გაკვეთილი N 24

თემა N2-ის შემაჯამებელი სამუშაოს შემოწმება:

1. ZnO + 2HNO3 Zn(NO3)2 + H2O ZnO + H2SO4 ZnSO4 + H2O

ZnO + 2NaOH Na2ZnO2 + H2O

ZnO + Ba(OH)2 BaZnO2 + H2O

Zn(OH)2 + 2HNO3 Zn(NO3)2 + 2H2O

Zn(OH)2 + H2SO4 ZnSO4 + 2H2O

2NaOH + H2ZnO2 Na2ZnO2 + 2H2O

Ba(OH)2 + H2ZnO2 BaZnO2 + 2H2O

2. მივიღოთ ყველა შესაძლო ხერხით:

KCl

1. 2K + 2HCl 2KCl + H2 2. K2O + 2HCl 2KCl + H2O 3. KOH + HCl KCl + H2O 4. K2CO3 + 2HCl 2KCl + H2O + CO2 ან გამოვიყენოთ K2SO3, K2S და ა.შ..

5. 2K + Cl2 2KCl 6. 2K + ZnCl2 + 2H2O 2KCl + Zn(OH)2 + H2 ანუ

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

2K + ZnCl2 + 2H2O 2KCl + Zn(OH)2 + H2

7. ––––––– 8. ––––––– 9. 2KOH + FeCl2 2KCl + Fe(OH)2

ხ ხ ხ უ

შეიძლება გამოვიყენოთ ZnCl2, MgCl2 , AlCl3, CuCl2 და ა.შ.

10. K2SO4 + BaCl2 2KCl + BaSO4 ხ ხ ხ უ

MnSO4

1. Mn + H2SO4 MnSO4 + H2 2. MnO + H2SO4 MnSO4 + H2O 3. Mn (OH)2+ H2SO4 MnSO4 + 2H2O 4. Mn CO3+ H2SO4 MnSO4 + H2O + CO2 შეიძლება MnCl2 ან სხვა მარილის გამოყენებაც.

5. ––––––– (ეს ხერხი მხოლოდ უჟანგბადო მჟავას მარილებისთვისაა) 6. Mn + CuSO4 MnSO4 + Cu 7. MnO + SO3 MnSO4 8. Mn(OH)2 + SO3 MnSO4 + H2O 9. ––––––– (Mn(OH)2 არ იხსნება წყალში) 10. MnCl2 + Ag 2 SO4 MnSO4 + AgCl

ხ მხ ხ უ

3. 3LiOH + H3PO4 Li3PO4 + 3H2O ლითიუმის

ფოსფატი

2LiOH + H3PO4 Li2HPO4 + 2H2O

ლითიუმის

ჰიდროფოსფატი

LiOH + H3PO4 LiH2PO4 + H2O

ლითიუმის

დიჰიდროფოსფატი

4. Fe(OH)3 + 3HNO3 Fe(NO3)3 + 3H2O რკინის(III)

ნიტრატი

Fe(OH)3 + 2HNO3 Fe(OH)(NO3)2 + H2O

რკინის(III)

ჰიდროქსონიტრატი

Fe(OH)3 + HNO3 Fe(OH)2(NO3) + H2O

რკინის(III)

დიჰიდროქსონიტრატი

5. მოც: m (Al) = 10 გრ –––––––––––––– უ.გ. m (Al2(SO4)3) = ? V0 (H2) = ? M (Al2(SO4)3) = 342 გ/მოლი

M (Al) = 27 გ/მოლი

1. 2Al + 3H2SO4 Al2(SO4)3 + 3H2 2 გ Al წარმოქმნის 342 გ Al2(SO4)3 - ს

10 გ “ “ X “

X =m(Al2(SO4)3)= 10·342/2·27 = 63,3 გ

2 გ Al გამოყოფს ნ.პ. 3 42 ლ H2 - ს

10 გ “ “ X “

X = V0(H2)=10·3·22,4/2·27 = 12,4 l

პასუხი: რეაქციის შედეგად მიიღება 63,3 გრამი ალუმინის სულფატი და 12,4 ლ (ნ.პ.) წყალბადი.

