႔ပတတကၿပး စတဒကၡ ေတာေတာေရာကရေၾကာငးေျပာတယ။ အစးရေကာငးထားမယဆေတာ အလြတကက ပညာေရးကေၾကာကရတယ။ ပဂၢလကေကာငး ပ ႔ေတာ မတရား ေဈးႀကး ေနျပနတယ။ ေငြေၾကးကမတတႏင။ Myu Sha Jawng ေခၚ အသငးေတာအေျချပ ေကာငးေတြလညး

76 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

မယမယရရ အာမခခက ကမရျပန။ ကေလးက ဘယေကာငးပ႔ရ မနးေတာင မသေတာဘးလ႔ စတပကလကပက ၿငးျပတယ။

မဘတငးက မမသားသမးေတြက ေကာငး ေကာငးေကာငးမာ ထားခငတယ။ ဒါေပမ ဘယေကာငးကေကာငးၿပး ဘယေကာငးက မေကာငးမနးလညး မသရျပနဘး။ ၾကညလက ေတာ ထးထးျခားျခားပေကာငးတ ေကာငးဆတာ မရသလပ။ အားလးက အတတေတြ။ မတတာ ဆလ ႔ ေကာငးစရတဘရတယ။ တစခ႕ မဘေတြက ေဈးႀကးရင ေကာငးေကာငးလ႔ ထငၾကတယ။ ေဈးႀကးၿပး ညေနတေကာငးေတြ ကလညး အမားႀကးပါ။ ေနာကဆး ရငးရငးန႔ ဘြငဘြင ေျပာရမယဆရင ေကာငးဆတာ ကေလးေတြ အမေထာငျပခနမတနေသးလ႔ အခနသြားျဖနးတ ေနရာတစခလျဖစေနတယ။ ဒလျဖစခငတငးျဖစေနတ ပညာေရးအေျခ အေနေတြေၾကာင မဘေတြအေနန႔ ကေလးေတြ ေကာငးတကဖ ႔ အ႐ြယေရာကလာရင ဘယေကာငး ထားရမလဆတာ စတအက ရတယ။

ဒေကာငးေတြသြားၿပး မမသားသမးေတြ ဘာမ တတလာမာ မဟတဘး ဆတာသတယ။ သလညးပ တစျခားေ႐ြးစရာမမရတအဆး ေကာငးတကရမညအ႐ြယဆ တစေကာငး ေကာငးက ပ႔ရျပနတယ။ အငမတန ႏေျမာစရာ

ေကာငးတာက ႏေျမာသငတာက ေကငးသား ဆတ ေခါငးစဥေအာကမာ အခနေတာေတာ ေပးလကရတယ။ ဘဝအတြက အေရးႀကးေသာ အျခားျခားေသာ အရာေပါငးေျမာကမားစြာက ေလလာဖ႔ ပကကြကသြားတတတယ။ မဘေတြ အေနန႔ မမသားသမးေတြက ေကာငးစာ၊ အတနးပညာသာမက ဘဝအတြက အေရးႀကး ေသာ လမႈဆကဆေရး၊ စးပြားေရး၊ ဘာသာေရး၊ ကနးမာေရး စတတစျခားတစျခားေသာအရာေတြမာလညး အားေပးဖ႔ သငေပးဖ႔ ႀကးစား သငတယလ႔ မတခကျပရငး နဂးခပပါရေစ။စစတမးရလဒအေပၚ ၿခငသးသပခက။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 77

78 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

NLD ပါတ ဦးေဆာငေသာ အစးရ၏ စမးေဆာငငမ အေပၚ ျပညနယျပညသမား ၏ သေဘာထား စစတမးရလဒ

Public Survey Report

NLD ပါတ ဦးေဆာငေသာ အစးရ၏စြမးေဆာငႏငမႈအေပၚ

ကခငျပညနယျပညသမား၏သေဘာထား စစတမးရလဒ

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 79

စစတမးေတြ႔ရခကရလဒအရ ျပညသလထသည NLDပါတဦးေဆာငေသာ လကရ (ကခင ျပညနယ)အစးရက ယရငအစးရထက ထငထင ရားရား သေဘာက ႏစသကမႈရေနၿပး လကရ အစးရသည ကခငျပညနယက ပ ၿပးတးတကလာေအာငလပေဆာငႏငခသညဟ ျပညသမားက သသသာသာ အမတေပးထား သည။ လကရအစးရလကထက၌လညး အစးရ႐းဝနထမးမားမ တရားမဝငေငြ ေတာငး ျခငးမား ရေနေသးေသာလညး ျပညသမားက လကရအစးရသည ယရငအစးရထက ပၿပးပြငလငးျမငသာမႈရသညဟ အမတေပးၾကသည။ အစးရ၏လပေဆာငခကမားမ လမးတတား ဆကသြယေရး စသည ျပညနယ၏ အေျခခဖြ႕ ၿဖးေရးက႑၊ ကနးမားေရးႏင ပညာေရး က႑မားက အေကာငအထညေဖာမႈ မားသည ျပညသမားမ အားရေကနပမႈ အရဆးက႑မား အျဖစ ေတြ႔ရရပါသည။ သ႔ေသာ တရားဥပေဒ စးမးေရး၊ မးယစေဆးဝါးတားဆးႏမႏငးေရးႏင စစေဘးေရာင ဒကၡသညအေရးမားအား ေဆာင႐ြကခကမားသည ျပညသမား၏ အားရေကနပမႈမရဆးက႑မားအျဖစ ေတြ႔ရရပါသည။

NLD ပါတ ဦးေဆာငေသာ အစးရ၏ စမးေဆာငငမ အေပၚ ျပညနယျပညသမား ၏ သေဘာထား စစတမးရလဒ

စစတမး၏ရည႐ြယခက။

ကခငျပညနယအစးရ၏ စြမးေဆာငရညအေပၚ ျပညသလထ၏ သေဘာထားအျမငမားသရႏငရန။

80 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

မားႏင မညသညရာခငႏႈနးအထ ေဖာေဆာငၿပး ေၾကာငးမသပါဟ ေျဖဆသမား၏ အေရအတြက မာ တညေနသည။

၃. လကရကခငျပညနယအစးရအဖြ႔၏ လပေဆာငခကမားထမ ျပညနယ၏အေျခခ အေဆာကအဦး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈလပငနးမား (လမး၊ တတား၊ ေရ၊ မး၊ ဆကသြယေရးကြနရက)၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရးက႑မားတြင အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈမားသည ေျဖဆသမား၏ အားရေကနပမႈ အရဆးက႑ မား ျဖစပါသည။

၄. တရားဥပေဒစးမးေရး၊ မးယစေဆး ဝါး တားဆးႏမႏငးေရးႏင စစေဘးဒကၡသည အေရးမားသည ေျဖဆသမားမ အစးရအေပၚ အားရေကနပမႈ မရဆးက႑မားျဖစၿပး တ႐တ သစသးငကေပာစကခငးကစၥက အားရ ေကနပမႈမရသည အေရအတြကလညး စတတအမားဆးအျဖစ ထငသာျမငသာ ရပါသည။

၅. လကရအစးရသကတမးအတြငးအစးရ ဌာနဆငရာ႐းဝနထမးမားမ တရားမဝငေငြ ေတာငးချခငးက ႀကခဖးသညဟ ေျဖဆသမား မာ အမားဆးျဖစၿပး မႀကဖးဟေျဖဆသဦးေရ ထက (၂၂)ဦးပေနပါသည။

စစတမးေတြ႔ရခကရလဒမား။

ပ (၁) လကရအစးရက ႏစသကမႈပ (၂) လကရအစးရမ ေ႐ြးေကာကပြကတ

ကဝတမာပ (၃) လကရကခငျပညနယအစးရအဖြ ႔၏

လပေဆာငခကပ (၄) တရားဥပေဒစးမးေရး၊ မးယစေဆး ဝါး

တားဆးႏမႏငးေရးႏင စစေဘးဒကၡသည အေရး

ပ (၅) လကရအစးရသကတမးအတြငးအစးရ ဌာနဆငရာ႐းဝနထမးမားမ တရားမဝငေငြ ေတာငးချခငး

ပ (၆) အရငသမၼတဦးသနးစနအစးရထက လကရအစးရ

ပ (၇) လကရအစးရက အရငအစးရထက ပၿပးသေဘာက

ပ (၈) လကရအစးရက အရငအစးရထက ကခငျပညနယက ပၿပးတးတကလာေအာင လပေဆာငျခငး

လကရအစးရသည ေ႐ြးေကာကပြ ကတကဝတ မားက ၅၀%နးပါး အေကာငအထညေဖာ ေဆာငႏငခ ၿပဟ ျပညသမားက အမတေပးၾက သညဟ သးသပႏငၿပး အစးရအေပၚႏစသကမႈ ေလာကလာေနသညအခကမား လညး ေတြ႔ရရပါသည။

ၿခငသးသပၾကညလင ျပညသလထသည လကရအစးရ၏စြမးေဆာငႏငမႈ အေပၚ အားရေကနပႏစသကမႈ ေလာလာသည အရပအႁမြကမားက သးသပေတြ႔ရရ ေသာလညး ယခငအစးရႏင ႏႈငးယဥလင လကရအစးရက ျပညသမားက ပမသေဘာက ႏစသကမႈသည ျမငမားေနဆ ျဖစပါသည။

၁. လကရအစးရက ႏစသကမႈေလာ လာဟ ေျဖဆသမားက ပမႏစသက လာဟ ေျဖဆသမားထက အနညးငယမားေနၿပး၊ အစးရအေပၚဘာခစားခကမမရဟ ေျဖဆသ မားက အမားဆးျဖစပါသည။

၂. လကရအစးရမ ေ႐ြးေကာကပြကတ ကဝတမားက ၂၅-၅၀% တာဝနယေဖာ ေဆာငၿပးေၾကာငး ေျဖဆသမားက အမားဆး ျဖစၿပး၊ ၀-၂၅% သာေဖာေဆာငၿပးေသးေၾကာငး ေျဖဆသမားက ဒတယအမားဆးျဖစပါသည။ ၅၀-၇၅% ေဖာေဆာငၿပးျဖစေၾကာငး ေျဖဆသ

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 81

မားႏင မညသညရာခငႏႈနးအထ ေဖာေဆာငၿပး ေၾကာငးမသပါဟ ေျဖဆသမား၏ အေရအတြက မာ တညေနသည။

၃. လကရကခငျပညနယအစးရအဖြ႔၏ လပေဆာငခကမားထမ ျပညနယ၏အေျခခ အေဆာကအဦး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈလပငနးမား (လမး၊ တတား၊ ေရ၊ မး၊ ဆကသြယေရးကြနရက)၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရးက႑မားတြင အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈမားသည ေျဖဆသမား၏ အားရေကနပမႈ အရဆးက႑ မား ျဖစပါသည။

၄. တရားဥပေဒစးမးေရး၊ မးယစေဆး ဝါး တားဆးႏမႏငးေရးႏင စစေဘးဒကၡသည အေရးမားသည ေျဖဆသမားမ အစးရအေပၚ အားရေကနပမႈ မရဆးက႑မားျဖစၿပး တ႐တ သစသးငကေပာစကခငးကစၥက အားရ ေကနပမႈမရသည အေရအတြကလညး စတတအမားဆးအျဖစ ထငသာျမငသာ ရပါသည။

၅. လကရအစးရသကတမးအတြငးအစးရ ဌာနဆငရာ႐းဝနထမးမားမ တရားမဝငေငြ ေတာငးချခငးက ႀကခဖးသညဟ ေျဖဆသမား မာ အမားဆးျဖစၿပး မႀကဖးဟေျဖဆသဦးေရ ထက (၂၂)ဦးပေနပါသည။

၆. အရငသမၼတဦးသနးစနအစးရထက လကရအစးရသည ပၿပးပြငလငးျမငသာမႈရသညဟ ေျဖဆသအေရအတြကႏင အရင အစးရန႔လကရအစးရအတတျဖစသညဟ ေျဖဆသအေရအတြကသည သသသာသာ မားေနသည။ သ႔ေသာလညး လကရအစးရက ပၿပးပြငလငးျမငသာမႈရသညဟ ေျဖဆသဦးေရ သည အရငအစးရန႔လကရအစးရအတတ ျဖစေၾကာငး ေျဖဆသဦးေရထက (၆၀)ဦး ပမားပါသည။

၇. လကရအစးရက အရငအစးရထက ပၿပးသေဘာကသညဟ ေျဖဆသမားက သသသာသာအမားဆးျဖစေနၿပး အရငအစးရ က သေဘာကသညဟ ေျဖဆသအေရအတြက မာ အနညးဆးျဖစသည။ အရငအစးရႏင လကရ အစးရ ႏစရပစလးက သေဘာမက ေၾကာငး ေျဖဆသအေရအတြကမာ ဒတယ အမားဆးျဖစ ပါသည။

၈. လကရအစးရက အရငအစးရထက ကခငျပညနယက ပၿပးတးတကလာေအာင လပေဆာငႏငခသညဟ ေျဖဆသအေရအတြက သသာထငရားအမားဆးျဖစၿပး၊ အရငအစးရႏင လကရအစးရ ကြာျခားမႈမရဟ ေျဖသအေရ အတြကလညး ဒတယေနရာ၌ ထငသာျမင သာျဖစေနသည။

၂. လကရအစးရမ ေ႐ြးေကာကပြကတ ကဝတမားက ၂၅-၅၀% တာဝနယေဖာ ေဆာငၿပးေၾကာငး ေျဖဆသမားက အမားဆး ျဖစၿပး၊ ၀-၂၅% သာေဖာေဆာငၿပးေသးေၾကာငး ေျဖဆသမားက ဒတယအမားဆးျဖစပါသည။ ၅၀-၇၅% ေဖာေဆာငၿပးျဖစေၾကာငး ေျဖဆသ

82 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ပ ၂

ပ ၁

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 83

ပ ၃

ပ ၄ပ ၂

84 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ပ ၅

ပ ၆

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 85

ပ ၇

ပ ၈

86 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ေမးခြနး နပါတ(၁)ကေျဖဆသ ၄၇၈ေယာက၊ နပါတ(၂)က ေျဖဆသ ၄၈၀ေယာက၊ နပါတ (၃)က ေျဖဆသ ၄၉၆ေယာက၊ နပါတ(၄)ကေျဖဆသ ၄၇၉ေယာက၊ နပါတ(၅)ကေျဖဆသ ၄၉၇ေယာက၊ နပါတ(၆)ကေျဖဆသ ၄၇၂ေယာကႏင နပါတ(၇)ေမးခြနးကေျဖဆသ၄၉၂ေယာက ရပါသည။

ေျဖဆသမား၏ လြတလပသညဆႏၵအေလာက စစတမး၌ပါဝငေျဖဆျခငးျဖစ၍ ေျဖဆသမား သည အခ႕ေမးခြနးမားက ေျဖဆရနခနလပထား ေသာေၾကာင ေမးခြနးတစခခငးစအလက စစေပါငးေျဖဆသဦးေရ မတညျခငးျဖစပါသည။

The Results of Public Opinion Survey on the Effectiveness of NLD Led Government’s Performance

PurposeTo learn the public opinions toward Kachin State Government’s performance DiscussionAccording to the findings, the public greatly admired NLD led Kachin State government compared to the former government. The public graded highly that the current government had advanced Kachin state. Under the current

စစတမးေကာကယသညနညးစနစ။

Kachin Waves မ စနစတကႀကတငျပငဆင ထားေသာ စစတမးေမးခြနးလႊာ (Question-naire)ျဖင ၿမ႕နယ(၁၀)ၿမ႕နယမ ျပညသ(၅၀၀)ခန႔၏ သေဘာထားစစတမးက ေကာကယခ ပါသည။ ဗနးေမာ၊ ခေဖြ၊ တႏငး၊ ဖားကန႔၊ မခမးေဘာ၊ မးေကာငး၊ မးညႇငး၊ ျမစႀကးနား၊ ပတာအႏင ဆြမပရာဘြမၿမ႕နယမားမ ျပညသအခ ႕၏အျမငသေဘာထားမားက စစတမးေကာကယခပါသည။ ဤစစတမးက Kachin Waves ဝနထမးမားမ ၂၀၁၉ ဇြနလငလ ဒတယပတမ ႏဝငဘာလဒတယပတအတြငး ေကာကယရရခပါသည။ စစတမးေမးခြနးလႊာက ေျဖဆမညသမားသည ႏငငေရးပါတတစခခ၏ ပါတဝငမဟတသမားႏင ၂၀၁၅ ေ႐ြးေကာကပြ တြင မထညခြငရရသမားမ ၎တ႔၏ လြတလပ သညဆႏၵအေလာက ပါဝငေျဖဆ ႏငရန အေလးထားေဆာင႐ြကခပါသည။

