"ชาวพทธคอบคคลสมมาทฐมความเหนถกตองสมมาสงกปปะมความพจารณาถกตอง"

เหนอะไรกคอเหนความทกขพจารณาอะไร กคอพจารณาโดยวางเหตแหงความทกขเสยได

การปฏบตโดยใชสมมาทฐและสมมาสงกปปะนำหนานนแหละเปนพระพทธศาสนาทแท

ปญญาสมมาทฐและสมมาสงกปปะนหากใชเปนตวนำในปฏบตแลวจะรวบผนวกเอาศลและสมาธมารวมเปนหนงเดยว

เปนธรรมเอกทสามารถรแจงเหนจรงในพระธรรมคำสอนได

ปณามพจน

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต อะนตตะวาทโน โคตะโม สะมะณสสะ

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต อะนตตะวาทโน โคตะโม สะมะณสสะ

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต อะนตตะวาทโน โคตะโม สะมะณสสะ

ตสสะ สะมะณสสะ พระสมณะผเปนอรหนตผประเสรฐกวาเทวดาและมนษยทงหลายภะคะวะโต อสสะรยสสะ จะผมปญญาลวงลถงธรรมะทมพระคณทงหกประการ อะระหะโต กเลส10 ประการ ซงเปนแมของกเลสจำนวน 1500 ประการนน ทรงใชพระอรหตตมรรคตดขาดหมดสนแลว อะนตตะวาทโน ทรงมจรณะและวาทะวาอนตตา โคตะโม สะมะณสสะ พระสมณโคดมพทธเจา นะโม ขาพเจาขอนอบนอมบชาพระคณ

-1-

พระพทธศาสนา คอ อะไร ?

คำวา "พระพทธศาสนา" เปนคำทมความหมายลกซงพระพทธศาสนามใชพรหม เทวดา มนษย ชาย หญง พระภกษสามเณร ทงมใชสมมตหรอบญญต แตพระพทธศาสนาเปนปรมตถ หมายความวา พทธะ-ผร พชฌต-แจมแจง สนต-สงบเยน รวมความกคอผร แจมแจง แทงตลอด สงบเยนการทำบญทำทาน การรกษาศลหรอการปฏบตสมถภาวนายงไมเรยกวา "เปนพระพทธศาสนา" เพราะหากวาการทำบญ ทำทาน การรกษาศล การปฏบตสมถะเปนพระพทธศาสนาแลว คนในโลกนกลวนทำบญทำทานกนทกคน อเมรกนชนบรจาคทานแตละครงเปนพนเปนหมนดอลลาร ศลกมกนอยทกคนอยางนอยกสองถงสามขอ สมถะหรอสมาธกมการปฏบตกนอยทวไป ถาเชนนนแลวเขาเหลานกควรจะเรยกวาเปนพทธศาสนกชนดวยเหมอนกน

ศาสนาหลกในโลกน ไดแก ศาสนาพราหมณหรอฮนด

4

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ศาสนาอสลาม ศาสนาครสต ศาสนาซกข ศาสนายดาย (ศาสนายว)และศาสนาพทธ ศาสนาโลกโดยสงเขปมเทาน แตแยกออกเปนนกายยอยอกมากมาย บรรดาศาสนาเหลาน ศาสนาทนำมนษยไปอยกบพระเจาบนสวรรคหรอในอาณาจกรพระเจา มศาสนาครสต ศาสนาอสลาม เปนตน ศาสนาทนำมนษยไปเกดในพรหมโลก คอศาสนาพราหมณหรอฮนด แตพระพทธศาสนาเปนศาสนาทนำมนษยไปสพระนพพาน สาเหตททำใหผคนไปเกดในเทวดาและมนษย กคอการบำเพญทานและการรกษาศล ดงบาลทวา "ทาเนนะ สเลนะกามะสคะตง คจฉะต" หมายความวาการปฏบตโดยเอาทานและศลนำหนา จะไปเกดในกามาวจรภมทง 7 ภม คอมนษย 1และเทวดา6 ชน สวนการปฏบตโดยใชสมาธนำหนา จะไปเกดในรปพรหมกบอรปพรหมทง 15 ชน ดงบาลทวา "สะมาธยา ปะนะ รปง อะรปงคจฉะต" สวนการปฏบตโดยใชปญญานำหนา มศลและสมาธคอยหนนอยขางหลง จะบรรลถงพระนพพาน ดงบาลทวา "ปญญายะนพพานง คจฉะต"

อนง หากเปนชาวพทธโดยแทจรงแลวตองบรรลถงพระนพพานพระพทธเจากทรงเปนผรแจงแทงตลอดพระนพพาน ถาหากวาเราเปนชาวพทธกหมายความวา "เราเปนสาวกของผรแจงแทงตลอด"รอะไรกคอรจกทกข ในโลกทเรยกวา "คกตายเกด" น มแตตายแลวเกดเกดแลวตาย แกแลวเจบ เจบแลวตาย หรอเกดแกเจบตายหมนเวยนอยในวงจรทง 4 น อยางนแหละเรยกวา "เปนทกข" เปนสภาวะบญญตสวนความเกดขนตงอยนเปนสภาวะปรมตถ สภาวะสจจะ คอรอยางชดเจนวา "สภาวธรรมทงสองนเปนทกข" แทงตลอดคออะไร คอ

5

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

การแทงตลอด (รชด) วา "ทกขนมาจากไหน" มาจากอตตทฐเมอรแลวกวางเหตแหงทกข เหตทกขกคอทฐเจตสกฝายอกศลนนเอง ในเรมแรกทฐเจตสกฝายอกศลน มาทำหนาเปนกเลสจากกเลสมาทำหนาทเปนตณหา จากตณหามาทำหนาทเปนสมทย ซงเปนสาเหตใหญของความทกขนนเอง หากตดอตตาตกไปกไมมอะไรเปนอตตากลายเปนอนตตาไป สงเกดขนมาแทนทกคอความสข

ทเรยกวา "พระพทธศาสนา" นน เรยกตามคำวา "รแจงแทงตลอดสงบเยนนนเอง" รอะไรกคอรทกข แทงตลอดอะไรกคอแทงตลอดในเรองการวางเหตคออตตาหรอตวก ใครผใดกตามไมวาจะเปนมนษยเทวดาหรอพรหม หากรและแทงตลอดโดยการวางเหตแหงทกขหรออตตาเสยได บคคลผนนเรยกวา "ชาวพทธ" มบาลวาโสตาปตตมคคอาจาระ ซงกลาวถงเรองพระโสดาบน คำวา "โสดาบน"มความหมายวา "เดนหนาไมถอยหลง" เดนไปขางหนา คอไปสวรรคหรอพรหมโลก แลวนพพานในทนน บางทานไปนพพานในรปพรหมไมรวมอสญญพรหม บางทานไปนพพานในอรปพรหมจงกลาวไดวา "พระพทธศาสนาเปนศาสนาแหงการ ไปเกดในสวรรคพรหม และการบรรลนพพานในทสด"

การทจะบรรลถงพระนพพานนนเปนเรองทไมยาก แตความยากอยทการทจะไดเปนชาวพทธตางหาก ขอใหทำความเขาใจในเรองเหลานใหด คอ (1) เรองพระพทธศาสนา (2) เรองพระอรยะ(3) พระอรยะ ใน 3 เรองน การทจะเปนพระอรยะ เปนเรองทไมยากแตเรองพระพทธศาสนาและเรองพระอรยเจาทงสองนแหละเปนเรอง

6

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ยาก เรองพระพทธศาสนาเปนเรองปรยต คอการเรยน การฟงการสอบถาม การทองบน และการคด ทง 5 ประการนเรยกวา"อนโมทญาณ คอ การรตามทฤษฎแหงรปนาม หรอรตามมรรควธแหงอรยสจ 4 ในประเดนทเปนปรมตถสภาวะ" การเรยนรอยางนเรยกวา"ชาวพทธชนรอง" แตพระพทธศาสนาทแทจรงนนเปนเรองการปฏบต เพราะพระพทธศาสนามความหมายวา "รแจง แทงตลอดสงบเยน" นนเอง คำวา "สงบเยน" กคอไมมความตายอก เมอไมมตายกไมมเกด เมอไมมเกดกไมมแก จงหลดพนไปจากเหตแหงการเกดแกเจบตาย ทวารแจงแทงตลอดสงบเยนนนหมายถงการรแจงแทงตลอดวา

1. การตายเกด เรยกวา "ทกข"2. เหตแหงการตายเกด เรยกวา "สมทย"3. การเหนทกขหรอการตายเกดนน อรยมรรคองคทหนง

เปนผเหน เรยกวา "สมมาทฐ" (เหนถกตอง)4. การวางเหตแหงทกขหรอเหตแหงการตายเกดไดนน

อรยมรรคองคทสองเปนผพจารณาวาง เรยกวา "สมมาสงกปปะ"(พจารณาถกตอง)

5. การทเหตแหงทกขหรอการตายเกดไดดบสนไปนน เรยกวา"กเลสนโรธ" (ดบกเลส)

6. การทขนธทกขไดดบสนไปนน เรยกวา "ขนธนโรธ"(ดบขนธ)

7

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

การทจะเปนชาวพทธคอกาวสความเปนพระอรยเจาในขนพระโสดาบนเปนตนไดนน ตองอาศยคณสมบต 8 ประการ คอ

1. ไดเกดมาเปนมนษยผไมมอนตราย 5 ประเภท(ก) กมมนตราย (ทำผดอนนตรยกรรม 5)(ข) วปากนตราย (ความเกดมาเปนคนพกลพการ แตกำเนด)(ค) อรยปวาทนตราย (การวารายพระอรยเจา)(ง) อนาตกมนตราย (ตองอาบตสงฆาทเสส หรอ ปาราชกของพระภกษ)(จ) อธฏฐานนตราย (การอธษฐานเพอไปเกดในยค พระศรอารยเมตไตรย เปนตน)

2. ไดพบพระพทธศาสนา3. ไดอยใกลพระอรยเจา4. ไดศกษาขอวตรปฏบต (ธรรมะ) จากพระอรยเจา5. ไดมนสการถงขอวตรปฏบต (ธรรมะ) นน6. ไดมความศรทธาเชอถอ7. ไดปฏบตตามมชฌมาปฏปทาโดยใชปญญานำหนา8. ปฏบตดวยความพยายามทวาแมเลอดเนอกระดกและเสน

เอนจะแตกไปกตามท หากไมบรรลธรรมจะไมยอมถอย ไมหวนคนสบาน ดงเชนพระบรมศาสดาไดอธษฐานวา "หากไมบรรลธรรมจะไมกลบกรงกบลพสด (หากไมตรสรธรรมแลวจะไมละความเพยร)

8

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ชาวพทธทวไปทเรยกวา "ปกตสาวก" ผมคณสมบตครบทง 8ประการน ตองเขาถงพระนพพานไดอยางแนนอน คณสมบตทง 8ประการนเปนองคแหงพระพทธศาสนาทวาดวยเรองพระอรยเจาพระพทธเจาเสดจอบตขนมาในโลกน ทรงมพระกรณาคณเพอทจะปรบฐานะความดของผคนใหสงขน คอทรงโปรดมนษยใหเปนเทวดา ทรงโปรดเทวดาใหเปนพรหม มใชเพอใหทกคนบรรลถงพระนพพานแตเพยงประการเดยวเทานน ขอใหทกทานเขาใจอยางนวา "ชาวพทธน นเปนบคคลสมมาทฐมความเหนถกตองสมมาสงกปปะมความคดพจารณาถกตอง" เหนอะไร กคอเหนความทกข คดพจารณาอะไร กคอคดพจารณาโดยวางเหตแหงความทกขเสยได

9

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พระพทธศาสนาแทจรง "เปนปญญา"

การปฏบตโดยใชสมมาทฐและสมมาสงกปปะนำหนานนแหละเปนศาสนาพทธทแท ปญญาสมมาทฐและสมมาสงกปปะนหากใชเปนตวนำในการปฏบตแลวกจะรวบผนวกเอาศลและสมาธมารวมเปนหนงเดยว เปนธรรมเอกทสามารถรแจงเหนจรงในพระธรรมคำสอนได ศลกบสมาธน หากอยตามลำพงไมจดวาเปนศาสนาพทธ แตหากมาอยรวมกบปญญาทงสองนจงเปนศาสนาไดดงนน พระพทธศาสนาทแทกคอปญญา ศลกบสมาธจงเปนเพยงอาคนตกะหรอองคประกอบเทานน เพราะถงแมวาพระพทธเจาไมอบตขนมาในโลกน ศลกบสมาธกมอยกอนแลว คอมการถอศลปฏบตสมาธกนอยกอนหนาการอบตขนของพระพทธเจา แตปญญานในกรณทพระพทธเจาไมอบตขนกไมม พระพทธเจาอบตขนจงมดงนน จงสามารถกลาวไดอยางชดเจนวา ปญญาสมมาทฐและสมมาสงกปปะทง 2 นเกดขนมาพรอมกบพระพทธเจาและเปนเนอแทของพระพทธศาสนา

10

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บคคลในพระพทธศาสนา คอ ใคร ?

สะเจ ปะนะ สงขารา วะ อปชชนต เจวะ นรชฌนต จะ,คณเหยยะ สาสะนะวะจะโร, สมมาทฏฐ นามะ ภะเว ฯ

ปะนะ-อนความจรงนน สงขารา วะ-สงขารทงหลายนอปชฌนต-เกดขนอย นรชฌนต-ดบไปอย สาสะนะวะจะโร-ชาวพทธปฏบตตามคำสอน คณเหยยะ-ควรยดถอเอาตรงทสงขารเกดขนและดบไปนแหละ สมมาทฏฐ นามะ-ธรรมะทชอวาสมมาทฐ(เหนถกตอง) หรอวปสสนาภาวนา ภะเว-จะปรากฏขนมา

แททจรงแลว คำวา "พระพทธศาสนา" เปนสมมาทฐและสมมาสงกปปะนนเอง สมมาทฐและสมมาสงกปปะทง 2 นเรยกวา "ปญญาศาสนา" ปญญาศาสนาและพทธะ ทงสองคำนเปนสงเดยวกน คำวา "พระพทธเจา" มพระบาลวา "พชฌะตต พทโธ" แปลวาพชฌะต-รแจง อต-เพราะรแจงอยางน พทโธ-จงไดชอวา "พทธะ"หมายความวา รแจงแทงตลอดดบกเลสสนแลวสงบเยนและรนรมยอยกบวปสสนาภาวนา ผมปญญาทง 2 ประการดงกลาวนเรยกวา "บคคลในพระพทธศาสนา" พระพทธศาสนาเปนปรมตถไมใชบญญต ซงเรยกตามปญญาในการวางอตตาและรบอนตตานนเอง บคคลผเหนอนตตาจงเปนพทธศาสนกชนรองอรยะ คอรองพระโสดาบน บคคลในพระพทธศาสนาม 3 ประเภท คอผกำลงศกษาปรยตเรยกวา "เปนพทธศาสนกชนประเภททสาม" ผกำลงปฏบต

11

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เรยกวา "เปนพทธศาสนกชนประเภททสอง" สวนผรแจงแทงตลอดเปนปฏเวธแลวเรยกวา "พระอรยะ" เปนพทธศาสนกชนประเภททหนงซงเปนชาวพทธแท

ในบรรดาบคคล 3 ประเภทน บคคลประเภททสามยงไมสามารถปดประตอบายได เพราะมอตตาอย บคคลประเภททสองกำลงทำกจคอการตดอตตาอย บคคลประเภททหนง (พระอรยะ)ตดอตตาออกไดแลว คนประเภททสองและทหนงจงเปนคนปลอดอบายภม บคคลผเกดมาพบพระพทธศาสนาแลวยกฐานะตนเปนพทธศาสนกชน มนยอนไดอธบายมาดวยประการฉะน

12

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ปรยต ปฏบต ปฏเวธ

ปรยตศาสนา คอการศกษา การฟง การคด การสอบถามซงหมายถงการนำเอาพระธรรมคำสอนทพระพทธองคตรสไวกลบมาศกษา ฟง คด และสอบถามอก คำวา "คด" คอพจารณาในสงทไดฟงไดสอบถามมาวาเปนความจรงหรอไม นเรยกวา "ปรยต" ผทมความรดานปรยตนเรยกวา "เปนชาวพทธชนรอง" การศกษาคออะไร คอการเรยน การฟง และการสอบถามเรอง "รปธาตนามธาตอนเปนปรมตถสจจะ" เปนตน

ปฏบตศาสนา คอการหาและการเหน คำทง 2 นเปนขนตอนของการปฏบต หาอะไร หารปธาตนามธาตทเปนปรมตถสภาวะและหาอนตตา ผหาคอสมมาสงกปปะพจารณาหา ธรรมใดเกดขนมากไมยดถอ ปลอยวางลงไปดวยความรวาเปนอนตตา มใชตวตนผเหนคอสมมาทฐ เหนรปธาตนามธาตทเกดดบ ๆ เปนอนตตานเรยกวา "ปฏบต"

ปฏเวธศาสนา คอการไดและการเปน คำทง 2 นมความหมายดงน คำวา "ได" คอไดมรรคญาณเกดขนมาตดอตตา คำวา "เปน"กคอเปนผลญาณ เปนปฏเวธ

ฉะนน คำวา "ร พด ซงเปนสวนของปรยต หา เหนซงเปนสวนของปฏบต ได เปน ซงเปนสวนของปฏเวธ" นเปน

13

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ศาสนา คอการเขาถงคำสอนนนเอง การศกษาเฉพาะปรยตยงไมสามารถทำใหพนจากการตกไปสอบายได สวนการปฏบตกบปฏเวธกลาวคอ "หา เหน ได เปน" น ทำใหหลดพนจากการตกไปสอบายไดแลว ดงนน หากเขาถงคำสอนกพนอบายแตหากไมเขาถงกหลกไมพน

14

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ศล สมาธ วปสสนาปฏบตตามแลว จะพาไปไหน ?

สเลนะ วตกกะมะกเลเส เขเปนโต กามะสคะตง คจฉะตฯสะมาธยา ปะรยฏฐานะกเลเส เขเปนโต รปง อะรปง คจฉะต ฯปญญายะ อะนสสะยะกเลสะเขปะเน คจเฉยยะ นพพานะมตตะมงฯ

ถอศลสเลนะ-ฆราวาสถอศล 5 ศล 8 หรอศล 10 แลวปฏบต

อยางเครงครด พระสงฆถอปฏบตศลสกขาบท 227 อยางเครงครดวตกกะมะกเลเส เขเปนโต -เมอตดวตกกมกเลส อนเกดทางกายและวาจารวม 7 ประการไดแลว กามะสคะตง คจฉะต-ยอมไปบงเกดเปนเทวดา มนษย หรอเขาสสคตโลกสวรรค

หากฆราวาสปฏบตศล 5 ศล 8 หรอศล 10 อยางเครงครดหรอพระสงฆถอศล 227 อยางเครงครด ตดวตกกมกเลสซงเกดขนทางกายและวาจา คอกายทจรตและวจทจรตไดขาดแลว ความสงบสขกจะเกดขนทงในโลกนและโลกหนา เปนเหตใหเกดในเทวดาและมนษย

ปฏบตสมาธสะมาธยา-ใชสตและสมาธหรอสมถภาวนาเปนขอปฏบต

ตามสมถะ 40 มพทธานสสต เปนตน

15

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ปะรยฏฐานะกเลเส เขเปนโต-เมอตดปรยฏฐานกเลสการถอผด คอการไหวเจานบถอผ หรอทเรยกวา (1) อภชฌา-ความเพงอยาก ไดของเขา (2) พยาบาท-ความมงราย (3)มจฉาทฐ-ความเหนผดไดแลว

รปง อะรปง คจฉะต-ยอมเขาถงพรหมโลกทเปนรปพรหมและอรปพรหม (เกดเปนพรหม)

การปฏบตสมถะ 40 เปนวธการปฏบตโดยใชสตกบสมาธนำหนา การปฏบตสมถะหรอสมาธนสามารถตดปรยฏฐานกเลส คอใจบาป 3 ประการ ไดแก อภชฌา-ความเพงอยากไดของเขาพยาบาท-ความมงราย มจฉาทฐ-ความเหนผด โลกหนาของผปฏบตสมถะกคอไปเกดเปนรปพรหม หรออรปพรหม

เจรญวปสสนาปญญายะ-การใชปญญาอนเปนวปสสนา กลาวคอ สมมาทฐ

ดเหนรปธาตและนามธาต และใชสมมาสงกปปะคดพจารณาวา"เปนอนตตา มใชตวตน บงคบไมได"

อะนสสะยะกเลสะเขปะเน-เมอกำจดตดอนสยกเลส 10ประการซงตดตามไปทกภพทกชาต ไดแกโลภะ 3 โมหะ 4 โทสะ 2วจกจฉา 1 ไดขาดแลว

คจเฉยยะ นพพานง อตตะมง-ยอมดำเนนถงพระนพพานอนยอดเยยมกลาวคอ กเลสนโรธดบกเลส ขนธนโรธดบขนธ

16

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หากใชสมมาทฐดเหนรปธาตนามธาตอย และใชสมมาสงกปปะคดพจารณาอยวา "เปนอนตตา มใชตวตน" อยอยางตอเนองมรรคญาณกจะเกดขนมาตดกเลส คออตตทฐและวจกจฉา พรอมดวยสลพพตปรามาสขาดลงแลวกเขาสความเปนพระอรยบคคลประเภททหนง คอพระโสดาบน ตอจากนนกเสวยกเลสนโรธนพพานอนยอดเยยม สวนขนธนโรธนพพานสำหรบพระโสดาบน กคออบายภม 4 และมนษย 1 ทง 5 ภพภมนดบสงบลงไป คอไมตองไปเกดในภมทง 5 ดงกลาวอกตอไป

หากเขาสความเปนพระสกทาคาม กตดกเลสทง 2 ไดเหมอนพระโสดาบน คอ อตตทฐและวจกจฉา พรอมดวยสลพพตปรามาสและพรอมกนนกเลสอก 8 ตวทเหลอกออนกำลงลง ไมมเรยวแรงเหยวเฉาลงไป

หากเขาสความเปนพระอนาคามกตดกเลสไดเพมอก 8 ตวและอก 2 ตว ๆ ละครง (ถนะครงหนง มานะครงหนง) เปนกเลส-นโรธนพพาน สวนขนธนโรธนพพานของพระอนาคาม คอกามาวจรภม 11 รปาวจรภม 11 และอรปาวจรภม 4 รวม 26 ภพภม กดบลงพรอมกบการบรรลเปนพระอนาคาม พระอนาคามจงไมไปเกดในภพภมทง 26 นอกตอไป แตไปเกดในพรหมโลกชนสทธาวาสทง 5

หากบรรลเปนพระอรหนตกตดกเลสอก 2 ครงทเหลอ คอถนะครงหนงและมานะครงหนง เปนกเลสนโรธนพพาน สำหรบขนธของพระอรหนตนน หากระยะเวลาแหงการดบขนธมาถงเขากจะทงขนธทตองไปเกดในอบาย มนษย สวรรค และพรหมแลว เขาสขนธนโรธนพพาน

17

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

การทจะเขาส มรรคผลหรอการบรรลถงนพพานนนปญญาสมมาทฐและสมมาสงกปปะ 2 ประการนมความสำคญมากเปนอนดบหนง ดงไดพรรณนาดวยประการฉะน

18

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทางเดนของสตวโลก

บรรดาหนทางทงหลาย หนทางอนประกอบดวยองค 8ประเสรฐทสด ทงนเหนไดจากทางเดนของสรรพสตวทงหลายทยำเดนอยในวฏสงสารม 5 เสนทาง โดยเรยงตามลำดบตำสดไปหาสงสด คอทางเดนไปสอบายภมสของผประกอบอกศลกรรม ทางเดนไปสมนษยและเทวดาของผขวนขวายในทานและรกษาศล ทางเดนไปสรปพรหมของผปฏบตสมถภาวนาคอเจรญสตและสมาธ ทางเดนไปสอรปพรหมของผเจรญอรปฌาน และทางเดนไปสพระนพพานของผเจรญวปสสนาภาวนาคอสมมาทฐและสมมาสงกปปะ โดยมรายละเอยดดงน

1. เสนทางไปอบายภม 4 คอ บคคลผประกอบดวยมจฉาทฐ-เหนผด มจฉาสงกปปะ-พจารณาผด มจฉาวายามะ-พยายามผด มจฉาสต-ระลกผด เรยกวา "ทคตอเหตบคคล" เพราะทำกรรมนเปนเหต จงไปเกดในทคตภม คอ อบายภม 4 ไดแกนรกสตวเดรจฉาน เปรต และอสรกาย

2. เสนทางดกวาอบายภม 4 คอ เทวดาและมนษย บคคลผประกอบดวยองคแหงอรยมรรค 3 ประการ คอสมมาวาจา-วาจาถกตอง สมมากมมนตะ-การงานถกตอง สมมาอาชวะ-อาชพถกตอง กลาวคอ มการใหทานรกษาศลไดด เพราะทำกรรมนเปนเหตจงไปเกดในโลกกามสคตภม 7 ภพภม ประกอบดวยมนษย 1และสวรรค 6 ชน ทางเดนนเปนหนทางแหงสคตอเหตบคคล ทวเหต-บคคล และตเหตบคคล

19

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

3. เสนทางดกวาเทวดาและมนษย คอ รปพรหม ไดแกบคคลผประกอบดวยองคแหงอรยมรรค 3 ประการ คอ สมมา-วายามะ-พยายามถกตอง สมมาสต-ระลกถกตอง และสมมา-สมาธ-ตงใจถกตอง กลาวคอปฏบตสมถะหรอสมาธไดด เพราะทำกรรมนเปนเหตจนไดปฐมฌาน ทตยฌาน ตตยฌาน และจตตถฌานจงไปเกดในรปพรหม 11 ภม

4. เสนทางเดนท ดกวารปพรหม คออรปพรหม 4ไดแกบคคลผเจรญสมถะ โดยใชสงทไมมรปรางเปนอารมณ เชนใชอากาศอนไมมทสนสดเปนอารมณ เปนตน จนไดอรปฌานแลวไปบงเกดในอรปพรหม (โลกมทงหมด 26 ภพภม สวนสทธาวาสทง 5ชนไมรวมอยในโลก)

5. เสนทางดกวาอรปพรหม คอ พระนพพาน ซงเปนเสนทางดบสาเหตแหงทกข กลาวคอ บคคลผประกอบดวยมรรคมองค 8อยางครบถวน โดยมปญญานำหนา คอ สมมาทฐ-ความเหนถกตองสมมาสงกปปะ-พจารณาถกตอง สมมาวาจา-วาจาถกตองสมมากมมนตะ-การงานถกตอง สมมาอาชวะ-อาชพถกตองสมมาวายามะ-พยายามถกตอง สมมาสต-ระลกถกตองและสมมาสมาธ-ตงใจถกตอง มรรคมองค 8 นรวมเปนทางสายเดยว เรยกวา "สจจานโลมญาณ" โอปนยโกและสจจานโลม-ญาณรวมกนเปนหนงเดยวเรยกวา "รบธรรมสงใหมรรคตดกเลสใหขาดลงไป" ดงนน หนทางอนประกอบดวยองค 8 นเปนหนทางประเสรฐทสด ทงน กเนองจากวาหากบคคลสามารถปฏบตธรรมจนบรรลเปนพระอรยบคคลชนทหนง คอพระโสดาบนจะมการเกดตายอกไมเกน 7 ชาต พระสกทาคามจะมการตายเกดอก

20

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ไมเกน 3 ชาต พระอนาคามจะมการตายอกเพยงชาตเดยวพระอรหนตจะไมมการตายอก นพพานเพยงประการเดยว นแหละทเรยกวา "อะรโย อฏฐงคโก มคโค เสฏโฐ-มรรคมองค 8 เปนหนทางประเสรฐทสด"

ทางเดนของสตวโลกดงกลาวน เปนแนวทางทบงบอกชดเจนวาแตละหนทางมจดเรมตนและจดหมายทแตกตางกน ดงนน ผใดเดนอยบนเสนทางใด (ประกอบกรรมใด) กจะไดรบผลแหงกรรมนนกลาวคอ ประกอบอกศลกรรมกจะเดนทางสอบาย 4 ประกอบกามาวาจรกศลกจะเดนทางสเทวดาและมนษย ประกอบรปกศลกจะเดนทางสรปพรหม ประกอบอรปกศลกจะเดนทางสอรปพรหมประกอบโลกตตรกศลกจะเดนทางสพระนพพาน

21

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สมถะ กบ วปสสนา

คำวา "สมถะกคอสมาธ" คำวา "ภาวนากคอสต" สตกบสมาธผนวกรวมกน จงเรยกวาสมถภาวนา นแหละคอวธการปฏบตเพอใหไดฌาน

สวนคำวา "วปสสนา" คอการใชอารมณอนตาเนอของมนษย เทวดาและพรหมมองไมเหนนนแหละ มองเหนเขาไป นคอหนาทของสมมาทฐเปนตววปสสนา เมอสมมาทฐเหนแลวสมมาสงกปปะพจารณาตอวา"สงนมใชตวตน" นเปนตวภาวนา เมอรวมกนจงเรยกวา "วปสสนาภาวนา"

-2-

กรรมฐานอยทไหน?เหตใด จงเรยกวา "กรรมฐาน"

คำวา "กรรมฐาน" คอทตงแหงการทำงานของจต กรรมฐานนม 2 อยาง ประกอบดวยสมถกรรมฐานและวปสสนากรรมฐานสมถะเปนบญญต วปสสนาเปนปรมตถ บญญตอยทไหน สมถ-กรรมฐานกอยทนน ปรมตถอยทไหน วปสสนากรรมฐานกอยทนนคำวา "สมถะ" เปนมรดกของใคร กตอบไดวาเปนมรดกของพวกอาภสสรพรหม ซงตดมากบอาภสสรพรหมตงแตเรมมาถอปฏสนธเปนโอปปาตกะในโลกยคแรกโนนแลว สมถะทง 36 ประเภทมมาตงแตนนแตพระพทธเจาทรงเพมเตมอก 4 ประการ คอ พทธานสสตธมมานสสต สงฆานสสต และอปสมานสสต จงเปนสมถกรรมฐาน40 ประการ หากมคำถามวา "วปสสนากรรมฐานเปนมรดกของใคร" กตอบไดวา "เปนมรดกของพระพทธเจา" เพราะพระองค

23

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทรงคนพบดวยพระองคเอง วปสสนากรรมฐานเกดเฉพาะในยคทพระพทธเจาทรงอบตขนมาในโลกนเทานน หากพระพทธเจาไมทรงอบตขนมาโนโลก คำวา "วปสสนากรรมฐาน" กไมม สมถกรรมฐาน 40 วาโดยสงเขปม 3 ประการ

1. บรกรรมภาวนา หรอบรกรรมนมต2. อคคหภาวนา หรออคคหนมต3. อปปนาภาวนา หรอปฏภาคนมต

สมถกรรมฐาน 40 โดยสงเขปมเพยงเทาน หรอเรยกอกอยางหนงวา บรกรรมสมาธ อคคหสมาธ และอปปนาสมาธ จตทตงมนอยกบการบรกรรมตาง ๆ เชน การกำหนดลมหายใจเขา-ออกหรอการบรกรรมในลกษณะอน เรยกวา "บรกรรมสมาธ" จตทตงมนอยแลวเหนนมตตาง ๆ เชน สแดง สเขยว สเหลอง หวย หนอง คลองบง วด พระธาต เจดย ผหญง ผชาย เทวดา เปนตน นมตเหลานมาปรากฏอยไมนานนกกหายไป ไมถงกบแนวแนมนคง เรยกวา"อคคหสมาธหรออคคหนมต" จตทตงมนเหนนมตตาง ๆ เชนเหนพระพทธเจา เปนตน ตองการเหนเมอไรกสามารถเหนไดโดยตลอด ตงมนอยยาวนานไมเคลอนคลอยไปไหน เรยกวา "อปปนา-สมาธ" หรออปปนานมต การทจตตงมนอยกบการบรกรรมทางวาจาหรอทางจต นมตเกดขนมาแลวกหายไปไมมนคง หรอนมตเกดขนมาแลวตงอยมนคง วธการทำจตใหสงบทง 3 ประการนเรยกวา"เปนสมถภาวนา" จดหมายกคอการไดฌาน หากเสยชวตไปกจะไปเกดในหมพรหม นแหละทเรยกวา "เอาบญญต หาบญญต เหนบญญต ไดบญญต เปนบญญต" เปนโลกยะ หรอคกตายเกดของ

24

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หมสตว กลาวคอยงตองวนเวยนอยในวฏสงสารตอไป

คำวา "กรรมฐาน" ในภาษาบาลมวเคราะหวา กมมง กะโรตฐานะตต กมมฏฐานง แปลวา กมมง-สงทจะไดฌาน ไดมรรคผลกะโรต -กระทำอย ฐานต-ตงมนอย อต-เพราะเหตทไดฌานไดมรรคผลนน กมมฏฐานง-จงไดชอวา "กรรมฐาน" การปฏบตจนไดฌานเรยกวา "สมถกรรมฐาน" สมถกรรมฐานนมทงหมด 40ประการดงกลาวมาแลว คำวา "สมถะ" น มวเคราะหวา นวะระณงสะเมตต สะมะโถ แปลวา นวะระณง-นวรณธรรมอนประกอบดวยกามฉนทะ พยาบาท ถนมทธะ อทธจจกกกจจะ วจกจฉา และอวชชาสะเมต-ทำใหสงบอย ทำใหหลบเยนอย อต-เพราะทำนวรณธรรมทง 6 นใหสงบเยนอยอยางน สมโถ จงชอวา "สมถะ" กลาวคอสงททำใหนวรณธรรมทง 6 สงบเยนอย เหมอนดงเดกทนอนหลบอยในเปล ชอวา "สมถะ"" นวรณธรรมเหลานเพยงแคสงบอยเทานนยงไมถงกบดบมอดไปหรอตายไปจากจต ตวอยางเชน อาฬารดาบสและอทกดาบสบำเพญสมถะจนไดฌานแลวตายไปเกดในพรหมโลกเสวยความสงบของกเลสเหมอนกบหลบอย 500 กลป สวนกาลเทวลดาบสไปเสวยความสงบของกเลสเหมอนกบหลบอยในพรหมโลก 84,000 กลป หากลวงเลยอายนนแลวกตองกลบมาเวยนเกดเวยนตายเปนเทวดาและมนษยอยอก

สงทกลาวมานเรยกวา "ใชบญญต หาบญญต" นนเองบญญตคอสต หาบญญตคอการกำหนดลมหายใจเขา-ออก หรอใชพทธานสสต ธมมานสสต สงฆานสสต เปนตน หรอใชอารมณใด

25

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อารมณหนงในบรรดาอารมณสมถะทง 40 ประการ การใชสตบญญตหาบญญตนเปนการกำหนดใหรทนแลวจะเกดนมตตาง ๆ ขนมาใหเหนเชน โอภาส แสงสวาง สแดง สเหลอง เหนหวย คลอง หนอง บงเหนภเขา ปาไม เหนพระพทธเจา เหนพระภกษสามเณร แมชหรอเหนเทวดามนษย เปนตน นมตเหลานปรากฏขนมาใหเหนแลวกหายไป เปนอคคหนมต หากนมตเกดขนแลวตงมนอยเปนปฏภาค-นมตเรยกวา เหนบญญต ไดบญญตคอไดอปปนาสมาธ (ฌาน)เปนบญญตกคอเม อตายไปกจะไปเกดเปนรปพรหม ดงเชนอาฬารดาบสและอทกดาบส หรอเกดเปนอรปพรหม ดงเชนกาลเทวลดาบส การปฏบตดงเชนทกลาวมานเรยกวา "การปฏบตแบบสมถภาวนา" คำวา "สมถะ" กคอสมาธ คำวา "ภาวนา" กคอสตนนเอง สตกบสมาธผนวกรวมกนจงเปนสมถภาวนา นแหละคอวธการปฏบตเพอใหไดฌาน

กรรมฐานกลาวคอทตงแหงการทำงานเพอใหไดมาซงมรรคผลเรยกวาวปสสนากรรมฐาน คำวา "วปสสนา" น มวเคราะหวาวเสเสนะ ปสสะตต วปสสะนา แปลวา วเสเสนะ-ใชอารมณอนตาเนอของมนษยเทวดาและพรหมมองไมเหนนนแหละ ปสสะต-เหนอยดอย อต-เพราะใชตามนษยตาเทวดาตาพรหมดไมเหนแตใชตาสมมาทฐมองเขาไปเหนนนเองจงเรยกวา "วปสสนา" คำวา"วปสสนา" น วาโดยพสดารมอนตตา 5 ประการ อนจจง 15 ประการทกขง 20 ประการ รวมเปน 40 เรยกวา "วปสสนา" เมอวาโดยสงเขปม3 ประการ คอ

