รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

148
√“¬ß“πº≈ß“π«‘®—¬ »Ÿπ¬å«‘®—¬·≈–Ωñ°Õ∫√¡¥â“π ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ ªï 2549 - 2550

Upload: department-of-environmental-quality-promotion-thailand

Post on 23-Mar-2016

250 views

Category:

Documents


12 download

DESCRIPTION

√“¬ß“πº≈ß“π«‘ ® — ¬ »Ÿ π ¬å « ‘ ® — ¬ ·≈–Ωñ ° Õ∫√¡¥â “ π ‘ Ë ß ·«¥≈â Õ ¡ ªï 2549 - 2550 นายจตุพร บุรุษพัฒน์ นางอรพินท์ วงศ์ชุมพิศ นายโสฬส ขันธ์เครือ นางสาวศิรินภา ศรีทองทิม นายธนาพันธ์ สุกสอาด นางจินดารัตน์ เรืองโชติวิทย์ นางสาวอุไร เกษมศรี กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม •สถานการณ์สารประกอบอินทรีย์ระเหยง่ายในบรรยากาศบริเวณพื้นที่ กรุงเทพมหานคร 1 7

TRANSCRIPT

Page 1: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

√“¬ß“πº≈ß“π«‘®—¬»Ÿπ¬å«‘®—¬·≈–Ωñ°Õ∫√¡¥â“π ‘Ëß·«¥≈âÕ¡

ªï 2549 - 2550

Page 2: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

ทปรกษา

นางอรพนท วงศชมพศ อธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

นายจตพร บรษพฒน รองอธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

บรรณาธการวชาการ

ศ.ดร.จงรกษ ผลประเสรฐ

รศ.ดร.วราวธ เสอด

รศ.ดร.พจน ขมมงคล

นายประธาน อารพล

ผศ.ดร.สเทพ เรองวเศษ

รศ.ประภาศร ศรจรรยา

ดร.ศตวรรษ แสนทน

ดร.สทธพร ขจรเนตยทธ

กองบรรณาธการ นางสาวสกญญา บญเฉลมกจ

นายสมชย วนจนนทรตน

นางผกา สขเกษม

นายมศกด มลนทวสมย

นางนตยา นกระนาด มลน

นางสาวหทยรตน การเวทย

นายโสฬส ขนธเครอ

นางสาวศรนภา ศรทองทม

นายธนาพนธ สกสอาด

นางจนดารตน เรองโชตวทย

นางสาวอไร เกษมศร

บรรณาธการบรหาร นายบญชอบ สทธมนสวงษ ผอำนวยการศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

Page 3: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม เปนหนวยงานในสงกดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

ซงอยภายใตกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กอตงโดยความรวมมอระหวางรฐบาลไทย

และรฐบาลญปน โดยมบทบาท และหนาทในการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมใน

การปองกนและควบคมมลพษ และยงเปนหนวยงานทใหการฝกอบรม เพอถายทอดเทคโนโลยดาน

สงแวดลอมแกองคกรทเกยวของทงภาครฐและเอกชน รวมทงการใหบรการขอมลทางวชาการดาน

การจดการคณภาพสงแวดลอม โดยมเปาหมายเพอใหมการนำผลการศกษาวจยไปใชในการสนบสนน

การกำหนดนโยบายการจดการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอสงแวดลอมและสขอนามยทด

ของประชาชน ตลอดระยะเวลาทผานมาศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม ไดจดทำโครงการวจยท

สำคญทสามารถนำไปประยกตใช เพอการจดการสงแวดลอมของประเทศไดครอบคลมปญหาสงแวดลอม

ในทกดาน ไดแก การวจยและพฒนาเทคโนโลยดานของเสยและชวมวล นำ เสยงและความสนสะเทอน

อากาศ และสารพษ

รายงานผลงานวจยฉบบน เปนการรวบรวมผลงานวจยและพฒนาเทคโนโลยสงแวดลอมของ

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม สาขาตางๆ ในชวงป 2549-2550 ศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอม หวงเปนอยางยงวารายงานฉบบนจะเปนประโยชนในการใชเปนเอกสารอางองแกนกวชาการ

และนกวจยดานสงแวดลอม เพอศกษา คนควา วจย และพฒนาเทคโนโลย อนจะนำไปสการรวมมอกน

ในการปองกน บรรเทา และแกไขปญหาสงแวดลอมของประเทศตอไป

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

บทนำ

Page 4: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

สารบญ

บทนำ 1

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานอากาศ

• การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนดสารประกอบอนทรยระเหยงาย 7

• สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงายในบรรยากาศบรเวณพนท

กรงเทพมหานคร 15

• ChemicalCompositionofWetDepositioninSuburbanAreaof

Bangkok,Thailand 23

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานเสยงและความสนสะเทอน

• ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยานในประเทศไทย 39

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานสารพษ

• การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกรสวนสมพนทลมนำฝาง

จากการใชสารกำจดศตรพช 51

• การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา(Neochetinaspp.)ในการกำจด

ผกตบชวา(Eichhornia crassipes)ในพนทลมนำทาจน 63

• การเคลอนยายมลพษของสารกลมไฮโดรคารบอนสแหลงนำธรรมชาต 75

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานนำ

• การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสมสำหรบฟารมสกรขนาดเลก 85

• โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

บรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน 95

• โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรองไรอากาศโดยใชตวกลาง

จากวสดเหลอใชธรรมชาต 105

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานของเสยและชวมวล

• การทดสอบใชปยอนทรยสตรศวฝ.ในแปลงเพาะปลกจรง 119

Page 5: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 6: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 7: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานอากาศ

Page 8: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

• การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนดสารประกอบอนทรยระเหยงาย ChemicalCompositionfromVolatileOrganicCompoundsSources • สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงายในบรรยากาศบรเวณพนทกรงเทพมหานคร StatusofAmbientVolatileOrganicCompoundsinBangkokArea • Chemical Composition of Wet Deposition in Suburban Area of Bangkok,Thailand

Page 9: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

บทคดยอ การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนดสารประกอบอนทรยระเหยงาย ดำเนนการศกษาโดยมวตถประสงค

เพอหาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนดอยกบทประเภทโรงงานอตสาหกรรม ไดแก โรงงานกลนนำมน โรงงานผลตนำมน

หลอลน โรงพมพเอกสาร โรงงานผลตส และโรงงานทอผา ในการศกษานไดทำการเกบตวอยางอากาศจากแหลงกำเนดโรงงาน

อตสาหกรรม ดวยถงคานสเตอร และทำการวเคราะหดวยเทคนค Preconcentrator-Gas Chromatograph/Mass

spectrometer ผลการศกษาชใหเหนวาโรงงานแตละประเภทมองคประกอบทางเคมของสารประกอบอนทรยระเหยงายแตกตาง

กน จากผลการศกษานสามารถนำไปใชเปนขอมลในการพจารณาแหลงกำเนดหลกของสารประกอบอนทรยระเหยงายตอไป

คำสำคญ: สารประกอบอนทรยระเหยงาย องคประกอบทางเคม แหลงกำเนดอยกบท

Abstract Chemical composition from volatile organic compounds sources was carried out. The objective is to

identify chemical composition from stationary sources i.e., refinery industry, lubricant industry, printing industry,

painting industry and textile industry. In this study the air samples were collected by canister. The samples

were analyzed by preconcentrator-gas chromatograph/mass spectrometer. This study indicated that each

industry category has difference composition. The finding from this study can be used as a source profile data

to consider the major sources of VOCs for the further study.

Keyword: Volatile Organic Compounds, Chemical Composition, Stationary Sources

การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนดสารประกอบอนทรยระเหยงาย Chemical Composition from Volatile Organic

CompoundsSources

วรรณา เลาวกล ศรพงศ สขทว หทยรตน การเวทย ศภนช รสจนทร สธระ บญญาพทกษ และนรน เปยมใย Wanna Laowagul, Sirapong Sooktawee, Hathairatana Garivait, Supanut Roschan, Sutera Boonyapitak and Nirun Piamyai

Page 10: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนด

สารประกอบอนทรยระเหยงาย

Chemical Composition from

Volatile Organic Compounds Sources

1. บทนำ สบเนองจากการศกษาสถานการณสารประกอบ

อนทรยระเหยงายในบรรยากาศในเขตกรงเทพมหานคร

ป พ.ศ. 2544 ของศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม[1]

พบวามสารประกอบอนทรยระเหยงายมากกวา 20

ชนด เมอเปรยบเทยบคาความเขมขนของสารประกอบ

อนทรยระเหยงายทตรวจพบบางตว ไดแก คลอโรฟอรม

(Chloroform) เบนซน (Benzene) และไตรคลอโรอทน

(Trichloroethene) กบคามาตรฐานทกำหนดไวเปน

แนวทางบนฐานความเสยงตอการกอใหเกดมะเรงโดย

องคกรอนามยโลก[2] พบวาสารดงกลาวเกนคามาตรฐานท

กำหนดโดยองคกรอนามยโลกหลายเทา นอกจากนยงมสาร

ประกอบอนทรยระเหยงายทตรวจพบบางตวมคณสมบต

กอใหเกดมะเรงไดหากไดรบสมผสเปนระยะเวลานาน

บางตวมคณสมบตกอใหเกดผลกระทบตอระบบทางเดน

หายใจ ระบบประสาทสวนกลาง ตบ และไต และสาร

ประกอบอนทรยระเหยงายบางตว เปนตวการสำคญหรอม

ศกยภาพกอใหเกดปฏกรยาโฟโตเคมคลออกซแดนทใน

บรรยากาศ ทำใหเกดโอโซน (Ozone) เพอรออกซเอซล

ไนเตรท (Peroxyacyl nitrate) เปนตน สารทเกดขนเหลาน

ถามปรมาณมากในบรรยากาศจะทำใหมผลกระทบตอ

สขภาพของมนษย ทำให เกดอาการแสบคอ แสบตา

และทำใหการทำงานของปอดผดปกต นอกจากนยงม

ผลกระทบตอพช กอใหเกดการผดปกตของยน ทำใหใบ

เปลยนส หรอเหยวแหง เปนตน[3] ปจจบนสารประกอบ

อนทรยระเหยงายโดยเฉพาะในกลมทกอใหเกดปฏกรยา

โฟโตเคมคลออกซแดนท องคกรพทกษสงแวดลอมของ

ประเทศสหรฐอเมรกา (Environmental Protection

Agency) และหลายๆ ประเทศกำลงใหความสนใจศกษา

โดยพจารณาเลอกสารประกอบอนทรยระเหยงายเปนดชน

ชวด (Indicator) ในการควบคมปรมาณของโอโซนซง

เกดจากขบวนการโฟโตเคมคลออกซแดนทในบรรยากาศ[4]

สำหรบประเทศไทยไดมการศกษาของกรมควบคมมลพษ

เรอง “Invest igat ion and Analysis of Ozone

Precursors for the Mitigation of Photochemical

Air Pollution in Bangkok” พบวาการทจะลดการเกด

ปฏกรยาโฟโตเคมคลออกซแดนท ควรทจะมการจดการ

และควบคมปรมาณของสารอนทรย เปนอนดบแรก [5]

เนองจากมแหลงกำเนดหลายประเภททมการปลดปลอย

ของสารประกอบอนทรยระเหยงายสบรรยากาศ ในการท

รฐบาลหรอหนวยงานกำกบดแลดานสงแวดลอมจะดำเนน

การควบคมหรอจดการเพอลดปรมาณการปลดปลอย

ของสารประกอบอนทรยระเหยงายจากแหลงกำเนด

ทกประเภท เปนสงทยากมาก ตองใชตนทนสง อาจไม

คมทน เพอใหการจดการหรอควบคมปญหาสารประกอบ

อนทรยระเหยงาย อยางมประสทธภาพและคมทน ควรทจะ

ตองทราบวามแหลงกำเนดของสารประกอบอนทรยระเหย

งายประเภทใดบางทเปนแหลงกำเนดหลกทจะตองพจารณา

และดำเนนการควบคมเปนอนดบแรก อยางไรกตาม การท

จะหาแหลงกำเนดหลกสารประกอบอนทรยระเหยงาย

จำเปนตองมขอมลพนฐาน เชน ขอมลองคประกอบทาง

เคมจากแหลงกำเนดประเภทตางๆ เปนขอมลทใชในการ

พจารณา แตเนองจากประเทศไทยยงมขอมลดงกลาวนอย

มาก ดงนนในการศกษานจงมงเนนศกษาองคประกอบทาง

เคมจากแหลงกำเนดสารประกอบอนทรยระเหยงายจาก

แหลงกำเนดอตสาหกรรม เพอนำมาใชเปนขอมลประกอบ

ในการศกษาหาแหลงกำเนดหลกสารประกอบอนทรยระเหย

งายตอไป

2. วธการศกษา เกบตวอยางอากาศในโรงงานกลนนำมน โรงงาน

ผลตนำมนหลอลน โรงงานผลตส โรงพมพเอกสาร และ

โรงงานทอผา โดยใชถงคานสเตอรขนาด 6 ลตร ระยะเวลา

การเกบตวอยางขนอยกบระยะเวลาทใชในขบวนการ

ผลตในการศกษานไดทำการเกบตวอยางในโรงงานกลน

นำมน โรงงานผลตนำมนหลอลน โรงงานผลตส และ

Page 11: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนด

สารประกอบอนทรยระเหยงาย

Chemical Composition from

Volatile Organic Compounds Sources

เกบตวอยางสารประกอบอนทรยระเหยงายในโรงงาน

โรงงานทอผา เปนระยะเวลา 8 ชวโมง สวนโรงพมพ

เอกสาร เกบตวอยางเปนเวลา 4 ชวโมง ทงนเพราะ

ขบวนการผลตของโรงพมพเอกสารใชเวลาประมาณ

4 ชวโมง การเกบตวอยางใชถงคานสเตอรทสะอาดอย

ในสภาวะทเปนสญญากาศมความดนภายในถงนอยกวา

50 มลลทอร ตอเขากบอปกรณควบคมอตราการไหลของ

อากาศ (Flow controller) สงสำคญกอนทำการเกบ

ตวอยางอากาศตองมการทดสอบการรวของถงคานสเตอร

และปรบอปกรณควบคมอตราการไหลของอากาศใหไดตาม

ทตองการ จดบนทกความดนเรมตน หลงจากทำการเกบ

ตวอยางอากาศนำถงเกบตวอยางมาตงทงไวทอณหภมหอง

จากนนนำมาเตมกาซไนโตรเจนทสภาวะชนใหมความดนใน

ถงสงกวาความดนบรรยากาศประมาณ 2 บรรยากาศ

จดบนทกความดนสดทาย และทงไว 24 ชวโมง เพอให

อยในสภาวะสมดล จากนนนำไปวเคราะหตวอยางดวย

ระบบ Preconcentrator-GC/MS โดยเปรยบเทยบกบ

กาซมาตรฐานสารประกอบอนทรยระเหยงายจำนวน

77 ชนด

3. ผลการศกษาและวจารณ

จากการเกบตวอยางจากโรงงาน 5 ประเภท

ไดแก โรงงานกลนนำมน โรงงานผลตนำมนหลอลน

โรงพมพเอกสาร โรงงานผลตส และโรงงานทอผา โดยใช

ถงคานสเตอรขนาด 6 ลตร และทำการวเคราะหตวอยาง

เพอหาองคประกอบทางเคมจากโรงงานแตละประเภท

ดวยเทคนค Preconcentrator-GC/MS ดวยการ

เปรยบเทยบกบกาซมาตรฐานจำนวน 77 ชนด ซงทราบ

ปรมาณความเขมขนทแนนอน รายละเอยดผลการศกษา

หาองคประกอบทางเคมจากโรงงานแตละประเภทมดงน

3.1 องคประกอบทางเคมจากโรงงานกลนนำมน

จากผลการวเคราะหตวอยางไอระเหยจากคลง

Page 12: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

10

การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนด

สารประกอบอนทรยระเหยงาย

Chemical Composition from

Volatile Organic Compounds Sources

เกบนำมน 3 ชนด ของโรงกลนนำมนไดแก นำมนเบนซน

95 กาซโซฮอล 95 และนำมน Jet ดงตารางท 1 พบวา

MTBE และ Isobutene ในนำมนเบนซน 95 มคาความ

เขมขนสงกวากาซโซฮอล 95 และนำมน Jet อยางม

นยสำคญ สำหรบกาซโซฮอล 95 พบวา Pentane,

Cyclopentane, Hexane, Cyclohexane, Toluene, m,

p-Xylene และ o-Xylene มคาความเขมขนสงกวานำมน

เบนซน 95 และนำมน Jet อยางมนยสำคญ ในขณะทคา

ความเขมขนของสารเบนซนในนำมนเบนซน 95 และกาซ

โซฮอลไมแตกตางกนมากนก นอกจากนพบวา นำมน Jet

ภาพท 1 สารประกอบอนทรยระเหยงายจากไอระเหยของคลงเกบ นำมนเบนซน 95 กาซโซฮอล 95 และนำมน Jet

มคาความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายตำทสด

เมอเทยบกบนำมนเบนซน 95 และกาซโซฮอล 95 ซง

สอดคลองกบคณสมบตของนำมน Jet ในแงของความดน

ไอรวมทมคาตำกวานำมนเบนซน 95 และกาซโซฮอล 95

แสดงดงภาพท 1

3.2 องคประกอบทางเคมจากโรงงานผลตนำมนหลอลน

จากผลการวเคราะหตวอยางไอระเหยจากคลง

นำมนโรงงานผลตนำมนหลอลน จำนวน 2 ชนด ไดแก

นำมนหลอลนสำหรบไฮดรอลก และนำมนหลอลนสำหรบ

รถมอเตอรไซด ดงตารางท 2 พบวาคาความเขมขนของ

สารประกอบอนทรยระเหยงายในนำมนหลอลนสำหรบ

ไฮดรอลก และนำมนหลอลนสำหรบรถมอเตอรไซดคอน

ขางตำ อยางไรกตามเมอเปรยบเทยบคาความเขมขน

ของสารประกอบอนทรยระเหยงายระหวางนำมนหลอลน

สำหรบไฮดรอลก และนำมนหลอลนสำหรบรถมอเตอรไซด

พบวา Pentane, Benzene และ m, p-Xylene ในนำมน

หลอลนสำหรบรถมอเตอรไซดสงกวานำมนหลอลนสำหรบ

ไฮดรอลกเลกนอย

ตารางท 1 ชนดและความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายจากโรงงานกลนนำมน

ชนดของสารประกอบอนทรยระเหยงาย ความเขมขน (ppb) นำมนเบนซน95 กาซโซฮอล95 นำมนJet

Isobutene 9.6 1.5 0.48 Pentane 50 160 34 Cyclopentane 54 95 11 MTBE 146 104 23 Hexane 26 94 9.3 Cyclohexane 23 106 7.6 Benzene 39 41 7.6 Toluene 63 104 3.9 Ethylbenzene 2.8 13 2.7 m-,p-Xylene 12 61 15 o-Xylene 4.4 17 5.0 1,2,4-Trimethylbenzene (1,2,4 TMB) 14 17 6.7 1,2,3-Trimethylbenzene (1,2,3 TMB) 2.1 1.8 0.2

Page 13: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

11

การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนด

สารประกอบอนทรยระเหยงาย

Chemical Composition from

Volatile Organic Compounds Sources

ตารางท 2 ชนดและความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายจากโรงงานผลตนำมนหลอลน

ชนดของสารประกอบอนทรยระเหยงาย ความเขมขน (ppb) นำมนหลอลนสำหรบไฮดรอลก นำมนหลอลนสำหรบรถมอเตอรไซด

Pentane 0.62 0.98 Isoprene 0.65 0.72 Cyclopentane 0.94 0.97 MTBE 0.44 0.46 Hexane 1.1 1.1 Cyclohexane 0.84 0.86 Benzene 0.28 1.2 Toluene 4.9 4.8 Ethylbenzene 0.44 0.52 m-,p-Xylene 1.3 1.8 o-Xylene 0.51 0.59 Styrene 0.28 0.31 1,2,4-Trimethylbenzene 0.48 0.56

3.3 องคประกอบทางเคมจากโรงงานทอผา ในการศกษาน ไดทำการเกบตวอยางอากาศ

บรเวณสถานทปฏบตงานของโรงงานทอผา แผนกผสม

สารเคม แผนกอบผา และบอบำบดนำเสย และจาก

ผลการวเคราะหดงตารางท 3 พบวาคาความเขมขนของ

Toluene ในแผนกอบผามคาสงกวาแผนกผสมสารเคม

และบอบำบดนำเสย สวนสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ชนดอนในแผนกอบผา แผนกผสมสารเคม และบอบำบด

นำเสย มคาความเขมขนแตกตางกนเลกนอย

ตารางท 3 ชนดและความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายจากโรงงานทอผา

ชนดของสารประกอบอนทรยระเหยงาย ความเขมขน (ppb) แผนกผสมสารเคม แผนกอบผา บอบำบดนำเสย

Hexane 0.78 0.97 1.1 Chloroform 0.64 0.79 0.86 1,1,1-Trichloroethane 0.68 0.83 0.91 Trichloroethylene 0.56 0.70 0.81 Toluene 4.1 19 0.32 Tetrachloroethylene 0.70 0.94 0.80 m-p-Xylene 0.89 1.6 1.4 o-Xylene 0.42 0.70 0.58

3.4 องคประกอบทางเคมจากโรงพมพเอกสาร ผลการวเคราะหจากการเกบตวอยางอากาศ

บรเวณสถานทปฏบตงานของโรงพมพเอกสาร บรเวณ

หองพมพเอกสาร หองผสมส และหองเตรยม Plate

พบวา คาความเขมขนของ Acetone บรเวณหองผสม

สมคาความเขมขนสงสด ในขณะทบร เวณหองพมพ

เอกสาร m, p-Xylene มคาความเขมขนสงเปนอนดบแรก

รองลงมาเปน 1,2,3-Trimethylbenzene, o-Xylene และ

Toluene ดงภาพท 2

Page 14: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

12

การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนด

สารประกอบอนทรยระเหยงาย

Chemical Composition from

Volatile Organic Compounds Sources

3.5 องคประกอบทางเคมจากโรงงานผลตส ผลการวเคราะหจากการเกบตวอยางอากาศ

บรเวณสถานทปฏบตงานของโรงงานผลตส บรเวณแผนก

ตสและผสมส พบวาสารประกอบอนทรยระเหยงาย

บร เ วณแผนกผสมสส วนใหญม ค าส งกว าแผนกตส

ทงนเพราะกระบวนการผสมสเปนระบบเปด ในขณะท

กระบวนการตสเปนระบบปด โดยแผนกผสมสม Hexane

สงสด รองลงมาเปน 3-Hexanone และ Cyclohexane

ดงภาพท 3

4. สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ จากผลการศกษาในครงนทำใหไดขอมลในดาน

ตารางท 4 ชนดและความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายจากโรงพมพเอกสาร

ชนดของสารประกอบอนทรยระเหยงาย ความเขมขน (ppb)

หองพมพเอกสาร หองผสมส หองเตรยมPlate

Acetone 53 105 77 Toluene 27 19 14 Hexanal 12 33 32 Ethylbenzene 30 15 12 m-,p-Xylene 91 76 58 o-Xylene 46 36 26 1,2,4-Trimethylbenzene 24 28 23 1,2,3-Trimethylbenzene 67 48 35

ภาพท 2 สารประกอบอนทรยระเหยงายในโรงพมพเอกสารบรเวณ หองพมพเอกสาร หองผสมส และหองเตรยม Plate

องคประกอบทางเคมชนดสารประกอบอนทรยระเหยงาย

จากแหลงกำเนดอยกบทประเภทโรงงานอตสาหกรรม ไดแก

โรงงานกลนนำมน โรงงานผลตนำมนหลอลน โรงงานทอผา

โรงพมพเอกสาร และโรงงานผลตส สำหรบประเทศไทย

ซงผลการศกษานสามารถนำไปใชเปนขอมลประกอบในการ

พจารณาศกษาหาแหลงกำเนดหลกของสารประกอบอนทรย

ระเหยงายไดตอไป

5. กตตกรรมประกาศ ผวจยใครขอขอบพระคณโรงงานกลนนำมน

โรงงานผลตนำมนหลอลน โรงงานทอผา โรงพมพเอกสาร

และโรงงานผลตส ท ใหความอนเคราะหเกบตวอยาง

ภาพท 3 สารประกอบอนทรยระเหยงายในโรงงานผลตส บรเวณ แผนกตส และแผนกผสมส

Page 15: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

13

การศกษาองคประกอบทางเคมจากแหลงกำเนด

สารประกอบอนทรยระเหยงาย

Chemical Composition from

Volatile Organic Compounds Sources

สารประกอบอนทรยระเหยงายในอากาศในบรเวณโรงงาน

พรอมทงขอขอบพระคณเจาหนาทของโรงงานดงกลาว

ทกทานทอำนวยความสะดวกเจาหนาทของศนยวจยและ

ฝกอบรมดานสงแวดลอมในขณะเขาไปทำการเกบตวอยาง

สารอนทรยระเหยในโรงงาน

6. เอกสารอางอง [1] วรรณา เลาวกล ผกา สขเกษม เดซ หมอกนอย

เพลนพศ พงษประยร และจรรยา สกรเมอง

2546 “การศกษาสถานการณสารอนทรย

ระเหยในบรรยากาศในเขตกรงเทพมหานคร”

เอกสารประกอบการประชมวชาการสงแวดลอม

แหงชาต ครงท 2 มหาวทยาลยขอนแกน

22-24 มกราคม 2546

[2] WHO, Guidelines for Air Quality, Geneva,

2000.

[3] H.J . TH. Bloemen and Burn L, 1993

“Chemistry and analysis of volati le

organic compounds in the environment”,

Blackie Academic & Professional, an

imprint of Chapman & Hall.

[4] U.S.EPA, United States Environmental

Protection Agency, 1995 “EPA air quality

trend”, EPA-454/F-95-003, Office of air

quality planning and standard, US.EPA,

Research Triangle Park.

[5] Pollution Control Department (PCD), 2001

“Investigation and analysis of ozone

precursors for the mit igat ion of

photochemical air pollution in Bangkok”,

Air & Waste Technology Co.Ltd. ,

Bangkok, Thailand.

ตารางท 5 ชนดและความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายจากโรงงานผลตส

ชนดของสารประกอบอนทรยระเหยงาย ความเขมขน (ppb) แผนกตส แผนกผสมส

Pentane 0.72 11 Hexane 1.5 45 Acetone 6.3 3.6 Methyl vinyl ketone 1.1 24 2-Butanone 0.50 10 Cyclohexane 2.3 37 Benzene 1.4 20 Toluene 12 9.6 3-Hexanone 0.80 39 2-Pentanone 0.76 6.5 2-Hexanone 0.16 10 Ethylbenzene 6.8 7.7 m,p-Xylene 12 14 o-Xylene 2.2 7.6 Styrene 1.1 3.0 1.2.4-Trimethylbenzene 5.9 16 1,2,3-Trimethylbenzene 0.96 6.1

Page 16: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 17: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

15

สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงายในบรรยากาศบรเวณพนทกรงเทพมหานคร Status of Ambient Volatile Organic Compounds in

BangkokArea

วรรณา เลาวกล หทยรตน การเวทย ศรพงศ สขทว เดซ หมอกนอย เพลนพศ พงษประยร ศภนช รสจนทร สธระ บญญาพทกษ นรน เปยมใย ปรวตร สดประเสรฐ Wanna Laowagul, Hathairatana Garivait, Sirapong Sooktawee, Daisy Morknoy, Plernpis Pongprayoon, Supanut Roschan, Sutera Boonyapitak, Nirun Piemyai and Pariwat Sudprasert

บทคดยอ การศกษาสถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงายในบรรยากาศ บรเวณพนทกรงเทพมหานคร ดำเนนการเมอ

เดอนพฤศจกายน 2549 – กนยายน 2550 โดยเกบตวอยางอากาศบรเวณรมถนน บรเวณทอยอาศย และบรเวณทวไป

ดวยถงคานสเตอร ระยะเวลาเกบตวอยางอากาศ 24 ชวโมง และทำการวเคราะหดวยเครอง Preconcentrator-Gas

Chromatograph/Mass Spectrometer ผลการศกษาพบวาทง 3 บรเวณมสารประกอบอนทรยระเหยในบรรยากาศจำนวน

5 กลม ไดแก กลมอะลฟาตกไฮโดรคารบอน อะโรมาตกไฮโดรคารบอน อะลฟาตกฮาโลจเนเตทไฮโดรคารบอน อะโรมาตก

ฮาโลจเนเตทไฮโดรคารบอน และออกซเจเนเตทไฮโดรคารบอน นอกจากนเมอเปรยบเทยบคาความเขมขนของสาร Benzene ท

ตรวจพบบรเวณรมถนนกบคามาตรฐานสารประกอบอนทรยระเหยสำหรบ 1 ป ทกำหนดไวในประเทศไทย พบวามคาสงกวาคา

มาตรฐานประมาณ 5 เทา อยางไรกตามเนองจากสารประกอบอนทรยระเหยทตรวจพบในจำนวน 5 กลมนบางตวกอใหเกด

โรคมะเรง บางตวมผลตอระบบทางเดนหายใจ ระบบประสาท ระบบตบและไต และบางตวเปนสารทกอใหเกดโฟโตเคมคล

ออกซแดนท ไดแก โอโซน (Ozone) ดงนนควรตองมการตดตามตรวจสอบเพอเฝาระวงระดบของสารดงกลาวในบรรยากาศและ

เพอจดการและควบคมสารดงกลาวจากแหลงกำเนดตอไป

คำสำคญ: สารประกอบอนทรยระเหยงาย สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงายในบรรยากาศ Volatile Organic

Compounds, VOCs

Abstract Status of ambient volatile organic compounds in Bangkok area was carried out during November

2006-September 2007. The VOCs samples were collected for 24 hrs using canister at roadside, residential and

background areas. The samples were analyzed by preconcentrator-gas chromatograph/mass spectrometer.

The results indicated that there are 5 groups of VOCs could be found in the study areas, i.e., aliphatic

hydrocarbons, aromatic hydrocarbons, aliphatic halogenated hydrocarbons, aromatic halogenated

hydrocarbons and oxygenated hydrocarbons. Moreover, it was found that average benzene concentration at

roadside areas in Bangkok was exceeded than the Ambient Air Quality Standard value of benzene

concentration which regulated for 1 year in Thailand about 5 times. However, among of 5 groups VOCs found

Page 18: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ในบรรยากาศบรเวณพนทกรงเทพมหานคร

Status of Ambient Volatile Organic

Compounds in Bangkok Area 16

in this study, some of them are carcinogenic compounds, some of them may cause adverse affect to

human being i.e., respiratory, nervous system, liver and kidney. Some of them may contribute to photochemical

oxidants such as ozone. Therefore, it is necessary to continue investigation of VOCs for management

and mitigation of VOCs levels from sources.

Keyword: Volatile Organic Compounds, VOCs, Status of VOCs

Page 19: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ในบรรยากาศบรเวณพนทกรงเทพมหานคร

Status of Ambient Volatile Organic

Compounds in Bangkok Area 1

1. บทนำ ปญหาสารประกอบอนทรยระเหยงาย (Volatile

Organic Compounds; VOCs) เปนปญหามลพษทาง

อากาศทสำคญและเรงดวนระดบชาตทหนวยงานภาครฐ

โดยกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตระหนก

และใหความสำคญ เนองจากสารประกอบอนทรยระเหย

งายมหลายชนดทสงผลกระทบตอสขภาพอนามยของ

ประชาชนและเปนสารทกอใหเกดปฏกรยาโฟโตเคมคอล

สมอก ตวอยางปญหาสารอนทรยระเหยงายทเหนไดอยาง

ชดเจนในประเทศไทย ไดแก ปญหาการรองเรยนดานมลพษ

ป พ.ศ. 2547-2549 พบวาปญหาการรองเรยนเรองกลน

มการรองเรยนประมาณ 37%-39% ของปญหาการ

รองเรยนดานมลพษ[1-3] นอกจากนยงมปญหาสารประกอบ

อนทรยระเหยงายในพนทนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

จงหวดระยอง ซงเปนปญหาทสำคญทประชาชนไดรบความ

เดอดรอนและรองเรยนอยางตอเนองตงแตป พ.ศ. 2540-

2550 และปญหาการลกลอบทงสารอนตรายเปนจำนวน

มากในบรเวณอำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา เมอป

พ.ศ. 2547 เปนตน จากปญหาดงกลาวกรมสงเสรมคณภาพ

สงแวดลอม โดยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม จง

ไดทำการศกษาสถานการณสารประกอบอนทรยระเหยใน

บรรยากาศขน โดยมวตถประสงคเพอทราบระดบความ

เขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในบรรยากาศ

และมเปาหมายเพอนำขอมลไปใชประโยชนในการจดตงคา

มาตรฐานสารประกอบอนทรยระเหยงายในบรรยากาศและ

เพอใชเปนแนวทางในการจดการและควบคมแหลงกำเนด

ใหมประสทธภาพในการศกษานไดรบความรวมมอทาง

วชาการจากองคกรความรวมมอระหวางประเทศญปน

(Japan International Cooperation Agency) เปนเวลา

3 ป (พ.ศ. 2548-2551)

2. วธการศกษา เกบตวอยางสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ในบรรยากาศในพนทศกษาในเขตกรงเทพมหานคร

เดอนพฤศจกายน 2549-กนยายน 2550 บรเวณรม

ถนน (Roadside area) จำนวน 5 จด ไดแก สถาน

ตรวจวดคณภาพอากาศดนแดง สถานตำรวจโชคชยส

สำนกงานเขตดอนเมอง กรมขนสงทางบก และโรงเรยน

ภาพท 1 จดเกบตวอยางสารประกอบ อ น ท ร ย ร ะ เ ห ย ง า ย ใ น บรรยากาศ บร เวณรม ถนน บรเวณทอยอาศย และบรเวณทวไป

Page 20: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ในบรรยากาศบรเวณพนทกรงเทพมหานคร

Status of Ambient Volatile Organic

Compounds in Bangkok Area 1

บานหนองบอน บรเวณทอยอาศย (Residential area)

จำนวน 5 จด ไดแก สถานตรวจวดคณภาพอากาศ โรงเรยน

บดนทรเดชา โรงเรยนวดสงห โรงเรยนบางกะปสขมนวพนธ

อปถมภ โรงเรยนประชานกล ฐานทพเรอบรเวณทวไป

(Background area) จำนวน 1 จด ไดแก สถานตรวจวด

คณภาพอากาศบางนา ดงภาพท 1 โดยใชถงคานสเตอรท

ทำความสะอาดแลวและภายในถงมสภาวะเปนสญญากาศ

ความดนภายในถงตำกวา 50 มลลทอร ตอเขากบอปกรณ

ควบคมอตราการไหลของอากาศ ซงสามารถควบคมอตรา

การไหลของอากาศได 3.4 มลลลตรตอนาท เกบตวอยาง

24 ชวโมง หลงจากนนนำถงเกบตวอยางอากาศทงไวท

อณหภมหองเพอใหเขาสสภาวะสมดลย และทำการอดกาซ

ไนโตรเจนทสภาวะชนและบรสทธเขาสถงเกบตวอยาง

อากาศจนมความดนเพมขนสงกวาความดนบรรยากาศ

ประมาณ 2 บรรยากาศ หลงจากอดกาซไนโตรเจนทบรสทธ

แลวพกถงตวอยางเพอใหเกดสมดลยของกาซภายในถงเปน

เวลาไมนอยกวา 24 ชวโมงกอนทำการวเคราะหตวอยาง

หลงจากนนวเคราะหสารประกอบอนทรยระเหยงายใน

ภาพท 2 ชนดและความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงาย บรเวณพนทศกษาในเขตกรงเทพมหานคร

การเกบตวอยางดวยถงคานสเตอร การวเคราะหตวอยางดวยเครอง Preconcenatrator - GC/MS

Page 21: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ในบรรยากาศบรเวณพนทกรงเทพมหานคร

Status of Ambient Volatile Organic

Compounds in Bangkok Area 1

ภาพท 3 ความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในกลมอะล ฟาตกไฮโดรคารบอน

ภาพท 4 ความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในกลม อะโรมาตกไฮโดรคารบอน

บรรยากาศดวยเครอง Preconcentrator-GC/MS โดย

เปรยบเทยบกบกาซมาตรฐานสารประกอบอนทรยระเหย

งายจำนวน 77 ชนด โดยใชคอลมน 6% Cyanopropyl-

phenyl, 94% dimethyl polysiloxane (DB-624) ทมเสน

ผานศนยกลางขนาด 0.25 มลลเมตร ความยาว 60 เมตร

ความหนาของฟลม 1.4 ไมครอน และในการเกบตวอยาง

และวเคราะหตวอยางไดมการทำประกนคณภาพดวย เพอให

ขอมลทตรวจวดไดมคณภาพและเชอถอได

3. ผลการศกษาและวจารณ จากการเกบตวอยางบรเวณรมถนน จำนวน 5

จด บรเวณทอยอาศยจำนวน 5 จด บรเวณทวไป จำนวน

1 จด และวเคราะหตวอยางโดยเปรยบเทยบกบกาซ

มาตรฐาน 77 ชนด เมอเดอนพฤศจกายน 2549 - กนยายน

2550 ผลการศกษา แสดงดงภาพท 2 พบวามสารประกอบ

อนทรยระเหยงายหลายชนดสามารถแบงออกไดเปน 5

กลม ไดแก กลมอะลฟาตกไฮโดรคารบอน อะโรมาตก

ไฮโดรคารบอน อะลฟาตกฮาโลจเนเตทไฮโดรคารบอน

อะโรมาตกฮาโลจเนเตทไฮโดรคารบอน และออกซเจเนเตท

ไฮโดรคารบอน โดยกลมของอะโรมาตกไฮโดรคารบอนม

ความเขมขนสงกวากลมอนๆ

เมอพจารณาสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ในแตละกลม พบวาบรเวณรมถนนมความเขมขนของ

สารประกอบอนทร ย ระ เหยง าย ในกล มอะลฟาต ก

ไฮโดรคารบอนจำนวน 7 ชนด สงกวาบรเวณทอยอาศย

และบรเวณทวไปอยางมนยสำคญ ไดแก Propene,

Isobutene, 1,3 - Butadiene, Pentane, Cyclopentane,

Hexane และ Cyclohexane ดงภาพท 3 ซงสารดงกลาว

สวนใหญพบวาแหลงกำเนดมาจากยานพาหนะ[4,5]

สารประกอบอนทรยระเหยงายในกลมอะโรมาตก

ไฮโดรคารบอน พบวาบรเวณรมถนน มจำนวน 3 ชนด

สงกวาบร เวณทอยอาศยและบรเวณทวไปอยางมนย

สำคญ ไดแก Benzene, Toluene และ 1,2,4-

Trimethylbenzene ซงสารดงกลาวสวนใหญมแหลง

กำเนดมาจากยานพาหนะ[6,7,8,9] และจากการเปรยบเทยบคา

ความเขมขนเฉลยของสาร Benzene ในบรรยากาศบรเวณ

รมถนน (8.8 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร) กบคามาตรฐาน

สำหรบสาร Benzene 1 ปทกำหนดในประเทศไทย (1.7

ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร)[10] พบวามคาความเขมขนสง

กวาเกณฑคามาตรฐานประมาณ 5 เทา ดงภาพท 4

สารประกอบอนทรยระเหยงายในกลมออกซเจเนเตท

ไฮโดรคารบอน พบวาบรเวณรมถนน มจำนวน 4 ชนด

สงกวาบรเวณทอยอาศยและบรเวณทวไป ไดแก MTBE,

Page 22: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ในบรรยากาศบรเวณพนทกรงเทพมหานคร

Status of Ambient Volatile Organic

Compounds in Bangkok Area 20

2-Propenal, Propanal และ 2-Pentanone ดงภาพท 5

สารประกอบอนทรยระเหยงายในกลมอะลฟาตก

ฮาโลจเนเตทไฮโดรคารบอน พบวาบรเวณทอยอาศยมความ

เขมขนของ Dichloromethane, Chloromethane และ

Freon 22 สงกวาบรเวณรมถนนและบรเวณทวไป ดงภาพ

ท 6 - 7 และเมอเปรยบเทยบคาความเขมขนเฉลย

ของสาร Dichloromethane ในบรรยากาศบรเวณทอย

อาศย (2.6 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร) กบคามาตรฐาน

สาร Dichloromethane สำหรบ 1 ป ทกำหนดในประเทศ

ไทย (22 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร) พบวามคาตำกวา

เกณฑคามาตรฐาน

4. สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ จากผลการศกษาพบวามสารประกอบอนทรย

ระ เหยง ายหลายชน ด ในบรรยากาศในพ นท ศ กษา

ทงบรเวณรมถนน บรเวณทอยอาศยและบรเวณทวไป

ในเขตกรงเทพมหานคร และสารบางตวในกลมของ

อะลฟาตกไฮโดรคารบอน อะโรมาตกไฮโดรคารบอนและ

ออกซเจเนเตทไฮโดรคารบอนทพบสงบรเวณรมถนน

สวนใหญมาจากยานพาหนะตางๆ ทใชนำมนเชอเพลง และ

สารบางตวทตรวจพบอาจเกดจากกจกรรมตางๆ ทอยโดย

รอบบรเวณพนทศกษา เชน การทาส การทำอาหาร

การเผาขยะ อซอมรถยนต และโรงงานอตสาหกรรมขนาด

เลก เปนตน อยางไรกตามจากการตรวจวดพบวาม

สารประกอบอนทรยระเหยงายบางตวเปนสารอนตราย

ตอสขภาพ หากไดรบสมผสเปนระยะเวลานานอาจสงผล

กระทบตอสขภาพ ดงนนจงมความจำเปนอยางย งท

ตองมการตรวจวดอยางตอเนองเพอเฝาระวงสารประกอบ

อนทรยระเหยงายในกลมดงกลาว

ภาพท 6 ความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในกลมอะล ฟาตกฮาโลจเนเตทไฮโดรคารบอน

ภาพท 7 ความเขมขนของสารฟรออนในกลมอะลฟาตกฮาโลจเนเตท ไฮโดรคารบอน

ภาพท 5 ความเขมขนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในกลม ออกซเจเนเตทไฮโดรคารบอน

Page 23: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

สถานการณสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ในบรรยากาศบรเวณพนทกรงเทพมหานคร

Status of Ambient Volatile Organic

Compounds in Bangkok Area 21

5. กตตกรรมประกาศ ผวจยใครขอขอบพระคณผบรหารระดบสงและ

เจาหนาทของฐานทพเรอ สำนกงานเขตดอนเมอง ทให

ความอนเคราะหสถานทและอำนวยความสะดวกในการ

เกบตวอยางสารประกอบอนทรยระเหยงายในอากาศ

ขอขอบพระคณเจาหนาทของกรมควบคมมลพษ ทให

ความอนเคราะหตดตงชดเกบตวอยาง ณ สถานตรวจวด

คณภาพอากาศดนแดง โชคชยส โรงเรยนบดนทรเดชา

โรงเรยนวดสงห กรมขนสงทางบก และกรมอตนยมวทยา

ขอขอบพระคณคณะอาจารยทกทานจากโรงเรยนบางกะป

สขมนวพนธอปถมภ โรงเรยนบานหนองบอน และโรงเรยน

ประชานกล ทใหความอนเคราะหสถานทและอำนวย

ความสะดวกใหแกเจาหนาทศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอมในการเกบตวอยางสารอนทรยระเหยงายใน

อากาศ

6. เอกสารอางอง [1] h t t p : / / w w w . p c d . g o . t h / i n f o _ s e r v /

pol_stat2547.html กรมควบคมมลพษ

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สถตการรองเรยนปญหามลพษ ป 2547

[2] h t t p : / / w w w . p c d . g o . t h / i n f o _ s e r v /

pol_stat2548.html กรมควบคมมลพษ

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สถตการรองเรยนปญหามลพษ ป 2548

[3] h t t p : / / w w w . p c d . g o . t h / i n f o _ s e r v /

pol_stat2549.html กรมควบคมมลพษ

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สถตการรองเรยนปญหามลพษ ป 2549

[4] Nelson P.F., Quigley S.M., The Hydrocarbons

Composition of Exhaust Emitted from

Gasoline Fueled Vehicles, Atmospheric

Environment, 18, 2769-2772, 1984.

[5] Tom, R.T., Roeland, F. van O., Peter, L., 1999.

Determination of Source Contributions to

Ambient Volatile Organic Compound

Concentrations in Berlin. Journal of the

Air &Waste Management Association 49,

1394-1404.

[6] Zielinska B., Sagebiel J.C, Harschfield G.,

Gerther A.V. , Pierson W.R., Volati le

Organic Compounds up to C20 Emitted

from Motor Vehicles; Measurement

Methods, Atmospheric Environment, 30

(12), 2269 -2286, 1996.

[7] Lofgren L., Peterson G., Proportions of

Volatile Hazardous Hydrocarbons Vehicle

Polluted Urban Air, Chemosphere, 24,

135-140, 1992.

[8] Grosjean E., Rasmussen R.A., Grosjean D.,

Ambient Levels of Gas Phase Pollutants

in Porto Alegre, Brazil, Atmospheric

Environment, 32, (20), 3371-3379, 1998.

[9] Lee S.C. ,Chiu M.Y. , Ho K.F, Zou S.C. ,

Xinming W., Volatile Organic Compounds

(VOCs) in Urban Atmosphere of Hong Kong,

Chemosphere, 48, 375-382, 2002.

[10] ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท

30 (พ.ศ. 2550) เรอง กำหนดมาตรฐานคา

สารอนทรยระเหยงายในบรรยากาศโดยทวไป

ในเวลา 1 ป ประกาศ ณ วนท 14 กนยายน

2550 ในราชกจจาน เบกษา เลม 124

ตอนพเศษ 143 ง วนท 28 กนยายน พ.ศ.