စစတမးေမးခြနးလႊာ၌ ေမးခြနး(၇)ခပါရၿပး ေမးခြနးတစခစတငးတြင ေ႐ြးခယစရာ အေျဖ မားေပးထား၍ ေျဖဆသမ ေ႐ြးခယလ ေသာ အေျဖကသာေ႐ြးခယရသည ေမးခြနးပစ မး ျဖစပါသည။ ၎စစတမးေမးခြနးလႊာ၌ ပါရေသာ ေမးခြနးမားမာ ေအာကပါအတငး ျဖစပါသည။1. (၃)ႏစေကာအတြငး လကရကခင

ျပညနယအစးရအေပၚ ဘယလသေဘာ ထားေျပာငးလမႈေတြ ရလာသလ။

2. ေ႐ြးေကာကပြကတကဝတေတြက လကရ အစးရက ဘယေလာကအထ တာဝနယ ေဖာေဆာငၿပးၿပလ႔ ထငသလ။

3. လကရကခငျပညနယအစးရအဖြ ႔ရ႕ လပေဆာငခကမားထမ သငအားရေကနပ မႈရတက႑န႔ အားရေကနပမႈ မရတ က႑မားက ေ႐ြးေပးပါ။

(3.1) ေဖာျပထားေသာ ဘယက႑ေတြက အားရေကနပပါသလ။ ေကနပမႈအရဆး (၃)ခကေ႐ြးပါ။ (3.2) ေဖာျပထားေသာ ဘယက႑ေတြက အားရေကနပမႈ မရတာလ။ ေကနပမႈမရဆး (၃)ခကေ႐ြးပါ။

4. လက႐အစးရသကတမးအတြငး အစးရဌာနဆငရာရးဝနထမးမားမ တရားမဝငေငြ ေတာငးခတာ ႀကခဖးသလား။

5. အရငသမၼတဦးသနးစနအစးရန႔ လကရ အစးရ ဘယအစးရက ပၿပးပြငလငးျမငသာမႈ ရသလ။

6. အရငသမၼတဦးသနးစနအစးရန႔ လကရ အစးရ ဘယအစးရက ပၿပးသေဘာက သလ။

7. အရငသမၼတဦးသနးစနအစးရန႔ လကရ အစးရ ဘယအစးရက ကခငျပညနယက ပ ၿပးတးတကလာေအာငလပေဆာင ႏငခတယလ႔ ထငသလ။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 87

ေမးခြနး နပါတ(၁)ကေျဖဆသ ၄၇၈ေယာက၊ နပါတ(၂)က ေျဖဆသ ၄၈၀ေယာက၊ နပါတ (၃)က ေျဖဆသ ၄၉၆ေယာက၊ နပါတ(၄)ကေျဖဆသ ၄၇၉ေယာက၊ နပါတ(၅)ကေျဖဆသ ၄၉၇ေယာက၊ နပါတ(၆)ကေျဖဆသ ၄၇၂ေယာကႏင နပါတ(၇)ေမးခြနးကေျဖဆသ၄၉၂ေယာက ရပါသည။

ေျဖဆသမား၏ လြတလပသညဆႏၵအေလာက စစတမး၌ပါဝငေျဖဆျခငးျဖစ၍ ေျဖဆသမား သည အခ႕ေမးခြနးမားက ေျဖဆရနခနလပထား ေသာေၾကာင ေမးခြနးတစခခငးစအလက စစေပါငးေျဖဆသဦးေရ မတညျခငးျဖစပါသည။

The Results of Public Opinion Survey on the Effectiveness of NLD Led Government’s Performance

PurposeTo learn the public opinions toward Kachin State Government’s performance DiscussionAccording to the findings, the public greatly admired NLD led Kachin State government compared to the former government. The public graded highly that the current government had advanced Kachin state. Under the current

government ruling, the government staff still demanded money under the table. However, the public graded that the current government was more transparent than the previous government.

The public were highly satisfied with the improvement of the state’s basic development sectors such as roads, bridges, and transportation as well as health and education among all the state governments’ performance. On the other hand, the public showed the least satisfaction with the government’s performance in three sectors; Rule of Law, antidrug, and IDPs.

According to the public rating, some regarded that the current government accomplished about 50% of campaign promises while some showed less admiration toward the government. To sum up, the public hinted that they gradually admired less toward the current government’s performance, nonetheless; they still regarded it highly compared to the former government.

Findings

1. There were slightly more respondents who answered “they gradually admired less toward the government” than who answered “they gradually admired more”. The respondents who answered they had “No definite impression”

88 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

were the biggest number, though.

2. For the government’s accomplishment on the campaign promises, the respondents who believed the government already fulfilled 25-50% of the lists were the biggest number, and the respondents who answered the government fulfilled 0-25% were the second biggest number while the respondents who answered 50-75% and the respondents who answered “No Idea” were the same number.

3. Among all the Kachin State government’s performance, the respondents were most satisfied with the development of hard infrastructure around Kachin State (roads, bridges, water, electricity, and communication network), the improvement on health and education sector.

4. The respondents were least satisfied with the performance on Rule of Law, Antidrug, and IDPs. The significant number of respondents who felt dissatisfaction with Chinese Tissue Banana Plantation was at the fourth place.

5. During the current ruling government term, most respondents answered they had experience having been asked to give money illegally by

government staff. There were 22 people more in the responses with experience about corruption than the respondents with no experience about “giving bribe”.

6. The number of respondents for both responses “the current government was more transparent than the previous U Thein Sein government” and “the current government and the previous government were the same” was significantly high. However, there were 60 more respondents who gave the former response than the latter.

7. Remarkably, the number of respondents said they admired the current government than the previous government. On the contrary, the least number of respondents said they admired the previous government more than the current one. The second largest number of respondents expressed they admired neither one.

8. The significant number of respondents answered that the current government succeeded in improving Kachin State more than the previous one. The second place was followed by the respondents who answered “the current and the previous are not different”.

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 89

Methodology

A set of well-prepared Questionnaire by Kachin Waves was used to conduct the public survey from around 500 participants in 10 townships. The public opinions from Bahmo, Chipwi, Tanai, Phakant, Machanbaw, Mohnyin, Mogaung, Putao, and Sumprabum were collected. This survey was conducted by Kachin Waves staff from the second week of July to the second week of November, 2019. The respondents were not members of any political party, but they had the right to vote in 2015 election. It was assure that the participation in the survey was voluntary. There were 7 questions in the questionnaire. Each question had answers in multiple choice format. The respondents had to choose the answers. The questions in the questionnaire are as follow.

1) During these 3 years, how have your opinions on the current Kachin State government changed?

2) How much has the current government accomplished the campaign promises?

3) Among all the Kachin State government’s performance, in which sectors are you most satisfied with and least satisfied with?

3.1 From the given sectors, which

are you satisfied with? Choose 3 most you are satisfied with.

3.2 From the given sectors, which are you least satisfied with? Choose 3 least you are satisfied with.

4) Under this current government ruling, have you been asked money illegally by the government staff?

5) Which government is more transparent, the former U Thein Sein government or the current government?

6) Which government do you admire more, the former U Thein Sein government or the current government?

7) In your opinion, which government has done more to develop Kachin State, the former U Thein Sein government or the current government?

No 1 question had 478 respondents. No 2 question had 480 respondents. No 3 question had 496 respondents. No 4 question had 479 respondents. No 5 question had 497 respondents. No 6 question had 472 respondents. No 7 question had 492 respondents. The number of respondents on each question varied as the participation was voluntary, the participants skipped the questions they did not want to answer.

government staff. There were 22 people more in the responses with experience about corruption than the respondents with no experience about “giving bribe”.

6. The number of respondents for both responses “the current government was more transparent than the previous U Thein Sein government” and “the current government and the previous government were the same” was significantly high. However, there were 60 more respondents who gave the former response than the latter.

7. Remarkably, the number of respondents said they admired the current government than the previous government. On the contrary, the least number of respondents said they admired the previous government more than the current one. The second largest number of respondents expressed they admired neither one.

8. The significant number of respondents answered that the current government succeeded in improving Kachin State more than the previous one. The second place was followed by the respondents who answered “the current and the previous are not different”.

90 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

January .10.16.22. 29.30

February .5.6.7.11. 12.26

March .4.6.7.14.20.. 25.28. 29

April. 2. 5.17.22.26

May 14.17.22.23

June 5.8.10.11 .17.18.19.22. 25. 27.28

July .2.4.5.10. 14. 22 .23.26

Agust.6.9.16. 19.21.27 .31

September.2.6.9. 13.16.18. 27

October. 8.11.22.25.

November.14.15.27

December 2,9.10. 16.19

January 10 ႏငငေတာ၏ အတငပငခပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ဇနန၀ါရလ (၁၀) ရကေန႔တြင ကေရာကတ (၇၁) ၾကမေျမာက ကခငျပညနယေန႔အခမးအနား သ႔တကေရာက ခသည။ ျပညသအားလး လလားသည စစမနေသာဒမကေရစ ဖကဒရယျပညေထာငစ ျဖစလာေစရန ႏငငေတာအစးရ သာမက ျပညသအားလးက ၀ငး၀နးၾကးစားသြားရန လမညျဖစျပး အစးရတစခတညးကပ အားကးျခငးသည ဒမကေရစ မဆနေၾကာငးကလညး ေျပာၾကားခသည။

“ဦးေဆာငမႈေပးတသေတြဟာ ကယကယဦးေဆာငမႈ ေပးတလေတြရ႕ ကယရ႕သစၥာတရားေပၚမာ ယၾကညေအာငလ႔ လပႏငရမယ။ စကားတညရမယ။ ကယလပေပးမယလ႔ ေျပာတကစၥေတြက ျဖစေျမာကေအာငလပေပးရမယ။ သ႔အခနန႔သ႔အခန ေမာမနးခကေတြက ျဖညဆညးေပးရမယ။ ဒါေၾကာင ကြနမတ ႔ ျပညေထာငစသားအားလးဟာ တစနညးအားျဖင လတငးဟာ ေခါငးေဆာငပျဖစတယ။ လတငးဟာေနာကလကလညးျဖစတယ။ ေနာကလကလပရ

Kachin Waves သတငးေကာကႏတခကမား

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 91

တအခနမာ ေနာကလက လပရတယ။”ဟ ေဒၚေအာငဆနး စၾကည ေျပာၾကားခသည။

January 16ကခင ျပည နယ ဖားကန ႔ ေဒသထြက သနးေထာင ခ တန ဖးရ ေကာကစမး တး က (၇၁) ႏစ ေျမာကကခငျပညနယေန႔ ဂဏျပအထမး အမတအျဖစ ျမစႀကးနားၿမ႕ ေလဆပေရ႕၌ ဇနန၀ါရလ (၁၆)ရက နနကပငးတြင စကထ လကပါသည။

ေကာကစမးလပငနးရငႀကး ဘနလြနဒဝါ ေဒါကတာဘြမယြနမ ေကာကစမးထြကရရာ ကခငျပညနယႏင ကခငျပညနယသားမား ဂဏယႏငေအာင ေကာကစမးအလေပးရျခငး ျဖစသည။

January 22ကခငဝနႀကးသးဦး၏ တာဝနႏငပတသကၿပး သမၼတရးထတျပနခက

ကခငျပညနယ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနး ကငထနးသမးေရးဝနႀကး ဦး H လေအာငက တာဝနမရပစလကၿပး စကပးေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကး ဦးျမသနးႏင လမႈေရး၀နႀကး ေဒါကတာသငးလြငတ႔ႏစဦးအား သေဘာဆႏၵ အေလာကတာဝနမ ႏတထြကခြငျပလက ေၾကာငး ႏငငေတာသမၼတရးက ဇနနဝါရလ

၂၁ရကေန႔ရကစြျဖင ထတျပနေၾကညာ လကပါ တယ။

ကခငျပညနယဝနႀကးခပက ႏငငေတာ အတငပငခပဂၢလ၏ ညြနၾကားခကေၾကာင ဟဆကာ အဆပါဝနႀကးသးဦးက ႏတထြက စာတငၾကရနအတြက ေခၚယေျပာဆခ တာျဖစပါတယ။

အဆပါဝနႀကးသးဦးကေတာ ဘာေၾကာင ယခလ ႏတထြကစာတငခငးရတယဆတာက မသရရေၾကာငး သတငးမဒယာမားက ေျဖၾကား ထားပါတယ။

January 29ဝနႀကးဌာန ျပငဆငတးခ႕ဖြ ႔စညးေရးအဆ ရႈးနမ၊ ဝနႀကးအသစမား အတညျပခန႔အပေရး ဆကလကေဆြးေႏြးရနရ။

ဝနႀကးဌာနအသစတစခ ဖြ ႔စညးသြားရန ႏငငေတာသမၼတမ အေၾကာငးၾကားလာမႈက ဇနနဝါရလ ၂၉ရကေန႔တြင ကငးပသည ကခငျပညနယလႊတေတာ၌ မခြဆးျဖတခရာ ကန႔ကြကမမားခသည။

လမးပနးဆကသြယေရးႏင၊ လပစစႏငစကမႈ လကမႈဝနႀကးဌာနက လမးပနးဆကသြယ ေရးဝနႀကးဌာနႏင၊ လပစစႏင စကမႈလကမႈ

92 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ဝနႀကးဌာနဆၿပး တးခ႕ဖြ႕စညးသြားရန လႊတေတာကယစားလယမား၏ ဆႏၵမေပးျခငး ျဖင ဆးျဖတခရာ၊ ေထာကခမ ၁၈ မ၊ ကန႔ကြက မ ၂၈ မျဖင အဆရႈးနမချခငးျဖစသည။January 30Miss Ethnic Myanmar 2019 ဆက ကခင တငးရငးသ M Ja Seng ရ႐

ရနကန ၿ မ ႕ကကဆကြငးမာကငးပတ “ေသြးခငးတ႔ရ႕ပြေတာ” Miss Ethnic My-anmar 2019 ၿပငပြမာ Winner ဆက ကခငတငးရငးသ M Ja Seng ရရသြား တာျဖစပါတယ။

First runner up ဆက ကယနးတငးရငးသ Ann Grace ကရရခၿပး Second runner up ဆက ခငးတငးရငးသ Sabina Lal Rem Ruat ရရခပါတယ။

January 30ျမစႀကးနားႏင ၀ငးေမာၿမ႕နယ မငးနား ကကသလစအသငးေတာ IDPစခနးမ နမဆန ယာန စစေဘးဒကၡသညအခ႕ ယေန႔ ေနရပျပန။ ယေန႔ေနရပျပနသည ရြာသားမားသည ျမစႀကးနားႏင ဗနးေမာကားလမးမေပၚ ရ နမဆနယာနေကးရြာမ (၇)ႏစေကာ စစေဘး ေရာငခ ၾကရေသာ ဒကၡသညရြာသားမား ျဖစသည။

January 30ကခငျပညနယဝနႀကးခပ တငသြငးလာေသာ လစလပ ဝနႀကးေနရာမားတြင ခန႔အပ တာဝန ေပးအပရန အဆျပလာသည ျပညနယဝနႀကး သးဦး၏ အမညစာရငးမားက ျပညနယ လႊတေတာမ ကန႔ကြကသမရ သေဘာတ ေၾကာငး ေၾကညာခသည။

အဆျပလာသည ျပညနယဝနႀကးသးဦးမာ စကပးေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးအျဖစ မးညငးၿမ႕နယ မဆႏၵနယ အမတ(၂) ဦးေကာ ေကာဝငး၊ သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး၀နႀကးအျဖစ ဖားကန႔ၿမ႕နယ မဆႏၵနယ အမတ(၂) ဦးဒါရလဆငးႏင စညပငသာယာေရး၀နႀကးအျဖစ ဝငးေမာၿမ႕ နယ မဆႏၵနယ အမတ(၂) ဦးေနာလ တ႔ျဖစၾကသည။