1. อนตตานปสสนา-ดใหเหนความเปนอนตตา (เหนอนตตา)

26

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

2. อนจจานปสสนา-ดใหเหนความเปนอนจจง (เหนอนจจง)3. ทกขานปสสนา-ดใหเหนความเปนทกข (เหนทกขง)

หนาทของสมมาทฐคอเปนผเฝาด สมมาทฐเปนผเฝาดใหเหน (จต เจตสก รป) วา "มใชตวตน (มใชก)" ใหเหนวา"ไมมนคง (ไมเทยง)" ใหเหนวา "เปนทกข" นแหละเรยกวา"วปสสนา" ตาทเหนสภาวะธาตดน คอ หนก แขง หยาบ กระดางเบา ออน นม สภาวะธาตนำ คอ ซมซบ เอบอาบ แตกแยก เกาะกมสภาวะธาตไฟ คอ เยน รอน อน หนาว สภาวะธาตลม คอ เจบ ปวดเตน ตอด เหนบ ซาน โยก คลอน ไหว นง เรยกวา "ตาสมมาทฐ"สภาวธรรมเหลาน ตาเน อมนษยตาเทวดาหรอตาพรหมมองไมเหน มแตตาสมมาทฐเทานนสามารถมองเหนไดจงเรยกวา"วปสสนา" เมอสมมาทฐเหนแลว สมมาสงกปปะพจารณาตอไปวา"สภาวะเหลานเปนอนตตา (มใชตวตน) บงคบบญชาไมได" การทสมมาสงกปปะพจารณาอยอยางนเรยกวา "ภาวนา" สมมาทฐเปนตววปสสนา สมมาสงกปปะเปนตวภาวนา เมอรวมกนเขาจงเรยกวา"วปสสนาภาวนา" ความจรงแลว วปสสนากคออนตตาประการเดยวเทานนเอง สมถภาวนาเรยกวา "โลกยบญญตคอยงวนเวยนอยในคกตายเกด (วฏสงสาร)" สวนวปสสนาภาวนาเปนโลกตตรสจจะ หลดพนจากการตายเกด พระพทธเจาหรอพระอรหนตไมมตาย มแตสละขนธแลวกนพพาน หากเปนพระอรหนตในเทวดาหรอในพรหมกสละขนธเทวดาหรอขนธพรหมแลวกนพพาน เรยกวา"ยายจตอรหตตผลเขาสนพพาน" ไมมตายเกดอก

27

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ใจทงหมดม 89 ดวง ในบรรดาใจเหลาน จำแนกออกตามความถแหงการตายเกดไดดงน คอใจตาย 7 ครง (ตายอกเจดชาต)เปนใจของพระโสดาบน ใจตาย 3 ครง (ตายอกสามชาต) เปนใจของพระสกทาคาม ใจตายครงเดยว (ตายอกเพยงชาตเดยว) เปนใจของพระอนาคาม ใจไมตายเลย คอใจของพระอรหนต ใจตายมากทสดคอใจอเหตอกสลวบาก ใจตายมากปานกลาง คอใจอเหตกสลวบาก1 และใจมหาวบาก 8 ใจตายนอยอนดบสอง คอใจรปวบาก 5 ใจตายนอยอนดบทหนง คอใจอรป 4 รวมใจตายทงหมด 18 ใจตายกเปนใจเหลาน ใจทไปปฏสนธกเปนใจเหลานเหมอนกน

การทจะไดใจไมตาย คอเปนพระอรหนตนน ตองพบศาสนาของพระพทธเจาจงจะหาได หากไมพบพระพทธศาสนากหาไมได ผทเกดมาไมพบพระพทธศาสนา แตปฏบตตนจนเปนพระพทธเจาม 4 ประเภทเทานน คอ พระวรยาธกพทธเจาพระสทธาธกพทธเจา พระปญญาธกพทธเจา และพระปจเจกพทธเจาพระสมมาสมพทธเจาทง 3 องคนน ทรงแสดงธรรมโปรดเวไนยสตวสวนพระปจเจกพทธเจาไมแสดงธรรมไมอบรมสงสอนใคร

ขอกลาวยำถงวปสสนาอกครงหนง วปสสนาโดยตรงกคอการเหนอนตตา วปสสนาโดยกวางกคอการเหนอนจจง ทกขง อนตตาวปสสนานเปนสมบตของพระพทธเจา หากพระพทธเจาทง 3พระองคพระองคใดพระองคหนงไมเสดจอบตขนมาในโลกวปสสนากไมม สวนสมถะเปนสมบตของพรหม หรอพราหมณฮนด เรยกวา "เปนสมบตประจำโลก ประจำคกตายเกด" ถงแมวาพระพทธเจาจะเสดจอบตหรอไมกตาม สมถะกมอยอยกอนแลว

28

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สวนอนตตาเปนสมบตของพระพทธเจาทง 3 พระองคการทพระพทธเจาทรงพจารณาปฏจจสมปบาท กหมาย

ความวา "พระองคพจารณาอนตตานนเอง" เพราะปฏจจสมปบาทกบอนตตาเปนธรรมอนเดยวกน การทพระองคทรงพจารณาจนปฎจจสมปบาทขาดไปไมสามารถหมนเวยนอกตอไปนน เปนตรงทเวทนานนเอง สวนอตตากคอตณหาหรออตตทฐ หากวาอตตากลายเปนอนตตาแลว ปฏจจสมปบาทกขาดตกไปไมหมนเวยนอกเมอเปนเชนนน วฏสงสารหรอสงสารวฏกหยดหมนทนท สมบตหรอเครองพจารณาของพระปจเจกพทธเจากคออนจจงกบทกขงซงบางองคเหนดอกบวเหยวแหงไปหรอเหนใบไมรวงหลนจากตนแลวพจารณาเหนเปนอนจจง ทกขง กสำเรจเปนพระปจเจกพทธเจาสวนพระพทธเจาทง 3 พระองคจะพจารณาเหนความเปนอนตตาพระพทธเจาจงทรงเปนอนตตวาทะ

คำวา "วปสสนาภาวนา" กคอ สมมาทฐทำงานรวมกบสมมาสงกปปะนนเอง เพราะวาการเหนกคอสมมาทฐ เปนวปสสนาการคดพจารณากคอสมมาสงกปปะ เปนสมมสนญาณ การใครครวญพจารณา หรอสมมาวตกการคดถกตอง รวมกนจงเรยกวา"วปสสนาภาวนา"

29

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ใคร คอผแสดงธรรมบอกกรรมฐาน

อะภธมมกะภกขเยวะ กระ ธมมะกะถกา นามะกมมฏฐานาจะรยา นามะ อะวะเสสา นะ ธมมะกะถกา ฯ

กระ-ทราบวาทานผทงร ธรรมและบอกธรรมไดแทจรงอะภธมมกะภกขเยวะ-คอพระสงฆหรอฆราวาสผรอภธรรม ผไดศกษาพระอภธรรมทง 7 คมภร ผสามารถลวงรถงรปธาตและนามธาตกลาวคอ จต เจตสก และรปนนเทานน ธมมะกะถกา นามะ-จงไดชอวา "เปนผกลาวธรรม" หรอแสดงธรรม กมมฏฐานาจะรยา นามะ-เปนอาจารยผกลาวสอนกรรมฐาน อะวะเสสา-นอกจากผทไดศกษาเรยนรพระอภธรรมแลว นะ ธมมะกะถกา-ไมจดวาเปนผกลาวธรรมสงสอนธรรม

บคคลผเปนพระหรอฆราวาสทเรยนรพระอภธรรมรรปธาต นามธาต กลาวคอจต เจตสก และรปนนแหละ ทานเรยกวา "เปนพระธรรมกถก" ผสามารถในการกลาวสอนธรรม เปนอาจารยผ สอนกรรมฐาน สวนบคคลนอกน นไมช อวาเปนพระธรรมกถก (ผกลาวสอนธรรม) มใชเปนผบอกกรรมฐานหรอสอนกรรมฐาน คำวา "ธรรม" หมายถง สงทประกอบอยมอยในตวสรรพสตว ซงประกอบดวยจต 89 ดวง เจตสก 52 ดวงรป 28 นพพาน 2 บคคลผไมรอภธรรม 9 ปรเฉท และไมรไมเขาใจในรปธาตนามธาต หรอรปฏจจสมปบาทเพยงอยางเดยว กลบสอน

30

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

กรรมฐานใหคนอน ๆ นน ไมจดวาเปนผกลาวธรรม แตเรยกวาบคคลผพดพรำไป รไมจรง

บคคลผไมเหนการเกดดบ

พระพทธองคทรงแสดงธรรมแกนางปฏาจาราวา "ปถชนตาบอด ไมเหนธรรมเกดดบ แมอายยนรอยป กเสยชาตเปลาประโยชนสวนผเหนธรรมเกดดบ แมมอายวนเดยว ประเสรฐกวาตงรอยเทา"พระบาลวา

โย จะ วสสะสะตง ชเว อะปสสง อทะยพพะยงเอกาหง ชวตง เสยโย ปสสะตง อทะยพพะยง ฯผเหนการเกดดบอยเพยงวนเดยว ประเสรฐกวาผไมเหนการเกด

ดบทมชวตอยรอยป

31

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อนญญตามนทรเยอนญญตสสมตนทรเย

สตปฏฐาน 4

สตปฏฐานม 2 ประเภท มาในพระสตรอยางหนง ซงเปนสวนของโลกยะเรยกวาโวหารสตปฏฐาน หรอบญญตสตปฏฐาน การปฏบตทเปนบญญต ผลทไดกเปนบญญต คอ เปนรปบญญต และอรปบญญตเชน กาเย เกสา คอการกำหนดตามจดตาง ๆ ในกายมผมเปนตน ในขณะทองคแหงมรรคทงสองคอสมมาทฐและสมมาสงกปปะยงไมทำงานเรยกวา "บญญต"

สวนสตปฏฐานทมาในโพธปกขยธรรม 37 ประการเรยกวาสตปฏฐานปรมตถ หากเหตเปนปรมตถ ผลกเปนปรมตถ ผลของปรมตถกคอพระนพพาน โพธปกขยธรรมนเปนปกธรรมพระอรยเจาบนเขาพระนพพาน เรยกวาอนโลมญาณม 37 ประการ

1. สตปฏฐาน 4 2. สมมปปธาน 43. อทธบาท 4 4. อนทรย 55. พละ 5 6. โพชฌงค 77. มรรคมองค 8

โพธปกขยธรรมทง 37 นเปนอภธรรมปรมตถ ในทนจะกลาวเฉพาะสตปฏฐาน 4 เทานน ในบรรดาธรรมทง 37 ประการนหากปฏบตตามสตปฏฐาน 4 ไดอยางครบถวนกหมายความวาปฏบตธรรมไดทงหมดแลว เพราะสตปฏฐาน 4 อยางนจะทำหนาทในการรอยธรรมทเหลอมารวมกนเปนพวงเดยว เปนธรรมอนเดยว (เอโก ธมโม) ธรรมทรวมตวกนเปนธรรมเดยวนแหละเรยกวา

32

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

"อนโลมญาณ" สตปฏฐาน 4 ประการ คอ1. กายานปสสนาสตปฏฐาน กาย (รป) คอสวนประกอบ

ของธาต 4 กลาวคอ ธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลม รวมรป 28อยาง เรยกวา "กาย" วธการปฏบตกคออยาลมพจารณา พจารณาอะไร? พจารณาสภาวะแหงธาตดนนำไฟลมทเปนอนตตาสตในทน หมายถงไมลมพจารณาสภาวธรรมทกอยางทเกดขนมาวาเปนอนตตา ไมใชของเรา บงคบบญชาไมได ไมอยากใหเกดกเกดอย ไมอยากใหดบกดบอย เปนอยอยางนน ใหเหนความทกขวาเปนอนตตา ดน นำ ไฟ ลมทเกดขนอยนเปนทกข อนความทกขนไมอยากใหมนทกข กทกขอย ออนแหละอนตตา ไมใชของเรา บงคบไมได

2. เวทนานปสสนาสตปฏฐาน ไดแก เวทนาเจตสกทรบอารมณแหงรปทเกดขนมาในอาการตาง ๆ เชน เจบ ปวด เตน ตอดเหนบ ซาน โยก คลอน ไหว นง เปนตน แยกศพทใหเหนไดดงน อน-ตาม ปสสนา-ด สต-ไมลม ปฏฐาน-ทอารมณเกดขนมาหมายความวาใจรบหรอใจเวทนาทเกดขนมาน โยคผปฏบตธรรมอยาลมดใหเหนสภาวะทมนเปนอนตตา และไมลมพจารณาวา"เปนอนตตา"

3. จตตานปสสนาสตปฏฐาน โดยแยกศพทออกไดดงนจตตะ-ใจ อน-ตาม ปสสนา-ด สต-ไมลม ปฏฐาน-ทใจปรงแตงเกดขนแลวดบไป เมอรวมกนแลวไดความวา ไมลมตามดตามพจารณาใจปรมตถทปรงแตงเกดดบ หรอไมลมดและไมลมพจารณาทใจร คำวา "ปรมตถ" กบคำวา "อนตตา" เปนสงเดยวกน หมาย

33

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ถงอยาลมดและอยาลมพจารณาทมนเปนอนตตานนนนเองใจทงหมดนนรวมอยทมโนวญญาณธาต สงทเขามาทางทวารทง5 น น ตองรบร โดยมโนวญญาณธาตท งส น ดงน น จงดจงพจารณาส งใด ๆ ท มากระทบท มโนวญญาณธาตน นวา"เปนอนตตา"

4. สตปฏฐานทง 3 ดงกลาวนรวมกนเปนธรรมตวเดยวเรยกวา "เอโก ธมโม" เพราะคำวา "ธรรม" นมไมมาก มเพยงตวเดยวเทานน อนคำวา "เอโก ธมโม ธรรมตวเดยว" น คอ

(ก) ความเจบปวด เปนกาย(ข) สงทรบเจบปวด เปนเวทนา(ค) สงทรเจบปวด เปนจต

ธรรม 3 ประการดงกลาวนรวมกนเปนธรรมอนเดยวเรยกวา"เอโก ธมโม" ธรรมอนเดยวนแหละเรยกวา "ธมมานปสสนา"ธรรมกลาวคอ กาย เวทนา จต นรวมกนเปนธรรมอนเดยวเรยกวา"อนตตา มใชตวตน บงคบไมได มใชบคคล ตว ตน เรา เขา เปนสภาวะปรมตถ" แหงรปนามเทานนเอง ธมมานปสสนาสตปฏฐานนหากแยกศพทแลวจะปรากฏดงน คอธมมะ-หมายถงธรรม 3ประการซงรวมกนเปนหนงเดยวนน อน-ตาม ปสสนา-ด สต-ไมลม ปฏฐาน-ทธรรมตงอย หมายความวามสต คอไมลมตามดธรรมทง 3 ประการดงกลาวแลวนนตามทมนเปนอนตตา นแหละเรยกวา "ธมมานปสสนาสตปฏฐาน" พระพทธพจนทวา "สพเพ

34

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ธมมา อนตตา" หมายความวา บรรดาธรรมทงหลาย กลาวคอ รป28 จต 89 ดวง เจตสก 52 และนพพาน ลวนเปนอนตตาดวยกนทงสนหรอเรยกวา "อนตตา" เพยงประการเดยวเทานนเอง คำวา "อนตตา"กบ "พทธะ" คำวา "อนตตา" กบ "ธรรมะ" และคำวา "อนตตา" กบ"นพพาน" คำเหลาน เหนสงใดกดเปนอนตตาทงสน

ในเรองของโลกยะกบโลกตตระนขอใหทำความเขาใจวา"โลกยะ" เปนเรองของโลกแหงการเวยนวายตายเกด เปนทกขอยในวฏสงสาร มลกษณะดงน

1. อตตา-ตวก 2. สงขาร-การปรงแตง3. สงขตะ-การกอราง 4. สตว บคคล ฯลฯ5. มรณะ-ความตาย 6. บญญต-สมมตสงเหลานเปนโลกยะ เปนธรรมแหงการเกดดบอยตลอดเวลา

สวนเรองโลกตตระ เปนเรองของปญญาเหนอโลกมลกษณะดงน

1. อนตตา-มใชตวตน2. นพพาน-ความดบสงบเยนแหงกเลส3. อสงขตะ-หยดปรงแตง4. ปรมตถ-ความไมเปลยนแปลง5. อมตะ-ความไมตาย6. สจจะ-ความจรงสงเหลานเปนโลกตตระ ธรรมทอยเหนอโลก

35

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บรรดาธรรมทงหมดทงสนนนมอนตตาเพยงประการเดยวเทานน ไมมส งอ นใดนอกจากน โยคตองใชปญญาสมมาทฐและสมมาสงกปปะ ดใหเหนและพจารณาใหเปนอยางน

สงทกลาวมาทงหมดนเปนเรองของอารมณภายในทงหมดสวนอารมณภายนอก กลาวคอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ในสงทง5 น สงใดเกดข นมากตามเปนอารมณภายนอกกายทงหมดเมอจกษเหนรป หไดยนเสยง จมกไดกลน ลนไดรส กายไดสมผสสงทรบรอารมณเหลานเรยกวา "วญญาณ 5 อยาง" เมออารมณท ง 5 นเกดข นมา สมปฏชวนะจตรบเอาอารมณแลวสงไปใจมโนวญญาณเปนผรบแลวปรงแตงวาด ไมด ชอบ ไมชอบ การตามดพจารณาจตอยางนนแหละเรยกวา "จตตานปสสนา" ซงหมายถงการพจารณาตรงทใจปรงแตงหรอคดนกขนมานนเอง เจตสกเวทนาทรบอารมณทด ชอบ นาพอใจ เรยกวา "โสมนส" ทรบอารมณไมดไมชอบ ไมนาพอใจเรยกวา "โทมนส" รบอารมณกลาง ๆ ดกไมใชไมดกไมใช หรออารมณเฉย เรยกวา "อเบกขา" อารมณทปรากฏขนมาทง 3 ประการนเรยกวา "เวทนา" การคดพจารณาตามเวทนาน เรยกวา "เวทนานปสสนาสตปฏฐาน" ธรรมทง 3 ประการดงกลาวน รวมกนเปนธรรมอนเดยว คอ อนตตา

คำวา "อนตตา" น พระพทธศาสนาเกดขนจงมขนมา และมคนเขาใจสภาวะอนตตา หากพระพทธศาสนาไมเกดกไมม หมายความวาอนตตานเกดขนมาพรอมกบการตรสรของพระพทธเจานนเอง

36

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อนตตาเปนธรรมประจำพระพทธเจา พระพทธเจาทกพระองคทรงเหนปฏจจสมปบาททง 12 ประการเปนอนตตาเหมอนกน คำวา"อนจจง ทกขง" นเปนธรรมประจำของพระปจเจกพทธเจานนเองพระปจเจกพทธเจาบางองคเหนบญญต กลาวคอ ดอกบวเหยวกพจารณาเหนอนจจง ทกขง ซงปรากฏทดอกบวกบรรลเปนพระปจเจก-พทธเจา อนตตานเปนธรรมทคนพบโดยพระพทธเจา พระพทธเจาจงทรงสอนใหอครสาวก มหาสาวก และปกตสาวกทงหลาย คนหาใหพบอนตตานเชนเดยวกน

ทางเดนสพระนพพานมเพยงทางเดยวคออนตตาเทานนอนตตากบสมมาทฐเปนธรรมอนเดยวกน อตตากบมจฉาทฐเปนธรรมอนเดยวกน พระพทธองคตรสวา "อะยะเมวะ อะรโยอฏฐงคโก มคโค เสยยะถทง สมมาทฏฐ สมมาสงกปโป" เปนตนหมายความวา ทางเดนทพระอรยเจาเดนเขาสพระนพพานนนประกอบดวยองค 8 มสมมาทฐและสมมาสงกปปะเปนตนโดยมองคแหงปญญา 2 ประการนำหนานนเอง เปนทางทพระอรยเจารวาหากบคคลใดเดนตามกจะบรรลเปนพระอรยะ ทางเดนไปสพระนพพานนนใหใชสมมาทฐดทใจร หรอมโนวญญาณธาต และทใจรบเวทนา ในขณะเดยวกนกใชสมมาสงกปปะพจารณาสงทสมมาทฐเหนนนวาเปนอนตตา มใชของเรา บงคบไมได สมมาทฐเปนผเหนสมมาสงกปปะเปนผพจารณา ปญญา 2 ประการนนำหนา มศล(สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ) และสมาธ (สมมา-วายามะ สมมาสต สมมาสมาธ) องคแหงมรรค 6 ประการนคอยชวยหนนอย นแหละเรยกวา "ทางเดนไปสพระนพพานของพระอรยเจา"

37

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทางเดนหรอคตของเทวดาและมนษยในโลกแหงการตายเกดกคอการใชทานและศลนำหนา ทางเดนหรอคตของบคคลผไปบงเกดในรปพรหมและอรปพรหมกคอการใชสตกบสมาธนำหนา

38

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

การปฏบตสมถะหรอสมาธเปนวธการปฏบตท ไมตอส ท เหตเหมอนพระยาราชสห แตไปตอสทผลเหมอนกบสนขด นแหละเรยกวา"วธการปฏบตสมถภาวนาสทผล"

สวนวธการปฏบตวปสสนาภาวนา เปนวธการปฏบตทตอสทเหตหากความเจบปวดเกดขนมากพจารณาวา ความเจบปวดอยทใจเวทนาเปนอนตตา มใชของเรา เปนการสทตนเหต คอ สมทยนนเอง

-3-

ความทกขมาจากไหน ?

ธมมา ธมเม สญชะเนนต เหตสมภาระปจจะยา เหตนญจะนโรธายะ ธมโม พทเธนะ เทสโต ฯ

อวชชาคอความไมร และโลภะผกอใหเกดตณหา ธรรม 2ประการนเปนตนเหตแหงทกข เปนเหตใหสตวทงหลายไดมาเกด แกเจบ ตาย เปนกองแหงความทกข เพราะอวชชาคอโมหะสนบสนนคำชตณหาทเรยกวาอตตทฐนเอง ความทกข เกด แก เจบ ตาย จงเกดขนมาอยางตอเนอง การทจะทำใหตนเหต (สมทย) คอ อวชชา (โมหะ)ตณหา (โลภะ) 2 ประการนใหดบสนทลงไปไดนน พระพทธเจาทรงแสดงหลกการไวซงกคอ สมมาทฐและสมมาสงกปปะอนเปนปญญามรรคทง 2 ประการนนนเอง (มาในสมโมหวโนทน)

การทหมสตวกลาวคอเทวดาและมนษยไดขนธ (กองแหงทกข) มาเกด แก เจบ ตายน เปนเพราะอวชชา (โมหะ) นเองเปนตว

40

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

การใหญ ซงหมายถงความไมรไมเขาใจในธรรมทถกตอง กลบไปเขาใจในสงทผดวา "ถก" และเพราะตณหา (โลภะ) อนไดแก ธรรมทถกตองไมอยากได กลบไปอยากไดธรรมทผด ธรรมทง 2 ประการนทำหนาทเปนหวหนาผนำของกเลสอก 8 ตว จงเปนเหตใหเกดกองแหงทกขขนมา

อวชชา 4 ประการ โดยมโมหะเปนหวหนา และตณหา 3ประการ โดยมอตตทฐเปนหวหนา ภาษาไต (ไทยใหญ) วา "ธรรมจออำฮ (อวชชา) ธรรมม อำหน (ทฐ)" ซงหมายถงธรรมถกตองไมรคอ อวชชา ธรรมม ไมเหน คอ ทฐ ทวาธรรมถกตองไมร กคอ ไมรทกขธรรมมไมเหน กคอไมเหนอนตตา (สมมาทฐ) เปนสมทยปรงแตงใหเกดกองแหงความทกข คอเกด แก เจบ ตายขนมา เปนวฏสงสารหมนเวยนเปลยนแปลงไปมาอยอยางไมมทสนสด อนคำวา "อวชชา"หมายถงโมหะ (ความหลง) อหรกะ (ความไมละอายตอการทำความช ว) อโนตตปปะ (ความไมเกรงกลวผลความช ว)และอทธจจะความฟงซาน ธรรมทง 4 ประการ นแหละทเรยกวา"ธรรมถกตองไมร" ความไมรนเปนความไมร ไมเขาใจความจรงในเรองดงตอไปน

1. อนจจาวชชา ความไมเทยง ไมคงทน เปนของจรง มอยจรง แตไมร

2. ทกขาวชชา ความทกขลำบากอนใหญหลวง เปนของจรงมอยจรง แตไมร

3. อนตตาวชชา ความไมเทยงเปนทกขน มใชของเราบงคบไมได เปนของจรง มอยจรง แตไมร

4. มคคาวชชา มรรควถในการตดอตตาใหขาดสะบนลงไปนน

41

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เปนของจรง มอยจรง แตไมร5. สมทยาวชชา ตณหา (อตตา) อนเปนสาเหตแหงทกข

เปนของจรง มอยจรง แตไมร6. ผลาวชชา ผลทเกดจากการทตณหาดบลงไปแลวเกด

ความสงบเยนขนมา เปนของจรง มอยจรง แตไมร

คำวา "ตณหา" หมายถงธรรม 3 ประการ คอ ทฐ (ความเหนผด) มานะ (ความเยอหยงถอตว) และโลภะ (ความอยาก)ในบรรดาธรรมทง 3 ประการน มลกษณะดงน

1. ธรรมมไมเหน คออตตาจรงไมม แตเหนผดไปวามอตตาจงกลายเปนอตตทฐ เรยกวา "กามตณหา"

2. ธรรมดบไมเหน คอความดบมอย แตไมเหน จงกลายเปนสสสตทฐ เรยกวา "ภวตณหา"

3. ธรรมเกดไมเหน คอความเกดมอย แตไมเหน จงกลายเปนอจเฉททฐ เรยกวา "วภวตณหา"

ตณหานมหลายประเภทนบจำนวนไดตง 108 อยาง ซงมสวนประกอบดงน คอ ตณหา 3 คณดวยอารมณ 6 เปน 18 คณดวยกาล3 เปน 54 คณดวยสนดาน 2 คอ สนดานทงภายในและภายนอกจงรวมเปนตณหา 108 ประการ บาลวา "ตณหายะต ตะสะตตตณหา" กลาวคอไดกอยาก ไมไดกอยาก อต-เพราะเปนไปอยอยางนจงเรยกวา "ตณหา" ตณหานมลกษณะเหมอนกบลกววหวนมแมวเหนหน และงเหนเขยด

42

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ตณหาเปนเหตเกดทกข

ทกขง วะตะ เตภมกง ตณหา สะมทะโย ภะเว นโรโธ นามะมคโค โลกตตะโร มะโต ฯ

เตภมกง-กามาวจรภม 11 รปาวจรภม 11 และอรปาวจรภม4 รวมภพภมแหงการตายเกด 26 ภพภมน ทกขง วะตะ-เปนทกขใหญหลวงนก ตณหา สะมทะโย ภะเว-ตณหาเปนสาเหตททำใหเกดจงไดเปนทกขอยางน นโรโธ นามะ-การทเหตแหงทกขดบสนทลงมคโค-มรรคสจกลาวคอสมมาทฐและสมมาสงกปปะ โลกตตะโร-เปนโลกตตระ มะโต-ทานกลาวไวอยางน

ในกามาวจรภม 11 รปาวจรภม 11 และอรปาวจรภม 4เรยกวา "โลกแหงการตายเกด 26 ภม" หรอโลกแหงทกขตายเกดการทหมสตวตองตายเกด ๆ อยในภพภมเหลาน เปนเพราะตณหาเปนตวการใหญ เปนเหตแหงการตายเกด ตณหาคอความทะยานอยากนม3 ประการ

1. ธรรมมไมเหน (ไมเหนอนตตา) กอใหเกดกามตณหาเรยกวา "สกกายทฐ" หรออตตทฐ

2. ธรรมตายไมเหน (ไมเหนการดบ) กอใหเกดภวตณหาเรยกวา "สสสตทฐ"

3. ธรรมเกดไมเหน (ไมเหนการเกด) กอใหเกดวภวตณหาเรยกวา "อจเฉททฐ"

43

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ในบรรดาทฐทง 3 น หากสามารถตดอตตทฐไดแลว ทฐทเหลอกอยไมได สงทตดอตตทฐไดนนกคอมรรคสจ หากวามรรคสจตดไดแลวกเปนนโรธหรอนพพาน การทเหตแหงทกขหรอสมทยดบลงไปเรยกวา "กเลสนโรธ" การทผลทกขคอขนธดบไปเรยกวา "ขนธนโรธ" คำวา "ตณหา" เหตแหงทกขนน คอความทะยานอยาก หมายความวา ไดกอยาก ไมไดกอยาก

ตณหาทงหมดม 108 ประการ ประกอบดวยตณหา 3(กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา) คณดวยอารมณ 6 เปน 18แลวคณดวยกาลทง 3 เปน 54 และคณดวยสนดานภายในและภายนอก 2 ประการ จงรวมเปน "ตณหา 108"

สวนกเลสม 1,500 ประการ ประกอบดวย เจตสก 52 จต 1ดวง รวม 53 นปผนนรป 18 เปน 71 พรอมดวยลกษณะรป 4 เปน75 แลวคณดวยกเลส 10 เปน 750 และคณดวยสนดานภายในและภายนอก จงรวมเปน "กเลส 1,500"

44

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เหนอนจจง แตไมเหนทกขง

อะนจจง ปญญายะต, ทกขง นะ ปญญายะต, ทกขงปญญายะต, อะนจจง ปญญายะต, อะนตตา นะ ปญญายะต,อะนตตา ปญญายะต, อะนจจะทกขง ปญญายะต ฯ

คำบาลทวามาน แปลความไดวาอะนจจง ปญญายะต= เมอพจารณาเหนอนจจงทกขง นะ ปญญายะต=จะพจารณาไมเหนทกขงทกขง ปญญายะต= เมอพจารณาเหนทกขงอะนจจง ปญญายะต = (และ) พจารณาเหนอนจจงอะนตตา นะ ปญญายะต= จะพจารณาไมเหนอนตตาอะนตตา ปญญายะต= (แต) เมอพจารณาเหนอนตตาอะนจจะทกขง ปญญายะต = จะพจารณาเหนทงอนจจง

และทกขง

หมายความวา ถาเหนอนจจง จะไมเหนทกขงกบอนตตาถาเหนทกขง กจะเหนอนจจง แตจะไมเหนอนตตา แตถาเหนอนตตาแลวจะเหนทงอนจจงและทกขง

คำวา "อนจจง" กคอ ความเกดขนดบไป ไมมนคง สงทเกดขนแลวดบไป ๆ นน บงคบบญชาไมได เปนอนตตา มใชตวตน อนจจงทวาเกดขนแลวดบไปนน เปนสงททนไดยากเปนทกข ความทกขนสงไมไดเลยวาอยาทกข เพราะบงคบไมไดเชนกน เพราะฉะนน ทงอนจจงและทกขงจงรวมลงทอนตตาตวเดยวนนเอง เนองจากวาอนจจง

45

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

และทกขงนเปนสงทบงคบบญชาไมได สงการไมได มใชตวตนเปนอนตตา

ผบญชาหมสตว

สรรพสตว ทงเทวดา และมนษยลวนผดใต อวชชา ตณหาสามเกดภพใด ไมเคยหาง กาวยางตามทกชวยาม ตองนอมตว รบบญชา

ตางเหนผด คดวาสข สนกดแตทแท มแตทกข สะสมมาฆราวาส ทงพระเณร รบอาญาเปรยบบรรดา แมลงเมา เขากองไฟ

โฉบโบยบน วงถาโถม ใหไฟครอกไมตางหรอก กบตวหนอน ในเมลดพรกทกขเกาไป ทกขใหมมา เพมพนอกกระดกดน พลกพลานไป ไมมพน

46

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทางออกม แตไมร ดไมเหนกามคณ เปนบวงรด กลบผกพนบวชเปนพระ ไมตามรอย ภควนกลบหนไป ทำแบบอยาง ผครองเรอน

นพพานม กลบไมหา นาอดสตนไมร กลบนำคน พดแชเชอนคลายคนบอด จงคนบอด กาวคลาดเคลอนตนกบเพอน ตกหลมพราง ตายฟรฟร

พงตระหนก ถงวชชา หาทางรอดจงถอดออก อวชชา ตามวถหากลวงเลย พระศาสนา หาพนปทางออกน จะหาได ทไหนกน ฯ

47

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เหลกแหลมทปกอก ทำอยางไร ใหหายเจบ

สตตยา วยะ โอมฏโฐ ตณหามาโน วะ มตถะเกสกกายะทฏฐง ปะหานายะ สะโต ภกข ปะรพพะเช ฯ

ภกข-ทานผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายซงจะมาปรากฏในภายภาคหนา ตณหามาโน-อนตณหาและมานะทงสองนโอมฏโฐ-เสยบปกคาอย มตถะเก-ตรงกระหมอม สตตยา วยะ-เหมอนดงหอกทปกอย ท หทย สกกายะทฏฐง-สกกายทฐน ปะหานายะ-ละทงไปเสยใหได ปะรพพะเช-เวนไปเสยใหหางไกลสะโต-อยาลมพจารณาวาเปนอนตตา มใชของตน

ผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายทงหลาย เหลกแหลมคมกลาวคอตณหาและมานะกำลงปกอยทกระหมอมเหมอนดงหอกทเสยบหทยอย พวกเธอจงพยายามอยางไมลดละ เพอถอนเหลกแหลมอนนนออกใหได การทจะนำเหลกแหลมทปกอกนนออกไป จะตองใชการพจารณาวามใชของตน เปนอนตตา ซงเหลกแหลมนกคออตตทฐหรอสกกายทฐทปกอยตรงหทยนน จะตองอาศยมรรคญาณตดถอนออกไป กลาวใหเขาใจงายกคอ การทจะถอนเหลกแหลมทปกอยตรงหทยออกไปไดนนม 3 วธ

1. รกษาโดยวธการทายาทแผล ซงหมายถงการใหทานและการรกษาศล

2. รกษาโดยวธการกนยาแก ซงหมายถงการปฏบตสมถะ

48

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หรอสมาธ 40 วธการรกษาโดยการทายาและการกนยาแกทงสองวธน สามารถ

ระงบหรอกลบทบอาการเจบปวดไวไดเพยงชวคราวเทานน อาการจะไมหายจรง

3. รกษาโดยการผาตด ซงหมายถงการใชมรรคญาณตดถอนออกไปเพยงวธเดยวเทานน จงจะสามารถทำใหอาการหายไปไดจรง

49

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

วธปฏบตสมถภาวนา

สะมาธยา ปะนะ สนะโขวะ วฑโฒ โหต ปะกาสโต ฯเปฯ

สะมาธยา ปะนะ-สวนวธปฏบตสมถภาวนานน สนะโขวะวฑโฒ-ประพฤตเหมอนดงสนขด ฉะนน ปะกาสโต-ทานประกาศไวอยางน

สมาธ เปนวธการปฏบตของฤๅษ และศาสนาพราหมณวธการปฏบตสมถะ คอสมาธนมลกษณะเหมอนกบสนขด หากมคนนำไมมาตกจะไลตะครบกดเอาทไม วธการปฏบตสมาธของพวกฤๅษหรอพราหมณทงหลายเปนวธแหงสมถะดงสมถะ 40 ในบรรดาสมถะท ง 40 ประการน พทธานสสต ธมมานสสต สงฆานสสตและอปสมานสสต รวมอนสสตทง 4 นเปนของพระพทธเจาทกพระองคสวนวธปฏบตสมถะทเหลออก 36 นนเปนของฤๅษ หรอพราหมณเปนของประจำโลก ตดมาพรอมกบพรหมตงแตยคแรกของโลกการปฏบตสมถะหรอสมาธนเปนวธการปฏบตทไมตอสทเหตเหมอนพระยาราชสห แตไปตอสทผลเหมอนกบสนขด นแหละเรยกวาวธการปฏบตสมถภาวนา เปนวธการตอสทผล สวนวธการปฏบตวปสสนาภาวนา เปนวธการปฏบตทตอสทเหตคอสมทย หากความเจบปวดเกดขนมา กพจารณาวาความเจบปวดอยทใจเวทนาเปนอนตตา บงคบไมได มใชตวเรา เปนการสทเหต-สมทยนนเอง