2550

Page 24: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 25: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

23

ChemicalCompositionofWetDepositioninSuburbanAreaofBangkok,Thailand H. Garivaita,*, K. Yoshizumib, D. Morknoya, D. Chanatorna, J. Meepola, and A. Mark-Maia

ABSTRACT Within the framework of the Acid Deposition Monitoring Network in East Asia (EANET), the monitoring

station at the Environmental Research and Training Center (ERTC) has been selected to represent the results

of wet deposition monitoring in suburban area of Thailand. Wet-only samples were collected on a daily basis

during 2001-2004 (total 287 precipitation samples) and were analyzed for their pH, conductivity and ionic

species. The ion chromatography technique was used for quantification of Na+, K+, Ca2+, Mg2+, NH4+, Cl-, SO

42-

and NO3-. The ionic abundance in precipitation (µeq/l) showed a general pattern as NH

4+ > SO

42- > Ca2+ >

NO3- > Cl- > Na+ > H+ > Mg2+ > K+. The volume weighted mean pH of precipitation during 2001-2004 ranges

between 4.85 and 5.30 indicated the pH tendency is toward acidity in this area. However, both of acidified

and neutralized rainwater during the period falls here at the frequency of almost fifty-fifty ratios with reference

to pH=5.6.

The calculation of volume-weighted mean concentration showed that NH4+ was the most abundant

specie in this area followed by SO42- and Ca2+ at 33.1, 30.4 and 23. µeq/l, respectively. The arithmetic mean fo

r Σcations (114.6±85.4) and for Σanions (85.1±75.5) as well as the ratio of Σcations/Σanions is found to b

e 1.3 indicated the anion deficiency. This may be due to the exclusion of the HCO3- and some organic acids

such as formate (HCOO-) and acetate (CH3COO-) from the measurements. Comparisons between volume

weighted average and the arithmetic mean of ionic species in the rainwater suggested the effect of rainfall

amount to the amount of chemical composition, i.e., higher components concentrations were generally

associated with lower precipitation amounts. The observation showed about 62% of total acidic species of

SO42- and NO

3- would be neutralized by NH

4+ and CaCO

3. The calculation of neutralization factor during 2001-

2004 for Ca2+, NH4+, Mg2+ and K+ were 0.73, 0.85, 0.11 and 0.04, respectively. This feature suggested the effect

of crustal components in the neutralization process of rainwater at ERTC is prevailing. In this connection, the

major deposition of all components (meq/m2) was occurred during wet season.

The correlation between components and the cluster analysis revealed that the rain water

composition at ERTC during 2001-2004 was influenced by the local terrestrial source, agricultural activity and

secondary aerosols derived by photochemical reaction of acidic gases transported from Bangkok. The

contribution of sea salt to the rainwater in this area can be considered as minor source.

Keywords: wet deposition, suburban area, neutralization, chemical compositions, source contributions. aEnvironmental Research and Training Center, Technopolis, Klong Luang Pathumthani 12120 Thailand bKyoritsu Women’s Uviversity, 2-2-1 Hitotsubashi, Chiyoda-ku, Tokyo 101-8433 Japan (*author for correspondence, e-mail: [email protected], fax: 66-2 5771138)

Page 26: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 24

1. Introduction Along with many South-East Asian

Countries, Thailand is experiencing a considerable

increase in air pollution because of a rapid growth

in populat ion, economic development and

industrial productivity. As the country strives to

be industrialized, the environment suffers from

inadequate attention. Combustion of fossil fuels

for industrial activities and transport are among

the major anthropogenic causes of air pollution.

In Thailand, primary energy consumption in 2005

was 64,948 ktoe (oi l equivalent) . The major

energy source consumed in the country is coal,

accounting for 38% of the total in 2004. The total

primary energy consumption in 2016 is estimated

to be 124,636 ktoe, twice larger than in 2005

(JGSEE 2006). The high consumption of energy

increases the amount of toxic air pollutants in the

major cities, especially in Bangkok, may cause an

adverse effect to the human health (Garivait et al.,

1999, Garivait et al., 2001). Besides increase in

energy consumption of fossil fuel may seriously

affect the ecosystems through the atmospheric

deposition if no effective measures are taken.

Preliminary results from the composition and

Acidity of Asian Precipitation (CAAP) workshop

held in Bangkok, in November 1998 (www.rapidc.

org), have clearly indicate that the level of acid

deposition received in several areas of Asia

including Thailand may exceed the carrying

capacity of their soil (Kuylenstierna et al.,1998).

The composition of wet deposition actually

reflects the composition of the atmosphere through

which it falls. In Thailand, during the last decade,

a number of studies have been carried out on

chemical composition of precipitation samples

(Simachaya et al., 1994; Khunasopa et al., 1998).

Recently, the relative contribution from national

emission sources to the potential acidification

problem has been studied in the co-operative

project between Environmental Research and

Training Center , Thai land and the Swedish

Environmental Research Institute (IVL) and Swedish

Meteorological and Hydrological Inst i tute

(SMHI) during 2001-2003 (Technical Report

on Acidification in Thailand 2003). Based on

the measurements and modeling results generated

in this study, we conclude that 70-80% of the

anthropogenic total sulfur and oxidized nitrogen

deposition in Thailand arises from sources within

Thailand itself. Additionally it is clear that, in

comparison with other parts of Thailand, the

maximum amount of sulfur depositions of 3-10 g

S/m2/year occurred in Bangkok Metropolitan and

its vicinity (covering an area of ca. 200 x 200 km2).

However, acid deposition information in this area is

st i l l l imited as wel l as the causes and

consequences of deposition in the affected areas

also remain unclear.

This study has been conducted within the

framework of the Acid Deposition Monitoring

Network in East Asia (EANET). It was designed to

evaluate the chemical composition of rainwater in

the suburban area in Thailand. This is to provide

an understanding of the source types that

contribute to rainwater chemistry, and enhance the

Page 27: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 25

Pathumthani ERTC

Figure 1 Map of sampling site

Figure 2 Picture of the sampling station at the Environmental Research and Training Center (ERTC), Pathumthani.

understanding of the local and regional dispersion

of pollutants and their potential impacts on

ecosystem through deposition processes, finally

to establ ish a basel ine data of chemical

composition of rainwater at a suburban area of

Bangkok where proper data are still limited.

2. Experimental methods 2.1 Sampling location

The ERTC station is located in Pathumthani

province 50 km northeastern of Bangkok and

occupies the area of about 1,526 square kilometers

with population of about 500,000. There is no

significant man made air pollution sources are

found within the distance of 10 km radius. There is

a highway within 5 km radius to the southwest,

with the car density of 50,000 cars/day. Similar

to Bangkok, the cl imate of the province is

dominated by the monsoons, characteristic of

a tropical cl imate. A southwest monsoon

predominant during February-October (summer)

and with it comes the rainy season. A northeast

monsoon predominant during November-January

(winter) and with it brings drier air with relative

rainfalls. In terms of meteorological condition, there

is a little change in temperature and humidity

throughout the year in Pathumthani. The annual

average temperature ranges from 28-34 C, the

average humidity is at 70-80% and the annual

rainfall of over 200 mm. The map of sampling

site and the picture of the sampling station at

ERTC are shown in figure 1 and 2, respectively.

Page 28: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 26

According to the EANET site criteria for rural area,

the monitoring results at this station will be used

to evaluate the effects of acid deposition on agri-

culture, crops, forest and livestock farming.

2.2 Sample collection

Rainwater samples were collected on

a daily basis with an automated wet-dry sampler

(Graseby, model T87-100) during 2001-2004.

The wet collector is a HDPE bucket with 288 mm

diameter, and will automatically close its lid when

precipitation ceases. The sampling was done

according to the EANET guideline for the data

quality objectives. Most of the samples were

normally removed from the collector everyday at

9:00 am except the day when rain still continue

over the collecting time. The bucket was tightly

covered with a cleaned HDPE cap during transport

to the laboratory to prevent possible atmospheric

contamination to the sample everyday. The bucket

is replaced everyday in the sampler even though

there is no rainwater sample in the bucket. A total

of 287 samples were collected during this 4-year

period.

In the laboratory, the precipitation amount

was measured by weighing the rainwater sample

and the measurement of conductivity and pH were

done. A part of rainwater sample will be filtered

with a 0.45 µm pore-size cellulose nitrate membr

ane filter paper then sealed and stored at 4 C

(in the dark) without any preservatives prior

to chemical analysis by Ion Chromatography.

2.3 Chemical Analysis

The chemical analysis in this study was

done based on the Technical Documents for Wet

Deposit ion Monitor ing in East Asia (EANET

Technical Document for Wet Deposition Monitoring

2000). The measurement of inorganic cations

and anions (NH4+, Na+, K+, Mg2+, Ca2+, SO

42-,

NO3- and Cl-) in precipitation samples at ERTC

were analyzed separately by 2 sets of Ion

Chromatography (DIONEX DX-100) with self-

regenerating suppressors. The anion analysis was

performed using AS12A separator column with 4.25

mM Na2CO

3/0.3 mM NaHCO

3 mobile phase. While

cation analysis used CS12A separator column with

20 mM H2SO

4 mobile phase. In both analyses, the

samples were filtered through cellulose nitrate

membrane filter or IC acrodisc 13 mm syringe

filter 0.45 µm and introduced by AS40 auto-sampler

with 100 µl sample loop and 1 ml/min flow rate of

mobile phase. The calibration curve was evaluated

by analysis of MERCK standards ranged between

0.02 and 10 ppm in duplicate, i.e., before and after

the analysis of a set of samples. Field blanks were

handled in exactly the same way as other samples

and analyzed. Levels of all the ions in the blanks

were found to be below the detection limits.

Measurement of pH and conductivity was made

using a pH meter (TOA HM30V with ST 5421C

glass electrode) and a conductivity meter (TOA

CM40 with CG 511B conductivity cel l) . The

detection limit and determination limit values were

mostly within the EANET guideline except for Na+,

Mg2+, Ca2+ and SO42-. To assure the data quality,

ERTC has participated in the inter-laboratory

comparison project under the Quality Assurance/

Page 29: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 2

Quality Control (QA/QC) Program of EANET

since 2001. The ERTC results of inter-laboratory

comparison on wet deposition during 2001-2004 are

shown in Table 1. The results showed good

accuracy for the analysis of high concentration

rainwater . In contrast with the one of low

concentration, only moderate accuracy could be

obtained especially for the year 2002 where cations

were found out of the range from the data quality

objectives given by EANET. However, this problem

was resolved well in the following year.

3. Results and Discussion

3.1RainQuantityandIonicBalance

A total number of 287 daily rainwater

samples were collected at the ERTC during 2001-

2004. The monthly average rainfall during the

study period depicted well the wet and dry

season in Thailand, i.e., May-October (wet season)

and November-April (dry season). It is clear that

Table 1. Accuracy assessment using the artificial rainwater samples of the EANET Network Center. (µmol/l)

Year Rainwater pHEC

(mS/m)SO

42- NO

3- Cl- Na+ K+ Ca2+ Mg2+ NH

4+

2001High conc. 4.16 7.17 86.4 93.3 109.3 63.5 15.8 42.4 19.4 88.8

Low conc. 4.89 1.67 21.7 18.9 34.1 26.3 4.3 15.7 E 4.5 E 15.5

2002High conc. 4.35 3.62 41.1 51.1 32.7 14.3 6.2 19.6 7.1 44.0

Low conc. 5.19 0.69 8.9 8.5 9.4 6.0 E 1.4 E 9.4 X 2.3 X 1.3 X

2003High conc. 4.56 3.36 43.2 30.8 65.4 45.0 6.5 20.2 6.9 49.4

Low conc. 4.80 1.52 12.9 22.6 28.7 25.0 2.2 4.5 3.5 11.7 E

2004Highconc. 4.65 3.83 59.2 40.4 74.5 65.0 6.4 39.4 9.5 38.6

Lowconc. 5.04 1.35 17.6 18.2 21.8 20.5 4.7 11.0 2.7 15.2E : Value exceeded the Data Quality Objective (±15) by a factor of 2 X : Value exceeded the Data Quality Objective (±15) more than a factor of 2

Figure 3 Monthly average rainfall during the study period 2001-2004

the highest average rainfall was during September

followed by August and July. The highest levels of

precipitation were 373 mm in September (Figure 3).

As for the ratio of total cations to that

of anions (Σcations/Σanions), in this study, the

sum of cations was represented by Na+, NH4+, K+,

Mg2+, Ca2+ and H+ and the sum of anions were

represented by Cl-, NO3-, SO

42- and HCO

3-. It should

be noted that the HCO3- was determined by

Page 30: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 2

calculat ion and i t wi l l be accounted in the

total anions only in the case of pH value was

greater than 6.0. The figure 4 showed fairly good

correlation between sum of cations and anions

(r2 = 0.79). Furthermore, the arithmetic mean for

Σcations (114.6±85.4) and for Σanions (85.1±75.5)

as wel l as the rat io of Σcat ions/Σanions

was found to be 1.3 indicated the anion

deficiency. This may be due to the exclusion of the

HCO3- and some organic acids such as formate

(HCOO-) and acetate (CH3COO-) from the

measurements. The main source of organic acids in

the atmosphere is either the oxidation of

hydrocarbons emitted naturally or directly from

anthropogenic sources (Keene et al., 1988). Since

ERTC site is located in the rural area encompassed

by agricultural fields as well as being either leeward

or windward of Bangkok city where the population

and traffic density are the highest in the country,

both organic and bicarbonate ions might have

contributed in an appreciable quantity. Yoshizumi et

al. (1996) have also reported the existence of

Figure 4 Linear regression of the cations and anions sum

CaCO3 in the atmosphere around the Pathumthani/

Bangkok area, which may derived from soil ,

resulting in cation rich aerosols and rainwater.

3.2VariationofpH

The var iat ion of pH is shown by a

frequency distribution of pH during 2001-2004

(Figure 5) . The natural ly exist ing CO2, NO

x

and SO2 will dissolve into the clouds and rain

droplets then result in pH values of the rain in the

clean atmosphere to be between 5.0 and 5.6

(Atmospheric acidity 1992). In this study, the

frequency distribution showed both of acidified and

neutralized rainwater falls here at the frequency of

almost fifty-fifty ratios with reference to pH=

5.6. This observation is similar to that reported

by Migliavacca, et.al. , 2005 for the chemical

composition in wet deposition at an urban site in

Brazil. The annual pH volume weighted mean was

calculated from the volume weighted concentration

of H+ of the rain collected daily. The volume

weighted mean pH of precipitation at ERTC during

the study period ranged between 4.85 and 5.30

Figure 5 Frequency distribution of pH

Page 31: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 2

with no significant variation in pH values. Earlier

study reported that the volume weighted mean pH

in different location of Thailand lines between 4.82–

5.68 (Thephanondh, S., et al. 2005, personal

contact). Noting that the high acidity range of the

precipitation usually occurred during the beginning

of rainy season (May) where the prevailing wind

come from Southwest and the sampling site was

found down wind of Bangkok city. SOx and NO

x

emission from emission sources in Bangkok might

result in the formation of sulfuric acid and nitric

acid in the atmosphere and thus affected the

acidity of this sampling site. The low acidity range

of the precipitation was usually found in the middle

of the monsoon period (September). This may due

to the neutralization of the precipitation during

strong wind and high soil dust in the atmosphere

as well as the dilution effect of the rain in September

where the highest average rainfall amount was found.

3.3Chemicalcompositionofprecipitation

Table 2 shows the average, range values

and volume weighted average (VWA) for pH,

conductivity and major ion concentration of the

Table 2 Average, range volume weighted average (VWA), µeq/l in rainwater at Pathumthani during 2001- 2004 for pH, conductivity (µS/cm) and major ion concentrations.

ComponentsWetprecipitation(n=287)

Average Range VWA

pH 5.53 4.25 - 6.68 5.07

Conductivity 16.9 4.54 - 65.2 17.8

Cl- 15.7 2.23 - 121 10.3

NO3- 27.2 1.61 - 177 19.0

SO42- 41.8 5.59 - 176 30.4

Na+ 14.3 0.57 - 90.5 7.59

NH4+ 46.2 0.33 - 246 33.1

K+ 2.07 0.13 - 39.4 1.28

Mg2+ 6.08 0.42 - 38.8 3.56

Ca2+ 41.2 2.06 - 404 23.6

n = number of samples

Figure 6 Average chemical composition of rain water in the rural area of Thailand during 2001-2004.

Page 32: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 30

287 daily samples of atmospheric precipitation. The

ionic abundance in precipitation (µeq/l) show

ed the general trend NH4+ > SO

42- > Ca2+ > NO

3- >

Cl- > Na+ > H+ > Mg2+ > K+, as shown in Figure 6.

Higher concentrations of NH4+ are expected due to

the agricultural activities. Na+ and Cl-, indicate

marine influence, contributed about 15% whereas

SO42- and NO

3- together contributed about 34%. A

similar dominance of NH4+ and SO

42- were observed

in other studies (Migl iavacca et al . , 2005;

Kulshrestha et. al., 1996) where the sampling sites

were located nearby city, industrial and agricultural

areas. Comparisons of volume-weighted average

(VWA) and the average values illustrated the effect

of rainfall amount to the amount of chemical

composition in the rainwater. Most of the VWA

concentrations were lower than the average values,

indicating that higher concentrations were generally

associated with lower precipitation amounts.

When compare the data of this study with

those from other areas reveal that concentration of

major acidic ions in rainwater SO42- and NO

3- are

in the same range which found in Rampur, where

the site is away from anthropogenic sources, but

significantly lower than the sites located in the

industrialized urban areas of Singapore and Jordan.

As for the neutralization species such as NH4+ and

Ca2+, their concentrations found in this study are

relatively high, which the values are higher than

those of suburban sites in Singapore and Brazil. It

is obviously seen that the concentration of Ca2+ in

this study is significantly lower than in India and

Jordan, where the contribution of soil dust are very

important. The comparison is shown in Table 3.

Table 3 Volume weighted average concentration (µeq/l) of major components in rainwater at different sites

Sites

PresentStudy

(Pathumthani,Thailand.)

Thailand(Granatetal.,1996)SR

India(Singhetal.,

2001)Rampur

India(Moulietal.,2005)Tirupati

Brazil(Miglia-vaccaetal.,2005)Guaiba

Singapore(Huetal.,2003)

JordanAl-Khashmanetal.,2005)

pH 5.07 7.0 6.60 - 5.72 4.20 6.62

Cl- 10.3 6.0 25.7 33.9 6.98 34.2 122

NO3- 19.0 4.0 13.0 40.8 2.47 22.3 63.7

SO42- 30.4 13.0 29.1 128 13.2 83.5 122

Na+ 7.59 5.0 13.9 33.1 11.1 32.8 85.1

NH4+ 33.1 9.0 41.4 20.4 28.1 19.1 43.0

K+ 1.28 1.8 10.9 33.9 2.81 7.20 51.1

Mg2+ 3.56 2.0 39.3 55.5 3.85 6.54 134

Ca2+ 23.6 9.0 52.2 151 8.41 16.1 192

Page 33: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 31

3.4Neutralizationpotentials

The acidification potential of precipitation is

usually due to the presence of acid forming ions

H2SO

4, HNO

3 and organic acids and the

neutralization of these species occurs in the

presence of alkaline species NH4+, Ca2+ and Mg2+

(Kulshrestha et al., 1996). Figure 7 shows the linear

regression between acidification variables (SO42-

and NO3-) and neutralization potential (Ca2+ and

NH4+) for the rainwater samples of the site in

Pathumthani during 2001-2004. The correlation

coefficient in the rainwater samples was 0.62

indicating that only moderate neutralization can be

seen by this relation. This may be consistent with

the fact that other ionic species such as HCO3-

and some organic acids (HCOO-, CH3COO-) were

not measured in this study.

Neutralization factors (NF) were used to

evaluate the relative neutralization of precipitation

by crustal components and ammonia. NF were

calculated according to the following equations

(Possanzini et al., 1988)

NFxi = [Xi

]

[SO42-] + [NO

3-]

where Xi is the chemical component of

interest and all the ions expressed in µeq/l. In

this study, NF was computed for different alkaline

constituents such as Ca2+, NH4+, Mg2+ and K+.

Average NF values during 2001-2004 were 0.73,

0.85. 0.11 and 0.04 for Ca2+, NH4+, Mg2+ and K+,

respectively. The results showed that NH4+ and

Ca2+ neutralize a larger fraction of the available

acid in the rainwater while the neutralization by

Mg2+ and K+ were generally negligible. The feature

suggested the effect of crustal components in the

neutralization process of rainwater at ERTC is

prevailing. Figure 8 shows the annual variation of

NF for Ca2+, NH4+, Mg2+ and K+ in the rainwater

samples at Pathumthani during 2001-2004. It is

obvious that NH4+ was the major neutralization

species in this area except for the year 2002. This

exceptional phenomena may explained by the fact

Figure 8 Yearly variation of NF for Ca2+, NH4+, Mg2+ and K+

in the rainwater samples at Pathumthani during 2001-2004.

Figure 7 Relation between (Ca2++NH4+) and (SO

42-+NO

3-) in

rainwater samples in Pathumthani 2001-2004.

Page 34: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 32

that there were many construction activities for the

establishment of new buildings in the Technopolis

nearby the location of ERTC.

3.5Sourcecontributions

In order to find possible association

between ions in precipitation and probable sources

of pollutants, correlation between ions in rainwater

samples was calculated. The results of the

correlation analysis suggested that (NH4)2SO

4

(r= 0.73), MgCl2 (r=0.72), MgSO4 (r=0.69), NaCl

(r=0.69), CaSO4 (r=0.67) and NH4NO

3 (r=0.66)

were formed in the studied area during the

neutral ization processes of the precipitation

samples. The atmospheric ammonia may have

originated from the use or the production of

ferti l izers, while the compounds with sulfate

and nitrate may be formed in the atmospheric

water droplets by scavenging of aerosols and

photochemical react ion of gaseous species

transported from Bangkok (Yoshizumi et al., 1996).

The partial dissolution of carbonate mineral such

as CaCO3 is the most important reaction affecting

the rainwater composit ion viewed by the

neutralization factor of Ca. The correlation of NO3-

and SO42- is strong (r=0.78) indicating their

origin from anthropogenic sources. Similarly, a

strong correlation was seen between Ca2+ and Mg2+

(r=0.86), suggesting the common source of these

ions from natural source (crustal origin). NH4+ and

SO42- (r=0.73) were correlated more closely than

that with NO3- (r=0.66). This is in agreement with

the observed ammonium/sulfate/nitrate system,

whereby the available ammonia will first react with

H2SO

4 to form (NH

4)2SO4 and NH

4HSO

4, and then

the remaining ammonia will be taken by HNO3 to

form NH4NO

3 (Seinfeld, 1986). Moreover, NH

4NO

3

can be evaporated due to the high temperature

in the tropical climate (Yoshizumi et al., 1985).

The correlation between NH4 and Ca (r=0.64)

reflect the influence of agricultural activity. Major

source of NH4+ was probably the use of fertilizers

in the agricultural activities since the rice paddy

fields were still predominant in this area during

2001-2004. Cluster analysis was also applied to the

major ions in this study to confirm the association

of potential sources to the chemical composition of

the rainwater samples. Cluster analysis is an

exploratory data analysis tool which aims at sorting

different objects into groups in a way. In our case,

Ward’s method was applied using correlation

coefficients between 8 components i.e., Na+,

Cl-, SO42-, NH

4+, NO

3-, K+, Mg2+, and Ca2+. This

method uses an analysis of variance approach to

evaluate the distances between clusters. In short, it

attempts to minimize the sum of squares of any

two clusters that can be formed at each step. The

results of acidic rainwater (pH<5.6) showed close

association between sulfuric acid and nitric acid,

which implies that the photochemical reaction

commonly with OH radical in the ambient air is a

key process although the formation of sulfuric acid

is slower than nitric acid by a factor of about 10.

Therefore, the major acidity in and around Bangkok

is derived from the secondary formation of sulfuric

acid and nitric acid in the ambient air. These acidic

species would be at first neutralized by Ca2+ and

Page 35: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 33

Mg2+ which are derived from the soil. Then K+ and

NH4+ would neutralize the residual acidity. The

origin of K+ is considered to be combustion and

crust component. NH4+ is derived from a cultivation

field and partially from motor vehicle exhaust

gas after a three-way catalytic converter (Wang

wongwattana, 2006 presented in the Third Country

Training on Emission Inventory and Modeling

for Acid Deposition Assessment, ERTC). The

findings by cluster analysis are in good accordance

to the justification of source contribution of the

components in the rainwater in a suburban area of

Bangkok assessed by correlation between ions.

4. Conclusion An investigation of the chemical composition

of precipitation at ERTC, Pathumthani was carried

out during 2001-2004 and performed according

to the technical document for wet deposition

monitoring in East Asia. The purpose of the study

is to evaluate the chemical composit ion of

rainwater in the suburban area of Bangkok where

the proper data are still limited. The results show

that the rainwater at ERTC has the tendency

toward acidity with the volume weighted mean pH

of precipitation ranged between 4.85 and 5.30. The

ionic abundance in the 287 daily precipitation

samples (µeq/l ) showed the general trend

of NH4+ > SO

42- > Ca2+ > NO

3- > Cl- > Na+ > H+ >

Mg2+ > K+. Cations contribute about 58% in the

rainwater whereas remaining 42% is formed by

anions. Ammonium (NH4+) shows the maximum

contribution (23%), followed by SO42- (21%),

Ca2+ (20%) and NO3- (13%). The reason of high

concentration of NH4+ in the precipitation samples

may explained by the intensive use of fertilizer and

relatively poor treatment of waste from agricultural

and residential activities in the suburban area. The

result coincides with the fact that the emission

of ammonia in the Asian region is several times

higher than in the North America and Europe

(Erisman et al., 1998). The results of the correlation

analysis suggested that (NH4)2SO

4 (r=0.73), MgCl2

(r=0.72), MgSO4 (r=0.69), NaCl (r=0.69), CaSO4

(r=0.67) and NH4NO

3 (r=0.66) were the major

compounds formed in the precipitation samples.

The results of NF calculation revealed that Ca2+ and

NH4+ play an important role in neutralization of

precipitation in this area. In addition, the cluster

analysis result confirmed that the rain water

composition at ERTC during 2001-2004 was

influenced by the local terrestrial source, agricultural

act iv i ty and secondary aerosols due to

photochemical react ion of gaseous species

transported from Bangkok. The contribution of sea

salt to the rainwater in this study can be considered

as minor source.

5. REFERENCES Chandra Moul i , P. , Venkata Mohan, S. , And

Jayarama Reddy, S. , 2005. Rainwater

Chemistry At a Regional Representative

Urban Site: Influence of Terrestrial Sources

on Ionic Com-posit ion. Atmospher ic

Environment, 39, 999-1008.

Page 36: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 34

Charasaiya, T. , Khunasopa, D. , Sukasem,

P., and Tabucanon, M. S., 1997. Investigation

on acid deposition in Pathumthani Province,

Thailand.

Emberson, L.D. , Ashmore, M.R. , Murray, F. ,

and Kuylenstierna, J. C. I., 2002. Impacts

of Air Pollutants on Vegetation in Developing

Countries, Stockholm Environment Institute,

Sweden.

Er isman, J. W. , Mennen, M. G. , Fowler , D. ,

Flechard, C. R.,Spindler, G., Gruner, A.,

Duyzer, J. H., Ruigrok, W., And Wyers, G. P.,

1998. Deposition Monitoring In Europe.

Environmental Monitoring And Assessment,

53, 279-295.

Garivait, H., Polprasert, C., Yoshizumi, K., and

Baetz Reutergardh,L. , 1999. Airborne

polycyclic aromatic hydro-carbons (PAH)

in Bangkok urban air I. Characterization

and Quantif ication. Polycyclic Aromatic

Compounds, 13, 313-327.

Garivait, H., Polprasert, C., Yoshizumi, K., and

Baetz Reutergardh,L. , 2001. Airborne

polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH)

in Bangkok urban air I I . Level and

Distribution. Polycyclic Aromatic Compounds,

18, 325-350.

Howells, G., 1995. Acid Rain and Acid Waters,

second edition.

Hu, G. P., Balasubramanian, R., And Wu, C.

D., 2003. Chemical Characterization Of

Rainwater At Singapore. Chemosphere,

51, 747-755.

Iverfeldt, A., Sjoberg, K., Engardt, M.,Garivait, H.,

Robertson, L., Ferm, M., and Peterson, K.,

2003. Technical Report on Study of Possible

Acidification in Thailand.

Jacobson, M. Z., 2002. Atmospheric Pollution,

Cambridge University Press.

Keene, W.C. And Gal loway, J.N. , 1988, The

Biogeochemical Cycling Of Formic And

Acetic Acids Through The Troposphere:

An Overview Of Current Understanding, Tellus

40B, 322-334.

Khummongkol, P., 1999. Acid deposition problems

and related activities, October 6-8, Bangkok,

Thailand.

Khunasopha, D., 1998. Regional Background Acidity

and Chemical Composition of Precipitation

in Asia, September 30-October 1, 1998,

Bangkok, Thailand.

Kulshrestha, U. C., Sakka, A. K., Srivastava, S. S.

And Parashar, D. C., 1996. Investigation

Into Atmospher ic Deposit ion Through

Precipitation Studies At New Delhi (India).

Atmospheric Environment, Vol. 30 (24), 4149-

4154.

Migliavacca, D., Teixeira, E. C., Pires, M., And

Fachel , J . , 2004. Study Of Chemical

Elements In Atmospheric Precipitation In

South Brazil. Atmospheric Environment, 38,

1641-1656.

Migliavacca, D., Teixeira, E. C., Wiegand, F.,

Machado, A.C.M., And Sanchez, J., 2005.

Atmospheric Precipitation And Chemical

Composition Of An Urban Site, Guaiba

Page 37: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

Chemical Composition of

Wet Deposition in Suburban

Area of Bangkok, Thailand 35

Hydrographic Basin, Brazil. Atmospheric

Environment, 39, 1829-1844.

Omar Ali Al-Khashman, 2005. Study Of Chemical

Composition In Wet Atmospheric Precipitation

In Eshidiya Area, Jordan. Atmospheric

Environment, 39, 6175-6183.

Radojevic, M. and Harrison R.M., 1992. Atmospheric

Acidity, ISBN 1-85166-777-6.

Safai, P. D., Rao, P. S. P., Momin, G. A., Ali, K.,

Chate, D. M., And Praveen, P. S., 2004.

Chemical Composit ion Of Precipitation

During 1984–2002 At Pune, India. Atmospheric

Environment, 38, 1705-1714.

Simachaya, S., Laowakul, W., Tabucanon, M.S.,

Sakata, M., and Tanaka, S., 1993. Acidic

deposit ion in urban area of Thai land.

Internat ional Conference on Regional

Environment and Climate Change in East

Asia. November 30-December 3, Taipei.

Singh, S. P., Khare, P., Satsangi, G. S., Lakhani, A.,

Maharaj Kumari, K., And Srivastava, S. S.,

2001. Rainwater Composition At A Regional

Representative Site For A Semi-Arid Region

Of India. Water, Air And Soil Pollution, 127,

93-108.

Stern, A.C., Air Pollution, volume VII, 1986, Third

edition, ISBN 0-12-666607-5.

Seinfeld, J. H., 1986. Atmospheric Chemistry and

Physics of Air Pollution, John Wiley and

Sons, New York, vol. 219.

Wangwongwattana, S. “Cleaner Fuel and Vehicle

Emission in Thai land”. Proceedings of

the Third Country Training on Emission

Inventory and Modeling for Acid Deposition

Assessment, January 15–February 3, 2006,

ERTC, Thailand.

Technical Documents for Wet Deposit ion

Monitoring In East Asia, Acid Deposition

Monitoring Network In East Asia (EANET),

March 2000.

The Joint Graduate School of Energy and

Environment, contract Thailand Research

Fund, 2006. “Policy Research for Promoting

the Development and Utilization of Renewable

Energy and the Improvement of Energy

Efficiency in Thailand” Project Progress

Report No.1.

Yoshizumi, K. And Hoshi, A., 1985. Size Distribution

Of Ammonium Nitrate And Sodium Nitrate In

Atmospheric Aerosols. Environ. Sci. Technol.,

19, 258-261.

Yoshizumi, K., Ishibashi, Y., Garivait, H., Paranamara,

M., Suksomsank, K., And Tabucanon, M. S.,

1996. Size Distr ibutions And Chemical

Composition Of Atmospheric Aerosols In A

Suburb Of Bangkok, Thailand. Environmental

Technology, 17, 777-782.

Page 38: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 39: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานเสยงและความสนสะเทอน

Page 40: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

• ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยานในประเทศไทย AircraftNoiseprobleminThailand

Page 41: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

3

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยานในประเทศไทย AircraftNoiseprobleminThailand

ธนาพนธ สกสอาด*, ณฐพงศ จนทรสมบต*, มนตร จนเลก*, ศวฤทธ โรจนสมานนท*, อำนวยชย คงด*, เจษฎาพร รอดพพฒน*, สโรชา พลสวสด**, สมศกด ชนะงาม**, ณฐพล สทธพงษ** Thanaphan Suksaard*, Nattapong Chansombat*, Montri Chanlek*, Siwarit Rojanasemanont*, Amnuaychai concdee*, Jadsadaporn Lodpipat*, Surocha phoolsawat**, Somsak chanangam**, Nattaphon Suttiphong**

บทคดยอ จากอตราการเจรญเตบโตของสายการบนอยางรวดเรวใน

รอบ 5 ปทผานมา สงผลทำใหทาอากาศยานทกแหงของประเทศไทย

มจำนวนเทยวบนเพมขน เพอรองรบกบความตองการในการเดนทาง

ทสะดวกและรวดเรว จากจำนวนเทยวบนทเพมขนนกอใหเกด

ปญหาดานเสยงรบกวนจากการขนและลงของเครองบน ซงสงผล

กระทบโดยตรงตอสขภาพและการพกผอนนอนหลบ ตลอดจน

สขภาพการไดยนของประชาชนทอาศยอยโดยรอบทาอากาศยาน ซงใน

ปจจบนประเทศไทยยงไมมแนวทางปฏบต ในการจดการการใช

ประโยชนทดนบรเวณโดยรอบทาอากาศยานอยางชดเจน จงมเรองรองเรยนจากประชาชนทอาศยอยในบรเวณดงกลาวเปน

จำนวนมาก ประกอบกบยงไมมมาตรฐานเกยวกบเสยงรบกวนจากเครองบน จงทำใหการแกไขปญหามลพษทางเสยงจาก

อากาศยานไมสามารถทำไดอยางมประสทธภาพ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม รวมกบ

สำนกจดการคณภาพอากาศและเสยง กรมควบคมมลพษ จงไดรวมกนศกษาผลกระทบดานเสยงบรเวณทาอากาศยานของ

ประเทศไทย ซงจากผลการศกษาพบวาทาอากาศยานทมปรมาณจราจรมากกวา 20,000 เทยวตอป สงผลกระทบดานเสยงตอ

ชมชนโดยรอบทาอากาศยาน ทงนยงไดศกษาวธการตรวจวดเสยงจากอากาศยาน แบบตรวจวด คา Sound Exposure Level

(SEL) แลวนำมาคำนวณหาคาเสนทำนายระดบเสยง Noise Exposure Forecast, NEF สามารถใชแทนวธการตรวจวด

แบบ Effective Perceived Noise Level (EPNL) ทมการคำนวณซบซอนได และจากการทดสอบแบบจำลองทาง

คณตศาสตรคาดการณระดบเสยงจากทาอากาศยาน (INM 6.2) พบวามความแมนยำพอประมาณในการคาดการณระดบเสยง

จากทาอากาศยานในประเทศไทย

คำสำคญ: เสยงจากอากาศยาน, เสนทำนายระดบเสยง, คาระดบเสยงเทยบเทาใน 1 นาท

* ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม Environmental Research and Training Center, Department of Environmental Quality Promotion ** สำนกจดการคณภาพอากาศและเสยง กรมควบคมมลพษ Air quality and noise management Bureau, Pollution Control Department

Page 42: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

40

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน

ในประเทศไทย

Aircraft Noise problem in

Thailand

Abstract After the airline industry has been rapidly growing up over the past 5 years, the aircraft movement of

all airports in Thailand also has been increased in order to support the demands of air passengers. This

increasing is the cause of aircraft noise during takeoff and landing which affected the health especially the

hearing of people who lived nearby the airport. Now, there is no guideline for airport land use management in

Thailand. Therefore, many people had complained about aircraft noise. In addition, there is also no aircraft

noise standard. So, Aircraft noise is still a serious problem. The Environmental Research and Training Center,

Department of Environmental Quality Promotion cooperated with Air Quality and Noise Management Bureau,

Pollution Control Department had carried out the study on aircraft noise effect of the airports in Thailand. As

the result, the airport of the aircraft movements more than 20,000 flights a year face with the noise pollution

especially in the area around the airport. Moreover, this study indicated that calculation method for Noise

Exposure Forecast (NEF) from sound exposure level (SEL) can be used instead of effective perceived noise

level (EPNL) which is a complicated method. The accuracy of the Integrated Noise Model (INM 6.2) for noise

exposure forecast was fair enough for aircraft noise prediction in Thailand.

Keywords: Aircraft Noise, Effective Perceived Noise Level (EPNL), Sound Exposure Level (SEL), Noise

Exposure Forecast (NEF)

Page 43: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

41

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน

ในประเทศไทย

Aircraft Noise problem in

Thailand

1. บทนำ ปญหามลพษดานเสยงจากอากาศยานเปนปญหา

ทสำคญอยางหนงทสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชน

ทอาศยอยโดยรอบทาอากาศยาน ปจจบนประเทศไทย

ยงไมมมาตรฐานเกยวกบเสยงรบกวนจากอากาศยาน

จงประสบปญหาในการปองกนและแกไขปญหาเรอง

เสยงใหกบชมชนโดยรอบศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม รวมกบ

สำนกจดการคณภาพอากาศและเสยง กรมควบคม

มลพษ จงไดดำเนนการโครงการศกษาผลกระทบดาน

เสยงจากทาอากาศยาน โดยมวตถประสงค เพอศกษา

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยานตามจำนวนเทยวบน

โดยศกษาเปรยบเทยบการดำเนนการของทาอากาศยาน

แตละแหงมผลกระทบตอคาระดบเสยงในพนทชมชน

โดยรอบทาอากาศยานอยางไร ท งน ในการศกษาได

ตรวจวดระดบเสยงจากทาอากาศยานขนาดตางๆ จำนวน

8 แหง ไดแก ทาอากาศยานภเกต หาดใหญ สมย เชยงราย

เชยงใหม ขอนแกน กระบ และนครพนม จากผลการศกษา

ทำใหทราบวาคาระดบเสยงในพนทโดยรอบทาอากาศยาน

แตละขนาดมอยในระดบใดและสงผลตอชมชนทอยโดยรอบ

อยางไร รวมทงไดทดสอบแบบจำลองทางคณตศาสตรท

นำมาใชในการประเมนผลกระทบสงแวดลอมวามความ

ถกตองแมนยำเพยงใด ตลอดจนไดแนวทางวธการตรวจวด

เสยงรบกวนจากอากาศยาน เพอนำไปสการแกไขปญหา

มลพษทางเสยงจากอากาศยานทสมฤทธผลตอไป

2. วธการศกษา

2.1 ขนตอนการศกษา 1. ศกษาทฤษฎท เกยวของกบการคำนวณคา

ระดบเสยงจากอากาศยานพรอมท งศกษาคาตวแปร

ตางๆ ทใชในการประเมนระดบความรนแรงของเสยงจาก

อากาศยานตลอดจนศกษาแบบจำลองทางคณตศาสตร

คาดการณระดบเสยงจากการจราจรทางอากาศ

2. วางแผนการวจยโดยการเลอกทาอากาศยาน

ทจะใชในการศกษา

3. กำหนดจดตรวจวดเสยงบนแผนทมาตราสวน

1:50,000 โดยมจดตรวจวดทงภายในทาอากาศยานจำนวน

2 จด และจดตรวจวดภายนอกทาอากาศยานและในชมชน

ทอยในแนวขน และลงของเครองบน

4. ออกสำรวจและตดตงเครองมอวดเสยงรวม

ทงบนทกขอมลเบองตน และพกดทางภมศาสตรของจด

ตรวจวดระดบเสยง

ภาพแสดงการตรวจวดเสยงจากทาอากาศยาน

Page 44: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

42

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน

ในประเทศไทย

Aircraft Noise problem in

Thailand

หนวย เดซเบล(เอ)

เมอ n คอจำนวนครงของการวด

Li คอระดบเสยงท i

3. วเคราะหคาระดบเสยง Ldn หรอ DNL

เฉพาะเหตการณเครองบน โดยใชคา sound exposure

level (SEL) ทไดจากการตรวจวดเสยงของเครองบนมา

คำนวณโดยมสมการคำนวณดงน

เมอ N = (Nd + 10N

n)

Nd = จำนวนเหตการณเสยงจากเครอง

บนทงหมดในชวงเวลา 07.00 น.

ถง 22.00 น.

Nn = จำนวนเหตการณเสยงจากเครอง

บนทงหมดในชวงเวลา 22.00 น.

ถง 07.00 น.

Lex = คาเฉลยพลงงานของคา L

ex ของ

เหตการณเสยงเดยว

ซ ง คา Lex คอ sound exposure level

(SEL) ไดจากการตรวจวดคาเหตการณเสยง หรอสามารถ

ประมาณคาไดจากสมการ

5. ตรวจวดระดบเสยงแบบตอเนอง 7 วน สำหรบ

ทกทาอากาศยาน เพอใหครบรอบตารางการบน ซงโดยปกต

จะกำหนดตารางการบนเปนรายสปดาห สำหรบคาพารา

มเตอร ทใชในการตรวจวด คอ Leq(24 hrs.) DNL และ

EPNL โดยในการตรวจวดใชการตรวจวดแบบเหตการณ

เดยว (Single Event) และการตรวจวดแบบตอเนอง

6. วเคราะหขอมลระดบเสยงทไดจากการตรวจวด

ประกอบกบตารางการบนทไดจากหอบงคบการบน

7. เ ต ร ย ม ข อ ม ล ส ำห ร บ แบบจ ำลอ งท า ง

คณตศาสตร (INM 6.2) โดยใชขอมลการบนเดยวกบขอมล

ทนำไปวเคราะหคาระดบเสยงในขอ 6 ซงขอมลทใช ไดแก

พกดจดตรวจวด พกดทางวง จำนวนเทยวบน เสนทางการ

บน ตลอดจนชนดของเครองบนทขน-ลง

8. หาสมการความสมพนธ NEF ท ไดจาก

การตรวจวด และคาทไดจากแบบจำลองทางคณตศาสตร

(INM 6.2)

9. ประเมนผลกระทบดานเสยงของทาอากาศยาน

แตละแหงตอชมชนโดยรอบทาอากาศยาน

2.2 การวเคราะหและแปลผล จากผลการตรวจวดระดบเสยงและขอมลการบนท

ไดนำมาวเคราะหและแปลผลดงขนตอนตอไปน

1. วเคราะหขอมลการบนเพอหาจำนวนเทยวบน

ในแตละวน สดสวนการใชทางวง สดสวนเครองบนแตละ

ชนดทใชบรการททาอากาศยานตางๆ

2. วเคราะหคาระดบเสยงทวไปโดยวเคราะห คา

Leq 24 ชวโมง คาเฉลยระดบเสยงใน 7 วน ของจดตรวจ

วดตางๆ โดยใชสตรการคำนวณดงน

Page 45: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

43

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน

ในประเทศไทย

Aircraft Noise problem in

Thailand

เมอ Lmax

คอ คาระดบเสยงสงสดจาก

การตรวจวดโดยใชวงจรถวงนำหนก A และตงการตอบ

สนองของเครองแบบ slow และ T คอ คาระยะเวลา

ของเหตการณเสยงจากเครองบนในชวง Lmax

-10 มหนวย

เปนวนาท

4. วเคราะหคา Leq 24 ชวโมงของเหตการณ

เฉพาะเครองบน โดยใชสมการการคำนวณดงน

เมอ N = จำนวนเหตการณเสยงจากเครองบน

ทงหมดในหนงวน

Lex = คาเฉลยพลงงานของคา L

ex ของ

เหตการณเสยงเดยว

5. วเคราะหหาคา NEF จากคา Ldn หรอ DNL

ถงแมวาคา Ldn ไมไดมความสมพนธโดยตรงกบคา NEF

แตสามารถประมาณคาความสมพนธระหวาง Ldn และ

NEF ไดจากสมการ

สมการนใชไดกบสถานการณเสยงของเครอง

บนทบนผาน (Fly Over) โดยทวไปคาความสมพนธนมคา

ความคลาดเคลอนอยในชวง ± 3 เดซเบล

6. วเคราะหหาคา NEF จากคา Effective

Percieved Noise Level (EPNL) ทไดจากการตรวจวด

โดยสมการดงน

เมอ LEPN,ij

= Effective Perceived Noise

Level

หนวยเปน PNdB

LEPN

= LPN + D + T

i = ชนดของเครองบน

j = ทางวงและเสนทางการบน

ทใช

nD = จำนวน เท ย วบ น ใน เวลา

กลางวน (07.00-22.00 น.)

nN = จำนวน เท ย วบ น ใน เวลา

กลางคน (22.00-07.00 น.)