ယခငဝနႀကးမားျဖစသည ကခငျပညနယ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးဝနႀကး ဦး H လေအာငက တာဝနမ ရပစလကၿပး စကပးေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး ၀နႀကး ဦးျမသနးႏင လမႈေရး၀နႀကး ေဒါကတာသငးလြငတ႔ႏစဦးအား သေဘာဆႏၵ အေလာကတာဝနမ ႏတထြကခြငျပလက ေၾကာငး ႏငငေတာသမၼတရးက ဇနနဝါရလ ၂၁ရကေန႔ရကစြျဖင ထတျပနေၾကညာခပါသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 93

February 5 ဗလခပမးႀကး မငးေအာငလႈငႏင ကခငႏစျခငး ခရစယာနအဖြ ႔ခပ(KBC)မ သကၡာေတာရ ဆရာေတာႏငသငးအပဆရာမား၊ ကကသလစ ဆရာေတာႏင Fathers မား(၈)ပါးတ႔သည ယေန႔နနကတြင တပမေတာကာကြယေရး ဦးစးခပ ဗလခပမးႀကး မငးေအာငလႈငႏင ေျမာကပငးတငးစစဌာနခပ၌ ေတြ႔ဆခသည။

ၿငမးခမးေရးန႔ပတသကၿပး NCA အျမနထးၿပး လကနကကငျခငးက ရတသမးရမညျဖစေၾကာငး တပမေတာကာကြယေရးဦးစးခပ ဗလခပ မးႀကး မငးေအာငလႈငက ေျပာခသညဟ Rev. ေဖာငေယာငတးမငက ဆသည။

“ၿငမးခမးေရးန႔ပတသကၿပးေတာ NCA န႔ ပတသကၿပးလညး သထညေျပာသြားတယ။ NCA လကမတ အျမနထးၿပး အဆးသတမာေတာ လကနကကငတာက ရတသမးလကရမယလ႔” ေျပာခသညဟ ၎ကဆသည။

February 6မးညငးၿမ႕တြင ျပညသ႔ရငျပငတညေဆာကရန လႊတေတာကအတညျပ

ျပညနယလႊတေတာကယးစားလယ ဦးတငေအး က မးညငးၿမ႕ ေအာငသေျပရပကြကအတြငးရ (၂၃) ဧကရ၊ အစးရနညးပညာေကာလပေကာငး

အနးမ ေျမကြကလပတြင ျပညသ႔ရငျပင တညေဆာကေပးရန အစးရက တကတြနးသည အဆက ေဖေဖာ၀ါရ ၆ ရကေန႔ကငးပသညလႊတေတာအစညးအေဝး၌ မခြဆးျဖတ အတညျပလကသည။ February 7ျမစႀကးနားလထ တစေသာငးခန႔ ပါဝငကာ ဧရာဝတျမစဆျမစညာျမစဝမး၊ ေရကာတာစမကနးမားအၿပးအပငဖကသမးေရးလထဆႏၵေဖာထတပြက ေဖေဖာ၀ါရ ၇ ရကေန႕က ျမစၾကးနားျမ႕တြငကငးပခသည။

ဆႏၵထတေဖၚရသည ရညရြယခကႏင ပတသကၿပး ဦးေဆာငသတစဦးျဖစသ ဦးေနာေအာငက “လြနခတဒဇငဘာ (၂၉) မာ တရတသအမတ ကခငျပညနယကေရာက ရတအခန ကခငလႀကးေခါငးေဆာငမားန႔ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးခတယ၊ ေနာကၿပး ၂၀၁၉ ဇနနဝါရ (၁၃)မာ တရတသအမတကေန ထတျပနေၾကညာခက ျမစဆေရကာတာန႔ပတသကၿပးျပလပတအခနမာ ကခငျပည နယသျပညနယသားမားဟာ ကန႔ကြကျခငး မရဆတဟာ ပါလာတအတြကေၾကာငမ ႔ ကၽြနေတာတ႔ ကခငျပညနယသျပညနယသား ျပညေထာငစျမနမာႏငငသားမားက သကသကမစနေခၚသလျဖစသြားခတယ၊ ဒါေၾကာငမ႔ ကၽြနေတာတ႔ စညးလးညညြတစြာ တငးသ ျပညသား ကခငျပညနယသ ျပညနယသား

94 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

အားလး လမးမေရြး ဘာသာမေရြး ဂဏးေပါငးစ ယၾကညမႈမတညကြျပားေပမယလညး ျမစဆ စမကနး ျပလပဖ႔ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ ဘရနသက စညးစညးလးလးန ႔ သကသက ဝနးဝနးန ႔ ခခတားဆးႏငဖ႔ရန ကၽြနေတာတ႔ လထဆႏၵ ထတေဖၚခတကပြျပလပျခငးျဖစတယ” ဟ စတာပမေနာငဝငးမ လမးေလာကခ တကျခငး မစတငမ ေျပာၾကားခသည။

February 11 ျမစဆေရကာတာစမကနးဖကသမးေရးဆႏၵ ထတေဖၚပြ ဦေဆာငသေဒၚဂာေခါနအား ၿငမးစစဥပေဒပဒမ (၂၀)ျဖင တရားစြထားသည အမႈက ယေန႔ ျမစႀကးနားၿမ႕ ၿမ႕နယတရားရးမ ေငြဒဏ တစေသာငးအမန႔ခခသည။

“ျပညသလထအားလးရ႕အကး ႏငငရ႕ အကးကလပၾကတယ၊ ၿငမးစစဆတာ ေန႔တငး လပတအလပလညး မဟတဘး၊ ကၽြနမအေနန႔ လပတအခါမာ မသနားမလညမႈေတြလညး ရသြားတယ၊ ေခါငးပတဆရငလညး အဓပၸါယ ခငးကတေနေတာ တရားစြမယလ႔ မထငထား ဘး၊ ဆေတာငးပြဆရငလညး ခရစယာနေတြက အၿမတမးလပတယ၊ အစးရ ဝနထမးေတြလညး ဒါကငညာေပးႏငရငေတာပေကာငးပါတယ”ဟ ေဒၚဂာေခါနက ဆသည။

February 12(၇၂) ႏစေျမာကျပညေထာငစေန႔ အထမး အမတအျဖစ အမားျပညသ ၾကညရႈႏငသည ေနရာတြင ဒတယေျမာက တနခန ၉.၃၇ ရ သနးေထာငေကာတန ေကာကစမးတးတစလး က ျမစႀကးနားၿမ႕ ဆမားလမးႏင ဆြမပရာဘြမ လမးဆ၌ ေဖေဖာ၀ါရလ ၁၂ ေန႕က စကထ ခသည။

February 26ျမစႀကးနားသတငး ဂာနယ သတငးေထာက ႏစဦးက ေခၚေဆာငကာ ၿခမးေျခာကရက ႏကခသည သခငစစ သတတးေဖာေရးကမၸဏအားအမႈဖြငတရားစြခသည။

ဂာနယတြငပါရတသတငးတစပဒႏငပတသက ၿပးေျပာဆေဆြးေႏြးရနအတြကဟဆကာ ျမစႀကးနားသတငး ဂာနယရးမ ဝငး ေမာၿမ႕ရကမၸဏရးခနးသ႔ေခၚယခၿပး ေနာက အမးသမးသတငးေထာကမြနးမြနးပနက ၿခမးေျခာကေျပာဆကာ ဂာနယျဖငပါးရကၿပး အမးသားသတငးေထာက အေဂ ကေတာ ထငထ အၾကမ တစသနးလပရန ၿခမးေျခာက ေစခငးခေၾကာငး မြနးမြနးပနကေျပာသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 95

March 4 ျမစဆစမကနးေၾကာင ေျပာငးေရႊ႕ခ၊ ေဒသခ မားေနထငသည မလယနေကးရြာရြာထပတြင ဓါတပစၥညးမားသးကာ တရားမဝင ေကာကေရႊ တးေဖာေနေၾကာငး သတငးရရသည။

အဆပါေရႊတးေဖာသမားသည ေကးရြာအေပၚ ပငးရ ေဒသခမားအသးျပေနသည ေခာငးေရက အသးျပကာ တးေဖာေနျခငးျဖစေၾကာငး မလယနေဒသခတစဦးက ဆသည။

“ဓါတပစၥညးေတြ သးၿပးတးေနတယ။ ဒဓါတ ပစၥညးေတြက ကြနေတာတ႔ ရြာလယကေန ျဖတလာတ ေဒသခေတြအသးျပေနတ ေခာငးေရထကလာမယ။ ကြနေတာတ ႔ ဒတစရြာလးက ဒေရကအသးျပတာမားတယ။ ေရခးတယ။ သးတယ။ ကြ၊ ႏြားေတြလညး ဒေရပေသာကတာ။”ဟ မလယနေဒသခ တစဦးကဆသည။

March 6ကခငျပညနယတြင ၂၀၁၈ - ၂၀၁၉ ပညာသငႏစ တကသလဝငစာေမးပြေျဖဆမညေကာငးသေကာငးသား စစေပါငး ၃၈၁၅၅ ဦးရခသည။

March 6ဝငးေမာၿမ႕နယႏင မးေမာကၿမ႕နယတြင

တစသးငကေပာမား စကပးေနျခငးေၾကာင တရစာၦနမားေသဆးျခငး ေကးရြာဘေျမမား ေပာကဆးျခငးနင သဘာဝပတဝနးကင ပကစးမႈမားရေနေၾကာငး ေဒသခမားက ဆသည။

ငကေပာၿခမားေၾကာင ျပညသမား ႀကေတြ႔ေနရ ေသာ ျပနာမားႏင ျပညသမား၏ နစနာမႈ မားက ဝငးေမာၿမ႕နယႏင မးေမာကၿမ႕နယမ ေတာငသမားက ယေန႔နနကပငးတြင ျမစႀကးနားၿမ႕ မႏေလးေကာငးတက ဘနးႀကး ေကာငးတြင သတငးစာရငးလငးပြ ျပလပခ ပါသည။

March 7ယာဥစညးကမးလမးစညးကမးမား မလကနာမႈ မားႏင မးယစေဆးဝါးႏင အျခားတရား မဝငလပငနးမားတြင အသးျပေနျခငးမားက ထနးခပရနအတြကဟဆကာ ျမစႀကးနား ၿမ႕နယအတြငးရ လငစငမေမာေတာယာဥမား စာရငးကေကာကယရန ညြနၾကားထားေၾကာငး ရပကြြကႏငေကးရြာအပခပေရးရးမားမ သတငးရရသည။

March 14KIO ဌာနခပရရာလငဇာၿမ႕အနးရ တရတျပည ဘကျခမး အငခြမယာနေကးရြာတြင ယငကနး ခရင ကခငစာေပႏငရးရာယဥေကးမႈအဖြ ႔

96 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

မ ဦးစး၍ ပထမဆးအႀကမအျဖစ ကခငရးရာ မေနာငပြေတာက မတလ၁၂ရကေန႔မ ၁၄ရကေန႔ အထ ကငးပေနသည။

March 20ျပညေထာငစအဆငအရပဖကအဖြ ႔အစညမား ၿငမးခမးေရးဖရမမာ စာတမးသးေစာင ျပစႏငခဟဆ

ကခငျပညနယ ျမစႀကးနားၿမ႕ မေနာကြငးမာ မတလ(၂၀) ရကေန႔အထ သးရကကငးပေသာ တတယအႀကမ ျပညေထာငစအဆင အရပဖက အဖြ႔အစညမား ၿငမးခမးေရးဖရမ (UCCPF) တြင သဘာဝပတဝနးကင၊ ဖကဒရယမဝါဒႏင ေျမယာမဝါဒ ဆငရာစာတမးမားက ေအာငျမငစြာ ျပစႏငခေၾကာငး အဆပါဖရမ ျဖစ ေျမာကေရး ေကာမတက သတငးစာရငး လငးခသည။

March 25သခငစစကမၸဏမ ျမစႀကးနားဂာနယအား တရားစြဆထားသညအမႈက ဧၿပလတြင စတငစစေဆးမည

သခငစစကမၸဏမ ျမစႀကးနားသတငးဂာနယ အား အသေရဖကမႈျဖငတရားစြဆထားသညအမႈက ယေန႔ ဝငးေမာၿမ႕နယ တရားရးတြင မႈခငးစမခန ႔ခြမႈအစညးအေဝးျပလပခ ၿပး လာမည ဧၿပလ ၈ ရကေန႔တြင တရားလက

စတငစစေဆးေတာမညျဖစေၾကာငး တရားစြခရ သညဂာနယဘကမ ေရ႕ေနဦးတငထြနးသနးက ေျပာသည။

“ဒေန႔က စစေဆးတာမဟတဘး မႈခငးစမခန႔ခြမႈ အရလပတာျဖစတယ၊ ႏစဖကေကေအးဖ ႔ ရလား မရဘးလား၊ ဦးဒနးေဆာငဘကကလညး ေကေအးဖ႔မရဘး၊ ရပသမးဖ႔လညးမရဘး၊ တရားစြခထားရတ ဂာနယဘကကလညး မရပါဘးေပါ၊ ဘယသကေသက ဘယေန႔မာ စစမယေပါေနာ ေနာကတစပတမာ အစညးအေဝးေနာကတစႀကမျပနလပမယ၊ ၈ ရကေန႔ ကရငေတာ ဦးဒနးေဆာငက စစစပါမယ” ဟ၎ကဆသည။

ယခအမႈမာ တရားလျဖစသည ဦးဒနေဆာငႏင ၎၏ေရ႕ေနတ ႔က အမႈႏငပတသကၿပး မဒယာမား၏ ေမးျမနးမႈက ျပနလညေျဖၾကားခ ျခငးမရေပ။

March 28အႏရာယျဖစေစသည ပစၥညးမားပါဝငမႈ ရမရ၊ ျမစႀကးနားေစးရ စားေသာကကနမားအား FDA မ Mobile Lap Van ျဖင ပထမဆး အၾကမစစေဆး

ျမစၾကးနားေစးရ ငါးပ၊ ငါးေျခာက၊ ၀ကအေခာငး စသည စားေသာကကနမား အမးအစား

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 97

(၂၄)မး အား ကခငျပညနယ အစားအသာကႏင ေဆး၀ါးကြပကေရးဦးစးဌာန(FDA) မ သြား ေရာကစစေဆးရာ အႏရာယျဖစေစသည ပစၥညးမား သးစြထားျခငးမး မေတြ႔ရရေၾကာငး သတငးရရသည။

FDA မ ေစးအတြငးရ ေဆာခဥ၊ မစခဥ၊ မနညငးခဥ၊ ပျပား၊ ေခါကဆြဖတ၊ ကြမးသး၊ ငါးပ၊ ငါးေျခာက၊ လကဖကႏင ၀ကအေခာငးမား အား နမနာ၀ယယျပး Moblie Lap Van ျဖင စစေဆးချခငးျဖစသည။ အကဆစ၊ ဆးေဆး မားႏင ၾကာရညခေဆးမား သးစြျခငးရ မရသာ အဓက စစေဆးျခငးျဖစသည။

March 28ျမစဆေရကာတာစမကနးက ကန႔ကြကေၾကာငး ျမနမာႏငငကခငလမးရးရာယဥေကးမႈအသငးက သေဘာထားထတျပန

ဧရာဝတျမစေခၚ ေမခႏငမလခ ျမစဆျမစ ညာေဒသတြင ေရကာတာတညေဆာက မညစမကနးက ျမနမာႏငငကခငလမးရးရာယဥေကးမႈအသငးမ ကန႔ကြကေၾကာငးက မတလ(၂၈)ရက ယေန႔ရကစြျဖင သေဘာထား ထတျပနထားသည။

အဆ ပါသေဘာထားထတျပနခကတြင ကၽြမးကငပညာရငမား၏ ေဆာကလပရန

မသငေၾကာငး ေထာကျပေဝဖနခကမား၊ လမႈေရးအဖြ ႔မားမ သေတသနျပခကအရ အႏာရယရေ ၾကာငးေထာကျပခကမား ၊ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစ၊ ဇဝမးရးဗဇမား ပကစးေပာကကြယလာႏငျခငး စသျဖင အခကကးခကပါဝငကာ သေဘာထား ထတ ျပနထားသည။

တရတသအမတ ကခငျပညနယသ႔လာေရာက ခၿပး ၂၀၁၉ ဇနနဝါရ ၁၃ ရကေန႔တြငထတျပန ေသာ စာတြင ျမစဆေရကာတာစမကနးက ကခငျပညနယသျပညနယသားမားက ကန႔ကြကျခငးမရဆသညအခက ပါဝငခၿပး ေနာက ျပညသမားႏင အဖြ႔အစညးအသးသးမ ျမစဆစမကနးက ကန႔ကြကဆႏၵထတေဖၚ မႈမား သေဘာထားထတျပနမႈမား ျပနလညျဖစ ေပၚလာျခငး ျဖစသည။