50

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ภกขะเว-ดกรทานผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายทจะมาปรากฏในภายหนาเอโก ธมโม-ธรรมอนเปนเอกอนนอะนตตาโต-ตรงทความเปนอนตตานนอะนปสสโต-เธอจงตามเฝาดภาวโต-เธอจงตามเฝาพจารณาพะหลกะโต-เธอจงทำใหมากอะภญญายะ-มรรคญาณสมโพธายะ-ผลญาณนพพานายะ-พระนพพานสงวตตะต-ยอมเกดขน

-4-

ขนตอนการปฏบตวปสสนา

1. คำกลาวบชาพระรตนตรยพทธง ปเชม (กราบ)ธมมง ปเชม (กราบ)สงฆง ปเชม (กราบ)

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต อะนตตะวาทโนโคตะโม สะมะณสสะ

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต อะนตตะวาทโนโคตะโม สะมะณสสะ

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต อะนตตะวาทโนโคตะโม สะมะณสสะ

2. คำกลาวถวายอตภาพบชาพระรตนตรย

52

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อมาหง อตตะภาวง พทธสสะ ปะรจจะชามขาพเจา ขอมอบถวาย อตภาพน ของขาพเจา แดพระพทธเจา

อมาหง อตตะภาวง ธมมสสะ ปะรจจะชามขาพเจา ขอมอบถวาย อตภาพน ของขาพเจา แดพระธรรม

อมาหง อตตะภาวง สงฆสสะ ปะรจจะชามขาพเจา ขอมอบถวาย อตภาพน ของขาพเจา แดพระสงฆ

3. คำแผเมตตาอทง เม ปญญง, อาสะวกขะยาวะหง โหต, มะมะ

ปญญะภาคง, สพเพ สตตา, สมมา ละภนต ฯบญทเกดจากการบำเพญวปสสนาภาวนาน, ของขาพเจา

จงเปนปจจยเครองนำมา, ซงการบรรลมรรคผลนพพาน, ขอใหสตวทงหลายทงปวง, จงมสวนได, ในสวนกศลผลบญของขาพเจา,โดยชอบ, โดยถวนหนากน ดวยเทอญ ฯ

4. การขอขมาพระอรยเจาอะรเยส, ปะมาเทนะ, ทะวารตตะเยนะ, กะตง สพพง,

อะปะราธง, ขะมะถะ เม ภนเต ฯขาแตทานผเจรญ หากวา ขาพเจา ไดประมาท, กระทำผด

ลวงเกน ในพระอรยเจาทงหลาย ดวยกายกด ดวยวาจากด ดวยใจกดในกาลไหน ๆ กตาม ขอทานอาจารย โปรดเปนตวแทน พระอรยเจาทงหลายเหลานน ชวยยกโทษใหเปนอโหสกรรม แกขาพเจา

53

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เพอมใหเปนอนตราย เพอมใหเปนอปสรรคขวางกน การบรรลมรรคผลนพพานของขาพเจา ณ โอกาสบดน ดวยเทอญ ฯ

5. วธการปฏบตโยคผปฏบตธรรมทกทาน โปรดนงตวตรงในทาขดสมาธ มอ

สองขางวางไวบนหนาตก มอขวาวางทบบนมอซาย ตอจากนน ใหหลบตาเนอ เปดตาปญญา แลวด และพจารณาทจตของตนเอง

หา เหน ตด ถง

หา คอ ใชสมมาสงกปปะคนหาอนตตา โดยมสตกระตนเตอนวา "อยาลมพจารณา"

เหน คอ ใชสมมาทฐเหน โดยมสมาธจดจออยทเหนมใหขาด

ตด คอ อนโลมญาณรบธรรมแลวสงใหมรรคตดกเลส 10ประการ

ถง คอ กเลสดบลงแลวสงบเยนเปนผล 4 รบเสวยนโรธหรอนพพาน

54

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

การปฏบตวปสสนาตองใชหลก "หา เหน ตด ถง"

วธการปฏบตทถกตองตามพระพทธองคกคอ "หา เหน ตดถง" (ไทยใหญวา "หา หน แตบ ฮอด") คำวา "หา" คอ ปญญาสมมาสงกปปะ-พจารณารป วญญาณ เวทนาวาเปนอนตตาไมใชของเรา บงคบบญชาไมได คำวา "เหน" คอ ปญญาสมมาทฐ-เหนรป วญญาณ เวทนาทมสภาพเปนอนตตา คำวา "ตด" คอเมอปญญาแหงองคมรรค 2 ประการดงกลาวทำงานอยางตอเนองจนแจมแจงชดเจนแลว มรรคญาณกจะเกดขนมาตดอตตาใหขาดไป คำวา "ถง" คอ ผลจากการทอตตาหายไปแลวนโรธความสงบเยนจากกเลสเกดขนมาแทนท หรอเรยกวา"ผลญาณ"

หลกการปฏบตวปสสนา

1. พอนงไปไดประมาณ 15 นาท ธาตทง 4 ในรางกายจะเรยกรองใหไปด ธรรมทเรยกรองไปดนเรยกวา “เอหปสสโก”

ก. ปฐวธาต ธาตดน แสดงออกในอาการหนก แขง หยาบกระดาง เบา ออน นม

ข. อาโปธาต ธาตนำ แสดงออกในอาการซมซบ เอบอาบแตกแยก เกาะกม

ค. เตโชธาต ธาตไฟ แสดงออกในอาการรอน เยน อน หนาว

55

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ง. วาโยธาต ธาตลม แสดงออกในอาการเจบ ปวด เตน ตอดเหนบ ซาน โยก คลอน ไหว นง

ธาตทง 4 เหลานจะแสดงอาการอยางใดอยางหนงปรากฏขนมาทรป (กาย)

2. อาการเหลานจะมาปรากฏทใจ หรอมโนวญญาณธาตอยางแนนอน (รบรไดดวยจต)

3. ใชปญญามรรคองคทหนง คอสมมาทฐ ดทจตและทเวทนาซงรบธาตทง 4 อย

4. หากอาการใดเกดขนมา เชน อาการหนก แขง หยาบกระดาง เบา ออน นม เปนตน ใหใชปญญาสมมาวตก ทเรยกวาสมมาสงกปปะนน พจารณาวาอาการเหลานนเปนอนตตาไมใชของเรา บงคบไมได แลววางอตตา ทำอยางนเรอยไป

การปฏบตในกรณทธาต 4 สงบนง

1. ถาหากธาตในมหาภตรปไมแสดงอาการใด ๆ เลย ใหใชปญญาสมมาทฐดทปลายจมก ใหเหนลมเขา-ออก หรอเหนสภาวะของวาโยธาตอยอยางตอเนอง

2. ลมเขากด ออกกด การยบ-พองททองกด เรยกวา"กายานปสสนาสตปฏฐาน"

3. ผทรบลมเขา-ออกนน เปนเวทนา (ความรสก) เวทนานม

56

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

3 อยาง คอ ความรสกทไมด ไมชอบ ไมนาพอใจ เรยกวา "ทกขเวทนาหรอโทมนสเวทนา" ความรสกทด ชอบพอ นาพอใจ เรยกวา"สขเวทนาหรอโสมนสเวทนา" และความรสกเปนกลาง ๆ ไมดไมรายเรยกวา "อเบกขาเวทนา" นเรยกวา "เวทนานปสสนาสตปฏฐาน"

4. ผทรลมเขา-ออกนน เปนมโนวญญาณธาต เรยกวา"จตตานปสสนาสตปฏฐาน"

5. ใหใชวตกเจตสก ทเรยกวา "สมมาสงกปปะ" นนพจารณาอาการทมาปรากฏเหลานวา "มใชของเรา บงคบไมได เปนอนตตา"และปลอยวางอตตาเสย เรยกวา "ธมมานปสสนาสตปฏฐาน"

57

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

การเหน และการพจารณาใหเหนอนตตา

เมอเฝาดอยทลมหายใจใหพจารณาวา "ลมหายใจน ไมใหเขากเขาอย ไมใหออกกออกอย เพราะเปนอนตตา มใชของเราบงคบไมได" ใหพจารณาอยางนเรอยไป

คำวา "อนตตา" มาจากคำผสม คอ นะ กบ อตตา นะแปลวา "มใช" อตตา แปลวา "ตวตน" เมอรวมกนเขา จงแปลวา"มใชตวตน" การพอง-ยบททองนน ไมใหพองกพอง ไมใหยบกยบเปนอยอยางนน บงคบไมได มใชตวตน ใหใชปญญาสมมาสงกปปะพจารณาอยอยางนเรอยไป กลาวใหเขาใจงายกคอ ลมทเขา-ออกกดการพอง-ยบกด เปนวาโยธาต (ธาตลม) คอรปปรมตถ ผทรลมเขา-ออก และการพอง-ยบนนเปนนามปรมตถ หรอมโนวญญาณธาตผรบลมเขา-ออก และการพอง-ยบนน เปนเจตสกหรอใจเวทนา รปเวทนา และจตทง 3 ประการน เปนกายานปสสนาสตปฏฐาน เปนจตตานปสสนาสตปฏฐาน ผรบลม เขา-ออก และการพอง-ยบนนเปนเวทนานปสสนาสตปฏฐาน (ยบพอง=รป ใจรยบพอง=จต ใจรบยบพอง=เวทนา) รป จต และเวทนา 3 ประการนนนแหละ เปนธรรมะทพระพทธองคตรสไววา "เอโก ธมโม ภกขะเว อะนตตาโตอะนปสสโต ภาวโต พะหลกะโต อะภญญายะ สมโพธายะนพพานายะ สงวตตะต" ฯ

แปลวา ภกขะเว-ดกรทานผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายทจะมาปรากฏในภายหนา เอโก ธมโม-ธรรมะอนเปนเอก (อนน)

58

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อะนตตาโต-ตรงทความเปนอนตตานน อะนปสสโต-เธอจงตามเฝาด ภาวโต-เธอจงตามเฝาพจารณา พะหลกะโต-เธอจงทำใหมากอะภญญายะ-มรรคญาณ สมโพธายะ-ผลญาณ นพพานายะ-พระนพพาน สงวตตะต-ยอมเกดขน

หมายความวา ทานผเหนภยแหงการแกเจบตายอนจะมาปรากฏในภายหนานน ตรงทรปและนามอนเปนอนตตานน ดใหเหนความเปนอนตตา ภาวโต-ใชสมมาสงกปปะ (สมมาวตก) อรยมรรคองคท 2 เฝาพจารณาวา "เปนอนตตา" สงเกตอย พจารณาอยอยางนนนาน ๆ โดยไมขยบเขยอน จนอตตา (ความคดผดเหนผด) ตกไปคำวา "ภาวโต" น หมายถงการเพยรพจารณาอยางตอเนองยาวนานจนกระทงอตตาหลดออกไป การพจารณาอยางนเปนหนาทของสมมาสงกปปะ พะหลกะโต-กคอสงเกตอยทใจรบเจบ หรอใจเวทนานนมาก ๆ เขา จนกระทงเหนความเปนอนตตาอยางชดเจน

คำวา "ภกษ" คอ ผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายทจะมาปรากฏในภายภาคหนา ดงพระบาลวา "อธะ ภกขะเว ภกขสมมาทฏฐ สมมาสงกปโปต ภาสะตต" มความหมายดงน คอ

คำวา "ภกขะเว" เปนคำผสม คอ ภะยะกบอกขะ ภะยะแปลวา "ภย" อกขะ แปลวา "เหน" รวมกนแลวจงเปนภกขะเวแปลวา ผเหนภยในวฏสงสาร นอกจากนแลว คำวา "ภกข" นยงมความหมายทพเศษอกอยางหนง คอ "ผตดทำลายกเลส" โดยในภาษาบาลนน มวเคราะหวา "กเลเส ภนทะตต ภกข" แปลวา กเลเส-กเลสทง 10 ประการ โดยพสดารม 1,500 ประการนน ภนทะต-ตดขาดทำลายไปโดยไมหลงเหลอ อต-เพราะเหตฉะนน จงไดชอวา

59

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

"ภกข" คำวา "ภกข" น จงหมายถงเทวดา มนษย หรอพรหมผซงไดตดทำลายกเลสทงหมดเสรจสนแลวนนเอง นางวสาขาและอนาถบณฑกเศรษฐทงคไดตดรากถอนโคนกเลส คอ อตตทฐหรอสกกายทฐไดแลว (อตตทฐกบสกกายทฐนเปนกเลสตวเดยวกน)หากจะเรยกทานทงสองวา "เปนภกษณ เปนภกษ" กไมผดสงทกลาวมาขางตนนน เปนธมมานปสสนา ในสตปฏฐาน 4 ซงเปนสวนหนงของโพธปกขยธรรมเรยกวา เปน "เอโก ธมโม ธรรมตวเดยวกน"

คำวา "ภาวโต" น หมายความวาใชสมมาสงกปปะวางตวก(อตตา) หรอสกกายทฐอนเปนหวหนากเลสทงปวงเสย คำวา"สกกายทฐ" นนขยายความวา "สนโต กาโย กาเยนะ สกกายะทฏฐ"แปลวา สนโต-มอยอยางชดแจง กาโย-รปและนาม ในสวนทเปนปรมตถน กาเยนะ-ตรงทรปและนาม อนเปนปรมตถทมอยอยางชดแจงน ทฏฐ-เหนวา "เปนเขาเปนเรา เปนอตตา" อยอยางนน ความตามทกลาวมานนหมายความวา การทรปและนามอนเปนปรมตถนนมอยอยางชดแจงแลว แตพจารณาไมเหน กลบไปเหนเปนอตตา เปนเขาเปนเรา หรอเปนหญงเปนชาย อนนแหละเรยกวา"สกกายทฐ"

อกอยางหนง ธรรมมไมเหน แตกลบไปเหนสงทไมมวา "ม"นเรยกวา "ทฐ" ทวารปกายนนกคอรปธรรมทง 28 นนเอง เรองนามและกายมอยวา "ผสสะเวทะนา สญญาเจตะนา เอกคคะตาชวตนทะรเย นะมะสการะ" เปนตน เจตสกธรรม 52 ดวง ผสสะแปลวา "สมผส" เวทนา แปลวา "เสวยหรอรบเอา" เจตนา-จตร

60

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สญญา-ความจำอดต เอกคคะตา-ใจสงบมอารมณเดยวชวตนทะรเย-คอยเฝาอายของจต อยางนเปนตนเรยกวา "นามและกาย" จะกลาวถงนามปรมตถตอไป ใจกบเจตสกทเกดพรอมกนไปดวยกนนนเรยกวา "นาม" ในบรรดาสพพจตตสาธารณะ 7 ดวงและจต 89 ดวงนน ดวงไหนเกดกตาม เรยกวา "นาม"

คำวา "นาม" น มวเคราะหวา "นะมะตต นามง" แปลวานะมะต -นอมเขาหาอารมณแลวรชดอารมณและรป อต-เพราะเหตทนอมเขาหาอารมณแลวรชดอารมณและรปนน นามง-จงไดชอวา"นาม" สงทเรยกวา "นามหรอจต" น มหนาทเขาหา (รบร) อารมณเสมอ

คำวา "รป" มวเคราะหวา "รปปะตต รปง" แปลวา รปปะต-เปลยนแปลงอยเสมอ อต-เพราะเหตทเปลยนแปลงนแหละ รปง-จงไดชอวา "รป" ดงนน สงทเปลยนแปลงอยเสมอโดยไมมหยดนงนเรยกวา "รป" ตวอยางเชน ปฐว ธาตดนมลกษณะหนก แขง หยาบกระดาง เบา ออน นม อาโป ธาตนำมลกษณะ ซมซบ เอบอาบแตกแยก เกาะกม เตโช ธาตไฟมลกษณะ เยน รอน อน หนาว วาโยธาตลมมลกษณะเจบ ปวด เตน ตอด เหนบ ซาน โยก คลอน ไหว นงเพราะรปประกอบดวยธาตสเหลาน จงตองเปลยนแปลงโดยปรากฏออกมาในอาการใดอาการหนงดงทกลาวมาแลวนอยเสมอ หากวาธาต4 ประกอบกนเกดเปนรปข นมาแลว นามกเขาอาศยในรปอายตนะภายนอก 5 มรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ กเรยกวา "เปนรป"อายตนะภายใน มตา ห จมก ลน กาย เรยกวา "เครองมอสงใหนาม(ใจ) รบร" ในขณะทอายตนะทงสองสมผสกน สงทมอาการเปลยน

61

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

แปลงขนลงตามอาการธาตส และอายตนะตาง ๆ สมผสกนเกดขนไปมาอยตลอดเวลาอยางนจงเรยกวา "รปและนาม" สง 3 ประการดงกลาวมาน คอ รป จต เจตสก เรยกวา "รปนามสงขตธาตปรมตถ"การเจรญวปสสนาจงตองใชปญญาสมมาทฐดใหเหนสภาวะหรออาการเกดขนตงอยดบไปตรงทนาม หรอตรงทใจรบกบใจรรป ณปจจบนขณะ หากเหนความเปลยนแปลงทเกดขนอยอยางชดเจนนนแลว จากนนใหใชปญญาสมมาสงกปปะคดพจารณาจน เหนวา"เปนอนตตา มใชของเรา บงคบไมได" ใหทำอยางนอยอยางเสมอโดยไมลดละ หากกระทำไดอยางตอเนองแลว ธรรมะทวา "โอปนยโก"กจะบงเกดขนมา

62

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เหตทกข และเหตสข

อรยสจ 4 เปนหลกการทแสดงไวอยางชดเจนวา "อะไรเปนทกข อะไรเปนเหตทกข อะไรเปนสข อะไรเปนเหตสข และวธการใชเหตสขตอสกบเหตทกข" ซงเปนแนวทางทสำคญสำหรบการเจรญวปสสนาภาวนาเพอใหเกดผลสขขนมา เหตทกขคอสมทยเหตสขคอมรรค สขคอนโรธ รายละเอยดมดงน

ทกข (ผลแหงกเลส)สงทเรยกวา "เปนทกขหรอความทกข" ม 3 ประการ1. รป ไดแก รางกาย คำวา "รป" ประกอบดวยรป 28

และสภาวะแหงธาต 4 คอ(ก) สภาวะธาตดน คอ หนก แขง หยาบ กระดาง เบา ออน นม(ข) สภาวะธาตนำ คอ ซมซบ เอบอาบ แตกแยก เกาะกม(ค) สภาวะธาตไฟ คอ เยน รอน อน หนาว(ง) สภาวะธาตลม คอ เจบ ปวด เตน ตอด เหนบ ซาน โยก คลอน ไหว นง

2. จต เปนนาม หรอเรยกวา "มโนวญญาณ คอ ใจร"3. เจตสก เจตนา เปนนาม หรอเรยกวา "ใจรบ"รป จต และเจตสก 3 ประการเหลาน เปนตวทกข เรยกวา

"ทกข"

63

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เหตแหงทกขทกข (รป จต และเจตสก) หรอทกขสจนมาจากไหน

มาจากตณหา โลภะ มานะ ทฐ อตตทฐเปนหวหนาใหญของกเลส 10ประการ กเลสเหลานเปน สาเหตหรอทมาของความทกข เรยกวา"สมทย"

สข (พระนพพาน)การทกเลส 10 ประการ มทฐ วจกจฉา เปนตน ซงเปนสาเหต

แหงทกขดบสงบเยน เรยกวา "นโรธหรอสอปาทเสสนพพาน"สวนการททกขคอรป จต เจตสก ดบสงบเยน เรยกวา "ขนธนโรธหรออนปาทเสสนพพาน" การทกเลสดบไปนเรยกวา "นโรธคอสข"

เหตแหงสขการเหนจตหรอมโนวญญาณทรรปนามเกดดบ เปลยนแปลง

เปนทกขอยอยางนน เรยกวา "สมมาทฐ" การคดพจารณาสงทสมมาทฐเหนอยวา "เปนอนตตา" เรยกวา "สมมาสงกปปะ" ปญญาทงสองนเปนเหตแหงสข เรยกวา "มรรค"

64

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พฒนาการแหงญาณในการเจรญวปสสนาภาวนา

การปฏบตวปสสนา กคอ การเจรญปญญา ใหเหนความเปนจรงในเรองของรปนาม การใชปญญาในลกษณะนเรยกวาญาณคอความรลกเหนจรง เมอลงมอปฏบตวปสสนาจะกอใหเกดพฒนาการแหงญาณเปนลำดบไป ซงมลกษณะดงน คอ

สมมสนญาณ-การพจารณาถกตอง อทยพพยญาณ-เหนความเกดข นและความดบไปของรปนาม ภงคญาณ-เหนรปนามดบ ญาณ 3 ประการนเรยกวา อนจจานปสสนาญาณ-เหนอนจจง คอ ความไมเทยง

ภยญาณ-เหนความเกดความดบวาเปนภยท นากลวอาทนวญาณ-เหนความเปนโทษในสงขาร นพพทาญาณ-เหนแลวเกดความหนาย ญาณ 3 ประการนเรยกวา อปปนหตานปสสนา-ญาณ-เหนทกขง คอ ความทกข

การเหนอนจจงความไมเทยง และทกขงความทกขแลวมความตองการทจะหลดพนเรยกวา "มญจตกามยตาญาณ" การมความตองการหลดพนแลวเกดความพยายามข นมาเรยกวา"ปฏสงขาญาณ" (หากวาสมมสนญาณทำหนาทยงไมแลวเสรจปฏสงขาญาณน จะทำหนาทในการคดพจารณา แตหากสมมสนญาณทำหนาทแลว ปฏสงขาญาณกจะทำหนาท คอความเพยร) หากพยายามพจารณาแลวเหนรปนามอยางชดเจนวา "เปนอนตตา" นเรยกวา "สงขารเปกขาญาณ" ญาณ 3 ประการดงกลาวนเรยกวา

65

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อนตตานปสสนาญาณ-เหนอนตตา คอ ความบงคบไมไดความไมมตวตนของรปนาม

หากวา เหนสามญลกษณะทง 3 ประการนแลว เรยกวา"เหนถกตอง" หากเหนถกตองแลว ทำถกตอง คออนโลมญาณ(โพธปกขยธรรม 37 ประการ เวนธรรม 2 ประการ คอ ปตกบปสสทธคงเหลอ 35 ประการ โพธปกขยธรรม 35 ประการรวมเปนหนงเดยวเปนพลงอนเดยว รบเอารปนามสงใหมรรค เรยกวาอนโลมญาณ)นแหละทเรยกวา "ทำถกตอง"

อนปต-ความอ มเอบใจ และปสสทธ-ความสงบน หากวาเกดในขณะทมรรคยงไมเกด เรยกวา "เปนอนตรายตอมรรค"แตหากเกดพรอม ๆ กบผลไมเปนอนตราย ไดถกตอง คอมรรคญาณเกด มรรคญาณทเกดขนมาตดกเลสขาดสะบนลงไปอยางนแหละเรยกวา "ไดถกตอง" ผล 4 เกดขนมาแลวเสวยพระนพพานสงบเยนอยอยางนเรยกวา "เปนถกตอง" หากวาผลญาณปรากฏขนมาหรอวาเราไดประสบกบผลญาณอยางแทจรงแลว เรยกวา "ผลญาณปรากฏแลวเขาสความเปนอรยะ" ดวยเหตน การพดการเทศนาธรรมของพระอรยเจานนจงถกตองทงหมด

66

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บคคลผมไดเพาะเมลดพนธแหงมรรคผลไวจะตองเวยนวายอยในวฏสงสารอยางยาวนาน โดยไมมทสนสด

เพราะฉะนน ผประสงคจะหลดพนจากวฏสงสาร ควรเรงรบกระทำการเพาะเมลดพนธแหงมรรคผล

คอการเจรญวปสสนาภาวนาโดยเรวเถด

-5-

เมลดพนธแหงมรรคผล

อายะตง มคคะผะละลาภายะ พชง กะเรยยะ, พชาภาเวกโต มคโค, มคคะพชา ห ภาวะนา ฯ

อายะตง มคคะผะละลาภายะ-การทจะไดมรรคผลในกาลตอไปนน พชง กะเรยยะ-พงเพาะเมลดพนธไวเถด พชาภาเว-เพราะเมอไมมเมลดพนธแหงมรรคผลแลว กโต มคโค-จะไดบรรลมรรคผลไดทไหนกน มคคะพชา ห-ความจรงแลว เมลดพนธแหงมรรคผล ภาวะนา-คอ วปสสนาภาวนา

ความวา เมลดพนธแหงการบรรลมรรคผลในภายภาคหนานนเปนวปสสนาภาวนา ในกรณทบคคลไมมเชอ หรอไมไดเพาะบมเมลดพนธแหงวปสสนาภาวนาไวแลว เขาจะหามรรคหาผลไดทไหนเลาวปสสนาภาวนานนนเอง เปนเมลดพนธแหงการเขาถงมรรค 4 ผล 4

68

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ไมวาในโอกาสหนา วนหนา เดอนหนา ปหนา หรอชาตหนากตามเมลดพนธแหงการทจะไดบรรลธรรมเปนพระอรยเจาชนใดชนหนง เชน เปนพระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคามหรอพระอรหนตนน กคอวปสสนาภาวนา บคคลผไมเจรญวปสสนาภาวนากจะไมบรรลมรรคผล เพราะเมลดพนธแหงมรรคผลกคอวปสสนาภาวนา ดงกลาวมาแลว

อนง การบรรลมรรคผลนนมใชไดมาดวยการออนวอนขอรองแตขนอยกบการปฏบตตางหาก พระพทธเจาทรงขอเปนพระพทธเจาแลวไดเปนข นมากไมใชและมไดทรงขอจากใคร แตพระองคทรงปฏบตแลวไดมาดวยพระองคเอง คำวา "ปะณธานะโต"(ปณธาน) แปลวา การกระทำของบคคลผเลอเลศเหนอเทวดาและมนษย" การกระทำทประเสรฐนแหละเรยกวา "บารม" บคคลผเอาแตขอรองและออนวอนมาโดยตลอดนน ขอใหลงมอปฏบตเอาดวยตนจรง ๆ เถด เพราะวาทกอยางมเหตและผล หากกระทำเหตผลแมไมหวงกตองไดอยางแนนอน ประสงคสงใดกขอใหทำเหตสงนนเมอทำเหตแลว ผลนนไมตองไปออนวอนขอรองกตองปรากฏมาใหไดรบเปนแน

69

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หากไมมเมลดพนธแหงมรรคผล

อะพชสสะ ต สงสาโร ทโฆเยวะ อะนนตโก, ตสมา หโมจะนตถโก ภาวะนาพชง กะเรยยะ ฯ

อะพชสสะ-เทวดา มนษยผไมมเมลดพนธแหงมรรคผลสงสาโร ทโฆเยวะ อะนนตโก-วฏสงสารของเขาจะยาวนานตอไปอยางไมมทสนสด ตสมา ห-เพราะเหตนน โมจะนตถโก-เทวดามนษยผประสงคจะหลดพนจากวฏสงสาร ภาวะนาพชง กะเรยยะ-พงรบเพาะเมลดพนธแหงมรรคผลไว

ความวา บคคลผไมมเมลดพนธแหงมรรคผล (ไมไดเจรญวปสสนาภาวนา) จะตองเวยนวายอยในวฏสงสารอยางยาวนานโดยไมมจดสนสด เพราะฉะนน ผประสงคจะหลดพนจากวฏสงสารควรเรงรบกระทำการเพาะบมเมลดพนธแหงการบรรลมรรคผลคอวปสสนาภาวนาใหเจรญงอกงามขนโดยเรวเถด

บคคลทกสถานะเพศวยในโลกน หากมไดมเชอแหงมรรคผลไววฏสงสารอนจะตองเวยนวายตอไปในภายภาคหนานน ไมอาจกลาวไดวาจะไปสนสดลงเมอไร สนสดตรงจดไหน คำวา "วฏสงสาร" เกยวของโดยตรงกบคำวา "อตตา" (อวชชาหรออตตทฐ) อตตานแหละเปนตวการใหญททำใหเกดระบบการเวยนวาย (ตาย-เกด) อตตาทำใหตายเกด หรอจะเรยกวาอตตาเปนผทำใหมการตายเกดกไดการเวยนวายตายเกดนจะสนสดลง ณ ตรงจดไหน ไมสามารถจะลวง

70

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

รไดเลย เพราะฉะนน บคคลทงฆราวาสชายหญง พระภกษ สามเณรและแมช ทกลวเกด กลวแก กลวเจบ และกลวตาย ทกทาน จงเพาะบมเชอ หรอเมลดพนธแหงมรรคผลอนเปนเหตแหงการไมเกด ไมแกไมเจบ และไมตายใหเจรญงอกงาม โดยไมตองผลดวนประกนพรงหรอคอย วน เวลา โอกาส เดอนหนา ปหนา หรอชาตหนา อกตอไป

71

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

มรรคและผล

สงททำหนาทในการฆากเลสหรอตดกเลสใหขาดไปเรยกวา "มรรค" ดงวเคราะหวา "กเลเส มาเรตต มคโค" แปลวากเลเส-กเลส 10 ประการมอตตทฐเปนตน มาเรต-กำจดตดใหขาดไป อต-เพราะกำจดกเลส (อตตา) ขาดตกไปไดนน มคโค-จงไดชอวา"มรรค" คำวา "กเลส" นมบาลวา "กลสสต เอเตนาต กเลโส" แปลวากลสสต-ทำใหเศราหมอง เอเตนาต-เพราะทำใหเศราหมอง อยางนนกเลโส-จงไดชอวา "กเลส"

คำวา "กเลส" ม 10 ประการ เปนเหตทำใหกามาวจรกศลรปาวจรกศลและอรปาวจรกศลเศราหมอง ในบรรดากเลส 10ประการนมอตตทฐเปนหวหนา มวจกจฉาเปนรองหวหนา อตตา-ตวกทฐ-เหน คอเหนผดคดวา "นามรปนเปนตวกของก" เหนวา "อตตา(ตวก)" เปนนจจง มนคง เทยงแท ไมแตกสลาย เปนสข สงบเยน เปนคนกเปนผสขเยน เปนเทวดา หรอพรหมกเปนผสขเยน เหนผดอยางน

ในการบรรลธรรมน น โสตาปตตมรรคจะตดอตตทฐ(ความเหนวาเปนตวเปนตน) และวจกจฉา แลวเขาสความเปนพระอรยะ คอเปนพระโสดาบน แตยงคลายปถชนอย เพราะยงคงมกเลสหลงเหลออยอก 8 อยาง สกทาคามมรรคจะตดอตตทฐ วจกจฉาเหมอนกน แตกเลสทเหลอนนไดเหยวเฉาลงไป เมอถงขนน กมความแตกตางจากปถชนแลว อนาคามมรรคกตดกเลสทเหลออกโดยเหลอมานะครงหนง และถนะครงหนง อรหตตมรรคกตดกเลสทเหลออยางละครงนนออกไปอก โดยไมมกเลสตวไหนหลงเหลออย

72

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ลำดบตอมากเปนผลหรอเสวยผล เรยกวา "ผลสมาบต"คำวา "ผลสมาบต" มบาลวา "ผะลง สะมาปชชะตต

ผะละสะมาปตต" แปลวา ผะลง-ผลคอกเลสนโรธ (กเลสนพพาน)ทสงบเยนนน สะมาปชชะต-เขาถงสงบเยนอย อต-เพราะเขาเสวยกเลสนโรธ (กเลสนพพาน) สงบเยนอยอยางนน ผะละสะมาปตต-จงไดชอวาผลสมาบต

73

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พระพทธเจา ไมทรงรบกบผล

ภะคะวา ทกขะนโรธง อะเทเสนโต สะมทะยะนโรเธนะเทเสส, สหะสะมา วฑฒโน ห ตะถาคะตา ฯ

ภะคะวา-พระผมพระภาคเจา อะเทเสนโต-ไมทรงแสดง(ประพฤตเชนนพระองคกไมทรงประพฤต) ทกขะนโรธง-ซงการดบทกข เทเสส-แตพระองคทรงแสดงไวแลว (พระองคกทรงประพฤตเชนนมาแลว) สะมทะยะนโรเธนะ-เพอการดบตณหา 3 ประการและอวชชา 4 ประการ ซงเปนสาเหตแหงความทกขนน สหะสะมาวฑฒโน ห ตะถาคะตา-เพราะพระตถาคตเจาทรงประพฤตดงพระยาราชสหไลจบนายพราน ฉะนน

พระพทธเจาไมทรงแสดง ไมทรงแนะนำใหตอสกบความทกขเพอใหความทกขดบไป แตพระองคทรงแสดงและทรงแนะนำใหตอสตนเหตของความทกขทเรยกวา "สมทย" ซงประกอบดวยตณหา 3(กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา) และอวชชา 4 (โมหะ อหรกะอโนตตปปะ อทธจจะ) เพราะวาการตอสของพระองคเปรยบเหมอนพระยาราชสห

พระพทธเจาทกพระองคทเสดจอบตขนมาในโลกน ไมทรงปฏบตและไมทรงสอนใหสกบทกข คอ การเกด แก เจบ ตาย แตทกพระองคทรงปฏบตและทรงแสดงธรรมเพอการดบสมทยอนเปนตนเหตของความทกขซงมอตตาเปนหวหนา วธการปฏบตของพระองคนเปรยบเสมอนพระยาราชสห กลาวคอพระองคทรงปฏบตวปสสนา

74

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ภาวนาเพอดบสมทยตนเหตของทกข มใชดบททกข เพราะทกขเปนผลพระยาราชสหนน หากถกนายพรานใชลกศรยงใสตน จะไมสนใจแผลทโดนยงหรอลกศรทยงถกตน แตจะสอดสองคนหาทมาของลกศรวามาจากไหน เมอสอดสองแสวงหาทมาของลกศรกจะพบวา มาจากนายพราน เมอหาพบแลวกรบวงขบไลตดตามนายพรานไปจนทนแลวกฆานายพรานใหตายไป เมอนายพรานตายแลว ลกศรกไมมทมาอก ขออปมาอปมยในทน นายพรานหมายถงสมทย 3ประการ ประกอบดวยอตตา มานะ และโลภะ การเหนนายพราน(อตตา) สมมาทฐเปนผเหน การหานายพราน สมมาสงกปปะเปนผหา การวงขบไลนายพรานอยางไมลดละ คอ สมมาวายามะ(ความเพยร) การจบนายพรานไดเปนอนโลมญาณ การฆานายพรานเสยไดเปนมรรคญาณ การทนายพราน (อตตา) ตายไปลกศรไมมแหลงทมาอก เปนผลญาณ วธการปฏบตของพระพทธเจาทกพระองค กคอการใชปญญาวปสสนาภาวนาดงทไดยกมาเปนตวอยางทกลาวมานนเอง

75

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ธรรมมเพยงเหตกบผล

กมมะการะโก นตถ, วปากสสะ คะหะโก นตถ, จตตงสะเจตะสกง ปะวตตะต, เอวะเมตง สมมาทสสะนง ฯ

กมมะการะโก-มนษยทำกรรม เทวดาทำกรรม หรอพรหมทำกรรม นตถ-ไมม วปากสสะ คะหะโก-มนษยผรบผล เทวดาผรบผล หรอพรหมผรบผล นตถ-ไมม จตตง สะเจตะสกง-มเพยงจตและเจตสกเทานน ปะวตตะต-เปนไปอยอยางน เอตะมทง-การรเหนอยางน สมมาทสสะนง-เปนความรเหนอนถกตอง

ในเรองการทำกรรมนนจะวาเทวดาทำหรอมนษยทำไมมแตมจตกบเจตสกเทานนเปนผทำ กรรมกบเหตเปนอนเดยวกน การทวามนษยหรอเทวดาตนนตนนนรบผลกรรมไมม มเพยงใจวบากและเจตสกเทานนรบไป ผลกบวบากเปนสงเดยวกน กรรมเหตและกรรมผลนจะผลดเปลยนกนไปมาอยางตอเนองเปนสภาวธรรมเทวดาหรอมนษยผมความเหนอยางน เรยกวา "ผมความเหนถกตอง"

คำวา "กรรมเหต" คอกรรมอดต 5 ประการ คำวา "กรรมผล"คอกรรมปจจบน 5 ประการ กรรมอนาคตกม 5 ประการเชนเดยวกนสภาวะธรรมดงกลาวมานจะเหนไดวา "ปจจบนมผลกบเหต 10""อดตกบอนาคตมผลกบเหต 10" รวมเหตผลในสภาวธรรมม 20จะเหนไดวา "ธรรมะทงหมดในโลกนมเพยงเหตกบผลเทานน"อดตกรรมเหตทผานมานนประกอบดวย