KD = คาคงทมคาเทากบ 20

KN = คาคงทมคาเทากบ 1.2

C = คาคงทมคาเทากบ 88

NEFij = คา NEF ของเครองบนใน

แตละเสนทางการบน

LPN = Noisiness มหนวยเปน Noys

T = 2.5 dB

tD = ระยะเวลาทเกดเสยงเครองบน

Page 46: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

44

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน

ในประเทศไทย

Aircraft Noise problem in

Thailand

3. ผลการศกษา 3.1 สถานการณมลพษทางเสยงโดยรอบ

ทาอากาศยาน จากผลการตรวจวดระดบเสยงจากทาอากาศยาน

ทง 8 แหง ไดแก ทาอากาศยานภเกต ทาอากาศยาน

เชยงใหม ทาอากาศยานสมย ทาอากาศยานเชยงราย

ทาอากาศยานนครพนม ทาอากาศยานขอนแกน ทา

อากาศยานกระบ และทาอากาศยานหาดใหญ สามารถ

สรปสถานการณมลพษทางเสยงดงแสดงในตารางท 1

จะเหนไดวา ขนาดพนท NEF>30 จะเพม

ขนเมอปรมาณการจราจรทางอากาศเพมขน ซงจากการ

จดทำแผนทระดบเสยงเฉลย 7 วนของแตละทาอากาศยาน

พบวา ทาอากาศยานทมปรมาณเทยวบนมากกวา 64

เทยวตอวน มปญหาเรองเสยงรบกวนจากเครองบนตอ

ชมชนโดยรอบทาอากาศยาน เนองจากขนาดของพนท

NEF>30 บางสวนอยในเขตพนททอยอาศยของชมชน

โดยรอบ หากแบงระดบความรนแรงของสถานการณมลพษ

ทางเสยงจากอากาศยานโดยใชปรมาณการจราจรทาง

อากาศเปนเกณฑ อาจสรปไดวา หากทาอากาศยานใดม

ปรมาณการจราจรมากกวา 20,000 เทยวตอปจะมขนาด

พนท NFF>30 มขนาดมากกวา 1 ตารางกโลเมตร

ครอบคลมในแนวเหนอและใตของทางวง ซงอาจกอใหเกด

ผลกระทบดานเสยงตอชมชนทอยโดยรอบทาอากาศยาน

แหงนน

3.2 การตรวจวดระดบเสยงจากอากาศยาน เนองจากในปจจบนยงไมมมาตรฐานสำหรบ

การตรวจวดเสยงจากอากาศยานของประเทศจงไดมการ

ประยกตใชวธการตรวจวดเสยงแบบตางๆ มาใชกบการ

ตรวจวดเสยงจากเครองบน ตวอยาง เชน การใชวธการ

ตรวจวดเสยงรบกวน หรอ การตรวจวดเสยงในสงแวดลอม

ทวไป Leq 24 ชวโมง เปนตน ซงวธการดงทไดกลาวมาน

มไดสะทอนปญหาของเสยงรบกวนจากเครองบนทแทจรง

เนองจากเปนการตรวจวดทมลกษณะรวมแหลงกำเนดเสยง

ทกแหลง สำหรบวธการทใชกนแพรหลายในตางประเทศ

เกยวกบการตรวจวดเสยงจากเครองบนน นยมใชวธตรวจ

วดคา Sound Exposure Level (SEL) หรอคา Effective

Perceived Noise Level (EPNL) ซงเปนการตรวจวด

เสยงเฉพาะเหตการณของเครองบนโดยไมคดรวมแหลง

กำเนดเสยงอนๆ ทงน ในการตรวจวดระดบเสยงจาก

โครงการทาอากาศยานแตละครง จะตองยนยนผลการ

ตรวจวดนนใหอยในรปของเสนทำนายคาระดบเสยงทใชกน

ทวไป เชน NEF DNL Leq ซงในประเทศไทยการประเมน

ผลกระทบดานเสยงกำหนดใหใชเสนทำนายระดบเสยง

NEF ซงวธการตรวจวด เพอยนยนผล NEF น จะตองใชวธ

ตารางท 1 ปรมาณการจราจรทางอากาศและพนท NEF>30 ของแตละทาอากาศยาน

ลำดบท ปรมาณเครองบนตอป(เทยว) ปรมาณเครองบนตอวน(เทยว) ขนาดพนทNEF>30(ตร.กม.)

1 25,400 70 2.57

2 23,516 64 1.35

3 17,469 48 0.87

4 5,526 15 0.35

5 1,146 3 0

6 9,125 25 0.50

7 4,161 11 0.30

8 2,190 6 0.32

Page 47: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

45

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน

ในประเทศไทย

Aircraft Noise problem in

Thailand

ตรวจวดแบบ EPNL ซงเปนตวแปรพนฐานในการคำนวณ

คา NEF แตเนองจากวธการตรวจวดคา EPNL นนม

ขนตอนทซบซอนและตองมอปกรณแยกความถ เสยง

ประกอบกบเครองมอมราคาแพงกวาเครองมอวดเสยง

ธรรมดาหลายเทา สำหรบวธการตรวจวดแบบ SEL นนไม

ยงยากเหมอน EPNL เพราะไมตองใชอปกรณแยกความถเสยง

เพยงแตอาศยอปกรณในการบนทกขอมลแบบอตโนมต

สำหรบการศกษาวจยนไดทดสอบวธการตรวจวดแบบ

SEL เปรยบเทยบกบคา EPNL ของทาอากาศยาน 8 แหง

สรปไดวาสามารถใชคา SEL เปนตวแทน ของ EPNL

ในการคำนวณหาคา NEF ได เนองจากคาความสมพนธ

R2 มคามากกวา 0.9 และคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน

มคานอยประมาณ 2.06 ดงแสดงในภาพท 1

3.3 การทดสอบแบบจำลองทางคณตศาสตรคาดการณระดบเสยงจากทาอากาศยาน

ผลกระทบดานเสยงจากโครงการทาอากาศยาน

จำเปนตองใชแบบจำลองทางคณตศาสตรเปนเครองมอ

ในการกำหนดพนท หรอขอบเขตทไดรบผลกระทบซง

ในกรณทเปนพนทขนาดใหญการตรวจวดเสยงไมสามารถ

ดำเนนการไดทงหมด จำเปนตองใชแบบจำลองฯ ในการ

คาดการณผลกระทบ แลวจงกำหนดเปนเสนทำนายระดบ

เสยงจากโครงการทาอากาศยานหรอทเรยกวา Noise

Exposure Forecast, (NEF) ปจจบนมแบบจำลองทาง

คณตศาสตรคาดการณระดบเสยงจากทาอากาศยานหลาย

โปรแกรม แตทนยมใชคอ Integrated Noise Model, INM

พฒนาโดย Federal Aviation Administration ของ

ประเทศสหรฐอเมรกาซงมความเหมาะสมในการคาดการณ

ระดบเสยงจากทาอากาศยานเครองบนพาณชย เนองจากม

ฐานขอมลเสยงของเครองบนทครอบคลม อยางไรกตาม

การนำแบบจำลองทางคณตศาสตรมาใชในการคาดการณ

ระดบเสยงควรมการทดสอบความถกตองและความแมนยำ

ของแบบจำลองฯ ทงนเพอใหการคาดการณใกลเคยงกบ

ความเปนจรงมากทสด ในการศกษาวจยนไดทดสอบความ

แมนยำของแบบจำลองทางคณตศาสตร INM ฉบบ 6.2

โดยทดสอบเปรยบเทยบกบคาระดบเสยง NEF ทไดจากการ

ตรวจวดคา SEL และ NEF ทไดจากการตรวจวดคา EPNL

สรปโดยภาพรวมหากใชแบบจำลองฯ ในการคาดการณ

ระดบเสยงจากทาอากาศยานทกขนาด พบวา มความ

แมนยำพอประมาณ โดยมคาความสมพนธ R2 เทากบ 0.79

และ 0.75 และคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน เทากบ 4.5

และ 4.9 สำหรบ NEF ทคำนวณจาก SEL และ NEF ท

คำนวณจาก EPNL ตามลำดบ จากจำนวนขอมล 70

ตวอยาง ดงแสดงในภาพท 2

ภาพท 1 ความสมพนธระหวางคา NEF ทคำนวณจาก SEL และ NEF ทคำนวณจาก EPNL ของทาอากาศยาน 8 แหง

ภาพท 2 ความสมพนธระหวางคา NEF ทไดจากแบบจำลองฯ คา NEF ทคำนวณจาก SEL และคา NEF ทคำนวณจาก EPNL ของทาอากาศยาน 8 แหง

Page 48: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

46

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน

ในประเทศไทย

Aircraft Noise problem in

Thailand

4. สรปผลและขอเสนอแนะ ในการศกษาวจยนมงเนนการศกษาผลกระทบของ

เสยงจากเครองบนพาณชยซงไมรวมถงผลกระทบของ

เสยงอนเนองมาจากเสยงของเครองบนทหาร ซงมความ

รนแรง (ในระยะเวลาสนๆ) มากกวาเครองบนพาณชย

หลายเทาโดยเฉพาะเครองบนขบไล จงควรมการศกษา

ผลกระทบของเสยงเครองบนทหารทมตอชมชน โดยเฉพาะ

ทาอากาศยาน ทมกองบนและมการฝกบนเปนประจำ

และอยในเขตเมอง เชน ทาอากาศยานอบลราชธาน และ

ทาอากาศยานอดรธาน เปนตน สำหรบแผนทระดบเสยง

เฉลย 7 วน ทไดจดทำขนจะมประโยชนในการจดการ

การใชทดนสำหรบอนาคต ทงนจะไดจดทำแผนทระดบเสยง

ขนาด 1:4000 ตอไปเพอแสดงใหเหนสภาพพนทไดอยาง

ชดเจน

สำหรบวธการตรวจวดระดบเสยงจากเครองบนท

ไดศกษาวจยในครงนเหมาะสำหรบนำไปใชในการประเมน

ผลกระทบดานเสยงจากอากาศยาน ซงจะเปนแนวทางหนง

สำหรบนำไปใชในการตดตามสถานการณเสยงโดยรอบ

ทาอากาศยานสวรรณภม ซงเปนทาอากาศยานขนาดใหญ

ทมทางวงมากกวา 1 ทางวง โดยมเทยวบนเฉลยวนละ

ประมาณ 700 เทยว

การทดสอบแบบจำลองทางคณตศาสตรคาดการณ

ระดบเสยงบรเวณทาอากาศยานซงผลการทดสอบสรปไดวา

มความแมนยำพอประมาณนน ควรมการศกษาตอไปวาจะ

ปรบแกอยางไรจงจะคาดการณไดแมนยำใกลเคยงกบความ

เปนจรงมากทสด

5. กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณเจาของสถานททกทานทได

ใหความอนเคราะหในการตดตงเครองมอวดระดบเสยง

ตลอดจนเจาหนาทของกรมการขนสงทางอากาศและบรษท

ทาอากาศยานไทย จำกด (มหาชน) ทใหความชวยเหลอ

ในการตดตงเครองมอวดระดบเสยงบรเวณทาอากาศยาน

ขอขอบคณกรมอตนยมวทยาและบรษทวทยการบนแหง

ประเทศไทย จำกด ทอำนวยความสะดวกและใหความ

อนเคราะหขอมลสำหรบงานวจย และผทเกยวของทกทาน

ซงมสวนใหงานวจยนสำเรจลลวงไปดวยด

6. เอกสารและสงอางอง ประธาน อารพล. 2549. ตวอยางแนวคดการคมครอง

สงแวดลอมทสนามบนมวนค (เฉพาะเรองเสยง).

เอกสารประกอบการสมมนาเร องเทคนคการ

ประเมนคาระดบเสยงจากการจราจรทางอากาศ.

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมปทมธาน.

บรษททาอากาศยานสากลกรงเทพแหงใหม. 2548. รายงาน

ฉบบสมบรณ การศกษาผลกระทบสงแวดลอม

โครงการทาอากาศยานสวรรณภม (สบเนองจากการ

เพมจำนวนผโดยสารในปดำเนนการ)

Evans, G. 1998. “Airport Noise is harmful to the

health and well-being of children and may

cause lifelong problem.” (Online). http://

www.news.cornell.edu/releases/march98/

noise/stress. ssl.html, July 12, 2006.

ISO3891-1978(E) Acoustics - Procedure for

describing aircraft noise heard on the ground.

United States Federal Aviation Administration, Noise

Control and Compatibility for Airport, AC 150/

5020-1

David A Bies and Col in H. Hansen. 2003.

Engineering Noise Control Theory and

Practice. Third Edition. Spon Press, London

Federal Aviation Administration. 1999. Report on

Land Use Compatibility and Airports. Federal

Aviation Administration USA.

Page 49: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

4

ผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน

ในประเทศไทย

Aircraft Noise problem in

Thailand

Health Canada. 2003. Aircraft Noise in Vicinity of

Airports. (Online) www.hc-sc.gc.ca/iyh-vsv/

a l f _ f o r m a t s / c m c d - d c m c / p d f /

AircraftNoiseE.pdf

Ministry of the Environment Japan. 2007.

“Environmental Quality Standards for Aircraft

Noise”. (Online)

ICAO Annex16- Environmental protection

Queen Mary University of London. 2005. “Children’s

reading and memory affected by exposure to

aircraft noise” (Online).

Winnipeg Airport Authority.2007. “Noise Abatement”

(Online). http://www.waa.ca.

International Civil Aviation Organization. 2006.

“Environmental (ENV) Unit Aircraft Noise.”

(Online) http://iwww.icao.init/icao/en/env/

noise.htm.

Page 50: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 51: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานสารพษ

Page 52: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

• การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกรสวนสมพนทลมนำฝางจากการใช สารกำจดศตรพช Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards on Fang Basin, ChiangMai,Thailand. • การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.) ในการกำจดผก ตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on ControllingofWaterHyacinth(Eichhornia crassipes)inTachinBasin Thailand • การเคลอนยายมลพษของสารกลมไฮโดรคารบอนสแหลงนำธรรมชาต Transportation of toxic substance of hydrocarbon group to aquatic environment

Page 53: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

51

บทคดยอ การวเคราะหความเขมขนของสารกำจดศตรพชกลมออรกาโนฟอสเฟต (organophosphate) จำนวน 3 ชนด ไดแก

คลอไพรฟอส (chlorpyrifos) ไดเมทโธเอท (dimethoate) และอไธออน (ethion) และกลมคารบาเมท (carbamate) จำนวน 7

ชนด ไดแก คารเบนดาซม (carbendazim) ฟโนบคารบ (fenobucarb) อะมทราซ (amitraz) คารบารล (carbaryl) แคบแทน

(captan) คารโบซลแฟน (carbosulfan) และเมทโธมล (methomyl) ในตวอยางนำ ดนและอากาศ บรเวณสวนสมในอำเภอ

ไชยปราการ อำเภอฝาง และอำเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม จำนวน 32 สวน โดยเกบตวอยาง 2 ครง คอ ชวงฤดเกบเกยว

ผลผลต ระหวางวนท 10 - 28 มกราคม 2548 และชวงหลงฤดเกบเกยวผลผลต ระหวางวนท 13 มนาคม - 1 เมษายน 2548

จากการแบงขนาดพนทเพาะปลกเปน 3 ขนาด คอ ขนาดเลก (พนทนอยกวา 10 ไร) ขนาดกลาง (พนทตงแต 10 ถง 50 ไร)

และขนาดใหญ (พนทมากกวา 50 ไร) ตามมาตรการคมครองสงแวดลอมของคณะกรรมการแกไขปญหาจากการประกอบ

กจการสวนสมในพนทอำเภอฝาง อำเภอไชยปราการ และอำเภอแมอาย โดยทำการเกบตวอยางจากสวนขนาดเลก จำนวน 9 สวน

สวนขนาดกลาง จำนวน 14 สวน และสวนขนาดใหญ จำนวน 9 สวน การเกบตวอยางนำจะเกบจากแหลงนำในพนทสวนท

เกษตรกรใชดม การเกบตวอยางดนจะเกบในพนทเพาะปลก การเกบตวอยางอากาศทำการเกบบรเวณตวของผพนสารในขณะ

ททำการพนสารกำจดศตรพช ผลการวเคราะหสารกำจดศตรพช พบวาในฤดเกบเกยวผลผลตตวอยางดนมการปนเปอนของ

สารไดเมทโธเอท อไธออน และคารบารล ทความเขมขนในชวง 0.051-0.370, 0.027-10.049 และ 0.015-0.077 มก./กก.

ตามลำดบ ตวอยางอากาศพบการปนเปอนของไดเมทโธเอททความเขมขน 0.009 มก./ลบ.ม. สำหรบนอกฤดเกบเกยวผลผลต

พบวาตวอยางดนมการปนเปอนของไดเมทโธเอทและอไธออน ทความเขมขน 0.139 และ 0.168-19.48 มก./กก. ตามลำดบ

ในตวอยางอากาศมการปนเปอนของไดเมทโธเอท คลอไพรฟอส และอไธออน ทความเขมขนในชวง 0.004, 0.002-0.008 และ

0.006-0.166 มก./ลบ.ม. ตามลำดบ ซงความเขมขนของสารเคมทตรวจพบทงหมดนอยในระดบตำกวาคามาตรฐานทกำหนด

โดย U.S. EPA region 9 สำหรบผลการประเมนความเสยงตอสขภาพอนามยของเกษตรกร จากการใชสารกำจดศตรพชชนด

ออรกาโนฟอสเฟตและคารบาเมทพบวายงอยในระดบทปลอดภย

คำสำคญ: สารกำจดศตรพช การประเมนความเสยง สวนสม ลมนำฝาง ออรกาโนฟอสเฟต คารบาเมท

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกรสวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช PesticideRiskAssessmentinTangerineOrchardson

FangBasin,ChiangMai,Thailand.

ชวนพศ บญยอย วรรณวมล ภทรสรวงศ พนมพร วงษปาน วชาญ แกวประสม และ อศดร คำเมอง C. Boonyoy, V. Patarasiriwong, P. Wongpan, W. Kaewprasom and A. Kam-Muang

Page 54: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

52

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

Abstract In order to assess the potential health risk associated with organophosphate and carbamate due to

agricultural practicing in tangerine orchards in Chaiprakarn, Fang, and Mae-Ai Districts, Chiang Mai province,

Thailand, air, water and soil samples were collected during pesticide applications twice, which were during

harvesting season (January 10-28, 2005) and out of harvesting season (March 13 - April 1, 2005). Sampling

sites were selected according to the area size of tangerine orchards which are small (<10 rai), medium (10-50

rai) and large (>50 rai) size for 9, 14 and 9 sites, respectively. The samples were analyzed for 2 groups of

pesticide including organophosphate (i.e. chlopyrifos, dimethoate and ethion) and carbamate (i.e. carbendazim,

fenobucarb, amitraz, carbaryl, captan, carbosulfan and methomyl). Daily practicing of pesticide applicators was

gathered in order to assess the health risk. Results of pesticide analysis of samples collected during

harvesting season showed that dimethoate, ethion, and carbary were detected in soil samples in the range of

0.051-0.370, 0.027-10.049 and 0.015-0.077 mg/kg, respectively, and dimethoate was found in air samples of

0.009 mg/m3. For sample collected out of harvesting season, dimethoate and ethion found in soil samples

were 0.139 and 0.168-19.48 mg/kg, respectively. Dimethoate, chlorpyrifos and ethion found in air samples were

0.004, 0.002-0.008 and 0.006-0.166 mg/m3, respectively. Pesticide concentrations detected in samples did not

exceed the allowable value issued by the U.S. EPA region 9. The analysis of health risk estimates indicated

that the pesticides did not pose a direct hazard to human health.

Keywords: Pesticides, Risk Assessment, tangerine, Chiang Mai, organophosphate, carbamate

Page 55: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

53

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

1. บทนำ ลมนำฝาง จงหวดเชยงใหม มทตงอยในเขต

อำเภอไชยปราการ อำเภอฝาง และอำเภอแมอาย เปน

ทราบมภเขาลอมรอบ มปรมาณฝนตกมาก อากาศเยนชน

และมแหลงนำบรสทธ ดวยเหตนลมนำฝางจงเปนพนทปลก

สมแหลงใหญของประเทศไทย และเนองจากสมเปนพชท

เสยงตอศตรทงโรคและแมลงหลายชนดจงจำเปนตองใช

เทคโนโลยสมยใหมในการดแลรกษารวมถงการใชสารเคม

กำจดศตรพชกลมตางๆ สลบกนไปเกอบทงป ผลของการใช

สารเคมกำจดศตรพชนน นอกจากทำใหเกดปญหาดาน

มลพษตกคางในดน นำ และอากาศแลว ยงสงผลกระทบตอ

สขภาพของประชาชนโดยเฉพาะเกษตรกรผสมผสสารเคม

โดยตรง ทงนสารเคมกำจดศตรพชอาจเขาสรางกายของ

มนษยไดทงทางปาก ทางผวหนง และทางการหายใจ จง

อาจมผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชาชนทงระยะ

สนและระยะยาว เชน มผลตอระบบผวหนง ระบบทางเดน

หายใจ ระบบการหมนเวยนโลหต ระบบทางเดนอาหาร

ระบบกลามเนอ และระบบประสาท[2]

จากปญหาความขดแยงเนองจากกจกรรมสวนสม

ตงแตป พ.ศ. 2545 นน กรมควบคมมลพษไดทำการ

วเคราะหตวอยางสงแวดลอมในพนทลมนำฝาง พบวาการ

ตกคางของสารเคมกำจดศตรพชทกชนดไมสงเกนมาตรฐาน

อยางไรกตามเกษตรกรกยงอาจมความเสยงจากการไดรบ

ผลกระทบจากสารเคมกำจดศตรพชอย โดยเฉพาะเกษตรกร

ซงมโอกาสสมผสกบสารเคมกำจดศตรพชโดยตรงใน

ระหวางการปฏบตดแลรกษาสวนสม ศนยวจยและฝกอบรม

ดานสงแวดลอมจงไดจดทำโครงการศกษาความเสยงตอ

สขภาพอนามยของเกษตรกรสวนสมในพนทลมนำฝางจาก

การใชสารเคมกำจดศตรพชขน เพอใหทราบถงระดบความ

เสยงตอสขภาพอนามยทเกดจากปรมาณสารเคมทรางกาย

ไดรบ เพอทจะเปนการเฝาระวงและเตอนภยแกเกษตรกร

และใชเปนแนวทางการจดทำแผนการปองกนและแกไข

ปญหาสขภาพและอนามยของประชาชนจากการไดรบสาร

เคมกำจดศตรพชตอไป

2. วธการศกษา 2.1 สถานทและระยะเวลาเกบตวอยาง ทำการเกบตวอยางดน นำ และอากาศ ในพนท

3 อำเภอ ไดแก อำเภอไชยปราการ อำเภอฝาง และอำเภอ

แมอาย จงหวดเชยงใหม รวม 2 ครง คอ ในฤดเกบเกยว

ผลผลตระหวางวนท 10-28 มกราคม 2548 และนอกฤด

เกบเกยวผลผลตระหวางวนท 13 มนาคม-1 เมษายน

2548 จากการแบงขนาดพนทเพาะปลกเปน 3 ขนาด

คอ ขนาดเลก (พนทนอยกวา 10 ไร) ขนาดกลาง (พนท

ตงแต 10 ถง 50 ไร) และขนาดใหญ (พนทมากกวา

50 ไร ) ตามมาตรการคมครองสงแวดลอมของคณะ

กรรมการแกไขปญหาจากการประกอบกจการสวนสม

ในพนทอำเภอฝาง อำเภอไชยปราการ และอำเภอ

แมอาย โดยเกบตวอยางจากสวนขนาดเลก จำนวน 9 สวน

สวนขนาดกลาง จำนวน 14 สวน และสวนขนาดใหญ

จำนวน 9 สวน รวมทงสน 32 สวน

2.2 วธการเกบตวอยาง ทำการเกบตวอยางนำ ดน และอากาศในพนท

เปาหมายโดยเกบตวอยางนำจากบอหรอแหลงนำท

เกษตรกรหรอผพนสารใชดม ซงอยในพนทปลกสม จำนวน

4 ลตร ใสขวดแกวสชา และสมเกบตวอยางดน (0-15 ซม.

จากผวดน) จำนวน 3-5 ครง ในแตละสถานทเกบตวอยาง

นำมาคลกใหผสมเปนเนอเดยวกนแลวจงตกใสถงพลาสตก

จำนวน 1 กก. แลวทำการเกบรกษาไวทอณหภมตำ

ประมาณ 4 องศาเซลเซยส จนกระทงทำการวเคราะห

สำหรบตวอยางอากาศจะเกบบรเวณลำตวผพนสารกำจด

ศตรพชในขณะททำการพนสาร โดยใชปมเกบตวอยาง

อากาศชนดตดตงทตวบคคล (personal pump) ซงม

อตราความเรวในการดดอากาศของปม 1 ลตร/นาท

ประกอบ เขากบหลอดเกบตวอยางอากาศ (sampler)

2 ชนด คอ OVS-2 tube: 13-mm quartz filter; XAD-2,

Page 56: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

54

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

270mg/140 mg ซงจะสามารถดดซบสารกำจดศตรพช

กลมออรกาโนฟอสเฟต และ OVS-2 Tube: 13-mm

quartz fiber filter; XAD-2, 270mg/140mg ซงจะ

สามารถดดซบสารกำจดศตรพชกลมคารบาเมทแลวทำการ

ตดตง ปมพรอมอปกรณดงกลาวทตวผพนสารตงแตเรม

ทำการเตรยมสารกำจดศตรพชหรอเรมพนสารจนกระทง

พนสารแลวเสรจ ทงนการเกบตวอยางอากาศจะใชระยะ

เวลาอยางนอย 3 ชวโมง หรอดดอากาศไดอยางนอย

180 ลตร/ครง แลวทำการเกบรกษาหลอดเกบตวอยาง

อากาศทใชแลวไวทอณหภมตำประมาณ 4 องศาเซลเซยส

จนกระทงทำการวเคราะห

2.3 การเกบรวบรวมขอมลอนๆ สมภาษณเกษตรกรเจาของสวนสมและผพน

สารโดยใชแบบสอบถาม เพอรวบรวมขอมลเกยวกบวธการ

จดการศตรพช (ชนดของสารกำจดศตรพชทใชวตถประสงค

ของการใช และความถบอยในการใชเปนตน) การปฏบตตน

ของผพนสารในระหวางและหลงการพนสาร รวมถงการ

จดการวสดและบรรจภณฑเหลอใชจากกระบวนการผลตสม

2.4 การวเคราะหสารกำจดศตรพช ทำการวเคราะหสารกำจดศตรพชกลมออรกาโน

ฟอสเฟต (organophosphate) จำนวน 3 ชนด ไดแก

คลอไพรฟอส (chlorpyrifos) ไดเมทโธเอท (dimethoate)

และ อไธออน (ethion) และกลมคารบาเมท (carbamate)

จำนวน 7 ชนด ไดแก คารเบนดาซม (carbendazim)

ฟโนบคารบ (fenobucarb) อะมทราซ (amitraz) คารบารล

(carbaryl) แคบแทน (captan) คารโบซลแฟน

(carbosulfan) และเมทโธมล (methomyl) ในตวอยางดน

นำ และอากาศ เนองจากสารทง 10 ชนดดงกลาวเปน

สารทเกษตรกรชาวสวนสมใชเปนประจำ และมการใชใน

ระหวางทมการดำเนนการศกษาวจยครงน โดยสงตวอยาง

ทงหมดไปวเคราะห ณ ศนยอางองทางหองปฏบตการและ

พษวทยา สำนกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

ภาพแสดงการตดตงปมพรอมหลอดเกบตวอยางอากาศ

Page 57: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

55

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

2.5 การประเมนความเสยง นำขอมลท ไดมาทำการคำนวณเพอประเมน

ความเสยงโดยใชคา Hazard Quotient เนองจากสาร

กำจดศตรพชทวเคราะหในการศกษาครงนจดอยในกลม

สารไมกอมะเรง (non-carcinogen) ซงคา Hazard

Quotient (HQ) เปนอตราสวนระหวางคา chronic

daily intake (CDI) ของสารไมกอมะเรงทไดรบและคา

Reference Dose (RfD) ของสารนน หรอ

HQ = CDI/RfD HI = HQ

1+ HQ

2 +…+HQ

i

โดยท CDI คอ คาเปอรเซนไทล (percentile)

ท 95 ของปรมาณสารทไดรบในแตละวน มหนวยเปน

มลลกรม/กโลกรมนำหนกตว/วน

RfD หมายถง ปรมาณสารเคมทสามารถรบเขาส

รางกายไดทกวนโดยไมทำใหเกดความผดปกตใดๆ ตอ

รางกาย

3. ผลการศกษาและวจารณ

3.1 การวเคราะหสารกำจดศตรพช ผลการวเคราะหสารกำจดศตรพชในตวอยางดน

นำ และอากาศ ทเกบจากพนทสวนสมลมนำฝาง จงหวด

เชยงใหม แสดงในตารางท 1 และ 2 พบวา ในฤดเกบเกยว

ผลผลต (เดอนมกราคม 2548) จากตวอยางดนจำนวน

ทงหมด 29 ตวอยางนน มการปนเปอนของสารไดเมท

โธเอท จำนวน 4 ตวอยาง ทความเขมขนในชวง 0.051-

0.370 มก./กก. มการปนเปอนของสารอไธออน 20

ตวอยาง ทความเขมขน 0.027-10.049 มก./กก. และ

มการปนเปอนของคารบารล 2 ตวอยาง ทความเขมขน

ตารางท 1 ผลการวเคราะหสารกำจดศตรพชจากตวอยางทเกบในฤดเกบเกยวผลผลต (มกราคม 2548)

สารกำจดศตรพช

ทตรวจพบ

จำนวนตวอยาง ความเขมขนทพบ คามาตรฐานโดย

U.S.EPAregion9ทงหมด ทพบสาร คดเปนรอยละ

ตวอยางอากาศ

ไดเมทโธเอท 29 1 3.44 0.009 มก./ลบ.ม. 0.73 มก./ลบ.ม.

ตวอยางดน

ไดเมทโธเอท 29 4 13.79 0.051-0.370 มก./กก. 12 มก./กก.

อไธออน 29 20 68.96 0.027-10.049 มก./กก. 31 มก./กก.

คารบารล 29 2 6.88 0.015-0.077 มก./กก. 6100 มก./กก.

Page 58: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

56

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

ตารางท 2 ผลการวเคราะหสารกำจดศตรพชจากตวอยางทเกบนอกฤดเกบเกยวผลผลต (มนาคม ถง เมษายน 2548)

สารกำจดศตรพช

ทตรวจพบ

จำนวนตวอยาง ความเขมขนทพบ คามาตรฐานโดยU.S.

EPAregion9ทงหมด ทพบสาร คดเปนรอยละ

ตวอยางอากาศ

ไดเมทโธเอท 31 1 3.22 0.004 มก./ลบ.ม. 0.73 มก./ลบ.ม.

คลอไพรฟอส 31 2 6.44 0.002-0.008 มก./ลบ.ม. 11 มก./ลบ.ม.

อไธออน 31 5 16.12 0.006-0.166 มก./ลบ.ม. 1.8 มก./ลบ.ม.

ตวอยางดน

ไดเมทโธเอท 31 1 3.22 0.139 มก./กก. 12 มก./กก.

อไธออน 31 8 25.80 0.168-19.48 มก./กก. 31 มก./กก.

0.015-0.077 มก./กก. ในตวอยางอากาศพบการ

ปนเปอนของสารไดเมทโธเอท 1 ตวอยางจากทงหมด 29

ตวอยาง ทความเขมขน 0.009 มก./ลบ.ม. และในชวงนอก

ฤดเกบเกยวผลผลต (เดอนมนาคม ถง เมษายน 2548) พบ

วาจากตวอยางอากาศทงหมด 31 ตวอยาง มการปนเปอน

ของสารไดเมทโธเอท จำนวน 1 ตวอยาง ทความเขมขน

0.004 มก./ลบ.ม. มการปนเปอนของสารคลอไพรฟอส

จำนวน 2 ตวอยาง ทความเขมขน 0.002-0.008 มก./ลบ.ม.

และมการปนเปอนของสารอไธออน จำนวน 5 ตวอยาง ท

ความเขมขน 0.006-0.166 มก./ลบ.ม. สำหรบตวอยางดน

ทงหมด 31 ตวอยาง มการปนเปอนของสารไดเมทโธเอท

จำนวน 1 ตวอยาง ทความเขมขน 0.139 มก./กก. และม

การปนเปอนของสารอไธออน จำนวน 8 ตวอยาง ทความ

เขมขน 0.168-19.48 มก./กก. ซงการปนเปอนของสาร

กำจดศตรพชทตรวจพบทงหมดนยงตำกวาคามาตรฐานท

กำหนดโดย U.S. EPA region 9[10] สวนตวอยางนำนนไม

พบวามการปนเปอนของสารกำจดศตรพช

3.2 การประเมนความเสยง สารกำจ ดศ ต ร พ ชกล มออร ก า โนฟอสเฟต

และคารบาเมตเปนสารททำงานโดยการยบยงเอนไซม

acetylcholinesterase (AChE) ซงเปนเอนไซมทจำเปน

สำหรบการทำงานของระบบประสาท ผปวยทไดรบสารเคม

ประเภทนจะมอาการคลนไส อาเจยน ทองเดน นำตาไหล

เหงอออก มานตาหด ถายปสสาวะและอจจาระโดยกลนไม

อย มการเกรงของหลอดลม มเสมหะมาก บางรายมอาการ

กระตกของกลามเนอหนา หนงตา ลน ถาอาการรนแรงจะ

พบวามการกระตกทวรางกาย ผปวยทไดรบสารประเภทน

มากๆ อาจถงตายไดเนองจากระบบหายใจลมเหลว

การเขาสรางกายมนษยของสารเคมกำจดศตรพช

ม 3 ทาง [1] คอ

1. ทางผวหนง เปนวธทพบไดบอยทสด โดย

สามารถดดซมผานผวหนงปกตไดและจะดดซมไดดยงขนถา

Page 59: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

5

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

ผวหนงมรอยขดขวนหรอเปนแผล และบรเวณผวหนงทเปน

เนอเยอออน เชน ถงอณฑะ รกแร รห หนาผาก หนงศรษะ

จากการศกษาครงนเกษตรกรมความเสยงสงในการทจะได

รบเขาสรางกายโดยทางผวหนงเพราะตองจบตองสารเคม

โดยตรง โดยเฉพาะเกษตรกรทไมไดใสถงมอหรอถงมอชำรด

2.ทางปอด เกดจากการหายใจเอาสารเคมเขาไป

จะมากนอยเพยงใดขนอยกบความสามารถในการละลาย

ขนาดของอนภาค อตราในการหายใจ รวมทงปรมาตรของ

การหายใจ

3. ทางปาก อาจเกดจากการเจตนากนเพอ

ฆาตวตาย หรอโดยการไมเจตนา เนองจากขาดความร

ความเขาใจ และขาดความระมดระวง เชน รบประทาน

อาหารหรอสบบหรขณะฉดพน หรอเกดจากอบตเหต

ก า รคำนวณความ เส ย งส ำหร บสาร ไม ก อ

มะเรง โดยใช HQ นน เปนเพยงการเปรยบเทยบ

ปรมาณทไดรบกบ RfD เทานน ไมใชคาทแสดงความ

เสยงทแทจรงดงเชน การอธบายลกษณะความเสยง

(r isk characterization) สำหรบสารกอมะเรง แต

นกประเมนความเสยง (r isk manager) กสามารถ

ใชคา HQ ในการตดสนใจได ถา HQ มคานอยกวา

หรอเทากบ 1 หมายความวาสถานการณการปนเปอน

ของสาร เคม ย ง ไ ม ร นแรงจนอาจ เป นอ นตรายต อ

สขภาพอนามยของประชาชน แตถา HQ มคามากกวา 1

กควรจะใหความสำคญตอสถานการณการปนเปอนของ

สารเคม ซงอาจจะเปนอนตรายตอสขภาพของประชาชนได

แตอยางไรกตาม คา HQ ไมมความสมพนธของอนตราย

ในเชงเสนตรง กลาวคอถา HQ ของสารชนดหนงมคา

เทากบ 100 ไมไดหมายความวาสารนนมอนตรายมากกวา

สารทมคา HQ เทากบ 1 เปนรอยเทา แตอาจชใหเหนวา

ปรมาณการไดรบสารเขาสรางกายมคาสงกวาคา RfD

มากนอยเพยงใด[1]

โดยการประมาณคาการไดรบสารเขาสรางกาย

ภาพแสดงการพนสารกำจดศตรพชในสวนสมพนทลมนำฝาง จงหวดเชยงใหม

Page 60: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

5

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

ตารางท 3 ผลการประเมนความเสยงจากการใชสารกำจดศตรพชในพนทสวนสมลมนำฝาง จงหวดเชยงใหม จากการเกบตวอยาง ในฤดเกบเกยว (มกราคม 2548) และนอกฤดเกบเกยว (มนาคม - เมษายน 2548)

อำเภอ รหสตวอยาง ขนาดพนท*ระยะเวลาททำการเกบตวอยาง

10-28มกราคม2548 13มนาคม-1เมษายน2548ไชยปราการ ช01 กลาง 2.67 x 10-3 2.18

ช02 เลก 2.06 x 10-3 - ช03 กลาง -** - ช04 ใหญ x*** 2.94 ช05 กลาง - - ช06 กลาง - - ช07 เลก 1.35 x 10-4 4.48 ช08 กลาง 7.73 x 10-3 0.28 ช09 เลก x - ช10 กลาง - -

ฝาง ฝ01 เลก 3.65 x 10-3 - ฝ02 กลาง 3.65 x 10-3 - ฝ03 ใหญ 2.86 x 10-4 7.85 x 10-3

ฝ04 ใหญ x - ฝ05 เลก - 0.2 ฝ06 กลาง 1.05 x 10-3 1.82 x 10-2

ฝ07 เลก 1.15 x 10-2 - ฝ08 ใหญ 3.41 x 10-4 - ฝ09 กลาง - - ฝ10 เลก - - ฝ11 กลาง - 0.042

แมอาย ม01 ใหญ 4.83 x 10-4 8.42 x 10-4

ม02 เลก 3.06 x 10-4 - ม03 เลก - x ม04 กลาง 2.1 x 10-4 - ม05 กลาง - - ม06 กลาง - 1.40 x 10-3

ม07 ใหญ 1.33 x 10-3 2.26 x 10-3

ม08 กลาง 1.46 x 10-2 - ม09 ใหญ 0.672 1.74 x 10-3

ม10 ใหญ - - ม11 ใหญ 7.16 x 10-4 - รวม

* ขนาดเลก คอ นอยกวา 10 ไร ขนาดกลาง คอ 10-50 ไร และ ขนาดใหญ คอ มากกวา 50 ไรขนไป **- หมายถง ไมพบการปนเปอนของสารกำจดศตรพช ดงนนจงไมสามารถหาคา HQ และ HI ได *** x หมายถงไมมการเกบตวอยาง

Page 61: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

5

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

ของการศกษาในครงน อาศยคาพนฐานจาก U.S. EPA โดย

ใชคาความถของการไดรบสาร 260 วน/ป ระยะเวลาการได

รบสารตลอดชวต 58 ป ชวงเวลาการไดรบสาร 8 ชวโมง/วน

และอตราการหายใจ 0.83 ลกบาศกเมตร/ชวโมง[4] สวน

นำหนกของรางกายไดใชคานำหนกจรงของเกษตรกร

ผลการประเมนความเสยงจากการใชสารกำจด

ศตรพชในกลมเกษตรกรพนทสวนสมลมนำฝาง จงหวด

เชยงใหมโดยการประเมนการสมผสทางการหายใจ ทาง

ผวหนงและการไดรบจากการดมนำ ซงทำการเกบตวอยาง

ในชวงฤดเกบเกยว (มกราคม 2548) จำนวนทงสน

29 สวน ในอำเภอไชยปราการ ฝาง และแมอาย พบวาคา

ความเสยงของสวนสมทกสวนททำการศกษา มคานอยกวา

1 ซงนอยกวาคาทกำหนดโดย U.S. EPA[8] ดงแสดงใน

ตารางท 3 สวนผลการประเมนความเสยงจากการเกบ

ตวอยางในชวงนอกฤดเกบเกยว (มนาคม - เมษายน 2548)

พบวา สวนใหญมคาความเสยงนอยกวา 1 และมเพยง 3

สวนจากจำนวนทงสน 31 สวนทมคาความเสยงมากกวา 1

ดงแสดงในตารางท 3

3.3 การปฏบตตนของเกษตรกร ผลจากการสมภาษณเกษตรกรเจาของสวนสม

และผพนสารโดยใชแบบสอบถาม เพอสำรวจขอมล

เกยวกบวธการจดการศตรพช การปฏบตตนของผพนสาร

ในระหวางและหลงการพนสาร รวมถงการจดการวสด

และบรรจภณฑเหลอใชจากกระบวนการผลตสม และการ

จดบนทกสารกำจดศตรพชทเกษตรกรใชในระหวางการเกบ

ตวอยาง พบวาสารเคมทเกษตรกรใชในการกำจดศตรสม

ไดแก คารเบนดาซม (carbendazim) ไซเปอรเมทรน

(cypermethrin) เมทโธมล (methomyl) แมนโคเซบ

(mancozab) ไดเมทโธเอท (dimethoate) อไธออน

(ethion) อะมทราซ (amitraz) อะบาเมกตน (abamectin)

ฟโนบคารบ (finobucarb) แคบแทน (captan) และ

คารโบซลแฟน (carbosulfan) สำหรบการปฏบตตนของ

เกษตรกร พบวามเกษตรกรสวนใหญปฏบตตนถกตอง

กลาวคอ มการสวมรองเทาบท สวมเสอแขนยาว สวม

หมวก สวมกางเกงขายาว ยนฉดพนเหนอลม และสวม

ถงมอ (รอยละ 46-100) มการสวมผาปดจมกแบบม

ไสกรองรอยละ 20 และยงมสวนนอยทปฏบตตนไมถกตอง

เชน มการสบบหร ดมนำและขบเคยวอาหารขณะพนสาร

กำจดศตรพชดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4 ผลการสำรวจวธการปฏบตตนขณะพนสารของเกษตรกรสวนสมลมนำฝาง จงหวดเชยงใหม จากการสำรวจทงสนจำนวน 31 สวน

การปฏบตตนขณะพนสาร รอยละ การปฏบตตนขณะพนสาร รอยละ

สวมรองเทาบท 100.0 ยนฉดพนเหนอลม 56.7

เสอแขนยาว 96.7 สวมถงมอ 46.7

สวมหมวก 93.3 สวมผาปดจมกแบบมไสกรอง 20.0

สวมกางเกงขายาว 90.0 ดมนำ 30.0

ทำความสะอาดเปลยนเสอผา

ทนทหลงพนเสรจ

70.0 สบบหร 23.3

ขบเคยวอาหาร 10.0

Page 62: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

60

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

4. สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ ผลจากการศกษาเพอประเมนความเสยงจากการ

ใชสารกำจดศตรพช 2 กลม ไดแก กลมออรกาโนฟอสเฟต

และกลมคารบาเมต ในสวนสมลมนำฝาง จงหวดเชยงใหม

ซงไมพบวามสารกำจดศตรพชชนดใดในตวอยาง ดน นำ

และอากาศทมคาเกนมาตรฐาน รวมถงมคาความเสยงจาก

การพนสารกำจดศตรพชดงกลาวในกลมเกษตรกรทตำ

อยางไรกตามควรจะมการศกษาในกลมตวอยางทเปนเดก

ดวย เนองจากผลการศกษาในตางประเทศพบวาเดกจะม

โอกาสเสยงมากกวาผใหญ และควรทำการศกษาความเสยง

อนเนองมาจากการไดรบสารกำจดศตรพชในกลมอนๆ นอก

เหนอจาก 2 กลมขางตนนดวย อกทงหนวยงานทเกยวของ

ทงภาครฐและเอกชนรวมทงประชาชนในพนทควรจะรวม

มอกนหาแนวทางในการปองกนปญหาสงแวดลอมและ

ปญหาสขภาพอนามยของเกษตรกรและประชาชนในพนท

พรอมทงมการตดตามตรวจสอบอยางตอเนอง นอกจากน

ควรจะมการศกษาวจยและเผยแพรผลงานวจยใหกบ

สาธารณะเพอใหเกดการระดมความคดในการแกไขปญหา

ดงกลาว ทงนการศกษาวจยควรจะมงเนนในเรองการนำ

สารธรรมชาตทไมเปนอนตรายตอสงแวดลอมมาประยกต

ใชในการกำจดศตรพช และควรมการรณรงคสงเสรมและ

ใหความรกบผใชสารกำจดศตรพชและผทเกยวของในเรอง

การใชทถกวธ การระมดระวงปองกนตนเองในการใชสาร

กำจดศตรพช

5. กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณเกษตรกรผเขารวมโครงการ

ทกทาน นายอำเภอฝาง เกษตรอำเภอไชยปราการ เกษตร

อำเภอฝาง และเกษตรอำเภอแมอาย ทใหความรวมมอ

แกคณะผวจยในการเขาเกบตวอยางตลอดระยะเวลาททำการ

ศกษาเปนอยางด ขอขอบคณ ดร.ทพวรรณ ประภามณทล

ผชวยผอำนวยการสถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ

มหาวทยาลยเชยงใหม และสำนกงานสงแวดลอมภาคท 1

จงหวดเชยงใหม ทใหความรวมมอกบโครงการในการให

ขอคดเหน ความรความเขาใจในเรองการศกษาวจย และ

ขอบคณสำนกงานปองกนควบคมโรคท 10 จงหวดเชยงใหม

ทใหความอนเคราะหเครองมอในการเกบตวอยางอากาศ

6. เอกสารอางอง [1] คณะสตวแพทยศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

รายงานฉบบสมบรณโครงการประเมนความเสยง

ของประชาชน ทอาศยรอบบรเวณสถานท

ฝงกลบขยะของเทศบาลเมองคคต อำเภอ

ลำลกกา ปทมธาน, 2548

[2] จตรพรรณ ภษาภกดภกดภพและอนามย ธรวโรจน.