March 29ပတမျပညသလြတေျမာကေရး ဦးေဆာငသ ေဒၚနနပအား ျပစဒဏ ၂ လ ေလာေပး ပတမျပညသလြတေျမာကေရး ဆႏၵထတေဖာ ခသည ကခငလငယသပတစခနးေခါငးေဆာင ေဒၚနနပက ျပစဒဏ ၂လ ေပါေလာေပးရန ျပညနယတရားလႊတေတာရမ ယေန႔ ျပနလည ေျပာငးလ အမန႔ခလကသည။

98 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ဦးလြမးေဇာငးႏငဦးေဇာဂတတ႔က နဂအမန႔ အတငး ျပနလည အမန ႔ခမတလကျခငး ျဖစသည။ ၂၀၁၉ ဇနန၀ါရလတြင ၎တ႔သးဦး ၏ ျပစဒဏအားျပညနယက ျပငဆငမႈ ေလာကထားမႈက ျပညနယတရားလႊတေတာရး က အခလဆးျဖတလကျခငးျဖစသည။

April 2 ကခငပနးခဆရာမား၏ ပနးချပပြ မေနာငကြငး တြင ျပသခ

ကခငျပညနယမ ပနးခဆရာ(၁၀) ေယာက၏ ပနးခကား ၁၅၀ ခန႔က ယေန႔ဧျပလ ၂ ရကမ ၅ ရကေန႔အထ မေနာငကြငးမဂြယခနးမတြင ျပသခသည။

ကခငအႏပညာရငမား အသငးခပ၏ ပနးခ ဆပေကာမတမ ပထမဆးအၾကမ ကငးပသည ပနးချပပြလညးျဖစသည။

“အႏပညာလပတသေတြအားလးက အႏပညာ လပငနးမာ လကေတြ႔ပျပး လပေဆာငႏငရန အခြငအေရးေတြရလာေအာင ရညရြယတာေပါ။ အခက ရးရာန႔ကခငလမးေတြရ႕ ေနထငမႈ ဘ၀ကေတြက ပေဖာထားတာမားတယ။ ပၾကကတသေတြက ပနးခးဆရာေတြန႔ညႏႈငးၿပး ၀ယယလ႔ရတယ။”ဟ ယခပနးချပပြ တာ၀နခ ကခငအႏပညာရငမား အသငးခပ၏ ဒတယ ဥကဌ ဦးမတနတနေနာငကဆသည။

ယခလပနးချပပြအား ေနာကေနာငတြငလညး ဆကလကျပလပသြားမညျဖစေ ၾကာငး ဆသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 99

April 5ပတမျပညသလြတေျမာကေရး ဦးေဆာငသ ေဒၚနနပ လြတၿပ

ေထာငဒဏ (၄)လ ျပညျပျဖစသညအတြက ပတမျပညသလြတေျမာကေရး ဆႏၵထတေဖာခ သည ကခငလငယသပတစခနးေခါငးေဆာင ေဒၚနနပသည ဧျပလ ၅ ေန႔နနကပငးတြင ျမစၾကးနား အကဥးေထာငမ လြတေျမာက လာျပျဖစသည။

သႏငအတ ေထာငဒဏ ကခခသ ဦးေဇာဂတႏင ဦးလြမးေဇာငးတ႔ဟာ ေထာငဒဏႏစလ ကနရ ေနေသးသညအတြက ယေန႔ လြတေျမာက လာျခငးမရေသးပါ။

“ကြနမတ႔ေမာလငတာက အျပစမရဘးဆျပး လြတေပးဖ႔ပါ။ ဒါေပမ ကခငျပညနယ တရားရး က ကြနမတ႔အမႈတြက အယခတင လကတဟာ က ကခငျပညနယတရားရးကေန ကြနမတ႔က အျပစမရဘးဆျပး လြတေပးဖ႔က ေမာလငေပမ ကြနမတ႔က အျပစရတယဆျပး ပလပလကတ သေဘာရတအတြက ကြနမရ႕ ခစားခကက လြတလာတအတြကေၾကာင ေပာရႊငေနပယမယ ကြနမတ႔က အခကအခေတြ ဖႏပခပခယမႈ ေတြထမာ ဆကျပးေတာ ရေနတယ။ မတရားမႈ ေတြက ကြနမတ႔မာ ဆကျပးမ ညစပတေနေသး တယ ခစားေနရ ပါတယ။”ဟ ယေန႔လြတေျမာက

လာသ ေဒၚနနပကဆသည။ April 17လြတၿငမး သကသာခြငျဖင ျမစၾကးနား အကဥးေထာငမ အကဥးသအကဥးသားေပါငး ၇၀၀ ေကာလြတ

ႏငငေတာသမၼတ၏ ျပစဒဏလြတၿငမး သကသာခြငအမန႔ျဖင ျမစႀကးနားအကဥးေထာင မ အကဥးသားႏငအကဥးသ စစေပါငး ၇၈၅ဦး သည ယေန႔ ဧၿပလ ၁၇ရကေန႔တြင လြတေျမာက ခသည။ ပတမျပညသလြတေျမာကေရး ဦးေဆာငသ ဦးလြမးေဇာင းႏင ဦး ေဇာ ဂတ တ ႔ႏစ ေယာက လြတၿငမးသက သာခြင ျဖင လြတ ေျမာက လာရန ေမာလင ခက န႔ မသားစဝင မားႏင ျပည သမား ေစာငဆင း ခၾကေသာလညး လြတေျမာကလာျခငးမရေပ။

အကဥ းသား ၉၅၃၅ ေယာက သည ႏင င ေတာ သမၼတ၏ လြတ ၿငမ းသက သာခြင ျဖင ယ ေန႔ လြတ ေျမာက လာျခငးျဖစ သည ။ ယေန႔ လြတေျမာကလာသ အမားပငးမာ မးယစမႈ ျဖငျ ပစ ဒဏကခေနသမားျဖစေ ၾကာငး သရသည။

April 22ျမစဆစမကနး ထာ၀ရ ရပဆငးေရး ၀ငးေမာတြင ဆႏၵထတေဖာ

100 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ပပးေပးထားတ စစေဘးဒကၡသညေတြရ႕ လကမႈထတကန ေစးကြကျပပြမာ အဆပါအဖြ႔ အစညးရ႕ ကခငျပညနယဧရယာ မနေနဂာ ျဖစသ မစၥတာဂလယက ေျပာဆခတာ ျဖစပါတယ။

အဆပါလကမႈထတကနေစးကြကျပပြက ျမစႀကးနားၿမ႕ စတာပ မေနာငဝငး မဂၽြယ ခနးမမာ ယေန႔ ေမ ၁၇ ရကေန႔မာ ကငးပ တာျဖစၿပး ကနပစၥညး အမးေပါငး ၂၀ ေကာခငးကငးျပခပါသည။

May 22ဖားကန႔တြင ေကာကမကကမၸဏကေျမသမးခ သညဟဆကာ ဆႏၵထတေဖၚ

ရတနာၾကာျဖ ေကာကမကကမၸဏက လးခငးေကးရြာေအာကခငရပကြက(၅)ေနရာက ၂၀၁၀ ခႏစက လပကြကဆြေျမသမးချခငး ႏင ပတသက၍ဟဆကာ အဆပါေျမသမး ခရသည ေဒသခသးဆယေကာက ဖားကန႔ၿမ႕ ၿမ႕မရစခနးအနးတြင ယေန႔ဆႏၵထတေဖၚခ ၾကသည။

ကမၸဏဘကက အဆပါလေနရပကြက ေျမေနရာပတပတလညက စြန႔ပစေျမစာမားျဖင တာေဘာငရးႀကး တစချပလပချခငးေၾကာင မးရာသအဝငတြင ရပကြကတစခလးေရနစ

ျမစဆစမကနး အျပးအပငရပတန႔ေစရန ကခငျပညနယ ၀ငးေမာျမ႕နယမ ေဒသခမား အေယာက ၈၀၀၀ ေကာက ဧျပ ၂၂ ရကေန႕ နနကပငးတြင ၀ငးေမာျမ႕တြငလမးေလာက ဆႏၵထတေဖာခၾကသည။

“ျမစဆစမကနးေဆာကမ ဖြ ႔ ၿဖးမယဆရင မဖြ႔ၿဖးခငေနပါေစ ဒထကပျပး ဆငးရစရာ အေၾကာငးမရေတာပါဘး။ ကြနေတာတ႔ဟာ ဆငးရျပးသားပါ။ ဟအရငကတညးက အခခနထလညး ဆငးရျပးသားပါ။ ကမၻာမာ လညး ဆငးရဆးစာရငးမာေအာကဆးမာရတႏငင ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔ ျမစဆစမကနး ေၾကာင မခမးသာရငေနပါေစ အသကမေသရင ရပါျပ။”ဟ ၀ါးေရာင ႏစျခငးအသငးေတာမ Rev. တနဂြနးကဆပါသည။

April 26တကပြ ၾကားပတမျပညသမားကယထတ ႏငေရး လငယလႈပရားမႈက ဦးေဆာငခတ ကလြမးေဇာငးန႔ ဦးေဇာဂတ လြတၿငမးသကသာ ခြငျဖင ျမစႀကးနားအကဥးေထာငမ ယေန႔ (၂၆ . ၄ . ၂၀၁၉)လြတေျမာကလာၿပ။

May 14 ျမစႀကးနားၿမ႕ေကာကမကျပပြမာ A,B အဆင ေကာကမားပထမဆးျပသခြငရ

ကခငျပညနယေကာကမကရတနာလပ ငနးရငမားအသငး (ျမစႀကးနား) ကျပလပသည ဒတယအႀကမေကာကမကရတနာ အေရာငးျပပြ အရညအေသြးျမင A,B အဆငေကာကမားက ပထမဆးအႀကမ ျပသခြငရၿပျဖစေၾကာငး အဆပါအသငး၏ဥကဌ ဦးေဇလြမးကေျပာသည။

“ႏငငေတာအတငပငခ လာတနးကလညး စာေပးတယ၊ သမၼတလာတနးကလညး စာေပးတယ၊ သကဆငရာ အစးရလညးပါတယ၊ အခဒဥပေဒမၾကမးထမာလညး ပါေနၿပ၊ အဒါေၾကာင ဒတစေခါကက ပၿပးမ ေအာငျမင တာ” ဟ၎က ဆသည။

May 17စစေဘးဒကၡသညမား၏ လကမႈထတကန ေစးကြကရာေဖြျခငး

“ေရႊ႕ေျပာငးေနထငေနရတသေတြက သတ႔ရ႕ ကယပငရပတညႏငတဘဝမးရရဖ႔ ကၽြနေတာ တ႔က ပပးေပးလကတာ ျဖစပါတယ”

ဒနးမတလမႈေရးအဖြ႔အစညး (DRC/DDG)

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 101

ပပးေပးထားတ စစေဘးဒကၡသညေတြရ႕ လကမႈထတကန ေစးကြကျပပြမာ အဆပါအဖြ႔ အစညးရ႕ ကခငျပညနယဧရယာ မနေနဂာ ျဖစသ မစၥတာဂလယက ေျပာဆခတာ ျဖစပါတယ။

အဆပါလကမႈထတကနေစးကြကျပပြက ျမစႀကးနားၿမ႕ စတာပ မေနာငဝငး မဂၽြယ ခနးမမာ ယေန႔ ေမ ၁၇ ရကေန႔မာ ကငးပ တာျဖစၿပး ကနပစၥညး အမးေပါငး ၂၀ ေကာခငးကငးျပခပါသည။

May 22ဖားကန႔တြင ေကာကမကကမၸဏကေျမသမးခ သညဟဆကာ ဆႏၵထတေဖၚ

ရတနာၾကာျဖ ေကာကမကကမၸဏက လးခငးေကးရြာေအာကခငရပကြက(၅)ေနရာက ၂၀၁၀ ခႏစက လပကြကဆြေျမသမးချခငး ႏင ပတသက၍ဟဆကာ အဆပါေျမသမး ခရသည ေဒသခသးဆယေကာက ဖားကန႔ၿမ႕ ၿမ႕မရစခနးအနးတြင ယေန႔ဆႏၵထတေဖၚခ ၾကသည။

ကမၸဏဘကက အဆပါလေနရပကြက ေျမေနရာပတပတလညက စြန႔ပစေျမစာမားျဖင တာေဘာငရးႀကး တစချပလပချခငးေၾကာင မးရာသအဝငတြင ရပကြကတစခလးေရနစ

ျမပခၿပး ေျပာငးေရႊ႕ခရသညအေပၚ ေလာေၾကး ေပးျခငး၊ ေျဖရငးေပးျခငးမရသျဖင နစနာဆးရးမႈ မားက ျပနလခငသညအတြက ယခလ ဆႏၵ ထတေဖၚရျခငးျဖစေၾကာငး ဦးေဆာငသ ဦးထြနးထြနးက ဆသည။

May 23ရြာေျမၿပကမႈက ေျဖရငးေပးရန ေကာကစမး လပကြကလမးမက ပတဆ႔ထား

ေကာကစမးတးေဖၚေရးကမၸဏ ေလးခ၏ ေျမစာအဆမတနစြန႔ပစျခငးေၾကာင ဖားကန႔ၿမ႕ နယ ေဝခါ(လခးေခာငး) ရပကြက ၆ ေျမသားမား ၿပကလာသညကေျဖရငးေပးရနအတြကဟဆကာ ရပကြကေနျပညသမားက ေကာကစမး လပကြက အဝငလမးက ပတဆ႔ၿပး ယေန႔ ေမလ ၂၃ ရကမနကမ စတငကာဆႏၵထတေဖၚ ေနၾကသည။

May 14 ျမစႀကးနားၿမ႕ေကာကမကျပပြမာ A,B အဆင ေကာကမားပထမဆးျပသခြငရ

ကခငျပညနယေကာကမကရတနာလပ ငနးရငမားအသငး (ျမစႀကးနား) ကျပလပသည ဒတယအႀကမေကာကမကရတနာ အေရာငးျပပြ အရညအေသြးျမင A,B အဆငေကာကမားက ပထမဆးအႀကမ ျပသခြငရၿပျဖစေၾကာငး အဆပါအသငး၏ဥကဌ ဦးေဇလြမးကေျပာသည။

“ႏငငေတာအတငပငခ လာတနးကလညး စာေပးတယ၊ သမၼတလာတနးကလညး စာေပးတယ၊ သကဆငရာ အစးရလညးပါတယ၊ အခဒဥပေဒမၾကမးထမာလညး ပါေနၿပ၊ အဒါေၾကာင ဒတစေခါကက ပၿပးမ ေအာငျမင တာ” ဟ၎က ဆသည။

May 17စစေဘးဒကၡသညမား၏ လကမႈထတကန ေစးကြကရာေဖြျခငး

“ေရႊ႕ေျပာငးေနထငေနရတသေတြက သတ႔ရ႕ ကယပငရပတညႏငတဘဝမးရရဖ႔ ကၽြနေတာ တ႔က ပပးေပးလကတာ ျဖစပါတယ”

ဒနးမတလမႈေရးအဖြ႔အစညး (DRC/DDG)

102 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

June 5 ကမာ ၻ ႔ပတဝနးကငထနးသမးေရးေန ႔မာ စတာပႏစျခငးခရစယာန လငယမား သစပင စက၊ အမကပရငး

ယေန႔ကေရာကတ ကမာၻ႔ပတဝနးကငထနးသမးေရးေန႔ အထမးအမတအျဖစ စတာပႏစျခငး ခရစယာန အသငးေတာလငယမားက ျမစႀကးနားၿမ႕ မေနာအားကစားဥယာဥတြင အရပရပငမား စကပးျခငးႏင တပကနး ရပကြကႏင စတာပရပကြကဆကလမးျဖစတ ဒဝါ ဝါေဘာေဇာရစလမး၏ လမးေဘးဝယာက အမကပမားက ရငးလငးျခငးမား လပေဆာငခ ၾကသည။

June 8တကသလဝငတနး ေအာငစာရငးအား ဇြနလ ၈ ရကေန႕တြင ထတျပနခရာ ကခငျပညနယမ ေျဖဆသစစေပါငး (၃၅၉၄၆) ဦးတြင ေအာငျမငသစစေပါငး (၁၀၅၂၅) ရၿပး ေအာငခကရာခငႏႈနးမာ (၂၉.၂၈) ျဖစသည။