76

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

1. อวชชา 2. สงขาร3. ตณหา 4. อปาทาน5. กรรมภพเนองจากอดตกรรมเหลานเปนเหต จงทำใหเกดปจจบนผล

(วบาก) ปจจบนผลกคอ1. วญญาณ 2. นามรป3. สฬายตนะ 4. ผสสะ 5. เวทนาหากวาเวทนาเกดขนแลวกเรมเกดปจจบนเหตอกทอด คอ

เรมตนดวย1. ตณหา 2. อปาทาน3. กรรมภพ 4. อวชชา 5. สงขารปจจบนเหตนเกดขนพรอมกนอยางตอเนอง หากวากรรมเหต

ในปจจบนหมนแลว กรรมผลในอนาคตกเกดขนดำเนนตอไปอยางไมมทสนสด อดตกรรมผลทเกดขนกอนหนานนคอ

1. วญญาณ 2. นามรป3. สฬายตนะ 4. ผสสะ 5. เวทนาเหตกบผลทง 4 ประการน (อดตเหต ปจจบนผล ปจจบนเหต

อนาคตผล) ทำหนาทผลดเปลยนกนเกดขนเปนทอด ๆ ดำเนนไปอยอยางนอยางตอเนองจงเรยกวา "วงเวยนแหงวฏสงสาร" หากวาวงเวยนอนนไมขาดยงมอย เทวดาและมนษยกยงคงอย หากวาสภาวธรรม 2 ประการทง 4 แหงนไมม เทวดาและมนษยกดบหายไปดวย เมอเทวดามนษยดบหายไปแลว บรรดาความทกขทเทวดาและมนษยรบมาเสวยเปนตายเกด ๆ อยนนกดบสนทไปดวย

77

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

วธการตดทำลายเหตกบผล

วธการตดทำลายเหตกบผลดงกลาวขางตนกคอ1. การใชปญญาสมมาทฐคอยดจดจออยทจต ซงเรยกวา

"มโนวญญาณธาต"2. มหาภตรปทง 4 คอ ธาตดน อนมลกษณะ หนก แขง หยาบ

กระดาง เบา ออน นม ธาตนำ อนมลกษณะ ซมซบ เอบอาบ แตกแยกเกาะกม ธาตไฟ อนมลกษณะ เยน รอน อน หนาว ธาตลมอนมลกษณะ เจบ ปวด เตน ตอด เหนบ ซาน โยก คลอน ไหว นงในขณะทน งอยหรอในอรยาบถอนกตาม ลกษณะอาการแหงมหาภตรปหรอธาต 4 น จะตองปรากฏออกมาทมโนวญญาณธาตอยางแนนอน หากอาการเหลานเกดขนมาแลวจะม 3 ลกษณะ คอดชอบ เรยกวา "โสมนสเวทนา" ราย ไมชอบเรยกวา "โทมนสเวทนา"เปนกลาง ๆ ดกมใช รายกมใช หรอเฉย ๆ เรยกวา "อเบกขาเวทนา"ลกษณะอาการทแสดงออกมานเปนอาการของรปและนาม เมอใดกตามทอาการเหลานเกดขนมาใหใชสมมาสงกปปะพจารณาวา ไมใชของเรา เปนอนตตา ไมควรยดถอวาเปนของตน พรอมกนนกใหใชสมมาทฐ-ความเหนถกตอง ดทความเปนอนตตานนใหชด ๆ

พระพทธองคตรสวา "เอโก ธมโม อะนตตาโต ภกขะเวอะนปสสโต ภาวโต พะหลกะโต อะภญญายะ สมโพธายะนพพานายะ สงวตตะต"

แปลวา ภกขะเว-ดกรทานผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายท

78

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

จะมาปรากฏในภายหนา เอโก ธมโม-ธรรมะอนเปนเอก (อนน)อะนตตาโต-ตรงทความเปนอนตตานน อะนปสสโต-เธอจงเฝาดภาวโต-เธอจงเฝาพจารณา พะหลกะโต-เธอจงทำใหมากอะภญญายะ-มรรคญาณ สมโพธายะ-ผลญาณ นพพานายะ-พระนพพาน สงวตตะต-ยอมเกดขนมา

หมายความวา ผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายทงหลายตรงทความเปนอนตตานน จงใชปญญาสมมาทฐดใหมาก ๆ ใชสมมา-สงกปปะพจารณาลงไปใหตอเนองวามใชของตน เปนอนตตาการกระทำอยางนเนอง ๆ นนแหละเปนเหตแหงการเกดมรรคผลนพพาน พระพทธองคตรสไวดงน

ขอใหทานผเปนชาวพทธทงหลายจงปฏบตไปอยางน ใหดโดยตอเนอง แลวเราจะเขาใจแจมแจงเหนจรงวาพระพทธเจาตรสสอนสงทเปนจรง หากวาเหนเวทนาเปนอนตตาแลว อตตาอนเปนหวหนาของตณหากจะถกตดทำลายลงไปได เหตกบผลแหงวฏสงสาร อนเปนวงเวยนแหงการตายเกดนกจะถกตดขาดออกเปนสองทอน ทำงานตอไปไมได อนาคตเหตกหยดนง ไมเคลอนไหวอกตอไป

คำวา "สงขารไมเทยง และสงขารเปนทกข 2 คำน รวมลงในคำวา“สพเพ ธมมา อนตตา” ธรรมทงหลายทงปวงเปนอนตตา มใชสตว บคคลตวตนเราเขา เปนอนตตาเพยงประการเดยวเทานน ดวยเหตน จงเรยกวาเอโก ธมโม-ธรรมอนเดยว

ดงนน หากประสงคจะเหนธรรม 84,000 พระธรรมขนธกใหพจารณาเหนอนตตากนเถด ผหาคอสมมาสงกปปะ ผเหนคอสมมาทฐปญญาทง 2 นเรยกวาวปสสนาภาวนา สมมาทฐเปนวปสสนา สมมาสงกปปะเปนภาวนา

-6-

"เอโก ธมโม" ธรรมมอยางเดยว

สพเพ สงขารา อะนจจาสพเพ สงขารา ทกขาสพเพ ธมมา อะนตตา ฯ

สพเพ-รปนามหรอขนธของหมสตว มนษยและเทวดาทงปวงสงขารา-อวชชาและตณหาเปนผกอสรางปรงแตงใหเกดเปนมาอะนจจา-ไมเทยง ไมมนคง สพเพ-รปนามหรอขนธของหมสตวมนษยและเทวดาทงปวง สงขารา-อวชชาและตณหาเปนผกอสรางปรงแตงใหเกดเปนมา ทกขา-ตองตายเกด ๆ สพเพ ธมมา-ส งปรงแตงทไมเทยงและตายเกด ๆ ทงปวงน อะนตตา-สตวกไมใชมนษยกไมใช เทวดากไมใช เปนอนตตา มใชตวตน

รปนามหรอขนธของเทวดาและมนษยทงหลายนนเกดขนมาเพราะอวชชาและตณหาเปนผกอสรางปรงแตงมลกษณะไมเทยง

81

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ไมมนคง รปนามหรอขนธของเทวดาและมนษยทงหลายนนเกดขนมาเพราะอวชชาและตณหาเปนผกอสรางปรงแตง มลกษณะแปรปรวนเปนทกข ทงอนจจสงขารกด ทกขสงขารกด หรอสภาวธรรมทงหมดนเปนอนตตาทงสน ไมใชสตว บคคล ตวตน เรา เขา

คำวา "สงขาร" น หมายถงการประกอบ การปรงแตงหรอการกอใหส งใดสงหนงเกดข นมา ทงในดานทดและไมดประกอบดวย

1. ปญญาภสงขาร คอการประกอบในเรองบญ ทาน ปตตทานปตตานโมทนา และทฏฐชกรรม เปนเหต ทำใหเกดกามาวจรกศลจต8 ดวง พรอมทงมอตตทฐและมานะ การกระทำอยางนนแหละเรยกวาปญญาภสงขาร เปนคตทางเดนแหงเทวดาและมนษย

สวนการฟงธรรม การทำวตรสวดมนต และทฏฐชกรรม-การทำความเหนใหตรงแลวประกอบสมถภาวนา 36 ประการเปนเหตใหเกดปญญาภสงขารประการทสอง นแหละเปนทางเดนของผไดปฐมฌาน 3 ภม ทตยฌาน 3 ภม ตตยฌาน 3 ภม จตตถฌาน2 ภม ซงเรยกวา "รปพรหม 11 ภม" พรหมผตายเกดอยในรปพรหมทง 11 ภมน กยงอยในลกษณะของความไมเทยงเปนทกข

2. อปญญาภสงขาร คอ การประกอบปาณาตบาตและมจฉาทฐ เปนตนแลวกอใหเกดอกศลวบาก 12 โดยมโลภะ มานะและทฐเปนประธาน เปนเหตใหไปบงเกดในอบายภม 4 ตายเกด ๆเปนทกข อยอยางนน

3. อเนญชาภสงขาร คอ การปฏบตสมถภาวนา โดยการเจรญอากาสานญจายตนะ เปนตน จนไดอรปฌาน 4 วธปฏบตอยางน เปนทางไปเกดในอรปพรหม 4 ตายเกด ๆ อย ไมเทยง

82

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เปนทกข ดวยเหตนนนเอง พระศาสดาจงตรสวา "สงขารทงหลาย(สงปรงแตงทกชนด) ไมเทยง เปนทกข (ตายเกด ๆ)"

คำวา "สงขารไมเทยง" และ "สงขารเปนทกข" สองคำน รวมลงในคำวา "สพเพ ธมมา อนตตา-ธรรมทงหลายทงปวงเปนอนตตามใชสตว บคคล ตวตน เรา เขา เปนอนตตาเพยงประการเดยวเทานนดวยเหตน จงเรยกวา "เอโก ธมโม-ธรรมอนเดยว" พระไตรปฎกประกอบดวยพระวนย 21,000 พระธรรมขนธ พระสตร 21,000พระธรรมขนธ พระอภธรรม 42,000 พระธรรมขนธ รวมเปน84,000 พระธรรมขนธ ทงหมดจงเปน สพเพ ธมมา อนตตา-ธรรมะทงหมดทงสนดงกลาวนเปนอนตตาประการเดยวเทานนเองใครเหนวา "ไมใช" กเปนผมความเหนผดเหมอนกบทานเทวทต ดงนนหากประสงคจะเหนพระธรรม 84,000 พระธรรมขนธกใหพจารณาเหนอนตตากนเถด ผหาคอสมมาสงกปปะ ผเหนคอสมมาทฐปญญาทง 2 นเรยกวาวปสสนาภาวนา สมมาทฐเปนวปสสนาสมมาสงกปปะเปนภาวนา

83

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

"มรรคมองค 8"ทางสายเอกสพระนพพาน

อะยะเมวาต อะวะธาระณะวะจะนง อญญสสะ นพพานะ-คามมคคสสะ อตถภาวะปะฏเสธะนตถง ฯ

อะยะเมวาต-มรรคมองค 8 อนมสมมาทฐและสมมา-สงกปปะเปนประธานนเอง อะวะธาระณะวะจะนง-พระองคทรงประกาศไวอยางอาจหาญ อญญสสะ-นอกจากมรรคมองค 8 แลวนพพานะคามมคคสสะ-ทางทจะดำเนนไปสนพพานทสงบเยนนนอตถภาวะปะฏเสธะนตถง-ทวามทางอนอยอกนน เปนคำททรงปฏเสธไวแลว

หมายความวา ทางทจะดำเนนไปสพระนพพานนนมเพยงมรรคมองค 8 อนมสมมาทฐและสมมาสงกปปะนำหนานเทานนหากเหนวายงมทางอนอยอก นเปนความเหนทผด พระพทธองคจงทรงปฏเสธไววา ไมมทางอนอก นอกจากมรรคมองค 8 ประการน

84

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

วธประพฤตตามมรรคมองค 8

สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ เปรยบเหมอนแผนดนทรองรบ สมมาวายามะ เปรยบเหมอนเทาสองขางทกาวเดนสมมาสตและสมมาสมาธ เปรยบเหมอนมอซายมอขวา สมมาทฐและสมมาสงกปปะ เปรยบเหมอนตาสองขาง เปนองคแหงปญญาพาสงอนโลมญาณ เมอมองเหนแลวจงมอบใหมรรคญาณตดกเลสทง 10ใหสงบเยนลงไป

มรรคมองค 8 ในหวขออปมา

วรตศลประกอบดวยสมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะองคแหงมรรคทงสามประการนเปรยบเหมอนแผนดนทรองรบบานเมองสมมาวายามะเปนเทาสองขางทเดนเหยยบยำไปมา สมมาสตกบสมมาสมาธเปนหสองขางไวฟงธรรมพระพทธองค สมมาทฐและสมมาสงกปปะเปนตาสองขางดสงเกตพจารณาอยางพากเพยรมรรคญาณเปนมอสองขางวางทงศตรคอกเลส ผลญาณคอการไดผลลพธอนเปนการเสวยพระนพพานตรงปลายสดแหงวฏสงสาร

85

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ดและพจารณาใหเหนอนตตา

คำวา "อนตตา" และ "สมมาทฐ" เปนธรรมอนเดยวกนในลกษณะทตรงกนขาม คำวา "อตตา" และ "มจฉาทฐ" เปนธรรมอนเดยวกน อนตตาเปนเหตแหงการไมเกดไมตาย อตตาเปนเหตแหงการตายการเกด ในการปฏบตนน ตรงทความเปนอนจจงความไมเทยงและทกขงความเปนทกขนนไมตองไปดไปพจารณาแตใหไปดและพจารณาทความเปนอนตตาเพยงประการเดยวเทานน เพราะวาทงอนจจงความไมเทยงและทกขงความเปนทกขนนตามหลงอนตตา พระพทธองคทรงแสดงอนตตากอนทงนกเพราะพระองคทรงเหนอนตตานนเอง ดงพระบาลทวา

อะนตตะลกขะเณ ทฏเฐ, อะนจจะลกขะณง ทฏฐะเมวะโหต, อเมส ตส ลกขะเณส เอกสมง ลกขะเณ ทฏเฐ, อตะรงทฏฐะเมวะ โหต ฯ

อะนตตะลกขะเณ-เมอลกษณะแหงอนตตานน ทฏเฐ-หากวาเหนแลว อะนจจะลกขะณง-ลกษณะแหงความไมเทยงทฏฐะเมวะ-กจะไดเหนแจมแจงขนมาเอง โหต-เปนเชนน อเมส ตสลกขะเณส-บรรดาลกษณะ 3 ประการเหลาน เอกสมง ลกขะเณ-เมอลกษณะอยางหนง ทฏเฐ-หากวาไดเหนแลว อตะรง-อนจจ-ลกษณะและทกขลกษณะทง 2 นอกน ทฏฐะเมวะ-จะไดเหนขนมาเอง

86

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

คำวา "อนจจง" และ "ทกขง" ทงสองน เปนเพยงคำถาม หมายความวา ความไมเทยงเปนทกขน เปนเพราะอะไร กเปนเพราะวา ธรรมทง 2 น เปนสภาพแหงอนตตานนเองจงเปนอยางน ทกขหรอความทกขทเกดขนมาอยอยางน ไมใชของเรา บงคบไมได ไมอยในอำนาจเปนอนตตา เพราะฉะนน จงเรยกวา "เปนทกข" นคอคำตอบพระพทธองคตรสวา หากวาเหนอนตตาแลว อนจจง ทกขง แมวาไมดไมพจารณากจะรพรอมอนตตานนเอง เพราะธรรมคออนตตานเปนธรรมเอก (เอโก ธมโม) ดงนน เมอเหนอนตตากจบกจ ดงพระบาลวา "สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงหมด กลาวคอทงอนจจงและทกขงลวนเปนอนตตา"

87

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ความเหนถกตองกลาวคอสมมาทฐน ประเสรฐสดเปรยบดงดวงจนทรทแจมจรสอยบนทองฟาทามกลางหมดาวบรวาร ในบรรดามรรคมองค 8 น สมมาทฐเปรยบดงดวงจนทร ศลกบสมาธเปรยบดงหมดาวบรวาร

บคคลผทบญกศลสง แลวไดเกดมาพบพระพทธศาสนา ควรตระหนกในการทจะรบเอาปญญาศาสนา (คำสอนทเปนปญญา) มานำหนา

-7-

พระพทธเจาทรงใชปญญานำหนา

ปญญตตะรา ห กสะลา ธมมา, ปญญายะ จะ สทธายะ,สพเพ อะนะวชชา ธมมา สทธาเยวะ โหนต ฯ

ห-เปนความจรง กสะลา ธมมา-บรรดากศลธรรมญาณ-สมปยตทง 13 ประการ ปญญตตะรา-มปญญาคอสมมาทฐและสมมาสงกปปะนเปนยอดธรรม ปญญายะ จะ-กเมอปญญาสทธายะ-ทำกจสำเรจแลว สพเพ อะนะวชชา ธมมา-ธรรมทปราศจากโทษทงมวล สทธาเยวะ-กทำกจสำเรจแลวเหมอนกน

บาลขางตนนหมายความวา ความจรง พระพทธเจาทกพระองคทรงปฏบตโดยใชปญญานำหนาเสมอ คำวาปญญาแปลวา รแจง

89

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

คำวาพทธะกแปลวารแจง ศพททง 2 นมความหมายวา "รแจง"เหมอนกน ทวารแจงน หากถามวา "รแจงอะไร?" กหมายถงรแจงวา"ขนธหาหรอรางกาย ตงแตหวจรดเทานมทกขประการเดยวเทานน"ทกขกคอเกด แก เจบ ตาย หรอชาต ชรา มรณะเปนตวทกข อกนยหนงวาโดยปรมตถกคอ รความเกดขน ตงอย ดบไปของสงขารนนเองแจงกคอเมอรวาเปนเพยงความเกดขน ตงอย ดบไปเทานนกวางเหตทกขทเรยกวาสมทยนนเสยได หากวา เหตทกขดบนพพานกเกด

อกอยางหนง คำวา "ร" กบคำวา "แจง" เปนธรรมอยางเดยวกน คอสมมา-ถกตอง คำวา "แจง" กหมายถงพทธะ พทธะกคอปญญาหรออโมหะ-ความไมลมหลง ปญญาหรออโมหะน เกดพรอมกบจตทเปนญาณสมปยต 17 ดวง สวนปญญาอนเกดพรอมกบจตกามาวจรกศลญาณสมปยต 4 ดวง รปกศล 5 ดวง และอรปกศล 4 ดวง เรยกวา"โลกยปญญา" อยในวงเวยนแหงคกตายเกด (วฏสงสาร)

ปญญาอนเกดพรอมโลกตตรมรรคกศล 4 ดวง เรยกวา"ปญญาปรมตถ" หรอโลกตตรปญญา (ไมตายอก) ทงใจโลกยสมปยต13 ดวงกด และใจโลกตตรญาณสมปยต 4 ดวงนกด มปญญาสมมาทฐความเหนถกตองและปญญาสมมาสงกปปะความคดพจารณาถกตองเปนประธานเปนผนำในการทำกจทงปวงใหสำเรจ

90

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ความสามารถของสมมาทฐ

สพพะกสะลา ธมมา สมมาทฏฐ เสฏฐา, กสะลาเรวะ จะปพพงคะมา ฯ

สพพะกสะลา ธมมา-ใจโลกยญาณสมปยต 13 ดวงและใจโลกตตรญาณสมปยต 4 ดวง รวมทงหมด 17 ดวง สมมาทฏฐเสฏฐา-ความเหนถกตองทเรยกวาสมมาทฐนแหละ เปนสงสำคญททำใหกจสำเรจ กสะลาเรวะ จะ-กศลโลกตตรมรรค 4 ดวงนนปพพงคะมา-มปญญาสมมาทฐกลาวคอความเหนถกตองและสมมา-สงกปปะกลาวคอความพจารณาถกตองทงสองนเปนประมขเปนผนำ

ใจโลกยญาณสมปยตทรวมกบญาณประกอบดวย1. มหากศลญาณสมปยต 4 ดวง2. รปกศล 5 ดวง3. อรปกศล 4 ดวงจต 13 ดวงน เรยกวา "ใจโลกยญาณ" ไมสามารถทำใหหลด

พนจากการเกด แก เจบ ตายได ใจเหลานมสมมาทฐ-ความเหนถกตองนำหนา จงสามารถทำกจใหสำเรจได แมกศลไมมโทษกลาวคอมรรค 4 กมสมมาทฐความเหนถกตองนำหนานเอง ททำใหกจสำเรจลลวงไปได (กศลมโทษ หมายถงโลกยกศล เพราะยงมอตตาอยสวนกศลไมมโทษ หมายถงโลกตตรกศลหรอมรรค 4 เพราะไมมอตตาแลว) กศลทง 2 ประเภทนจะตองอาศยสมมาทฐความเหนถกตอง

91

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

จงจะสามารถทำกจใหสำเรจได สมมาทฐนเปนผนำมรรคทเหลออก 7องค สวนศลมรรค 3 ประการ และสมาธมรรค 3 ประการ จดเปนกองหนนคอยชวยสมมาทฐทำงานใหสำเรจ อกอยางหนง สมมาทฐนเปนอธบดของปญญาดวย นแหละเรยกวา "ความเปนผนำทสามารถของสมมาทฐ"

92

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สมมาทฐเปรยบดงดวงจนทรในหมดาว

ปญญา ห เสฏฐา กสะลา วะทนตนกขตตะราชารวะ ตาระกานงสลง สร จาป สะตญจะ ธมโมอนวายกา ปญญาวะโต ภะวนต ฯ

ปญญา ห เสฏฐา-ปญญากลาวคอสมมาทฐ ประเสรฐทสดตรงททำใหมรรคญาณผลญาณเกดขนมา นกขตตะราชารวะ ตาระกา-นง-เปรยบเหมอนพระยานกษตรทมแสงสวางแจมจรสกวาหมดาวทงมวล ฉนนน กสะลา วะทนต-เทวดา มนษย และพรหมผฉลาดกลาวไวอยางน สลง สร จาป สะตญจะ ธมโม- ศลกด สร (สมาธ)กด ธรรมทงปวงกด อนวายกา ปญญาวะโต ภะวนต-ลวนตดตามไปขางหลงปญญาคอสมมาทฐทงสน

ความวา ความเหนถกตอง กลาวคอสมมาทฐนประเสรฐสดตรงทเปนผนำในการทำมรรคผลนพพานใหเกดขนมา เปรยบดงดวงจนทรทแจมจรสอยบนทองฟาทามกลางหมดาวบรวาร ในบรรดามรรคมองค 8 น สมมาทฐเปรยบดงดวงจนทร ศลกบสมาธเปรยบดงหมดาวบรวาร บคคลผทบญกศลสงไดมาเกดพบพระพทธศาสนานควรตระหนกในการทจะรบเอาปญญาศาสนา (คำสอนทเปนปญญา)ทแจมจรสเหนอสงอนใดในโลก คอ แจมจรสนำหนาศลและสมาธดงดวงจนทรแจมจรสอยเหนอหมดาวบรวาร ฉนนน มานำหนา

93

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สมมาทฐเปรยบดงรอยเทาชาง

เสยยะถาป มะหาราชะ ยาน กานจ ชงฆะลานง ปาณานงปะทะชาตาน, สพพาน ตาน หตถปะเท สะโมธานง คจฉนต,หตถปะทง เตสง อคคะมกขายะต ฯ

ความวา มะหาราชะ-พระมหาบพตรเจา (พระเจาปเสนทโกศล) สตวจำพวกสองเทาสเทามากเทาทเดนบนพนดนทงหมดนนตางกมรอยเทาปรากฏอย รอยเทาโคและรอยเทามาจะรวมลงในรอยเทากระบอ (เพราะเลกกวา) รอยเทากระบอกจะรวมลงในรอยเทาชาง เปนอยางน ศลมรรค หากวาสมาธเกดขนมาแลวกหายเขาไปรวมอยในสมาธ สมาธกเหมอนกน หากวาปญญาศาสนา คอสมมาทฐและสมมาสงกปปะเกดขนมาแลว กจะหายเขาไปรวมอยในปญญาสมมาทฐและสมมาสงกปปะนนเอง รอยเทาใหญสดกคอรอยเทาชาง ดงนน รอยเทาสตวทเลกจงรวมลงในรอยเทาชาง ในบรรดามรรคมองค 8 มรรคองคทสำคญทสด และนำหนาเพอนกคอสมมาทฐความเหนถกตอง และสมมาสงกปปะความคดพจารณาถกตอง หากมคำถามวา "เหนอะไรถกตอง" กตอบไดวา"เหนความเกดดบของรปนามทเปนปรมตถ" นนเอง เรยกวา "เหนถกตอง" คดพจารณาอะไรถกตอง คอคดพจารณาขนธหารปนามเปนอนตตานนแหละเรยกวา "คดพจารณาถกตอง" ขอใหโยคผปฏบตธรรมทกทานจงทำความเขาใจใหถกตอง

94

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สมมาทฐกบวปสสนาคอสงเดยวกน

ทกขะญาณง สะมทะยะญาณง ทกขะนโรธะญาณงทกขะนโรธะคามนปะฏปะทาญาณง อะยง สมมาทฏฐ ฯ

ทกขะญาณง-ความรความเขาใจอยางแจมแจงวาความทกขคออะไรเปนอยางไร สะมทะยะญาณง-ความรความเขาใจอยางแจมแจงวาสาเหตของความทกขคออะไร ทกขะนโรธะญาณง-ความรความเขาใจอยางแจมแจงถงความดบสนทของความทกขวาเปนอยางไร ทกขะนโรธะคามนปะฏปะทาญาณง-ความรความเขาใจอยางแจมแจงในการดำเนนไปบนหนทางแหงการดบไปของทกขอะยง สมมาทฏฐ-ทานกลาววา ความรความเขาใจอยางน กคอสมมาทฐนนเอง

คำวา "สมมาทฐ" แยกออกเปน 2 คำคอ สมมา-ถกตองและทฐ-เหน วธการฝกสมมาทฐนนเปนการปดทวารทง 5 เปดไวเพยงมโนทวาร เพราะสงตาง ๆ ทผานเขามาในทวารทง 5กจะมาปรากฏทมโนทวาร สมมาทฐจะทำหนาทเฝาดอยตรงนกลาวคอ หลบตาเนอแลวเปดตาปญญามองเหน (การเกดดบของนามรป) อยอยางชดเจน เพราะมองเหนไดอยางพเศษอยางนนแหละจงไดชอวา "สมมาทฐ" คำวา "สมมาทฐ" กบ "วปสสนา" เปนสงเดยวกน รเหนและเขาใจทกข คอ รเหนและเขาใจขนธ 5 ของเทวดาและมนษยทเกด แก เจบ ตาย อยางไมมทสดนวา "เปนทกขจรง"

95

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

และการไดขนธ 5 อนเปนกองแหงความทกขทเกด แก เจบ ตายอยอยางน เปนเพราะอตตทฐ โลภะและมานะซงมอวชชาหนนเนองเปนพลงขบเคลอนอยขางหลง จงกอใหเกดขนธหาหรอกองแหงทกขขนมา การทขนธหาไดดบสนทลงไปนน เรยกวา "ขนธนโรธหรออนปาทเสสนพพาน" ตนเหตทกอใหเกดขนธ 5 (กองทกข)ขนมานนเรยกวา "สมทย" การทตนเหตแหงทกขคอ โลภะ มานะ ทฐและอวชชาไดดบสนทไปนนเรยกวา "กเลสนโรธหรอสอปาทเสส-นพพาน"

การปฏบตเพอทำใหเหตดบสนทไปเรยกวา "มคคสจ"สมมาทฐกบสมมาสงกปปะเปนปฏปทาแหงการปฏบตเพอใหไดนโรธ หรอนพพานทง 2 ประการน (ขนธนโรธ และกเลสนโรธ)สรปตรงนกคอวา "ตาปญญาทเหนทกขและเหตแหงทกขเปนปญญาสมมาทฐ สวนปญญาทเขาใจวา ทกขกด เหตแหงทกขกดมใชของเรา บงคบไมได เปนอนตตา เปนปญญาสมมาสงกปปะ"

96

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สมมาสงกปปะทำงานอยางไร

สมมาสงกปโปต สมปะยตตะธมเม นพพานะสงขาเตอารมมะเณ อะภนโรเปตต สมมาสงกปโป ฯ

สมมาสงกปโปต- สมมาสงกปปะน อะภนโรเปต-พจารณาลกลงไป สมปะยตตะธมเม-ในธรรมกลาวคอการปรงแตง(อนจจง ทกขง) นพพานะสงขาเต อารมมะเณ-ในอารมณกลาวคอนพพาน (อนตตา) อต-เพราะเหตฉะนน สมมาสงกปโป- จงไดชอวาสมมาสงกปปะ

คำวา "สมมาสงกปปะ" น เปนความคดพจารณารปนามวา"เปนอนตตา" สมมาทฐความเหนรปนามทเปนอนตตา องคแหงมรรคทง 2 ประการน ทำงานรวมกนอยางเคยงบาเคยงไหลไมหางจากกนการทรปและนาม (จต) คดปรงแตงเกดดบ ๆ อยอยางน เรยกวาเปนสภาวะอนจจง ความเกดดบ ๆ น ไมด ทนอยในสภาพเดมไมไดเรยกวาเปนสภาวะแหงความทกข สภาวะอนจจงและทกขงทงสองนเปนสงทบงคบบญชาไมได มใชของเรา คอหามมใหเกด มใหดบไมไดจงเรยกวาเปนสภาวะอนตตา การวางอตตาหรอความคดพจารณาวา"ทกสงทเหนทงดานด ไมด ชอบ ไมชอบหรอเฉย ๆ ลวนเปนอนตตา"นแหละเปนการเดนทางไปสพระนพพานโดยตรง เรยกวา "ปญญาสมมาสงกปปะ"

97

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สมมาสงกปปะมอปการะมากตอสมมาทฐ

สมมาสงกปโป ปะนะ ตสสา พะหปะกาโร ตสมา นรนตะรงวตโต ฯ

สมมาสงกปโป ปะนะ-ความคดพจารณาอนเปนสมมาวตกนตสสา พะหปะกาโร-มอปการะมากตอสมมาทฐ ตสมา-เหตฉะนนวตโต-ทานกลาวไววา นรนตะรง-สมมาสงกปปะนไมหางจากสมมาทฐ และไมมระหวางกนระหวางสมมาทฐ

สมมาสงกปปะหมายถงความคดพจารณาถกตองหรอเรยกอกอยางหนงวาสมมาวตก สมมาทฐหมายถงปญญาอนเหนนามรปทเกดดบเปนอนตตาอยอยางนน ปญญาทง 2ประการนเปนหลกการใหญในการเจรญวปสสนาภาวนา ในการทำหนาทของปญญาทง 2 น มดงน สมมาทฐทำหนาทในการเหนตามความเปนจรง สมมาทฐเหนการเกดดบแตไมรวาเปนอนตตาปรมตถสมมาสงกปปะจงทำหนาทในการพจารณาวาสงทสมมาทฐเหนอยนนเปนสภาวะอนตตา ไมใชตวตน ไมใชเรา บงคบไมได จงเปนการทำหนาทในการพจารณาวางอตตาอยอยางน สมมาสงกปปะจงมอปการะมากตอสมมาทฐอยางน ปญญาทง 2 นทำหนาทรวมกนอยางตอเนองโดยไมมระหวางกน

98

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ปญญาไมเกด สมมาทฐไมม

นตถ ฌานง อะปญญสสะ นตถ ปญญา อะฌายโนยมห ฌานญจะ ปญญา จะ สะเว นพพานะสนตเก ฯ

อะปญญสสะ-เทวดาหรอมนษยผไมมปญญา นตถ ฌานง-ยอมไมมความเพงพนจ อะฌายโน-เทวดาหรอมนษยผไมมความเพงพนจ นตถ ปญญา-ยอมไมมปญญา ยมห ฌานญจะ ปญญาจะ-เทวดาหรอมนษยผมความเพงพนจและปญญา สะเว นพพานะ-สนตเก-เขาผนนไดชอวา "อยใกลพระนพพาน"

ความวา เทวดาและมนษย ผไมมปญญาเหนอนถกตองและไมมปญญาพจารณาอนถกตองทเรยกวา "สมมาทฐและสมมา-สงกปปะ" จตของเขาผนนกจะไมสามารถสงบเยนมสมาธได หากบคคลผไมมปญญาและมจตทไมสงบเยนเปนสมาธแลว การทศลของผนนจะบรสทธกไมมทางเปนไปได หากวา มปญญาสมมาทฐความเหนอนถกตองและสมมาสงกปปะความพจารณาอนถกตองแลว คำวา"นพพาน" กบงเกดขน ดงนน เมอมปญญาดงกลาวนแลวศลของเขากบรสทธ จต (สมาธ) กบรสทธ คำวา "นพพาน" มความหมายในบาลวา "วานะตณหา นกขะมะตต นพพานง" แปลวา คำวา "วานะตณหา" ไดแก อตตาและโลภะกลมหนง มานะและโลภะกลมหนงซงผลดเปลยนกนเกดดบ ๆ อยอยางตอเนองน นกขะมะต-หลดพนจากไป เพราะตณหา 2 คดงกลาวนหลดออกไป หรอดบไป

99

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

แลวนนแหละจงเรยกวา "นพพาน"

คำวา "นพพาน" ม 2 อยาง คอ การหลดพนจากตณหาอนเปนสมทยไดนนเรยกวา "กเลสนโรธ" (เหตดบ) หรอเรยกอกอยางหนงวา "สอปาทเสสนพพาน" และการดบไปของขนธหาเรยกวา"ขนธนโรธ" (ผลดบ) หรอเรยกอยางหนงวา "อนปาทเสสนพพาน"หากมคำถามวา "ใครเปนผบรรลนพพาน" ในคำถามนมบาลวา"กเลเส ภนทะตต ภกข" แปลวา "ผทำลายกเลส 1,500 ประการซงมอตตทฐเปนประธาน เรยกวาภกษ" ดงนน ผทเรยกวา "ภกษ"นแหละคอผบรรลนพพาน คำวา "ภกษ" ม 2 ประเภท

1. อนาคารกสมณะ หมายถง สมณะผไมมเรอน ไมมสามภรรยาหรอบตร เร ยกวา "ภกษ" เชน พระสารบตรเถระพระอบลวณณาเถร เปนตน

2. อาคารกสมณะ หมายถง ฆราวาสผเปนอรยะ ยงครองเรอนอยรวมกบสามภรรยาหรอบตร เรยกวา "ภกษ" เชน นางวสาขาอนาถบณฑกเศรษฐ เปนตน

100

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ปญญาดจจนทร สมาธดจดาว

ปญญา ไดแกสมมาทฐและสมมาวตก (สมมาสงกปปะ) 2อยางน หากใชนำหนาแลว งานใด ๆ กสำเรจเสรจสนไดสมดงปรารถนา ปญญาทง 2 ประการนสองสวางรงโรจนอย สตกบสมาธอยขางหลงหนนชวยเปนพลง สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธทมาพรอมปญญาเปนดงหมดาวบรวารแหงดวงจนทร เพราะศลและสมาธท งสองนเปรยบเหมอนดาวนกษตรทหอมลอมรอบดวงจนทร ดงพระบาลวา

ปญญา ห เสฏฐา กสะลา วะทนตนกขตตะราชารวะ ตาระกานงสลง สร จาป สะตญจะ ธมโมอนวายกา ปญญาวะโต ภะวนต ฯ

ปญญา ห เสฏฐา-ปญญากลาวคอสมมาทฐ ประเสรฐทสดตรงททำใหมรรคญาณผลญาณเกดขนมา นกขตตะราชารวะ ตาระกา-นง-เปรยบเหมอนพระยานกษตรทมแสงสวางแจมจรสกวาหมดาวทงมวล ฉนนน กสะลา วะทนต-เทวดา มนษย และพรหมผฉลาดกลาวไวอยางน สลง สร จาป สะตญจะ ธมโม- ศลกด สร (สมาธ)กด ธรรมทงปวงกด อนวายกา ปญญาวะโต ภะวนต-ลวนตดตามไปขางหลงปญญาคอสมมาทฐทงสน

“หากวา ผคนยงคงอยดวย "สมมา"โลกนยอมไมวางจากพระอรหนต”

ซงเปนพทธพจนททรงแสดงใหแกสภททะกอนปรนพพาน ผสนทดทรงความร ท งในพมาและไทยตางเขาใจพทธพจนน ว า หากปฏบตตามสกขาบท 227 หรอธดงค 13 แลว โลกนยอมไมวางจากพระอรหนตความเขาใจอนนไมถกตอง เพราะคำวา "สมมา วหะเรยยง" ในทนหมายถงการอยดวยสมมาทง 8 หรอมรรคมองค 8 นนเอง