การศกษาผลกระทบตอสขภาพอนามยของ

เกษตรกร ทมการใชสารเคมกำจดศตรพชใน

จงหวดชลบรและจนทบร ชลบร, 2541

[3] พาลาภ สงหเสน. การประเมนความเสยงจากพษ

ของวตถอนตราย: หลกการและการประยกตใช

1: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2540

[4] GEGN 498A/598A: Risk Analysis in

Environmental Geotechnics Course

Reading USA, 2002

[5] http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/

ehc90.htm#sectionNumber:9.1

[6] Molly Rauch. Pesticides pollute children.

Mothering. 2004

[7] Paul B. Tchounwou, Bassem A. Ashour,

Curtina Moreland-Young. Health Risk

Assessment of Pest ic ide Usage in

Menia El-Kamh Province of Sharkia

Governorate in Egypt. Int. J. Mol. Sci.

3, 1082-1094, 2002.

Page 63: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

61

การศกษาความเสยงตอสขภาพและอนามยของเกษตรกร

สวนสมพนทลมนำฝางจากการใชสารกำจดศตรพช

Pesticide Risk Assessment in Tangerine Orchards

on Fang Basin, Chiang Mai, Thailand.

[8] U.S. Environmental Protection Agency. Risk

Assessment Guidance for Superfund

Volume I: Human Health Evaluation

Manual Washington, DC ,2004

[9] U.S. Environmental Protection Agency.

Mid-Atlantic Risk Assessment USA, 2005

[10] U.S. Environmental Protection Agency. User’s

Guide and Background Technical

Document for U.S. EPA Region 9’s

Preliminary Remediation Goals (PRG)

Table Sol id and Hazardous Waste

Program. USA, 200

Page 64: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 65: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

63

บทคดยอ การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวาในการควบคมผกตบชวาในพนทชมนำ 2 แหง ของลมนำทาจน คอ ม.2

ต.ทากระชบ อ.นครชยศร จ.นครปฐม และ ม.8 ต.จรเขใหญ อ.บางปลามา จ.สพรรณบร ตงแตเดอนพฤศจกายน 2548 ถง

มถนายน 2549 ในแปลงทดสอบขนาดกวาง 8 เมตร และยาว 10 เมตร โดยทำการปลดปลอยดวงงวงผกตบชวาในแปลงทดลอง

(Treated plot) จำนวน 8,000 ตว ทก 2 สปดาห และตรวจนบเปอรเซนตใบถกทำลาย ความยาวกานใบและจำนวนแผลบนใบ

ทสองทคลเตมท จำนวนไหล และจำนวนดวงงวงผกตบชวา กอนการปลอยดวงงวงและหลงการปลอยดวงงวงทก 2 สปดาห

เปรยบเทยบกบแปลงควบคม (Controlled plot) ทไมมการปลดปลอยดวงงวงผกตบชวา ผลการทดสอบในพนททดสอบทงสอง

แหงเปนไปในทำนองเดยวกน คอ เปอรเซนตใบถกทำลาย จำนวนแผลบนใบทสองทคลเตมท และจำนวนดวงงวงผกตบชวาใน

แปลงทดลองสงกวาแปลงควบคมอยางมนยสำคญ ในขณะทความยาวกานใบของใบทสองทคลเตมทและจำนวนไหลไมมความ

แตกตางในทางสถตระหวางแปลงทดลองและแปลงควบคม ผลการทดสอบชใหเหนวาดวงงวงผกตบชวาสามารถควบคม

ผกตบชวาได และควรจะไดรบการสงเสรมใหมการนำไปใชในการลดการแพรกระจายของผกตบชวาในแหลงทมการแพรกระจาย

ของผกตบชวาหนาแนน โดยสามารถนำไปใชรวมกบวธอนๆ เนองจากเปนการควบคมผกตบชวาโดยชววธ ซงจะชวยลดการใช

สารเคม ทำใหมลพษลดลง ชวยลดงบประมาณทจะนำมาใชในการควบคมผกตบชวาในระยะยาว และยงเปนการควบคม

ผกตบชวาไดอยางยงยน

คำสำคญ: ดวงงวงผกตบชวา, ผกตบชวา, ทาจน, ชววธ, Water Hyacinth Weevil, Neochetina spp., Water Hyacinth,

Eichhornia crassipes, Tachin Basin, biological control

Abstract Efficacy testing of water hyacinth weevil (Neochetina spp.) on controlling of water hyacinth (Eichhornia

crassipes) was conducted in 2 locations of the Tachin Basin, Thailand, namely, Moo 2, Tambon Ta Krachub,

Nakhonchaisri District, Nakhonpathom Province and Moo 8, Tambon Jarakhe Yai, Bang-pla-ma District,

Suphanburi Province. Eight thousand water hyacinth weevils were released in a 80 m2-test plot (Treated plot,

T) every 2 weeks from November 2005 to June 2006. Percentage of damaged leaf per plant, petiole length

and number of feeding scars on the second youngest leaf, number of stolons per plant and number of water

* ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ** ศนยวจยควบคมศตรพชโดยชวนทรยแหงชาต สำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.) ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

วรรณวมล ภทรสรวงศ* สรศกด ใจตย** ชวนพศ บญยอย* วชาญ แกวประสม* ณฐพล วรางคนาภรณ** ไวศษฐ อำเอยม** สชรา พมพวง* และ เรยม ยนด* V. Patarasiriwong* S. Jaitui** C. Boonyoy* W. Kaewprasom* N. Warangkanaporn** W. Am-aium** S. Pumpoung* and R. Yindee*

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of Water Hyacinth (Eichhornia crassipes)inTachinBasin,Thailand.

Page 66: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

64

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

hyacinth weevils per plant were measured and counted both in Treated and Controlled (C) plots before and

every 2 weeks after releasing of the weevil. The similar results were observed in both locations. Percentage of

damaged leaf, number of feeding scars on the second youngest leaf and number of water hyacinth weevils in

T plot were higher than in C plot significantly, while petiole length of the second youngest leaf and number of

stolons were not different significantly. The results indicated that water hyacinth weevils can control water

hyacinth effectively and should be promoted to be used in water hyacinth highly infested areas. As biological

control method, this agent could be used singly or associate with other methods to complement integrated

management program. Especially when herbicides are not desired in order to decrease environmental pollution

by the chemicals and to reduce cost of expenses paid for controlling of water hyacinth, the weevil could

provide a promising approach. Moreover, sustainable is one of advantages of this method in the long run.

Keywords: Water Hyacinth Weevil, Neochetina spp., Water Hyacinth, Eichhornia crassipes, Tachin Basin,

biological control

แปลงทดสอบและสาธต

Page 67: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

65

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

1. บทนำ การแพรระบาดของผกตบชวาในพนทลมนำ

ทาจนเกดเนองจากมลภาวะจากการเกษตร นำเสยจาก

ชมชนและอตสาหกรรม ตลอดจนนำทงจากบอปลาและ

ฟารมสกรทำใหในนำมธาตอาหารพชในระดบสง ผกตบชวา

จงเตบโตและแพรระบาดอยางรวดเรว จากการศกษาพบวา

ในบรเวณแมนำทาจนจะมผกตบชวาไหลลงสอาวไทย

คดเปนนำหนกสดประมาณวนละ 2,000 ตน (สทธเจตน

และ สจรรยา, 2544) ปญหาทเกดจากการแพรระบาด

อยางมากของผกตบชวาในแมนำทาจนนน ไดแก การเปน

อปสรรคตอการคมนาคมสญจรทางนำ การทำใหการไหล

เวยนของนำไมสะดวกจงไมสามารถทจะระบายนำทงทมา

จากการเกษตร อตสาหกรรม หรอจากแหลงชมชนไดทน

ทวงท จงมการสะสมของนำเสยและขยะตางๆ ทลอยมากบ

นำในแหลงทมผกตบชวาหนาแนน รวมทงการเนาเปอยของ

ผกตบชวาเองกมสวนทำใหนำเนาเสยและแหลงนำตนเขน

ได วธทใชในการกำจดผกตบชวาโดยทวไป ม 2 วธหลก

คอ การใชเครองมอหรอเครองจกรตกหรอใชแรงงานคนดง

ผกตบขนมาจากแหลงนำแลวปลอยใหเนาเปอยเปนซากพช

หรอนำไปใชประโยชนอยางอน และการพนสารเคมกำจด

วชพช ทงสองวธนยงมขอจำกดททำใหไมสามารถควบคม

ผกตบชวาไดอยางมประสทธภาพและยงยน (Center และ

คณะ, 1998 และ Centre for tropical wetlands

management, ____) วธควบคมผกตบชวาทเปน

ทยอมรบวามความปลอดภยตอสงแวดลอมและมความ

ยงยนวธหนง คอ การใชดวงงวงผกตบชวา (Neochetina

spp., Coleoptera: Curculionidae) เนองจากดวงงวง

ผกตบชวาเปนศตรธรรมชาตทมพชอาหารเฉพาะเจาะจง

คอ ผกตบชวา

ดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp., Cole-

optera: Curculionidae) เปนแมลงขนาดคอนขางเลก

คอ ตวเตมวยมความยาวตลอดลำตวประมาณ 3.7-4.2

มลลเมตร มสนำตาลเขม มอวยวะสวนปาก (rostrum) ยน

ยาวออกมาคลายงวงจงมชอเรยกวา ดวงงวง (Weevils)

มชวตอยแบบกงบกกงนำ โดยปกตจะออกหากน ผสมพนธ

และวางไขในเวลากลางคน สวนในตอนกลางวนจะหลบ

อยตามซอกกานใบหรอโคนตนผกตบชวา ตวเตมวยมอาย

เฉลย 48-75 วน (ศนยวจยควบคมศตรพชโดยชวนทรย

แหงชาต , ____) ศนยวจยควบคมศตรพชโดย

ชวนทรยแหงชาต ไดนำเขาดวงงวงผกตบชวาจำนวน 2

ชนดจากตางประเทศ คอ ดวงงวงผกตบชวาลายแตม

(Neochetina eichhorniae Warner) จากประเทศ

สหรฐอเมรกา ถกนำเขาในป พ.ศ. 2520 และปลดปลอย

ในพนทระบาดของผกตบชวาครงแรก ในป พ.ศ. 2522

และดวงงวงผกตบชวาลายบง (Neochetina bruchi

Hustache) ถกนำเขาจากประเทศออสเตรเลยในป

พ.ศ. 2533 และไดทำการปลดปลอยในป พ.ศ. 2534

(Napompeth, 1992) จากการปลอยในพนททมการแพร

ระบาดของผกตบชวาทวประเทศ และผลการประเมน

ประสทธภาพของดวงงวงในแหลงตางๆ ทปลอยไปนน

พบวาดวงงวงสามารถเจรญเตบโตและขยายพนธไดใน

ประเทศไทย จงไดสงเสรมใหมการนำดวงงวงดงกลาวมาใช

ในการควบคมผกตบชวาในประเทศไทย (ววฒนและคณะ,

2549)

อยางไรกตามประสทธภาพของดวงงวงในการ

ควบคมผกตบชวาอาจขนกบปจจยอนๆ อกหลายประการ

เชน สภาพแหลงนำ ภมอากาศ ปรมาณผกตบชวา จำนวน

และการแพรกระจายของดวงงวงผกตบชวา Center และ

Dray (1992) ปจจยสำคญทจะสงเสรมใหการควบคม

ผกตบชวาโดยใชดวงงวงเปนไปอยางมประสทธภาพและ

ยงยนนน คอ การมสวนรวมของประชาชนในพนททจะ

มความเขาใจถงการอนรกษใหดวงงวงคงอยในแหลงนำ

รวมถงการสงเสรมการแพรกระจายของดวงงวงอยางถกวธ

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมจงรวมกบศนยวจย

ควบคมศตรพชโดยชวนทรยแหงชาตในการดำเนนโครงการ

วจยน โดยมวตถประสงคเพอทำการศกษาศกยภาพและ

Page 68: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

66

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

ความเหมาะสมในการนำดวงงวงผกตบชวามาใชในการ

ควบคมผกตบชวาในพนทชมนำ ลมนำทาจน และใหขอมล

ความร ความเขาใจใหแกชมชนในพนทเพอใหเกดการม

สวนรวมในการรวมดแลและรกษาคณภาพสงแวดลอมของ

ชมชนเอง พรอมทงสงเสรมใหมการนำดวงงวงผกตบชวา

ไปใชในพนทเพอลดปญหามลพษทางนำใหกบพนทชมนำ

ลมนำทาจนตอไป

2. อปกรณและวธการ

ทำการทดสอบประสทธภาพดวงงวงผกตบชวา

ในพนทชมนำทพบการระบาดของผกตบชวาบรเวณลม

นำทาจน 2 แหง คอ ม.2 ต.ทากระชบ อ.นครชยศร

จ .นครปฐม และ ม.8 ต.จรเข ใหญ อ.บางปลามา

จ.สพรรณบร ในพนททดสอบแตละแหงมแปลงทดสอบ

2 แปลง และมขนาดกวาง 8 เมตร ยาว 10 เมตร มระยะ

หางระหวางแปลง 3 เมตร โดยใชแปลงหนงเพอทดลอง

ปลดปลอยดวงงวงผกตบชวา ซงตอไปจะเรยกวาแปลง

ทดลอง (Treated plot, T) และอกแปลงหนงใหอยใน

สภาพธรรมชาตดงเดม ซงตอไปจะเรยกวาแปลงควบคม

(Controlled plot, C) การปลดปลอยดวงงวงผกตบชวา

เฉพาะในแปลงทดลองจะดำเนนการทก 2 สปดาห จำนวน

8,000 ตว (หรอ 100 ตวตอตารางเมตร) ตงแตเดอน

พฤศจกายน พ.ศ. 2548 ในพนท จ.นครปฐม และเดอน

ธนวาคม พ.ศ. 2548 ในพนท จ.สพรรณบร ถงเดอน

มถนายน พ.ศ. 2549 รวมทงสน 14 และ 12 ครงตาม

ลำดบ

การบนทกผลการทดสอบกอนการปลดปลอย

ดวงงวงผกตบชวาครงแรกและหลงการปลดปลอยทก 2

สปดาห โดยทำการสมตนผกตบชวาในพนททดสอบรวม 5

จดตอแปลงยอย (สมมของแปลงและกลางแปลง) จดละ

10 ตน ตรวจนบจำนวนใบดและใบถกทำลายตอตน ความ

ยาวกานใบและจำนวนรอยแผลบนใบทสองทคลเตมทแลว

(secondary leaf) จำนวนไหล (stolons) ทงหมด และ

ตรวจนบจำนวนดวงงวงผกตบชวาตอตน นำผลการบนทก

มาวเคราะหเปรยบเทยบคาเฉลยระหวางแปลงทดลองและ

แปลงควบคมโดยวธทางสถต (T-test)

3. ผลการศกษาและวจารณผล ผลการทดสอบประสทธภาพของการใชดวงงวง

ผกตบชวาในการควบคมผกตบชวาในพนทชมนำ 2 แหง

ของลมนำทาจน คอ ม.2 ต.ทากระชบ อ.นครชยศร

จ .นครปฐม และ ม.8 ต.จรเข ใหญ อ.บางปลามา

จ.สพรรณบร ตงแต เดอนพฤศจกายน และ ธนวาคม 2548

ตามลำดบ จนถง เดอนมถนายน 2549 มแนวโนมของผล

การทดสอบเปนไปในทำนองเดยวกน (ตารางท 1 และ 2)

คอ พบวาเปอรเซนตใบทถกทำลายของผกตบชวา จำนวน

รอยแผลบนใบทสองทคลเตมทแลว และจำนวนดวงงวง

ผกตบชวาในแปลงทดลองจะมมากกวาในแปลงควบคม

อยางมนยสำคญ แตไมพบความแตกตางในทางสถตในการ

ตรวจเชคความยาวกานใบของใบทสองทคลเตมทแลว

และจำนวนไหล จากผลการศกษาของววฒน และคณะ

(2549) ซงทำการปลดปลอยดวงงวงผกตบชวาในแหลงนำ

ทมผกตบชวาหนาแนน และตรวจเชคผลทก 3 เดอน เพอ

ศกษาประสทธภาพในการควบคมผกตบชวา และความ

สามารถในการตงรกรากของดวงงวงผกตบชวาในแหลงนำ

ธรรมชาตของประเทศไทยในป พ.ศ. 2548 รายงานวาใน

แหลงทดวงงวงผกตบชวาตงรกรากไดท จ.นครปฐม จะม

ประชากรดวงงวงผกตบชวาสงสด 5.20 ตวตอตน และตำ

สด 0.23 ตวตอตน และท จ.สพรรณบร พบสงสด 7.20 ตว

ตอตน และตำสด 0.16 ตวตอตน และพบจำนวนรอยแผล

บนใบทสองทคลเตมทแลว เฉลย 274.50 และ 388.30

แผลตอใบ ท จ.นครปฐม และ จ.สพรรณบร ตามลำดบ

และคาวกฤตทชใหเหนวาดวงงวงสามารถตงรกรากในแหลง

นำได คอ รอยแผลจำนวนไมนอยกวา 200 แผล ดงนนผล

การศกษานจงชใหเหนวาในแปลงทดลองนน ดวงงวงผกตบ

ชวาสามารถตงรกรากได

Page 69: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

6

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

ตารา

งท 1

ผลก

ารทด

สอบป

ระสท

ธภาพ

ของด

วงงว

งผกต

บชวา

(Neo

chet

ina

spp.

) ในก

ารคว

บคมผ

กตบช

วา (E

ich

ho

rnia

cra

ssip

es) ณ

ต.ท

ากระ

ชบ

อ.

นครช

ยศร

จ.นค

รปฐม

ระห

วางว

นท 2

8 พฤ

ศจกา

ยน 2

548

ถง 1

4 มถ

นายน

254

9

ตวแปร

แปลง

ทดสอบ1

/

ผลการตรวจนบครงท2

/

1(ก

อนปล

อยดว

งงวง

)

23

45

67

89

10

11

12

13

14

ใบถกทำลาย(%)Cplot

52.25*3

/ 32

.17*

36

.04*

53

.01*

63

.22*

65

.09*

70

.85*

81

.83*

93

.29*

4/

-

- -

-

Tplot

44.14

58.91

94.02

88.60

99.30

97.12

100.00

98

.81

100.00

99

.53

100.00

10

0.00

10

0.00

10

0.00

ความยาวกานใบ

(ซม.)

Cplot

42.85

38.82

35.66

41.04

34.34

41.10

44.98

41.76

37.70

- -

- -

-

Tplot

48.46

38.38

34.18

27.78

31.46

37.42

37.18

31.06

29.46

37.84

32.00

31.16

24.80

24.50

จำนวนรอยแผล

(แผลตอใบ)

Cplot

14.10*

17

.30*

10

.08*

10

.78*

35

.72*

43

.36*

59

.10

136.92

* 89

.82*

-

- -

- -

Tplot

27.54

64.78

104.74

10

1.36

15

7.26

15

6.76

18

3.62

27

4.58

17

8.12

13

4.10

18

1.94

23

0.86

28

8.92

18

9.70

จำนวนไหล

(ไหลตอตน)

Cplot

1.45

1.78

* 2.48

* 2.86

1.46

1.78

1.54

* 2.46

3.36

* -

- -

- -

Tplot

1.57

2.28

2.00

2.92

1.38

1.66

1.14

1.88

1.36

1.56

1.00

2.66

2.32

2.20

จำนวนดวง

(ตวตอตน)

Cplot

0.33

0.30

* 0.44

* 0.30

* 0.80

* 1.00

* 0.62

* 2.18

* 1.60

* -

- -

- -

Tplot

0.20

1.78

3.02

2.52

3.72

4.32

2.76

4.12

5.18

5.64

4.70

7.20

8.54

4.58

1/ C plot หมายถง แปลงควบคม (ไมมการปลอยดวงงวง); T plot หมายถง แปลงทดลอง (ปลอยดวงงวง จำนวน 8,000 ตว ทก 2 สปดาห)

2/ คาเฉลยจากการตรวจนบตนผกตบชวาจำนวน 50 ตนตอแปลง โดยทำการตรวจนบกอนการปลอยดวงงวงผกตบชวาและหลงการปลอยทก 2 สปดาห

3/ * หมายถง มความแตกตางอยางมนยสำคญทระดบความเชอมน 95 % โดยวธทางสถต (T-test)

4/ - หมายถง ไมมการตรวจนบ เนองจากยกเลกแปลงควบคม

Page 70: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

6

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

ตารา

งท 2

ผลก

ารทด

สอบป

ระสท

ธภาพ

ของด

วงงว

งผกต

บชวา

(Neo

chet

ina

spp.

)ในกา

รควบ

คมผก

ตบชว

า (E

ich

ho

rnia

cra

ssip

es) ณ

ต.จ

รเขให

อ.

บางป

ลามา

จ.ส

พรรณ

บร ร

ะหวา

งวนท

26

ธนวา

คม 2

548

ถง 1

4 มถ

นายน

254

9

ตวแปร

แปลง

ทดสอบ1

/

ผลการตรวจนบครงท2

/

1(ก

อนปล

อยดว

งงวง

)

23

45

67

89

10

11

12

ใบถกทำลาย(%)

Cplot

26.98

22.18*3

/ 53

.66

46.97*

49

.84*

59

.82*

91

.43

77.64

95.35*

87

.96*

81

.38*

-4

/

Tplot

23.51

41.85

93.26

74.35

96.48

97.55

99.27

99.38

100.00

10

0.00

10

0.00

10

0.00

ความยาวกานใบ

(ซม.)

Cplot

64.12

57.90

44.10

52.62

49.70

40.12

44.64

38.30

36.86

35.42

41.20

-

Tplot

55.78

56.12

40.06

48.80

42.22

43.66

38.62

32.64

37.24

37.16

31.48

35.56

จำนวนรอยแผล

(แผลตอใบ)

Cplot

20.38*

25

.72*

50

.18*

34

.60*

47

.84*

10

2.58

* 84

.32*

57

.88*

62

.18*

70

.14*

50

.46*

-

Tplot

15.76

58.34

216.36

20

5.98

23

5.14

38

8.34

33

6.36

31

2.26

28

3.18

35

6.24

30

5.62

17

4.66

จำนวนไหล

(ไหลตอตน)

Cplot

0.72

* 2.38

1.86

1.16

1.20

* 1.64

* 1.64

0.96

1.00

1.06

0.60

* -

Tplot

0.96

1.88

1.66

1.52

0.88

1.34

1.34

1.34

0.76

1.16

0.74

0.66

จำนวนดวง

(ตวตอตน)

Cplot

0.20

1.24

* 0.84

* 0.82

* 0.32

* 1.12

* 0.88

* 0.36

* 0.94

* 0.62

* 0.08

* -

Tplot

0.16

2.30

3.84

5.30

4.46

5.90

7.24

4.42

2.46

6.74

2.52

1.18

1/ C plot หมายถง แปลงควบคม (ไมมการปลอยดวงงวง); T plot หมายถง แปลงทดลอง (ปลอยดวงงวง จำนวน 8,000 ตว ทก 2 สปดาห)

2/ คาเฉลยจากการตรวจนบตนผกตบชวาจำนวน 50 ตนตอแปลง โดยทำการตรวจนบกอนการปลอยดวงงวงผกตบชวาและหลงการปลอยทก 2 สปดาห

3/ * หมายถง มความแตกตางอยางมนยสำคญทระดบความเชอมน 95 % โดยวธทางสถต (T-test)

4/ - หมายถง ไมมการตรวจนบ เนองจากยกเลกแปลงควบคม

Page 71: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

6

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

ศนยวจยควบคมศตรพชโดยชวนทรยแหงชาต

(____) สรปวาจำนวนดวงงวงผกตบชวาโดยเฉลย

4-6 ตวตอตน หรอประมาณ 300 ตวตอหนงตาราง

เมตรของแพผกตบชวาจะสามารถลดปรมาณและควบคม

ผกตบชวาในแหลงนำนนๆ จาก 90% ของพนทไดเหลอ

เพยง 25% ภายในระยะเวลา 5-6 ป ในขณะท Aguilar

และคณะ (2003) ทำการทดสอบในกรงซงวางในพนทจรง

ของเมอง Sinola ประเทศเมกซโก พบวาดวงจำนวน 6.30

ตวตอตน จะทำใหผกตบชวาตายในระยะเวลา 320 วน

ดงนนจากผลการทดสอบนมแนวโนมทชใหเหนวาดวงงวง

ผกตบชวาจะสามารถควบคมผกตบชวาไดในระยะยาว

ผลกระทบจากดวงงวงผกตบชวาทมตอผกตบชวา

ทเหนไดทางกายภาพอยางชดเจน พบหลงจากเรมการ

ปลอยดวงงวงครงแรกนาน 4 เดอน คอ ตนผกตบชวาจะม

ขนาดเลกลงและมจำนวนไหลนอยลง สภาพตนผกตบชวา

โดยรวมจะมความเสอมโทรมอยางเหนไดชด เนอเยอของ

ตนโดยเฉพาะผวดานนอกจะมลกษณะทแขงกระดางมากขน

กานใบของแตละตนจะไมสานเกยวพนกนเหมอนกอนเรม

ทำการทดสอบ แตจะอยแยกจากกนอยางเปนอสระ และ

พบวาจนกระทงเมอสนสดการทดสอบนน (เดอนสงหาคม

2549 หรอ 9 เดอนผานไป) ผกตบชวาในแปลงทดลองกยง

ไมสามารถเจรญเตบโตไดตามปกต ในขณะทแปลงควบคม

สภาพตนผกตบชวาจะยงคงสมบรณแขงแรง เนอเยอของ

ตนและผวดานนอกของตนจะมลกษณะออนนมเปนปกต

ตนผกตบชวาจะเกยวพนกนเปนแพเชนเดยวกบเมอเรม

ทำการทดสอบผลการทดสอบนเปนเชนเดยวกบการรายงาน

ของ Center และคณะ (1999) และ Ogwang และ Molo

(1999) การทำลายจากทงตวเตมวยและหนอนจำนวนมาก

จะทำใหการเจรญเตบโตของผกตบชวาชะงก (ตนจะสนลง)

ผวของตนแขงขน ใบมวน และทางเดนอาหารและนำถก

ขดขวาง เนองจากเนอเยอเจรญถกทำลาย จงไมมใบหรอ

ตนใหมเกดออกมา มผลใหการเจรญเตบโตโดยรวมลดลง

อยางไรกตามดวงงวงจะตองใชเวลาอยางนอย 3-5 ป จง

จะเหนผลทถาวรของมน ดงนนหากมความจำเปนตองใชวธ

อนๆ เพอแกไขปญหาในระยะเวลาอนสน เชน การใช

สารเคม ในระหวางทรอผลระยะยาวจากการใชดวงงวง

อยนน ควรจะคำนงถงสงสำคญนโดยควรจะตองปลอย

ใหมบรเวณทไมพนสารเคมเหลออยบาง เพอใหดวงงวง

สามารถเจรญเตบโตขนมาไดอกหลงการพนสารเคมใน

การจดการผกตบชวา (APIS, 2002)

ยงมปจจยอนทจะชวยสงเสรมประสทธภาพ

ของดวงงวงในการควบคมผกตบชวา เชน การระบาดของ

โรคพช Oran (2005) ซงทำการทดสอบในพนทแพรระบาด

ของผกตบชวา พบวาหลงจากทผกตบชวาถกทำลายและ

เกดแผลบนใบจากการกดกนของดวงงวงแลว เชอรา

Cercospora sp. จะเขาทำลายซำ ทำใหใบไหมเปนจดๆ

พบวาในแปลงทมทงการปลดปลอยดวงงวงและปลอยเชอ

ราเขาทำลายดวยนน จะมรอยแผลไหมมากเปน 7.50 เทา

ของแปลงททดสอบดวยเชอราเพยงอยางเดยว สวนแปลงท

ปลดปลอยดวงงวงเพยงอยางเดยวจะมรอยแผลไหมมาก

เปน 10.50 เทาของแปลงทม เชอราเพยงอยางเดยว

หลงการเขาทำลายของดวงงวง 24 ชวโมง จะพบวาใน

แปลงทมดวงงวงจะมเปอรเซนตรอยไหมบนใบออนใบท

3 และใบแกทสด สงขน 2.30-2.50 เทา และพบความ

สมพนธระหวางความหนาแนนของรอยแผลและรอยไหม

บนใบออน การใชทงดวงงวงและราทำใหเกดผลกระทบเชง

สงเสรมในการควบคม ซงอาจจะเกดจากการผสมผสานกน

โดยตรงหรออนๆ แตไมมผลตอคณภาพของผกตบชวา

สภาพอากาศกเปนอกปจจยหนงทสงเสรมประสทธภาพ

ของดวงงวงในการควบคมผกตบชวา โดยสภาพภมอากาศ

ทอณหภมคอนขางสงจะมผลทำใหจำนวนดวงงวงเพมขน

อยางรวดเรว จงเปนการชวยเรงใหการควบคมเปนไปไดเรว

ขนดวย (Ogwang และ Molo, 1999) ซงในการศกษาครง

นพบวาปจจยทง 2 ประการทไดกลาวมานนมสวนในการ

สงเสรมประสทธภาพของดวงงวงในการควบคมผกตบชวา

กลาวคอ การแพรระบาดของโรคพชรวมกบการทำลายของ

Page 72: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

0

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

ดวงงวงทำใหผกตบชวามสภาพทรดโทรมอยางรวดเรว

โดยมสภาพอากาศรอนชนทเหมาะสมแกการเจรญของ

เชอโรคพชทำใหมการแพรระบาดอยางรวดเรวขนเปนปจจย

เสรมอกทางหนง

นอกจากปจจยทสงเสรมประสทธภาพของดวงงวง

ในการควบคมผกตบชวาแลว ยงมปจจยทลดประสทธภาพ

ของดวงงวงในการควบคมผกตบชวาได เชน นำทงจาก

การเกษตรและชมชน ซงมธาตอาหารสมบรณ รวมทง

การชะลางหนาดนจากกจกรรมการเกษตรตามท Hongo

และ Mjema (2002) รายงานไว ในการศกษาครงนยง

พบวามอกปจจยหนงทสงผลตอประสทธภาพในการควบคม

ผกตบชวาของดวงงวง คอ หอยเชอร เนองจากเมอดำเนน

การทดสอบไประยะหนงแลว พบวามการแพรกระจายของ

ดวงงวงผกตบชวาจากแปลงทดลองไปยงแปลงควบคม

จงไดยกเลกแปลงควบคม และพบวาหอยเชอรทอาศยใน

บรเวณเดยวกนไดเคลอนยายเขามาในแปลงทดลอง และ

กดกนทำลายสวนรากของผกตบชวา ซงเปนแหลงทอาศย

เขาดกแดของดวงงวง จงสงผลกระทบตอการตงรกราก

ของดวงงวงผกตบชวาในพนททดสอบทงสองแหง ดงนนใน

ระยะยาวทคาดวาดวงงวงจะตงรกรากแพรขยายพนธจน

มประชากรจำนวนมากจนสามารถควบคมผกตบชวาไดนน

กลบจะตองมการนำดวงงวงมาปลอยเพมเตมอยตลอดเวลา

เพอใหมจำนวนประชากรมากพอ ซงจะสงผลใหการควบคม

นไมเปนไปอยางยงยน และอาจจะตองสนเปลองคาใชจาย

เพมขน

วธผสมผสานเปนวธทอาจชวยสงเสรมประสทธภาพ

ของดวงงวง และมวตถประสงคเพอประหยดคาใชจายและ

แกปญหาดงกลาว วธทจะนำมาใชอยางผสมผสานกนนน

ไดแก การปลอยใหดวงงวงเขาทำลายกอน ซงจะทำให

ผกตบชวาทถกทำลายมนำหนกเบาและงายตอการตกขน

โดยใชเครองจกร การเพมระดบความรนแรงใหกบการ

ระบาดของโรค การใชความเยน และการควบคมระดบนำ

(ในกรณท เปนแหลงนำทสามารถควบคมระดบนำได)

เปนตน แมวาการควบคมแบบระยะยาวนจะไมมประโยชน

ในกรณทตองการกำจดโดยเรงดวน แตอาจชวยลดปรมาณ

และจำนวนวธการอนๆ ทจะตองนำมาใชได นอกจากน

ในปจจบนยงมความพยายามในการนำเชอรา Cercospora

rodmanni เพอผลตเปนสารสำเรจรป หรอ mycoherbicide

ทสามารถนำไปใชพนในพนททมการแพรกระจายของผกตบ

ชวาแทนการพนสารเคมกำจดวชพชได (Center และคณะ,

1998 และOgwang และ Molo, 1999)

4. สรปและขอเสนอแนะ ผลการทดสอบชใหเหนวาดวงงวงสามารถควบคม

การแพรกระจายของผกตบชวาไดตามหลกวชาการโดยใน

แปลงทดลองมเปอรเซนตใบผกตบชวาทถกทำลาย จำนวน

รอยแผล และจำนวนดวงงวงผกตบชวามากกวาในแปลง

ควบคมอยางมนยสำคญ และมจำนวนไหลนอยกวาในแปลง

ควบคมอยางมนยสำคญ นอกจากปจจยตางๆ ทมผลใน

ดานการสงเสรมหรอลดประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา

ในการควบคมผกตบชวาไดแลว ยงพบขอจำกดในการท

จะนำดวงงวงผกตบชวาไปใชจรง เชน การพนสารกำจด

ศตรพชในพนททมดวงงวงผกตบชวาอาศยอย จะทำให

ดวงงวงผกตบชวาเหลานนหลบหนหรอตายไป ดงนนการ

สงเสรมการนำดวงงวงผกตบชวามาใชในการควบคม

ผกตบชวานน ควรจะตองคำนงถงขอจำกดดงกลาวนอก

เหนอไปจากการตระหนกวาการใช ชววธในการควบคม

วชพชนนมวตถประสงคในการควบคมวชพชในระยะยาว

มใชหวงผลการกำจดในระยะเวลาอนสน การมสวนรวม

ของชมชนและหนวยงานทองถนท เกยวของเปนสงทม

ความสำคญทควรจะตองไดรบการพจารณาจากภาครฐ โดย

เฉพาะการกำหนดนโยบายทชดเจนของภาครฐทจะใชชววธ

ในการจดการแกไขปญหามลภาวะในแหลงนำ ขอเสนอของ

นกวชาการในการจดการปญหาผกตบชวาทมประสทธภาพ

และประสบผลสำเรจนน ไดแก การฝกอบรมใหกบบคลากร

ในหนวยงานของรฐและองคกรปกครองสวนทองถนในเรอง

Page 73: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

1

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

เทคนคการนำไปใชและการประเมนการควบคม ผกตบชวา

โดยชววธ การสงเสรมและสรางความตระหนกใหชมชน

ทองถนไดรบรถงอนตรายจากการแพรระบาดของผกตบชวา

การวจยเกยวกบนโยบายเพอพจารณาเทคโนโลยการจดการ

และการถายทอดกลไกการควบคมทมอยในปจจบน การม

สวนรวมของชมชน ตงแตการเคลอนไหวและตระหนกการ

เขาถงขอมล ไปจนถงการรวมในกจกรรมของชมชน เชน

การตดตาม สรางระบบเตอนภย และการวางแผนการ

จดการแบบบรณาการ (WISARD, 2000; Agaba และ

คณะ, 2005; Center และคณะ, 1998 และ Mironga,

2005)

5. กตตกรรมประกาศ

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรม

สงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม และคณะผวจย ขอขอบคณผนำชมชน

เครอขายสงแวดลอม และหนวยงานราชการทเกยวของ

ซงไดใหความรวมมอและสนบสนนการดำเนนงานวจย

และขอขอบคณ รองศาสตราจารยประภาศร ศรจรรยา

ทปรกษาศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม ผ ให

คำปรกษา คำแนะนำ และตรวจแกไขในการเขยนรายงาน

ฉบบน

6. เอกสารอางอง ววฒน เสอสะอาด ณฐพล วรางคณาภรณ จกรพงษ

เกษเงน และ ไวศษฎ อำเอยม. 2549. การควบคม

ผกตบชวาโดยชววธในประเทศไทย. รายงานผลการ

ดำเนนงาน ประจำป 2547 ศนยวจยควบคมศตรพช

โดยชวนทรยแหงชาต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตบางเขน กรงเทพฯ 31 หนา.

ศนยวจยควบคมศตรพชโดยชวนทรยแหงชาต, ____.

เอกสารแนะนำ ดวงงวงผกตบชวา. Neochetina

spp. (Coleoptera: Curculionidae). ศนยวจย

ควบคมศตรพชโดยชวนทรยแหงชาต สำนกงาน

คณะกรรมการวจยแหงชาต มหาวทยาลยเกษตร

ศาสตร, 6 หนา.

สทธเจตน จนทรศร และ สจรรยา ไชยปถมภ. 2544.

ผกตบชวา มหนตภยสเขยวของแหลงนำ. น. 76 ใน

ชวตกบสงแวดลอม 1. บรษท ซเอดยเคชน จำกด

กรงเทพฯ 106 หนา.

Agaba, P., T. Asiimwe, T. G. Moorhouse and T. J.

McNabb. 2005 November 17. Biological

Control of Water Hyacinth in the Kagera River

Headwaters of Rwanda: A Review Through

2001. <http://www.cleanlake.com/rwanda

_bio_paper.htm>. Accessed 2006 March

24.

Aguilar J. A., Camarena O. M., Center T. D. and

Bojorquez G. 2003. Biological control of

waterhyacinth in Sinaloa, Mexico with the

weevils Neochetina eichhorniae and N. bruchi.

Biocontrol, 48(5) : 595-608.

APIS (Aquatic Plant Information System). 2002

August 16. Neochetina bruchi- “Chevroned

Waterhyacinth Weevi l” . <http://www.el .

erdc.usace. army.mil/aqua/apis/biocontrol/

html/neochti/html>. Accessed 2006 March 24.

Center, T. D. and F. A. Dray, Jr. 1992. Associations

between waterhyacinth weevils (Neochetina

eichhorniae and N. bruchi) and phenological

stages of Eichhornia crassipes in Southern

Florida. Florida Entomologist 75 : 196-211.

Center, T. D., D. L. Sutton, V. A. Ramey and K. A.

Langeland. 1998. Chapter 9: Other methods

of aquatic plant management. In: Langeland,

K. A. (Ed.) Training Manual for Aquatic

Page 74: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

2

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

Herbicide Applicators in the Southeastern

United States. <http://aquat1.ifas. ufl. edu/a-

title.html>. Accessed 2006 March 24.

Center, T. D., F. A. Dray Jr., G. P. Jubinsky, and A.

J. Lesl ie. 1999. Waterhyacinth Weevi ls

(Neochetina eichhorniae and N. bruchi) inhibit

waterhyacinth (Eichhornia crassipes) colony

development. Biological Control 15(1) : 39-50.

Centre for tropical wet lands management .

____. Biological Control of Water

Hyacinth. West Papua, 14 - 21 November

2000. Asia Pacific wetland managers Training

Program. <http://www.cdu.au/ctwm/courses/

course7/coure7.html> . Accessed 2006 March

24.

Hongo, H. and P. Mjema. 2002. Effects of

agricultural activities in Kagera Riverine

Wetlands on water hyacinth control. 3rd

WaterNet/Warfsa Symposium ”Water Demand

Management for Sustainable Development”.

Dares Salaam, 30-31 October 2002. <http://

www.waternetonline. ihe.nl/aboutWN/pdf/

Hongo&Mjema.pdf>. Accessed 2006 March

24.

Jimenez, M. M., E. G. Lopez, R. H. Delgadillo and E.

Ruiz Franco. 2001. Importation, rearing,

release and establishment of Neochetina

bruchi (Coleoptera : Curculionidae) for the

biological control of water hyacinth in Mexico.

J. Aquat. Plant Manage. 39: 140 - 143.

Mironga, J. M. 2005. Approach towards effective

management of water hyacinth (Eichhornia

crassipes (Mart.) Solms) in Kenya. Research

Methodology Training. <http://www.ossrea.net/

publications/newsletter/jun05/article8.htm>.

Accessed 2006 March 24.

Ochiel, G. S., S. W. Njok, A. M. Mailu and W.

Gitonga. 2001. Establishment, spread and

impact of Neochetina spp. on water hyacinth

in Lake Victoria, Kenya. In: M. H. Julian, M. P.

Hill, T. D. Center and D. Jianqing (Eds.).

Biological and Integrated Control of Water

Hyacinth, Eichhornia crassipes . ACIR

Poceedings 102, pp.89-95.

Ogwang, J. A. and R. Molo. 1999. Impact studies on

Neochet ina bruchi and Neochet ina

eichhorniae in Lake Kyoga, Uganda. In: M.

Hill, M. Julien and T. Center (eds.). First IOBC

Global Working Group Meeting for the

Biological Control and Integrated Control of

Water Hyacinth, pp.10-13.

Oran, P.J. 2005. Leaf Scarring by the weevils

Neochet ina eichhorniae and N. bruchi

enhanced infection by the fungus Cercospora

piaropi on water hyacinth, Eichhornia

crassipes. Biocontrol, 50(3): 511 - 524.

Pichidsuwanchai, S. 1996. Comparative Studies on

Biology of Neochetina eichhorniae Warner

and Neochetina bruchi Hustache (Coleoptera:

Curculionidae), Biological Control Agents of

waterhyacynth, Eichornia crassipes (Martius)

Solms-Laubach (Lil iales: Pontederia) in

Thailand. Ms. Thesis, Kasetsart University,

Thailand, 62 pp.

Visalakshy, G. 2004. Development and Dege-

neration of Flight Muscles in Neochetina

Page 75: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

3

การทดสอบประสทธภาพของดวงงวงผกตบชวา (Neochetina spp.)

ในการกำจดผกตบชวา (Eichhornia crassipes) ในพนทลมนำทาจน

Efficacy Test of Water Hyacinth Weevil (Neochetina spp.) on Controlling of

Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) in Tachin Basin, Thailand.

eichhorniae (Coleoptera; Curculionidae),

Potential Biocontrol Agent of the Aquatic

Weed, Eichorniae crassipes (abstract) .

Biocontrol Science and Technology, 14(4):

403 - 408(6). <http://www.ingenta connect.

com/tandf/cbst/2004/00000014/00000004/

art00007>. Accessed 2006 March 24.

WISARD (Web based Information Services for

Agricultural Research for Development). 2000

June. Control of Water Hyacinth in the Shire

River, Malawi. WISARD Project Information. <

http://www.wisard.org/wisard /shared/asp/

projectsummary.asp? Kennummer=2657>.

Accessed 2006 March 24.

Page 76: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 77: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

5

การเคลอนยายมลพษของสารกลมไฮโดรคารบอนสแหลงนำธรรมชาต Transportation of toxic substance of hydrocarbongrouptoaquaticenvironment

รจยา บณยทมานนท Ruchaya Boonyatumanond

บทคดยอ การศกษาการเคลอนยายสารพษกลมไฮโดรคารบอนจากแหลงกำเนดสแหลงนำธรรมชาตนนพบวา องคประกอบและ

ความเขมขนของสาร PAHs ในตวอยางทเปนแหลงกำเนดและตวอยางสงแวดลอมมความสมพนธกน เชน ฝนจากบรรยากาศ

และฝนจากผวถนนบรเวณทการจราจรหนาแนน เขมารถยนตประเภทตางๆ ความเขมขนทตรวจพบในตวอยางตะกอนดนจาก

คลอง (512-8399 นาโนกรม/กรม) แมนำ (33-590 นาโนกรม/กรม) และบรเวณอาวไทยตอนบน (4-724 นาโนกรม/กรม)

ความเขมขนทพบสารไฮโดรคารบอนทในแตละพนทนนมความแตกตางกน โดยความเขมขนมแนวโนมทพบสารไฮโดรคารบอน

จากแหลงกำเนดสงกวาทพบในตวอยางสงแวดลอมมากประมาณ 10-1000 เทา ขนอยกบชนดของแหลงกำเนด นอกจากนนการ

ประยกตใชความสมพนธทางสถต สามารถอธบายองคประกอบไฮโดรคารบอนชนดตางๆ เปนตวบงชได และพบวาฝนทพดพา

โดยนำฝนนนมองคประกอบทเหมอนกบตะกอนดนจากคลอง และแมนำ

คำสำคญ: ไฮโดรคารบอน แหลงกำเนด ตะกอนดน คลอง แมนำ

Abstract Study on transportation of toxic substance of hydrocarbons from various sources to aquatic

environment was showed that compositions and concentrations of source samples and environmental samples

have correlations such as airborne particulate, soot from various kind of cars and street dust, which close to

traffic roads. Concentration of hydrocarbons in sediment from canals (512-8399 ng/g), river (33-590 ng/g), and

the upper gulf of Thailand (4-724 ng/g). Trend of hydrocarbon concentration was found that concentration

from sources were higher than environment around 10-1000 times, which depend on source of pollution. In

addition, this study applied statistical relation to explain hydrocarbon compositions as indicator. This study

showed that runoff flush dusts to sediment in canals, river.