June 10စစေဘးဒကၡသညမား၏ ဘဝ သရပေဖၚျပသတ ေခါငးေဆာငႏစဦးက ၿငမးစစဥပေဒျဖငအမႈဖြငတေကာျပနစစပြျဖစပြားျခငး ၈ ႏစျပညေန႔တြင ျမစႀကးနားၿမ႕ စမးျမဧရာပနးၿခအနးႏင ျပညသ႔ရငျပငမာ စစေဘးဒကၡသညမား၏

ဘဝ ေတးသရပေဖၚမႈအစအစဥျပလပခ ၾကေသာ ဦးေဆာငသႏစဦးက ယာယၿမ႕နယမး ရမးမငးသန႔ေဇာက ၿငမးစစပဒမျဖင အမႈဖြင လကေၾကာငး တရားစြခရသျဖစတ ေဒၚဆငး ႏးပနက ေျပာသည။

June 11တရားစြခရတ၊ စစေရာငမား၏ဘဝ လမးေဘး သရပေဖၚတငဆကမႈ ဦးေဆာငသႏစဦးက အာမခေပး

ျမစႀကးနားၿမ႕နယယာယရမးက တရားလ လပၿပး ၿငမးစစဥပေဒျဖင အမႈဖြငခရေသာ စစေရာငမား၏ဘဝ လမးေဘးသရပေဖၚ တငဆကမႈ ဦးေဆာငသႏစဦးက ယေန႔ရးခနး၌ အာမခေပးခၿပး ဇြနလ ၁၉ ရကေန႔တြင ရးခနး ျပနေခၚထားေၾကာငး တရားစြခရသ ကေပၚလက ေျပာသည။

June 17လငစငမ ခရးသညတငယာဥမားက ဖမးဆး အေရးယမႈစတငေဆာငရြက

ျမစႀကးနားၿမ႕နယ ၂၁ မငစေပါငးဂတတြင လငစငမခရးသညတငယာဥမား ဖမးဆးအေရး ယမႈ စတငေဆာငရြကသည ဇြန ၁၇ ရကေန႔တြင ေမာေတာယာဥ ငါးစးဖမးဆးႏငခေၾကာငး အမတ (၉၈) ယာဥထနးရတပဖြ႔ (တပဖြ႔စမး)

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 103

ဒရမး ေကာစးဦးကေျပာသည။

“ပ႔ကနသြငးကန ဥပေဒပဒမ ၈ န႔ အမႈဖြငမာ ယာဥကအပငသမးလမမယ၊ လကေတာ ရမနယၿပးခပမယ တရားစြမယ၊ ပဒမအရဆရင ေထာငဒဏက ၃ ႏစအထရတယ၊ ေငြဒဏ လညးခႏငတယ”ဟ၎က ဆသည။

ထ႔အျပင လငစငမယာဥမားျဖင ယာဥလငး ေျပးဆြပါက ခရးသညမားအတြကလညး လၿခမႈမရသညအျပင ႏငငေတာသ႔အခြနေပး သြငးၿပး လငစငယာဥမားျဖင စနစတက ေျပးဆြေနေသာ ယာဥလငးမားအတြကလညး နစနာမႈရသညအတြက အေရးယမႈေဆာငရြကရန အစးရအဖြ႔မ ညႊနၾကားထားျခငးျဖစေၾကာငး ဒရမးက ေျပာသည။

June 18တရတသစသးငကေပာမရသညအခြနအခ က ေကာကစမးခြနရသလပ ရရလာဖ႔ေမာ လငထား ကခငျပညနယတြင သစသးငကေပာက စနစတကကငတြယပါက ရရႏငသည အခြနအခသည ေကာကစမးမ ရေသာအခြန အခလရႏငမညဟ ေမာလငထားေၾကာငး စကပးေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန ဝနႀကး ဦးေကာေကာဝငးက ေျပာသည။

“အခေလာေလာဆယ ရေနတအခြနအခ သည အားလးျပညျပညဝဝ မရဘး၊ အားလး ျပညျပညဝဝရဖ႔ဆရင စနစတကကငသြယမ ရသငရထကတအခြနအခအျပညအဝ ရလာ ႏငမာ ျဖစပါတယ၊ ဒါေၾကာငမ ႔ အစအမန႔ ေဆာငရြကဖ ႔ ႀကးစားၿပး လပေနပါတယ” ဟ၎က ဆသည။

အစမးေရာင စးပြားေရးဝေရာဓသေတသန အစရငခစာတြင သစသးငကေပာစကပး ျခငးလပေဆာငေနသည ေျမဧရယာသည ဝငးေမာၿမ႕နယ တစၿမ႕နယလး၏ ၁၂ ရာခငႏႈနး(၁၄၂၉၆၁ ဧက)ရၿပး အျခားသးႏ စကပး ေျမဧရယာထက ၁ရာခငႏႈနး( ၇၉၈၇ ဧက) ပမားေနၿပး တးခ႕စကပးေနဆျဖစသညက ေတြ႔ရေၾကာငး၊ ဗနးေမာၿမ႕နယႏင မးေမာကၿမ႕နယမားတြငလညး စကပးေနၾကေၾကာငးေဖၚျပထားသည။

June 19ဆငကယအေရာငးဆငမားက လငစငရယာဥ မားသာေရာငးခခြငျပရန ေဆာငရြကသြားမည

ျမစႀကးနားခရငအတြငးရ ဆငကယအေရာငး ဆငမား လပငနးလငစငျပလပရနႏင လငစငရ သညဆငကယ မားကသာ ေရာငးခခြငျပရန အတြက ေဆာငရြကသြားမညျဖစေၾကာငး အမတ (၉၈) ယာဥထနးရတပဖြ႔ (တပဖြ႔စမး)

104 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ဒရမး ေကာစးဦးကေျပာသည။

“အေရာငးဆငလငစငရရမယ၊ မရဘးဆရင သ႔ကေမာေတာယာဥ ဥပေဒန႔အေရးယ လ ႔ရတယဆတာက ႀကၿပးေျပာထားမယ သတေပးမယ၊ သ႔ဆက(အေရာငးဆငပငရင) သရေၾကာငးဝနခခကေတြယမယ၊ အေရာငးလငစငရ႕စညးကမးခကမာ လငစငမ ဆငကယေရာငးလ႔မရဘး၊ ေရာငးတာန႔အေရး ယမယ အလသြားမယ” ဟ၎ ကဆသည။

June 22 ကခငျပညနယျပညသ႔ပါတ ပါတဆငးဘတ တငႏငရးခပဖြငပြ ျပလပ

ကခငသး ပါတပးေပါငး ဖြ ႔ စညးလကတ ကခငျပညနယျပညသ႔ပါတ( KSPP ) ပါတ ဆငးဘတတငႏင ရးခပဖြငဆေတာငးပြက ျမစႀကးနားၿမ႕ ယဇနရပကြက အမတ (၃၈၆) မာ ယေန႔ဇြန ၂၂ ရက မနကပငးမာ ျပလပခ ပါတယ။

ျပညသလထႏင ကခငျပညနယျပညသ႔ပါတ ( KSPP ) တ႔ရ႕ေတြ႔ဆမတဆကပြက လာမယ ဇြနလင ၂၀ ရကေန႔မာ ျပလပသြားဖ႔ရတယလ႔ သရပါတယ။

June 25ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈအတြက နစနာမႈရပါက ျပညနယစားသးသေရးရာ ဦးစးဌာနသ႔ လာ ေရာကတငၾကားႏင

စားသးသမားက ဝယယအသးျပလကေသာ ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈမားအတြက ေရာငးခသ ဘကကေပးသည အာမခခကမားလြမားေနၿပး နစနာမႈရပါက ျမစႀကးနားၿမ႕ အမတ (၁၉၉) ၿမ႕သစရပကြကရ ကခငျပညနယ စားသးသ ေရးရာဦးစးဌာနရးသ ႔ လကယတငျဖစေစ၊ ဖနးႏငျဖစေစ တငၾကားႏငေၾကာငး ျပညနယ ဦးစးမး ဦးေဖသနးဝငး ကေျပာသည။

“ေရခေသတာ အကြနးတစခခေပါ ဝယလာတယ၊ အမေရာကေတာ မေအးေတာဘး ဆငကသြား ေျပာေတာ တာဝနမယဘးဆရင လာတင၊ ေျပစာ(ေဘာကခ) အေထာကအထားက ၾကညၿပးေသခာတယဆရင ေရာငးခသက ဆငေခၚၿပးေျဖရငးခငးမယ ေလာေၾကးေပး ခငးမယ၊ ထခကနစနာမႈပမားရင ဒဏေၾကး တပမယ” ဟ၎ကဆသည။

June 27ေကအငအ၏သေတသနအစရငခစာက ေဖာျပ ေနသည ကခငႏငရမးေျမာက မးယစေဆး၀ါး အေျခအေန ၂၀၁၈ - ၂၀၁၉ ခႏစအတြငး ကခငျပညနယႏင

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 105

ရမးေျမာကတြင ဘနးစကခငး ဟကတာ တစေသာငးေကာရေၾကာငး ဇြနလ ၂၆ ရကေန႔ တြင ထတျပနလကသည ေကအငအ၏ သေတသနအစရငခစာ၌ ေဖာျပထားပါတယ။

ကခငျပညနယတြင ဟကတာ ၇ ေထာငနးပါး ရေၾကာငးေဖာျပထားၿပး အဆပါစာရငးသည ၂၀၁၈ ခႏစက ကလသမဂၢ မးယစေဆးဝါးႏင ရာဇဝတမႈဆငရာရး UNODC ၏ ထတျပန ခကထက ႏစဆပမားေနေၾကာငး ေကအငအ၏ အစရငစာတြငပါရသည။ ရမးေျမာကတြင ၃၁၉၂.၄ ဟကတာရေၾကာငးလညး ေဖာျပ ထားပါသည။

ေကအငအသည အဆပါသေတသနေတြ႔ရခက အား ကခငျပညနယႏင ရမးေျမာကနယေျမ ၁၉ခက သတမတၿပး ထနယေျမမားမ ဘနးစက ေတာငသ၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာင၊ ေဒသခ မား၊ ရမား၊ ဘနးျဖထတလပသမား၊ မးယစ ေဆး၀ါသးစြသမား၊ ျပညသ႔စစအဖြ႔၀ငမား စသည မတသညနယပယမ လေပါငးတစ ေသာငးနးပါးက ေတြ႔ဆေမးျမနးကာ ထတျပန ထားျခငးျဖစေၾကာငး အစရငခစာတြငေဖာျပ ထားသည။

အဆပါစစတမးအရ ကခငျပညနယတြင ဘနးစကခငးအမားဆးရသည ေဒသသည ျပညသ႔စစမားရေသာ (ယခငNDAK ထနးခပ

နယေျမ) ကနပငတႏင ဆဒတြငျဖစ ေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ တႏငး၊ ရနေဗြယန၊ ပတာအႏင ဆြမပရာဘြမမားတြငလညး ဘနး စကခငးမားရေၾကာငးေဖာျပထားသည။

ဘနးစကခငးႏင ဘနးခကစကရမားလညး ျပညသ႔စစႏင နယျခားေစာငတပမားရေသာ ေနရာမားတြင အမားဆးေတြ႔ရေၾကာငး၊ အဆပါစစတမးတြငပါရပါသည။

ဘနးျဖႏငရာမ ခကစကရသည ရမးေျမာက တြငသာရၿပး အဆပါဘနးခကစကရမားအား တရတလပငနးရငမားကပငၿပး ျပညသ႔စစႏင နယျခားေစာငတပမားက လၿခေရးေပးထား သညဟ ေဖာျပထားပါသည။

ကလသမဂၢ မႈးယစေဆးဝါးႏင ရာဇဝတမႈ ဆငရာရး UNODC ၏ ၂၀၁၈ ခႏစဘနးစကပး ထတလပမႈႏင ပတသကသညအစရငခစာတြင ေကအငေအအား စြပစြထားသညအခကမားပါရသညအတြက ေကအငအက ကန႔ကြက ေၾကာငး၊ UNODCထ အတဖြငေပးစာ ေပးပ႔မႈရခ သည။

ႏစေပါငးမားစြာ မးယစးေဆး၀ါးေၾကာင ပကစးသြားသည ဘ၀မား၊ မးယစေဆး၀ါးေၾကာင ပကစးသြားေသာ မသားစမား၊ ပညာမတတ အလပအကငမရေတာသည မးဆကသစ

106 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

လငယမား ငယငယရြယရြယျဖင ေသဆးသြား သမား မားလာသလ၊ ေထာငကသြားသည သမားလညး အေျမာကအမားရေနၾကာငး ေထာကျပေဖာျပထားမႈမားလညး ပါ၀ငပါသည။

မးယစေဆးဝါး ပေပာကေအာင လာတေပး လာတယမႈမား မရေအာငႏင ျပညသမား အားစကလပေဆာငေနသည မးယစေဆး၀ါး တကဖကေရးက အားေပးရနႏင ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမားမလညး ေျမျပငထထဆငးၿပး သတငးအခကအလကအမနကရယကာ သကဆငသမားက တကတြနးေပးရန မးယစ ေဆး၀ါး တကဖကေရးတြင ပၿပးကညလာေစ ႏငရန အစးရႏင ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမားထ ေတာငးဆအႀကျပထားသည။

ဤစစတမးတြင ေကအငအက ၁၉၉၃ ခနစမ စတင၍ ေကအငအမ မးယစေဆး၀ါး တကဖကေရးေကာမတဖြ ႔စညးၿပး ၂၀၀၈ ခႏစခန႔မ စတငကာ ျပညသမားလညး ပးေပါငးၿပး မးယစေဆး၀ါး တကဖကေရးလပငနး မား လပေဆာငခေၾကာငးေဖာျပထားသည။

၂၀၁၈-၂၀၁၉ ခႏစတြင ေကအငအ အေနျဖင လထမားႏင ပးေပါငးကာ လထမားအား မးယစေဆး၀ါးႏငပတသကၿပး ပညာေပး လပငနးမား လပေဆာငလကရၿပး ထႏစအတြငး ျပညသအေယာက ၄ေသာငးေကာအား

ပညာေပးႏငခေၾကာငးလညး ေဖာျပထားသည။

June 28တႏငးေဒသ ပယငး လကလပလကစား လပကြကမား ခေပးေတာမည

တကပြျဖစၿပးေနာက ပတပငထားသည တႏငး ေဒသပယငးေမာမားအား လကလပလကစား လပကြကမား လပကငခြငခေပးေတာမည ျဖစေၾကာငး ကခငျပညနယ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကး ဦးဒရလဆငးက ဆသည။

တႏငးေဒသ(ႏြယဂဘြမေမာႏင နနမျဖထန ပရားေမာအပါအဝင) လကလပလကစား ဧရယာ(၁)ခ (၆၉၁၈.၉၅)ဧကအတြငး လပကငခြင ခထားေပးသြားမညျဖစေ ၾကာငး ဆသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 107

July 2 ယာဥေမာငးလငစင အတကငေဆာငသကဖမးဆးအမႈဖြင

ဇြနလင ၁ ရကေန႔ ကခငျပညနယ ျမစႀကးနားၿမ႕ အမတ (၉၈) ယာဥထနးရတပဖြ႔ရးေရ႕တြင ေမာေတာယဥမားက ရပတန႔ စစေဆးျခငး ျပလပခနတြင ဦးဂြမဂာဆသကငေဆာင ထားေသာ ယာဥေမာငး(ခ)လငစငသည အတျဖစေၾကာငး စစေဆးေတြ႔ရခၿပး ဖမးဆး အေရးယထားေၾကာငး အမတ(၁) ၿမ႕မရစခနးမ သရသည။

“ပဒမကေတာ ၄၂၀န႔ ၄၆၈ အမႈဖြငတယ၊ ကညန(ကနးလမးပ ႔ေဆာငမႈညြနၾကားေရးဦးစးဌာန) ကတရားလ လပၿပးအမႈဖြငတာ၊ ဒေန႔ခပရမနယထားၿပ”ဟ အမတ (၁) ရစခနး တာဝနကရအရာရတစဦးက ဆသည။