-8-

สงทสามารถทำลายอตตาได

ปญญายะ ทฏฐาทสงกเลสานง วโสธะนง, สะมจเฉทะวะเสนะ ปะหนง ฯ

ปญญายะ-การใชปญญาคอมรรคญาณ ทฏฐาทสงกเลสานง-กเลส 10 มอตตทฐเปนตน วโสธะนง-ชำระใหหมดจดได ปะหนง-จะละใหขาดไปได สะมจเฉทะวะเสนะ-กดวยการตดใหขาด

บรรดากเลส 10 ประการมอตตากบวจกจฉาเปนหวหนาเปนรากแกว อตตากบวจกจฉาน จงใชโสตาปตตมรรคญาณทำการตดใหขาดสะบนลงไปแลววางเสยได การทจะทำใหมรรคญาณเกดขนมาตดกเลสนน เครองมอทใชกคอปญญาสมมาทฐกบปญญาสมมาสงกปปะ ปญญาสมมาทฐเปนผเหนสภาวะทเกดขนตงอยดบไป ปญญาสมมาสงกปปะเปนผพจารณาวางสภาวะนนวา "เปนอนตตา"

103

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

มใชตวตน บงคบไมได การหา การเหน และการตดเกดขนพรอมกน

พระสององค "หาธรรมพบในตน"

ยะทา หะเว ปาตภะวนต ธมมาอาตาปโน ฌายะโต พราหมะณสสะ ฯเปฯ

อาตาปโน-หากไมสำเรจจะไมยอมถอย (ดงเชนปณธานทพระพทธองคทรงตงไวหลงผนวชวาหากไมพบโพธญาณจะไมกลบกรงกบลพสด) ฌายะโต-ใชปญญาสมมาทฐดและปญญาสมมา-สงกปปะพจารณาลงไปตรงทขนธของตนเองนนอยางตอเนองโดยไมละเลยหยดยง พราหมะณสสะ-สำหรบสมณะหรอโยคผปฏบตอยยะทา หะเว-ในขณะทใชปญญาเหนและพจารณาสภาวะรปธาตนามธาตอยอยางนน ธมมา-ธรรมะทงหลาย (เอหปสสโกธรรม)ปาตภะวนต-ยอมปรากฏขนมาใหเหน

พทธอทานคาถานหมายความวา โยคผปฏบตวปสสนาภาวนาทกทานทตองการเปนปกตสาวก อาตาปโน-พระพทธเจาทรงประพฤตเปนตวอยางมาแลววา "หากไมบรรลโพธญาณไมยอมละความเพยร" พวกเรากขอใหอธษฐานจตวา "หากไมไดมรรคผลจะไมคนสเรอน (ละความเพยร)" หากมใจเดดเดยวทำจรงจงอยางนตองไดมรรคผลอยางแนนอน คำวา "ธรรม" คอการเหนและการพจารณา

104

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อยางถกตองในรปและนาม กลาวคอองคประกอบของธาต 4 คอธาตดน มลกษณะ หนก แขง หยาบ กระดาง เบา ออน นม ธาตนำมลกษณะ ซมซบ เอบอาบ แตกแยก เกาะกม ธาตไฟ มลกษณะ เยนรอน อน หนาว ธาตลม มลกษณะ เจบ ปวด เตน ตอด เหนบ ซานโยก คลอน ไหว นง เรยกวา "รป ซงม 28 อยาง" สวนจต 89 ดวงและเจตสก 52 ดวง เรยกวา "นาม" รปและนามทงสองนมลกษณะเปนอนจจง คอเกดดบ ๆ อยเสมอ ไมเทยง ไมคงทนถาวร ความเกดความดบนแปรปรวนอยตลอด ทนไดยากจงเปนทกข สภาวะทเปนไปอย อยางน มใชตวตน บงคบมใหเกดมใหดบไมได เรยกวา"เปนอนตตา" ปญญาทเหนรปนามอยนนเปนสมมาทฐ เรยกวา"วปสสนา" ปญญาพจารณาอนจจงทกขงท เกดอยกบรปนามทสมมาทฐเหนอยวา เปนอนตตา บงคบไมไดนน เปนสมมาสงกปปะเรยกวา "ภาวนา" หากปญญา 2 ประการนหาและเหนอยางตอเนองชดเจนแลว ธรรมกลาวคอรปนามจะยนสงมาใหเปนโอปนยโก เรยกวา "อนโลมญาณเกด" การปฏบตจนเหนธรรมอยางนเรยกวา "พระสององคหาธรรมพบในตน" (ปญญา 2ประการเหนธรรม)

ขอทกทานจงทำความเขาใจวา คำวา "พระสององคหาธรรมพบในตน" นน การหาธรรมหาไมยาก แตการพบแลวรและเขาใจเปนสงทยาก (เหนไมยากแตการพจารณาใหเขาใจเปนการยาก)รปนามมอย แตไมรไมเขาใจเรยกวา "เปนคนมจฉาทฐ" คนผนไมสามารถออกจากทกขไดยงคงตายเกดอยในวฏฏะ แตสำหรบผมปญญาทง 2 เหนรปนามเปนอนตตาจะสามารถเขาถงมรรคผลนพพานได

105

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ปญญาไมม ศลไมใส ใจไมบรสทธ

อะสทธะสโล ทปปญโญ จตเตกคคง น วนทะต วกขตตะ-จตโต เนกคโค สมมา ธมมง นะ ปสสะต อะปสสะมาโน ทกขานะ ปะมจจะต ฯ

ทปปญโญ-บคคลผไมมปญญา อะสทธะสโล-ศลจะไมบรสทธ จตเตกคคง นะ วนทะต- จตกจะสงบเยนไมได วกขตตะ-จตโต เนกคโค-หากมจตกวดแกวง ฟงซาน ไมสงบ สมมา ธมมงนะ ปสสะต- ยอมไมเหนธรรมะอนดงาม ทปปญโญ-บคคลผไมมปญญา อะปสสะมาโน-กไมเหนธรรม ทกขา นะ ปะมจจะต-จงหลดพนจากความทกขไมได

บคคลไมวาหญงหรอชายหากไมมการศกษาดานปรยตดวยการศกษาเลาเรยน การฟง การสอบถาม การพด และการจดจำทเรยกวา "อนโพธ 5 ประการ" กไมสามารถทำศลฝายโลกยะใหบรสทธไดเลย ในเมอศลไมบรสทธผดผอง จตกไมสามารถจะสงบนงได หากจตไมสงบมนคงกไมสามารถเหนธรรมอนถกตองเปนสจจะได หากไมเหนธรรมทถกตองเปนสจจะกไมสามารถหลดพนจากความทกขอนใหญหลวง คอการเกด แก เจบ ตายได คำวา "ปญญา"ในระดบโลกตตระม 2 ประการ คอ สมมาทฐและสมมาสงกปปะบคคลผไมมปญญาสมมาทฐกบปญญาสมมาสงกปปะ ศลของเขากจะไมบรสทธ ศลนกกลายเปนศลอตตาไป หรอเรยกวาสลตตปาทาน

106

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

(สลพพตปรามาส) ผมศลไมบรสทธในลกษณะอยางน จตใจจะไมสงบจรง มแตอวชชาเปนอตตาอยอยางนนเอง หากวาจตยงมอวชชาความไมร เปนอตตาอย แมสงบอยกไมสามารถเหนธรรมอนถกตองอนเปนสจจะไดเลย หากไมเหนธรรมอนถกตองกไมพนจากทกขคอการเกด แก เจบ ตาย ไปได ดงนน หากปญญาไมม ศลไมใสใจกไมบรสทธ แตเมอเรมตนดวย ปญญาม ศลกใส ใจกบรสทธบาลพรอมทงคำอธบายดงกลาวมานมาในวนยปฏกมหาวภงค

107

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หากม "สมมา" พระอรหนตไมสญ

สมมา วหะเรยยง อะสญโญ โลโก อะระหนเตห อสสะฯเปฯ

สมมา วหะเรยยง-หากวามการอยดวย "สมมา" อยอะสญโญ โลโก-โลกนจะไมวางเวน อะระหนเตห-จากพระอรหนตทงหลาย

หากวาผคนยงคงอยดวย "สมมา" อย โลกนยอมไมวางจากพระอรหนต ซงเปนพทธพจนททรงแสดงใหแกสภททะกอนปรนพพานผสนทดทรงความรทงในพมาและไทยตางเขาใจพทธพจนนวาหากปฏบตตามสกขาบท 227 หรอธดงค 13 แลว โลกนยอมไมวางจากพระอรหนต ความเขาใจอนนไมถกตอง เพราะคำวา"สมมา วหะเรยยง" ในทนหมายถงการอยดวยสมมาทง 8หรอมรรคมองค 8 นนเอง กลาวคอ สมมาทฐและสมมาสงกปปะองคมรรคระดบปญญานำหนา ซงมสมมาวาจา สมมากมมนตะสมมาอาชวะ และสมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ องคมรรคระดบศลและสมาธคอยหนนเนองอยโดยตลอด องคแหงมรรคมสมมานำหนาเสมอ ทงนกเพราะคำวา "สมมา" น หมายถง"สงถกตองทกำกบองคมรรคเหลานใหมงตรงไปรแจงเหนจรงอนตตานนเอง" ดงนน เมอ "สมมา" มากำกบหนาปญญา ศลและสมาธ จงเปนปญญาทถกตอง มศลทถกตอง สมาธทถกตอง

108

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

และเปนเหตแหงพระนพพานในการปฏบตนน ปญญามรรคจงทำหนาทในการนำองค

แหงมรรคทเหลอ หากปฏบตโดยใชปญญามรรคนำหนาแลวโลกนจะไมวางจากพระอรหนต พระพทธเจาทรงใชปญญานำหนา เพราะปญญาสามารถตดทำลายอตตาได แตไมทรงใชศลนำหนา เพราะศลตดอตตาหรอกเลสไมได หากใชศลนำหนากเปนสลปาทานความยดม นในศล (สล พพตปรามาส) เปนกามสข ลลกานโยคผลทไดคอกามสขในเทวดาหรอมนษย หากวาใชสตและสมาธนำหนาแมนงสมาธอยนานจนจอมปลวกโตขนเทาหว จนหญางอกขนบนหวอตตากไมตาย ตดกเลสไมได ทงไมเปนจตตวสทธ แตเปนอตต-กลมถานโยค คอการทรมานตนใหไดรบทกขเสยเปลาเทานนเอง

109

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ใครเปนผหา ใครเปนผถอน

การปฏบตทไดผลนน จะมทงผเหน ผพจารณา ผถอนผทถกถอน คอ

1. ผหาเหลกแหลมซงปกอยทกระหมอมเปนสมมาสงกปปะทพจารณาวา มใชของตน เปนอนตตา

2. ผเหนเหลกแหลมเปนสมมาทฐ3. ผถอนเหลกแหลมออกเปนมรรคญาณ4. เหลกไมม ความเจบหายไปเปนผลญาณ

โปรดทำความเขาใจใหชดเจนวาคำวา "เหลกแหลม" ในทนหมายถงอตตา ผ สอดสองพจารณาหาเปนสมมาสงกปปะผเหนเปนสมมาทฐ ผถอนออกเปนมรรคญาณ เหลกแหลมไมม เจบหายเปนผลญาณหรอคอพระนพพาน

ความดงกลาวนเปนเรองของอรยสจ 4 ประการนนเอง เจบในทนกคอทกขสจ เหลกแหลมคอสมทยสจ ผหาและเหนเหลกแหลมคอมรรคสจ 2 ประการ ประกอบดวยสมมาสงกปปะเปนผสอดสองพจารณาหา และสมมาทฐเปนผเหน ผถอนเหลกแหลมออกเปนมรรคญาณ เหลกแหลมไมมเจบหายเปนนโรธสจ

110

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ผกำจดตณหาเสยไดเปนยอดคน

ตณหาสงกเลโส สะมะเถนะ วสชฌะต, โส สะมะโถสะมะตกกนโต ฯ

ตณหาสงกเลโส- การทจะกำจดกเลสกลาวคอตณหาอนประกอบดวยโลภะ มานะ และทฐนน สะมะเถนะ-โดยใชสมถะกลาวคอสตและสมาธ วสชฌะต-ยอมหมดจดไดในระยะหนงเทานน โสสะมะโถ-สมถะกลาวคอสตและสมาธนน สะมะตกกนโต-สงบเยนอยเพยงชวคราว

หากวาใชสมถะกลาวคอสตและสมาธนำหนาปฏบตธรรมกจะสามารถทำใหกเลสตณหาสงบระงบไดระยะหนงเทานน ดงเชนกาลเทวลดาบส อาฬารดาบส และอทกดาบส เคยปฏบตมาแลวนนเองสต-ระลก สมาธ-สงบ หมายความวาการทจตสงบอยทสตจดจออยนนเรยกวา "สมาธ" (สตจดจออยตรงไหน จตกตงมนอยตรงนนอยางนเรยกวาจตเปนสมาธ)

คำวา "สมาธ" น มวเคราะหวา "นวะระณง สะเมตต สะมะโถ"แปลวา นวะระณง-นวรณธรรมคอ กามะฉนทะ-สงกดกนคอความใครในกาม พยาปาทะ-ส งกดก นคอ ความพยาบาทถนะมทธะ-สงกดกนคอความเซองซมงวงเหงาหาวนอน อทธจจะกกกจจะ-สงกดกนคอความฟงซานรำคาญ วจกจฉา-สงกดกนคอความลงเลสงสย อวชชา-ความไมร สะเมต-ทำใหสงบอย อต-

111

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เพราะทำนวรณธรรมทงหลายใหสงบอยอยางนน สะมะโถ-จงไดชอวา"สมถะ" กลาวคอทำนวรณธรรมใหสงบอย

สมถภาวนานนทำเพยงนวรณธรรมใหสงบเยนอยเทานนแตไมสามารถทำลายอตตาใหตายได หากวาอตตาไมตาย การเกดแก เจบ ตาย กจะไมหาย ยงคงมอยรำไป เพราะ ชาต ชรา มรณะหรอเกดแกเจบตายเหลาน อตตาเปนผใหกำเนด หรอมาจากอตตานนเอง หากวาอตตายงมอยตราบใด การเกด แก เจบ ตายกยงมอยตราบนน แมวาจะสามารถฝกสมาธจนไดระดบฌาน กมอาจทจะพนไปไดเลย ดงเชนกาลเทวลดาบสไปเกดในพรหมโลก ซงมอายนานถง84,000 กลป หากอายของทานหมดลงกตองกลบไปเกดในภพภมตาง ๆ อยอกดวยอานภาพแหงกรรมทเคยประกอบกระทำไว

ทานผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายทงหลาย การทจะทำตนใหหลดพนจากกเลสตณหา หรอวฏสงสาร บรรลถงพระนพพานทสงบเยนนนหากกระทำแบบคอยเปนคอยไปหรอทำทละเลกทละนอย ยอมไมไดผลไมหลดพนไปได คอไมสามารถจะบรรลถงพระนพพานไดเลย ทงนกเพราะวาการทเราไดอยรวมสมพนธกบกเลสอนประกอบดวยอตตทฐ วจกจฉา มานะเปนตน ยาวนานเกนไปจนไมสามารถเหนจดเรมได

-9-

วธการปฏบตเพอความเปนพระอรยเจา

ปรมตถ หา ปรมตถปรมตถ เหน ปรมตถปรมตถ ได ปรมตถปรมตถ เปน ปรมตถ

คำวา "ปรมตถ" หมายถงความจรงอนสงสดทมอยไมเปลยนแปลง คอ ธาต 4 ประกอบดวยธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลม ธาต4 นรวมตวกนเรยกวา "รป" ผทรอาการทแสดงออกของธาต 4 เรยกวา"มโนวญญาณ" ผทรบหรอเสวยอารมณทปรากฏออกมาในอาการตาง ๆ นน เรยกวา "เจตสก" หรอใจทรบอาการทธาต 4 แสดงออกมานเรยกวา "เวทนา" ซงเปนนาม

114

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

รป มโนวญญาณ และเวทนาทง 3 น เรยกวาปรมตถซงมลกษณะเปนอนจจงเกดดบ ๆ และแปรเปลยนเปนทกขอยเสมอเมอเขาใจปรมตถอยางนแลว ตอมากคอการปฏบตใหเขาถงปรมตถตามหลก "หา เหน ได เปน" ในคำ 4 คำน การหาปรมตถ หมายถงการใชส มมาสงกปปะ คนหาหรอพจารณาวาเปนอนตตาการเหนปรมตถ หมายถง การใชสมมาทฐเหนปรมตถเปนอนตตานนเอง ไดปรมตถ หมายถง มรรคญาณเกดขนมาตดอตตทฐขาดไปเปนปรมตถ หมายถง ไดบรรลธรรมเปนพระโสดาบน หรอไดอรยผลทง 4

115

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ไปนพพานไปทางไหน?

นพพานาทกายะ ปะฏปนนสสะ โยคโน พะหปะการะโตปะฐะมา สมมาทฏฐ เทสตา ฯ

โยคโน-ผ ขวนขวายเพ อกาวส ความเปนพระอรยเจาปะฏปนนสสะ-ปฏบตอย นพพานาทกายะ-เพอใหบรรลถงพระนพพาน เทสตา-พระพทธองคตรสไวชดเจนแลววา สมมาทฏฐ-ปญญา คอความเหนถกตองทชอวาสมมาทฐน พะหปะการะโต-มคณคาสำคญอยางยงยวด ปะฐะมา-เปนประการทหนง

โยคผปฏบตธรรม โดยมวตถประสงคเพอบรรลถงพระนพพานนน สมมาทฐเปนสาระสำคญทมประโยชนมากเปนอนดบหนงขอปฏบตเพอใหบรรลถงพระนพพานทสงบเยน ซงพระพทธเจาทรงแสดงไวกคอสมมาทฐ-ความเหนถกตองนเอง เปนสงสำคญอยางยงยวด สมมาทฐนเปนธรรมมอปการะชวยใหบคคลเขาสความเปนพระอรยะทง 8 จำพวก การทจะปฏบตตนใหบรรลถงพระนพพานไดนน นอกเสยจากทางคอสมมาทฐนแลว เปนอนไมม หากดำเนนบนเสนทางแหงการใหทาน ผลทจะไดกคอความอยดมสขอยในโลกมนษยและสวรรคเทานนเอง หากดำเนนบนเสนทางแหงศล (รกษาศล) ผลทจะไดกคอความสขกายสขใจและความอดมสมบรณในโลกมนษยและสวรรคเชนเดยวกน หากดำเนนบนเสนทางแหงสมถะ(ฝกสมาธ) ผลทจะไดกคอจตสงบเปนโลกยสขในโลกนและเมอตาย

116

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ไปกไปเกดในพรหมโลก เสวยผลเปนรปพรหม 11 ชน หรออรป-พรหม 4 ชน ทางดำเนนไปสพระนพพานกคอ สมมาทฐเหนสภาวะปรมตถเปนอนตตา สมมาสงกปปะพจารณาปรมตถทเปนอนตตาซงหมายถงเหนถกตอง คดถกตองนนเอง ความเหนความคดอนถกตองดงกลาวนมลกษณะ 6 ประการ

1. เหนถกตอง หมายถง สมมาทฐเหนขนธ 5 วา "เปนอนตตา"2. คดถกตอง หมายถง สมมาสงกปปะพจารณาขนธ 5 วา

เปนอนตตา บงคบบญชาไมได3. ทำถกตอง หมายถง เมอปฏบตถกตองแลว อนโลมญาณ

หรอสจจานโลมญาณจะเกดขนมาเปนโอปนยกธรรมแลวสงเขาสมรรคญาณ

4. ไดถกตอง หมายถง มรรคญาณเกดขนมาตดกเลสขาดสะบนลงไป

5. เปนถกตอง หมายถง เปนผล เปนอรยะ6. คำพดและพฤตกรรมถกตอง หมายถง พระอรยเจาเปน

ผมศลบรสทธสมบรณแลว คำพดและพฤตกรรมของทานจงถกตอง

117

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บนไดสพระนพพาน

พระพทธเจาทรงมพระคณ ตรสรแลวสอนคนอน ปญจวคคยไดรบผลเปนอรยะ ทรงสอนมชฌมาปฏปทาแหงมรรคมองค 8 คอ"บนไดสพระนพพาน" ญาณนดประเสรฐนก ประกอบดวยองค 8 ฝกฝนอบรมจตใหแหลมคม ตดท งมวลกเลสรวมท งหมด 1500สมมาทฐคอผเหน สมมาสงกปปะเปนผพจารณาละวางทงอตตาอนโลมญาณรบมาสงถงมรรค มรรคกตดอตตาใหขาดลงในทนทปญจวคคยผไตรตรองตาม จงไดพบสจจะเหนนพพาน ผปฏบตธรรมทกทานจงดตวอยางททานเคยทำมา จงพากเพยรอยาทอแท แลวจะพบประสบผลดงเชนปญจวคคย ฉะนน โปรดอยาลมสงเกตพจารณาปญญานเปนประมขทสำคญ

118

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หากประสงคพระนพพานใหคนหาทธาต

ในกายทเรยกวา "ขนธ" น มธาต 4 ประกอบประสมกนอยจงคนหาสอดสองจองมองด แลวจะรวาไมมกดงทยด เมอทฐทวามอตตานนสลายไป มรรคผลจงเกดแทนเปนแดนสข บญญตดปรมตถมอย แตไมเหน ปรมตถดปรมตถไมมแตเหนได มสองสงไมเหมอนกน จงเขาใจ บญญตและปรมตถตงอยแหงเดยวกนแตแยกกนไมปะปนกนดงนำกบนำมนในกระบอกเดยวบญญตเหนบญญต ปรมตถเหนปรมตถแยกกน เปนอยางน

คำวา "บญญต" เปนวธการปฏบตสตและสมาธ โดยมสมถะ40 เปนอารมณ ประกอบดวยอสภะ 10 กสณ 10 อนสต 10อาหาเรปฏกลสญญา 1 จตธาตววฏฐาน 1 พรหมวหาร 4 อรป 4อารมณกรรมฐานทง 40 เหลานเรยกวา "เปนบญญต" การปฏบตทางบญญตกคอการใชสตกบสมาธ สตคอระลก สมาธคอตงมนหมายความวามใจตงมนอยทความระลกนนนนเอง หากปฏบตไปอยางนแลวกจะกอใหเกดนมตขนมาเรยกวา "ขนการเหน" คอ เหนบรกรรมนมต อคคหนมต และปฏภาคนมต

ลกษณะของบรกรรมนมตกคอใจท ต งม นอย ตรงท สตระลกอยนนเอง ปฏภาคนมตกคอเมอวานเกดการเหนภาพตาง ๆ เชนเหนภเขา ปาไม พทธรป เปนตน วนนอยากเหนอก กใชจตตงมนอยทสตระลกนน ภาพกมาปรากฏดงเชนเดมอก นแหละเรยกวา"ปฏภาคนมต" หรอเรยกวา "เหนบญญต" มใชของจรง ตอมากคอเปนบญญต หากปฏบตไดอยางนแลวเสยชวตไปกจะไปเกดใน

119

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

รปพรหมฝายโลกยะ 11 ชน และในอรปพรหมฝายโลกยะ 4 ชน รวมพรหมโลก 15 ชน การประพฤตปฏบตอยางน เรยกวา "การปฏบตสมถะ หรอการเอาบญญต"

120

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พระนพพานนขอปฏบตอยางคอยเปนคอยไปไดไหม?

สพพะทกขา ปะโมจะนง อทง นพพานง สถละมารพภะ นะอะธคนตพพง อทง นพพานง อปเปนะ ทะมะสา นะ อะธคนตพพงฯ

ภกขะเว-ทานผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายทจะมาปรากฏในภายภาคหนาทงหลาย ปะโมจะนง-การทจะหลดพนไป สพพะ-ทกขา-จากทกขในวฏสงสารทงปวง อทง นพพานง-พระนพพานอนเปนทสงบเยนน สถละมาลพภะ-หากทำเอาคอย ๆ แลว นะอะธคนตพพง-ไมพงสำเรจแน อทง นพพานง-พระนพพานทสขสงบเยนน อปเปนะ ทะมะสา-หากจะทำเอาทละเลกละนอยแลว นะอะธคนตพพง-ไมพงสำเรจแน

ทานผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายทงหลาย การทจะทำตนใหหลดพนจากกเลสตณหาหรอวฏสงสาร บรรลถงพระนพพานทสขสงบเยนนน หากกระทำแบบคอยเปนคอยไปหรอทำทละเลกทละนอย ยอมไมไดผล ไมหลดพนไปได คอไมสามารถจะบรรลถงพระนพพานไดเลย ทงนกเพราะวาการทเราไดอยรวมสมพนธกบกเลสอนประกอบดวยอตตทฐ วจกจฉา มานะ เปนตน มานานเกนไป จนไมสามารถเหนจดเรมได ทกภพทกชาตทเกดมา เรากไดอยรวมกบกเลสโดยไมเคยมเวลาหางจากกนเลย ดวยเหตทกเลสตาง ๆ หนาแนนทบถมกนอยในขนธสนดานน จงเรยกวา "ปถชน"

121

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

คำวา "ปถชน" นหมายถงผมกเลสหนานนเอง กลาวคอ เปนมนษยกมนษยกเลสหนา เปนเทวดากเทวดากเลสหนา เนองจากกเลสไดทบถมกนอยอยางหนาแนนอยางนนแหละ ดงนน การปฏบตเพอใหบรรลถงพระนพพานนนจะกระทำแบบคอยเปนคอยไป ทำแคเลก ๆนอย ๆ หรอทำเลน ๆ ยอมไมไดผล

ปกตสาวกน มใชตองรอคอยบารมใหเตมหรอแกกลาเสยกอนจงจะบรรลนพพาน สำหรบบคคลผตองคอยบารมแกกลานน คอ

1. พระสทธาธกพระพทธเจาและพระวรยาธกพทธเจา2. พระปจเจกพทธเจา3. พระอครสาวก เชน พระสารบตร พระนางเขมาเถร เปนตน4. พระมหาสาวก เชน พระมหากสสปเถระ พระอานนทเถระ

เปนตนเนองจากมบารมเตมบรบรณแลว พระอรยเจาเหลานจงได

มรรคผลนพพานโดยไมยากเยน พระปญญาธกพทธเจาหรอพระบรมศาสดาของพวกเรานกทรงบำเพญบารมเปนระยะเวลา 4 อสงไขย101,437 กป ในชวงระยะเวลาอสงไขยทหนงนน มพระพทธเจาอบตข นมาแลวจำนวน 3 พระองค พระบรมศาสดาจงไดพบพระทปงกรพทธเจา เพราะฉะนน การบำเพญบารมของพระองคจำนวน 4 อสงไขยยงไมทนเตมบรบรณ เพราะหากวาบารมยงไมเตมตองใชวรยะความเพยรเปนพนฐาน วรยะความเพยรแหงมหาบรษททรงตงไวขณะปฏบตชวงสำคญกอนตรสรกคอ

1. แมเลอดจะเหอดแหงไปกตาม2. แมกระดกจะแตกไปกตาม

122

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

3. แมเนอจะเหยวแหงไปกตาม4. แมเสนเอนจะขาดหดหายไปกตามหากไมตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณ เราจะไมยอมลกขน

การปฏบตอยางนเปนวธการปฏบตของพระปญญาธกพทธเจาพระปญญาธกพทธเจาและปกตสาวก (พระสาวกทวไป) มวธการปฏบตเปนทำนองนเหมอนกน การทปกตสาวกทวานจะตองบำเพญบารมเทานนเทานแลวจงจะเตมเพยงพอทจะบรรลมรรคผลนนไมม หมายความวาปกตสาวกไมตองอาศยบารมนนเอง อยางไรกตาม เฉพาะปกตสาวกนน หากมคณสมบต 8 ประการ (ดรายละเอยดตอนท 1) กเพยงพอแลวทจะเขาสการบรรลมรรคผลนพพาน

123

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

นพพานอยทไหน จะไปทางไหน

กเลเส มาเรนโต คจฉะต เอเตนาต มคโค ฯ

กเลเส-กเลส 10 ประการ ซงแยกออกเปน 1,500 อยางนนมาเรนโต-กำจดตดฆาใหขาดสะบนลงไป คจฉะต-ดำเนนไปอยเอเตนาต -เพราะเหตทกำจดตดฆากเลสใหขาดสะบนลงไปแลวดำเนนไปอยอยางนน มคโค-จงไดชอวา "มรรค"

การกำจดมวลกเลสแลวดำเนนไปสพระนพพาน เรยกวา"มรรค" ดงนน การดำเนนไปสพระนพพานกตองดำเนนไปตามมรรค4 ประการ (โสดาปตตมรรค สกทาคามมรรค อนาคามมรรคอรหตตมรรค) นนเอง เพราะมรรคเปนทางสายเอกสพระนพพานพระนพพานอยทไหน พระนพพานอยท

1. กเลสดบสงบเยนเรยกวา "กเลสนโรธ หรอสอปาทเสส-นพพาน"

2. ขนธทเปนของเทวดามนษยและพรหมดบสงบเยน เรยกวา"ขนธนโรธ หรออนปาทเสสนพพาน"

124

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

นพพานไปทางไหน อยทใจเหน

นพพานง ปสสะต มคคะต คะเวสะต เอตายาต สมมาทฏฐฯ

ปสสะต-เหนอย มคคะต-ดำเนนไปอย คะเวสะต-แสวงหาอย นพพานง-ซงพระนพพาน (อนตตา) เอตายาต-เพราะเหตนน สมมาทฏฐ- จงไดชอวา "สมมาทฐ"

ปญญาทเหนทางไปนพพาน ชอวา "สมมาทฐ" คำวา"ทางไปนพพาน" กคออนตตานนเอง นอกจากอนตตานแลวไมมทางอนเลยทจะไปถงนพพานได หากวาเหนอนตตา กเหนทางไปนพพาน คำวา "อนตตา" กคอสมมาทฐความเหนถกตองสมมาทฐจงเปนมรรคสจ และเปนเหตแหงนโรธคอความดบสงบเยนแหงกเลส นแหละทางไปนพพาน

125

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

การตดกเลส 3 ระดบ

ระดบท 1 ตดดวยศล มพระบาลวา สเลนะ วตกกะมะกเลเสวโสธะนง ปะกาสตง โหต ฯ

การรกษาศล 5 ศล 8 อยางเครงครดของฆราวาสกดการปฏบตตามพระวนย 227 ขอ และการปฏบตธคงควตร 13 ขออยางเครงครดของพระสงฆกด เปนการชำระวตกกมกเลสทเกดทางกายและทางวาจา (ปองกนสงทจะพงกาวลวงทางกายและวาจา)

ระดบท 2 ตดดวยสมาธ มพระบาลวา สะมาธยาวกขมภะนะกเลเส วโสธะนง ปะกาสตง โหต ฯ

การปฏบตโดยใชสตกบสมาธนำหนา เชน การปฏบตตามสมถะ 40 ซงมอนสต 10 เปนตน เปนเครองชำระวกขมภนกเลส(ขมกเลสไว) การปฏบตในลกษณะนใหผลไดตลอดชาตนแลวเมอละอตภาพกไปเกดเปนพรหม เมอหมดอายพรหมกกลบมาเกดอกตามแตบญกรรมททำไว

ระดบท 3 ตดดวยปญญา มพระบาลวา ปญญายะอะนสสะยะกเลเส สะมจเฉทะนง วโสธะนง ปะกาสตง โหต ฯ

การปฏบตโดยใชปญญามรรค 2 ประการ คอสมมาทฐดรปธาตนามธาต ใหเหนสภาวะทมใชตวตน และสมมาสงกปปะพจารณาวาเปนอนตตา มใชตวตน เปนหนทางแหงการขจดกเลสชนดละเอยดออนได หมายความวาการปฏบตโดยใชปญญาองคมรรค 2

126

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ประการนำหนา สามารถทจะตดอนสยกเลส ซงเปนกเลสชนดละเอยดอนซอนอยในกมลสนดานนน ใหขาดสะบนลงไปแลวกเกดความเปนจตใจทบรสทธขนมาได

วธการตดกเลสทง 3 ระดบ กคอ1. ศลตดกเลส เหมอนกบการตดกงไม2. สมาธตดกเลส เหมอนกบการตดตนไม3. ปญญาตดกเลส เหมอนกบการขดรากถอนโคนตนไมทงตนบคคลผปฏบตเพอความเปนพระอรยเจาพงตระหนกใหด

เมอเหนสจจะ กพบพระนพพาน

สจจะส มอยแน แตไมเหนเขาจงเปน ปถชน จนจกษมคคญาณ ผลญาณ กอดรไดแตด บญญต เหนบญญต

หากหมนเพยร ปฏบตไป ใหถกตองประครองจต ตามครรลอง อรยสจเหนรปนาม ตามทเปน ปรมตถปฏบตไป จกไดพบ พระนพพาน

127

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หากตองการพระนพพานใหเดนตามรอยพระกลลเถระ

ธมมะตาสง คะเหตวานะ ญาณะทสสะนะปะฏปตตยาปจจะเวกขง อมง กายง ตจฉง อนโตพะหรง ฯ

อาวโส-ทานผมอายทงหลาย อะหง-ขาพเจา พระกลลเถระญาณะทสสะนะปะฏปตตยา-ปฏบตโดยใชสมมาทฐและสมมา-สงกปปะ ธมมะตาสง-พระจกษทพระพทธองคทรงมอบไวใหนนคะเหตวานะ-รบเอาไวแลว ปจจะเวกขง-พจารณาเหน (มองเหน)อมง กายง-รางกายทเรยกวาขนธน อนโตพะหรง-ทงภายในและภายนอกขนธ ตจฉง-เปนของวางเปลา

หมายความวา ทานผมอาย ขาพเจาพระกลลเถระ ไดใชตาปญญา คอ สมมาทฐและสมมาสงกปปะทงสองทพระพทธเจาทรงมอบไวใหเฝาด และพจารณาลงลกเขาไปในขนธหาจนเหนแตความวางเปลา ไมมอะไรทเปนตวตน เปนอนตตา

128

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

"ขนธหาของเทวดาและมนษยทงหลายเกดขนมาเพราะเหต คอสมทย(โลภะ มานะ และทฐ) พระตถาคตเจาตรสไวแลว การทเหตคอสมทย และผลคอทกขงดบสงบเยนไปนนมอย พระมหาสมณะมปกตตรสอยางน"

-10-

พระพทธเจาทรงประกาศชยชนะ

หลงการตรสร พระพทธองคทรงเปลงอทานคาถา สรรเสรญอรยสจ 4 ประกาศชยชนะภายใตตนพระศรมหาโพธวา

อะเนกะชาตสงสารง สนธาวสสง อะนพพสงคะหะการง คะเวสนโต ทกขา ชาต ปนปปนงคะหะการะกะ ทฏโฐส ปนะ เคหง นะ กาหะสสพพา เต ผาสกา ภคคา คะหะกฏง วสงขะตงวสงขาระคะตง จตตง ตณหานง ขะยะมชฌะคา ฯ

ในพระคาถานแบงออกเปน 5 ทอน คอทอนหนงเปนคำนำทอนหนงเปนสมทยสจ (เหตทกข) ทอนหนงเปนทกข ทอนหนงเปนมรรค (เหตสข) และทอนหนงเปนนโรธ กลาวคอ

คำวา "อะเนกะชาตสงสารง สนธาวสสง อะนพพสง" เปนคำนำ

130

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

คำวา "คะหะการง คะเวสนโต" เปนสมทยคำวา "ทกขา ชาต ปนปปนง" เปนทกขคำวา "คะหะการะกะ ทฏโฐส ปนะ เคหง นะ กาหะส"

เปนมรรคคำวา "สพพา เต ผาสกา ภคคา คะหะกฏง วสงขะตง วสงขาระ-

คะตง จตตง ตณหานง ขะยะมชฌะคา" เปนนโรธ

ความวา "อวชชาและตณหา นกกอสรางบานเรอนคอขนธ 5เราแสวงหาทานมานานแลว ในวฏสงสารทยาวนานนน ยงไมเคยประสบพบเจอเหนทานมากอนเลย" ความทอนนคอ "สมทย"

"อวชชากบตณหานกอรางสรางขนธขนมาแลว ความทกขกเกดมาพรอมกนอยางไมเคยหางหายวางเวน ผลดเปลยนหมนเวยนเปนทกขมาอยางนหลายภพหลายชาตจนนบไมถวน" ความทอนนคอ"ทกข"