Keywords: hydrocarbons, source, sediment, canal, river

Page 78: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

6

การเคลอนยายมลพษของสารกลมไฮโดรคารบอน

สแหลงนำธรรมชาต

Transportation of toxic substance of hydrocarbon

group to aquatic environment

1. บทนำ ปจจบนมลพษทเกดขนจากกจกรรมของมนษยม

หลายประเภท เชน มลพษทางอากาศทเกดจากการใช

รถยนตจำนวนมากในกรงเทพฯ ทำใหเกดปญหาฝนละออง

บนทองถนน การปลอยไอเสยจากรถยนต การเผาขยะในท

โลง ทำใหอากาศเสยและเปนอนตรายตอสขภาพ ซงเปน

หนงของปญหามลพษสำหรบชมชนเมอง เปนตน มลพษ

ทเกดขนจากกจกรรมของมนษยตามทกลาวมาแลวนน

มสารททำใหเกดมะเรงไดหลายชนด เชน สารกลมโพล

ไซคลกอาโรมาตค ไฮโดรคารบอน Polycyclic aromatic

hydrocarbons (PAHs) เปนสารกลมหนงทอยในกลม

endocrine disrupter compound (EDCs) ซงมองค

ประกอบของไฮโดรเจน และไฮโดรคารบอน เกยวกนเปน

ลกษณะ benzene ring ตงแต 2-6 ring และสารกลมนม

ความเปนพษและเปนสารกอมะเรง ซงสารเหลานสามารถ

เกดไดจากกจกรรมของมนษย [IARC 1983] เชน การเผาไหม

จากเครองยนต อากาศเสยจากโรงงานอตสาหกรรม และ

สาร PAHs ทเกดขนโดยธรรมชาต เชน ไฟไหมปา สาร

กลมนบางประเภทสลายตวยากและสามารถตกคางและ

สะสมในตะกอนดน โดยเฉพาะอยางยงกจกรรมจากเมอง

ใหญ เชน กรงเทพฯ กจกรรมตางๆ ของมนษยทสงผลให

เกดสาร PAHs และปนเปอนในสงแวดลอมแบงไดเปน

2 ประเภทใหญๆ คอ PAHs จากการเผาไหม (progennic

source) และPAHs จากผลตภณฑปโตรเลยม (petrogenic

source) สารกลมนไดจากธรรมชาตและมนษยสรางขน

สามารถสะสมไดดในไขมน และมอยทวไปในสงแวดลอม

PAHs บางชนดเปนสารกอมะเรง เชน benzo[a] pyrene

การศกษาทำการวเคราะหตวอยางจากแหลง

กำเนดและตวอยางสงแวดลอม เชน ตวอยางอากาศทง

ในกรงเทพฯ และปรมณฑล เขมารถยนตประเภทตางๆ

ยางมะตอย ยางรถยนต นำมนหลอลนทใชแลว เพอ

เปรยบเทยบองคประกอบของสาร PAHs ในสงแวดลอมกบ

แหลงกำเนดและตวกลาง เชน ฝนจากถนนและนำฝน

นอกจากนนการศกษาโดยใชอตรา

สวนของสาร PAHs ชนดตางๆ

เปนตวบงชชนดของ PAHs และ

เทคนคทางสถตในการชวยหาแหลง

กำเนดของสาร PAHs สำหรบ

เทคนคท เลอกใชคอ Mult iple

Regression Analysis

ภาพท 1 A) พนทการศกษา B) คลอง C) ฝนบรเวณกรงเทพฯ D) ฝนจากบรรยากาศ

Page 79: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

การเคลอนยายมลพษของสารกลมไฮโดรคารบอน

สแหลงนำธรรมชาต

Transportation of toxic substance of hydrocarbon

group to aquatic environment

2. วธการศกษา พนทศกษา (ดงภาพท1)

2.1 ฝนจากบรรยากาศ ฝนจากนำฝน และฝน

จากผวถนนบรเวณทการจราจรหนาแนนในกรงเทพมหานคร

2.2 เขมารถยนตประเภทตางๆ (ดเซล เบนซน)

2.3 ตวอยางตะกอนดนจากคลอง แมนำ และ

บรเวณอาวไทยตอนบน

3. วตถประสงค

เพอศกษาการเคลอนยายและการปนเปอนสาร

มลพษกลมโฮโดรคารบอนในตวอยางสงแวดลอมและ

ตวอยางทเปนแหลงกำเนด

4. ผลการศกษาและวจารณ 4.1ความเขมขนและองคประกอบของสาร

PAHsในตวอยางจากแหลงกำเนด

สำหรบความเขมขนทพบในตวอยางเขมาทมา

จากเครองยนตดเซล พบความเขมขนเฉลย 115±245

ไมโครกรม/กรม PAHs ทพบในตวอยางฝนจากยางรถยนต

นำมนหลอลนทใชแลว เขมา มความเขมขนประมาณ

1–2 เทา สงกวาความเขมขนทพบในฝนจากถนน จงอาจ

สรปไดวา ยางมะตอยไมใชสาเหตหลกของ PAHs ทพบ

ในฝนถนน ความเขมขนของสาร PAHs (Filter+PUF)

ในกรงเทพมหานคร ตวอยางอากาศบรเวณรมถนนชวง

76–189 นาโนกรม/ลกบาศกเมตร ซงมความเขมขนสง

กวาบรเวณชนบท (26–56 นาโนกรม/ลกบาศกเมตร)

แสดงใหเหนวาบรเวณรมถนนในเขตเมองไดรบผลกระทบ

จากการจราจรซงพบความเขมขนปรมาณสง

อธบายองคประกอบของสาร PAHs ในฝนจาก

ถนนแสดงใหเหนวาผลจากการคำนวณทางสถตและผลจาก

การวเคราะหทางเคมเปนไปในทางเดยวกน และแสดงวา

เขมาจากเครองยนตดเซล ฝนจากยางรถยนต และนำมนท

ภาพท 2 การเกบตวอยางสงแวดลอม

Page 80: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

การเคลอนยายมลพษของสารกลมไฮโดรคารบอน

สแหลงนำธรรมชาต

Transportation of toxic substance of hydrocarbon

group to aquatic environment

ใชแลวเปนทมาของการกระจายของสาร PAHs ในฝนจาก

ถนน ทำใหอนมานไดวา สาร PAHs ทสะสมในตะกอนดนก

มองคประกอบเชนเดยวกบฝนจากถนน ดงภาพท 3

4.2ความเขมขนของสาร PAHs ในตวอยาง

สงแวดลอม

การศกษาการกระจายตวและแหลงทมาของสาร

โพลไซคลกอาร โรมาตค โฮโดรคารบอน ในตะกอน

ดนบรเวณแหลงนำในประเทศไทย เชน บรเวณคลอง

เชอมตอกบแมนำเจาพระยาพบความเขมขน 512-8399

นาโนกรม/กรม (2290±2556 นาโนกรม/กรม; n = 8)

แมนำเจาพระยา 33-594 นาโนกรม/กรม (263±174

นาโนกรม/กรม; n = 11), ปากแมนำ 30-724 นาโนกรม/กรม

(179±222 นาโนกรม/กรม; n = 9) และชายฝงทะเลของ

ประเทศ 6-228 นาโนกรม/กรม (50±56 นาโนกรม/กรม;

n = 14). ซงจากผลการศกษาสรปวาการปนเปอนสาร

PAHs ในประเทศไทยอยในระดบตำถงปานกลางเมอ

เปรยบเทยบกบพนทศกษาบรเวณคลอง แมนำและชายฝง

ทะเลอนๆ ทวโลก ดงภาพท 4 เพอบอกความแตกตางของ

สาเหตการปนเปอนสาร PAHs สรปไดวาตะกอนดนบรเวณ

ภาพท 3 องคประกอบของ PAHs ทมความเฉพาะตวของตวกลางและแหลงทผลตสาร PAHs

ภาพท 4 ความเขมขนของสาร PAHs ในตะกอนดนบรเวณแมนำและ ชายฝงทะเลทวโลก

Page 81: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

การเคลอนยายมลพษของสารกลมไฮโดรคารบอน

สแหลงนำธรรมชาต

Transportation of toxic substance of hydrocarbon

group to aquatic environment

คลองซอยสวนมากพบรปแบบ petrogenic คอ ปนเปอน

จากผลตภณฑปโตรเลยมทง 2 รปแบบผสมกน คอ PAHs

จากการเผาไหมและจากผลตภณฑปโตรเลยม ดงภาพท 5

ความเขมขนของ PAHs ในบรรยากาศสรปได

ดงน PAHs ทพบบรเวณขางถนน (Filter+PUF: 76–189

นาโนกรม/ลกบาศกเมตร) มความเขมขนสงกวา PAHs

บร เวณปรมณฑล (f i l ter+PUF: 26–56 นาโนกรม/

ลกบาศกเมตร) ซงเนองจากการจราจรทหนาแนนในเมองเปน

สาเหตหลก ความเขมขนทคำนวณแบบ weight - based

บรเวณรมถนนมความเขมขน (100±35 ไมโครกรม/กรม)

ความเขมขนทคำนวณแบบ Volume-based

ของ PAHs จากตวอยาง runoff มความเขมขนตางกนมาก

คอพบความเขมขนชวง 291–4934 นาโนกรม/ลตร

ความเขมขนทคำนวณแบบ weight - based มความ

เขมขนชวงแคบๆ (4.9–14.6 ไมโครกรม/กรม) และไม

พบความแตกตางมากนกระหวางฝนจากนำฝนชวงตนฤด

(10.8±2.4 ไมโครกรม/กรม, n = 13) หรอฝนจากฝน

ชวงกลางฤด (8.9±3.4 ไมโครกรม/กรม, n = 9)

4.3การเคลอนยายสารพษของสารกลมไฮโดร

คารบอนสแหลงนำธรรมชาต

จากผลการวเคราะหปรมาณสารตกคางทงจาก

แหลงกำเนดและการตกคางในสงแวดลอม ทำใหสามารถ

เขาใจไดวาสารกลมไฮโดรคารบอนมการกระจายอยทวไป

และมองคประกอบทตางกนทำใหสามารถทราบแหลง

ทมาของกลมดงกลาว และจากผลทางสถตสามารถ

นำมาใชประมวลแหลงทมาทมการถายเทจากแหลง

กำเนดสสงแวดลอมเนองจากมองคประกอบทเหมอนกน

การศกษาการเคลอนยายของสารพษนนจะพจารณา

จากองคประกอบทเหมอนกนระหวางตวกลางของแหลง

กำเนดและตวกลางในส งแวดลอม นอกจากนนการ

พจารณาถ งความเขมขนท ต างกนของประเภทของ

ตวอยาง และจากหลกฐานการสำรวจและตรวจวเคราะห

ภาพท 5 องคประกอบของสาร PAHs ในตวอยางตะกอนดน ดน และฝนจากถนน

Page 82: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

80

การเคลอนยายมลพษของสารกลมไฮโดรคารบอน

สแหลงนำธรรมชาต

Transportation of toxic substance of hydrocarbon

group to aquatic environment

พบวาความเขมขน PAHs จากฝน runoff มความเขมขนสง

ประมาณ 1 เทาของความเขมขน PAHs ทพบในตะกอน

ดน ซงสามารถอธบายไดวา PAHs จากฝนบนถนนถก

พดพาและสะสมทตะกอนดนในคลองบรเวณใกลเคยง

นอกจากนนพบวาความเขมขนของ PAHs จากฝนจากถนน

(1.1±0.8 ไมโครกรม/กรม) มความเขมขนของ PAHs

ตำกวาฝนจาก runoff (10.0±2.9 ไมโครกรม/กรม)

ความแตกตางของความเขมขนสามารถอธบายไดจากขนาด

ของอนภาคทำใหเกดการเกาะกนระหวาง อนภาคฝนจาก

ถนนจะมอนภาคเลกและมนำหนกเบาซงมกจะเปน high

molecular weight ดงนนจงไมคอยละลายในนำฝน

ความเขมขนของ PAHs จากฝนในนำฝน (runoff) ม PAHs

สงกวายางรถยนต การวเคราะหดวย Multiple regression

analysis อธบายองคประกอบของสาร PAHs ในฝนจาก

ถนนทมความสมพนธกบแหลงทผลตสาร PAHs เชน ยาง

รถยนต เขมาจากเครองยนต นำมนทใชแลว ฝนจากนำฝน

เปนตน จากการคำนวณ coefficient of determination

(R2) = 0.60 แสดงวาความสมพนธของแหลงทผลตสาร

PAHs และ PAHs ทอยในสงแวดลอมนนมความสมพนธ

กน (R2 ชวง 0.5–0.85)

5. สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ จากผลการศกษา PAHs อธบายการเคลอนยาย

ของสาร PAHs สส งแวดลอมโดยการเปรยบเทยบ

องคประกอบและความเขมขนของการพบสาร PAHs ใน

ตวอยางประเภทตางๆ จากองคประกอบพบวาสาร PAHs

มแหลงทมาจากฝนละอองทมาจากยางรถยนตทสกกรอน

และสะสมอยบนถนน และเขมาทเกดจากการเผาไหมของ

เครองยนตประเภทดเซลรวมทงการปนเปอนของนำมน

หลอลนเปนหลก จากผลการศกษาฝนจากนำฝนทชะถนน

(runoff) พบวามองคประกอบทเหมอนกนสำหรบฝนจาก

ถนนและฝนจากนำฝน นอกจากนนความเขมขนทพบม

ปรมาณทสามารถอนมานไดวาสาร PAHs ทฟงกระจายใน

บรรยากาศและตกสะสมบนผวถนนนนสามารถถกพดพา

โดยนำฝนและไหลลงสแหลงนำ เชน คลองในบรเวณ

กรงเทพมหานคร จากนนสาร PAHs จะถกพดพาสแหลง

นำอนๆ เชน แมนำ ทะเล

6. เอกสารอางอง Ruchaya Boonyatumanond., Gullaya Wattayakorn.,

Ayako Togo., Hideshige Takada. (2006)

Distribution and origin of polycyclic aromatic

hydrocarbons (PAHs) in riverine, estuarine,

and marine sediments in Thailand. Marine

Pollution Bulletin 52, 942-956

Ruchaya Boonyatumanond., Michio Murakami.,

Gullaya Wattayakorn., Ayako Togo., Hideshige

Takada. (2007) Source of polycylic aromatic

hydrocarbons (PAHs) in street dust in a

tropical Asian mega-city, Bangkok, Thailand.

Science of The total Environment, 384, 420-

432.

Ruchaya Boonyatumanond., Gullaya Wattayakorn.,

Atsuko Amano., Yoshio Inouchi., Hideshige

Takada. (2007) Reconstruction of pollution

history of organic contaminants in the upper

Gulf of Thailand by using sediment cores:

First report from Tropical Asia Core (TACO).

Marine Pollution Bulletin. 54, 554-565

Ruchaya Boonyatumanond., Michio Murakami.,

Hideshige Takada., Gullaya Wattayakorn

(2007). Sources and distribution of polycyclic

aromatic hydrocarbons (PAHs) in sediments,

Thailand. Japan Society for Environmental

Chemistry Conference, Japan, 21-25 June

2007

Page 83: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

1

การเคลอนยายมลพษของสารกลมไฮโดรคารบอน

สแหลงนำธรรมชาต

Transportation of toxic substance of hydrocarbon

group to aquatic environment

Ruchaya Boonyatumanond., Sunitra Thongklieng.

(2007) Distribution of persistent organic

pollutants (POPs) in water and sediment from

aquatic environment, Thailand. LIPI-JSPS

International Seminar on coastal marine

science Yogyakarta, Indonesia, August 3-5,

2007

IARC (1983). International Agency for search in

Cancer. Monographs on the evaluation of the

carcinogenic risk of chemical to humans

polycycl ic aromatic compounds, Part I

chemical, environmental and environmental

data, Lyon, 32

Page 84: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 85: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานนำ

Page 86: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

• การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสมสำหรบฟารมสกรขนาดเลก Application of the appropriate wastewater treatment for small-sized pig farm • โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน บรเวณ นคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwater at Northern Region Industrial Estates (NRIE) Area, Lamphun province • โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรองไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสด เหลอใชธรรมชาต Researchondevelopmentofanaerobic filter tankbyusingnatural wastemedia

Page 87: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

5

การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสมสำหรบฟารมสกรขนาดเลก Applicationof the appropriatewastewater treatment

forsmall-sizedpigfarm

สเทยบ ศรลาชย พนมพร วงษปาน และววรรธน คนาเอก Sutiab SRILACHAI, Panomporn WONGPAN and Viwat KUNA-EK

บทคดยอ สวนประกอบของนำเสยจากฟารมสกรมลกษณะเปนสารอนทรยคอนขางสง การบำบดนำเสยดงกลาวโดยการใชเพยง

ระบบถงกรองไรอากาศสามารถทจะลดความสกปรกในรปของบโอด และซโอดไดมากกวารอยละ 80 แตเนองจากคาความ

สกปรกเรมตนมคอนขางสงจงทำใหความสกปรกทเหลออยกยงมคาทคอนขางสงเชนกน การใชระบบบงประดษฐรวมกบถงกรอง

ไรอากาศสามารถทจะลดความสกปรกสวนทเหลอในรปของบโอด และซโอดใหเหลอตำกวามาตรฐานสำหรบฟารมสกร โดยใน

การทดสอบกบนำเสยจากฟารมสกรขนาด 5 ลกบาศกเมตรตอวน การใชถงกรองไรอากาศอยางเดยวสามารถลดความสกปรกใน

รปบโอด จาก 2,000-3,000 มลลกรมตอลตร เหลอประมาณ 200-400 มลลกรมตอลตร และสามารถทจะลดความสกปรกใน

รปซโอด จาก 2,000-4,000 มลลกรมตอลตร เหลอประมาณ 200-500 มลลกรมตอลตร เมอนำนำเสยมาบำบดตอดวยบง

ประดษฐทมระยะเวลาเกบกกประมาณ 5 วน สามารถลดความสกปรกในรปของบโอด ใหเหลอตำกวา 100 มลลกรมตอลตร

และซโอด ตำกวา 200 มลลกรมตอลตร โดยคามาตรฐานของนำเสยจากฟารมสกรขนาดเลกสำหรบบโอด และซโอด ตองไมเกน

100 และ 400 มลลกรมตอลตร ตามลำดบ อยางไรกตาม ขอทควรคำนงมากทสดเกยวกบการบำบดนำเสยจากฟารมสกรขนาด

เลกกคอความร ทกษะ และการดแลเอาใจใสตอระบบบำบดนำเสยของเจาของฟารมนนเอง

คำสำคญ: ระบบบำบดนำเสย ถงกรองไรอากาศ บงประดษฐ ฟารมสกรขนาดเลก

Abstract Wastewater from pig farms is composed majority of organic substances. Using Anaerobic Filter Tank

can decrease the BOD and COD more than 80 percent. Because of the pig farm wastewater has high organic

concentrations, the effluent should be further treated by constructed wetland. This experiment treated

wastewater from a pig farm about 5 m3/day and could decrease the BOD concentrations from 2,000-3,000

mg/L to 200-400 mg/L and could decrease the COD concentrations from 2,000-4000 mg/L to 200-500 mg/L.

The constructed wetland could decrease the BOD further to less than 100 mg/L and could decrease the COD

further to less than 200 mg/L. The effluent standards of wastewater from small-sized pig farms indicate that

BOD and COD concentrations must not exceed 100 and 400 mg/l, respectively. However, the owners of

small-sized pig farms should have the knowledge, skill and interests to operate the wastewater treatment

plants themselves.

Keyword: Wastewater treatment plant, Anaerobic filter tank, Constructed wetland, Small-sized pig farm

Page 88: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

6

การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสม

สำหรบฟารมสกรขนาดเลก

Application of the appropriate wastewater

treatment for small-sized pig farm

1. บทนำ ฟารมสกร ถอเปนแหลงกำเนดมลพษทสำคญ

อกแหลงหนงทกอใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอม

อยางมาก โดยเฉพาะอยางยงนำเสยซงถอเปนปญหา

มลพษในอนดบตนๆ หรออาจจะเรยกไดวาเปนปญหาดาน

สงแวดลอมทสำคญอนดบแรกและมการกลาวถงมากทสด

ในขณะน ซงปจจบนไดมการประกาศใหการเลยงสกร

เปนแหลงกำเนดมลพษทจะตองถกควบคมการปลอยนำเสย

ลงสแหลงนำสาธารณะหรอออกสสงแวดลอม ไดกำหนด

ใหการเลยงสกรประเภท ก หรอฟารมสกรขนาดใหญ และ

การเลยงสกรประเภท ข หรอฟารมขนาดกลาง จะตองถก

ควบคมการปลอยนำเสยลงสแหลงนำสาธารณะหรอออกส

สงแวดลอมนอกเขตทตง สวนการเลยงสกรประเภท ค หรอ

ฟารมขนาดเลกนน ในปจจบนนยงไมไดมมาตรการบงคบใช

มาตรการดงกลาว

จากมาตรการดงกลาว ไดสงผลใหฟารมสกรเกอบ

ทกแหงไดดำเนนการกอสราง ปรบปรง หรอแกไขระบบบำบด

นำเสยของตนเองเพอใหไดตามเกณฑมาตรฐานทกำหนด

รวมทงฟารมสกรขนาดเลกหลายแหงกไดมการกอสราง

ระบบบำบดนำเสยเพอบำบดนำเสยจากฟารมสกรของ

ตนเอง แตจากการตรวจสอบพบวาระบบบำบดนำเสยหลาย

แหงไมสามารถทจะบำบดนำเสยไดอยางมประสทธภาพ

ซงกมาจากหลายๆ สาเหต เชน การขาดความรหรอทกษะ

เกยวกบการดแลระบบบำบดนำเสยของเจาของฟารมเอง

ระบบทอหรอการไหลเวยนนำเสยของระบบไมเหมาะสม

ขนาดของระบบไมเพยงพอกบนำเสยทเกดขนจรง หรอ

แมแตชนดของระบบทเลอกใชบางครงกยงมจดดอยใน

บางแหง โดยระบบบำบดนำเสยทมการแนะนำสำหรบ

ฟารมสกรขนาดเลกกคอระบบถงกรองไรอากาศและอาจจะ

แนะนำใหบำบดตอดวยการใชบอผง

การใชระบบถงกรองไรอากาศสำหรบบำบดนำเสย

ทมองคประกอบหลกเปนสารอนทรยเชนนำเสยจากฟารม

สกรถอวามความเหมาะสม เพราะเปนการบำบดนำเสยดวย

วธการทางชววทยาทไมใชอากาศภายในถงกรองไรอากาศ

(Anaerobic Filter Tank) ทบรรจตวกรอง/ตวกลาง (Filter

Medias) สำหรบเปนทยดเกาะของแบคทเรยประเภทไมใช

อากาศ (Anaerobic Bacteria) โดยตวกลางทดนนควรจะ

เปนสารไมยอยสลาย เชน พลาสตกหรอพวซ มพนทหรอ

พนทผวสมผสมากๆ เพอใหแบคทเรยสามารถยดเกาะไดด

ซงเมอนำเสยไหลเขาสถงกรองผานตวกลางแลวจะทำให

เกดการสมผสกนระหวางสารอนทรยในนำเสยกบแบคทเรย

จะทำใหเกดการยอยสลายของของเสยเปนกาซมเทนและ

คารบอนไดออกไซด แบคทเรยบางสวนกจะเกดการยอย

สลายไปพรอมกบการสรางเซลลใหมสำหรบการบำบด

นำเสยในครงตอๆ ไปแตปญหาทพบคอระบบดงกลาว

ยงไมสามารถทจะบำบดนำเสยจากฟารมสกรไดเตมท

เนองจากคณสมบตของนำเสยทมาจากฟารมสกรเอง ซง

โดยทวไปแลวความสกปรกของนำเสยจากฟารมสกรในรป

ของบโอด และซโอดมคาสงถง 1,500-3,000 มลลกรม

ตอลตร และ 4,000-7,000 มลลกรมตอลตร ตามลำดบ

ทำใหนำเสยทผานการบำบดดวยระบบดงกลาวยงมคาความ

สกปรกในรปดงกลาวคอนขางสง ในขณะทบอผงทมการ

แนะนำใหใชเสรมกบการบำบดนำเสยจากถงกรองไรอากาศ

นน เปนการบำบดนำเสยรปแบบหนงทมกลไกการบำบด

นำเสยโดยอาศยหลกการตามธรรมชาต เชน การยอยสลาย

ของเสยโดยแบคทเรย การสงเคราะหแสงเพอใหเกดกาซ

คารบอนไดออกไซด หรอการหมกเพอใหเกดกาซมเทน

บงประดษฐ เปนระบบบำบดนำเสยอกแบบหนง

ทนยมใชเพอการบำบดนำเสยอยางแพรหลายในปจจบนน

โดยหลกการทำงานจะคลายคลงกบบอผง หากแตประสทธภาพ

การบำบดนำเสยจะดกวาเนองจากในบงประดษฐจะม

กลไกของการใชพชชนดตางๆ ชวยในการบำบดนำเสย และ

นอกจากนระยะเวลาในการเกบกกนำเสยของบงประดษฐ

ยงนอยกวาบอผงอกดวย ซงในการกอสรางบงประดษฐ

โดยทวไปจะนยมปลกตนกก และธปฤาษเปนหลก แตกยง

มพชชนดอนอกหลายชนดทกำลงไดรบความสนใจ เชน

Page 89: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสม

สำหรบฟารมสกรขนาดเลก

Application of the appropriate wastewater

treatment for small-sized pig farm

หญาแฝก หรอคลานำ เปนตน โดยเฉพาะคลานำนน จาก

คณสมบตทวไปทพบวาพชดงกลาวเปนพชทสามารถปลกได

ในนำทมความลกไดถงประมาณ 25–40 เซนตเมตร เปน

พชลมลกมอายหลายป เจรญเตบโตไดเรว และทสำคญ

คอขนในดนเหนยวทชมชนและมอนทรยวตถสง ซงเปน

คณลกษณะหนงของนำเสย โดยเฉพาะนำเสยจากฟารม

สกร นอกจากนตนคลานำยงสามารถใชประโยชนไดหลาย

อยางเชน การใชงานดานภมทศน (Landscape Used)

เนองจากดอกสวย ปลกประดบรมสระนำ หรอปลกใน

กระถางประดบตามอาคารได ชอดอกยงสามารถนำมาปก

แจกนไดนานหลายสปดาห พอดอกเหยวแหงแลวนำมาทำ

ดอกไมแหงได

ดงนน การศกษารปแบบการบำบดนำเสยท

เหมาะสมสำหรบฟารมสกรขนาดเลกโดยการใชระบบ

ถงกรองไรอากาศรวมกบบงประดษฐทมการปลกพชท

เหมาะสม รวมทงศกษาถงเทคนคหรอวธการดแลและบำรง

รกษาระบบทเหมาะสม และหากมการเผยแพรเพอใหเกด

การขยายผลอยางเปนรปธรรมแลว จะสามารถลดการปลอย

นำเสยจากแหลงดงกลาวไดอยางมประสทธภาพ

2. วธการศกษา

2.1 การสำรวจและคดเลอกพนท

ดำเนนการสำรวจฟารมสกรในพนทจงหวด

นครปฐมเพอคดเลอกสำหรบการทดสอบระบบ โดยเนน

ฟารมสกรขนาดเลก และเคยกอสรางระบบบำบดนำเสย

แลวการดำเนนงานไมไดผล ผลการสำรวจขอมลในเบองตน

กอนการดำเนนการคดเลอกสถานททจะดำเนนการปรบปรง

และทดสอบระบบบำบดนำเสยจากฟารมสกร โดยเฉพาะ

ฟารมสกรขนาดเลกนน พบวา ฟารมขนาดเลกสวนมากจะม

การกอสรางระบบบำบดนำเสยตามแบบทมการแนะนำมา

แลวกตาม แตกพบวาหลายแหงไมสามารถทจะบำบดนำเสย

ไดอยางมประสทธภาพ โดยจากการสำรวจพบวาปญหา

หลกๆ ทเกดขน 2 ดาน คอ ดานเทคนคและดานการจดการ

โดยดานเทคนคทพบจะประกอบไปดวย

• การกอสรางระบบไมเพยงพอกบนำเสย

ทเกดขนจรง ซงอาจจะเกดจากการคำนวณปรมาณนำเสย

ทไมถกตอง หรอการกอสรางอาจไมไดทำตามแบบทแนะนำ

ไว หรอบางครงเจาของฟารมอาจจะมการปกปดขอมล

บางสวน

• ระดบการไหลหรอความลาดเอยงของทอ

นำเสยของระบบหลายๆ แหงไมเหมาะสม เชน ระดบพน

ของตวอาคารของฟารมสกรมระดบทใกลเคยงหรอตำกวา

ทอนำเสยทจะเขาสระบบ ทำใหนำเสยไมสามารถเขาสระบบ

ไดอยางเตมท เกดการไหลยอนกลบ และเกดการอดตน

• ระบบทอสำหรบใหนำเสยไหลในระบบ

มขนาดเพยง 4 นว ในขณะทนำเสยจากฟารมสกรจะม

ลกษณะพเศษ คอ มความหนดมาก และเมอทงไวสกระยะ

หนงจะเกดการลอยตวและจบตวเหนยวและแขง ทำใหเกด

การอดตนในทอไดงายและเรว

สวนดานการจดการ ปญหาทพบจะเปน

ในเรองของการมสวนรวมของเจาของฟารมเปนหลก

โดยเฉพาะหลงจากการกอสรางระบบแลวเสรจ ไมมการ

แนะนำเจาของฟารมเกยวกบการดแลและบำรงรกษาระบบ

ใหมความเหมาะสมและมประสทธภาพเทาทควร เชน

ตองมการตกตะกอนออกจากบอแยกตะกอน อปกรณหรอ

เครองมอทเหมาะสม เปนตน

จากการสำรวจพบวาฟารมสกรแหงหนงในตำบล

ทากระชบ อำเภอนครชยศร จงหวดนครปฐม มความ

เหมาะสม โดยฟารมดงกลาวเปนฟารมสกรขนาดเลก

มนำเสยประมาณวนละ 5 ลกบาศกเมตร และเคยไดดำเนน

การกอสรางระบบบำบดนำเสยสำหรบฟารมสกรตามแบบท

มการแนะนำ แตกพบวาการบำบดนำเสยไมไดผล เนองจาก

วานำเสยทเกดจากการทำความสะอาดมลสกรไมสามารถท

จะไหลลงสระบบบำบดนำเสย โดยพนของฟารมสกรทลาง

นำเสยมระดบตำกวาทอระบายนำเสยทจะไหลเขาสระบบ

บำบดนำเสย และในการกอสรางระบบบำบดนำเสยนน

Page 90: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสม

สำหรบฟารมสกรขนาดเลก

Application of the appropriate wastewater

treatment for small-sized pig farm

พบวาใชทอพวซขนาด 4 นว ซงนาจะมขนาดเลกเกนไป

สำหรบระบบบำบดนำเสยของฟารมสกร เพราะในการ

ทำความสะอาดฟารมสกรนน นำเสยสวนมากจะมสวน

ประกอบของมลสกรเปนหลก เมอทำการลางแลวจะ

เกดการลอยตวและอดตนในทออยางรวดเรว โดยในการ

กอสรางระบบบำบดดงกลาว เปนการดำเนนงานใน

ลกษณะของการรบเหมาชวงของบรษทรบจางตอจาก

หนวยงานภาครฐ และจะทำการกอสรางหลายๆ แหง

พรอมกน ในระหวางทดำเนนการกอสรางกไมมการแนะนำ

เจาของฟารมวาทำอะไร มหลกการทำงานอยางไร เปนตน

และทสำคญคอเมอดำเนนการกอสรางแลวเสรจกจะไป

ดำเนนการกอสรางทใหมโดยไมมการแนะนำหรอใหความร

เกยวกบเทคนคหรอทกษะในการดแลและบำรงรกษาระบบ

เพอใหมการบำบดไดอยางมประสทธภาพแกเจาของฟารม

ดงนน เมอมการกอสรางแลวเสรจเจาของฟารมสวนมากจง

ไมสามารถทจะดแลระบบไดดวยตนเอง และจากการสำรวจ

ยงพบวาในพนทบรเวณใกลเคยงกมฟารมสกรทมการ

กอสรางระบบบำบดนำเสยในลกษณะดงกลาว แตการ

บำบดนำเสยกไมมประสทธภาพเหมอนกน โดยพบวานอก

จากปญหาทไดกลาวมาแลวยงมปญหาอนอกคอ ระดบนำ

ใตดนในบรเวณดงกลาวมระดบสง ทำใหนำเสยจากฟารม

สกรไมสามารถไหลออกภายนอกไดอยางเตมท

2.2 การปรบปรงและดแล บำรงรกษาระบบบำบด

นำเสย

จากสภาพปญหาทพบจงไดทำการแกไขปญหา

ตางๆ ซงในเบองตนไดดำเนนการในสวนของการมสวนรวม

ของเจาของฟารม โดยการชแจงโครงการกบเจาของฟารม

เพอรบฟงขอคดเหนและขอเสนอแนะตางๆ พบวาไดรบการ

ตอบรบเปนอยางด หลงจากนนจงทำการปรบปรงระบบอก

ครงโดยแกไขปญหาตางๆ ซงในการดำเนนการปรบปรง

ระบบบำบดนำเสยนอกจากจะทำการทดสอบการบำบด

นำเสยจากฟารมสกรดวยถงกรองไรอากาศแลว ยงทดสอบ

การบำบดนำเสยทผานจากถงกรองไรอากาศดวยบงประดษฐ

อยางงาย เพอเปรยบเทยบประสทธภาพและความเหมาะสม

ของการบำบดรวมกนทงสองแบบดวย ซงการดำเนนงาน

การปรบปรง และการดแลรกษาแตละระบบมขนตอนและ

วธการทสำคญ ดงน

ระบบถงกรองไรอากาศ การปรบปรงและกอสราง

แบบสำหรบการกอสรางจะคลายคลงกบแบบ

มาตรฐานระบบถงกรองไรอากาศสำหรบฟารมสกรของ

กรมปศสตว คอ เมอมนำเสยจากการทำความสะอาดฟารม

สกรจะเขาสถงแยกตะกอนเพอแยกตะกอนลอยและ

ภาพท 1 : มมมองจากดานบนของระบบถงกรองไรอากาศ ภาพท 2 : มมมองจากดานขางของระบบถงกรองไรอากาศ

Page 91: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสม

สำหรบฟารมสกรขนาดเลก

Application of the appropriate wastewater

treatment for small-sized pig farm

ตะกอนหนก จากนนจะเขาสถงเกรอะ และผานไปสถง

กรองไรอากาศทใสตวกลางเพอใหจลนทรยยดเกาะเพอยอย

สลายของเสย โดยทงบอเกรอะและถงกรองไรอากาศตอง

ปดฝาใหสนท ใชทอพวซขนาด 1 – 2 นว ทำเปนทอระบาย

อากาศ สวนทแตกตางจากแบบมาตรฐานกคอการเพมขนาด

ของทอพวซจาก 4 นวเปน 6 นว และเพมความลาดเอยง

ใหมากขนประมาณ 5:100 โดยในขนตอนการกอสราง

ระบบบำบดนำเสยสำหรบฟารมสกรขนาดเลก เพอใหได

ประสทธภาพในการบำบดมากทสด และสามารถทจะ

แกปญหาตางๆ ทเกดขนกบระบบทเคยไดมการกอสราง

มาแลวจำเปนตองมการคำนวณปรมาณนำเสยทเกดขนจรง

และขนาดของระบบใหเหมาะสม ซงการปรบปรงและ

กอสรางระบบบำบดนำเสยแบบถงกรองไรอากาศสำหรบ

ฟารมสกรขนาดเลกมขนตอนวธการ และขอควรระวงใน

การกอสราง ดงน

• จดเตรยมพนทสำหรบจดทำระบบฯ อาจจะ

เปนทเดม แตหากยงไมเคยทำระบบมากอน ควรหาสถานท

ทไมใชดนทเกดจากการฝงกลบใหม และควรมระดบทสง

กวาระดบนำใตดน แตหากเปนดนทเกดจากการฝงกลบและ

ระดบนำใตดนสง อาจจะตองเตรยมเครองมออนๆ ประกอบ

ในขนตอนของการขดหลมเพอเทพนและวางทอซเมนต เชน

เครองสบนำ เสาเขม เหลกแผนหรอแผนปนเพอปองกน

การพงทลายของดนรอบบอ เปนตน

• จดเตรยมวสดอปกรณตางๆ โดยหากมนำเสย

ทมากกวา 5 ลบม. แตไมเกน 10 ลบม. กยงถอวาเปนฟารม

สกรขนาดเลก ดงนนสามารถทจะใชรปแบบการบำบดโดย

ระบบถงกรองไรอากาศได แตตองเพมขนาดเปน 2 เทา

หรอเพมระบบบำบดอก 1 ชด

• ทำการขดหลมขนาดประมาณกวาง 5 เมตร

ยาว 10 เมตร และลกประมาณ 3 เมตร ในการขด

อาจจำเปนตองใชรถแบคโฮล และหากมนำไหลออกมา

และดนรอบบอไมอยตว อาจจำเปนตองทำเขอนกนโดยรอบ

และสบนำทง

• ทำการเทพนดานลางใหมความหนาประมาณ

10 – 20 เซนตเมตร เพอจะรองรบวงขอบซเมนต โดยจะ

ตองมการเสรมตะแกรงเหลกเพอความแนนหนาดวย

• ทำการวางวงขอบซเมนตโดยจะตองวางให

สนทและไดระดบ ซงในการวางอาจจะตองใชรถแบคโฮล

ชวยยก เนองจากทอมขนาดใหญและนำหนกมาก

• ยาขอบชองวางระหวางทอซเมนตใหสนท

เนองจากระบบดงกลาวนเปนระบบทไมใชอากาศ และ

นอกจากนเพอปองกนนำเสยจากระบบไหลออกภายนอก

โดยทยงไมไดบำบดและปองกนนำจากภายนอกเขาสระบบ

ซงอาจจะเพมปรมาณนำเสยโดยเปลาประโยชน

• เมอปนทยาขอบแหงสนทแลว กทำการเจาะร

ทอซเมนตเพอวางทอพวซสำหรบใหนำเสยไหลเวยนใน

ระบบ โดยในขนตอนนคอนขางจะมความสำคญ เนองจาก

หากวาการวางทอพวซไมไดระดบทเหมาะสม อาจจะทำให

นำเสยไมไหลเวยนและเกดการอดตน โดยขอควรคำนงกคอ

ระดบหรอความลาดเอยงของทอพวซจากจดกำเนดนำเสย

ไปยงปลายทางและในแตละชวงตองไมนอยกวา 1:100

และในทนแนะนำใหใชทอพวซขนาด 6 นว แทนจากแบบ

เดมทใชขนาด 4 นวททำใหเกดการอดตนไดงาย โดยอาจจะ

ใชทอพวซชนดบางหรอชนดทใชกบนำเสยกได เพราะม

ราคาทถกกวา

• นำตวกลางหรอ media ใสลงในถงกรองไร

อากาศทง 4 บอ เพอใหเปนทยดเกาะสำหรบจลนทรยใน

การยอยของเสยทเหลอจากถงเกรอะ โดยใสบอละประมาณ

1 ลกบาศกเมตร (ประมาณ 3,600 อน)

การดแลและบำรงรกษา

หล งจากท ไดดำเนนการปรบปร งแลว เสรจ

กอนและระหวางเดนระบบบำบดนำเสย ตองมการตรวจ

สอบและดแลระบบใหมความเหมาะสมเพอใหการบำบด

มประสทธภาพมากทสด โดยสงสำคญทจะตองปฏบต

มดงน

Page 92: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

0

การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสม

สำหรบฟารมสกรขนาดเลก

Application of the appropriate wastewater

treatment for small-sized pig farm

ภาพท 3 ขนตอนการปรบปรงและดแลระบบถงกรองไร อากาศ

• สำรวจและปรบระดบการไหลของนำภายใน

ตวอาคารโดยทำทอหรอระบบรวบรวมนำเสยจากฟารมสกร

ทจะลงสระบบบำบดนำเสยแยกออกจากรางระบายนำฝน

โดยรางระบายนำเสยควรอยภายในหลงคาโรงเรอนเพอ

ปองกนการผสมกบนำฝนและนำนำเสยสบอแยกตะกอน

สวนรางระบายนำฝนอาจจะระบายสภายนอกโดยตรงหรอ

ระบายลงสพนทวางทวไปกได

• ตรวจสอบสภาพโดยทวไปของถงตางๆ ของ

ระบบใหละเอยดถถวนกอน เชน มการรวซมของนำจาก

ภายนอกเขาสระบบหรอไม มการอดตนของทอพวซหรอไม

เปนตน

• เรมเดนระบบโดยการลางทำความสะอาด

ฟารมตามปกตและสงเกตดวาการไหลของนำลงสบอแยก

ตะกอนไดสะดวกหรอไม โดยในครงแรกนน นำจากการลาง

ทำความสะอาดจะมปรมาตรทพอดกบกบบอแยกตะกอน

ซงตะกอนหนกเชนมลสกรกจะตกลงสกนบอ สวนบรเวณ

ผวดานบน เมอทงไวประมาณ 1 ชวโมงจะเกดเปนไขหรอ

ตะกอนลอยบรเวณผวดานบน ซงถาทงไวนานจะเกดการ

แขงตวมากขน และอาจจะเกดการอดตนในระบบได

• ตกตะกอนบร เวณผวด านบนออกอย าง

สมำเสมอ โดยเครองมอตกทคอนขางจะไดผลกคอใช

ลกษณะทเปนตาขายซงมรระบายขนาดเลก โดยจะทำการ

ตกออกเฉพาะตะกอนลอยเทานน สวนทเปนนำเสยจะไหล

ลงสบอเกรอะ เพอเขาไปบำบดในระบบตอไป

• หมนตรวจสอบและบำรงรกษาระบบใหม

ประสทธภาพอยเสมอ เชน ในบอแยกตะกอนนอกจากจะ

ตองตกตะกอนลอยออกทกวนแลว จะตองมการตรวจสอบ

ตะกอนหนกซงสวนมากจะเปนมลตะกอนทอยดานลางเปน

ประจำดวย โดยเฉพาะอยางยงฟารมทไมมการกวาดมลสกร

ออกกอนการฉดลางนนจะทำใหเกดการสะสมของตะกอน

หนกเรวมาก ซงเมอมปรมาณทคอนขางมาก เชน มากกวา

1 ลบม. หรอสงกวาทอซเมนตทอนท 2 จากดานลางกควร

ตองตกหรอสบออก

• ตะกอนหนกหรอตะกอนท จมลงส กนถ ง

ทงในบอแยกตะกอนและถงเกรอะนน สามารถทจะนำมาใช

ประโยชนไดอก เชน นำไปทำเปนปยสำหรบปลกพชได

โดยกอนทจะนำไปใชประโยชน จำเปนอยางยงทควรจะ

ตากใหแหงกอน ซงสามารถทำไดโดยการจดสรางลาน

ทรายตากตะกอน (Sand Bed) เพราะนอกจากจะสามารถ

ชวยใหตะกอนแหงเรวแลวยงปองกนการแพรกระจาย

สภายนอกดวย โดยอาจจะมการวางตะแกรงหรอตาขายไว

บนทรายอกชนเพอความสะดวกสำหรบตกตะกอนหลงจาก

แหงแลว

บงประดษฐ

เปนระบบทจดทำขนมาใหมเพอ

ทดสอบประสทธภาพ การบำบดนำเสยท

ผานการบำบดดวยถงกรองไรอากาศแลว

โดยการจดทำระบบบงประดษฐ ในการ

ทดสอบนน เปนการจดทำระบบบงประดษฐ

เพอทดสอบการบำบดนำเสยประมาณ วนละ

Page 93: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

1

การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสม

สำหรบฟารมสกรขนาดเลก

Application of the appropriate wastewater

treatment for small-sized pig farm

ภาพท 4 การดแลควรมการตดแตงกงคลานำเสมอ

1 ลกบาศกเมตร ซงมขนตอนการจดทำและดแลบำรงรกษา

ดงน

• ทำการขดบอดนบรเวณใกลเคยงถงกรองไร

อากาศ โดยบอดนททำการขดตองสามารถทจะเกบกกนำ

เสยเพอการบำบดประมาณ 5 วน

• ทำการปลกพชชนดตางๆ ในบงประดษฐ โดย

ในเบองตนทำการปลกพช 4 ชนด คอ ตนกก ธปฤาษ

คลานำ และหญาแฝก

พชททำการปลกในบงประดษฐเมอเรมดำเนน

โครงการประกอบไปดวยตนกก ธปฤาษ คลานำ และ

หญาแฝกททำการปลกไวบนแผนโฟม แตเมอระยะเวลา

ผานไปประมาณ 2 สปดาห พบวาพชชนดตางๆ ยงไมมการ

เจรญเตบโตเทาใดนก แตหลงจากนนพบวาคลานำคอพช

ทเจรญเตบโตไดดทสด รองลงมาคอหญาแฝก สวนตนกก

และธปฤาษ พบวามการเจรญเตบโตไดชามาก ดงนน

จงทำการปลกคลานำแทนพชอนๆ ซงเมอระยะเวลาผานไป

ประมาณ 2 เดอน พบวาคลานำเจรญเตบโตไดอยางด

ในการดแลระบบตองพยายามตดตนแกและตายแลวออก

ไปทง รวมทงอยาใหมการขนหนาแนนเกนไปเพราะจะทำให

เสยพนทรองรบนำเสย โดยคลานำยงเปนพชทสามารถทจะ

นำไปใชประโยชนไดหลายสวนโดยเฉพาะใบและดอกท

ขณะนนยมนำไปจดเปนชอดอกไมตามสถานทตางๆ และ

หากตนมจำนวนมาก สามารถทจะขยายพนธเพอนำไป

จำหนายไดอกดวย

3. ผลการศกษาและวจารณ

จากการดำเนนการปรบปรงระบบบำบดนำเสย

เดมทไมสามารถทจะบำบดนำเสยไดอยางมประสทธภาพ

โดยการแกไขปญหาตางๆ ทเกดขน เชน มการคำนวณ

ปรมาณนำทเกดขนจรงในแตละวนตามวธการทไดนำเสนอ

มาแลว มการปรบเปลยนขนาดของทอไหลเวยนนำในระบบ

ถงกรองไรอากาศจากขนาด 4 นวเปน 6 นว รวมทงการ

ปรบในเรองของความลาดเอยงของระบบในแตละจดเพอให

นำเสยสามารถทจะไหลไดสะดวกและไมเกดการอดตน

และทสำคญทสดกคอในทกขนตอนของการปรบปรงและ

ดแลระบบ ไดใหเจาของฟารมเขามามสวนรวมและเสนอ

ความคดเหนไดในทกขนตอน เชน การคำนวณปรมาณนำท

เกดขนจรงในแตละวน วธการและอปกรณทจะใชในการตก

ตะกอนลอยหรอดดตะกอนทกนบอ รวมทงการสงเกต

ลกษณะของนำเสยในแตละวน และในการปรบปรงเพมเตม

บงประดษฐตอจากถงกรองไรอากาศ เจาของฟารมกม

สวนรวมในการคดเลอกชนดของพชทจะใชปลก เปนตน

ซงผลจากการทดสอบและตดตามผลการบำบดนำเสยของ

ระบบดงกลาวพบวาการไหลเวยนของนำเสยในระบบถงกรอง

ไรอากาศไมเกดการอดตนเหมอนเดมแตอยางใด เจาของ

ฟารมมความสามารถในการดแลและบำรงรกษาระบบเปน

อยางด เชน มการตกตะกอนลอยทเกดขนในบอแยกตะกอน

เปนประจำ ใหความสนใจในการดแลความสะอาดของ

ฟารมและระบบบำบด

จากการทดสอบเดนระบบตามรปแบบททำการ

ปรบปรงและทำการวเคราะหคณภาพนำในแตละจดของ

ระบบ โดยเนนการวเคราะหความสกปรกในรปของซโอด

และบโอดเปนหลก พบวา นำเสยจากฟารมสกรทลงสบอ

แยกตะกอนจะมคาความสกปรกในรปดงกลาวประมาณ

2,000-4,000 มลลกรมตอลตร เมอผานบอเกรอะจะ

Page 94: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

2

การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสม

สำหรบฟารมสกรขนาดเลก

Application of the appropriate wastewater

treatment for small-sized pig farm

ตารางแสดงปรมาณความเขมขนของคาตางๆ ในแตละจดของระบบบำบด

จดเกบตวอยาง บโอด(มก./ล) ซโอด(มก./ล) ไนโตรเจนในรปทเคเอน(มก./ล)