ကညန ျပညနယညြနၾကားေရးမး ဦးစးမးပငက ယာဥေမာငးလငစငအတကငေဆာငမႈ ဖမးဆးရ မျခငး ရလာသညအတြက လငစငကဒ ပစကေျပာငးလျခငး၊ ေရာငျပနထည သြငးျခငး၊ QR ကဒႏင ပမလၿခမႈရေသာ စမတကဒပစျဖင ဇြနလင ၁ ရကေန႔မစ၍ ျပလပေပးေၾကာငး ေျပာသည။

လမလညမႈပဒမ ၄၂၀ ႏင စာခပစာတမး

အတျပလပမႈပဒမ ၄၆၈ အရ ျပစမႈကးလြန ေၾကာငး ထငရားပါက ေထာငဒဏခနစႏစအျပင ေငြဒဏလညး ခမတႏငသည။

July 4စစေရာငမား၏ သရပေဖၚတငဆကမႈသည တရားဥပေဒစးမးေရးကထခကျခငး မရေၾကာငး တရားလျပသကေသမားဝနခမႈရ

တေကာျပနစစပြ ၈ ႏစျပည စစေရာငမား၏ဘဝ လမးေဘးေတးသရပေဖၚတငဆကမႈသည တရားဥပေဒ စးမးေရးက ထခကေစျခငး မရေၾကာငး တရားလျပသကေသမားက ယေန႔ ဇလင ၄ ရကေန႔ ရးခနးတြင ဝနခ ထြကဆခေၾကာငး တရားစြခရသ ႏစဦး၏ ေရ႕ေနဦးမာခါးက ေျပာသည။

“လျပသကေသကစစတယ သ႔တ႔ကေတာ ပဒမ ၁၉ န႔ ၿငတယဆၿပးထြကဆသြားတယ၊ တရားဥပေဒစးမးေရးက ထခကေစတအရာ၊ တညၿငမေအးခမးမႈက ပကျပားေစတအရာ ဟတမဟတဆတာက ေမးေတာ တခ႕က အားလးကလကခတယေပါေနာ ဘာမပကျပား ေစတအရာမဟတပါဘး ေပါေနာ၊ တခ႕ကေတာ မေျဖဘး” ဟ၎က ဆသည။

ကေပါလႏင မဆငးႏးပနတ႔က ခြငျပခကမတငပ စစေရာငမား၏ဘဝ ေတးသရပေဖၚမႈျပလပ

108 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ချခငးေၾကာင ဒရမး မငးသန႔ေဇာက တရားလ လပၿပး ၿငမးစစဥပေဒျဖင အမႈဖြင ထားျခငးျဖစၿပး ယေန႔(၄)ႀကမေျမာကရးခနအထ တရားလျပ သကေသ ၄ ဦးက စစေဆးခၿပး လာမည ဇလင ၁၁ ရကေန႔ရးခနးတြင တရားစြခရသ ဘကက စတငစစ ေဆးသြား မညျဖစသည။

July 5ျပညနယကျပနလညထေထာငရန သတငး မဒယာက အလြနပငအေရးႀကးေၾကာငး ကခငျပညနယဝနႀကးခပေျပာ

ေနာကကေနသည ျပညနယက ျပနလည ထေထာငသညေနရာမာ၊ ဖြ ႔ ၿဖးမႈၾကးပမး ေဆာငရြကသညအခါမာ၊ သတငးမဒယာေတြက အငမတနမ အေရးၾကးေၾကာငး ကခငျပညနယ ၀နၾကးခပက ယေန႔ဇလငလ ၅ ရကေန႔မာ ကငးပေသာ သတငးစာရငးလငးပြတြငေျပာၾကားခသည။

“ကြနေတာတ႔ ကခငျပညနယအစးရအေနန႔ေရာ ႏငငေတာ အစးရအေနန႔ပါ အားကးပါတယ ခငဗားတ႔က။ ဘယလပျဖစျဖစ အၾကေပးတာပ ျဖစျဖစ ဘယက႑မာျဖစျဖစ ခငဗားတ႔အေရး ၾကးတယလ႔ ကြနေျပာခငပါတယ။ သတငး အခကအလကအျမနရတအခါကမ ဒဟာက လကေတြ ႔အေကာငအထညေဖာလ ႔ရမာ ကြနေတာတ ႔အစးရဆတာ ေနရာတငးမာ

ဘယလမမသႏငဘး။ ခငဗားတ႔ သတငးမဒယာ အေနန႔ေတာ သတငးေတြရရျပး ကြနေတာတ႔ ေျပာျပ ကြနေတာတ႔လညး ကြနေတာတ႔န႔ပတ သကတဟာေတြက ကြနေတာတ႔အေကာင အထညေဖာမယ။” ဟ ကခငျပညနယ၀နၾကး ခပေဒါကတာခကေအာငကဆသည။

သတငးမဒယာ သတငးေထာကၾကးမား အား လးကလညး အငးမတနမ အေတြ႔အၾကရေၾကာငး ပညာရေၾကာငးက ၎အေနန႔ေျပာၾကားခသည။ အကနလးမာ သတငးေထာကတ႔လညး ပး ေပါငးပါ၀ငမ ျမနျမနဆနဆနေအာငျမငမာ ျဖစေၾကာငး ေျပာဆခသည။

July 10ျမစႀကးနားၿမ႕တြင ဧရာဝတျမစေရ မနကပငးမ ေန႔လညအထ ၈၀ စငတမတာတကလာ

ကခငျပညနယျမစႀကးနားၿမ႕တြင ဧရာဝတျမစ ေရ၏ ဇလင ၁၀ ရကေန႔ ေန႔လညတငးတာ ခကတြင ၁၀၈၁ စငတမတာအထ ျမငတက လာေနေၾကာငး မးေလဝသႏငဇလေဗဒ ညႊန ၾကားမႈဦးစးဌာန ျပညနယဦးစးမး ဦးႏငလငး ေထြး ကေျပာသည။

“မနက ေျခာကနာရခြမာက ၁၀၀၁ စငတမတာ၊ မေန႔ညေန ၆ နာရန႔ ကြာျခားခကက အေပါငး ၁၁၄ ရတယ၊ ေန႔လညအထ ၈၀ စငတမတာ

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 109

(၂ ေပခြ) ထပတကတယ၊ ျမစႀကးနားၿမ႕ရ႕ စးရမေရမတက ၁၂၀၀ စငတမတာ”ဟ ၎က ဆသည။

ျမစႀကးနားၿမ႕၏ အထကပငးၿမ႕မားတြင ေရလြမးတာမရေသးေသာလညး မးေရကေတာ ဆကမားလာနငေၾကာငး ျမစေရတကႏႈနးက တစနာရတစႀကမ မတတမးရယ၍ ေနျပညေတာ သ႔ ျပနပ႔ထားၿပး စးရမေရအမတ ဘယအခန အတြငးေရာကလာႏငမညက သးသပၿပး ထတျပနခက ထတေပးသြားမညျဖစေၾကာငး ဦးႏငလငးေထြးက ေျပာသည။

July 14ဧရာဝတျမစေရသည စးရမေရမတ ေအာက ၉၅ စငတမတာအထ ေရျပနကလာ

ဇလင ၁၄ ရက မနက ၈ နာရအခနတငးတာခက အရ ျမစႀကးနားၿမ႕၏ စးရမေရမတေအာက ၁၁၀၅ စငတမတာ (တစေပခြ) အထေရျပနက ေနၿပျဖစေၾကာငး မး/ဇလ ျပညနယဦးစးမး ႏငလငးေထြးကေျပာသည။

July 22ကခငျပညနယတြင ရာသတပေကြး H1N1 ျဖစပြားသ ၂၁ ဦးရၿပး တစဦးေသဆး

ကခငျပညနယတြင ယခႏစဇလင ၂၁ ရကေန႔

အထရရသည စာရငးအရ ရာသတပေကြးH1N1 ပးေတြ႔ရသ ၂၁ ဦးရၿပး ေသဆးသတစဦးရသြားၿပျဖစေၾကာငး ကခငျပညနယျပညသ႔ကနးမာေရးဦးစးဌာန (တးခ႕ကာကြယ ေဆး/ကးဆက) အဖြ ႔ေခါငးေဆာင ဆရာဝန Dr. ဇကလြမးေခါငက ေျပာသည။

“ရာသတပေကြးမာအမးအစား A,B,C ဆၿပး ေတာရတယ၊ A အမးအစား (Seasonal Influenza A(H1N1) pdm 09) ျဖစပြားသက ၁၅ ဦး၊ B အမးစားျဖစပြားတာကာ ၆ ဦးရပါတယ၊ A အမးအစားျဖစပြားၿပး ေသဆးတာ တစဦးရပါတယ၊ ” ဟ၎က ဆသည။

July 22ေရႀကးမႈဒဏခခရတေနာငမြနးၿမ႕နယမာ အကအညမားလအပေနဆ

ဇလင ၉ ရကေန႔တြင ေခာငးေရႀကးလာမႈေၾကာင ေနာငမြနးၿမ႕နယရ ရပေဘာေကးရြာႏင ဘေဘာေကးရြာတြင အမေထာငစ ၂၀ ေကာ၏ ေနအမႏင စပါးကမားေရျမပပကဆးခ သျဖင အကအညမားလအပေနေၾကာငး ေကးရြာ ေဒသခဦးထနကေျပာသည။

“စပါးကတကေတြပါသြားတယ အဒါေတြ ကပဆးတာ၊ တခ႕ကေတာ ေကာကစကထားတ လယေတြ ပကသြားတယ၊ တစခ႕မသားစေတြ

110 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ဆရင အရမးက အေျခအေနဆးေနပါတယ” ဟ၎ကဆသည။

ေရျပနကၿပးေနာက (၁၀) ရကေကာလာသည တင အစးရမ အကအညေထာကပမႈေပးတာ မး မရေသးပ စာရငးေကာကယေနၾကဆသာ ရေၾကာငး အလရငအခ႕ႏင ျပညသ႔စစမား၏ အကအညအနညးငယကသာ ရရေသးေၾကာငး ဦးထနက ေျပာသည။

July 22ေသြးလြနတပေကြးျဖစပြားသ ၆၀၀ ေကာရလာ၊ ေသဆးသ ၄ ဦးရ

ကခငျပညနယတြင ေသြးလြနတပေကြးျဖစပြား သဦးေရ ၆၀၀ ေကာရလာၿပး ေသဆးသ ၄ ဦးရသြားၿပျဖစရာ ျမစႀကးနားၿမ႕နယသည ၄၉၈ ဦးျဖင အမားဆးျဖစပြားေနေၾကာငး ျပည န ယျ ပ ည သ ႔ က နး မာေ ရး ဦး စး ဌာ န လကေထာကညြနၾကားေရးမး ေဒါကတာ ေဇာရနက ေျပာသည။

“ဒႏစက ရာသဥတလညးၾကမးေတာ ပအျဖစမား တယ၊ ရာသဥတက ဒအတငးဆကျဖစေနမယ ဆရင ေနာကထပႏစလအထ သတထားရအး မယ၊ လကရအခနအထေတာ ၂၀၁၇ ခႏစက ၂၆၀၀ ဦးအထျဖစပြားခတ အေျခအေနေလာက ေတာ မဆးေသးဘးဆေပမ သတထားရအးမာပါ”

ဟ၎က ဆသည။

July 23မးညငးၿမ႕နယ နမၼားေဒသတြင မးေခါင၍ ေတာငသမား စပါးကအေျခာကပကႀကရယခႏစတြင မးေခါငၿပးစကပးေရ မလေလာက သျဖင ကခငျပညနယမးညငးၿမ႕နယ နမၼား ေဒသရ ေတာငသမား စပါးစကပးရန ခကခေနသညဟ ေဒသခဦးထြနးသနးက ဆပါသည။

ဆညေရမရရပ မးေရကသာအားထားၿပး စကပးေနရသည လယေျမမားျဖစ၍ မးေရ မလေလာကေသာေၾကာင နမၼားေဒသမ ေတာငသမား စပါးမးေစကပကၿပး ေရမရသည လယကြကမားတြင အေျခာကပကႀကရသညဟ ဦးထြနးသနးက ဆသည။

July 26ေရႀကးဒဏခခရတ ေနာငမြနးေဒသခမား စားနပရပကၡာမားအေရးတႀကးလအပေနဆ

ေခာငးေရႀကးမႈေၾကာင စပါးကႏငေနအမမားေရနစျမပခေသာ ပတာအခရင ေနာငမြနး ၿမ႕နယ ရပေဘာႏင ဘေဘာေကးရြာ ေဒသခ မားသည စားနပရပကၡာႏင ျပနလညထေထာင ေရးအကအညမား အေရးတႀကး လအပေနဆ ျဖစေၾကာငး အလရငအခ႕လဒါနးသည

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 111

ေထာကပပစၥညးမားက အဆပါေဒသသ ႔ သြားေရာကပ႔ေဆာငေပးခေသာအဖြ႔မ ဆရာ ေဖရမက ေျပာသည။

“ကၽြနေတာတ႔ေကာကထားတ ေဒတာထကက ဆးရြားတယ၊ စပါးေတြကေရျမပသြားေတာ ေနလနးမယ အခနမရဘး၊ ေနလညးမသာေတာ စပါးေတြက အေညာငထြကလာၾကၿပ၊ အဒါက စားလ ႔ကမရေတာ စားဖ ႔ေသာကဖ ႔အက အညလအပေနဆပါ” ဟ၎က ဆသည။

August 6 ဘဏမ ကပသနး ၂၀၀ ေကာထတလာသည အမးသမး အမေရ႕အေရာကမာ ဓါးေထာက လယကခရ

ျမစႀကးနားၿမ႕ ဧဒငရပကြကတြငေနထငသ ေဒၚဇးဝမသည ယေန႔ညေနပငး ႏစနာရခြ အခနတြင ကေမၻာဇဘဏမ ကပသနး ၂၃၀ ထတလာၿပး ၎၏ အမေရ႕အေရာကတြင ဓါးေထာက လယကခလကရေၾကာငး တပကနး ရပကြက အပခပေရးမး ဦးေဘာကေနာက ေျပာသည။

“သေငြထတၿပး ျပနလာေတာ သ႔ေနာကမာ ဟြနဒါဖစကားတစစးလကလာတာက သတ မထားမလကဘးတ၊ သအမေရ႕အေရာက မာပ လကလာတကားထက လသးေယာကထြက လာၿပး ဓါးေထာကေငြလသြားတာလ႔ ေျပာပါ တယ” ဟ၎ကဆသည။

လကရအခနတြင ပလနနယေျမစခနးမးက အေၾကာငးၾကား၍ အမႈဖြငထားၿပျဖစေၾကာငး ဦးေဘာကေနာက ေျပာသည။

August 9အျပညျပညဆငရာဌာေနတငးရငးသားမား ေန႔က ဖားကန႔ၿမ႕တြင ပထမဆးကငးပ

112 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ဖားကန႔ၿမ႕ေမာဝမးေကာကတငကြငးတြင အျပညျပညဆငရာ ဌာေနတငးရငးသားမားေန႔က ပထမဆးအႀကမျပလပခေၾကာငး အဆပါအခမး အနားက စစဥကငးပသည မနေနာကေခါင ဥရဌာေနတငးရငးသားမားအဖြ ႔အစညးမ ဥကဌျဖစသ ဦးခြနးဆငးေနာ ကေျပာသည။

“ရညရြယခကကေတာ မနေနာကေခါငဥရဌာေနျပညသမားအခြငအေရးပမရရဖ ႔ရန၊ ဌာေနျပညသမားဟာ ေရ႕ေရ႕တနးကရခတ အတငး ဒေန႔အခနအထရေနဆျဖစတယဆတ သေကၤတအေနျဖငလပေဆာငျခငး ျဖစတယ၊ ေနာကၿပးေတာ ျမနမာႏငငဌာ ေနတငးရငးသားမားကြနရကအသငးကေန ေတာငးဆမႈေၾကာငလညး လပေဆာငရျခငး ျဖစပါတယ”ဟ ၎ကဆသည။

August 16အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးအား ကန႔ကြကဆႏၵ ထတေဖၚပြက ျမစႀကးနားၿမ႕တြင ျပလပ

၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးအား ကန႔ကြက ဆႏၵထတေဖၚပြက လဦးေရတစေထာငခန႔ ပါဝငၿပး ကခငျပညနယျမစႀကးနားၿမ႕တြင ယေန႔ ၾသဂတ ၁၆ ရကေန႔တြင ျပလပခသည။ပဒမ ၂၆၁ အားဥပေဒႏငအည အျမနဆး ျပငဆငေရး၊ အမးသားလၿခေရးအတြက ပဒမ ၅၉(စ) မျပငဆငေရး၊ အခပအျခာအာ