"การทอวชชากบตณหากอรางสรางขนธขนมาเปนเวลายาวนานแลว ตอแตนไป เราเหนทานประจกษแจงแลว เราไดใชอรหตตามรรคตดทำลายแลว ทานไมสามารถกลบมาสรางบานเรอนไดอกตอไป" ความทอนนคอ "มรรค"

"นกกอสรางบานเรอนคอขนธ 5 ทเกดขนมาพรอมกบทกขมหนต ไดแกตณหาและอวชชา (ผกอสรางบาน) บดน เราตดทำลายทานดวยอรหตตมรรคแลว จงไมสามารถกอรางสรางขนธหาอกตอไป" ความทอนนคอ "นโรธ"

131

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พระอสสชเถระแสดงธรรมแกพระสารบตร

พระพทธเจาตรสรเมอวนเพญเดอน 6 ทรงแสดงธมมจกกปป-วตตนสตรและอรยสจ 4 ในวนเพญเดอน 8 โปรดปญจวคคยและพระยสะพรอมสหาย 55 รวม 60 องค หลงออกพรรษาแรกจงสงพระสงฆไปประกาศพระศาสนา โดยตรสวา ".....พทโธ......ตณโณ.....มตโต....." เปนตน

พระบาลทอนนมความวา ประการท 1 "สจจะ 4 ประการ (ทกขสมทย นโรธ มรรค) เธอทงหลายรและเขาใจอยางแจมแจงแลวเพอใหอบาสกอบาสกาทงหลาย ผถวายปจจย 4 ไดเขาใจในสจจะ 4เธอทงหลายจงแสดงสจจะ 4 ใหแกพวกเขาดวย"

ประการท 2 "โอฆะ กลาวคอหวงนำใหญทง 4 (กาโมฆะภโวฆะ ทฏโฐฆะ อวชโชฆะ) เธอทงหลายขามพนแลว เธอทงหลายจงแสดงธรรมแกพวกเขา เพอใหอบาสกอบาสกาทงหลายผถวายปจจย 4 ไดขามพนดวย"

ประการท 3 "อาสวะทง 4 (กามาสวะ ภวาสวะ ทฏฐาสวะอวชชาสวะ) พวกเธอทงหลายหลดพนแลว เธอทงหลายจงแสดงธรรมเพอใหอบาสกอบาสกาทงหลายไดหลดพนจากอาสวะทงหลายแลวจงเดนทางไปประกาศพระศาสนาทางละรป"

จากนน พระพทธองคทรงเดนทางไปโปรดชฎล 3 พนองพรอมบรวารรวม 1,003 รป ชฎลเหลานกบรรลธรรมเปนพระอรหนต

132

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทกองค ในวนแรม 1 คำเดอน 12 พระองคพรอมบรวาร 1,003 องคเดนทางสกรงราชคฤห เสดจถงกรงราชคฤหในวนแรม 12 คำเดอนยพระเจาพมพสารพรอมดวยชาวกรงราชคฤหสองแสนออกมารบเสดจแลวถวายสวนไมไผสรางวดเวฬวน ในวนแรม 13 คำ พระอสสชเถระกเดนทางถงกรงราชคฤห

ในขณะนน สหายสองคนคออปตสสะกบโกลตะ (พระสารบตรกบพระโมคคลลานะ) ซงออกบวชเปนปรพาชกศกษาจนจบความรของอาจารยคอสญชยปรพาชกแลวเหนวา "ปญญาหรอความรทไดเรยนรนมใชปญญาพาใหหลดพนจากวฏสงสารหรอการตายเกด"จงออกจากสำนกอาจารยเท ยวแสวงหาปญญาเคร องหลดพนโดยสญญากนไววา "ใครพบทางหลดพนกอน ตองกลบมาบอกกน"ในวนแรม 14 คำ พระอสสชเถระเดนบณฑบาต อปตสสะกออกบณฑบาตเชนกน ทงสองทานเดนมาพบกนระหวางทาง อปตสสะเหนพระอสสชเถระแลวเกดศรทธาเลอมใสวา "ทานสมณะรปนมอนทรยผองใส คงจะพบทางแหงการพนทกขแลวเปนแน" จงวางสงของแลวเขาไปสอบถามธรรมะกบพระอสสชเถระ

"ทานเปนศษยของใคร ทานปฏบตตามคำสอนของใคร ศาสดาของทานสอนอยางไรบาง โปรดอนเคราะหแสดงธรรมใหขาพเจาฟงดวย" อปตสสมานพถาม พระอสสชเถระตอบวา "ขอทานโปรดฟงพระธรรมคำสงสอนของพระศาสดา ขนธหานของหมสตว เกด แก เจบตาย หมนเวยนผลดเปลยนไปในทกภพ ทงนเพราะเหตคออวชชากบตณหาจงทำใหเกดทกขอยรำไป หากมเหตทกข เหตสขกตองมหากเหตทกขหาย ความทไมตายตองม นเปนคำสอนของพระมหาสมณะศาสดาของเรา"

133

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อปตสสมานพไดฟงดงนนกอนโมทนาสาธ ศรทธาทเกดกตดวจกจฉาตกไป อตตทฐกตายพรอมกน บรรลเปนพระโสดาบนในทนท ตอมาจงกลบไปบอกโกลตมานพวา "เราไดพบทานผมธรรมไมตายแลว ธรรมทไมตาย (อมตธรรม) เรากไดฟงมาแลวดวย"โกลตมานพจงกลาววา "ทานไดฟงมาอยางไร" อปตสสมานพจงกลาวอมตธรรมใหฟง โกลตมานพไดฟงดงนน ศรทธากเกดขนมาตดวจกจฉา อตตทฐกตายพรอมกนเขาสความเปนพระโสดาบน พระบาลทพระอสสชเถระแสดงใหแกอปตสสมานพมดงน

เย ธมมา เหตปปะภะวา เตสง เหตง ตะถาคะโตเตสญจะ โย นโรโธ จะ เอวงวาท มะหาสะมะโณ ฯ

"ขนธ 5 ของเทวดาและมนษยทงหลายเกดขนมาเพราะเหตคอสมทย (โลภะ มานะ และทฐ) พระตถาคตเจาตรสไวแลว การทเหตคอสมทยและผลคอทกขดบสงบเยนไปนนมอย พระมหาสมณะมปกตตรสสอนอยางน" คำกลาวนกคออรยสจ 4 ประการนนเอง

วนแรม 14 คำ อปตสสะกบโกลตะพาบรวารเดนทางไปเฝาพระศาสดา พอถงวนแรม 15 คำ บรวารทงหมดกบรรลเปนพระอรหนต วนขน 8 คำเดอน 3 พระโมคคลลานะกบรรลเปนพระอรหนต วนเพญเดอน 3 พระสารบตรกสำเรจเปนพระอรหนตพระพทธองคจงทรงประชมสงฆประกาศโอวาทปาฏโมกขทามกลางพระอรหนต 1,250 องค

134

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ธรรมะของพระสารบตรเถระ

ภารา หะเว ปญจกขนธา ภาระหาโร จะ ปคคะโลภาราทานง ทกขง โลเก ภาระนกเขปะนง สขง ฯ

ภารา หะเว ปญจกขนธา-การแบกหามบรหารขนธ 5 นเปนของหนกหนวง ยงกวาแบกภเขาใหญ

ภาระหาโร จะ ปคคะโล-บคคลรวมทงเทวดาและมนษยเปนผแบกหามบรหารขนธ 5 ของหนกอนนไว

ภาราทานง ทกขง โลเก-การแบกภาระทหนกหนวงอนนไวเปนทกขในโลก

ภาระนกเขปะนง สขง โลเก-การวางขนธ 5 นลงเสยไดเปนสขในโลก

ภารสตตคาถานหมายความวา เทวดามนษยและสตวทงหลายทแบกหามขนธ 5 แลวทองเทยวไป คอ เกด แก เจบ ตายแลวกกลบเกดอกหมนเวยนเปนวฏจกรอยในกามาจรภม 11 บางทองเทยวเกดตายอยในรปาวจรภม 11 บาง ทองเทยวเกดตายอยในอรปาวจรภม 4 บาง รวมเปนภพภมแหงการเกดตายทง 26 ภพภมการเกดตายอยอยางนเปนภาระแหงความทกขทหนกองและไมมจดจบเราจะสามารถมองเหนความจรงแหงขนธ 5 โดยผานอรยสจ 4 ดงน

1. การแบกรบหาบแหงขนธ 5 เรยกวา "ทกข"2. ผทมอบหาบแหงขนธ 5 นให เรยกวา "สมทย"

135

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

3. การสลดทงหาบแหงขนธ 5 ไดแลว เรยกวา "นโรธ"4. การวางหาบแหงขนธ 5 ลงเรยกวา "มรรค"

136

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ธรรมะของพระวชราเถร

ทกขะเมวะ ห สมโภต ทกขง ตฏฐะต เวต จะ,นาญญตระ ทกขา สมโภต นาญญตระ ทกขา นรชฌะตฯ

สมโภต-สงทสมทย กลาวคอตณหาปรงแตงใหเกดขนมานทกขะเมวะ-มผลเปนทกขอยางเดยวเทานน ทกขง ตฏฐะต-ทตงอยกเปนทกข เวต จะ-ทเสอมไปอยกเปนทกข นาญญตระ ทกขาสมโภต-จากความทกขแลวไมมสงใดเกดขน นาญญตระ ทกขานรชฌะต -นอกจากความทกขแลวไมมสงใดดบไป

พระวชราเถรสำเรจเปนพระอรหนตตงแตยงเลกอาย 7 ขวบเธอไดแสดงธรรมไววา การทเราไดมาเกดเปนมนษย แลวตกอยภายใตภาวะแหงความเกด ความแก ความเจบ และความตายน เปนเพราะกเลส 3 ประการ คอโลภะ มานะ และทฐ เปนสาเหตสำคญเรยกวาสมทย หากวาสามารถนำสาเหตดงกลาวออกไดแลว ความทกขเพราะเกด แก เจบ ตายกไมมทมาอกตอไป การทความทกขดบไปไมมเหลอนน เปนเพราะเหตแหงทกขดบไป เหตหมดไปหรอเหตไมมนนเองพระเถรไดแสดงเหตและผลแหงทกขไวในกรอบของอรยสจไวดงน

ตนเหตแหงทกข คอตณหา เรยกวา "สมทย" ผลทกข คอการเกด แก เจบ ตาย เรยกวา “ทกขสจ” วธการทำสาเหตแหงทกขใหดบไป เรยกวา "มรรค" การทเหตแหงทกขดบไป เรยกวา "กเลสนโรธ"

137

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

การทผลทกขดบไป เรยกวา "ขนธนโรธ" หากเหตแหงทกขไมดบผลทกขกคงอย

138

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อรยสจ 4

ทกขสจ คอ อะไรปฬะนตถะโต สงขะตตถะโต สนตาปตถะโต จะ วปะรณา-

มตถะโต จาป ทกขญเญวะ จะตพพธง ภาสตง ฯ

ความวา ปฬะนตถะโต-มความเบยดเบยนเจบปวดรอนหนาวอยตลอด สงขะตตถะโต-ปรงแตงอยเสมอมวางเวน สนตาปตถะโต-สรางความเดอดรอนโดยการเกด แก เจบ ตายอยอยางตอเนองวปะรณามตถะโต-สบเปลยนและเปลยนแปลงภาวะความเปน คอเปนเทวดา มนษย และสตวเดรจฉานอยเนอง ๆ ทกขญเญวะ-นแหละเรยกวา "ความทกข" จะตพพธง ภาสตง-ทานกลาวไววา ม4 ประการ

ความทกขมลกษณะ 4 ประการ คอ1. ความเบยดเบยนเจบปวดรอนหนาว2. ความปรงแตงอยางไมมทสนสด3. ความเดอดรอนโดยการเกด แก เจบ ตาย อยอยางตอเนอง4. ความสบเปลยนเปนเทวดาบาง มนษยบาง สตวเดรจฉาน

บาง อยเนอง ๆ

สมทยสจ คอ อะไรอายหะนา นทานา สงโยคา จะ ปะลโพธา ทกขะสะมทะ-

139

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ยสสาป จะตพพธา วะ ปะกาสตา ฯ

ความวา อายหะนา จะ-การปรงแตงใหไดมาซงกองแหงทกขกด นทานา จะ-การสงมอบมาใหซงกองแหงทกขนกด สงโยคา จะ-การหมหอรอยรดยนสงใหซงกองแหงทกขนกด ปะลโพธา-การหลกเลยงปดบงมใหเหนมรรคผลนพพานกด ทกขะสะมทะยสสาป-เปนสมทยฐานเกดแหงทกขนนเอง ปะกาสตา-ทานประกาศไวจะตพพธา วะ-ม 4 ประการ

ฐานเกดหรอตนเหตแหงทกขมลกษณะ 4 ประการ1. การปรงแตงใหไดมาซงกองแหงทกข2. การสงมอบใหซงความทกขน3. การรงรดผกพนไวแลวสงใหซงความทกข4. การกดกนปดบงมใหเหนมรรคผลนพพานลกษณะ 4 ประการนเรยกวา "สมทย" เหตแหงทกข

นโรธสจ คอ อะไรนสสะระณง วเวกา จะ อะสงขะโต ตะถา อะมะโต

ทกขะนโรธสสะ จะตพพธา สะมรตา ฯ

นสสะระณง จะ-การสลดออกจากวฏสงสารกด วเวกา-การทกเลสดบเยนไปกด อะสงขะโต-รปนามสงบเยน ไมปรงแตงกดตะถา-นอกจากน อะมะโต-ความไมตายเปนอมตะกด ทกขะ-นโรธสสะ-ความดบแหงทกข จะตพพธา สะมรตา-ทานกลาววา ม

140

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

4 ประการนโรธคอการททกขดบไปมลกษณะ 4 อยาง คอ1. การสลดออกจากวฏสงสารได2. กเลสดบสนท3. รปนามสงบเยน4. บรรลถงความเปนอมตะ (ไมตาย)

มรรคสจ คอ อะไรนยยานา จะ เหต จะ ทสสะนญจะ อะธปปเตยยะตา จะ

จะตพพโธ มคโค ฯ

นยยานา จะ-การออกจากวฏสงสารกด เหต จะ-เหตแหงการออกจากทกขกด ทสสะนญจะ-การเหนมรรคผลนพพานกดอะธปปะเตยยะตา จะ-ปญญาอนเปนยอดแหงธรรมทงปวงกดลกษณะ 4 เหลาน คอมรรค

มรรคคอวธปฏบตเพอใหถงความดบตนเหตแหงทกขมลกษณะ 4 อยาง

1. วธแหงการออกจากวฏสงสาร2. เหตแหงการออกจากทกข3. การเหนมรรคผลนพพาน4. ความเปนยอดแหงความรทงมวล คอมรรคเปนยอดธรรมอรยสจ 4 น วาโดยรวมแลว ทกขสจมองค 4 สมทยสจมองค

4 นโรธสจมองค 4 มคคสจมองค 4 ดงนน องคแหงอรยสจทงสนจงม 16

141

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ธรรมทมบท 4อรยสจ 4 ประเสรฐทสด

บทกลาวคอธรรมทประกอบดวยองค 4 ม1. สตปฏฐาน 4 2. สมมปปธาน 43. อทธบาท 4 4. อรปฌาน 46. พรหมวหาร 4 7. อรยสจ 4

ในบรรดาธรรมทมองค 4 น อรยสจ 4 ประเสรฐทสดเพราะเหตใด จงเปนเชนนน กเพราะวาธรรมทงหลายทงปวงนนสรปลงคอมอยในอรยสจ 4 ทงสน อรยสจ 4 นประกอบดวย

(1) ความทกข เรยกวา “ทกขสจ”(2) สาเหตของความทกข เรยกวา “สมทย”(3) การททกขและเหตแหงทกขดบไป เรยกวา “นโรธ”(4) วธทำใหเหตแหงทกขดบไป เรยกวา “นโรธ”ธรรมคออรยสจ 4นเมอกลาวโดยสรปแลวเปนเรองของเหตกบ

ผลสองคเทานน คอผลทกขกบเหตทกขคหนง (ทกขและสมทย)ผลสขกบเหตสขคหนง (นโรธและมรรค)

142

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

รถกตอง ทำถกตอง ไดเปนสงทถกตอง

สจจญาณในทกขสจ คอรความจรง ไดแก การศกษาเรยนรจนเขาใจในขนธ 5 รวมเรยกวา "รปและนาม" อยางแจมแจงวา "รปขนธตงแตหวจรดเทาของทงเทวดาและมนษย เปนกองแหงความทกข ไมมอะไรอนอกนอกจากความทกข" ความรความเขาใจอยางแจมแจงอยางนนแหละเรยกวา "สจจญาณ รถกตอง" หรอญาตปรญญา กลาวคอ รแจมแจงในขนธ 5 นวาอาการหนก แขง หยาบ กระดาง เบา ออนนม เปนปฐวธาต (ธาตดน) อาการซมซบ เอบอาบ แตกแยก เกาะกมเปนอาโปธาต (ธาตนำ) อาการเยน รอน อน หนาว เปนเตโชธาต(ธาตไฟ) อาการเจบ ปวด เตน ตอด เหนบ ซาน โยก คลอน ไหว นงเปนวาโยธาต (ธาตลม)

หากอาการใดเกดขนมากใชสมมาทฐดและสมมาสงกปปะพจารณาวาเปนอนตตา มใชของเรา การกระทำอยอยางนเรยกวา"กจจญาณหรอตรณปรญญา ทำถกตองหรอพจารณาถกตอง"

ทกขสจจะ กตญาณ คอการเหนและพจารณาจนเขาใจวา"รปนามหรอขนธ 5 ทเกดดบ ๆ อยนเปนอนตตา" เปนกตญาณ คอรวา "ไดทำในสงอนถกตองแลว"

สจจญาณในสมทยสจ คอความรอนถกตอง กลาวคอการรวา"การไดมาซงขนธ 5 นเปนเพราะตณหา คอ โลภะ มานะ และอตตทฐ"ความอยากไดในสงสมมตหรอบญญตทงหมดเรยกวา "โลภะ"ความเยอหยงจองหองวา "เราม" เชน เรามฐานะ เรามบรวาร เราม

143

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สตปญญาความรความสามารถ เรามลก เรามสามภรรยา เปนตนเรยกวา"มานะ" ความยดถอวา "มตวก มของก" เรยกวา "อตตทฐ"ธรรมทง 4 ประการนเรยกวา "สมทยสจจญาณ ความรถงความจรงอนเปนสาเหต"

ในขณะทสมทยสจ คอ โลภะ มานะ อตตทฐเกดขนมานนการใชสมมาทฐเหนสภาวะทเปนอนตตา และสมมาสงกปปะคดพจารณาวางอตตาทก ๆ ขณะจต การเหนและพจารณาอยางนเรยกวา "สมทยปหานปรญญา" หรอเรยกวา "กจจญาณ" กได"มรรคญาณ" กได

ในขณะทสมมาทฐเหนอตตาอยและสมมาสงกปปะ กพจารณาวาเปนอนตตาอยนน มรรคญาณกจะเกดขนมาตดอตตทฐขาดสะบนลงไปนนเรยกวา "กตญาณ หรอผลญาณ"

สจจญาณในนโรธสจ คอ การทสมทยอนเปนตวเหตดบลงไปแลวสงบเยนอยนนเรยกวา "กเลสนโรธ" การทขนธ 5 ดบสงบลงนนเรยกวา "ขนธนโรธ" การศกษาจนเขาใจในความเปนจรงอนถกตองนนเรยกวา "นโรธสจจญาณ" หรอความรถงความจรงวา "กเลสไดดบสงบเยนลงไปแลว" เปนนโรธสจจกตญาณ

สจจญาณในมรรคสจ คอสมมาทฐความเหนรปธาตนามธาตทเปนสภาวะแหงอนตตา สมมาสงกปปะ ความพจารณาวารปและนามนเปนอนตตา การเหนและพจารณาในรปนามไดอยางถกตองตามความเปนจรงอยางนนแหละเรยกวา "สจจญาณ ญาณรความจรง"

144

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

กจจญาณในมรรคสจ คอการใชสมมาทฐ เหนจดจออยทมโนวญญาณธาตและทเวทนา ซงเปนนามทงสองประการน ทน ธาตภายในรป คอ ดน นำ ไฟ ลม กเกดขนตงอยดบไป และตรงทจตกเกดอทธจจกกกจจะ-ความฟงซาน และเกดกามวตก-ความคดนกไปในกามคณ คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณอย โดยผลดเปลยนกนเกดขนอยอยางตอเนอง ในบรรดาสงเหลาน สงไหนเกดขนมากตาม จะมาปรากฏทมโนวญญาณธาต และเวทนานเอง ทนกใหใชสมมาทฐสงเกตดใหเหนสภาวะความเปนอนตตาของรปนามในขณะทรปนามเกดขนมาใหสมมาทฐเหนอยอยางนน ใหใชสมมาสงกปปะพจารณาวาเปนอนตตา ไมใชของเรา บงคบบญชาไมไดในขณะทดและพจารณาอยอยางนเรยกวา "กจจญาณ ความรในสงทควรทำ"

ชวงแหงมคคสจจกตญาณ คอในชวงเวลาทเหนรปนามเปนสภาวะแหงอนตตาและพจารณาวา "เปนอนตตา ไมใชของเรา" อยนนทนอตตาตวตนกหลดออกไปเกดอนตตาขนมาแทนท นแหละเรยกวา"มคคสจจกตญาณ" หรอเรยกวา "มรรคญาณ"

อรยสจ 4 ประการน หากกลาวใหเขาใจงายม 12 คำ1. รถกตอง 2. ทำถกตอง 3. ทำถกตองเสรจแลว1. รถกตอง 2.วางถกตอง 3. วางถกตองเสรจแลว1. รถกตอง 2. บรรลถงสงทถกตอง3. บรรลถงสงทถกตองเสรจแลว1. รถกตอง 2. เจรญถกตอง 3. เจรญถกตองเสรจแลว

145

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สจจะ 4 ประการนเกดขนในวถเดยวกน ไมมการประวงรอคอยวาสงนเกดขนในวนน สงนจะเกดขนพรงน

อนง สงทไดศกษาเรยนรมาแตกอนหนานกคอ "ร วาง ถงเจรญ" (พมาวา"ซ แปะ ซก ปวา") คำ 4 คำดงกลาวมานเปนวธการสอนของพมา ทปฏบตตามแลวไมเกดมรรคเกดผล ไมไดชมรสพระนพพานสวนการปฏบตทไดผล คอ "หา เหน ตด ถง" หา สมมาสงกปปะเปนผหาเหน สมมาทฐเปนผเหน ตด มรรคญาณเปนผตดอตตา ถง เปนผลญาณ

146

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

คำวา "พระพทธเจา" กคอผตรสร แทงตลอด สงบเยน คอรผลวางเหตแลวพบสขทสงบเยน หากเราเขาถงดวยการรเหน แทงตลอดสงบเยนเชนน กไดชอวา "เปนพทธบตร"

พระอรยเจาทออกจากโลกแหงการตายเกดแลวเขาสพระนพพานอนเปนโลกตตระนน มจำนวนมากมายไมสามารถนบได

"โลก" ในทนคอแหลงตายเกด เทวดาและมนษยไมสามารถเดนทางไปถงท ส ดแหงโลกไดเลย เพราะตองเวยนตายเวยนเกดอย ในโลกคอวฏสงสารอยางไมมทสนสด เมอตองเวยนอยในโลกแหงการเกดตายอยางน จงไมมโอกาสถงทสดแหงโลกได

-11-

จำนวนพระพทธเจา

ตตถะ กเลสะปะรนพพานง อสสะถะมเล,ขนธะปะรนพพานง กสนารายง, ธมมะธาตปะรนพพานงอะนาคะตง โหต ฯ

เจาชายสทธตถะไดตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณใตตนพระศรมหาโพธ เรยกวา "พระกเลสนโรธพทธเจา" พระพทธองคทรงดบขนธปรนพพานทใตไมสาละ ณ เมองกสนารา เรยกวา "พระขนธ-นโรธพทธเจา" พระธรรมทพงอนประเสรฐของสรรพสตว ซงเมอปฏบตตามแลวกจะกาวสพระนพพาน กลาวคอ อรยมรรคมองค 8ประการเรยกวา "พระธรรมธาตพทธเจา" หากกลาวถงพระพทธเจา(ผตรสรธรรม) วา "มจำนวนเทาไร" กสามารถกลาวไดวา "มมากมายนบจำนวนไมถวน" แตโดยสงเขปม 3 องคเทานน คอ

148

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

1. พระกเลสนโรธพทธเจา2. พระขนธนโรธพทธเจา3. พระธรรมธาตพทธเจา

149

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พบเหนพระพทธเจาหรอยง?

โย พทธง ปสสะต-ผใดเหนพระพทธเจาโส สาสะนง ปสสะต-ผนนชอวาเหนพระศาสนาโย สาสะนง ปสสะต-ผใดเหนพระศาสนาโส พทธง ปสสะต-ผนนชอวาเหนพระพทธเจา

หากไดเหนพระพทธเจากชอวา "ไดพบพระศาสนา" หากเหนแจงในพระศาสนากไดชอวา "พบพระพทธเจา" ทไดชอวา"พระพทธเจา" กเพราะทรงพบเหนศาสนานนเอง คำวา "ศาสนา"กคออรยสจ 4

พระพทธเจาตรสรเปนพระพทธเจากเพราะตรสรอรยสจ 4นนเอง คำวา "อรยสจ" กคออนตตา คำวา "อนตตา" กคอธรรมะ ดงนนคำวา "พบพระพทธเจา พบธรรมะ และพบปฏจจสมปบาท" นเปนคำเดยวกน คำวา "ศาสนา" กคอปญญา" และคำวา "ปญญา" นกคอพระพทธเจา ดงบาลวา พชฌะตต พทโธ แปลวา "ผใดตรสรผนนชอวาพระพทธเจา" หมายความวา "ผรแจง แทงตลอด สงบเยน"รอะไร กคอรทกข แทงตลอดอะไร กคอเปนผวางเหตแหงทกขและรบผลสขทสขสงบเยน คำวา "รแจง แทงตลอด สงบเยน" (ภาษาไทยใหญวา ฮหมอ แจงแลง ตก ดเหยน) หมายถงสมมาทฐไดแกการพบเหนความเปนจรงวา "ขนธ 5 เปนกองแหงความทกขแลวสามารถวางอตตาโดยพจารณาเหนเปนอนตตา มใชตวตน" ทวารบผลสข ทวาสขสงบเยนกเพราะอตตาดบไปแลว ผลสขคอนโรธ

150

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หรอนพพานจงเกดขนดงนน พระพทธเจาจงเปนผทตรสร แทงตลอด สงบเยน

ซงหมายถงรผลแลววางเหตพบสขทสงบเยน หากรแจง แทงตลอดสงบเยน เรากไดชอวา "เปนพทธบตร" หรอพทธสาวก คำวา"ธรรมธาต" นน เปนหวใจสำคญของพระพทธเจา หากวาเราสามารถปฏบตจนเขาถงหวใจสำคญของพระพทธเจาได เรากไดชอวา "เปนพทธบตรอยางแทจรง"

151

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

จำนวนผบรรลพระนพพาน

เวทะค กายะสะเพตา ปะรง ธมมฏฐา ขะยง โนเปนต ฯ

เวทะค-บคคลผขามพนไปจากโลกคอคกแหงการตายเกด(พระอรหนตผหมดกเลส) กายะสะเพตา-ผมขนธทเปนบญญตดบสนทแลว ปะรง-ภายหลงจากนน ธมมฏฐา-เปนผมอสงขตธาตกลาวคอมขนธทไมปรงแตงแลวเขาสอมตนพพาน ขะยง-วาโดยจำนวนแลวโนเปนต-นบไมถวน

หมายความวา พระอรยเจาทออกจากโลกแหงการตายเกดแลวเขาสพระนพพานอนเปนโลกตระนนมมากมาย ไมสามารถนบจำนวนได

152

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หากไมพนโลก กไมสงบเยน

คะมะเนนะ นะ ปตตพโพ โลกสสนโต กทาจะนงนะ จะ อปปตวา โลกสสนตง ทกขา อตถ ปะโมจะนง ฯ

โลกสสนโต-ทสดแหงโลกการตายเกดกลาวคอ พระนพพานนน นะ ปตตพโพ คะมะเนนะ-จะไปถงไมไดดวยการเดนไปกทาจะนง-ตงแตไหนแตไรมาแลว โลกสสนตง-เมอทสดแหงโลกนนอปปตวา-ไปไมถงแลว ปะโมจะนง ทกขา-การทจะหลดพนไปจากทกขนน นะ อตถ-เปนอนไมม

คำวา "โลก" ในทนคอแหลงตายเกด เทวดาและมนษยไมสามารถเดนทางไปถงทสดแหงโลกไดเลย เพราะตองเวยนตายเวยนเกดอยในโลกคอวฏสงสารอยางไมมทสนสด เมอตองเวยนอยในโลกแหงการเกดตายอยางน จงไมมโอกาสถงทสดแหงโลก หรอหลดพนจากความทกขไปได หากพนจากทกขกพบสข ทสดแหงโลกนนเรยกวา "โลกตระ" บาลวา "โลกา อตตะระตต โลกตตะโร" แปลวาโลกา-โลกแหงการตายเกดนน อตตะระต-ขามพนไปได อต-เพราะขามพนโลกไปไดนเอง จงไดชอวา "โลกตระ" คำวา "โลกตระ"น ม 9 ภม ดงน

1. โสดาปตตมรรค 2. โสดาปตตผล3. สกทาคามมรรค 4. สกทาคามผล5. อนาคามมรรค 6. อนาคามผล

153

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

7. อรหตตมรรค 8. อรหตตผล9. นพพานหากบรรลถงโลกตรภมเหลาน เรยกวา "ถงทสดแหงโลก"

คอพนจากโลกไดแลว คำวา "โสดาบน" หมายความวาผไมเดนกลบหลงคอมงหนาตรงตอพระนพพานอยางเดยว โดยไมหวนกลบไปเกดในมนษยและในอบายภม 4 อก ดงทตรสไวในกรณยเมตตสตรวา

ทฏฐญจะ อะนปะคมมะ สละวา ทสสะเนนะ สมปนโนกาเมส วเนยยะ เคธง นะ ห ชาต คพภะเสยยง ปนะเรต

แปลวา ทสสะเนนะ สมปนโน-ผถงพรอมดวยโสดาปตตมรรคสละวา-มโลกตรศลบรสทธ ทฏฐญจะ อะนปะคมมะ-ไมมอตตทฐกาเมส วเนยยะ เคธง-ปลอยวางการยดมนในวตถกามทงหลายไดแลว ห ชาต-ความจรง ผทจะตองเกดประเภทน นะ เอต-จะไมเขาถง (จะไมเกด) คพภะเสยยง-การถอปฏสนธในครรภ ปนะ-อกตอไป

พระบาลนพระอรรถกถาจารยกลาววา "พระอนาคามจตจากโลกมนษยแลว ไปบงเกดในสวรรค จตจากสวรรคแลวกลบมานพพานในโลกมนษย" คำนไมสอดคลองกบพระพทธดำรสในกรณยเมตตสตรดงทไดยกมากลาวไวขางตนทวา "ผถงพรอมดวยโสดาปตตมรรค มโลกตรศลบรสทธ ไมมอตตทฐ ปลอยวางการยดมนในวตถกามทงหลายไดแลว ทานจะไมถอปฏสนธในครรภอกตอไป"

154

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทงน กเนองจากวาพระโสดาบนใชมรรคญาณตดอตตทฐไดขาดแลว กลายเปนทฐวสทธ ศลกปลอดอตตา เปนโลกตรวสทธศลแลว จตกไมยดตดในวตถกาม จตแลวจงไมถอปฏสนธในครรภ ในไขและในเถาไคล แตถอปฏสนธเปนโอปปาตกะในสวรรคแลวกจะนพพานในสวรรค

155

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พระพทธองคตรสวา "ทฏเฐ ทฏฐะมตตง ภะวสสะต-สงทเหนนนเปนเพยงสงทเหน" เปนอนตตา มใชหญงชาย มใชตวตน พระพาหยะไดฟงธรรมเพยงเทานกบรรลธรรมเปนพระอรหนตในทนท

พระสารบตรไดฟงธรรมจากพระอสสชเถระเพยงคาถาเดยววา"เย ธมมา เหตปปะภะวา เตสง เหตง ตะถาคะโต" เปนตน กไดบรรลธรรมเปนพระโสดาบน

-12-

บคคลผไดบรรลมรรคผล 5 ประเภท

บคคลผไดมรรคผล 5 ประเภท1. ผไดขาว2. ผเหนรป3. ผไดยนเสยง4. ผไดเหนและไดฟงเสยง5. ผลงมอปฏบตบคคล 5 ประเภทน เปนผทสามารถบรรลมรรคผลได

บคคลผไดขาวไดแกนางกาฬเพยงไดยนขาววาพระพทธเจาทรงแสดงธรรมจกรฯ กใชศรทธาตดวจกจฉาแลว สกกายทฐกดบลงพรอมกน เกดเปนพระโสดาบนขนมา พระราชาพระนามวาภคนสาตเพยงไดยนขาววา "พระพทธเจาทรงประกาศพระศาสนาอยในเมองราชคฤห" กบรรลเปนพระโสดาบน

157

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บคคลผไดเหนรป ไดแกพระราชาพระนามวามหากปปนะพรอมขาราชบรวารหนงพน และพระมเหสพรอมดวยภรรยาของมหาอำมาตยหนงพนคน เพยงไดเหนพระรปพระพทธเจา กใชศรทธาตดวจกจฉา อตตาดบลงพรอมกน เขาสการเสวยโสดาปตตผล

บคคลผไดยนเสยง ไดแกมคารเศรษฐ พอสามนางวสาขาเปนสาวกของนกบวชชเปลอย ไปเฝาพระพทธเจาพรอมกบนางวสาขาดวยความจำใจ แตนกบวชชเปลอยบงคบใหมคารเศรษฐกนผามานเพ อมใหเหนพระพทธองค เม อพระพทธเจาทรงแสดงธรรมมคารเศรษฐฟงธรรมอยหลงมาน กไดบรรลธรรมเปนพระโสดาบนโดยไมเหนพระพทธองค

บคคลผไดเหนและไดฟง ไดแกนางวสาขา อนาถบณฑกเศรษฐ เปนตน ไดเหนและไดฟงพระธรรมแลวใชศรทธาตดวจกจฉาอตตากดบลงพรอมกน บรรลเปนพระโสดาบน

บคคลผลงมอปฏบต ไดแกพระมหาสวะตลอดจนถงพวกเราทานทงหลายทเปนปกตสาวก ซงไดศกษาเรยนร ไดฟงและไดสอบถามแลวเกดศรทธาเลอมใส จงลงมอปฏบตแลวใชปญญาตดอตตทฐวจกจฉากดบพรอมกนเขาสความเปนโสดาบน บคคลประเภททลงมอปฏบตน สามารถเขาสการบรรลธรรมมมากมายจนไมอาจนบจำนวนได

158

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บคคลผไดมรรคผล 4 คน

ประเภทท 1 เรยกวา "ทกขา ปฏปทา ขปปาภญญา" ไดแกบคคลผปฏบตดวยความทกขยากลำบาก แตบรรลธรรมไดเรว เชนพระเรวตะ ผเปนนองชายพระสารบตร เปนตน

ประเภทท 2 เรยกวา "ทกขา ปฏปทา ทนธาภญญา" ไดแกบคคลผปฏบตดวยความทกขยากลำบาก ทงบรรลธรรมไดชา เชนพระมหาสวะ เปนตน

ประเภทท 3 เรยกวา "สขา ปฏปทา ขปปาภญญา" ไดแกบคคลผปฏบตดวยความเรยบงายไมลำบาก ทงบรรลธรรมไดไว เชนพระอครสาวก และพระมหาสาวก

ประเภทท 4 เรยกวา "สขา ปฏปทา ทนธาภญญา" ไดแกบคคลผปฏบตดวยความงาย ไมลำบาก แตบรรลธรรมไดชา เชนปกตสาวกโดยทวไป

159

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บคคลผบรรลธรรมได 3 ประเภทบรรลธรรมไมได 1 ประเภท