กอนเขาระบบ 2000 - 3000 2000 - 4000 300 - 500

ถงเกรอะ 500 - 700 500 - 1000 200 - 400

ถงกรองไรอากาศ 200 - 400 200 - 500 150 - 300

ออกจากระบบ นอยกวา 100 นอยกวา 200 นอยกวา 200

ลำรางสาธารณะ นอยกวา 40 นอยกวา 80 นอยกวา 10

คาทวไป 1500 - 3000 4000 - 7000 400 - 800

เกณฑมาตรฐาน 100 400 200

สามารถลดความสกปรกใหเหลอประมาณ 500-1,000

มลลกรมตอลตร และเมอผานถงกรองไรอากาศจะสามารถ

ลดความสกปรกใหเหลอประมาณ 200-500 มลลกรม

ตอลตร โดยแตละครงคาความสกปรกในรปซโอดจะมคา

สงกวาบโอดประมาณ 1.0-1.5 เทา

นำเสยทผานการบำบดดวยถงกรองไรอากาศแลว

เมอผานการบำบดตอดวยบอผงจะสามารถลดคาความ

สกปรกลงไดอกเลกนอย คอคาซโอดจะลดเหลอประมาณ

200-400 มลลกรมตอลตรและคาบโอดเหลอประมาณ

150-200 มลลกรมตอลตร แตหากนำนำเสยทผานการ

บำบดดวยถงกรองไรอากาศแลวมาบำบดดวยบงประดษฐ

จะสามารถลดคาความสกปรกในรปซโอดและบโอดใหเหลอ

ตำกวา 200 และ 100 มลลกรมตอลตรตามลำดบ โดย

ประกาศกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม

เรอง กำหนดมาตรฐานควบคมการระบายนำทงจากแหลง

กำเนดมลพษประเภทการเลยงสกร กำหนดมาตรฐานของ

คาซโอดและบโอดไมเกน 400 และ 100 มลลกรมตอลตร

ตามลำดบ สวนคาความสกปรกในรปของไนโตรเจนในรป

ทเคเอน มคาทคอนขางตำทงกอนและหลงการบำบด

ดงตาราง

4. สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ

จากผลสำรวจพนทและปรบปรงระบบบำบดนำเสย

จากฟารมสกรขนาดเลกโดยการใชระบบบงประดษฐชวย

บำบดนำเสยทผานการบำบดดวยถงกรองไรอากาศแลว

สามารถทจะสรปผลและขอเสนอแนะดงน

• ระบบบำบดนำเสยสำหรบฟารมสกรขนาด

เลกหลายแหงไมสามารถทจะบำบดนำเสยไดเนองจากเกด

การอดตนภายในทอซงมสาเหตมาจากขนาดของทอไม

เหมาะสมกบคณลกษณะของนำเสยจากฟารมสกรรวมทง

การขาดทกษะในการดแลและบำรงรกษาระบบทเหมาะสม

• การเพมขนาดของทอไหลเวยนนำเสยใน

ระบบถงกรองไรอากาศเปน 6 นว สามารถทจะลดปญหา

การอดตนของตะกอนลอยหรอฝาในระบบได โดยตองให

เจาของฟารมมสวนรวมในการดำเนนงานทกขนตอน และ

ตองมการแนะนำวธการดแลและบำรงรกษาระบบทเหมาะ

สมใหเจาของฟารมดวย

คณภาพนำทผานการบำบดดวยระบบถงกรองไร

อากาศ สามารถทจะลดความสกปรกของสารอนทรยในรป

ของบโอด และซโอด ไดมากกวารอยละ 80

เมอนำนำเสยทผานการบำบดดวยถงกรองไร

อากาศแลวมาบำบดตอดวยบงประดษฐ สามารถทจะบำบด

นำเสยใหไดตำกวาคามาตรฐาน

ผลจากการศกษาดงกลาว สามารถทจะนำระบบ

บำบดนำเสยดงกลาวนไปใชเปนตนแบบสำหรบการบำบด

นำเสยจากฟารมสกรขนาดเลกไดเปนอยางด โดยประเดน

Page 95: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

3

การประยกตใชระบบบำบดนำเสยทเหมาะสม

สำหรบฟารมสกรขนาดเลก

Application of the appropriate wastewater

treatment for small-sized pig farm

หลกทควรจะตองคำนงถงกคอในขนตอนของการกอสราง

และเรมเดนระบบ ตองใหเจาของฟารมมสวนรวมทก

ขนตอนเพอใหเจาของฟารมมความรและใหความสำคญใน

การดแลและบำรงรกษาระบบบำบดทจะสราง เนองจาก

ฟารมดงกลาวเปนฟารมขนาดเลก และสวนมากเจาของ

ฟารมจะเปนบคคลทจะตองดแลระบบบำบดดวยตนเอง

5. กตตกรรมประกาศ

คณะผศกษาโครงการประยกตใชระบบบำบดนำ

เสยท เหมาะสมสำหรบฟารมสกรขนาดเลก โดยศนย

วจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพ

สงแวดลอม ใครขอขอบคณเจาหนาทและหนวยงานตางๆ

ในพนททไดใหความรวมมอในการศกษาครงนทกขนตอน

ซงประกอบดวยสำนกงานสงแวดลอมภาคท 5 นครปฐม

สำนกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด

นครปฐม องคการบรหารสวนตำบลทากระชบ ผนำชมชน

ตางๆ และทขาดไมไดกคอเกษตรกรทเลยงสกรทไดให

ขอมลตางๆ และใหความอนเคราะหในการเขารวมโครงการ

เพอปรบปรงและทดสอบระบบตลอดระยะเวลาการศกษา

ทสามารถสำเรจลลวงดวยดเสมอมา

6. เอกสารอางอง กรมควบคมมลพษ. 2546. คมอการเลอกใช การดแลและ

บำรงรกษาระบบบำบดนำเสยฟารมสกรตาม

แบบมาตรฐานกรมปศสตว. กรมควบคมมลพษ,

กรงเทพฯ .

กรมควบคมมลพษ. 2550. โครงการพฒนาแนวทางดาน

เทคนคและสาธตระบบบำบดแบบบงประดษฐ.

คมอระบบบำบดแบบบงประดษฐ. [ออนไลน]. เขาถง

ไดจาก : www.pcd.go.th/public/publication/

print_pol.cfm?task=constructed. สบคนเมอ

12 พฤศจกายน 2550.

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. 2548. คมอการจดการนำ

เสยชมชน. พมพครงท 3. โรงพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร, กรงเทพฯ.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2548.

ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม เรอง กำหนดใหการเลยงสกรเปน

แหล งกำ เนดมลพษท จะตองถ กควบคมการ

ปลอย นำเสยลงสแหลงนำสาธารณะหรอออกส

สงแวดลอม. ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม

122 ตอนท 125ง วนท 29 ธนวาคม 2548.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม,

กรงเทพฯ.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2548.

ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม เรองกำหนดมาตรฐานควบคมการ

ระบายนำท งจากแหลงกำเนดมลพษประเภท

การเลยงสกร. ประกาศ ในราชกจจานเบกษา เลม

122 ตอนท 125ง วนท 29 ธนวาคม 2548.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม,

กรงเทพฯ.

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร . 2550. คลานำชอต ง

ชอครามนำ . ฐานขอมลพรรณไมท ใช ในงาน

ภมสถาปตยกรรม. [ออนไลน ] . เขาถงไดจาก:

h t tp : / /agkc . l i b . ku .ac . th /phan twebs i te /

webpage/WaterPlants/คลานำชอตง ชอคราม

นำ.html สบคนเมอ 12 พฤศจกายน 2550.

Page 96: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 97: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

5

โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรย ระเหยงายในนำใตดนบรเวณนคมอตสาหกรรม ภาคเหนอจงหวดลำพน Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwaterat Northern Region Industrial Estates (NRIE) Area,Lamphunprovince

แฟรดาซ มาเหลม, พรพงษ สนทรเดชะ, สหนาถ ชาญณรงค, ออนจนทร โคตรพงษ Fairda Malem, Peerapong Soonthondecha, Srihanart Channarong, Aonjan Kotrpong

บทคดยอ การปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดนถกพบในบอนำใตดนของชาวบานทอาศยอยใกลกบนคม

อตสาหกรรมภาคเหนอ จงหวดลำพน ซงสารประกอบอนทรยระเหยงายทพบไดแก 1,1-dichloroethylene, trans-1,2-

dichloroethylene, cis-1,2-dichloroethylene, benzene, trichloroethylene, toluene โดยพบปรมาณการปนเปอนของสาร

1,1-dichloroethylene และ cis-1,2-dichlororhtylene มคาสงกวาคาทกำหนดไวในมาตรฐานคณภาพนำใตดน

จดมงหมายของโครงการนเพอศกษาลกษณะการแพรกระจายของสารปนเปอน และบงชพนททนาจะเปนแหลงกำเนด

ของการปนเปอน การดำเนนงานโครงการจงรวมถงการศกษาลกษณะทางธรณวทยา ธรณวทยาโครงสราง อทกธรณวทยา

ควบคกบคณสมบตทางเคมของนำใตดน จากการสำรวจพนทพบวามลกษณะทางธรณวทยาและธรณวทยาโครงสรางทคอนขาง

ซบซอน ซงจากพนผวถงความลกทไมเกน 80 เมตร ประกอบดวยชนหนอมนำ 3 ชนทความลกประมาณ 10, 15-20, และ

65-70 เมตร ซงคาสมประสทธการซมผานแตละชนหนอมนำมคาอยระหวาง 4x10-5 ถง 5x10-1 เมตร/วน, 8x10-5 ถง 2x10-2

เมตร/วน และ 8 x 10-2 ถง 22.5 เมตร/วน ตามลำดบ ความลาดชนของพนทผวลาดจากทางดานทศตะวนออก ไปทางทศ

ตะวนตกโดยลงสแมนำกวงเชนเดยวกบทศทางการไหลของนำใตดน

แบบจำลองสาธตการแพรกระจายของสารประกอบอนทรยระเหยงายแสดงการแพรกระจายของสารปนเปอน

(Contamination Plume) จากแหลงกำเนดทกำหนดภายในพนทนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ พบวามการแพรกระจายออกจาก

จดศนยกลางโดย Plume มทศทางจากทศตะวนออกไปทศตะวนตก และจากการสำรวจพนทพบการปนเปอนสารประกอบ

อนทรยระเหยงายในบอนำใตดนของชาวบานมความกระจดกระจายทวในพนทศกษา ซงบงชวาแหลงกำเนดการปนเปอนไมได

มเพยงจดเดยวในพนทนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ และอาจมแหลงกำเนดนอกพนทนคมฯ ดวย

คำสำคญ: การปนเปอน สารประกอบอนทรยระเหยงาย นำใตดน นคมอตสาหกรรมภาคเหนอ แบบจำลองคณตศาสตร

Abstract

Volatile organic compounds (VOCs) have been found in groundwater in domestic wells near the

Northern Region Industrial Estates (NRIE). The VOC contaminants found are 1,1-dichloroethylene, trans-1,2-

dichloroethylene, cis-1,2-dichloroethylene, benzene, trichloroethylene, and toluene. The concentrations of 1,1-

dichloroethylene and cis-1,2-dichloroethylene exceeded the regulated groundwater standard.

Page 98: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

6

โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

บรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน

Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwater at Northern

Region Industrial Estates (NRIE) Area, Lamphun province

The purpose of this project was to determine contaminant distribution and to delineate possible

source areas. Integrated studies of geologic settings, hydrogeology, and groundwater chemistry were

conducted. Field investigations found a complex geologic settings. In general, three aquifers were present

down to 80 meters below ground surface at approximately 10, 15-20, and 65-70 meters. Hydraulic

conductivities of each aquifer are 4x10-5 to 5x10-1 m/d, 8x10-5 to 2x10-2 m/d, and 8x10-2 to 22.5 m/d,

respectively. The site’s topography generally slopes east to west to the Kuang River. Groundwater flows also east

to west to the Kuang river.

The groundwater flow and contamination transport models derived from field investigations defines an

east-west oblong contamination plume emanating from a defined point source located within the NRIE. Field

investigation also found VOC contamination in scattered monitoring wells throughout the site. The transport

model shows that there is possibly more than one source for the VOC contamination.

Keyword: contamination, volatile organic compounds, groundwater, Northern Region Industrial Estate

groundwater flow and contaminant transport model.

Page 99: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

บรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน

Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwater at Northern

Region Industrial Estates (NRIE) Area, Lamphun province

1. บทนำ จ าก ร าย ง านกา รศ กษ าก า รปน เป อ นขอ ง

สารประกอบอนทรยระเหยงายในดนและนำใตดนในพนท

นคมอตสาหกรรมภาคเหนอ จงหวดลำพน ในป 2544

ภายใตความรวมมอโครงการ Green Aid Plan (GAP)

โดยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรม

คณภาพส งแวดลอมและการนคมอตสาหกรรมแหง

ประเทศไทยรวมกบกระทรวงการคาและอตสาหกรรม

ประเทศญปน (MITI) ซงทำการตรวจวดสารประกอบ

อนทรยระเหยงายในดนตามความลก และในตวอยางนำ

จากบอสงเกตการณในพนทนคมอตสาหกรรม ซงตรวจพบ

สารประกอบอนทรยระเหยงายชนด Trichloroethylene

(TCE) และ cis-1,2 dichloroethylene (DCE) ในดนใน

ปรมาณทสง และตรวจพบสารชนดเดยวกนในนำใตดน

ในปรมาณทสงเกนคามาตรฐานนำใตดนทคณะกรรมการ

สงแวดลอมแหงชาตไดกำหนดไวหลายเทา (มศกดและ

คณะ 2544) ผลศกษาในครงนนสงผลใหเกดสมมตฐานวา

พนทในนคมอตสาหกรรมภาคเหนออาจเปนแหลงการ

ปนเปอนสารประกอบอนทรยระเหยงายในดนและนำใตดน

แหลงหนงและอาจสงผลตอการแพรกระจายสารปนเปอนน

ไปยงพนทโดยรอบ

ทงนสาร TCE, และ cis-1,2 DCE เปนสาร

อนทรยระเหยทมคณสมบตของความหนาแนนมากกวานำ

(Dense-Non Aqueous Phase Liquid : DNAPL) และ

ละลายนำไดนอย ดงนนเมอมการตรวจพบสารดงกลาวใน

ปรมาณทสงในนำใตดน จงเปนขอบงชวาสารดงกลาวไหล

ลงสชนนำใตดน และอาจกองรวมอยทดานลางของชนนำ

เรยกวา DNAPL pool เนองจากหนกกวานำและเนองจาก

สารเหลานมความสามารถในการละลายไดนอย จงทำใหใช

เวลานานในการทสารเหลานใน DNAPL pool จะละลาย

นำและไหลปนไปกบนำใตดน จงทำใหเกดการปนเปอนเปน

เวลานาน (Kerr, 1992) และสารทงสองชนดเปนสารท

ภาพท 1 ขอบเขตพนทศกษา

Page 100: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

บรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน

Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwater at Northern

Region Industrial Estates (NRIE) Area, Lamphun province

สงผลตอสขภาพ เพราะถกระบวาเปนสารกอมะเรง (Bogen

and Gold, 1997) ดงนนหากการปนเปอนของสารประกอบ

อนทรยระเหยงายในนำใตดนไดแพรกระจายออกนอกพนท

นคมอตสาหกรรมภาคเหนอไปสชมชนโดยรอบ และประชาชน

ในพนทใชนำใตดนในการอปโภคและบรโภคนำทมการปนเปอน

สารเหลานอยางตอเนอง จะสงผลตอสขภาพของประชาชน

โครงการศกษาผลกระทบจากการปนเปอนของ

สารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน บรเวณนคม

อตสาหกรรมภาคเหนอ จงหวดลำพน นจงมวตถประสงค

ในการศกษาเพอประเมนสถานภาพการปนเปอนของ

สารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดนบรเวณพนทรอบ

นคมอตสาหกรรมภาคเหนอ และบงชปจจยทมผลตอการ

แพรกระจายของการปนเปอนในนำใตดน เพอใชเปนขอมล

ในการวางแผนบำบดฟนฟและปองกนการปนเปอนของ

สารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดนบรเวณนคม

อตสาหกรรมภาคเหนอ และพนทโดยรอบตอไป

พนทศกษามขนาด 7x7 ตารางกโลเมตร (ภาพท 1)

มแมนำกวงไหลผานพนทศกษา โดยมพกด UTM ในแนว

ทศเหนอ-ใตจาก 2050000 ถง 2057000 และในแนว

ทศตะวนออก-ตะวนตก จาก 500000 ถง 507000 โดย

นคมอตสาหกรรมภาคเหนอ จ.ลำพน อยทางทศตะวนออก

เฉยงเหนอของพนทศกษา

ลกษณะภมประเทศโดยทวไปของจงหวดลำพน

เปนทราบหบเขาและพนทภเขา โดยตวเมองลำพนมระดบ

ความสงประมาณ 290 เมตร จากระดบนำทะเลปานกลาง

2. วธการศกษา วธการศกษาครอบคลมการจดทำแผนทฐานใน

รายละเอยดโดยแสดงเสนชนความสงของพนทศกษาใน

ระดบเซนตเมตร ศกษาลกษณะทางธรณวทยา ธรณวทยา

โครงสราง ลกษณะทางอทกธรณวทยา สถานการณปนเปอน

ของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน และทศทาง

การไหลของนำใตดนและการแพรกระจายของสารปนเปอน

ในการทำแผนทฐานของพนทศกษาใชขอมลสารสนเทศทาง

ภมศาสตรของกรมโยธาธการและผงเมองและการสำรวจหา

คาระยะและคาระดบในภาคสนามเพอบอกตำแหนงและ

ความสงทแมนยำของจดสงเกตการณ ซงใชเปนขอมล

เบองตนสำหรบการศกษาชนโครงสรางธรณและการศกษา

ทศทางการไหลของนำใตดนซงตองใชระดบนำเทยบกบ

ความสงของระดบนำทะเลปานกลาง

การศกษาลกษณะทางธรณวทยาของชนตะกอน

โดยใชเทคนคทางธรณฟสกส (Geophysics) และการ

ขดเจาะและการหยงหลม (Borehole Logging) ทำให

ทราบถงความตอเนองของชนตะกอนและชนหนอมนำ

โดยความแตกตางของชนตะกอนสามารถบอกไดโดยการ

วดคาความตานทานไฟฟาจำเพาะ (Resistivity) และใช

Geophysical Logging Instrument ชนด Electric

logging ในการสำรวจธรณฟสกสเพอกำหนดตำแหนงและ

ความหนาของชนหนอมนำ สวนการเจาะสำรวจและการ

สรางบอสงเกตการณนอกจากจะชวยใหไดขอมลทนำมาใช

อธบายลกษณะทางกายภาพของชนตะกอนทควบคมการ

ไหลของนำใตดนแลว ยงใชเปนบอสบทดสอบและบอ

สงเกตการณเพอใชทดสอบคณสมบตทางชลศาสตรของ

ชนหนอมนำ และใชในการวดระดบนำของชนนำใตดนใน

การศกษาทศทางการไหลของนำใตดนอกดวย นอกจากนยง

ไดดำเนนการเกบตวอยางนำจากบอดงกลาวเพอวเคราะห

คณสมบตทางเคม ในโครงการนใชการขดเจาะ 3 วธ คอใช

เครองจกร (Rotary Drilling) เครองมอเกบตวอยางดน

อยางตอเนอง (Geoprobe model 54 DT) ดวยเทคนค

Direct push และการขดเจาะชนดนแบบมอหมน (auger)

โดยใชแรงงานคน สำหรบการตรวจวดคาสมประสทธการ

ซมนำ (Hydraulic Conductivity) ใชวธ Slug Test และ

การสบทดสอบ (Pump test) ในการศกษาคณสมบตทาง

เคมของนำใตดนจากบอสงเกตการณจำนวน 59 บอ 2 ครง

ในเดอนมถนายน และธนวาคม 2548 ซงสารอนทรย

ระเหยทวเคราะหในการวจยครงนมจำนวน 12 ชนด ไดแก

Page 101: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

บรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน

Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwater at Northern

Region Industrial Estates (NRIE) Area, Lamphun province

ภาพท 2 Fence Diagram แสดงการวางตวของชนดนระดบตน

cis-1,2-dichloroethylene, tran-1,2-dichloroethylene,

benzene, trichloroethylene, toluene, tetrachlo-

roethylene, xylene, styrene, ethylbenzene, 1,1-

dichloroethylene, 1,1,1-trichloroethane และ 1,1,2-

trichloroethane โดยการวเคราะหไดดดแปลงจากวธ

USEPA Method 502.2 Revision 2 (1995) เกยวกบ

การว เคราะห Volat i le Organic Compounds in

Water by Purge and Trap Capillary Column Gas

Chromatography with Photoionizat ion and

Electrolytic Conductivity Detector in Series (Munch,

1995)

ในการศกษาคร งน ไดจดทำแบบจำลองทาง

คณตศาสตร MODFLOW2000 (Harbaugh et al., 2000)

เพอศกษาทศทางการไหลของนำใตดน และแบบจำลอง

RT3D (Clement, 1997) สำหรบทำนายแนวโนมการแพร

กระจายของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

3. ผลการศกษาและวจารณ ความลาดชนของพนทศกษาลาดเทจากทางดาน

ทศตะวนออกไปทางทศตะวนตกและลาดเทลงสแมนำกวง

จากการศกษาลกษณะทางธรณวทยาของพนทพบวาใน

ระดบความลกไมเกน 80 เมตร สามารถแบงชนหนอมนำได

สามชน โดยชนแรกเปนชนทรายอยทระดบความลกเฉลย

ประมาณ 10 เมตร ชนทสองเปนชนทรายปนกรวดอยท

ระดบความลกเฉลยประมาณ 15-20 เมตร และชนทสาม

เปนชนทรายปนกรวดอยทระดบความลกเฉลยประมาณ

65-70 เมตร ซงชนหนอมนำทงสามชนมความลาดเทจาก

ทศตะวนออกสทศตะวนตก โดยลกษณะโครงสรางการเรยง

ตวของตะกอนของดนและกรวดทรายทคละกนและไม

ตอเนองแผขยายเปนบรเวณกวาง การเรยงตวของชนดน

พบวาชนหนอมนำ ในระดบความลกประมาณ 10 เมตร

และระดบความลกประมาณ 20-30 เมตร มความหนาไม

สมำเสมอ ในบางพนทชนหนอมนำทงสองจะอยตดกน

และในบางพนทกไมพบวามชนกรวด - ทรายหรอชนหน

อมนำนเลย นอกจากนยงพบการวางตวทคอนขางซบซอน

มากขน เชนการวางตวในแนวเอยงและมการลบเลกหายไป

(pinch out) ของชนหนอมนำ (ภาพท 2) แสดงใหเหน

ความซบซอนของของชนหนอมนำในพนทศกษา

คาสมประสทธการซมผาน (Hydraulic Conductivity)

ทไดจากการสำรวจทงโดยวธการสบทดสอบ (Pump test)

และวธ Slug Test พบวาคาสมประสทธการซมผาน

ของชนหนอมนำในบอทความลกประมาณ 10 เมตร

มคาอยระหวาง 4x10-5 ถง 5x10-1 เมตร/วน และคา

สมประสทธการซมผานของชนหนอมนำในบอทมความลก

ประมาณ 15-20 เมตร มคาอยระหวาง 8x10-5 ถง 2x10-2

เมตร/วน และทระดบความลกเฉลยประมาณ 65-70 เมตร

มคาอยระหวาง 0.08 ถง 22.5 เมตร/วน ทงนผลการศกษา

Page 102: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

100

โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

บรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน

Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwater at Northern

Region Industrial Estates (NRIE) Area, Lamphun province

ภาพท 4 Contour Lines ของระดบนำใตดน (กรณใชนำนอย)

คาสมประสทธการซมผานถกนำไปใชเปนขอมลสำหรบการ

จดทำแบบจำลองทางคณตศาสตรการไหลของนำใตดนและ

การแพรกระจายของการปนเปอน

จากผลการศกษาทศทางการไหลของนำใตดนใน

เบองตน โดยตรวจวดระดบนำของบอสงเกตการณทง 59

บอ และสรางเสน equipotential line ซงเปนเสนทลาก

ผานความสงของระดบนำใตดนทเทากนจากบอสงเกตการณ

ทงหมด ซงทศทางการไหลของนำใตดนในพนทศกษาจะตง

ฉากกบเสน equipotential line พบวาทศทางการไหลของ

นำใตดนใน พนทมแนวโนมทจะไหลจากทศตะวนออกไปยง

แมนำกวง ซงสอดคลองกบผลจากแบบจำลองการไหลของ

นำใตดนของชนหนอมนำในพนท ทระดบความลกไมเกน

60 เมตร (ระดบตน) โดยลกษณะโครงสรางของตะกอนท

กำหนดไวในแบบจำลองแสดงไวใน Fence Diagram (ภาพ

ท 2) โดย Aquifer #1 และ #2 แสดงชนหนอมนำท

ระดบความลก 10 เมตร และ 20-30 เมตร ตามลำดบ

ลกษณะการเรยงตวทซบซอนของชนหนอมนำแสดงในแบบ

จำลองมโนทศน (ภาพท 3)

รปแบบการจำลองการไหลของนำใตดนในพนท

ศกษาแบงเปน 2 กรณ คอ กรณทมการใชนำใตดน (ระดบ

ตน) เพยงเลกนอย และกรณทมการใชนำในปรมาณมาก

ทงนกรณทมการใชนำใตดนเลกนอย พบวามเสนชนความ

สง (Contour Lines) ของระดบนำหรอ Head ซงแสดง

เสนทางการไหลของนำใตดน สวนใหญจะไหลเขาไปสแมนำ

กวงซงสอดคลองกบแบบจำลองมโนทศน ทไดคาดการณ

เอาไววานำใตดนทอยในชนดนตะกอนหรอตะพกลำนำ

ระดบตำจะมปฏสมพทธกบแหลงนำผวดน เชน แมนำ

อยางใกลชด ดงแสดงในภาพท 4

การจำลองการไหลของนำใตดน ในกรณทมการใช

นำใตดน (ระดบตน) เพมมากขน โดยบอสบนำจากชนนำ

ลกไมเกน 60 เมตร กระจายตวอยตามทตางๆ ในพนท

ศกษา ไดแก ชมชนและพนทเกษตร ซงผลการจำลองการ

ภาพท 3 แบบจำลองมโนทศนของพนทศกษา

ภาพท 5 Contour Lines ของระดบนำใตดน (กรณใชนำมากขน)

Page 103: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

101

โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

บรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน

Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwater at Northern

Region Industrial Estates (NRIE) Area, Lamphun province

ภาพท 6 ผลการจำลอง so lu te transport เบองตนทเวลา 30 ป (Cross-Section & 3-D)

ไหลของนำใตดน ในกรณทมการสบนำใตดนในระดบลก

ไมเกน 60 เมตร ขนมาใชแสดงในภาพท 5 แสดงให

เหนวาเสนทางการไหลของนำใตดนมการเปลยนแปลง โดย

เสนทางการไหลบางเสนทางจะไหลเขาสบอสบนำ ในขณะ

ทเสนทางการไหลของนำใตดนสวนใหญยงคงไหลไปส

แมนำกวง

ผลการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรย

ระเหยงายในนำใตดน จากบอสงเกตการณทง 59 บอ

พบวาในบอสงเกตการณในพนทรอบนคมอตสาหกรรม

ภาคเหนอมการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงาย

ในนำใตดน ดงน 1,1-dichloroethylene, trans-1,2-

dichloroethylene, cis-1,2-dichloroethylene, benzene,

trichloroethylene, toluene ซงปรมาณการปนเปอนของ

สาร 1,1-dichloroethylene และ cis-1,2-dichloroethylene

มคาสงกวาคาทกำหนดไวในมาตรฐานคณภาพนำใตดน

(1,1-dichloroethylene ตองไมเกน 7 ไมโครกรม/ลตร และ

cis-1,2-dichloroethylene ตองไมเกน 70 ไมโครกรม/ลตร)

สำหรบสารประกอบอนทรยระเหยงายชนดอนทตรวจพบนน

มคาไมเกนคามาตรฐานคณภาพนำใตดนทกำหนดไว

จากการจำลองสาธตการเคลอนทของสสารในนำ

ใตดนโดยแบบจำลองทางคณตศาสตร RT3D โดยกำหนด

ใหแหลงกำเนดของ TCE เปนจดบอสงเกตการณในพนท

นคมอตสาหกรรมภาคเหนอ ทพบสารประกอบอนทรย

ระเหยงายชนด TCE ในนำใตดนในปรมาณ 967

มลลกรม/ลตร ซงสงกวาคาทกำหนดไวในมาตรฐานนำ

ใตดนมาก การจำลองในเบองตนนไดทำการจำลองเปน

ระยะเวลา 30 ป โดยสมมตวาเสนทางการไหลของนำใน

ชวงระยะเวลา 30 ปไมเปลยนแปลงมากนก ซงพบวา TCE

ทละลายนำนนมแนวโนมทจะเคลอนทไปในทศทางเดยวกน

กบเสนทางการไหลของนำใตดน แตอตราการเคลอนท

คอนขางชา (ประมาณ 5-15 เมตรตอป) นอกจากนยง

พบวามการกระจายตวทงในแนวราบและแนวดง โดยจะม

การกระจายตวในแนวราบมากกวาในแนวดง (ภาพท 6)

เมอพจารณาขอบเขตของการแพรกระจายของ

สารประกอบอนทรยระเหยงายจากผลการศกษาแบบจำลอง

สาธตการแพรกระจายของสารในเวลา 30 ป กบตำแหนง

ของบอสงเกตการณทตรวจพบการปนเปอนสารประกอบ

อนทรยระเหยงายพบวา การแพรกระจายของสารปนเปอน

ออกจากพนทของนคมอตสาหกรรมภาคเหนอเปนระยะทาง

นอยกวา 1 กโลเมตร และยงเคลอนทไปไมถงบอสงเกตการณ

หลายๆ บอทอยรอบนคมอตสาหกรรมภาคเหนอทพบการ

ปนเปอนขางตน ดงนนจงบงชไดวาการปนเปอนทตรวจพบ

ในบอสงเกตการณทอยรอบนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ

ไมไดเกดจากแหลงกำเนดเพยงแหลงเดยว แตอาจเปนได

Page 104: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

102

โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

บรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน

Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwater at Northern

Region Industrial Estates (NRIE) Area, Lamphun province

ทงแหลงกำเนดในและนอกพนทนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ

โดยจากขอมลทไดจากประชาชนในพนททราบวามการ

ลกลอบนำถงโลหะจำนวนมากไปทงในพนทเปนปาและภเขา

ในหลายๆ พนท แตไมสามารถระบชนดของสารได ซงใน

พนทศกษายงพบพนทอยางนอย 2 แหงทอาจเปนแหลง

กำเนดของการปนเปอน (พนท ก. เปนทตงของสถาน

ประกอบการรไซเคล (recycle) ซงเปดดำเนนการมานาน

มากกวา 10 ป และพนท ข. เปนพนททไดรบแจงจาก

ประชาชนในพนทวามการลกลอบฝงกลบขยะในพนท

และไมสามารถยนยนเวลาทแนนอนในการลอบฝงกลบได

ดงแสดงในภาพท 7) ซงพนททงสองจดอยใกลกบบอทพบ

การปนเปอนสารประกอบอนทรยระเหยงาย

4. สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ การตรวจพบการปนเปอนของสารประกอบอนทรย

ระเหยงายในนำใตดนในพนทรอบนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ

เปนการบงชวามโอกาสทเกดขนเนองจากการแพรกระจาย

มาจากแหลงในพนทนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ และพบวา

อาจเกดมาจากแหลงกำเนดอนดวย การตรวจพบสาร

benzene และ toluene นน เพราะเปนสารทใชทวไป

ในทางอตสาหกรรมและเปนองคประกอบของนำมน

เชอเพลง (gasol ine) ในกรณทตรวจพบสาร 1,1-

dichloroethylene cis-1,2-dichloroethylene และ

trans-1,2 dichloroethylene ในบอบาดาลอาจเกด

เนองจากกระบวนการ reductive dechlorination ซงจะ

เกดขนในสภาวะไรออกซเจน (anaerobic condition) และ

มสารอาหารทเหมาะสม จลนทรยบางชนดสามารถใช

กระบวนการนเปลยนสาร tetrachloroethylene หรอ

trichloroethylene เปน 1,1-dichloroethylene cis-1,2-

dichloroethylene และ trans-1,2-dichloroethylene

ทงนควรมการศกษาความชดเจนของพนททม

โอกาสเปนแหลงกำเนด เพอการแกปญหาการปนเปอน

ตอไป สำหรบบอสงเกตการณในนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ

ซงเคยตรวจพบการปนเปอนสาร TCE ในปรมาณทสงเกน

มาตรฐานนำใตดนนน ปจจบนบอสงเกตการณดงกลาวได

รบความเสยหายไมสามารถใชเกบตวอยางเพอการวเคราะห

หาปรมาณสารประกอบอนทรยระเหยงายได ผวจยเหนวา

ควรมการขดเจาะบอสงเกตการณในนคมอตสาหกรรม

เพมเตม สำหรบมาตรการตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพ

นำใตดนทงในระดบตนและลก โดยอาจเจาะบอสงเกตการณ

โดยรอบพนทนคมอตสาหกรรม เพอเกบตวอยางนำใตดน

มาวเคราะหอยางนอยปละ 1-2 ครง และควรมการตดตาม

ตรวจสอบอยางตอเนอง นอกจากนควรมมาตรการบำบด

ฟนฟชนนำใตดนดงกลาว ทงนจากการศกษาลกษณะทาง

อทกธรณวทยาและลกษณะการไหลของนำใตดนแสดงให

เหนว าคณสมบต ของช นดนอ มน ำ ในบร เ วณท น คม

อตสาหกรรมภาคเหนอตงอย มผลทำใหนำใตดนไหลชา

และจากแบบจำลองการแพรกระจายของสารปนเปอนจาก

จดทเปน Hot spot จะเหนวาการแพรกระจายไมไดขยาย

ภาพท 7 ตำแหนงของแหลงกำเนดทอาจทำใหเกดการปนเปอนของ สารประกอบอนทรยระเหยงายนอกพนทนคมฯ

Page 105: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

103

โครงการศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยระเหยงายในนำใตดน

บรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอจงหวดลำพน

Volatile Organic Compounds (VOCs) in Groundwater at Northern

Region Industrial Estates (NRIE) Area, Lamphun province

วงกวางมากนก ดงนนในการบำบดฟนฟควรจะบำบดใน

จดทใกลแหลงกำเนดมากทสด เพอเปนการลดการแพร

กระจายการปนเปอน

5. เอกสารอางอง มศกด มลนทวสมย, สหนาถ ชาญณรงค, พรพงษ สนทรเดชะ,

วาลกา เศวตโยธน และจรนนท พนธจกร. 2544.

การปนเปอนของสาร Chlorinated Ethylene ในดน

และนำใตดน และกรณศกษาของประเทศไทย.

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม. กรมสงเสรม

คณภาพสงแวดลอม. กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลย

และสงแวดลอม.

Bogen, K.T. and Gold, L.S. 1997, Trichloroethylene

Cancer Risk: Simplified Calculation of PBPK-

Based MCLs for Cytotoxic End Points,

Regulatory Toxicology and Pharmacology, 25,

26-42.

Clement, T.P., 1997, RT3D-A Modular Computer

Code for Simulating Reactive Multi-Species

Transport in 3-Dimensional Groundwater

Aquifers . Pacif ic Northwest Nat ional

Laboratory, Richland, WA, USA. PNNL-11720.

Harbaugh, A.W., Banta, E.R. , Hi l l , M.C. , and

McDonald, M.G., 2000, MODFLOW-2000, the

U.S. Geological Survey modular ground-water

model: User guide to modularization concepts

and the ground-water flow process. U.S.

Geological Survey Open-File Report 00-92,

121p.

Kerr, R.S., 1992, Estimating Potential for Occurrence

of DNAPL at Superfund Sites, Office of Solid

Waste and Emergency Response, US EPA,

Publication: 9355.4-07FS. 10pp.

Munch, J.W. ,1995, Method 502.2: Volat i le

Organic Compounds in Water by Purge and

Trap Capillary Column Gas Chromatography

with Photoionizat ion and Electrolyt ic

Conductivity Detectors in Series : Revision

2.1, National Exposure Research Laboratory,

Office of Research and Development, U.S.

Environmental Protection Agency, 35pp.

Page 106: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 107: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

105

บทคดยอ การทดสอบประสทธภาพของถงกรองไรอากาศขนาด 5 ลตร เพอเปรยบเทยบตวกลางทใช 3 ชนด คอ เปลอกหอย

แครง แทงไมไผ และลกบอลพลาสตก โดยใชนำเสยสงเคราะหทมนมและนำตาลเปนแหลงอาหาร ทำการปรบเพมอตราภาระ

บรรทกอนทรย จาก 0.8-6.0 กรมตอลตร-วน ทระยะเวลากกพกทางชลศาสตรคงท เทากบ 2.7 วน และเดนระบบอยางตอเนอง

เปนเวลามากกวา 100 วน พบวา ประสทธภาพการบำบดซโอดมากกวารอยละ 90 คายลดของกาซชวภาพ และมเทนยลด อย

ในชวง 0.38–0.57 ลตรตอกรมซโอด และ 0.20-0.29 ลตรมเทนตอกรมซโอด ตามลำดบ รอยละของมเทนเปนองคประกอบใน

กาซชวภาพอยในชวง 40-60

สำหรบการปรบลดคาระยะเวลากกพกทางชลศาสตรลงจาก 61.4 ชวโมง เปน 15.9 ชวโมง โดยใหความเขมขนของ

ซโอดเรมตนท 16,000 มลลกรมตอลตร และมคาอตราภาระบรรทกอนทรย เพมขนจาก 4.05 กรมตอลตร-วน เปน 21.33 กรม

ตอลตร-วน พบวา ถงท 1 ทใชเปลอกหอยแครงเปนตวกลาง จะมประสทธภาพดทสด สามารถรองรบคาอตราภาระบรรทก

อนทรย ไดสงถง 21.04 กรมตอลตร-วน ทระยะเวลากกพกทางชลศาสตร 16.1 ชวโมง บำบดซโอดไดมากกวารอยละ 90 โดยม

การผลตกาซมเทนเฉลยรอยละ 49.1 รองลงมาคอ ถงท 2 ทใชตวกลางเปนแทงไมไผ สามารถรองรบคาอตราภาระบรรทก

อนทรยเฉลยได 13.7 กรมตอลตร-วน ทระยะเวลากกพกทางชลศาสตร 21.5 ชวโมง บำบดซโอดไดมากกวารอยละ 90 โดยม

การผลตกาซมเทนเฉลยรอยละ 49.5 ในขณะทถงท 3 ทใชตวกลางเปนลกบอลพลาสตก สามารถรองรบคาอตราภาระบรรทก

อนทรย ไดเพยง 3.33 กรมตอลตร-วน ทระยะเวลากกพกทางชลศาสตรถง 75 ชวโมง บำบดซโอดไดมากกวารอยละ 90 และ

การทดสอบคาคงททางจลนพลศาสตรของ µmax

และ Ks พบวา คา µ

max ในถงท 1 และ 2 เปน 5 และ 50 ตอวนตามลำดบ

สวนคา Ks ในถง ท 1 และ 2 เปน 20 และ 182 กรมซโอดตอลตร ตามลำดบ

คำสำคญ: ถงกรองไรอากาศ ตวกลางธรรมชาต ซโอด คาคงททางจลนพลศาสตร

Abstract Three 5 L up flow anaerobic filter (AF) reactors, with sea shell, bamboo stick and plastic pall ring

packing, were employed to evaluate the treatment of simulated synthetic wastewater by using milk powder

and sugar as carbon sources under a wide range of hydraulic and organic loadings and operating conditions.

The organic loading rates (OLR) were increased from 0.8 to 6.0 g/l-d at a constant hydraulic retention time

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบ ถงกรองไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต Researchondevelopmentofanaerobicfiltertank

byusingnaturalwastemedia สดา อทธสภรณรตน ไกรสร วงศรลา ชวลา เสยงลำ และมศกด มลนทวสมย Suda Ittisupornrat, Krison Wongsila, Chawala Sienglum and Mesak Milintawisamai

Page 108: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

106

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

(HRT) of 2.7 days and the operation period was more than 100 days. The performance results showed the COD

removal efficiency and methane production to be more than 90 % and 40-60%, respectively.

By measuring the COD concentrations at each sampling port which varied according to hydraulic

retention time, the sea shell reactor was found to have the highest efficiency of COD removal of more than 90%

and average methane gas production as 49.1% with operated the OLR up to 21.04 g/l-d at HRT of 16.1

hours. The bamboo stick reactor could remove more than 90% of COD and average methane gas production of

49.5% with operated the OLR of 13.7 g/l-d at HRT 21.5 hours; while the plastic pall ring reactor could remove

COD more than 90% with the OLR of only 3.33 g/l-d at a long of HRT 75 hours. Calculation of the Monod type

kinetics showed the µmax

of the sea shell and bamboo stick reactors to be 5 and 50 per day, respectively; and

the values Ks of sea shell and bamboo stick reactors were 20 and 182 g COD/ l, respectively.