ဏာတညတခငၿမေရး၊ ျပညပ ပေထြးေမာ အေဖေတာခငသမားအားေခမနးၾက၊ ႏငငသား မဟတသမား လႊမးမးမညအႀက လကမခ၊ အမး၊ ဘာသာသာသနာ ကာကြယေစာင ေရာကေရး၊ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ အေရးႀကးပဒမမား မျပငဆငေရး စသညေၾကြး ေၾကာသမားျဖငလမးေလာကခတကခၾကသည။

August 19ဆြမပရာဘြမၿမ႕တြင ေတာထဟငးရာထြကသည ေကာငးဆရာမက ဆကသြယေရးလငးႀကး ျမပတဝနထမးက ရကႏကခ

ဆြမပရာဘြမၿမ႕ႏင တမငခန႔အကြာရ ျပည ေထာငစလမးမေဘး ေတာစပတြင ဟငးရာ ထြကလာေသာ ေကာငးဆရာမႏစဦး ေနာကသ႔ ဖနးလငးႀကးျမပသည ဝနထမးႏစ ေယာက လကလာၿပး ဆရာမတစဦးက ဦးေခါငး တြင ရကႏကခေသာေၾကာင ေဆးရတင ထားရ ေၾကာငး ၎ဆရာမ၏ ဦးေလးေတာသ ဦးဆမ ေနာကေျပာသည။

“၁၇ ရကေန႔ ညေနပငး လမးမေဘးက ေတာစပမာ ရနးအခးေနတအခန ဖနးႀကးလငး သြယတ ကမၸဏက ဝနထမးႏစေယာက တတတတေလး လကလာၿပး ဘာအႀကအစည ရလညးမသဘး အေနာကကေန ဆရာမရ႕

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 113

ေခါငးကရကေပးလကတာ ဆရာမႏစေယာက ေအာလကမ ျပနထြကသြားတယတ၊ ရကတ သက အသက ၂၈ ႏစ စးလြငဦး လ႔သရတယ” ဟ၎က ဆသည။

August 21ေတာငးဆခကသးခကပါတ ဖႀကးစမးလႈပရားမႈ ျမစႀကးနားပညာေရးေကာလပတြငျပလပ

ဝဇၨာသပၸပညာေရးႏငပတသကၿပး ပြငလငးစြာ ထတျပနေပးရန၊ အေဝးသငပညာဆကလက သငယခနတြင လစာမျဖတရန၊ ခြငရကတတ ကက သတမတေပးရန ႏင ပညာေရးေကာလပ ေကာငးသားသမဂၢမားအေပၚ ဖႏပမႈမျပလပရန ဆသည ေတာငးဆခကမားျဖင ဖႀကးစမး လႈပရားမႈက ယေန႔ၾသဂတလ ၂၁ ရကေန႔တြင ျမစႀကးနားပညာေရး ေကာလပတြင ျပလပခ သည။

“BA, Bsc education ကေကာငးသားေတြကေခၚယေနတာရတယ၊ ဒါေပမ လဦးေရ ဘယေလာက သတမတထားတယဆတာ မရဘး၊ ဘယလသတမတၿပးေတာ ေကာငးသား ေတြက ဘယလစခနစညြနးေတြန႔ ေခၚယ သြားမလ၊ ကၽြနေတာတ႔က အတာက တတကက သခငပါတယ”ဟ ယေန႔ဖႀကးစမးလႈပရားမႈက ဦးေဆာငတ ျမစႀကးနားပညာေရးေကာလပ ေကာငးသားသမဂၢ၏ ဥကဌ ျဖစသ ကေအာင

ေအာငက ေျပာသည။

August 27ေတာငသေပါငးတစေသာငးေကာ ပစ(၇) ရရေရး စမခကျဖငေဆာငရြကေပးေန

ကခငျပညနယတြင စကပးစရတေခးေငြထတႏငရနလအပေသာ ပစ(၇) ရရေရးအတြက ေတာငသဦးေရေပါငး ၁၁၀၅၈ ဥးအတြက စမခကေရးဆြၿပး ေဆာငရြကေပးေနေၾကာငး စကပးေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန ဝနႀကး ဦးေကာေကာဝငးကေျပာသည။

“စမ/ဘ႑ာရ႕မအရ ပစ(၇)က စကဘဏမာ အေပါငထားၿပးမသာလင စကစရတေခးေငြက ထတေပးမယဆတမရတအတြက အဒါမရတ ေတာငသေတြဟာ ေခးေငြထတခြင မရေတာတ အေနအထားျဖစသြားတယ၊ ဒါေၾကာင ပစ(၇) ရႏငတအခြငအေရးရတ ေတာငသေတြအားလး ရရလာႏငေရးအတြက ဆတစမခကန႔ ေဆာင ရြကချခငးျဖစပါတယ”ဟ ဝနႀကးက ဆသည။

August 27စမခကကာလအတြငး ဆငကယလငစငလာေရာကျပလပမႈနညးပါးေန

ျပညနယအားကာဝငး ေမခအားကစားခနးမတြင ၾသဂတလ ၁၃ ရကေန႔မစတင၍ ဆငကယ

114 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

လငစငမား ျပလပေပးေနေသာလညး ၂၆ ရကေန႔အထစာရငးအရ ၁၂၇ စးသာရေသး ေၾကာငး ျမစႀကးနားၿမ႕နယအပခပေရးမးရး ဒတယဦးစးမး ေဒၚေအးေအးေဆြ ကေျပာ သည။ “တစရကက အမားဆးကေတာ အစးႏစဆယ ေကာ အေလာကပရမယ၊ လကရ အခနအထ ဆရင နညးေနေသးတယလ႔ေျပာလ႔ရတယ၊ မးရြာတေန႔ေတြဆရင တစေနကနမ ခႏစစး ေလာကပ လာတယေလ”ဟ ၎ကဆသည။

August 31ကြတခငၿမ႕တြင လကနကႀကးကေရာက ေပါကကြမႈေၾကာင လသားကေလးအပါအဝင အရပသားငါးဦးေသဆး

ရမးျပညေျမာကပငး ကြတခငၿမ႕အနး ေျမာက ပငးမဟာမတသးဖြ ႔ ႏင တပမေတာတ ႔ ယေန႔နနကပငးတြင တကပြျဖစပြားစဥ ေမာဟစ ေကးရြာ အတြငး လကနကႀကးက ေရာက ေပါကကြခၿပး ၄ လသားကေလးတစဦး အပါ အဝင အရပသားျပညသငါးဦးထခက ေသဆး ခသည။

“အမေထာငစႏစစကထခကခ ပါတယ ၊ အမးသမးႏစဦး၊ အသက ၉ ႏစအရြယတစဦး၊ ၅ လသားအရြယ ကေလးန႔ မခငျဖစသအပါအဝင

အသကဆးရးခပါတယ၊ ဘယဖကကပစလကတ လကနကႀကးလ ဆတာေတာ မသရေသး ပါဘး”ဟ ကြတခငၿမ႕ေဒသခ သကၡာေတာရ ဆရာတနေဘာငေနာမငက ေျပာသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 115

September 2 ကေပါလႏင မဆငးႏးပနတ႔ႏစဦးက ျမစႀကးနား ၿမ႕နယ တရားရးမျပစဒဏအမန႔ခ

ကခငေဒသစစပြ ၈ ႏစျပညအျဖစ ျမစႀကးနားၿမ႕ တြင စစေဘးဒကၡသညမား၏ ဘဝေတးသရပေဖၚ တငဆကမႈအစအစဥက ဦးေဆာငျပလပခ သႏစဦးအား ယာယၿမ႕နယမး ရမးမငးသန႔ေဇာ က ၿငမးစစျဖင တရားစြထားသညအမႈက ယေန႔ စကတငဘာ ၂ ရကေန႔တြင ျမစႀကးနား ၿမ႕နယ တရားရးမ ေငြဒဏသးေသာငး သ႔မဟတ ေထာငဒဏ ၁၅ ရကကခေစရန အမန႔ခလကသည။

တရားစြခရေသာ ကေပါလႏင မဆငးႏးပန တ႔ႏစဦးမာ ၎တ႔တြင အျပစမရသညအတြက ေငြဒဏမေဆာငႏငဟ ျငငးဆကာ ေထာကဒဏ ၁၅ ရက ကခရေတာမညျဖစသည။

September 6ကေပါလက ၎၏ေရ႕ေနႏငတငပငခြငမ ေပးပ အမႈစရငခ

တရားသႀကးအား ခနခြငပကေပးခသညအတြက ပဒမ ၂၂၈ ျဖင တရားစြဆခထားရေသာ ကေပါလက ယေန႔ စကတငဘာလ ၆ရကေန႔တြင ျမစႀကးနားၿမ႕နယတရားရးသ႔ ရးထတလာစဥ ေရ႕ေနႏင တငပငေဆြးေႏြးခြင မေပးပ အမႈ

စရငအမန႔ခချခငးျဖစေၾကာငး ၎၏ေရ႕ေန ျဖစသ ဦးမာခါးကေျပာသည။

“ကၽြနေတာအမႈသညျဖစတယ ေတြ႔မယလ႔ ေျပာတာက ရကလးဝလကမခပန႔ အတငးတရား ခြငက ေခၚသြားတယ၊ ကေပၚလက ဒအမႈ အေၾကာငးလညး ေသခာသနားမလညဘး၊ တရားသႀကးကလညး စဥးစားခြငအခနမေပးဘး၊ ေရ႕ေနန႔ ခဏေလးျဖစျဖစေတြ႔မယဆၿပးသက တရားခြငမာေတာငးဆတယ ၿပးမအေျဖေပးမယ ဆတာက ေတြ႔ခြငမေပးဘး၊ ေနာကပငးက ေတာေထာငဒဏသးလ ခတယလ႔သရတယ” ဟ၎ကဆသည။

ၿငမးစစျဖငတရားစြထားေသာအမႈအား စကတင ဘာ ၂ ရကေန႔တြင အမန႔ခခၿပး တရားခြင ၿပးဆးခနမသာ တရားသႀကး၏အမန႔ခမတမႈ မနကနျခငးမရေၾကာငး အမတလကၡဏာအျဖစ ခနခြငပက ေပးချခငးျဖစသညဟ ေရ႕ေန ဦးမာခါး ကေျပာသည။

September 6IDP မား၏ခစားခကကထတေဖၚရနဟဆကာ ျမစႀကးနားၿမ႕ ေဇာဂြနးလမးတြင ဒတယေန႔ အျဖစဆႏၵျပ

စစေဘးဒကၡသညမား၏ခစားခက ထတေဖၚရန ႏင ေတးသရပေဖၚတငဆကခသ ေခါငးေဆာင

116 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

ႏစဦးအား ေထာငဒဏျပစဒဏခမတခသည အေပၚ ဆႏၵထတေဖၚျခငးက စစေရာငစခနး ၃၀ ေကာမ လငယမားပါဝငၿပး ယေန႔ စကတင ဘာလ ၆ ရကေန႔တြင ဒတယေန႔အျဖစ ျမစႀကးနားၿမ႕ တရားရးအနးေဇာဂြနးလမး၌ လပေဆာငရျခငးျဖစေၾကာငး ဆႏၵထတေဖၚမႈ ၏ ဦးေဆာငသ ကအငခြမလႏးက ေျပာသည။

“ကေပါလန႔ မဆငးႏးပနတ ႔ က IDP ေတြ ကယစားဦးေဆာငၿပးမ လကေတြ႔ ခစားေနရတာ ေတြက ေတးသရပေဖၚအေနန႔လပတာက သတ႔ကအေရးယတယ၊ ဒါေတြဟာ ကၽြနေတာတ႔ IDP မားရ႕ ခစားခကက ဖႏပတယ၊ တရားေရး မဏၰငတမးေစာငးေနတအေနအထားမာ ရေနတယလ႔ ခစားလာတာေပါ၊ အဒါေၾကာင ျပညသလထေတြ အစးရေတြ သကဆငရာအဖြ႔ အစညးေတြ အကနလး သရဖ႔ရနလပရျခငး ျဖစတယ” ဟ၎ကဆသည။

September 9ေဒါကတာခလမဆမဆြနအား တရားစြဆရန ေလာကထားမႈ တပဘကမ ျပနရတသမး

ေဒါကတာခလမဆမဆြနက အေမရကနသမၼတ ေဒၚနယထရမႏငေတြ႔ဆခစဥ ေျပာၾကားခကႏင စပလဥး၍ အေရးယေပးပါရန ဒဗလမးႀကး သနးထကမ တရားလျပ ဦးတကေလကထား သညအမႈက ယေန႔ျမစႀကးနားၿမ႕နယတရား

ရးတြင တရားလကယတင အမႈရတသမးသြားၿပ ျဖစေၾကာငး တရားရးမ သတငးထတျပနလက သည။

September 13ေကာကခြစကရေရႊ႕ေပးရန တငၾကားစာတငခ သမားက ၿမ႕နယေထြအပရးမ ေခၚယစစေဆး လာသညအေပၚ ေဒသခမားကနားလညရခကေန

ခေဖြၿမ႕ ရစေလာရပကြကတြငရေသာ ေကာက ခြစကကေရႊ႕ေျပာငးေပးရန ဝနႀကးခပထ သ႔ တငၾကားစာ တငခသမားက ၿမ႕နယအပခပ ေရးရးမ လအပသညအခနထကပယ၍ ေခၚယ စစေဆးေနသညအတြက အလပအကငပက ျဖစေနရၿပး နားလညရခကေနသညဟ တငၾကား သမားမတစဦး ျဖစသည ဦးေဇာငးေဒါင ကေျပာသည။

“လတစဦးက ႏစနာရေလာကစစေနတယ၊ ကၽြနေတာတ႔ ျပညသေတြက လကလပလကစား ေတာငယာ သြားရမယ၊ အခနမေပးႏငလ ႔ ဝနႀကးခပက တငလကတာကး၊ ဒေကာကခြ စကေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ နားညးခေနရတာ၊ ေကာကခြစကကထြကတ ဖနမႈန႔ေတြ ရေနရတာ ႏစႏစေလာကရၿပ၊ အဒါခရငက ညြနၾကား စာလာလ ႔ဆၿပး ကၽြနေတာတ ႔က ျပနစစ ေဆးေနေတာ ဘာေၾကာငဆတာသခငတာေပါ” ဟ၎က ဆသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 117

September 16ၿငမးစစျဖငတရားစြခရၿပး ေထာငဒဏကခခရသ မဆငးႏးပန ယေန႔နနကတြငေထာငမလြတ

စစေဘးဒကၡသညမား၏ ဘဝေတးသရပေဖၚ တငဆကမႈအစအစဥက ဦးေဆာငျပလပ ချခငးေၾကာင ၿငမးစစဥပေဒျဖငတရားစြခရၿပး ေထာငဒဏ ကခေနရသႏစဦးထမ မဆငးႏးပန ယေန႔ စကတငဘာ ၁၆ ရက နနက ၆ နာရအခနတြင ျမစႀကးနားအကဥး ေထာငမ လြတေျမာကၿပ ျဖစသည။

“အခကြနမကေတာ ေထာငဒဏ ၁၅ ရက ျပညလ ႔ထြကလာပါၿပ၊ ကေပါလကေတာ တရားသႀကးက ခနခြင ေပးမတအတြက ေနာကထပေထာငဒဏ သးလကခရပါတယ၊ ကြနမအေနန႔ကေတာ ကေပါလရ႕လပေဆာငမႈအားလးက အျပညအဝေထာကခပါတယ” ဟ မဆငးႏးပနက ေျပာသည။

September 18တငးရငးမဒယာညလာခကငးပျခငးေၾကာင ျပညနယမားအတြကရလဒေကာငးမားရ

ညလာခက တစႏစတစႀကမကငးပျခငး ေၾကာင တငးရငးသားေဒသမားအတြက ေကာငးမြနသညရလဒမား ရရေနသညဟ သးသပႏငေၾကာငး ျမစႀကးနားၿမ႕ စတာပ

မေနာငဝငးတြငျပလပေသာ (၇) ႀကမေျမာက တငးရငးမဒယာညလာခအၿပး စကတငဘာ ၁၈ ရကေန႔ သတငးစာရငးလငးပြတြင BNI (Burma News International) ၏ ဥကဌျဖစသ နနးေဖါေဂ က ေျပာသည။“BNI အဖြ ႔ဝငေတြသတငးေရးသားလာတ အခါမာ သတငးဌာနႀကးေတြက တငးရငးသား သတငးေတြလညး ေရးရမယဆၿပးေတာ ျပညနယအသးသးမာ ေဒသအေျခစက သတငးေထာကေတြ ထားရလာျခငးအားျဖင