บคคลประเภทท 1 เรยกวา "อคฆฏตญญ" ไดแกบคคลผฉลาดมปญญามาก ไดฟงเพยงคาถาเดยวกสามารถบรรลธรรมไดเชน พระพาหยะ พระพทธองคตรสวา ทฏเฐ ทฏฐะมตตง ภะวสสะต-สงทเหนนน เปนเพยงสงทเหน เปนอนตตา มใชหญงชาย มใชตวตนทานไดฟงธรรมเพยงเทานกบรรลเปนพระอรหนตในทนท พระสารบตรไดฟงธรรมจากพระอสสชเถระเพยงคาถาเดยววา เย ธมมาเหตปปปภะวา เตสง เหตง ตะถาคะโต เปนตน กบรรลธรรมเปนพระโสดาบน

บคคลประเภทท 2 เรยกวา "วปจตญญ" บคคลประเภทนไดฟงอนปพพกถาและพระธรรมตาง ๆ แลวตอมาไดฟงอรยสจ 4 อกกบรรลธรรมเปนพระโสดาบน พระสกทาคาม และพระอนาคาม เชนนางวสาขา อนาถบณฑกเศรษฐ เปนตน ทานทง 2 นเปนพทธอปฐากจะเกดในสมยพทธองคเทานน แตพระอรรถกถาจารยกลาววา หากมพระอรหนต ทานทงสองนกเกดอย

บคคลประเภทท 3 เรยกวา "เนยยะ" ไดแกบคคลผศกษาพระธรรมตาง ๆ โดยเฉพาะอรยสจ 4 จนเขาใจแจมแจงชดเจนแลวลงมอปฏบตอยางเขมขนดวยระยะเวลา 3 วน 7 วน 3 เดอน 7เดอน หรอจนถง 40 ป เชน พระมหาสวเถระ แลวกสามารถเขาถงมรรคผลนพพานได บคคลผสามารถบรรลธรรมไดม 3 ประเภทดงกลาวมาน

160

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บคคลประเภทท 4 เรยกวา "ปทปรมะ" บคคลประเภทนแมศกษากไมเขาใจ จำธรรมอะไรไมได เปนคนสคตอเหต คอ พกลพการไมสมประกอบ บคคลประเภทนไมสามารถเขาถงมรรคผลไดแตการปฏบตวปสสนาของเขาจะเปนอปนสยแหงการบรรลธรรมในชาตตอไป

บคคลผไมบรรลพระนพพาน 5 ประเภท

1. กมมรมมตา-บคคลผตดอย กบการงานทไมเก ยวกบมรรคผล

2. ภาสรมมตา-บคคลผชนชอบอยกบการพดคย3. มตตรมมตา-บคคลผคลกคลดวยหมเพอนฝง4. มทธรมมตา-บคคลผมกมากในการนอน5. สงขารวมตตง นะ ปจจเวกขต-บคคลผไมพจารณาคน

หาความหลดพนจากเหตทกขบคคล 5 ประเภทนไมสามารถเขาสมรรคผลได

161

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อนตรายทขวางกนทางสพระนพพาน 5 อยาง

1. กมมนตราย-บคคลผทำอนนตรยกรรม คอ(ก) ฆาบดา(ข) ฆามารดา(ค) ฆาพระอรหนต(ง) ทำรายพระพทธเจาใหพระโลหตหอ(จ) ยยงสงฆใหแตกสามคค

2. วปากนตราย-บคคลผตองเสวยวบากกรรม คอพกลพการแตกำเนด

3. อนาตกกมนตราย-การลวงละเมด กลาวคอพระสงฆผละเมดทำผดอาบตปาราชกและสงฆาทเสส ฆราวาสละเมดศลเปนคนไมรศล ไมรธรรม

4. อรยปวาทนตราย-บคคลผประมาทตเตยนวารายพระอรยเจา

5. ทฏฐนตราย-บคคลผเหนผด ถอผด เชน เชอการทรงเจาเขาผ บชายญ เปนตน

บคคลผมอนตราย 5 อยางนไมสามารถเขาถงมรรคผลไดเพราะมอนตรายเหลานเปนเครองขวางกนทางสพระนพพาน

162

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

วธแกไขอนตราย 5 อยาง

บคคลผมอนตรายในขอท (1) ตองไปอบายถายเดยว ขอท(2) แมเขาปฏบตวปสสนาอยกไมสามารถบรรลธรรมได แตจะเปนการสรางอปนสยทดสงผลตอไปในชาตหนา ขอท (3) พระภกษทตองอาบตปาราชกตองสกจากความเปนพระ แลวตงอยในภาวะสามเณรหรออบาสก การปฏบตธรรมของเขาจงจะสามารถกาวหนาตอไปได หรอพระภกษทตองอาบตสงฆาทเสส กตองอยปรวาสกรรมเสยกอน การปฏบตธรรมจงกาวหนาได ขอท (4) ผประมาทวารายพระอรยเจา กไปขอขมาหรอขอขมาผานองคแทน ขอท (5)ตองละทงทฐความเหนผดดงเดมของตนเสยกอน โดยไมหวนกลบไปกระทำอก

163

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เครองกงวล (ปลโพธ)ทเปนเหตใหไมบรรลมรรคผล

ความวตกกงวล อนเปนอปสรรคทปดกนมใหบรรลมรรคผลนพพานเรยกวา "ปลโพธ" ม 10 ประการ

1. อาวาโส ความหวงเกยวกบทอยอาศยบานเรอน2. กลง มกจตองทำเกยวกบชาตตระกล3. ลาโภ ความตดในลาภสกการะ4. คโณ ความตดหมคณะ โดยฐานเปนบรวารหรอเปนหวหนา5. กมมง ความหวงกงวลในกจกรรมหรอการงาน6. อทธานง ความทตองเดนทางบอย7. ญาต ความทตองเกยวของดวยญาตพนอง8. อาพาธา โรคภยไขเจบหรอความเจบปวย9. คนโถ ความทตองศกษาเลาเรยนหรอตองอบรมสงสอน

ผอน10. อทธ ความทตองดแลรกษาฤทธ

164

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สงขวางกนวปสสนา 10 อยาง

กามะระต วปสสะนานะภระต ขปปปาสา อะสปปายาหาโรภร มาโน ถนง มทธง วจกจฉา กกกจจง อปชฌะต ฯ

1. กามะระต-ความยนดในกามคณ 52. วปสสนานะภระต-ความไมอภรมยในการเจรญวปสสนา3. ขปปปาสา-ผหลอกหลอน หรอเทวดารบกวน4. อะสปปายาหาโร-อาหารไมสบปายะ5. ภร-กลวลำบากไมอาจหาญทำความเพยร6. มาโน-มมานะเยอหยง7. ถนง-เกยจคราน8. มทธง-มกมากในการนอน9. วจกจฉา-ลงเลสงสยเรองมรรคผล10. กกกจจง-ความหงดหงดรำคาญ

บคคลผมสงขวางกนหลานอยแมอยางหนง กไมสามารถปฏบตวปสสนาใหเจรญกาวหนาได วธแกสงขวางกนเหลานกคอ เมออารมณความนกคดเหลานเกดขนมา จงนำมาเปนอารมณในการปฏบต โดยใชสมมาทฐเหนความเปนอนตตาของอารมณเหลานอยางตอเนองแลวใชสมมาสงกปปะพจารณาวา “อารมณเหลาน บงคบไมไดเปนอนตตา”

165

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อนตรายแหงวปสสนาญาณและมรรคญาณ

1. โอภาส-หากสมาธเกดกอนญาณ จะมนมตเปนแสงสวางเกดขน เชน มแสงเปนดวง แสงไฟฟา แสงอาทตย เปนตน โอภาสเหลานเปนนมตของสมาธ มใชวปสสนา

2. ญาณ-ความรทนอกเหนอหรอไมสอดคลองกบสมมาทฐสมมาสงกปปะ

3. ปต-ความอมเอบใจ หากเกดกอนมรรคเปนปตของฌานทำใหขวางกนมรรค แตหากเกดหลงผลญาณนนแหละ จงเปนปตในโพชฌงค 7

4. ปสสทธ-ความสงบเบาสบาย หากอาการนเกดกอนมรรคเปนของสมาธ หรอฌาน

5. สข-มความสขกายสขใจอย เปนความสขในฌาน6. อธโมกข-ความนอมใจเชอวา อารมณนเปนอยางน ๆ7. ปคคหะ-การทำความเพยรมากเกนไป8. อปฏฐาน-มสตแกกลาในอารมณมาก แตขาดการพจารณา9. อเบกขา-ใจทวางเฉยนงอย เปนของปญจมฌาน10. นกกนต-ความชนชมตดใจในอารมณทเปนอนตรายทง

9 ประการดงกลาวแลว เรยกวา "เปนตณหา" มใชอารมณของวปสสนา

ในการปฏบตสมถะทใชสต และสมาธนำหนาปญญาสมมาทฐและสมมาสงกปปะนน อาการหรออารมณดงกลาวนจะปรากฏขนมา

166

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อยางใดอยางหนง ขอใหเขาใจวาอาการเหลานมใชมรรคญาณ แตเปนอปสรรคหรออนตรายแหงวปสสนา เพราะหากสงเหลานเกดขนมาในขณะทกำลงเจรญวปสสนาหรอเกดความตดใจในสงเหลานแลว จะสงผลทำใหการเจรญวปสสนานนหยดชะงก ไมเจรญกาวหนา

167

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เทพบตรทลถามวา "ขาแตพระองคผเจรญ การทเทวดา มนษยและพรหมจมปลกอยมนคง และไมสามารถออกไปจากโลก กลาวคอการเกดแกเจบตายนได เปนเพราะธรรมขอใดททำใหเขาตดอยอยางน พระเจาขา"

-13-

ใครเปนผทำผด (ทำกรรม)

อตตะนา ทคคะหเตนะ อมเหเจวะ อพภาจกขะตอตตานญจะ ขะนะต พะหญจะ อะปญญง ปะสะวะต ฯ

อตตะนา-ผมอตตา ทคคะหเตนะ-ถอเอาสงทไมดไมงามวาเปนสงดงาม อพภาจกขะต-ยอมตเตยน (กลาวต) อมเหเจวะ-ตถาคตเสมอ ขะนะต อตตานญจะ-จงขดรากอตตาออกเสยใหไดพะหญจะ อะปญญง-ความไมดไมงามทงหลาย ปะสะวะต-เจรญงอกงามมามากตอมากแลว

หมายความวา สงทกระทำผดอยทงหลายทงปวง กคออตตานอกจากอตตานแลว ไมมสงใดทจะกระทำผดได เพราะคำวาอตตานหมายถงผเหนผด หากเหนผดแลว วาจากผด การกระทำกผดตาม

169

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บรรดาธรรมทงหมด พระพทธองคทรงตำหนอตตาเพยงตวเดยวเทานนเพราะวาบาปกรรม และอกศลทงหลายทงปวงเกดจากอตตาหรอมเหตมาจากอตตาทงสน ดงนน จงขดรากถอนโคน กำจดอตตาออกเสยใหได

170

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หมสตวลวนถกจองจำใครสามารถหลดรอดไปได

สมยทพระพทธองคประทบอยเมองสาวตถ เทวดาตนหนงเขาเฝาแลวทลถามวา เครองรอยรดผกพนสตวทงภายในและภายนอกมลกษณะเปนเหมอนแรวรงรดผกมดไว ใครเปนผตดทำลายเครองรอยรดเหลานนแลวหลกไป พระเจาขา พระพทธเจาตรสตอบวา

สเลนะ ปะตฏฐาย นะโร สะปญโญ จตตง ปญญญจะ ภาวะยงอาตาป นปะโก ภกข โส อมง วชะฏะเย ชะฏง ฯ

โย นะโร-นรชนทงเทวดาและมนษย สะปญโญ-ผมปญญาคอองคแหงมรรคทหนงและทสองปะตฏฐายะ-ตงมนอยอยางไมขาดสาย อาตาปโน-พากเพยรตอสกเลสอยโดยไมถดถอย ภกข-ผเหนภยแหงการเกดแกเจบตายซงจะปรากฏในภายหนา นปะโก-มปญญาสงเกตพจารณาเปน สเลนะ-มศลเจดขอ (กายกรรม 3 วจกรรม 4)จตตญจะ-มสมาธสามประการ (ความพยายาม สต และสมาธ)ปญญญจะ-และปญญาทงสองประการคอ สมมาทฐและสมมา-สงกปปะ ภาวะยง-ทำใหเจรญมาก ๆ อย วชะฏะเย-พงตดทำลายอมง ชะฏง-เครองรอยรดผกพน (กเลส) เปรยบเหมอนแรวนใหขาดแลวหลดพนออกไปได

ขยายความวา เทพบตรกราบทลวา "ขาแตพระองคผเจรญ

171

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เครองรอยรดผกพน (กเลส) เปรยบดงแรว ดกเอาหมสตวแลวรงรดไวอยทงภายในและภายนอกน ใครเปนผตดทำลายเครองผกอนนไดพระเจาขา"

พระพทธองคตรสวา "ดกรเทพบตร เทวดาหรอมนษยใดกตามผมปญญาสมมาทฐ ความเหนถกตอง กลาวคอเหนวารปนามน มใชเรามใชของเรา และคดพจารณาวารปนามทมลกษณะเปนอนจจง ไมเทยงทกขงเปนความทกขน มใชเรา มใชของเรา เปนอนตตา ผเหนภยแหงการเกดแกเจบตาย พงใชศล 3 ประการ และสมาธ 3 ประการโดยมปญญา 2 ประการนำหนา สงเกตพจารณาอยางตอเนองยาวนานผนแหละ จกเปนผสามารถตดทำลายเครองผกหมสตวไวในวฏสงสารใหขาดสะบนลงแลวหลดรอดออกไปไดอยางอสระ"

172

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ธรรมใดประเสรฐทสด

มคคานฏฐงคโก มคโค เสฏโฐ ปะทานง จะตโร ปะทาธมมานง วราโค เสฏโฐ ทวปะทานญจะ จกขมา ฯ

มคคานง-บรรดาหนทางทงหลาย อฏฐงคโก มคโค-หนทางประกอบดวยองค 8 เสฏโฐ-ประเสรฐทสด

ปะทานง-บรรดาบทแหงธรรมทงหลาย จะตโร ปะทา-อรยสจ 4 เสฏฐา-ประเสรฐทสด

ธมมานง-บรรดาธรรมทง 84,000 พระธรรมขนธ วราโค-พระนพพานทปราศราคะ เสฏโฐ-ประเสรฐทสด

ทวปะทานง-บรรดาสตวสองเทาทงหลาย จกขมา-บคคลผมปญญาสมมาทฐและสมมาสงกปปะ เสฏโฐ-ประเสรฐทสด

หมายความวา "มรรคคอหนทาง" อนไดแกอรยมรรคมองค 8เปนหนทางทประเสรฐทสด เพราะผทเดนตามทางสายนจะบรรลถงพระนพพาน ในธรรมะทม 4 บททงมวลนน อรยสจ 4 ประเสรฐทสดในพระธรรมคำสอนของพระพทธองคนน พระนพพานประเสรฐทสดในสตวสองเทาทกชนดนน บคคลผมปญญาสมมาทฐและสมมาสงกปปะประเสรฐทสด

173

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

วราคธรรม เปนธรรมประเสรฐทสด

บรรดาธรรมทงหลาย วราคธรรมคอธรรมเปนเครองสำรอกราคะเปนธรรมประเสรฐท สด พระธรรมทงหมดม 84,000พระธรรมขนธ แยกออกเปนพระวนย 21,000 พระสตร 21,000และพระอภธรรม 42,000 วาโดยสงเขป พระวนยม 5 คมภร พระสตรม 3 คมภร และพระอภธรรมม 7 คมภร รวม 15 คมภร แตเมอวาอยางยอ กมเพยงปรมตถธรรม 4 ประการ กลาวคอ จต เจตสก รปและนพพานเทานน วราคธรรมอนไดแกนพพานนเองเปนยอดแหงธรรมทงปวง

174

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สงยอดเยยม 8 ประการ

มนษยในโลกนมความเหนทแตกตางกนในเรองของความยอดเยยม แตละคนกกลาวโดยอาศยความชอบพอของตนเองเปนพนฐาน จงไมมความเปนมาตรฐานสากลได พระพทธองคตรสถงสงยอดเยยมไว 8 ประการ

1. สพพะระตนง ธมมะระต วะ ปะระมาในบรรดาความยนดทงปวง ความยนดในวปสสนาเทานน เปน

ความยนดทยอดเยยมทสด

2. สพพะทานานง ธมมะทานง วะ ปะระมงในบรรดาการใหทงปวง การถวายธรรมกลาวคอขนธ แด

พระรตนตรยเทานน เปนการใหทยอดเยยมทสด

3. สพพะระสานง ธมมะระโส วะ ปะระโม ฯบรรดารสทงปวง รสแหงวปสสนาญาณ มรรคญาณ ผลญาณ

เทานน เปนรสทยอดเยยมทสด

4. สพพะคนธานง ธมมะคนโธ วะ ปะระโมบรรดากลนทงปวง กลนแหงวปสสนาญาณ มรรคญาณ

ผลญาณเทานน เปนกลนทยอดเยยมทสด

175

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

5. สพพะลาภานง ธมมะลาโภ วะ ปะระโมบรรดาลาภทงปวง การไดวปสสนาญาณ มรรคญาณ ผลญาณ

เทานน เปนลาภทยอดเยยมทสด

6. สพพะมตตานง ธมมะมตโต วะ ปะระโมบรรดามตรทงปวง มตรคอวปสสนาญาณ มรรคญาณ ผลญาณ

เทานน เปนมตรทยอดเยยมทสด

7. สพพะทกขานง ขนธะทกขง วะ ปะระมงบรรดาทกขทงปวง ทกขคอการบรหารขนธ เปนความทกข

ทหนกหนวงทสด

8. สพพะสขานง นพพานะสขง วะ ปะระมงบรรดาความสขทงปวง ความสขคอพระนพพาน เปนความสข

ทยอดเยยมทสด

176

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ผมอำนาจเหนอเทวดา มนษย พรหม

ครงหนง เมอพระพทธองคทรงประทบอย ณ เมองสาวตถเทพบตรตนหนงไดทลถามพระพทธองควา

เกนสส นยะต โลโก เกนสส ปะรกสสะตกสสะส เอกะธมมสสะ สพเพ วะ วะสะมนวะคต ฯ

ภนเต-ขาแตพระองคผเจรญ นยะต โลโก-การทเทวดา มนษยพรหมจมปลกอยในโลกน คอตองหมนวนตายเกด ๆ อยอยางไมสนสดน เกนสส-เปนเพราะธรรมใดทำใหเปน

ปะรกสสะต-การทเทวดา มนษย พรหมตดตรงอยในโลกนเกนสส-เปนเพราะธรรมใดทำใหเปน

กสสะส เอกะธมมสสะ-ธรรมประการหนงอะไรหนอ สพเพวะ- ทเทวดา มนษย พรหมทงมวล วะสะมนวะค-ตกอยในอำนาจและตดตามไปดงเงา

เทพบตรทลถามวา "ขาแตพระองคผเจรญ การทเทวดามนษยและพรหมจมปลกอยมนคง และไมสามารถออกไปจากโลกกลาวคอการเกดแกเจบตายนได เปนเพราะธรรมขอใดททำใหเขาตดอยอยางนพระเจาขา"

"สงรงรดผกพนหมสตวทงเทวดามนษยและพรหมใหจมอยจนไมสามารถหลกออกไปจากการเกดแกเจบตายนได เปนเพราะ

177

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ธรรมขอใด พระเจาขา""สงทตดสอยหอยตามหมสตวไปอยางไมเหนหางเหมอนดง

เงาคอ ธรรมขอใด พระเจาขา"

พระพทธองคตรสตอบวาตณหายะ นยะต โลโก ตณหายะ ปะรกสสะตตณหายะ เอกะธมมสสะ สพเพ วะ วะสะมนวะคต ฯ

นยะต โลโก-การทเทวดา มนษย พรหมจมปลกอยในโลกนคอ ตองหมนวนตายเกด ๆ อยอยางไมสนสดน ตณหายะ-เปนเพราะตณหาทำใหเปน

ปะรกสสะต-การทเทวดา มนษย พรหมตดตรงอยในโลกนตณหายะ-เปนเพราะตณหาทำใหเปน

ตณหายะ เอกะธมมสสะ-เพราะตณหาประการเดยว สพเพวะ- ทเทวดา มนษย พรหมทงมวล วะสะมนวะค-ตกอยในอำนาจและตดตามไปดงเงา

ดกรเทพบตร การทเทวดา มนษย และพรหมจมปลกอยมนคงและไมสามารถออกไปจากโลก กลาวคอการเกดแกเจบตายนไดเปนเพราะตณหา ความอยากเปนผชกใยนำไป ซงม 3 ประการดวยกนคอ

1. กามตณหา ความอยากททำใหจมปลกอยในภาวะตายเกดคอกามาวจร 11 ภม

2. รปตณหา ความอยากททำใหจมปลกอยในรปภพ 11 ภม

178

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

3. อรปตณหา ความอยากททำใหจมปลกอยในอรปภพ 4 ภมเพราะคำวา "ตณหา" นน หมายถง (1) โลภะ-ความอยาก

(2) มานะ-ความยดถอวา "เรามหรอตนม" (3) ทฐ-ความเหนผดวา"มเราหรอมตน" ตณหานแหละเปนเครองรอยรดผกมดหมสตวไวในโลกแหงการเกดแกเจบตาย มยอมใหหลดรอดออกไปจากโลก ตณหานเองเปนผตดสอยหอยตามหมสตวเหมอนดงเงา

เรากเปนอยางเขา

เปนพอคา ขายนำมน กนแตไขผขายยา ไอไมหยด ดจคนไขขายกระเบอง แตบานรว ลำเคญใจอยพงไพร ลาแตเนอ กลบกนผก

คนขายหมวก สวมใบไม ชางนาหวกลองตวม กลบเคาะไม ไมตระหนกตดตนสน เหลอตอไว ใครกทกตวปลาม ไมยกกน เอาแตข

นกธรกจ คดการณไกล กลบหนมากสถาปนก พกบานผ รวทงปเปนชางเหลก พรากลบทอ ใชไมดคนเลยงโค มนมอย ไมรชม

179

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

นำผงม แตไวขาย ไมลมลองคนขายเนอ ชมแตนำ ตมกระดกคนโมมก ไมมงาน คนดถกหญาชมชก กลบไมกน เกงโงเขลา

เกดเปนลง ไมอยากกน ผลไมขอฝากไว ใหชวยคด อยาเหมอนเขารอยนกปลา ไมปรากฏ เหมอนดงเงาวฏฏะเลา กไมเทยง อยาประมาท

อนบคคล ผเกดมา พบพระพทธประเสรฐสด เหลอคณา อยาเสยชาตอยกบเพชร ใหรคา สมโอกาสจงอาจหาญ ประพฤตธรรม ทำนพพาน ฯ

180

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ผไมร กบ ผร

อนบคคล ผไมร สจจะสทางออกม แตไมเหน เปน "มจฉา"ชวตเขา เฝาวฏฏะ วนไปมาถกตณหา ผกมดไว ทกชาตไป

สวนบณฑต ผคดเปน เหนความจรงวาทกสง คอผลลพธ สมทยจงพนจ ฆาเหตทกข หลดพนไปละเยอใย ไดนพพาน สงบเยน ฯ

-14-

ลกษณะธรรมสง มรรครบ

โอปนยโก คอธรรมทเปนปรมตถหรอนาม ซงประกอบรวมอยกบขนธคอ ธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลม สงดงกลาวนเรยกวา"รปธาต" นามธาตคอใจทรอาการทแสดงออกของรปธาตดงกลาวนเรยกวา "มโนวญญาณธาต" สวนเจตสกทรบอาการทปรากฏของรปและใจทงสองนเรยกวา "เวทนา"

รป มโนวญญาณธาต และเจตสกทง 3 ประการน เรยกวา"รปนาม" เปนตวทกข คำวา "รป" แปลวาเปลยนแปลงเคลอนไหวไมหยดนง คำวา "นาม" กคอสงทรรปนนเอง คำวา "โอปนยโก"นทำหนาทรบเอาธรรมอยางใดอยางหนงดงกลาวมาแลวนยนสงใหมรรค เมอมรรครบเอาแลวกตดอตตาขาดไปเกดเปนผลขนมาวถแหงชวนะตรงน นานสดไมเกนการดดนวสามครง กลาวใหชดกคอโอปนยโก อนโลมญาณหรอสจจานโลมญาณน รบธรรมแลวสงให

182

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

มรรคนนเอง การแสดงอาการของธาตทง 4 ในขณะทเกดโอปนยโกธรรมนน มดงน

หากแสดงออกในอาการธาตไฟ จะเกดอาการรอนระออยางรนแรงและรวดเรวเหมอนไฟฟาชอต หรอเหมอนถกไฟเผารนอยางรอนแรง เปนตน แลวหายไปอยางรวดเรว หากแสดงออกในอาการเยน กจะเยนอยางรนแรงเหมอนโดนนำแขงหรอหมะเทลงตรงศรษะเกดอาการเยนยะเยอกไปทงตว แลวหายไปอยางรวดเรว เปนตนหากแสดงออกในอาการของธาตดน กเกดอาการหนกอ งหรอเบาหววไปทงตว แลวหายไปอยางรวดเรว หากแสดงออกในอาการของธาตลม กจะเกดอาการเจบปวดอยางรนแรง เหมอนถกแทงดวยหอก หรอสงแหลมคม หรอเกดอาการเหนบชาไปหมดทงตวอยางรนแรง แลวหายไปอยางรวดเรว เปนตน ในกรณทแสดงออกในอาการของธาตนำนนไมคอยปรากฏมากนก เพราะธาตนำเปนสขมธาตคอเปนธาตละเอยด หากวารปธาตสงยนใหมรรคญาณรบเอาแลวกตดอตตทฐ วจกจฉาลงไป จงเกดเปนโสดาปตตผลขนมาในทนท

183

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ลกษณะอาการหลงเกดสภาวธรรม

1. สญญตะ กายใจวางเปลา โลงอย ไมมอะไรเหลอเปนกลวงอย

2. ปสสทธ เบาอย เบากาย เบาใจอย3. สนต สงบอย กเลสทหลงเหลออยนนสงบเยนอยชวคราว

ไมแสดงอาการใด ๆ ใหปรากฏ4. สขะ สขอย เสวยความสขอย เหมอนดงพระเจาจกรพรรด

เสวยสขอยบนราชบลลงก5. ปต อมเอบใจอย เกดความอมเอบใจอยไมรจกสนสดหากการปฏบตวปสสนาภาวนาดำเนนมาถงจดน และมอาการ

ครบทง 5 ประการ ปรากฏออกมาชดเจนอยางพรอมเพรยงกนนนเรยกวา "เกดมรรคเกดผล" แลว และหลงจากนนในคนถดไปจะเกดอาการนอนไมหลบ ไมงวงไมออนเพลย

184

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ลกษณะหลงเกดสภาวธรรมอกอยางหนง

1. พทธศรทธา มศรทธาเกดขนในพระพทธเจาอยางเตมเปยม2. ธรรมศรทธา มศรทธาเกดขนในพระธรรมอยางเตมเปยม3. อรยศรทธา มศรทธาเกดขนในพระอรยเจาอยางเตมเปยม4. สลวสทธ ศลของเขากกลายเปนศลบรสทธขนมาเอง โดย

ไมตองไปรบหรอสมาทานจากทอน

ลกษณะอาการทง 4 อยางดงกลาวน เปนลกษณะของการบรรลเปนพระโสดาบน จตของพระโสดาบนนยงคงเหมอนจตของปถชนอย แตสงทพเศษแตกตางจากปถชนกคอไมมอตตทฐวจกจฉา และเปนผมศรทธาอนมนคงในพระรตนตรย ไมเอนเอยงไปนบถอสงอนเปนทพง หากบรรลเปนพระสกทาคามกทำใหกเลสอก 8ตวเหยวแหงออนแรงลงไป เปนเหมอนคนออนเปลยเพลยแรงเพงหายปวยใหม ๆ จตของผบรรลเปนพระสกทาคามน มอาการแตกตางจากปถชนแลว หากบรรลเปนพระอนาคาม ความตดใจในกามารมณท งหลายกหมดไป หรอไมมใจกามแลว จตของผ บรรลเปนพระอนาคามจงไมเหมอนปถชน สวนผบรรลเปนพระอรหนตแลวจตใจประเสรฐยงนก เพราะกเลสทง 10 ประการถกกำจดใหหมดไปโดยถงอาการสงบเยนแลว

185

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พระโสดาบน 7 องค

คำวา "โสดาบน" แปลวาไมกลบคนขางหลง ดงสายนำไมไหลยอนกลบ ธรรมดาวานำมแตมงไปขางหนา ไมไหลกลบหลง ขางหลงของเทวดามนษยและพรหมคออบายภมสหมายความวา พระโสดาบนเปนผไมไปสอบายภมส พระอรยบคคลขนโสดาบนน ม 7 ประเภท

1. เอกพชโสดาบน บรรลเปนพระโสดาบนในชาตน ชาตหนากบรรลเปนพระอรหนต

2. โกลงโกลโสดาบน บรรลเปนพระโสดาบนในชาตนแลวไปเกดเปนเทวดา หรอพรหมอยางใดอยางหนงอกสามชาตกบรรลเปนพระอรหนต

3. สตตกขตตปรมโสดาบน บรรลเปนพระโสดาบนในชาตนแลวไปเกดเปนเทวดาหรอพรหมอกเจดชาตจงบรรลเปนพระอรหนต

รวมกบ พระศรทธาโสดาบนอก 4 องค คอ ผไดยนขาวผไดเหนรป ผไดยนเสยง และผไดฟงและไดเหน พระโสดาบน 4ประเภทน เมอไดยน ไดเหน หรอไดฟงแลวกใชศรทธาตดวจกจฉาอตตากดบลงพรอมกน ผไดยนขาว เชน นางกาฬเปนตน เพยงไดยนขาวพระพทธองคกบรรลเปนพระโสดาบน ผไดเหนพระรป เชนพระราชามหากปปนะ พรอมเสนาอำมาตยบรวารสองพน เพยงแตไดเหนพระพทธองคกบรรลเปนพระโสดาบน ผไดยนเสยง เชนมคารเศรษฐพอสามของนางวสาขา ไดยนเสยงพระพทธองคกบรรลเปนพระโสดาบน ผไดฟงและไดเหน เชน พระสารบตรไดเหนพระอสสชเถระและไดฟงธรรมกบรรลเปนโสดาบน พระโสดาบน

186

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ประเภทนมมากมาย เชน นางวสาขา อนาถบณฑกเศรษฐ เปนตนพระอรยเจา 4 องคดงกลาวมาน เรยกวา "ศรทธาโสดาบน"

การทตองลงมอปฏบตอยางจรงจงแลวจงบรรลธรรมเรยกวา "ทสสนโสดาบนหรอวปสสนาโสดาบน" โดยใชสมมาทฐ-ความเหนอนถกตอง คอเหนจตททกขอยและเหนเวทนาททกขอยแลวใชสมมาสงกปปะ พจารณาวางอตตา คำวา "วางอตตา"กคอการคดพจารณาวาเปนอนตตา มใชของตน คำวา "หา เหน ตดถง" หมายความวา "หา" คอใชสมมาสงกปปะพจารณาวาเปนอนตตามใชของตน "เหน" คอใชสมมาทฐเหนสภาวะปรมตถอย ซงมใชสตวบคคล มใชเทวดาหรอมนษย เปนเพยงรปธาต นามธาต "ตด"คอธรรมทเหนสภาวะรปนามอยอยางนนน เปนโอปนยโกธรรม คออนโลมญาณ สจจานโลมญาณ นำเอาธาต 4 คอดน นำ ไฟ ลมยนสงใหมรรค มรรครบเอาแลวกตดกเลส คอ อตตทฐ วจกจฉา เปนตนใหขาดไป "ถง" คอเมออตตทฐ วจกจฉาถกตดขาดตกไปแลวกบรรลเปนพระโสดาบน เรยกวาถงนโรธ หรอนพพานนนเอง

187

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ใจทเกด แก เจบ ตาย

จตทอยในระบบวฏสงสาร คอเกด แก เจบ ตาย มหลายลกษณะ จตบางดวงตายมาก (ตายเกดบอย) จตบางดวงตายปานกลาง จตบางดวงตายนอย โดยขนอยกบภพภมทไปเกด

1. ใจทตายมากทสด คอใจอกศลวบาก อเหตกวบาก ซงไดแกใจของสตวผบงเกดในอบายภม 4 มนรกเปนตน เพราะวาสตวนรกบางประเภทตายเกดทกอาทตย บางประเภทตายเกดทกวนบางประเภทตายเกดทกชวโมง หรอตายเกดชวโมงละหลาย ๆ ครง

2. ใจตายนอยกวาอกศลวบาก คอ ใจมหาวบาก 8 ดวงและอเหตกกศลวบาก 1 ดวง ไดแก ใจมนษย เกดตายเรมตงแตหนงวนจนถง 100 ป

3. ใจเกดตายนอยกวามนษย คอ ใจมหากศลวบาก 8 ดวงไดแกเทวดาในสวรรค 6 ชน เชน สวรรคชนแรก คอ ชนจาตมมหาราชกามอาย 500 ปเทวดา เทากบ 9 ลานปมนษย และชนสงสดคอ ชนปรนมมตวสวตตมอาย 16,000 ปเทวดา เทากบ 9,216ลานปมนษย

4. ใจตายเกดนอยกวาเทวดา คอ ใจรปวบาก 5 ดวง ไดแกรปพรหม

5. ใจตายเกดนอยกวาใจรปวบาก คอ ใจอรปวบาก 4 ดวงไดแกอรปพรหม มอายสองแสนกปจนถงแปดหมนสพนกป

6. ใจตายเกด หนงชาตถงเจดชาต คอ ใจพระโสดาบน7. ใจตายเกด หนงชาตถงสามชาต คอ ใจพระสกทาคาม

188

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

8. ใจตายเกด ชาตนชาตเดยว คอ ใจพระอนาคาม9. ใจไมตาย คอ ใจพระอรหนต ไดแก พระพทธเจา

พระสารบตร และพระอรหนตเจาทงหลาย

การทจะไดใจไมตาย พระพทธเจาทรงใชเวลาในการแสวงหา4 อสงไขย 101,437 กป พระสารบตร พระโมคคลลานะ พระเขมาเถร พระอบลวณณาเถร ใชเวลาในการแสวงหา 1 กป กบ101,426 กป พระอานนท พระมหากสสปะ พระปฏาจาราเถรพระธมมทนนาเถรใชเวลาในการแสวงหา 101,426 กป สวนพระปกตสาวก หรอพระสาวกทวไป เชน เรา ทานทงหลายนนไมมขดกำหนดขนแตประการใด ขนอยกบการไดมโอกาสเกดมาพบพระพทธศาสนาเปนประการสำคญ หากเกดมาพบพระพทธศาสนาแลวกมโอกาสไดใจตายไมเกน 7 ชาต (พระโสดาบน) จนกระทงไดใจไมตาย (พระอรหนต) ซงขนอยกบแตละบคคลทจะแสวงหา และทำความเพยร

189

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

จตพระอรหนต

จตของผสำเรจเปนพระอรหนตมลกษณะดงน1. ไมกลว 2. ไมตกใจ3. ไมเกยจคราน 4. ไมงวง5. ไมหลง 6. ไมฟงซาน7. ไมหว 8. ไมหายใจไมตาย9. ถกวารายดาทอไมขนเคอง10. ถกสรรเสรญเยนยอไมดใจ

พระอรยเจา 2 ประเภท

พระอรยเจาม 2 ประเภท ประเภทหนงเรยกวาอาคารกหมายถงผบรรลเปนพระอรยเจา แตยงคงเปนฆราวาสอยครองเรอนอยประเภททสองเรยกวาอนาคารก หมายถงผบรรลเปนพระอรยเจาทเปนพระภกษ อนง การทจะปฏบตวปสสนากรรมฐาน เปนเรองทไมยาก แตการทจะรและเขาใจนสยากยงนก ดงนน จงตองมครอาจารยผสอน หรอตองพงพงครอาจารยดวยกนทงนน แมแตพระสารบตรมปญญามาก ยงตองอาศยครจงจะสามารถบรรลธรรมได สวนผทไมตองมครเลยนน มแตพระพทธเจาเพยงองคเดยว

190

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พระอรยเจา 108 จำพวก

ในรตนสตรกลาวไววาเย ปคคะลา อฏฐะสะตง ปะสฏฐา,จตตาร เอตาน ยคาน โหนต ฯเปฯ

เย ปคคะลา-พระอรยบคคลทงหลาย จตตาร เอตาน ยคาน-ม 4 ค 2 กลม อฏฐะสะตง-รวมแลวม 108 องค ปะสฏฐา-พระพทธองคทรงสรรเสรญอยางยง

พระอรยบคคลน วาโดยยอม 8 องค คอ1. โสดาปตตมรรค ตดกเลสแลวมงไปขางหนาไมถอยกลบ2. โสดาปตตผล รบเสวยผลทอตตทฐ วจกจฉา สลพพต-

ปรามาสดบไป แลวมงหนาเดนไปไมกลบหลง ไปนพพานในสวรรคหรอพรหมโลก

3. สกทาคามมรรค ตดกเลสแลวทำใหกเลสอก 8 ประการเหยวแหงไป ไมมเรยวแรง

4. สกทาคามผล รบเสวยผลแหงกเลสทเหยวแหง5. อนาคามมรรค ตดกเลส 6 ประการ และกเลสอก 2

ประการ อยางละครง (มานะครงหนง ถนะครงหนง) ไมหวนกลบสกามาวจรภม 11 ชน

6. อนาคามผล รบเสวยผลแหงการตดกเลส 6 ประการและอก 2 ครงดงกลาว ไมกลบมาสกามาวจรภม จะไปนพพาน

ในพรหมโลกชนสทธาวาส7. อรหตตมรรค ตดกเลสอกสองครงทเหลอ หมดจด

จากเหตธรรมทงหลาย คอโลกยกศล 17 และอกศล 128. อรหตตผล รบเสวยผลแหงการไมมใจอกศล อกศลเจตสก

และใจกศล กศลเจตสก คอรบเสวยอรหตตผล ใจไมตาย เสวยสอปาทเสสนพพานและอนปาทเสสนพพาน

พระอรยบคคลดงกลาวมาน เรยกวา "พระอรยบคคล 8จำพวก" แตเมอกลาวโดยละเอยดแลวม 108 จำพวก คอ

1. พระอาจารมรรคอรยเจา 4 องค2. พระมรรคอรยเจา 4 องค3. พระผลอรยเจา 4 องครวม 12 องค คณดวยพระสาวก 3 องคเปน 36 องค แลวคณ

ดวยพระสาวกทเปนประเภทปณตะ มชฌมะ และหนะ จงรวมเปนพระอรยบคคล 108 องค พระอรยบคคลมมากมายถงเพยงนหากวา ตวเราเองเกดมาพบพระพทธศาสนาอยางนแลว กลบไมไดเขาเปนหนงในจำนวนพระอรยเจาเหลาน ถอวาเกดมาเสยโอกาสมากจรง ๆ

192

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ผลสมาบตการเสวยผลของผเหนธรรม

คำวา "ผลสมาบต" เปนผลทเกดจากการทกเลสไดถกขจดออกไปแลวเกดเปนความสงบเยนขนมา โดยแยกศพทออกเปน 3 ศพท คอผะละ+สะมะ+อาปตต แปลวา ผะละคอผล สะมะคอสงบเยนอาปตตคอบรรลถง ไดแกการบรรลถงผลทสงบเยน หรอเสวยผลทสงบเยน หมายความวา เจตสกทเกดรวมกบใจผลนนหยดการทำงานไมปรงแตงแลว เหลอเพยงชวตนทรยเจตสกเทานนผลสมาบตนเปนการเสวยผลทสงบเยนของจต ผทไดเสวยผลสมาบตนไดแก พระอรยบคคลทง 4 จำพวก พระอรยบคคลผไดจตตถฌานกใชจตตถฌานเปนฐานแลวเขาผลสมาบต พระอรยบคคลผไมไดจตตถฌานมากอนกใชสงขารเบกขาญาณเปนฐานแลวเขาผลสมาบตพระโสดาบนกบพระสกทาคามสามารถเขาผลสมาบตไดเชนกนคอเขาไดแตไมทกองค สวนพระอนาคามกบพระอรหนตสามารถเขาไดทกองค

ผลสมาบตทสงกวานเรยกวา "นโรธสมาบต" แยกออกเปนนโรธะ-ดบ สะมะ-สงบเยน อาปตต-บรรลถง คอการบรรลถงความดบสงบเยน นโรธสมาบตน พระอนาคามและพระอรหนตปกตทวไปไมสามารถเขาได แตพระอนาคามและพระอรหนตประเภทพเศษ เชน พระอครสาวก และพระมหาสาวกทงหลายเทานนสามารถเขานโรธสมาบตได เพราะทานเหลานนไดอภญญาญาณจงเขา

193

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทางอภญญาญาณ หากเขานโรธสมาบตแลวสามารถอยได 3 วนหรอ7 วน นงสงบนงอยโดยไมหายใจ ไฟเผาไมไหม ตกนำกไมตาย

เปนความจรงหรอไม ?