Keyword: anaerobic filter, natural media, COD, kinetic constant

Page 109: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

10

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

d X = (µ - Kd - Q ) X (1)

dt V

dS = - 1 µ X + Kd X + Q (So – S) (2)

dt Y V เมอ X = มวลของจลนทรย µ = อตราการเจรญเตบโตจำเพาะของจลนทรย So = ความเขมขนของสารเขาระบบ S = ความเขมขนของสารออกจากระบบ Kd = อตราการตายของจลนทรย Q = อตราการไหลของนำเสย K

s = ความเขนขนครงหนงของความเขมขนทอมตว

V = ปรมาตรของถงกรองทนำเสยไหลผาน Y = yield ของจลนทรย

1. บทนำ ปจจบนปรมาณนำเสยจากชมชนเกดขนประมาณ

14 ลานลกบาศกเมตร/วน ซงนำเสยสามารถบำบดโดยผาน

ระบบบำบดแบบรวมศนยทมทงหมด 95 ระบบ ไดเพยงแค

รอยละ 14 ของปรมาณนำเสยทงหมด สวนทเหลอไมม

ระบบการจดการนำเสย ยงคงระบายลงทอระบายนำและ

ไหลลงแหลงนำ จากการทระบบบำบดนำเสยขนาดใหญ

จะใชงบประมาณทคอนขางสง ทงดานการออกแบบการ

กอสรางและการดแลระบบ นอกจากนนในหลายกรณ ยง

พบวา ระบบบำบดนำเสยทไดรบการออกแบบแลว ไมม

ความเหมาะสมกบลกษณะของนำเสย สงผลใหตองเสย

คาใชจายในการบำบด นำเสยสงเกนความจำเปน สวน

หนวยงานทองถนขนาดเลก ซงมงบประมาณอยางจำกด

และขาดแคลนบคลากรทชำนาญในการดแลรกษาระบบ

ทำใหการลงทนจดสรางระบบบำบดขนาดใหญกระทำไดยาก

ดงนน ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม จงได

ใหความสำคญตอปญหาของการบำบดนำเสยดงกลาว

ไดมงเนนทำการศกษาและพฒนาวธการบำบดนำเสย

โดยใชเทคโนโลยอยางงายและตนทนตำ อยางเทคโนโลย

การบำบดนำเสยแบบไรอากาศ เพอเปนทางเลอกในการ

จดการ และแกไขปญหานำเสยชมชน เทคโนโลยการ

บำบดนำเสยแบบไรอากาศ เปนเทคโนโลยทอาศยจลนทรย

ประเภทไมใชออกซเจน (anaerobic bacteria) ในการ

ยอยสลายอนทรยสาร วธการดงกลาวจะใหผลผลตเปน

กาซมเธน และกาซคารบอนไดออกไซด เทคโนโลยแบบไร

อากาศนมขอด คอ นำมาทำเปนระบบบำบดขนาดเลกได

ใชพลงงานในการเดนระบบนอยในการศกษาครงนไดทำการ

ทดสอบประสทธภาพของถงกรองไรอากาศในระดบหอง

ปฏบตการโดยการเปรยบเทยบตวกลางทตองมการ

ลงทนไดแก ลกบอลพลาสตกกบวสดเหลอใชในทองถน

ไดแก เปลอกหอยแครงและเศษไม และทดสอบคาทาง

จลนพลศาสตรของตวกลางตางๆ เพอนำมาใชในการ

ออกแบบระบบทมขนาดใหญตอไป โดยการเพมความ

เขมขนของสารอนทรยในนำเสยสงเคราะห และการเพมคา

ระยะเวลากกพกทางชลศาสตร

การทดสอบคาทางจลนพลศาสตรของระบบ

บำบดนำเสยแบบไรอากาศประเภทถงกรองไรอากาศ ซงม

การไหลของนำเสยในระบบแบบ plug flow reactor

มการศกษาวจยทางดานจลนพลศาสตรของการเจรญเตบ

จลนทรยนอย ดงนนเพอใหงายตอการศกษาวจยจงทำการ

แบงถงกรองไรอากาศออกเปนสวนๆ โดยสมมต ให

แตละสวนของถงกรองทแบงออกมการไหลของนำเสย

แบบ continuous stirring tank reactor ซงมสมการ

จลนพลศาสตรแสดงการสมดลมวลของจลนทรยและ

อนทรยสารในถงดงน (Hu, Thayanithy และ Foster,

2002)

Page 110: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

108

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

จากสมการท 5 และ 6 ทำใหสามารถนำคาความ

เขมขนของอนทรยสารทเขาระบบบำบด (So) ความเขมขน

ของอนทรยสารทออกจากระบบบำบด (S) เวลาทสารอยใน

ระบบ (HRT) และมวลของจลนทรยทเกาะอยบนตวกลาง

ททำการศกษา (X) มาเขยนกราฟเสนตรง จากการทดลอง

จะทำใหหาคา µmax

, Ks, Y และ Kd ของระบบบำบดได

ซงคาดงกลาวจะมประโยชนนำไปใชในการออกแบบระบบ

บำบดถงกรองไรอากาศทมประสทธภาพสงสดเหมาะสม

กบอณหภมของประเทศไทยตอไป นอกจากนนการศกษาน

จะทำใหทราบปจจยทมผลตอการเพมขนหรอลดลงของคา

ดงกลาวอกดวย

2. วธการศกษา 2.1 การจดเตรยมชดถงกรองไรอากาศ ตวถงปฏกรณชวภาพทำจากวสดอะครลกเสนผาน

ศนยกลาง 12 เซนตเมตร และมความสง 70 เซนตเมตร

มชองสำหรบเกบตวอยาง 7 จด ระยะหางชองละ 10

เซนตเมตร ภายในถงปฏกรณชวภาพท 1 , 2 บรรจตวกลาง

ทเปนวสดตามธรรมชาต ไดแก เปลอกหอยแครงและ

แทงไมไผตามลำดบ สวนถงปฏกรณชวภาพท 3 บรรจ

ตวกลางพลาสตกสงเคราะห ซงขอมลรายละเอยดของ

ถงปฏกรณชวภาพ คณลกษณะของตวกลาง สามารถแสดง

ไดดงตาราง ท 1 และภาพท 1 ในการทดลองไดทำใน

สภาวะอณหภมหองปกต โดยใชปมดดจายสารละลาย

(Peristaltic Pump) ในการปอนนำเสยเขาระบบอยางตอ

เนองแบบนำไหลขนดานบน (UP FLOW)

2.2 การปรบสภาพหวเชอจลนทรยและการ เรมเดนระบบ

นำเชอจลนทรยจากระบบบำบดนำเสยทางชวภาพ

ของบรษทชลเจรญ จงหวดชลบร มาทำการปรบสภาพเชอ

จลนทรยใหมความเหมาะสมกบอาหารเลยงเชอ mineral

salt (Owen and Kiddie ,1969) ในหองปฏบตการเปน

เมอเวลาทการเจรญเตบโตของจลนทรยคงตว (steady state) เทอมดานซายมอของสมการท 1 จะเปนศนย

ดงนนสามารถเขยนสมการท 1 ไดเปนสมการท 3 และแทนคาจากสมการของ Monod จะไดสมการท (4)

µ = Kd + Q (3)

V

µmax

* S = Kd + 1 (4)

Ks + S HRT

เมอ

µmax

= อตราการเจรญเตบโตจำเพาะสงสดของจลนทรย

HRT(หรอ θ) = เวลากกเกบของนำเสยในระบบถงกรองไรอากาศ

จากสมการท 4 สามารถเขยนใหมไดดงสมการท 5

S = Ks * [Kd+(1/HRT)] (5)

µmax

– Kd – (1/HRT)

เมอเวลาทอนทรยสารในระบบไมเปลยนแปลงตามเวลา เทอมดานซายมอของสมการท 2 จะเปนศนยดงนน

สามารถเขยนสมการท 2 ไดเปนสมการท 6

X = Y * (So - S) (6)

(1 + Kd * HRT)

Page 111: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

10

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

ภาพท 1 แสดงรายละเอยดรปแบบการเดนระบบ ของถงกรองไร

ตารางท 1 คณลกษณะของตวกลาง

Reactor-1 Reactor-2 Reactor-3

Media material Sea shell Bamboo stick Pall ring

Media size 3-5 cm 6 cm ( = 3 mm) = 4 cm

Total reactor volume(L) 8.5 8.5 8.5

Fixed bed volume(L) 2.80 2.89 1.56

Fluid volume (L) 5.70 5.61 6.94

Void volume (%) 67 66 81.6

Surface area of media in reactor (m2) 0.25 0.19 1.5

Surface area per media volume (m2/m3) 88.5 64.9 982.6

ระยะเวลา 1- 2 เดอน ซงอาหารเลยงเชอทใช จดเปนนำ

เสยสงเคราะห ซงมนมผงและนำตาลทรายเปนแหลง

คารบอน ใชเปนตวแทนของนำเสยในรปของคารโบไฮเดรต

โปรตน และไขมน โดยทำการเพมคาความสกปรกในรป

ซโอดขนจาก 500 – 2,000 มลลกรมตอลตร ในขวดเลยง

เชอขนาด 2.5 ลตร จากนน นำเชอจลนทรยทปรบสภาพ

แลว ปรมาณ 10 % โดยปรมาตร ไปเลยงในถงปฏกรณ

ชวภาพทมตวกลาง 3 ชนด และทำการปอนนำเสยสงเคราะห

อยางตอเนองโดยมคาความสกปรกในรปซโอดเรมตน

ประมาณ 1,000 - 2,000 มลลกรมตอลตร ทระยะเวลา

กกพกทางชลศาสตร (hydraulic retention time: HRT)

ประมาณ 2.7 วน ควบคมสภาวะตางๆ เพอใหระบบม

ความเสถยร

2.3 การทดสอบประสทธภาพการยอยสลาย สารอนทรย โดยการเพมระดบความเขมขนของสารอนทรยท 2,000-16,000 มลลกรมตอลตร

หลงจากทระบบมความเสถยรโดยสงเกตจาก

องคประกอบของกาซมเทนมคาความเขมขนโดยสวนใหญ

มคามากกวารอยละ 60 จงเพมความเขมขนของนำเสย

สงเคราะหทละ 2,000 มลลกรมตอลตร จนถงทระดบความ

เขมขน 16,000 มลลกรมตอลตร ทระยะเวลากกพกทาง

ชลศาสตร ประมาณ 2.7 วน แลวจงหยดเนองจากนมทใช

เกดเปนตะกอนนมเปนจำนวนมากในระบบเมอเดนระบบ

อยางตอเนองทงไวขามคน ดงนน จงใชนำเสยสงเคราะห

ทความเขมขน 16,000 มลลกรมตอลตร และควบคม

สภาวะตางๆ เพอใหระบบมความเสถยรกอนทจะทำ

การทดสอบคาทางจลนพลศาสตรของระบบทตวกลางชนด

ตางๆ ตอไป

2.4 การทดสอบคาทางจลนพลศาสตร เมอเดนระบบทความเขมขนของสารอนทรยใน

รปของซโอดท 16,000 มลลกรมตอลตร จนระบบม

ความเสถยรแลว จงทำการทดสอบคาทางจลนพลศาสตร

Page 112: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

110

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

ตารางท 2 คาเวลากกพกทางชลศาสตร และคาอตราภาระบรรทกอนทรยททำการทดสอบ

ระยะเวลากกพกทางชลศาสตร(ชวโมง)ถงกรองไรอากาศแยกตามชนดของตวกลาง

บอลพลาสตก หอยแครง แทงไมไผ

ครงท1 61.4 (4.05) 60.4 (4.12) 75.0 (3.33)

ครงท2 32.3 (7.98) 31.8 (8.10) 39.3 (6.77)

ครงท3 21.8 (13.51) 21.5 (13.70) -

ครงท4 16.0 (21.04) 15.9 (21.33) -

หมายเหต : ตวเลขในวงเลบเปนคาเฉลยอตราภาระบรรทกอนทรย หนวยเปน กรมตอลตร - วน

โดยทำการปรบลดคาเวลากกพกทางชลศาสตรลง จำนวน

4 ครง และคำนวณคาอตราภาระบรรทกอนทรย ดงแสดง

ในตาราง 2

2.5 เครองมอและวธการวเคราะห วเคราะหปรมาณและองคประกอบของกาซทเกด

ขนดวย gas counter และ gas chromatograph คา

ความเปนกรด-ดาง ซโอด คาสารอนทรยคารบอนทงหมดท

ละลายในนำ คาไบคารบอเนต และคำนวณคาอตราภาระ

บรรทกอนทรย (organic loading rate: OLR) รอยละ

การลดลงของซโอดในระบบ รวมทงยลดของกาซรวม และ

ยลดของกาซมเทน กรดอนทรยระเหยงาย (volatile fatty

acids) ทเกดขนในระบบ และคำนวณคารอยละการลดลง

ของซโอดในระบบ

3. ผลการศกษาและวจารณ 3.1 ผลการทดสอบประสทธภาพ การยอย

สลายสารอนทรย โดยการเพมระดบความเขมขนของสารอนทรยท 2,000 - 16,000 มลลกรมตอลตร

จากการเรมตนเดนระบบของถงกรองไรอากาศได

ประมาณ 1 เดอน ทอตราความเขมขนของสารอนทรยใน

รปของซโอดทปอนเทากบ 1,000 และ 2,000 มลลกรมตอ

ลตร ตามลำดบ ทระยะเวลากกพกทางชลศาสตร 2.7 วน

และระบบมความเสถยรแลว จงไดทำการปรบเพมความ

เขมขนของสารอนทรยในรปของซโอดเปน 4,000, 6,000,

8,000, 10,000, 12,000, 14,000 และ 16,000 มลลกรม

ตอลตรตามลำดบ โดยใชระยะเวลาเดนระบบอยางตอ

เนองมากกวา 100 วน ทระยะเวลากกพกทางชลศาสตร

เทาเดมนน พบวา อตราภาระบรรทกอนทรยไดเพมขน

ตามความเขมขนของซโอดทปรบเพมขนในชวง 0.8-6.0

กรมตอลตร-วน และประสทธภาพการบำบดซโอดใน

ระบบสวนใหญมคามากกวารอยละ 90 ทกความเขมขน

ของซโอดทปรบเพมขนในแตละถงทมตวกลางตางชนดกน

ซงสมพนธกบปรมาณกาซชวภาพทเพมขน แสดงใหเหนวา

เกดการยอยสลายสารอนทรยในระบบเพมตามคาอตรา

ภาระบรรทกอนทรยทเพมขน รวมทงปรมาณกาซมเทน

ทเกดขนในระบบสวนใหญอยในชวงรอยละ 40-60 ยกเวน

ในถงท 5 และ 6 ทปรบคาซโอดเพมขนเปน 16,000

มลลกรมตอลตร รอยละการบำบดซโอดยงคงมากกวา

รอยละ 90 ในชวงสปดาหแรก หลงจากเดนระบบอยาง

ตอเนองตอไป พบวารอยละการบำบดซโอดลดลงมาก

อยางเหนไดชด อตราการเกดกาซชวภาพลดลง โดยเฉพาะ

คามเทนยลดทได แสดงวาเกอบจะไมมการผลตกาซมเทน

ขนในระบบเลย อาจเปนไปไดวา ถงท 5 และ 6 รบอตรา

ภาระบรรทกอนทรยทสงเกนกวาทระบบจะสามารถทำการ

Page 113: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

111

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

ภาพท 2 ปรมาณกาซรวมท เกดขนในระบบ ตามการปรบเพมคา ความเขมขนของซโอด

หมายเหต : ตวลางของ R1, R4 = เปลอกหอยแครง (sea shell) R2, R4 = แทงไมไผ (bamboo stick) และ R3, R6 = ลกบอลพลาสตก (plastic pall ring)

ตารางท 3 รอยละการบำบดซโอด เมอทำการปรบลดระยะเวลากกพกทางชลศาสตรลงในถงท 1, 2 และ 3 ทมตวกลาง เปนเปลอกหอยแครง แทงไมไผ และลกบอลพลาสตก ตามลำดบ

ถงกรองไรอากาศ ระยะเวลากกพกทางชลศาสตร(hr)

อตราภาระบรรทกอนทรย(กรมตอลตร-วน)

รอยละการบำบดซโอด

ถงท1

61.4 4.05 98 32.3 8.26 (7.71) 96 (98) 21.8 12.70 (14.32) 99 (95) 16.0 21.04 93

ถงท2

60.4 4.12 98 31.8 8.37 (7.82) 96 (99) 21.5 12.88 (14.51) 98 (98) 15.9 21.33 62

ถงท375 3.33 96 39.3 6.77 26

หมายเหต : ตวเลขในวงเลบ คอการทดสอบครงท 2

ปรบสภาพใหระบบทำงานเขาสภาวะเสถยรได (ภาพท 2)

3.2 ผลการทดสอบคาทางจลนพลศาสตร

จากการทดสอบ โดยการเพมคาอตราภาระบรรทก

อนทรยจากการปรบลดคาระยะเวลากกพกทางชลศาสตรลง

ทความเขมขนของนำเสยสงเคราะหเทาเดม คอ 16,000

มลลกรมตอลตร ผลการทดสอบพบวา ในถงท 1 ตวกลาง

เปนเปลอกหอยแครง สามารถรบอตราภาระบรรทกอนทรย

ไดสงถง 21.04 กรมตอลตร-วน โดยทประสทธภาพการ

บำบดซโอดยงคงมากกวารอยละ 90 ทระยะเวลากกพกทาง

ชลศาสตร 16.1 ชวโมง สวนถงท 2 ตวกลางเปนแทงไมไผ

ไดทำการเพมอตราภาระบรรทกอนทรย จาก 4.12 เปน

14.51 กรมตอลตร-วน ประสทธภาพการบำบดซโอด

รอยละ 98 ระยะเวลากกพกทางชลศาสตรเพยง 21.5

ชวโมง แตเมอทำการเพมอตราภาระบรรทกอนทรยเปน

21.33 กรมตอลตร-วน ประสทธภาพการบำบดเหลอเพยง

รอยละ 62 ในขณะทถงท 3 ตวกลางเปนลกบอลพลาสตก

สามารถบำบดซโอดไดรอยละ 96 ทอตราภาระบรรทก

อนทรย 3.33 กรมตอลตร-วน แตเมอทำการเพมอตราภาระ

บรรทกอนทรยเปน 6.77 กรมตอลตร-วน ซโอดสามารถ

ทำการบำบดไดเพยงรอยละ 26 เทานน (ภาพท 3 และ

ตารางท 3) แสดงใหเหนวา ถงท 1 ตวกลางทเปนเปลอก

หอยแครง ยงคงมประสทธภาพทำงานไดอยางตอเนอง

อตราการเกดกาซชวภาพยงคงเพมขน แมจะทำการปรบลด

คาระยะเวลากกพกทางชลศาสตรลงเหลอเพยง 16 ชวโมง

เทานน ในขณะทในถงท 2 ตวกลางเปนแทงไมไผ และถง

ท 3 ตวกลางเปนลกบอลพลาสตก ไมสามารถทำการลดคา

Page 114: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

112

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

ความเขมขนของซโอดลงได เหมอนกบในถงท 1 นอกจากน

อตราการเกดกาซชวภาพยงลดลงอยางเหนไดชดเจน

ในถงบำบดแบบไรอากาศทมลกษณะเซลล

จลนทรยทแขวนลอยอยนน ปรมาณจลนทรยในถงสามารถ

ทำการวดจากของแขงแขวนลอยทระเหยงาย (VSS: Volatile

Suspended Solids) ซงสามารถนำมาแทนทในสมการท 6

ในการหา Y และ Kd ได อยางไรกตาม ในถงบำบดทม

ตวกลางใหแบคทเรยยดเกาะนน เปนไปไดยากทจะทดสอบ

หาปรมาณแบคทเรยทเกาะอยบนตวกลางในระยะเวลาท

ตางกน จงอนมานวา Kd มคาเพยงเลกนอย และสามารถ

แทนทสมการท 4 เปนสมการท 7 ไดดงน

θ = K

s * 1 + 1 (7)

µmax

S µmax

เนองจากสมการท 7 ถกประยกตใชจากขอกำหนด

ของถงบำบดแบบกวนตอเนอง (CSTR: Continuous

Stirring Tank Reactor) ซโอดแตละจดทตรวจสอบ ถอวา

มการผสมรวมกนเปนเนอเดยว จะมความแตกตางของ

ความเขมขนซโอดในถง เมอทำการเปลยนคาระยะเวลากก

พกทางชลศาสตร ดงนน เมอนำคาระยะเวลากกพกทาง

ชลศาสตรทเปลยนแปลงไป มาพลอตกบสวนกลบของคา

ซโอด ตามสมมตฐานทกลาวขางตน สามารถแสดงผลไดดง

ภาพท 4 a และ b ซงหมายถง ถงท 1 และ 2 ในตวกลาง

ทเปนเปลอกหอยแครง และแทงไมไผ ตามลำดบ สำหรบขอมล

ในถงท 3 ทใชตวกลางเปนลกบอลพลาสตก ไมสามารถทำ

การพลอตคาระยะเวลากกพกทางชลศาสตรทเปลยนแปลง

ไปได เนองจากระบบเกดการลมเหลว แบคทเรยไมทำการ

ยอยสลายซโอด เมอทำการเพมระยะเวลากกพกทางชลศาสตร

ขน ผลการคำนวณสามารถหาคาจลนพลศาสตรเพอนำไป

ใชในการออกแบบทางวศวกรรมได ดงตารางท 4

ตารางท 4 การประมาณคาจลนพลศาสตรของถงกรองไรอากาศ ถงท 1 และ 2

ถงกรองไรอากาศ µmax(day-1) K

s(gCODL-1)

ถงท1 5 20

ถงท2 50 182

ภาพท 3 แสดงคาความเขมขนของซโอดทละลายในนำในตวอยางนำเขา-ออกของถงท 1, 2 และ 3 เมอทำการ ปรบเปลยนคาอตราภาระบรรทกอนทรย จาก 3.33 - 21.33 กรมตอลตร-วน

Page 115: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

113

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

4. สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ จากการทดสอบประสทธภาพของถงกรองไร

อากาศโดยเปรยบเทยบกบตวกลางทใช 3 ชนด คอ เปลอก

หอยแครง แทงไมไผ และลกบอลพลาสตก โดยทำการปรบ

เพมอตราภาระบรรทกอนทรย จาก 0.8-6.0 กรมตอลตร-

วน ทระยะเวลากกพกทางชลศาสตรคงท เทากบ 2.7 วน

และเดนระบบอยางตอเนองเปนเวลามากกวา 100 วน ผล

ทไดคอ ประสทธภาพการบำบดซโอดมากกวารอยละ 90

อตราการเกดกาซชวภาพเพมขนเรอยๆ รอยละของมเทน

เปนองคประกอบในกาซชวภาพอยในชวง 40-60 ซงจาก

ผลการศกษาของ Michaud และคณะ (2002) ไดอธบาย

ถงการเปลยนแปลงของมเทนยลดในถงปฏกรณชวภาพ

แบบไรอากาศทมตวกลางอยในระบบวา ในชวงเรมแรก

กลมแบคทเรยทสรางกาซมเทน (methanogen) จะผลต

มเทนออกมานอย เนองจากตองการนำแหลงคารบอนทได

ไปใชในการสงเคราะหเซลล ในกระบวนการอะนาบอลซม

มากกวาทจะนำไปใชในกจกรรมการผลตกาซมเทนใน

กระบวนการคะตาบอลซม และเมอระบบมการสรางเซลล

เปนจำนวนมากแลว กลมแบคทเรยทผลตกาซมเทน

จะทำการผลตกาซมเทน ออกมามากกวาทจะนำไปใชใน

กระบวนการสรางเซลล ซงสอดคลองกบผลการทดลองทได

จะสงเกตไดจากการผลตกาซมเทนจะมคาขน-ลง ตาม

สภาวะการปรบเพมคาอตราภาระบรรทกอนทรยขนเรอยๆ

เม อทำการปรบลดคาระยะเวลากกพกทาง

ชลศาสตรลงจาก 61.4 ชวโมง เปน 15.9 ชวโมง โดย

ใหความเขมขนของซโอดเรมตนท 16,000 มลลกรม

ตอลตร เปนผลใหคาอตราภาระบรรทกอนทรยเพมขน

จาก 4.05 กรมตอลตร-วน เปน 21.33 กรมตอลตร-วน

เพอทดสอบประสทธภาพของระบบถงกรองไรอากาศ

ทใชตวกลางแตละชนดในการรองรบคาอตราภาระบรรทก

อนทรย ทเพมขนเรอยๆ ในระยะเวลาทสนลง และทดสอบ

เพอหาคาคงททางจลนพลศาสตรของระบบ สรปไดวา ถงท

1 ทใชเปลอกหอยแครงเปนตวกลาง จะมประสทธภาพ

ดทสดในการใชเปนตวกลางในระบบถงกรองไรอากาศ

สามารถรองรบคาอตราภาระบรรทกอนทรยไดสงถง 21.04

กรมตอลตร-วน ทระยะเวลากกพกทางชลศาสตร 16.1

ชวโมง บำบดซโอดไดมากกวารอยละ 90 รอง ลงมาคอ

ถงท 2 ทใชตวกลางเปนแทงไมไผ สามารถรองรบคาอตรา

ภาระบรรทกอนทรยเฉลยได 13.7 กรมตอลตร-วน ทระยะ

เวลากกพกทางชลศาสตร 21.5 ชวโมง บำบดซโอดได

รอยละ 98 ในขณะทถงท 3 ทใชตวกลางเปนลกบอล

พลาสตกสามารถรองรบคาอตราภาระบรรทกอนทรยไดเพยง

ภาพท 4 คาระหวางระยะเวลากกพกทางชลศาสตรและสวนกลบของคาซโอดในถงท 1(a) และถงท 2(b)

Page 116: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

114

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

3.33 กรมตอลตร-วน ทระยะเวลากกพกทางชลศาสตรถง

75 ชวโมง บำบดซโอดไดรอยละ 96 จากผลการทดลองน

ควรมการศกษาเพมเตมเกยวกบคณสมบตของเปลอกหอย

แครง และแทงไมไผ ทสามารถทำใหระบบถงกรองไร

อากาศมประสทธภาพสงกวาลกบอลพลาสตก ในการบำบด

นำเสยทมคาความเขมขนของสารอนทรยในระดบสง

เมอทำการเปรยบเทยบประสทธภาพการบำบดนำ

เสยของถงกรองไรอากาศ จากผวจยทานอน ทใชตวกลาง

ตางชนดกน สามารถแสดงไดดงตารางท 5 ซงเมอประเมน

ในแงการลงทน ในการพจารณาจากระบบถงกรองไรอากาศ

วามประสทธภาพในการบำบดดหรอไมนน ควรมคารองรบ

อตราภาระบรรทกอนทรยของระบบในอตราทสง และการ

ใชเวลากกพกทางชลศาสตรควรนอยทสด เพอระบบจะได

มขนาดเลก ประหยดการลงทน นอกจากนเพอใหทราบถง

ความหลากหลายของจลนทรยแตละกลมททำงานรวมกน

ในถงควรทจะมการศกษาชนดและกลมของแบคทเรยเดน

ทเกดขนในระบบ โดยใชเทคนค FISH (Fluorescence In

Situ Hybridization) ในการศกษาตอไป

สำหรบคาคงททางจลนพลศาสตรของ µmax

ในถงท 1 และ 2 เปน 5 และ 50 ตอวน ตามลำดบ สวน

คา Ks ในถงท 1 และ 2 เปน 20, และ 182 กรม-ซโอดตอ

ลตรตามลำดบ คา Ks ทไดใกลเคยงกบของ Speech

(1995) ในขณะทคา µmax

ทไดจากผลการทดสอบจะมคา

สงกวาทเสนอไว ซงสามารถใชคาคงททางจลนพลศาสตรน

ไปใชในการออกแบบระบบทางวศวกรรมทมขนาดใหญขน

โดยใชเปลอกหอยแครง และแทงไมไผทหาไดงายในทองถน

เปนตวกลางในระบบถงกรองไรอากาศได

5. เอกสารอางอง Fuchs, W., Binder, H., Mavrias, G., and Braun, R.

(2003). Anaerobic treatment of wastewater

with high organic content using a stirred tank

reactor coupled with a membrane filtration

unit. Water Research, 37: 902-908.

Hu, W. C., Thayanithy, K. and Foster, C. F. (2002).

A kinetic study of anaerobic digestion of

ice-cream wastewater. Process Biochem.

37:965-971.

Ince, O., Ince, B. K., and Donnelly, T. (2000).

Attachment, strength and performance of a

porous media in an up flow anaerobic filter

treating diary wastewater. Water SCi. Technol.

41: 261-270.

ตารางท 5 การเปรยบเทยบประสทธภาพของระบบถงกรองไรอากาศทมการใชตวกลางแตละชนดแตกตางกน ตวกลาง HRT(d) OLR(g/l-d) การบำบดซโอด(%) เอกสารอางอง

Bamboo rings 0.5-5 2-18.5 30-85 Tritt,1992 Clay brick granule 3 22 75 Seth, Goyal, and Handa,1995

Not specified 1.5 5 63-85 Ruiz et al., 1997 Not specified 0.5 21 80 Ince, 2000

Ceramic cross flow membrane

1.2 6-8 97 Fuchs et al., 2003

Plastic rings 1.85 4.7 91 Omil et al., 2003 Sea shell 0.7 21 93 ในการศกษาน

Bamboo stick 1 14 98 ในการศกษานPlastic pall ring 3 3.3 96 ในการศกษาน

Page 117: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

115

โครงการวจยเพอพฒนาระบบบำบดนำเสยแบบถงกรอง

ไรอากาศ โดยใชตวกลางจากวสดเหลอใชธรรมชาต

Research on development of anaerobic filter

tank by using natural waste media

Michaud, S., Bernet, N., Buffiere, P., Roustan, M.,

and Moletta, R. (2002). Methane yield as

a monitoring parameter for the start-up

of anaerobic fixed fi lm reactors. Water

Research, 36: 1385-1391.

Omil, F., Garrido, J. M., Arrojo, B., and Mendez,

R. (2003). Anaerobic filter reactor performance

for the treatment of complex dairy wastewater

at industrial scale. Water Research, 37:

4099-4108.

Owen, J. D. and Kiddie, R. M. (1969). The nitrogen

nutrition of soil and herbage coryneform

bacteria. J. Appl. Bact. 32: 338-347.

Ruiz, I., Veiga, M., de Santiago, P., and Blazquez, R.

(1997) . Treatment of slaughterhouse

wastewater in a UASB reactor and an

anaerobic filter. Bioresouce Technol., 60:

251-258.

Seth, R. , Goyal , S. K. , Handa, B. K. (1995).

Fixed f i lm biomethanat ion of dist i l lery

spentwash using low cost porous media.

Resources, Conservation and Recycling,

14: 79-89.

Tritt, W. P. (1992). The anaerobic treatment of

slaughterhouse wastewater in fixed- bed

reactors. Bioresource Technol., 41: 201-207.

Page 118: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 119: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

งานวจยและพฒนาเทคโนโลยดานของเสย และชวมวล

Page 120: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

• การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ. ในแปลงเพาะปลกจรง (On-farm Testing for Compost Application)

Page 121: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

11

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ. ในแปลงเพาะ ปลกจรง (On-farmTestingforCompostApplication)

ดร. นตยา นกระนาด มลน* ธรรมศกด โรจนวรฬห** ขจรศกด หาญปราบ** รชพร สงขโรทย** สรสน ธรรมธร** ไพโรจน อองคณา** ไพรน ชโลธร*** Dr. Nittaya Nugranad Milne* Thammasak Rojviroon** Khajornsak Hanprab** Ratchaporn Singkarotai** Surasin Thommathorn** Pairoj Ongkana** Pairin Chalothorn***

* ตำแหนงนกวชาการสงแวดลอม 8ว. ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม ** ตำแหนงนกวชาการสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม ** * ตำแหนงเจาพนกงานธรการ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

บทคดยอ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม โดยสวนวจยและพฒนาเทคโนโลยดานของเสยและชวมวล ไดทำการวจยการ

เพมมลคาขยะอนทรย เพอสงเสรมใหมการนำของเสยชมชนทเปนของเสยอนทรยกลบมาใชใหม ผวจยไดคนคดสตรและผลตปย

อนทรยจากเศษวสดอนทรยเหลอใชจากครวเรอน ไดแก อาหาร ผกผลไม เศษเนอสตวและเศษวสดจากการทำสวน ใบไมใบ

หญา กงไม วชพช โดยผสมดวยสดสวนของปรมาณคารบอนและไนโตรเจนทเหมาะสม หมกในสภาวะทมอากาศ และภายใต

ปจจยทางสงแวดลอมทเหมาะสม โดยตรวจวดอตราสวนของ C/N ตงแตวนทเรมหมก จนกระทงยอยสลายสมบรณ ปยอนทรยท

คนคดและผลตขนน ผานการตรวจสอบคณสมบตตามมาตรฐานปยอนทรย และเมอนำปยอนทรยสตรของศนยวจยและฝกอบรม

ดานสงแวดลอม ไปทดสอบใชปลกกบผกสวนครว 7 ชนด คอ กะเพราแดง หอมแบง มะเขอเปราะ ผกบงจน โหระพา สลด

ใบแดง และพรกขหนตามหลกทฤษฎการทดสอบในแปลงเพาะปลกจรง (On-farm Testing) ในพนทศนยการเรยนรกสกรรม

ไรสารพษ อ.วงนำเขยว จ.นครราชสมา และในพนทศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม พบวาพชดงกลาวเจรญและ

ใหปรมาณผลผลตดกวาในแปลงทไมใชปย อยางมนยสำคญ โดยกะเพราแดง หอมแบง มะเขอเปราะ ผกบงจน โหระพา

สลดใบแดง และพรกขหน ใหผลผลตรวมมากกวาแปลงควบคมรอยละ 12.7, 11.5, 35.0, 37.7, 31.3, 29.9 และ 39.1 ตามลำดบ

คำสำคญ: ปยอนทรย วสดอนทรย การทดสอบใชปยอนทรยในแปลงเพาะปลกจรง เกษตรอนทรย วกฤตโลกรอน

Abstract Various compost formulas have been researched using available organic materials left over as

agricultural residues, branches, grass, weed from gardening, and vegetables, fish bones and fruits wastes from

the market. The materials were composted in the compost bin under aerobic process. The ratios of carbon and

nitrogen sources (C/N ratio) were measured throughout the composting process until the composts were

matured. The process temperature, humidity and pH were monitored throughout the process. The mature

composts were analysed according to the Thailand Compost Standards notified by the Department of Technical

Agriculture. On-farm testing (OFT) for 5 compost formulas with 7 kinds of vegetables,i.e., holy basil, spring

onion, cockroach berry, water convolvulus, sweet basil, red salad bowl, and bird–eye chili were carried out in

the Wang Nam Kiew Educational Centre for Hazardous Chemical-Free Agriculture, Nakorn Rachasima Province

Page 122: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

120

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

and Environmental Research and Training Centre. The results of the OFT has shown that the vegetables grown

in the plots which ERTC composts were applied have faster growth rate, and give more yields than the control

plots significantly. The holy basil, spring onion, cockroach berry, water convolvulus, sweet basil, red salad bowl,

and bird–eye chili in the plots which have been composted have total yields of 12.7, 11.5, 35.0, 37.7, 31.3, 29.9

and 39.1% more than the control ones.

Key Words: Compost, organic materials, On-farm testing (OFT), organic farming, global warming

Page 123: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

121

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

1. บทนำ 1.1 ปยอนทรย ทางเลอกการจดการปญหาขยะ ขยะตกคาง การเผาขยะในทโลง การปนเปอน

สงแวดลอม และผลกระทบตอทศนยภาพ คอปญหาสำคญ

ดานการจดการขยะชมชนและมลพษจากของเสยชมชน

ของประเทศ ทตองเรงดำเนนการแกไขโดยดวน การคด

แยกขยะ การนำกลบมาใชใหม การใชซำ การแปรรป

ของเสยเปนแหลงพลงงาน และการนำขยะอนทรยท

ยอยสลายได ทมอยมากถงรอยละ 64 ของปรมาณขยะ

ชมชนทงประเทศ มาทำปยอนทรยหรอปยหมก เปนทาง

เลอกทมศกยภาพ ซงนอกจากจะชวยแกไขปญหามลพษ

จากขยะชมชน รกษาสงแวดลอม และยกระดบคณภาพ

ชวตทดขนของประชาชนแลว การใชปยอนทรยแทนปย

เคม ยงชวยปรบปรงและฟนฟสภาพดนใหมธาตอาหารและ

อนทรยวตถทจำเปนและเหมาะสมแกการเจรญเตบโตของ

พช อกทงเปนการประหยดรายจายของประชาชนและ

เกษตรกรผนำไปใช เนองจากสามารถผลตปยอนทรยใช

เองได โดยใชของเสยและชวมวลทเหลอจากการเกษตรหรอ

ขยะอนทรยจากครวเรอน

นอกจากน ในขณะทโลกประสบกบปญหาโลกรอน

การนำขยะมาหมกเปนปยอนทรย มบทบาทสำคญยงตอการ

บรรเทาปญหาน เนองจากเปนการลดปรมาณขยะทตองนำ

ไปกำจดดวยการฝงกลบ (Landfill) ทใชกระบวนการยอย

สลายทไรอากาศ (Anaerobic Process) และลดปรมาณ

กาซมเทนทถกปลอยสชนบรรยากาศ

1.2 โครงการพฒนาและสงเสรมการใชประโยชน ของเสยชวมวล

การทำปยอนทรยอยางแพรหลายในปจจบน

สวนใหญยงไมถกตองตามหลกวชาการ ทำใหประชาชน

และเกษตรกร นำปยอนทรยไปใชแลวไมไดผลดเทาทควร

เนองจากปยอนทรยทผลตได อาจมธาตอาหารนอย เมอ

เปรยบเทยบกบมาตรฐานปยอนทรย พ.ศ. 2548 ทกำหนด

โดยกรมวชาการเกษตร อกทงปยทใช อาจไมเหมาะสมกบ

ชนดและระยะการเจรญของพช ประกอบกบดวยประโยชน

ของปยอนทรย และภารกจในการจดการขยะมลฝอย

ดงกลาวขางตน ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม โดยสวนวจยและพฒนา

เทคโนโลยดานของเสยและชวมวล จงดำเนนโครงการ

พฒนาและสงเสรมการใชประโยชนของเสยชวมวล

อยางตอเนอง ระหวางป พ.ศ. 2548 ถง 2552

โครงการดงกลาว ครอบคลมการวจยคนคดสตร

ปยอนทรยและทดลองนำไปใชในแปลงปลกพชทดสอบจรง

ตามหลกการทฤษฎ On-farm Testing (OFT) และเพอ

เปนการเผยแพรแนะนำวธการผลตป ยอนทรยสตร

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมใหมการนำไปใช

อยางแพรหลาย จงมการพฒนาและสงเสรมการทำปย

อนทรยดวยกระบวนการทสะดวก รวดเรว ราคาถก จนได

สตรสวนผสมของปยอนทรยทเหมาะสมกบชนดของพช

ผลตภณฑทไดมความปลอดภยตอผใชและผบรโภครวมทง

เปนมตรตอสงแวดลอม

โครงการวจยน สอดคลองและอยภายใตวาระ

แหงชาตเศรษฐกจพอเพยง ซงคณะรฐมนตรใหความเหนชอบ

เมอวนท 31 พฤษภาคม 2548 และแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 10 ซงมวาระ 5 ป (พ.ศ.2550-

2554) ประกาศ ณ วนท 19 ตลาคม 2549

แผนการดำเนนงานในแตละป สรปไดดงน

ป พ.ศ. 2548-2549 คนคดสตรและผลต

ปยอนทรย ทมองคประกอบจำพวกเศษวสดอนทรยเหลอใช

ประเภทอาหารจากครวเรอน ไดแก ผกผลไม และเศษ

เนอสตว เปนตน และเศษวสดจากการทำสวน ไดแก ใบไม

ใบหญา กงไม วชพช โดยมสดสวนองคประกอบทเหมาะสม

ของคารบอน และไนโตรเจน กระบวนการหมกปยเปนการ

หมกในสภาวะทมอากาศ (Aerobic digestion) และ

มการควบคมองคประกอบทางสงแวดลอมใหเหมาะสม

ไดแก ความชน อณหภมในคอกหมก การถายเทอากาศ

ขนาดและชนดของเศษอนทรยวตถท ใชหมก ปยหมก

Page 124: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

122

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ดงกลาว มคณภาพไดตามประกาศมาตรฐานปยอนทรย

กรมวชาการเกษตร พ.ศ. 2548

ป พ.ศ. 2550 ทดสอบประสทธภาพของปย

อนทรยสตรทคนคดได ในพนท เพาะปลกจรงตาม

หลกทฤษฎ OFT โดยปลกพชผกสวนครว 7 ชนด

คอ กะเพราแดง หอมแบง มะเขอเปราะ ผกบงจน โหระพา

สลดใบแดง และพรกขหน การทดสอบนเนนการศกษา

ประสทธภาพ การเพมคณภาพและปรมาณผลผลต

ปพ.ศ.2551 ดำเนนการตอเนองจากป พ.ศ. 2550

พรอมกนนน ดำเนนการรณรงค สงเสรม ประชาสมพนธ

เผยแพรผลงานวจยสกลมเปาหมายภาคเกษตรกร ผคา

และผบรโภค

ป พ.ศ. 2552 เนนงานดานการรณรงค สงเสรม

ประชาสมพนธ เผยแพรผลงานวจยสกลมเปาหมาย

นกวชาการ ภาคการศกษา เกษตรกร ผบรโภค และ

ผประกอบการภาคเอกชน

2. วธการศกษาการทดสอบประสทธภาพของปยอนทรย ตามหลกทฤษฏ On-farm testing (OFT)

งานวจยทดำเนนการในชวงป พ.ศ. 2549 และ

2550 เปนการนำปยอนทรยสตรทคนคดขน มาทดสอบใช

ในแปลงเพาะปลกจรง หรอ On-farm Testing (OFT)

หรอ On-farm Trial ซงไมใชการวจยหรอการทดลองบน

แปลงทมพนทเลกๆ ทเปนสวนหนงของพนทเพาะปลกจรง

และไมใชการทำแปลงยกรองหรอยกแปลง เพอสงเกต

สงทตองการเปรยบเทยบวามความแตกตางกนอยางไร

แตเปนการทดลองในพนทเพาะปลกจรง โดยใชหลกการ

ทางวทยาศาสตร (Scientific Validation) กลาวคอ

มการทดสอบถกผดบนแปลงเพาะปลก มการวจยเชง

วทยาศาสตร ผปลกปฏบตงานและจดการเอง โดยใช

เครองมออปกรณในระดบแปลงเพาะปลกจรง แปลง

เพาะปลกไดรบการออกแบบอยางเหมาะสม รวมถงสามารถ

แยกความแตกตางของความแปรผนตามธรรมชาต และ

ลดผลกระทบตางๆ ซงเกดจากสงแวดลอมในพนทททำ

การศกษาได

2.1 การเลอกพนทในการดำเนนโครงการ

มหลกเกณฑการคดเลอกพนทสำหรบดำเนนการ

OFT ดงน

1) เปนพนททอยหางจากโรงงานอตสาหกรรม

หางจากแปลงเพาะปลกทใชสารเคม มแหลงนำสะอาด ไมม

สารพษเจอปน

2) ศกษาประวตพนทในประเดนตางๆ เชน พช

ทเคยปลก ปยเคมและหรอสารเคมท เคยใช ยอนหลง

อยางนอย 5 ป และเกบตวอยางดนและนำ เพอวเคราะห

คณสมบต

3) พ จ ารณาล กษณะดน ในพ นท และพ ชท

เพาะปลกอยเดม เพอเลอกปลกพชใหเหมาะสมกบชนด

ของดน รวมทงคำนงถงระยะเวลาการเจรญเตบโตของพช

ททำการวจย

2.2 การออกแบบแปลงในรปแบบ OFT

แปลงท ใชปลก ประกอบดวยแปลง (plot)

ท เปนชดควบคม (Control, C) และแปลงทเปนชดท

ทำการทดสอบปย (Treatment, T) โดยจดวางแปลง

แบบสม และเพอลดความเอนเอยง (Bias) ในการเลอก

พนททำแปลงทดสอบ อนเกดจากปจจยทเกยวของตางๆ

เชน ชนและชนดของดน ปรมาณอนทรยวตถ ความชน

และลกษณะเฉพาะของภมประเทศททำการวจย เปนตน

จงวางแปลงแบบ Randomised Complete Block

Design (RCBD) กลาวคอ วางแปลงทเปนแปลง C

กบแปลง T เปนคกน (2 แปลงเปนหนงค (Blocks, B)

แตละควางแปลง C และ T แบบสม (ภาพท 1)) นอกจากน

การทดสอบยงทำซำ 6 ซำ เพอเปนการกำจดและ/หรอ

ลดขอแตกตางทมผลตอการวจยในพนททดสอบ เชน

ความแตกตางของแปลงทดสอบ ปรมาณวชพชในแปลง

ทดสอบ และขอผดพลาดตางๆ ในระหวางการทดสอบ

(Experimental error)

Page 125: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

123

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ภาพท 1 การออกแบบแปลงทดสอบโดยใชการสมแบบ Randomised Complete Block Design (RCBD) และทำ 6 ซำ

โดย T หมายถงแปลง (plot) ทใชปยอนทรยสตร ศวฝ. และ C หมายถง ชดควบคม ไมใสปย

2.3 การเลอกพชทปลก เนองจากเกษตรอนทรยเปนการทำการเกษตรแบบ

พงพาธรรมชาต จงเลอกปลกพชตามฤดกาล พชทใชทดสอบ

เปนพชอายสน ซงสามารถเกบผลผลตไดในระยะเวลา

ทำแปลง OFT

45-90 วน และสามารถตรวจวด

และเกบผลผลตไดงาย

2.4 การทำปยอนทรย สตรศนยวจยและฝกอบรม ดานสงแวดลอม

สวนวจยและพฒนา

เทคโนโลยดานของเสยและ

ชวมวล คนคดสตรและผลต

ป ย อ นทร ย ต ามหล กทฤษฎ

อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจน

ท เ ห ม า ะ ส ม ค อ ค ว บ ค ม ใ ห

อตราสวนของวสดอนทรยท

เปนแหลงคารบอน (C) หรอ

ทเรยกวาพวกสนำตาล (Browns)

ซ ง เ ป นแหล งพล ง ง านของ

จลนทรยกบแหลงไนโตรเจน (N)

หรอพวกส เขยว (Greens)

ซงเปนแหลงโปรตนสำหรบสรางเซลลและเจรญเตบโต

ขณะเรมตนหมกจะควบคมใหอตราสวนคารบอนตอ

ไนโตรเจน (C:N ratio) อยทประมาณ 30:1 โดยใชสตร

การคำนวณดงน

Page 126: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

124

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

วสดอนทรยทเปนแหลงคารบอนหรอ

พวกสนำตาล มกเปนวสดแหง เชน แกลบ

ขเลอย ฟางขาว หญาแหง ใบไมแหง สำหรบ

แหลงไนโตรเจนหรอพวกสเขยว ไดแก หญาสด

ใบไมสด กากถวเหลอง กากเมลดกาแฟ ผกสด

ผลไมสด มลสตว นำวสดดงกลาว เทลงในคอก

ไมเปนชนๆ สลบกนระหวางพวกสนำตาลกบ

พวกสเขยว แลวโกยออกมาคลกเคลาใหเขากน

และเทกลบเขาคอก หมกในสภาวะทมอากาศ

(Aerobic digest ion) และมการควบคม

องคประกอบทางสงแวดลอมใหเหมาะสม ไดแก

ออกซเจน อณหภม ความชน ชนดและขนาด

ของวสดทใชหมก องคประกอบของสารอนทรย

และกลไกการยอยสลายสารอนทรยของจลนทรย

มการกลบปยอาทตยละคร ง ปยยอยสลาย

สมบรณในเวลาประมาณ 3-4 อาทตย จากนน

บรรจปยในถง เกบไวใช

คณสมบตของปยอนทรยสตร ศวฝ.

มดงน

1) มสดสวนของธาตอาหารหลก

(Primary Macronutrients) N:P:K ประมาณ

2:1:1 ซงมากกวา เกณฑมาตรฐานทกำหนดไว

โดยให

R = C/Nratioofcompostmixture

Qn = massofmaterialn(“asis”,or

“wetweight”)

R = Q

1 (C

1 x (100 - M

1) + Q

2(C

2 x (100 - M

2) + Q

3(C

3 x (100 - M

3) + ...

Q1 (N

1 x (100 - M

1) + Q

2(N

2 x (100 - M

2) + Q

3(N

3 x (100 - M

3) + ...