6. n (K) : n (Cl) : n (O) = 31,84/39 : 28,98/35,56 : 39,18/16 = 0,8164 : 0,8163 : 2,44875 = 1 : 1 : 3 ანუ KClO3

გენეტიკური კავშირი არაორგანული ნივთიერებების

კლასებს შორის

ძირითადი სქემა თუ როგორ უკავშირდებიან ნაერთთა კლასები ერთმანეთს შეიძლება ასე გამოვსახოთ:

+O2 +H2O

მეტალი ფუძე ოქსიდი ფუძე (ტუტე) +აღმდგენი

+მარილი +მჟავა ოქსიდი

+მეტალი + არამეტალი +მჟავა +მჟავა

+ მჟავა +მჟავა ოქსიდი +მარილი

მარილი მარილი

+ მეტალი

+ტუტე + ფუძე ოქსიდი

+მეტალი +ფუძე ოქსიდი + ფუძე

+ მარილი

+O2 +H2O არამეტალი მჟავა ოქსიდი მჟავა +აღმდგენი

ამ სქემის შესაბამისად და იმ ცოდნაზე დაყრდნობით, რომელიც ჩვენ შევიძინეთ,

შეგვიძლია განვახორციელოთ შემდეგი ტიპის გარდაქმნები:

მაგ: N1 Na Na2O NaOH NaCl

ამ გარდაქმნის განხორციელება შეიძლება შემდეგი გზით: 1. 4Na + O2 2Na2O 2. Na2O + H2O 2NaOH 3. NaOH + HCl NaCl + H2O

მაგ: N 2 S SO2 H2SO3 K2SO3

1. S + O2 SO2 2. SO2+ H2O H2SO3 3. H2SO3 + 2KOH K2SO3 + 2H2O

შეიძლება იყოს უფრო რთული შემთხვევებიც.

მაგ:

რომ არ გამოგვრჩეს რომელიმე დავალება დავნომროთ გარდაქმნის თითოეული მიმართულება.

1) Cu CuO

2Cu + O2 2CuO

2) CuO Cu

ოქსიდებიდან მეტალების მისაღებად ვიყენებთ აღმდგენლებს (H2, CO და C),

CuO + H2 Cu + H2O

ან CuO + CO Cu + CO2

ან 2CuO + C Cu + CO2

3) CuCl2 CuO

ეს გარდაქმნა არ შეიძლება განხორციელდეს ერთი რეაქციის საფუძველზე. ჯერ სპილენძის ქლორიდიდან უნდა მივიღოთ სპილენძის ჰიდროქსიდი და შემდეგ სპილენძის ჰიდროქსიდიდან სპილენძის ოქსიდი.

ანუ CuCl2 + 2KOH 2KCl + Cu(OH)2 ხ ხ ხ უ

t0 Cu(OH)2 CuO + H2O

4) CuO CuCl2 CuO + 2HCl CuCl2 + H2O

5) CuCl2 Cu(OH)2 ეს გარდაქმნა ხორციელდება მხოლოდ ტუტესთან ურთიერთქმედებით. CuCl2 + 2KOH Cu(OH)2 + 2KCl

შეიძლება NaOH და Ba(OH)2-ის გამოყენება.

6) Cu(OH)2 CuCl2

Cu(OH)2 + 2HCl CuCl2 + 2H2O

7) CuCl2 Cu მარილთან მეტალის ურთიერთქმედებით შეიძლება მივიღოთ ახალი მეტალი. CuCl2 + Fe Cu + FeCl2 რკინის ნაცვლად შეიძლება გამოვიყენოთ სხვა რომელიმე სპილენძზე უფრო აქტიური მეტალი. მაგ: Zn, Mn, Co, Ni, Sn, Pb. 8) Cu CuCl2

რადგან Cu მეტალთა აქტივობის მწკრივში წყალბადის მარჯვნივაა მოთავსებული რეაქცია

არ მიდის. ამიტომ აღნიშნული გარდაქმნა შეიძლება ასე განხორციელდეს: Cu + Cl2 CuCl2

Cu + HgCl2 CuCl2 + Hg 9) Cu(OH)2 Cu ამ გარდაქმნის ერთი რეაქციით განხორციელება შეუძლებელია. ამას ორი საფეხური ჭირდება. t0 Cu(OH)2 CuO + H2O CuO + H2 Cu + H2O (H2-ის ნაცვლად შეიძლება გამოვიყენოთ თქვენთვის უკვე ცნობილი სხვა აღმდგენლებიც) 10) Cu Cu(OH)2 ამ გარდაქმნასაც ორი საფეხური ჭირდება. ჯერ სპილენძისგან მივიღოთ მისი რომელიმე ხსნადი მარილი. მაგ: Cu + Cl2 CuCl2 Cu + Hg(NO3)2 Cu(NO3)2 + Hg (როცა ვისწავლით აზოტმჟავას და კონცენტრირებული გოგირდმჟავას თვისებებს, შეიძლება გამოვიყენოთ ამ ნივთიერებათა სპილენძთან ურთიერთქმედებაც). შემდეგ სპილენძის მარილები შეიძლება გარდავქმნათ სპილენძის ჰოდროქსიდად. CuCl2 + Ba(OH)2 Cu(OH)2 + BaCl2