September 27တရားမဝင စကားေျပာစကအသးျပမႈျဖင ေမာေဖာငးေကးရြာမ အသငးေတာအေျချပ မးယစေဆးျဖတသညေကာငး တာဝနရသ တစဦးက အမႈဖြငထား

ရတပဖြ႔၊ မးယစေဆးဝါးတားဆးႏမနငးေရးရတပဖြ႔ႏင အရပဝတႏငေသနတကငေဆာင ထားေသာ အဖြ ႔မားက စကတငဘာ ၂၆ ရကေန႔ မနကမးမလငးမအခနတြင ေမာေဖာငး ေကးရြာမ အသငးေတာအေျချပ မးယစေဆး ျဖတသည သငတနးေကာငးက ဝငေရာကရာ ေဖြစစေဆးခစဥ စကားေျပာစကမား ရာေဖြေတြ႔ရ ချခငးႏင ပတသက၍ အမႈဖြငခထားရေၾကာငး ေကာငး၏စညးကမးထနးျဖစသ ဆရာ လေခး ဆငးေအာငကေျပာသည။

118 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

“ကၽြနေတာကအမညတပၿပး တရားစြတာပါ၊ ဒေန႔ေခၚစစေဆးမယလ ႔ေျပာထားပါတယ၊ ဒါၿပးမ ဘာပဒမန႔ စြတယ ဘယသကစြတယဆ တာသရမာပါ”ဟ ၎ကဆသည။

September 27အကဆစပးတစရာေကာတငေဆာငလာ သညတြကား တမးေမာက၍ ေခာငးႏင လယ ကြငးမားသ႔ ျပန႔ႏ႔လာသျဖငေဘး အႏရာယျဖစ လာမညက ေဒသခမားစးရမေန

ရမးျပညေျမာကပငး ကြတခငၿမ႕နယ နားဝင ေကးရြာအပစ ယေငါနမတြနးေကးရြာအဝင လမးမေပၚတြင စကတငဘာ ၂၅ ရကေန႔က အကဆစပးတစရာေကာတငေဆာငလာ ေသာ တြကားႀကးတမးေမာကခၿပး လမးမေဘးရ လယကြငးႏင ေခာငးအတြငးသ႔ အကဆစ ရညမား စးဝငခသညအတြက ေဘးအႏရာယ ျဖစလာမညက ေကးရြာေနျပညသမား စးရမ ေနၾကေၾကာငး ေဒသခတစဦးျဖစသ ဆရာ ဦးေနာဂာ ကေျပာသည။

“ဒေန႔ကြတခငက မးသတကားေခၚၿပး ဖတသြား တ အကဆစရညေတြက အကနေဆးခငးတယ၊ လမးေဘး နမကြတေခာငးက ငါး ေတြဆ အကနေသကနၿပ၊ ေနာကၿပးေတာ ကၽြႏြားေတြ ဒအကဆစရညေသာကမၿပး တစခချဖစသြား မာန႔ လယကြငးထဖတဝငသြားတ အကဆစရည

ေတြေၾကာင စကထားတ စပါးေတြအေပၚ ဘယလေနာကဆကတြ ဆးကးျဖစလာမလ ဆတာက စးရမေနၾကပါတယ”ဟ ၎က ဆသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 119

October 8 လဦးေရ ႏစသနးေကာရေသာ ျမစႀကးနားၿမ႕ တြင ယစမးလငစငရရသည အရကဆငေပါငး သးရာေကာႏင တရားမဝငေရာငးခသည အရကဆငမား မားျပားစြာ ရလာေနေသာေၾကာင ျပညနယအစးရမ ကန႔သတမႈႏင ထနးခပျခငး မား ျပလပေပးရန အစအစဥရမရ က အငဂနးယနၿမ႕နယ ျပညနယလႊတေတာ ကယစားလယ ေဒၚမရနဂာဆငးေခါနက ေအာကတဘာ ၈ရကေန႕ က ကငးပေသာ ဒတယအႀကမ ကခငျပညနယလႊတေတာ (၁၆) ႀကမေျမာက ပမနအစညးအေဝးတြင ၾကယပြငျပေမးခြနး ေမးျမနးခသည။

October 11ျမစႀကးနားၿမ စတာပမေနာငဝငး မဂၽြယခနးမ တြင ယေန႔ကငးပခေသာ လငယႏင နငငေရး အသပညာဆငရာ ေဟာေျပာပြသည နငငေရးမာ စတပါဝငစားလာေသာ လငယမား ဆမတတစခ အေနန႔ ေတြ႔ဆၾကၿပး ျပညနယ၏ အနာဂတက တညေဆာကရန ရညရြယျခငးျဖစေၾကာငး ကခငျပညနယျပညသ႔ပါတ၏ လငယေရးရာ တာဝနခ ဆရာဂနခန႔မ ေျပာခသည။

October 22ယခငဘ႑ာေရးႏစတြင တစသးငကေပာမ အခြနေငြ ကပသနးႏစေသာငးေကာအထ ေကာကခရရ

တစသးငကေပာမ ကားအစးေရအလက ေကာကခခေသာ အခြနေငြသည ၂၀၁၇ - ၁၈ ဘ႑ာေရးႏစတြင ကပ ၂.၂ ဘလယေကာ (ကပသနးေပါငး ႏစေသာငးေကာ) အထရရခ ေၾကာငး ဝငးေမာၿမ႕နယ စညပငသာယာေရးအဖြ႔ အမႈေဆာငအရာရ ဒတယညြနၾကားေရးမး ဦးတငေမာငေထြးက ေအာကတဘာ ၂၂ ရကေန႔ ျမစႀကးနားၿမ႕တြင ျပလပေသာ ကခငျပညနယစညပငသာယာေရးဝနႀကးဌာန၏ သတငးစာရငးလငးပြတြင ေျပာသည။

“ၿပးခတ ဘ႑ာေရးႏစကဆရင ေကာကခရရခ တ ငကေပာကား အစးေရေပါငး ႏစေသာငး ရစေထာငတစရာ ေကာရပါတယ၊ ၈၀၀၀၀ ႏႈနးန႔ ၂.၂ ဘလေကာ ေကာကခရရပါတယ၊ ဒေကာကခရရတရပေငြက ဝငးေမာ ၿမ႕နယ စညပငသာယာေရး ရေငြထသြငးၿပးေတာ ၿမ႕နယရ႕လမး၊ တတား၊ ေရေပးေဝေရးစတ ဖြ ႔ ၿဖးေရး လပငနးက ေဆာငရြကလကရ ပါတယ”ဟ ၎က ဆသည။

October 25ျမစဆစမကနး တညေဆာကေသာ ကမၸဏႏစခ အား တားျမစမန႔တစရပ ထတေပးေရးအတြက ေဒသခမားမ ျမစႀကးနားခရငတရားရးသ ႔ တရားစြဆထားသညအမႈက လကချခငးျပမျပ ဆးျဖတသြားမည။

ေတြေၾကာင စကထားတ စပါးေတြအေပၚ ဘယလေနာကဆကတြ ဆးကးျဖစလာမလ ဆတာက စးရမေနၾကပါတယ”ဟ ၎က ဆသည။

120 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

November 14 ႏငငေတာ ဒတယ သမၼတ(၂) ဟငနရဗနထးယ ျမစႀကးနားသ႔ ေရာကရ

ဒတယ သမၼတ(၂) ဟငနရဗနထးယသည ယေန႔ညေန ၅ နာရခြတြင ျမစႀကးနားၿမ႕သ႔ ေရာကရလာၿပး ႏဝငဘာ ၁၅ ရကေန႔ စတာပမေနာငဝငးတြင ကငးပမည ကခင ျပညနယ စးပြားေရးဖရမသ႔ တကေရာကမည ျဖစေၾကာငး သရသည။ ၿပးေနာက ဗလမငးထင တတား အမတ(၂) ေဆာကလပမညေနရာ၊ မငးနား KBC စစေရာငစခနး ႏင ဝငးေမာၿမ႕ အဝင နန႔ျမစခ တတား စသညေနရာမားကလညး သြားေရာကခသည။

November 15ကခငျပညနယ၏ ခရးသြားလပငနးက ဦးစားေပး လပေဆာငဖ႔ ဒသမၼတ တကတြနး

ကခငျပညနယသည ခရးသြားလပငနးႏင ပတသကၿပး အေျခအေနေကာငးမားရေန သညအတြက ျပညနယ အစးရႏင လပငနးရင မားအေနျဖင ခရးသြားလပငနးက ဦးစားေပး ႀကးစားေစခငေၾကာငး ဒသမၼတ (၂) ဟငနရ ဗနထးယ က ယေန႔ ႏဝငဘာလ ၁၅ ရကေန႔ ျမစႀကးနားၿမ႕ စတာပမေနာငဝငး မေနာငအမ ေတာတြင ကခငရးရာယဥေကးမႈအသငးႏင အတ ေတြ႔ဆစဥ တကတြနးခသည။

စကရတစရတညဖ ႔ အေမရကနေဒၚလာ သနးရာဂဏနးကနေသာလညး အလပေပးႏင သည ပမာဏသည လရာဂဏနးသာျဖစေၾကာငး ခရးသြားလပငနးသည ႏငငေတာမ အရငးစက စရာသပမလေၾကာငး ဥပမာ Eco-tour-ism(ေဂဟ ခရးသြားလပငနး) မားက ကယေဒသ မာရေသာ လပငနးရငမား ႀကးစားၿပးလပလင ျဖစႏငေၾကာငး ဒသမၼတက ေျပာသည။

“ကၽြနေတာအေနန႔စတဝငစားတာေတာ အရငး အႏးအနညးဆးန႔ ဝငေငြအမားဆး ရရႏငတ နညး လမးက ခရးသြားလပငနးျဖစတယဒါေလးက တစကမတမတႀကးစားေစခငပါတယ” ဟဆ သည။

ထ႔အျပင ကခငျပညနယသည အထးေနခင စဖြယေကာငးၿပး natural resource (သဘာဝ အရငးအျမစ) အလြနမၾကြယဝေသာျပညနယတစချဖစေသာလညး ၿငမးခမးေရး မရရေသး သညအတြက ျဖစသငသေလာက တးတက သငသေလာက မတးတကသညက ေတြ႕ရၿပး တငးျပညေအးခမးသာယာေရးျဖစ လာေအာင လပဂၢလအားလး ကယတတႏင သညဘကမ ဝ ငး ဝနး ပါ ဝငေဆာငရြကေပးရနလညး တကတြနးခသည။

kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS 121

November 27ဧရာဝတျမစ ထာဝရစးဆငးေနေရးအတြက ရနကန-ျမစဆ စကဘးစးသညအဖြ႔ ခရးစဥ စတင

ဧရာဝတျမစ ထာဝရစးဆငးေနေရးအတြက သဘာဝပတဝနးကငကာကြယေရးက အဓက ရညရြယၿပး အစမးေရာင စကဘးလႈပရားမႈမ ဦးေဆာငၿပး ရနကနမ ျမစဆထ စကဘးစးသည ခရးစဥအား ႏဝငဘလ ၂၅ရကမ စတငလက ရေၾကာငး ဦးဇငးဒကဆသည။

November 27 ျမစႀကးနားၿမ႕ ဧရာဝတဘဏအနး၌ နဝငဘာလ ၂၇ရကေန႔တြင ကပသနး ၂၀၀ လယထြကေျပးသြားမႈျဖစပြားခသည။

December 2 ဆငကယလငစငျပလပေပးေနသည ေလးလ သာ စမခကကာလ ကနဆးမည ဒဇငဘာ ၁၂ရကေန႔ ေနာကပငးမစတင၍ စစေဆးအေရး ယမမားက တစဆငၿပးတစဆငျပလပသြားမညျဖစၿပး ေနာကပငးတြင သမးဆးသညအထျဖစလာမညျဖစေၾကာငး ျမစႀကးနားၿမ႕နယ အပခပေရးမး ဦးသနးဝငးက ေျပာသည။

December 9(၇၀)ႀကမေျမာက ရဝမအမးသားေန႔အခမး အနားက ပတာအၿမ႕၊ ဒတနရပကြကရ ရဝမယဥေကးမႈမေနာကြငးတြင ျပလပခသည။

December 9ခေဖြေခာငးေရသည ဒဇငဘာ ၆ရကေန႔မ စတငၿပး အနေရာငေျပာငးလၽက စးဆငးေန သည က ေဒသခမားေတြ႔ရခသည။ ထအေရာင သည ပနဝါအနးမ စတငစးဆငးလာသည ဇလေခာငးမ စတငလာျခငးၿပး ခေဖြေခာငးႏင လြတပေကးရြာ အနးတြငျပနလည ဆစးျခငး ျဖစသည။ ခေဖြ ေခာငးသည ေမချမစသ ႔ စးဝငသညေခာငး ျဖစသည။ ယခကသ႔ျဖစ ရျခငးသည အတအက မသရေသာလညး ပနဝါဘကတြင တးေဖာသည သတကနေပါက ကမေၾကာင ျဖစနငေၾကာငး ခေဖြေဒသခမားက ခန႔မနးၾကသည။

122 kachin waves 2019 ေဆာငးပါးေပါငးခပ /OPINOINS

December 10ပတာအခရင ေနာငမြနးၿမ႕တြင ပထမဆးအႀကမ ကငးပသည (၇၁)ႀကမေျမာက အျပညျပည ဆငရာ လ႔အခြငအေရးေန႔အခမးအနားက “အလတရာ” လငယအဖြ႔ႏငေဒသခလငယမား ပါဝငဦးေဆာငကာ ခနတနမနမးခနးမ၌ ဒဇငဘာလ ၁၀ရကေန႔တြင ကငးပခၾကသည။ ျမစႀကးနားၿမ႕တြင ၿမ႕ေတာခနးမႏင ျပညသ႔ ရငျပငတြင ကငးပခၾကသည။

“လ႔အခြငအေရးဆတာ လသားအားလး တနးတခစားရမာျဖစၿပး အပခပချပညသေတြက လကနာၿပး အပခပတလတနးစားက မလကနာ တဟာေတြက အလမရေၾကာငး”ကခငျပညနယ လမႈေရးဝနႀကး ဦးေနဝငးက ေျပာပါတယ။ (ျမစႀကးနာၿမ႕ ျပညသ႔ရငျပင၌ ကငးပေသာ အခမးအနားတြင ေျပာၾကားချခငးျဖစပါသည။)

December 16ကခငေဒသတေကာျပနစစပြ ၈ႏစျပညလႈပရားမႈ အျဖစ ျမစႀကးနားၿမ႕တြင စစေဘးဒကၡသည မား၏ ဘဝေတးသရပေဖၚတငဆကမႈက ဦးေဆာငျပလပခသ ကေပါလႏင မဆငႏးပန တ႔အား ယာယၿမ႕နယမး ရမးမငးသန႔ေဇာက ၿငမးခမးစြာစေဝးခြငႏင စတနးလညလညျခငး ဥပေဒျဖင တရားစြထားသညအမႈက စကတင ဘာ ၂ ရကေန႔တြင ျမစႀကးနားၿမ႕နယ တရားရး မ ေငြဒဏသးေသာငး သ႔မဟတ ေထာငဒဏ

၁၅ ရကကခေစရနအမန႔ခလကသည။ တရား ခြင၌ ျပစဒဏအမန႔ခၿပးခနတြင တရားသႀက းအား ခနခြငပကေပးခေသာေၾကာင ပဒမ ၂၂၈ ျဖင တရားစြခရသညအမႈအတြက ေထာင ဒဏ ၃လ ထပမခခရသ ကေပါလသည ဒဇင ဘာလ ၆ရကေန႔တြင ျမစႀကးနား အကဥး ေထာငမ လြတေျမာကလာခသည။

December 19ေဒၚေဘာကဂာႏင ဦးစစေနာဂာတ႔ ဦးေဆာင ေသာ UNFDP ပါတႏင ကခငျပညနယ ျပညသ႔ပါတတ ႔ ပးေပါငးရန ဒဇငဘာ ၁၉ ရကေန႔တြင ႏစဦးသေဘာတ လကမတ ေရးထးခၾကသည။