Cn = carbon(%)ofmaterialn

Nn = nitrogen(%)ofmaterialn

Mn = moisturecontent(%)of

materialn

เตรยมวสดหมกปย

Page 127: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

125

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ภาพท 2 การใสวสดในคอกหมกปย ใสสลบกนระหวางพวกสเขยวและสนำตาล

อปกรณการหมกปย

ในประกาศมาตรฐานปยอนทรยกรมวชาการเกษตร

พ.ศ. 2548 และคา N P K ในปยอนทรยตางกบ

ในปยเคมเปนอยางมาก เนองจากธาต N P K ในปย

เคมอยในรปอนนทรยสาร ซงละลายนำงาย เมอนำไป

ใชจะถกชะลางไดงาย พชดดไปใชไมทน จงตองใสให

พชในปรมาณมากและบอยครง แตในปยอนทรยธาต

อาหารจะอยในรปอนทรยสารทมการปลดปลอย

ออกมาอยางชาๆ (Slow release) เนองจากปย

อนทรยสตร ศวฝ. ผานการยอยสลายอยางสมบรณ

อยในรปของอนทรยสารและมคณสมบตปลดปลอย

ธาตอาหารอยางชาๆ ธาตอาหารจงไมสญเสยไป

เนองจากการชะลางของนำไดงาย แตจะคงอยในดน

เปนเวลานานใหพชไดดดไปใช ผลทตามมา คอไม

จำเปนตองใสปยอนทรย สตร ศวฝ. ใหพชในปรมาณ

มากและบอยครงเหมอนปยเคม

Page 128: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

126

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

2) ปยอนทรย สตร ศวฝ. มไดมเฉพาะธาตอาหาร

หลก (Primary Macronutrients, N P K) เทานน แตยงม

ธาตอาหารรอง (Secondary Macronutrients) คอ

แคลเซยม แมกนเซยม ซลเฟอร และธาตอาหารเสรม

(Micronutrients) คอ โบรอน เหลกคลอไรด แมงกานส

สงกะส ทองแดง และโมลบดนม ทพชตองการอยอยาง

ครบถวน ซงโดยธรรมชาตพชตองการธาตอาหารทงสน

16 ชนด (อก 3 ธาต คอ C, H และ O ซงไดจาก

อากาศ และนำ) ในปรมาณทแตกตางกนขนอยกบชนดพช

ชวงอายพช ชนดและสภาพดน ภมอากาศ อณหภม

ความชน และปจจยอนๆ อกมาก

3) ปยอนทรย สตร ศวฝ. มการยอยสลาย

อยางสมบรณกอนบรรจถง เมอนำไปใชจงไมมการแยง

ไนโตรเจนในดนจากพชโดยจลนทรยในดน (ตางจาก

ปยอนทรยหลายยหอทวางขายทวไป ซงมกจะหมกไมไดท

แลวนำไปบรรจถงขาย เมอนำไปใช ปยดงกลาวมปรมาณ

อนทรยคารบอนทยงไมยอยสลายสงมาก จลนทรยในดน

ตองการไนโตรเจนสงในการเจรญเตบโตและแบงเซลล

เพอใชอนทรยคารบอนทมอยมากมายนน ทำใหเกดการ

แยงธาตไนโตรเจนในดนกบพช สงผลใหพชขาดไนโตรเจน

นอกจากน ปยอนทรยทยอยสลายยงไมสมบรณจะมสารพษ

ทเรยกวา phytotoxin เชน กาซแอมโมเนย ซงเปนพษ

กบพช ทำใหเมลดพนธ ไมงอก หรองอกแลวไมเจรญ

และตายในทสด สงผลใหเกดอคตตอปยอนทรยวาใชแลว

ไมไดผล)

4) มจลนทรยจำพวกแบคทเรย ยสตและรา

ทมประโยชน ชวยปรบปรงดน ยอยสลายอนทรยสาร

ในดนทำใหดนมฮวมสสง มความโปรงพรน รวนซย และ

อมนำไดด นอกจากจะชวยเพมฮวมสแลวจลนทรยเหลาน

ชวยการละลายของแรธาตในอนภาคหนในดนใหกลายเปน

อาหารพช

2.5 การวเคราะหผลการทดสอบ รวบรวมขอมลและวเคราะหหาความแตกตาง

ดวยหลกการทางสถต วธการหา Least Significant

Difference (LSD) วธการนเปนการหาคาความแตกตาง

ท ใชกนอยางแพรหลายเพ อการเปรยบเทยบในทาง

เกษตรกรรม โดยใชสำหรบเปรยบเทยบคาเฉลยของขอมล

ทมนอยกวา 10 ค ผลวเคราะหน สามารถกำจดผลกระทบ

จากปจจยภายนอกทมการเปลยนแปลงในพนทททำการ

วจยได

การวเคราะหขอมล ดำเนนการสรปไดดงน

1) ดำเนนการโดยใสขอมลลงใน Analysis

worksheet

2) คำนวณคา Variance จากสตร

variance = D2tot /(r-1)

3) คำนวณคา variance of the means จาก

สตร varianceofthemeans=variance/r

4) คำนวณคา Standard error ทงน standard

error = square root of the variance of the

means

5) คำนวณคา Least Significant Difference

(LSD) ณ คา t-values ทระดบความเชอมน รอยละ

ปยทหมกได

Page 129: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

12

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ตารางท 1 สตรปยอนทรย

สตร องคประกอบ ปรมาณ(กโลกรม) หมายเหต

A1

ใบประด 112 หน/สบเปนชนเลกๆ ขนาดประมาณ 1-2 ซม.

หญา 112

กลวยนำวา 80

มลวว 96

รวม 400

A2

ขเลอย 150 หน/สบเปนชนเลกๆ ขนาดประมาณ 1-2 ซม.

เศษปลา 84

เศษผก 84

ฟาง 82

รวม 400

A3

ขเลอย 150 หน/สบเปนชนเลกๆ ขนาดประมาณ 1-2 ซม.

เศษปลา 84

เศษฝกขาวโพด 84

ฟาง 82

รวม 400

A4

ขเลอย 150 หน/สบเปนชนเลกๆ ขนาดประมาณ 1-2 ซม.

เศษปลา 84

หวไชเทา 84

ฟาง 82

รวม 400

A5

ขเลอย 150 หน/สบเปนชนเลกๆ ขนาดประมาณ 1-2 ซม.

* เศษผลไมรวมประกอบดวย สบปะรดคดทง,

กลวยคดทง และแตงโมคดทง ในปรมาณ

อยางละ 28 กก.

เศษปลา 82

หวไชเทา 84

เศษผลไมรวม* 84

รวม 400

95 และ 90 โดย standarderrorxt-value=LSD

6) หาคาความแตกตางอยางมนยสำคญ โดย

เปรยบเทยบคา LSD กบคา Cavg

ถา Cavg

นอยกวา LSD

แสดงวาทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน ไมมความ

แตกตางอยางมนยสำคญ ถา Cavg

มากกวา LSD แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน มความแตกตางกน

อยางมนยสำคญ

3. ผลการศกษาและวจารณ 3.1 อตราสวนวตถดบในปยอนทรย ปยทคนคดและผลตขน และนำมาใชในแปลง

ทดสอบของการวจยครงน ม 5 สตร ปยอนทรยศนย

วจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมสตรท 1 (A1), 2 (A2),

3 (A3), 4 (A4) และ 5 (A5) มองคประกอบของวตถดบท

ใชหมกปย ดงแสดงในตารางท 1

Page 130: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

12

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

3.3 ผลการตรวจวเคราะหคณสมบตของ ปยอนทรยทผลตคนคดขน

ผลการตรวจวเคราะหคณสมบตของปยทผลต

คนคด ประกอบดวยคา % อนทรยวตถ อตราสวน C/N,

%N, %P2O

5, %K

2O และ % การยอยสลายสมบรณ

แสดงไวในตารางท 2 ซงสรปไดวา ปยอนทรยสตร ศวฝ.

มคณสมบตโดดเดน ม เปอร เซนตอนทรยวตถสงกวา

มาตรฐานทกำหนดไว นนคอเมอนำไปใชกจะชวยเพม

ฮวมสในดนมการยอยสลายทสมบรณด ซงยนยนไดจาก

ภาพท 3 แผนภมแสดงคา C/N และ อณหภมของปยอนทรยสตรตางๆ ทใชในแปลงทดสอบจรง OFT

ตารางท 2 คณสมบตของปยอนทรย

สตรปย %อนทรยวตถ อตราสวนC/N %N %P2O5

%K2O %การยอยสลายสมบรณ

A1 30.2 12.5:1 3.19 0.92 1.92 100

A2 53.9 10.4:1 2.14 0.67 0.84 81.8

A3 49.6 10.7:1 2.12 1.23 0.50 93.4

A4 53.6 12.6:1 2.61 1.10 0.93 88.4

A5 52.7 16.2:1 2.34 0.95 1.12 92.7

มาตรฐาน 30 ≤20:1 ≥1 ≥0.5 ≥0.5 ≥80

3.2 ผลการตรวจวดอณหภม pH และอตราสวน C/N

ตลอดระยะเวลาการหมกปย บนทกคาอณหภม

ของปยในคอกหมก และคา C/N ของปย ทใชในแปลง

ทดสอบจรง (On-farm Testing) ผลดงแสดงในภาพท 3

จะเหนวา ระยะเรมตนประมาณ 10 วนแรก อณหภม

ในกองปยหมกจะเพมสงขนเรอยๆ เมอหมกไดประมาณ

2 อาทตย อณหภมจะเรมลดลง และกระบวนการหมกจะ

สมบรณในเวลาประมาณ 1 เดอน

Page 131: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

12

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

คาอตราสวน C/N (ดกวามาตรฐานมาก และใกลเคยงกบ

10:1) และมเปอรเซนตการยอยสลายสมบรณมากกวา 80%

3.4 ผลการทดสอบประสทธภาพของการใชปยกบพช

เตรยมแปลงเพาะปลกพชทดสอบโดยไถตดนแลว

พกดนไว 2 อาทตย จากนนทำการยกรองพรวนดนและใส

ปยกอนการปลก (Pre-treatment) 10 กโลกรม/แปลง

และคลมฟาง ในระหวางการปลก ถอนวชพชทก 2 วน

รดนำวนละ 2 ครง เชา-เยน บนทกขอมลสภาพอากาศ

ทกวน และขอมลการเจรญทก 2 วน ในชวงเดอนแรก และ

ตารางท 4 คำนวณหาคาความแตกตางของนำหนกรวมของกะเพราแดงดวยวธ Least Significant Difference (LSD) Completed sum of squares calculations: Total weight in each plot,g

Blocks

Conditions Difference(C) Deviation(D) Deviationsquared(D2)

Treatment Control

A B C=(A-B) D=C-Cavg

D2=DxD

I 3890 3275 615 163 26406

II 4125 3975 150 -303 91506

III 4100 3320 780 328 107256

IV 3895 3630 265 -188 35156

Totals 16010 14200 1810 D2tot=260325

Averages Aavg=4002.5 B

avg=3550.0 C

avg=452.5

ทก 7 วน หลงปลกประมาณ 1 เดอน

3.4.1 การเจรญและปรมาณผลผลต

1) กะเพราแดง(Holybasil)

ปลกกะเพราแดงใชวธการเพาะเมลด เมอ

อายได 2 เดอน ยายตนกลาลงปลกในแปลงทดสอบ

โดยแตละแปลงจะปลกกะเพราแดง 2 แถวๆ ละ 10 ตน

รวมทงหมด 20 ตนตอแปลง ใสปย ศวฝ.สตรท 1 (A1)

ครงท 1 (Pre-treatment) โดยใสรองกนหลมจำนวน

10 กโลกรม/แปลง และหลงจากลงแปลงทดสอบได 14, 24

และ 34 วน ใสปย (Post-treatment) ครงท 2, 3 และ

4 จำนวน 7 กโลกรม/แปลง/ครง ตามลำดบ บนทกขอมล

การเจรญ โดยการวดความสง, ความกวางกอทกๆ 7 วน

เกบผลผลตและบนทกนำหนกโดยตดยอดกะเพราแดง

เหนอโคนตนประมาณ 10 ซม. ทงหมด 3 ครงเมออาย

ได 8, 25 และ 36 วนตามลำดบ รวมระยะเวลาการวจย 36 วน

ผลการคำนวณหาคา variance, variance of the

means, standard error และคา LSD แสดงไวในตารางท

4 และ 5 ตามลำดบ

ตารางท 3 ชนดพชทใชในการทดสอบปยอนทรย สตรปยอนทรย ชนดพช

สตรท 1 (A1) กะเพราแดง

สตรท 2 (A2) หอมแบง, มะเขอเปราะ

สตรท 3 (A3) ผกบงจน, โหระพา

สตรท 4 (A4) สลดใบแดง

สตรท 5 (A5) พรกขหน

Page 132: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

130

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ตารางท 6 คำนวณหาคาความแตกตางนำหนกรวมของหอมแบงดวยวธ Least Significant Difference (LSD) Completed sum of squares calculations: Total weight in each plot, g

Blocks

Conditions Difference(C) Deviation(D) Deviationsquared(D2)

Treatment Control

A B C=(A-B) D=C-Cavg

D2=DxD

I 942 810 132 25.20 635.04

II 967 872 95 -11.80 139.24

III 1052 919 133 26.20 686.44

IV 1110 986 124 17.20 295.84

V 1122 1072 50 -56.80 3226.24

Totals 5193 4659 534 D2tot=4982.8

Averages Aavg=1038.6 B

avg=931.8 C

avg=106.8

ตารางท 5 เปรยบเทยบคา Least Significant Difference (LSD) กบคา C

avg

t-valuesatα=0.05 2.57

LSD=standarderrorxt-values 378.53

Cavg= 452.50

ความแตกตางของนำหนกผลผลตเฉลย (Cavg

) ม

คาเทากบ 452.5 กรม คดเปนรอยละ 12.7 และจากการ

คำนวณคา Least Significant Difference (LSD) ทระดบ

ความเชอมนท 95% มคาเทากบ 378.53 ซงตำกวาคา

Cavg

จงสรปไดวา การใสปยอนทรยศนยวจยและฝกอบรม

ดานสงแวดลอมสตรท 1 (A1) มผลใหกะเพราแดงในแปลง

ใสปยเจรญและใหปรมาณผลผลตมากกวาแปลงไมใสปย

อยางมนยสำคญ

2) หอมแบง(Springonions)

ปลกหอมแบงโดยวธการตดจก ปลก 28 ตน

ตอแปลง ใสปย ศวฝ. สตรท 2 (A2) ครงท 1 (Pre-

treatment) กอนเรมการปลกลงแปลง 7 วน จำนวน

10 กโลกรม/แปลง และเมอหอมแบงมอาย 15 และ 70 วน

ใสปย (Post-treatment) ครงท 2 และ 3 จำนวน

7 กโลกรม/แปลง/ครง บนทกอตราการเจรญโดยวด

ความสง และจำนวนใบ เกบผลผลตหลงจากปลกได 81 วน

โดยบนทกนำหนกและจำนวนหวของหอมแบง

ผลการคำนวณหาคา variance, variance of the

means, standard error และคา LSD แสดงไวในตารางท

6 และ 7 ตามลำดบ

Page 133: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

131

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ความแตกตางของนำหนกผลผลตเฉลย (Cavg

)

จากการชงเทากบ 106.8 คดเปนรอยละ 11.5 และจากการ

คำนวณ Least Significant Difference (LSD) ทความ

เชอมน 95% ไดคา LSD เทากบ 40.57 ตำกวาคา Cavg

จงสรปไดวา การใสปยอนทรยศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอม สตรท 2 (A2) มผลใหหอมแบงในแปลงใสปย

เจรญและใหปรมาณผลผลตมากกวาแปลงไมใสปยอยางม

นยสำคญ นอกจากนหอมแบงในแปลงควบคม และแปลง

ทใสปย มรอยละการรอดใกลเคยงกน คอรอยละ 93.6

และ 93.3 ตามลำดบ

3) มะเขอเปราะ(Cockroachberry)

ปลกมะเขอเปราะโดยใชวธเพาะเมลด เมอ

อายประมาณ 2 เดอน ยายตนกลาลงปลกในแปลงทดสอบ

โดยแตละแปลงจะปลก 2 แถว แถวละ 11 ตน รวมใช

ตนกลามะเขอเปราะทงหมด 22 ตน/แปลง ใสปย ศวฝ.

สตรท 2 (A2) ครงท 1 (Pre-treatment) โดยใสรองกนหลม

จำนวน 10 กโลกรม/แปลง และหลงจากลงแปลงทดสอบได

18, 28, 38 และ 48 วน ใสปย (Post-treatment)

ครงท 2, 3, 4 และ 5 จำนวน 7 กก./แปลง/ครง ตามลำดบ

บนทกขอมลการเจรญของมะเขอเปราะ จากการวดความสง

ความกวางกอ จำนวนดอก และนำหนกผลมะเขอเปราะ

ทกๆ 7 วน รวมระยะเวลาการวจย 62 วน

ผลการคำนวณหาคา variance, variance of the

means, standard error และคา LSD แสดงไวในตารางท

8 และ 9 ตามลำดบ

ตารางท 8 คำนวณหาคาความแตกตางของนำหนกรวมของมะเขอเปราะดวยวธ Least Significant Difference (LSD) Completed sum of squares calculations: Total weight in each plot,g

Blocks

Conditions Difference(C) Deviation(D) Deviationsquared(D2)

Treatment Control

A B C=(A-B) D=C-Cavg

D2=DxD

I 1645.00 1316.00 329 -135.31 18309.47

II 2635.00 1715.00 920.00 455.69 207651.10

III 1330.25 1225.00 105.25 -359.06 128925.88

IV 1548.00 1045.00 503 38.69 1496.72

Totals 7158.25 5301 1857.25 D2tot=356383.17

Averages Aavg=1789.56 B

avg=1325.25 C

avg=464.31

ตารางท 7 เปรยบเทยบคา Least Significant Difference (LSD) กบคา C

avg

t-valuesatα=0.05 2.57

LSD=standarderrorxt-values 40.57

Cavg= 106.8

หมายเหต: การคำนวณเปรยบเทยบคา T-values ทำเชนเดยวกบกะเพราแดง

Page 134: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

132

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ตารางท 10 คำนวณหาคาความแตกตางนำหนกรวมของผกบงจนดวยวธ Least Significant Difference (LSD) Completed sum of squares calculations: Total weight in each plot, kg

Blocks

Conditions Difference(C) Deviation(D) Deviationsquared(D2)

Treatment Control

A B C=(A-B) D=C-Cavg

D2=DxD

I 3.20 3.00 0.20 -0.82 0.67

II 3.80 2.40 1.40 0.38 0.15

III 5.40 3.00 2.40 1.38 1.91

IV 3.90 3.20 0.70 -0.32 0.10

V 3.80 2.60 1.20 0.18 0.03

VI 2.20 2.00 0.20 -0.82 0.67

Totals 22.30 16.20 6.10 D2tot=3.53

Averages Aavg=3.71 B

avg=2.7 C

avg=1.01

ความแตกตางของนำหนกผลผลตเฉลย (Cavg

)

มคาเทากบ 464.31 คดเปนรอยละ 35.03 และจากการ

คำนวณคา Least Significant Different (LSD) ทระดบ

ความเชอมนท 95% มคาเทากบ 442.90 ซงตำกวาคา Cavg

จงสรปไดวาการใสปยอนทรยศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอมสตรท 2 (A2) มผลทำใหผลผลตของมะเขอเปราะ

ในแปลงใสปยเจรญ และใหปรมาณผลผลตมากกวาแปลง

ไมใสปยอยางมนยสำคญ

4) ผกบงจน(Waterconvolvulus)

ปลกโดยใชวธการหวานเมลด โดยแตละ

แปลงหวานเมลดพนธผกบงจนจำนวน 1 ซองซงมเมลด

พนธประมาณ 1,000 เมลด ใสปย ศวฝ. สตรท 3 (A3)

ครงท 1 (Pre-treatment) กอนเรมการปลกลงแปลง 7 วน

จำนวน 10 กโลกรม/แปลง และเมอผกบงจนมอาย 28 วน

ใสปย (Post-treatment) ครงท 2 จำนวน 20 กโลกรม/

แปลง บนทกอตราการเจรญโดยสมวดความสงของตนใน

แตละแปลง เกบผลผลตหลงจากปลกได 34 วน บนทก

นำหนกรวมในแตละแปลงชวงเกบผลผลต

ผลการคำนวณหาคา variance, variance of the

means, standard error และคา LSD แสดงไวในตารางท

10 และ 11 ตามลำดบ

ตารางท 9 เปรยบเทยบคา Least Significant Difference (LSD) กบคา C

avg

t-valuesatα=0.05 2.57

LSD=standarderrorxt-values 442.90

Cavg= 464.31

Page 135: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

133

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ความแตกตางของนำหนกผลผลตเฉลย (Cavg

) จาก

การชงเทากบ 1.01 คดเปนรอยละ 37.7 และจากการคำนวณ

Least Significant Difference (LSD) ทความเชอมน 95%

มคาเทากบ 0.89 ซงตำกวาคา Cavg

จงสรปไดวาการใสปย

อนทรยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมสตรท 3 (A3)

มผลใหผกบงจนเจรญและใหปรมาณผลผลตดกวาแปลง

ควบคมทไมใสปยอยางมนยสำคญ

5) โหระพา(Sweetbasil)

ปลกโหระพาโดยการเพาะเมลดในถงเพาะชำ

เมออายประมาณ 2 เดอน ยายตนกลาลงปลกในแปลง

ทดสอบ โดยแตละแปลงจะปลก 2 แถว แถวละ 10 ตน

รวมใชตนกลาโหระพาทงหมด 20 ตน/แปลง ใสปย

ศวฝ. สตรท 3 (A3) ครงท 1 (Pre-treatment) โดยใส

รองกนหลมจำนวน 10 กโลกรม/แปลง หลงจากลง

แปลงทดสอบได 15, 25 และ 35 วน ใสปย (Post-

treatment) ครงท 2, 3 และ 4 จำนวน 7 กโลกรม/แปลง/

ครง บนทกขอมลการเจรญของโหระพาจากการวดความสง

ความกวางกอทกๆ 7 วน เกบผลผลตและบนทกนำหนก

โดยตดยอดโหระพาเหนอโคนตน 10 ซม. ทงหมด 3 ครง

เมออายได 24, 45 และ 66 วนตามลำดบ รวมระยะเวลา

การวจย 66 วน

ผลการคำนวณหาคา variance, variance of the

means, standard error และคา LSD แสดงไวในตารางท

12 และ 13 ตามลำดบ

ตารางท 12 คำนวณหาคาความแตกตางของนำหนกรวมของโหระพาดวยวธ Least Significant Difference (LSD) Completed sum of squares calculations: Total weight in each plot,g

Blocks

Conditions Difference(C) Deviation(D) Deviationsquared(D2)

Treatment Control

A B C=(A-B) D=C-Cavg

D2=DxD

I 7635 5485 2150 349.25 121975.56

II 8080 6125 1955 154.25 23793.06

III 6792 5265 1527 -273.75 74936.06

IV 7696 6125 1571 -229.75 52785.06

Totals 30203 23000 7203 D2tot=273492.75

Averages Aavg=7550.75 B

avg=5750.00 C

avg=1800.75

ตารางท 11 เปรยบเทยบคา Least Significant Difference (LSD) กบคา C

avg

t-valuesatα=0.05 2.57

LSD=standarderrorxt-values 0.89

Cavg= 1.10

Page 136: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

134

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ตารางท 14 คำนวณหาคาความแตกตางนำหนกรวมของสลดใบแดงดวยวธ Least Significant Difference (LSD) Completed sum of squares calculations: Total weight in each plot, g

Blocks

Conditions Difference(C) Deviation(D) Deviationsquared(D2)

Treatment Control

A B C=(A-B) D=C-Cavg

D2=DxD

I 3364 2178 1186 1186 1406596

II 3701 3489 212 212 44944

III 3639 2547 1092 1092 1192464

IV 3514 2949 565 538 289864

V 5256 3120 2136 2136 4562496

VI 3673 3538 135 135 18225

Totals 23147 17821 5326 D2tot=3001987

Averages Aavg=3857.8 B

avg=2970.2 C

avg=887.7

ความแตกตางของนำหนกผลผลตเฉลย (Cavg

)

มคาเทากบ 1800.75 คดเปนรอยละ 31.3 และจากการ

คำนวณคา Least Significant Difference (LSD) ทระดบ

ความเชอมนท 95% มคาเทากบ 387.99 ซงตำกวาคา Cavg

จงสรปไดวาการใสปย ศวฝ. สตรท 3 (A3) มผลทำให

ผลผลตของโหระพาในแปลงใสปยเจรญ และใหปรมาณ

ผลผลตมากกวาแปลงไมใสปยอยางมนยสำคญ

6) สลดใบแดง(Redsaladbowl)

ปลกโดยเพาะเมลด เมอเจรญดประมาณ

1 สปดาห นำไปปลกลงแปลงทดสอบแปลงละ 28 ตน

ใสปย ศวฝ. สตรท 4 (A4) ครงท 1 (Pre-treatment) กอน

เรมการปลกลงแปลง 7 วน จำนวน 10 กโลกรม/แปลง

และเมอสลดใบแดงมอาย 19 วน ใสปย (Post-treatment)

ครงท 2 จำนวน 7 กโลกรม/แปลง บนทกอตราการเจรญ

โดยวดความสง ความกวางกอและจำนวนใบ และเกบ

ผลผลตหลงจากปลกได 43 วน บนทกนำหนกตอตน

และนำหนกรวมในแตละแปลง

ผลการคำนวณหาคา variance, variance of the

means, standard error และคา LSD แสดงไวในตารางท

14 และ 15 ตามลำดบ

ตารางท 13 เปรยบเทยบคา Least Significant Difference (LSD) กบคา C

avg

t-valuesatα=0.05 2.57

LSD=standarderrorxt-values 387.99

Cavg= 1800.75

Page 137: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

135

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ตารางท 16 คำนวณหาคาความแตกตางของนำหนกรวมของพรกขหนดวยวธ Least Significant Difference (LSD) Completed sum of squares calculations: Total weight in each plot, g

Blocks

Conditions Difference(C) Deviation(D) Deviationsquared(D2)

Treatment Control

A B C=(A-B) D=C-Cavg

D2=DxD

I 322.5 227 95.5 -28 802

II 424 369.2 55 -69 4764

III 417 361 56 -68 4600

IV 598 309 289 165 27283

Totals 1761.5 1266.2 495.3 D2tot=37450

Averages Aavg=440.4 B

avg=316.6 C

avg=123.8

ความแตกตางของนำหนกผลผลตเฉลย 6 ค

(Cavg

) จากการชงเทากบ 887.7 คดเปนรอยละ 29.9 และ

จากการคำนวณ Least Significant Difference (LSD) ท

ความเชอมน 95% มคาเทากบ 812.9 สรปไดวาการใสปย

อนทรยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม สตร A4 ม

ผลใหสลดใบแดงเจรญ และใหปรมาณผลผลตดกวาแปลง

ควบคมทไมใสปยอยางมนยสำคญ

7) พรกขหน(Bird-eyechili)

ปลกพรกขหนโดยใชวธเพาะเมลด เมออาย

ประมาณ 2 เดอน ยายตนกลาลงปลกในแปลงทดสอบ

โดยแตละแปลงจะปลก 2 แถว แถวละ 11 ตน รวมใช

ตนกลาพรกขหนทงหมด 22 ตน/แปลง ใสปย ศวฝ.

สตรท 5 (A5) ครงท 1 (Pre-treatment) โดยใสรอง

กนหลม จำนวน 10 กโลกรม/แปลง และหลงจากลงแปลง

ทดสอบได 15, 25 และ 35 วน ใสปย (Post-

treatment)ครงท 2, 3 และ 4 จำนวน 7 กโลกรม/

แปลง/ครง ตามลำดบ บนทกขอมลการเจรญของพรกขหน

จากการวดความสง ความกวางกอ จำนวนดอก และ

นำหนกเมดของพรกขหนทกๆ 7 วน รวมระยะเวลาการวจย

45 วน

ผลการคำนวณหาคา variance, variance of the

means, standard error และคา LSD แสดงไวในตารางท

16 และ 17 ตามลำดบ

ตารางท 15 เปรยบเทยบคา Least Significant Difference (LSD) กบคา C

avg

t-valuesatα=0.05 2.57

LSD=standarderrorxt-values 812.9

Cavg= 887.7

Page 138: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

136

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ตารางท 18 สรปผลการศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลย Cavg

ของผลผลต และ LSD เพอศกษา ความแตกตางของผลผลตระหวางการใสปยและไมใสปย

ชนดพช variance varianceofthemeans

standarderror

t-value LSD Cavg

สรปผล

1.กะเพราแดง

นำหนก

รวม

(กรม)

86775 21693.75 147.29 2.57 378.53 452.5 คาความแตกตางของนำหนกรวมเฉลย

ของผลผลตตอแปลง C สง กวาคา LSD

(ระดบความเชอมน 95) แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน

มความแตกตางกนอยางมนยสำคญ

2.หอมแบง

นำหนก

รวม

ผลผลต

ตอแปลง

(กรม)

1245.70 249.14 15.78 2.57 40.57 106.80 คาความแตกตางของนำหนกรวมเฉลย

ผลผลตตอแปลง C สงกวาคา LSD

(ระดบความเชอมนรอยละ 90) แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน

มความแตกตางกนอยางมนยสำคญ

ความแตกตางของนำหนกผลผลตเฉลย (Cavg

) ม

คาเทากบ 123.83 คดเปนรอยละ 39.12 และจากการ

คำนวณคา Least Significant Difference (LSD) ทระดบ

ความเชอมนท 90% มคาเทากบ 112.85 ซงตำกวาคา Cavg

จงสรปไดวาการใสปยอนทรยศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอม สตรท 4 (A4) มผลใหผลผลตของตนพรก

ขหนในแปลงใสปยเจรญและใหปรมาณผลผลตมากกวา

แปลงไมใสปยอยางมนยสำคญ

จากขอมลในตารางท 1-17 สามารถสรปผลการ

ศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลย Cavg

ของ

ผลผลต และ LSD เพอศกษาความแตกตางของผลผลต

ระหวางการใสปยและไมใสปยไดในตารางท 18

ตารางท 17 เปรยบเทยบคา Least Significant Difference (LSD) กบคา C

avg

t-valuesatα=0.10 2.02

LSD=standarderrorxt-values 122.85

Cavg= 123.83

Page 139: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

13

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ตารางท 18 (ตอ) สรปผลการศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลย Cavg

ของผลผลต และ LSD เพอศกษา ความแตกตางของผลผลตระหวางการใสปยและไมใสปย

ชนดพช variance varianceofthemeans

standarderror

t-value LSD Cavg

สรปผล

3.มะเขอเปราะ

นำหนก

รวม

(กรม)

118794.39 29698.60 172.33 2.57 442.90 464.31 คาความแตกตางของนำหนกรวมเฉลย

ผลผลตตอแปลง C สงกวาคา LSD

(ระดบความเชอมนรอยละ 95) แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน

มความแตกตางกนอยางมนยสำคญ

4.ผกบงจน

ความสง

เฉลย

(เซนตเมตร)

28.820 4.80 2.19 2.57 5.63 6.23 คาความแตกตางของความสงเฉลย

ผลผลตตอแปลง C สงกวาคา LSD

(ทระดบความเชอมน รอยละ 95) แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน

มความแตกตางกนอยางมนยสำคญ

นำหนก

รวม

(กโลกรม)

0.70 0.12 0.35 2.57 0.89 1.01 คาความแตกตางของนำหนกรวมเฉลย

ผลผลตตอแปลง C สงกวาคา LSD

(ทระดบความเชอมน รอยละ 95) แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนนม

ความแตกตางกนอยางมนยสำคญ

5.โหระพา

นำหนก

รวม

(กรม)

91164.25 22791.06 150.97 2.57 387.99 1800.75 คาความแตกตางของนำหนกรวมเฉลย

ผลผลตตอแปลง C สงกวาคา LSD

(ระดบความเชอมนรอยละ 95) แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน

มความแตกตางกนอยางมนยสำคญ

Page 140: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

13

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ตารางท 18 (ตอ) สรปผลการศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลย Cavg

ของผลผลต และ LSD เพอศกษา ความแตกตางของผลผลตระหวางการใสปยและไมใสปย

ชนดพช variance varianceofthemeans

standarderror

t-value LSD Cavg

สรปผล

6.สลดใบแดง

นำหนก

รวม

(กรม)

600397 100066 316.33 2.57 812.9 887.67 คาความแตกตางของนำหนกรวมเฉลย

ผลผลตตอแปลง C สงกวาคา LSD (ท

ระดบความเชอมนรอยละ 95) แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน

มความแตกตางกนอยางมนยสำคญ

นำหนก

เฉลย

(กรม)

732.138 122.02 11.046 2.57 28.39 34.6 ค าความแตกต างของน ำหนก เฉล ย

ผลผลตตอแปลง C สงกวาคา LSD (ท

ระดบความเชอมนรอยละ 95) แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน

มความแตกตางกนอยางมนยสำคญ

7.พรกขหน

นำหนก

รวม

(กรม)

12483.26 3120.81 55.86 2.02 112.85 123.83 คาความแตกตางของนำหนกรวมเฉลย

ผลผลตตอแปลง C สงกวาคา LSD (ท

ระดบความเชอมนรอยละ 90) แสดงวา

ทง 2 เงอนไขทศกษาเปรยบเทยบนน

มความแตกตางกนอยางมนยสำคญ

3.4.2 อตราการเจรญของพชทดสอบ

การใสปยอนทรยสตรศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอม ทำใหพชทดสอบมอตราการเจรญทดกวาการ

ไมใสปย กรณหอมแบงในแปลงทใสปยมการเจรญทางใบ

ใบใหญและยาวกวา แตกกอ และหวใหญกวาในแปลงท

ไมใสปย ผกสลดใบแดงในแปลงทใสปยมขนาดใบ กอใหญ

และอวบกวาแปลงทไมใสปย ผกบงจนในแปลงทใสปย

มความยาว และอวบของลำตนมากกวา และขนาดใบใหญ

กวา ใบมสเขยวสดกวาแปลงทไมใสปยอยางเหนไดชด

ดงแสดงสรปในภาพท 4

Page 141: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

13

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ภาพท 4 แผนภมแสดงอตราการเจรญของพชทดสอบในแปลงเพาะปลกจรง OFT

Page 142: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

140

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

3.4.3 เปรยบเทยบนำหนกผลผลตของพชทดสอบ

ผลการวจยทดสอบใชปยอนทรยสตรทศนยวจย

และฝกอบรมดานสงแวดลอมผลตคนคดไดกบผกสวนครว

ทง 7 ชนด สามารถเปรยบเทยบผลผลตดงแสดงในตารางท 19

4. สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ ผลการวจยทดสอบใชปยอนทรยสตรทศนยวจย

และฝกอบรมดานสงแวดลอมผลตคนคดได กบผกสวนครว

ทง 7 ชนด คอ กะเพราแดง หอมแบง มะเขอเปราะ

ผกบงจน โหระพา สลดใบแดง และพรกขหน ในแปลง

ทดสอบตามหลกทฤษฎ On-farm testing (OFT) พบวาปย

อนทรย สตร ศวฝ. ทำใหมการเจรญและปรมาณผลผลต

ของกะเพราแดง หอมแบง มะเขอเปราะ ผกบงจน โหระพา

สลดใบแดง และพรกขหน ใหผลผลตรวมมากกวาแปลง

ควบคมรอยละ 12.7, 11.5, 35.0, 37.7, 31.3, 29.9 และ

39.1 ตามลำดบ

ผลการวจยนเปนสงทพสจนยนยนไดวา เกษตรกร

สามารถทำปยอนทรยใชไดเองตามหลกวชาการ จากวตถ

อนทรยทเหลอทงจากการเกษตร และเศษอาหาร ซงปย

อนทรยทไดชวยใหพชเจรญไดด มความตานทานโรคสง

ไมตองพงพาปยเคมและสารเคมกำจดศตรพช ปลอดภย

ตอสขภาพของเกษตรกรเองและผบรโภค และนอกเหนอ

ไปจากนน เนองจากในสภาพปจจบน การเผาวตถอนทรย

เหลอใชดงกลาว คอทางเลอกหนงของการกำจด ซงกอให

เกดการระบายปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดสบรรยากาศ

ดงนนเกษตรกรจงเปนผมบทบาทสำคญในการชวยลดวกฤต

โลกรอน

ในระยะตอไปจะทำการศกษาผลของการใชปย

อนทรยตอการเพมศกยภาพการเกบกกคารบอนในดน และ

ศกษาความคมทนทางเศรษฐศาสตรสงแวดลอม ในเรอง

ของตนทนและผลไดจากการทำเกษตรอนทรย โดยมการ

เปรยบเทยบปรมาณผลผลต และความยงยนของการใช

ตารางท 19 เปรยบเทยบนำหนกผลผลตของพชทดสอบ

ลำดบท ชนดพชนำหนกผลผลตรวมจากแปลงทดสอบ ความแตกตางของนำหนกผลผลตรวม

Control(g) Treatment(g) g (%)

1 กะเพราแดง 14,200 16,010 1810 12.7

2 หอมแบง 4,659 5,193 534 11.5

3 มะเขอเปราะ 5,301 7,158.25 1857.25 35.0

4 ผกบงจน 16.20(kg) 22.30(kg) 6.1(kg) 37.7

5 โหระพา 23,000 30,203 7,203 31.3

6 สลดใบแดง 17,821 23,147 5326 29.9

7 พรกขหน 1,266.20 1,761.50 495.3 39.1

Page 143: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

141

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

พนทในการทำการเกษตร โดยยดหลกเศรษฐกจพอเพยง

เพอเปนแนวทางในการตดสนใจใชเทคโนโลยเกษตรอนทรย

สำหรบเกษตรกรกลมเปาหมาย นอกจากนกำลงดำเนนการ

สงเสรมเผยแพรผลงานวจยในกลมเปาหมายเกษตรอนทรย

เพอปรบเปลยนทศนคตของประชาชนตอการทำและบรโภค

ผลผลตเกษตรอนทรยใหถกตอง เพอเปาหมายหลกคอการ

ลดวกฤตโลกรอน และปญหามลพษ

5. กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณ นายอำนาจ หมายยอดกลาง

ผอำนวยการศนยการเรยนรกสกรรมไรสารพษ อ.วงนำเขยว

จ.นครราชสมา และสมาชกของศนยการเรยนรฯ ทกทาน ท

ใหความอนเคราะหพนทการทำวจย ตลอดจนใหคำแนะนำ

ชวยเหลอในเรองการเพาะปลก และการดแลพชทดสอบ

6. เอกสารอางอง Dan Anderson, On-Farm Research Guidebook,

University of Illinois. Home page http://

web.aces.uiuc.edu/vista/pdf_pubs

On-Farm Testing – A Scientific Approach to Grower

Evaluationn of New Technologies. Home page

http://pnwsteep.wsu,edu/onfarmtesting

On-Farm Testing: A Grower’s Guide–Washington

State University Cooperative Extension

bulletin EB1706. 1992. Home page http://

caheinfo.wsu.edu

Jane Sooby, On-Farm Research Guide, Organic

Farming Research Foundat ion, 2001.

www.kingcorn.org

นตยา นกระนาด มลน และ สวรรณา จตรเมต. 2550.

การทำปยหมก. สวนวจยและพฒนาเทคโนโลย

ดานของเสยและชวมวล, กรมสงเสรมคณภาพ

สงแวดลอม.

ประกาศมาตรฐานปยอนทรยกรมวชาการเกษตร. 2548.

กรมวชาการเกษตร.

http://www.klickitatcounty.org

http://www.composter.com

http://www.compostinfo.com

http://www.extension.missouri.edu

http://www.mastercompost.com

http://www.kiwipower.com

Page 144: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

142

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

“ประกาศมาตรฐานปยอนทรยกรมวชาการเกษตร

พ.ศ. 2548” ประกาศฉบบนมวตถประสงค 2 เรองคอ เพอ

ควบคมมาตรฐานปยอนทรยและเพอรกษาผลประโยชน

ของเกษตรกร มาตรฐานปยอนทรยดงกลาว มการกำหนด

รายละเอยดคณสมบตของปยอนทรย 11 รายการ ดงน

1. ขนาดของปย: เกณฑกำหนดไมเกน 12.5 x 12.5

มลลเมตร

ขนาดปยอนทรยทกำหนดไวนเพอใหขนาดของปย

เหมาะสมในการนำไปใช

2. ปรมาณความชนและสงทระเหยได: เกณฑ

กำหนดไมเกน 35 เปอรเซนตโดยนำหนก

ปยอนทรยทมความชนสงมากเกนไป จะเสย

คาใชจายมากในการขนสงโดยเฉพาะในภาวะนำมนแพง

ทสำคญปยอนทรยความชนสงเกษตรกรไดประโยชนนอย

ไมสะดวกในการใช

3. ปรมาณหนและกรวด: เกณฑกำหนดใหม

ปรมาณหน และกรวดขนาดใหญกวา 5 มลลเมตร ไมเกน

5 เปอรเซนตโดยนำหนก

เหตผลในเกณฑขอนชดเจนเพราะวาปรมาณหน

และกรวดไมมประโยชนและเปนการเพมนำหนกปยอนทรย

อยางไมเปนธรรมแกเกษตรกร

4. พลาสตก แกว วสดมคม และโลหะอนๆ:

เกณฑกำหนดใหตองไมมอยในปยอนทรย

5. ปรมาณอนทรยวตถ: เกณฑกำหนดใหมไม

นอยกวา 30 เปอรเซนตโดยนำหนก

ปยอนทรยทดควรมปรมาณอนทรยวตถไมตำกวา

30 เปอรเซนตโดยนำหนก อนทรยวตถทตำหรอสง เปนผล

โดยตรงจากวตถดบทใชในกระบวนการผลตปยอนทรย

ปยอนทรยทผลตจากพช เชน ฟางขาว จะพบวามปรมาณ

อนทรยวตถสงกวา 30 เปอร เซนต โดยนำหนก แต

ปยอนทรยทผลตจากมลสตว เชน มลไก จะมปรมาณ

อนทรยวตถตำกวา 30 เปอรเซนตโดยนำหนก

6. คาความเปนกรดเปนดาง (pH): เกณฑ

กำหนดให มคาความเปนกรดเปนดาง ระหวาง 5.5-8.5

ปยอนทรยทมคา pH ตำกวา 5.5 จลนทรยดนท

เปนประโยชนจะหยดกจกรรม แตจลนทรยทเปนสาเหตของ

โรคจะทำงานไดดขน แตถาปยอนทรยม pH มากกวา 8.5

ไนโตรเจนในปยจะกลายเปนแกสแลวสญหายไปในอากาศ

ทำใหสญเสยธาตอาหารซงแตเดมมนอยอยแลว

7. อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจน (C/N

ratio): เกณฑกำหนดไวไมเกน 20:1

ปยอนทรยทดควรมอตราสวนของคารบอนตอ

ภาคผนวก มาตรฐานปยอนทรย

Page 145: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

รายงานผลงานวจยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมป 2549 - 2550

143

การทดสอบใชปยอนทรยสตร ศวฝ.

ในแปลงเพาะปลกจรง

(On-farm Testing for Compost

Application)

ไนโตรเจนตำกวาหรอเทากบ 20:1 ปยอนทรยม C/N ratio

มากกวา 20:1 จะเกดการยอยสลายใหมเมอใสในดน ถาใช

ในพนททมการระบายนำไมดอาจเปนอนตรายตอพช

8. คาการนำไฟฟา (EC): เกณฑกำหนดไมเกน

6 เดซซเมน/เมตร (dS/m) คาการนำไฟฟา เปนคา

ทวดความเคมของปย โดยปกตพบวาคาความเคมท 6

เดซซเมน/เมตร จะมปรมาณเกลอมากกวา 0.175%

คาการนำไฟฟาสามารถบงบอกไดวาปยอนทรยนนมการเตม

ปยเคมลงไปหรอไม ซงปยอนทรยทเตมปยเคมลงไปเพอเพม

ธาตอาหารถอวาเปนปย เคมตามพระราชบญญตป ย

พ.ศ. 2518

9. ปรมาณธาตอาหารหลกเกณฑกำหนดใหม

(1) ไนโตรเจน (Total N) ไมนอยกวา 1%

โดยนำหนก

(2) ฟอสฟอรส (Total P2O

5 ) ไมนอยกวา

0.5% โดยนำหนก

(3) โปตสเซยม (Total K2O) ไมนอยกวา

0.5% โดยนำหนก

10. การยอยสลายทสมบรณ: เกณฑกำหนดให

มากกวา 80 เปอรเซนต

11. ปรมาณโลหะหนกเกณฑกำหนดใหม

สารหน (Arsenic) ไมเกน 50 มลลกรม/

กโลกรม

แคดเมยม (Cadmium) ไมเกน 5 มลลกรม/

กโลกรม

โครเมยม (Chromium) ไมเกน 300 มลลกรม/

กโลกรม

ทองแดง (Copper) ไมเกน 500 มลลกรม/

กโลกรม

ตะกว (Lead) ไม เกน 500 มลลกรม/

กโลกรม

ปรอท (Mercury) ไมเกน 2 มลลกรม/

กโลกรม

ทมา : กรมวชาการเกษตร. (2548)

Page 146: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550
Page 147: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

พมพเมอ ธนวาคม 2551

ISBN 974-7529-71-8

จดทำโดย ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

เทคโนธาน ต.คลองหา อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน 12120

โทร. 0-2577-1136-7, 0-2577-4182-5

โทรสาร 0-2577-1138

www.ertc.deqp.go.th

Page 148: รายงานผลงานวิจัย ปี 2549-2550

√“¬ß“πº≈ß“π«‘®—¬»Ÿπ¬å«‘®—¬·≈–Ωñ°Õ∫√¡¥â“π ‘Ëß·«¥≈âÕ¡

ªï 2549 - 2550