საშინაო დავალება:

დავწეროთ გარდაქმნის შესაბამისი რ ეაქციის ტოლობები: 1. Na NaOH Na2CO3 NaCl NaNO3 Na2SO4 2. Al AlCl3 Al(OH)3 Al2(SO4)3 Al(OH)3 NaAlO2 3. P P2O5 H3PO K3PO4 Ca3(PO4)2 H3PO4 4. Cl2 HCl NaCl AgCl 5. MgO MgSO4 Mg(NO3) Mg(OH)2 MgCl2 6.

7.

თემა N 2. ძირითადი დებულებები.

1. არაორგანული ნივთიერებები იყოფა ორ ჯგუფად: მარტივი და რთული ნივთიერებები.

2. მარტივი ნივთიერებები ერთი ელემენტის ატომებისაგან შედგება. მარტივი ნივთიერებებია მეტალები და არამეტალები. მეტალები მყარი ნივთიერებებია (გამონაკლისია ვერცხლისწყალი). მათ ახასიათებთ ელექტრო და სითბოგამტარობა, ჭედადობა, გლინვადობა და მეტალური ბზინვარება. არამეტალები როგორც მყარი, ისე თხევადი და აირადი ნივთიერებებია. მათ მეტალებისათვის დამახასიათებელი ფიზიკური თვისებები ნაწილობრივ ან საერთოდ არ ახასიათებთ.

3. რთული ნივთიერებები იყოფიან ოქსიდებად, ჰიდროქსიდებად (ფუძეები), მჟავებად და მარილებად.

4. ოქსიდები ელემენტების ნაერთებია ჟანგბადთან. ოქსიდები იყოფა მარილწარმომქმნელ და მარილარწარმომქმნელ ოქსიდებად. მარილწარმომქმნელია ფუძე, მჟავა და ამფოტერული ოქსიდები. ფუძე ოქსიდები რეაგირებენ მჟავებთან და არ რეაგირებენ ტუტეებთან. ფუძე ოქსიდები რეაგირებენ აგრეთვე მჟავურ ოქსიდებთან. . ფუძე ოქსიდების ნაწილი კი იერთებს წყალს და წარმოქმნის ტუტეს. მჟავური ოქსიდები რეაგირებენ ტუტეებთან და არ რეაგირებენ მჟავებთან. წყალთან მჟავური ოქსიდები მჟავებს წარმოქმნიან (გამონაკლისია SiO2). მჟავური ოქსიდები

რეაგირებენ ფუძე ოქსიდებთან. ამფოტერული ოქსიდები რეაგირებენ როგორც ტუტეებთან ისე მჟავებთან.

5. მეტალთა ჰიდროქსიდები (ფუძეები) შეიცავენ მეტალის ატომსა და მასთან დაკავშირებულ ჰიდროქსიდის ჯგუფებს. წყალში ხსნად ჰიდროქსიდებს ტუტეებსაც უწოდებენ. ფუძეები რეაგირებენ მჟავებთან და მჟავურ ოქსიდებთან. ტუტეები რეაგირებენ მარილებთან. უხსნადი ფუძეები გახურებით იშლებიან.

6. მჟავების მოლეკულები შეიცავენ ერთ ან რამოდენიმე წყალბადის ატომს რომლებიც შეიძლება ჩანაცვლდეს მეტალის ატომებით. მჟავები რეაგირებენ მეტალებთან, ფუძე და ამფოტერულ ოქსიდებთან, მეტალთა ჰიდროქსიდებთან და მარილებთან.

7. ამფოტერული ჰიდროქსიდები რეაგირებენ როგორც ტუტეებთან ისე მჟავებთან. მათ სუსტი ფუძის და სუსტი მჟავას თვისებები აქვთ.

8. ნორმალური (საშუალო) მარილები მეტალის ატომებისა და მჟავას ნაშთის ჯგუფებისაგან შედგებიან. მარილების მიღების ათი ძირითადი ხერხი არსებობს. მარილები რეაგირებენ მეტალებთან, მჟავებთან, ტუტეებთან და მარილებთან.

9. გარდა ნორმალური მარილებისა არსებობენ მჟავა, ფუძე, ორმაგი და შერეული მარილები.