อยากรใหศกษา อยากดใหฟง อยากฉลาดใหไถถาม อยากงามใหพจารณา อยากหลดพนใหปฏบต เพราะวา ความรอยทการศกษาความดอยทไดยนไดฟง ความฉลาดอยทการไถถาม ความงามอยทการพจารณา ความหลดพนอยทการปฏบต

สมบต 5 ประการน ผใดสงสมใหมครบกเจรญ อนการศกษาสตะ และการไถถาม สามประการนเปนเบองตนขนพนฐานของคนทเกดมาแลวไมเสยศนย ขอวตรปฏบตทสงกวาเรยกวา "ปญญาศล สมาธ" ตองใชปญญามชฌมาขจดทกขและอตตา ทำลายวงจรแหงวฏฏะ เขาสววฏฏะอนยอดเยยม วธการกคอใหตดตณหาตรงหวตวอวชชาใหตายพรอม และใชมรรคบดจนละเอยด นพพานจะเกดเอง ผเหนภยการตายเกด อยาเพงทอแทและถดถอย จงดใหเหน พจารณาใหทน รไมตองมากหากเขาใจ เพชรนำเอกไมจำเปนตองใหญ ราคาและคณคาจะสงขนเอง ความรหากถกตองมคาอนนตผเกดมาพบพระพทธศาสนา อนปญญาดงกลาวมาน จงฝกฝนใหไดผลอยาไปหวง เมอลงมอทำ ไมตองรอคอย เมอทำเหต

194

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สจจะ กบ วฏฏะ

อนความทกข เปนผล สมทยนโรธไซร เปนผล แหงมรรคสหมนศกษา พากเพยรไป ใหจงดสจจะส เปนทางเดน สนพพาน

ตวตณหา ทงมานะ และทฐเปนกเลส ททำวน ของหมมารคอยดกสตว ผกมดไว ในสงสารกอสงขาร สรางทกขให ไมหยดเอย ฯ

-15-

ปฏจจสมปบาท

ปฏจจสมปบาท เปนจกรทหมนวน มองคทง 12 เรมตนดวยอวชชา สงขารพาปรงแตง วญญาณสงรบร สงผลมรปนาม ตามมาดวยผสสะ อายตนะทงหก จงเกดมเวทนา ตณหาตามมาตด อปาทานยดถอ ยนสงใหเปนภพ ชาตจงเกดขนปรากฏมา ชรารวมตามตดชวยหามสงมรณา ตายแลวเปนภงคะ แลวกลบไปเรมอกท

อนสรรพสตวท งเทวดาและมนษย ลวนวกวนในวฏฏะอยภายใตการบญชาของอวชชา เพราะมอวชชาจงมการเกดตายเวยนวายอยในภพภมตาง ๆ อยางเหนอยลาโดยไมมทสนสด หมสตวเปนสวนใหญถกชกนำใหกระทำแตกรรมชว จงไปเกดในอบายภมมากกวาสคต ผทมโอกาสไดมาเกดเปนมนษย จงเพยรแสวงหาสจจะ4 แลวใชมรรคตดกเลสทรากแกว อนไดแก อวชชา ตณหา และทฐซงเปนสมทย คอ เปนตนเหตทกอใหเกดความทกข เมอตดกเลสนออกไป กไดพบพระนพพานทสงบเยน

196

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ชาตหนงทไดเกดมาเปนมนษย

ชวกาลเวลาหนง มโอกาสไดมาเกดเปนมนษย เรมตงแตในทองตงอยนานประมาณ 7 เดอนเปนอยางตำ จงไดกอเกดเปดตามาดโลกแมเลยงอยางเอนด อมใสเปลไกวแกวงไปมา หนงขวบปบรรจบครบเรมหดคลานไปมา คลานแลวมาหดนง นงเปนแลวหดกาวเดนแตละขนตอนแสนลำบาก ทงลมลกและคลกคลาน เจรญเตบโตมาเปนเดก หดศกษาดวยพากเพยร เรยนร อยรวมมตร อะไรผดหรอชวดไมจดแจง เมอเจรญและเตบโต เรมรจกชวยกจชวยทำงาน ความมจนคออะไร ยงไมคด ถงคราววยทกาวสความหนมสาว ใจกเรมใฝฝนหาเรองความรก พออาย 17-18 ป กอยรวมกนเปนคในเรอนหอ ตามคตประเพณทมมา หนงขวบปผานพนไป กไดเปนพอแมคน หนาทและครอบครว ยงยากปนกนไป อยไมนาน ชรากมาเยอน ผมทเคยดกดำกลบขาวโพนหมดทงหว ฟนเคยงามกหลดหาย เนอกเหยวหนงกยน ปากกวาบนพมพำ อนจจา สงขารไมเทยงเปนความจรง

เมอแกเฒาเขาชรา ความปวยไขเร มถามหา ถกพาสงโรงพยาบาลกบอยนก เจบปวยหนก จงเขาพกใหรกษา แตอนจจาหมอรกษาไมได ลกหลานตางโศกเศรา เฝารองไหครำครวญหาอนกายาของเขา เนานาเกลยด ขนอดพองเปนกองเหมน เปนศพแลวหาประโยชนทไหน ไมเหนม วนสดทายเมอมาถง ถกมดขงใหนอนบนกองฟน เผาทงไปใหมอดไหม เหลอไวเพยงกระดกทเปนเศษเพยงเทาน น นแหละ..."คน" โปรดพจารณาดเหนใหเข าใจธรรมเครองหลดพนจากตายเกดนนมอย จงเฝาดเฝาพจารณา รบคนหา

197

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เรงบำเพญวปสสนา

ผลแหงอวชชาในชาย

รปรางทงดงามของชาตชาย ประดบดวยเครองทรงตาง ๆ เชนนาฬกา และสรอยแหวน มความเยอหยงอยเตมอก จะพดจากพดดวยความจองหองพองตว เหนคนอนกเกดความดถกหรอรงเกยจดวยเชอชาตตระกลหรอฐานะ หากไดแตงตวดกมใจพอง มรถทโกหรกวาคนอน คลายมหาเศรษฐ ยงมมานะกยงหยงเกนตว ไมรวธการพฒนาจต ประพฤตอยอยางนเรอยไป จนมาถง ณ วนหนง ผมเรมหงอกความชรากแกกลา พาหลงคอม มไมเทายนไปขางหนา นานวนเขาสงขารไมอำนวย หลงลมตน นอนอยบนเตยงชวยเหลอตนเองกไมไดกายทเคลอนไหวไมไดกสงกลนเหมนฟงไป ใครตอใครมชอบ แลวหลบตาตายจากไปเพยงคนเดยว นแหละชวตคน จะมจนกจบลงเปนอยางน

198

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ผลแหงอวชชาในหญง

รปรางกายของนวลนาง สดงามเลศดงนางฟา ทงทรวดทรงผวพรรณกผดผองสดแสนงาม ยงประดบดวยเครองทรง กยงเพมความงดงามเปนหลายเทา สวยสดยงสนมเอกแหงราชา ความงามเธอไมอาจเออมเปรยบปานดวยหญงใด แตเมอหลายปผานพนไปเปนอะไรฤๅ ความงามของเธอเรมหดหาย ผวพรรณเคยงดงามกลบเหยวยนดงลงกง สงนาชมหายไปไหน ไมเหนม จะลกนงกลำบากแสนยากเยน สงเสยงรองโอดครวญวากลวตาย แต....อนจจา ความตายนะฤๅ จะสงสาร ณ เวลาใด ลมหายใจของเธอไดหยดลง ชวตเจาหญงทแสนงามกจบสน

ผลแหงอวชชา และตณหา

อนความงามอยตรงไหน ใครบอกได หากวาใชปญญาคอยเฝาดและคดเปน จะเหนทาง ไดหลดพนจากความทกข ความงามน เปนแตเพยงโวหารสงสมมต รางกายน ตงแตหวจรดเทา ตงแตเทาจรดหวหากพจารณาดใหด จะพบวาเปนสงทนากลว อนรางกายเปนเพยงสงทเสนเอนผกรดทอนแหงกระดก แลวหมหอไวดวยเนอ เลอดทำหนาทไหลเวยนและหลอเลยง ฉาบทาปดบงดวยผวหนง สงปรงแตงสมมตน เรยกกนวาเปนมนษย ยน เดน นง นอน ประกอบกจ กน ดมทำ พด คด อาหารทกนดมเขาไปกไหลซม และถายออก ทำอยางนอย

199

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เรอยมาไมหยดหยอน ถาใสเขาแลวไมขบออก กจะเกดเปนโรคภยและไขเจบ นานวนเขากเขาสความชรา เมออาการปรากฏเปนดงน จงตองหามสงหมอชวยรกษา อนชรานไมมยาจะรกษา ความตายจงเวยนมาตามกำหนด มนษยและหมสตวลวนประสบอยางเดยวกนวปสสนาคอทางหลดพนการตายเกด ผพากเพยรปฏบตจะไดผลหากไมรกตองวนอยตอไปในวฏฏะ

กามตณหา ภยนากลว

อารมณ 5 อยาง เปรยบเหมอนดงชางเฒาทตายลอยนำแหงวฏสงสาร ตณหาเปนดงอกาบนมากนศพชางทลอยอยกลางนำอกานกคดวา "อรอยกอรอย สนกกสนก อาหารกม เรอกไดขเนอกไดกน นำกไดอาบ ไมไดยากลำบากอะไรเลย" ศพชางเฒาไหลไปไมนานกถงทะเล เมอศพชางเนาเละไมมทจบ อกาจงบนหลงไปมา ดทางซายแลทางขวากไมเหนตนไมทจะเกาะ อกาเหนอยลาปกทกลากหมดแรง จงรวงหลนลงในนำ กลายเปนอาหารใหปลากนอกาตวน สดโงเงา พวกเราเลาอยาไดหลงโงเงาดงอกา ศพชางเฒานคอกามคณทง 5 ประการ อกาคออตตทฐ ความเหนผดวาเปนตวตนความชนชอบและสนกคอโมหะทลมหลงและเหนผด ธรรม 2 ประการนเปนสมทย นำคอวฏสงสาร ปลากนคอการไปเกดในอบายทงสขณะทชางลอยตวอยในแมนำกไมรจกบน เปรยบเหมอนเมอเราเกดมาพบพระพทธศาสนากลบไมทำวปสสนาภาวนา จงไมสามารถ

200

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ออกพนมหาสมทรคอวฏสงสารอนมแตทกข

ทฐ และ อวชชาอปมาดงสนขจงจอกหวตาย

สนขจงจอกตวกำลงหวโหย แตเหนผด ตดใจในความหวโหยจงตายใตตนไม จงจำไวใหด ฤดรอนมลมมาก ใบและดอกรวงหลนลงใตรมไม ดอกทองกวาวเบงบานบนตน สนขมองเหนกคดวาเปนเนออยากกนนกหนาดวยความหวโหย จงมงหนาวงไปคอยอยใตตนไมเมอดอกไมรวงหลน จงกดชมด แตยงไมใช ใจจงจดจออยบนตนรอคอยอกครา วนคนผานไป คดแตเพยงวาเปนเนอหอยอยบนตนจงคอยอยอยางมหวง ดวยความเมอยลาและหวโหยมาหลายวนจงขาดใจตายไป นแหละทฐเปนอยางน ทงหญงชายอยายดเดนไปควรหลกลหนไปใหไกล

สนขจงจอกหมายถงเทวดาและมนษยผมทฐ ความอยากกนหมายถงตณหากบโลภะ ความเหนผดหมายถง "อตตทฐ"ตนดอกทองกวาวหมายถงกามคณ 5 ตายใตตนไมหมายถงตายไปเกดในอบายส

201

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ไมควรลม "อนตตา"

เรองความแกชรา นงลกกลำบาก เปรยบดงลงเฒา เนอหนงเหยวยนดงชะน รางกายเคยตรงกลบคดงอ เปนอยางนพอกน ไมมใครไดรบการยกเวน

เรองโรคภยไขเจบ 96 อยาง เดนมงหนามาเบยดเบยนขนธไมมวนจะหลกพน ตองนอนกนยาแกไข ลกหลานลอมรอบดไมหางลมหายใจออนโรยรน เจบปวดยงเสยดแทง ใกลวนมาทกท

หากโรคามาสขนธ ทกองคากลำบาก หายใจไมคลองปอดรองเจบปวดโรยแรง ลกหลานรองไหกนระงม กลนทเหมนกฟงไปหมดแลวลมหายใจในชาตหนง มวลหมญาตมตรมาประชมประกอบบญ ตะวนคลอยจงกลบดวยแผนดน เมอกลบสนแลวตางคนกกลวผมาหลอกหลอน เดก ๆ เลายงกลวและตกใจ เมอไดยนวา "ผ ๆ " ในราตร

สงทรกและหวงหวงในชวต แมสมบตพสฐาน จำตองละทงแลวจากไป สมบตแมสกชนกนำไปไมได จงคลายดงทอนไมไรประโยชนถกทอดทงไป

มเพยงกรรมเทานนไปเปนเพอน ทสงใหถงถนฐานใหม หากเปนกรรมด กคงไดสเทวามนษยหรอเปนพรหม แตหากสงสมไวซงกรรมชว กรรมนไซรนำสงใหในอบายหรอนรก กรรมนแหละเปนเพอนแท ทพงพงในภายหนา ทกชว กรรมนแหละสงผลใหในชาตใหมอนชายหญงจะเปนเดกหรอแกเฒา โปรดคำนงใหประจกษในเรองนหากประสงคจะหลดพนขามสงสาร ตองคดพจารณาใหถกตองอยางอาจหาญ

202

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อนตตลกขณสตรพระพทธองคทรงแสดงแกปญจวคคย

องคสมเดจพระสมมา ตรสรแลวเทศนาสงสอน ปญจวคคยฤๅษทง 5 วารปนามนอนตตามใชเรา มใหเกดกเกด มใหดบกดบจะสงการหรอบญชากไมได เธอจงทำความเขาใจใหกระจางชดความเกดดบมอยในขนธน จงพากเพยรใหเขาใจในความเปนอนตตาโดยเหนและพจารณาตรงทธาตทงส ทมใชของตน ทกคนควรรชดเมอสมมาทฐเหน สมมาสงกปปะพจารณาใหเขาใจอนตตา ปญญาทง2 นเปนผนำ ทำใหกเลสหาย กลายเปนมรรคผลขนมาแทน เมอมรรคผลเกดทง 4 กไมมการตายเกด เปนอรยะผเลศ เสวยสขคอพระนพพาน

203

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

จงคนหาพระนพพานทธาต 4

อนขนธหา ของหมสตว เปนเพยงธาตทานผฉลาด อยางไปหลง วา "เปนตน"หากดเหน "อนตตา" ในกมลมรรคและผล จะปรากฏ สดเลศนา ฯ

-16-

ปถชนเปนเชนน

ปถชนคอคนบอด ทำอะไรกคดวาตนเองถก กเลสมมากมายปถ แปลวา "หนา" เปนเหมอนดงแผนดนรองรบสรรพสง เพราะหนาดวยกเลส จงเรยกวา "ปถชน" เดยวขนเดยวลอง วกวนอยมวายในสามภม ตายแลวเกด เกดแลวตาย หมนเวยนไมมหยด บางทกไปผดในอบายทงส เพราะมความเคยชนและคนเคยเปนพนฐาน

คนโง4 คน

ในโอกาสนเราไดเกดมาพบพระพทธศาสนาแลว หมายความวา เราไดมาพบสงทมคณคาหาประมาณมไดแลว คณคานไมสามารถนำสงใดมาประเมนเปรยบเทยบไดเลยแมแตนอย ในฐานะ

205

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทเราไดประสบโอกาสดเชนนแลว หากเราดพระศาสนาผดเหลยมไมไดประโยชนจากสงทมคณคา กจะเปนเหมอนกบคนโงสคน กลาวคอคนตกยาก พระ ผใหญ และชาวบาน คนทงสดงกลาวนเปนคนไมฉลาดคนตกยากอาศยอยในกระทอมใบไมเกา ๆ กวางและยาวประมาณหาศอก ทนงทนอนและหองครวรวมอยในกระทอมหลงเดยวกนน อยดแลรกษาสวน ทกวนกจะตดฟนไปขายเลยงชวตตนกบภรรยา

อยมาวนหนง เขาไปตดฟนเหมอนอยางทเคยทำมา เมอตดเสรจสรรพเรยบรอยแลว จงแวะอาบนำขางทางเพราะรสกรอนและเหนยวตว เมอลงไปในลำธารกไปเจอทบทมกอนหนง สแดงฉานดสวยสดงดงาม เขาคดวา "จะนำกลบบานไปใหศรภรรยาทำเปนหนขดเทา" จงเกบใสยามแลวไปขายฟน เมอขายเรยบรอยแลวกซอของกนของใชกลบบาน แลวพดกบภรรยาวา "นอง วนน พเกบหนขดเทามาใหเธอดวยนะ หนนสวยงามมาก" ภรรยาจงวา "ขอบคณมาก พวางไวตรงกองฟนนนแหละ"

หลงกนอาหารเยนแลวกเขานอน คำคน ๆ นนมดมดมากทบทมทเขาเกบมานนเกดเรองแสงขนมา ทำใหเกดแสงสวางโชตชวงชชวาลไปทว เมอคนตกยากเหนดงนนกเกดอาการตระหนกตกใจอยางรนแรง ทำอะไรไมถก จงวงไปยงวด สอบถามเรองนกบหลวงพอ"หลวงพอครบ หลวงพอครบ" "มอะไรเหรอ ทำไมทาทางรบรอนอยางงนละ" เขาจงเลาใหหลวงพอฟงวา "วนนผมไปตดฟน ระหวางทางไดลงไปอาบนำในลำธาร แลวไปเจอหนสแดงกอนหนงสวยงามมาก เลยนำกลบมาใหภรรยา แลววางไวตรงทกองฟน พอแสงตะวนลบฟาอากาศมดแลว เกดแสงสวางเรองรองขนมา" หลวงพอถามวา

206

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

"เกดอะไรขนหรอ" "หลวงพอครบชวยไปดทบานดวยเถอะ เดยวหลวงพอจะทราบเอง" หลวงพอวา "มนมอะไรหรอ" "ผมกไมทราบ ผมกลวมากจงรบวงมาหา" หลวงพอวา "เออ…ถาอยางนน เองจงรบไปเรยกผใหญ เราไปดดวยกน"

ทงสามคนจงรบเดนมงหนาไปทบานคนตกยาก ชาวบานตนตระหนกรเรองนดวย จงพากนกรไปทบานคนตกยากคนนน หลวงพอจงวา "ไอคนยาก อยไหนกน หนทเจาวานะ" "นครบ อยในกองฟนนครบ" หลวงพอจงใชไมเทาของตนเขยดแลวบอกวา "เออ ใชแลว ๆมแสงสะทอนออกมาจากหนกอนนจรง ๆ โยมผใหญ โยมคดวา นมนหนชนดไหนกน อาตมาไมเคยพบเคยเหนมากอนเลย" ผใหญ จงพดวา"ผมวาหนกอนนเปนหนประหลาด เปนหนใหโทษ เปนกาลกณแนนอนเลยครบ" หลวงพอจงวา "เออ…ใชแลว ๆ หนชนดนแหละทเขาวากนวา เปนหนผปอบ" หลวงพอไดพดวา "ผปอบ ๆ ถง 3 ครง"

เมอชาวบานทมามงดไดยนเขา ตางคนตางตกใจกลววงหนกนไปคนละทศละทาง หมากเหาหอนเสยงสนนวนวายไปทวทงหมบานคนตกยากกกลวสดขด จงรบนำหนไปทงในแมนำเสย ชาวบานกตนตระหนกเกดอาการหวาดผวากลวกนทงหมบาน นอนไมหลบทงคน

พอรงเชาจงรบพากนไปวดใหหลวงพอรดนำมนต ผกแขนใหแลวนำสายสญจนไปเวยนรอบหมบานจนขาวโพลนไปหมดทกทศผใหญกอาการไมดเชนกน จงนำพระมาชบนำแลวใชดม ใชอาบตลอดเจดวนเจดคน เพอปองกนผปอบมารงควาน

ญาตโยมทกทาน เรามโอกาสไดเกดมาพบพระพทธศาสนาแลว อยาใหเปนเหมอนคนโงพบของดกลบไมรคณคา ดงตวอยางท

207

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

กลาวมานเลย

นแหละ "คน"

คนคนเปนอยางน อกศลไมวาง แลวตองการความด ความทกขจะมาไมคดถง ภรมยดวยบาปกรรม แลวประสงคความสข ประกอบแตสงใฝตำ แตปากกออนวอนขอใหด ทำเหตแหงนรก แลวมงผลแหงสวรรค ปากพดจามสา แตอธษฐานใหไดพบพระพทธ ไมคดถงความตาย แตใจขอพระนพพาน ความรไมแสวงหา แตไหวออนวอนอยากฉลาด นพพานเหนไดดวยปญญา มใชเปนสงอน นพพานไมตองขอ จงหาหลกทถก ญาณจะพบเหนเอง ทงทวชชาไมแสวงหาแตวาจากลบกลาวรองขอ ยงขอกยงไกลหาง จะกระจางไดตองลงมอทำจงคนหาใหพบวชชา สงเกดดบมอย ดใหดมใชของก นพพานกจะปรากฏแจงในญาณ ผตองการพระนพพาน ตองศกษาหาวชชาใหแจงในสจจะส เพราะมรรคาพาหญงชายสนพพาน แลวไมตองตายเกดอก

ทำไมคนจงเปนเชนน

ชมชอบบาปอกศล เลยงชพดวยการขายชวตผอน อยากไดดกลบทำชว จงตกนรกหมกไหม ตวเองทำบาปกรรม แตประสงคนพพานคบแตคนทฐ อเวจจงถามหา พากนไปอบาย ไมมสขมแตทกข สวรรคมอย แตไมชวนกนไป ทางเดนไปจงรกชฏ มแตขวากหนามทขวางกน

208

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

นแหละเรยกวา "คนโมฆะ" หรอคนเปลา การเดนทางสเบองตำนแสนงาย ทกวนมวสะสมแตเหตชวอยางสนกใจ ทางไปนพพานมอยมรหาเมอโลภะ โทสะ โมหะมอยครบ จงพบแตความทกข ทกวนคนควรตระหนกถงความหลดพน แลวคนหาผแนะนำเพอกำจดอตตาสาเหตแหงทกขใหหายไป

จดตางระหวางอวชชากบวชชา

คำวา "อวชชา" คอการทรปนามเกดดบอย แตไมรไมเหนจงเรยกวา "เปนอวชชา" อนอวชชานปดบงไวมใหเหนมรรคผลนพพานแหงอรยะ

คำวา "วชชา" กคอความรรปธาตนามธาตปรมตถในขนธหาวา "มใชของตน" เมอขจดอวชชาใหหายไป จงกลายเปนพทธบตรไดผลเปนอรยะรบเสวยนโรธทสงบเยน จงดและพจารณาใหเหนรปนามเกดขนมาแลวเปนทกขไมเทยง เปนอนตตา อาการเหลานปรากฏอย จงดและพจารณาใหทนทวงท ผยงหลงตดคางอยในวฏฏะอยาประมาทลมดพจารณา หากประสงคเปนบตรพระชนสหจงดใหด พจารณาใหเหนวา "รปนามเปนอนตตา" เมอประจกษแจงในอนตตา อวชชาความไมรกอยไมได ตองละลายหายไป

209

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ไมพนอวชชา ไมพนวฏสงสาร

อวชชาคอไมรเหน เปนเหมอนดงหนอนในแผลเนา พลกพลานอยรวมกนในเนอทเนาเหมน เหนเปนของหอมยง เกลอกกลวอยดวยตณหา อปาทานตามยดถอ จงกลายเปนหนอนสามตว คอ อะตณ อ ชมชอบวกวนอยในอารมณหา เรยกวา "เดนตามรอยตณหา"อวชชาพาหลง วกวนเปนสงขาร ทกคนทเกดมาจะไมตายไมม จงควรเรงพากเพยรตดสงขารใหขาด เขาสความสงบเยน ซงเปนการหมดทกข ไมตายเกดอก

โทษแหงกามคณ 12 ประการ

1. เปนเหมอนดงไอดางคาบกระดกคด2. เปนเหมอนดงชนเนอเปอย3. เปนเหมอนดงปาหญาแหงใกลไฟ4. รอนระอลกโชนดงถานเพลง5. สงใดกไมเทยงแทแนนอนเปรยบดงความฝน6. เปนเหมอนดงสงของทยมเขามา7. เปนเหมอนดงขยไมไผ ทกลบทำลายตนของตน8. เปนเหมอนนายพรานสบเนอ9. เปนเหมอนดงเหลกแหลมทเสยบทะลหวใจ10. ทกคนวนเปนเหมอนดงการจบคองเหา

210

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

11. คณคาจรงไมม ไมพบเจอ12. มแตสงโทษใหไดรบ

โทษแหงกามคณนบรวมได 12 หญงชายลวนไดรบโทษแหงกามคณดงกลาว ขณะนถงเวลาทจะปลดแอกแสวงหาอสระ โอกาสเหมาะทเกดมาประสบพบพระพทธศาสนาอนอำไพ สงทตด คออรยสจส พระชนสหตรสมอบไวให อยาประมาทหลงมวเมากนเลยทงหญงชาย จงพากเพยรเรงตด ขจดเหตออกไปใหเรวไว

การทตองตกอยภายใตอำนาจของกามคณหา เปรยบเหมอนไอดางแทะกระดกไมอมทอง ไดแตความเมอยลาแลวกลนกนนำลายของตนเอง

กามคณหาประการเปรยบเหมอนชนเนอเปอย ตางคนตางอยากลมอยากลอง

กามคณหาประการ หากพบเจอแลว จตทประกอบดวยกเลสจะเกดอาการกระตนรอนรนขนหมดทงตว เหมอนดงหญาแหงใกลไฟหากเจอไฟกจะถกเผาไมลกโชนขนอยางรนแรงและรวดเรว

หากรบกามคณหาประการแลว (หากตดกามคณ) จะรอนรนอยตลอดเวลา ไมมวางสงบเยนได เปรยบดงถานตดไฟ

การหลงอยกบกามคณหาประการน เปรยบเหมอนคนนอนฝนตนขนมาแลวกไมมอะไรหลงเหลออย

การหลงอยกบกามคณหาประการน ทงขางในและขางนอกเหมอนดงของทยมเขามา ถาวนนดมาถงแลว แมไมคน เจาของกมาเอาเอง

211

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

อวชชาและตณหาทรบอารมณทงภายในและภายนอกนปรากฏอยทจตหรอนาม ทเปนตวสงขารขนธ แลวกอความทกขลำเคญให แมตนเองกโดนดวย แตไมร เหมอนดงขยไผกลบทำลายตนของตน

อารมณแหงกามคณหาเหลาน เปรยบเหมอนดงชนเนอ ตณหาเปรยบเหมอนดงมด เทวดามนษยเปรยบเหมอนดงเขยงสบเนอ

การผกพนในกามคณ กเปรยบเหมอนเหลกแหลมเสยบทหวใจ การทจะถอนออกใหไดนน มใชเปนเรองงายเลย

การหลงอยกบกามคณ กเปรยบเหมอนการจบคองเหาจะปลอยฤๅ งกรดตนอย จะจบตอไปฤๅ กลำบาก

ประโยชนแหงความสงบเยนทตนจะไดรบเสวยในชาตหนาหรอชาตไหนนนไมม

มแตโทษเทานนทมให หากทำผดกฎหมายบานเมองกถกปรบโทษ หากทำผดกฎแหงศลธรรมกไดรบโทษในนรก

อวชชา และตณหาเปรยบดงตวหนอนทผกใยพนตนเอง

อวชชาและตณหา อปมาดงหนอนตวลาย ใครกหนไมรอดรงรดผกใยพนตนเอง จงรบผลแหงโทษทตนกอ ประสบทกขอยแตไมรคดวา เปนสขมวสนกอยอยางเพลดเพลน โดนใยตนเองรงรดยงชกกยงแนน จงดใหเหนจะประจกษแกตนเอง โทษทประสบใครนะหรอเปนคนกอ เพราะไมรจงไมมการคดแก หนอนพรกเผดเอย

212

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

(หนอนทเกดในเมลดพรก=สรรพสตว) อยากปลอยวางกนบางไหมโยคทงหลาย ทงหญงและชาย มรรคสทประเสรฐมอยอยางครบถวนโปรดจงเพยรคนหาใหไดพบเจอ โยคทกคน จงฟงทางนแลวจดจำไวใหด ความเพยรทม จงเรงใหทนทวงท เพอบรรลถงทไมมตณหา

สงทนาเกรงขาม 10 ประการ

1. ความไมร ไมเหน คอ "อวชชา"2. สงทม ไมอยากได, สงไมม กลบตองการ คอ "ตณหา"3. ความจรงไมเชอ กลบเชอความเทจ คอ "วจกจฉา"4. ความจรงไมเหน กลบไปเหนความเทจ คอ "ทฐ"5. สงททำใหจม มใหลอย คอ "โอฆะ"6. สงททำใหมนเมา คอ "อาสวะ"7. สงรงรดใหอยกบท ทงเทวดาและมนษยตดไมขาด คอ

"สงโยชน"8. สงปดบงขวางกนมใหลถงทปลอดภย คอ "นวรณ"9. สงทปดกนมใหออกไปจากทกขได คอ "กเลส"10 .สงหนกหนวงทรบมนษยและเทวา คอ "ขนธหา"

ในภพภมทง 3 อยภายใตสงนาเกรงขามทง 10 อยาหวงวา"เปนความสขนาสนกนกหนา" หากหลดพนไปจากเขาทงสบ มรรคผล นพพานกเกดขนมา นแหละ คอบรมสข

213

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พระนพพานไมตองออนวอนขอ ไดแนนอนหากทำพระพทธองคทรงเหนจงฝากไว อยาประมาทไขวเขว

จงศกษาแลวเพยรทำตาม

-17-

พระพทธเมตตา

ทานผเปนบณฑตมปญญา นพพานทสงบเยน ผพบเหนคอมรรคสจ ตามทพระพทธองคตรสไว เรองนเปนกรณยกจทควรทำการทำกายวาจาใจใหบรสทธ เปนหนาทของใคร ใครควรทำ

"เปนคนพงอาจหาญ กายวาจาด จตเลอเลศบรสทธ ใจนำพาวางาย กายจตออนโยน มานะลดหดหาย สมบตไมสะสม หาเลยงพอชว มกจขวนขวายนอย ทำจตใหวางเบา ไมประมาทธรรมสจไมทงการเฝาระวงทวาร ปญญานอยใหเพม ใจไมพวพนสกล ทจรตคอสงทบณฑตตำหน แมเลกนอยกไมทำ"

รวมเปน "พรหมธรรมสบหา" เปนสงดท ตองทำตามพระนพพาน ไมตองออนวอนขอ ไดแนนอนหากทำ พระพทธองคทรงเหนจงฝากไว อยาประมาทไขวเขว จงศกษาแลวเพยรทำตาม

215

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

คณแหงพระธรรมสวากขาโต-พระพทธองคตรสไว จต เจตสก รป นพพาน

เปนปรมตถแท ๆ สนทฏฐโก-องคแหงมรรคหนงคของพระอรยเจาคอปญญา 2 ประการ อกาลโก-ไมรอคอยวนเวลาทจะสงผลใหแกพระอาจารมรรค 4 องค เอหปสสโก-กวกรองเรยกใหเฝาดเฝาพจารณา รปธาตนามธาตทเกดขนกลายเปนเวทนา โอปนยโก-จตเจตสก รป เปนเวทนายนสงใหมรรคสรบเอา ปจจตตง เวทตพโพ-มรรคสรบเอาแลวตดกเลส อยกนตามลำพง เปนผลอรยะทงส

คณแหงพระสงฆ

สปฏปนโน-ทานผทรงศลแหงอรยมรรค 3 องค อช-ปฏปนโน-ใจสงบเยนดวยมรรคอาจาระ 3 อยาง ญายปฏปนโน-ปญญาอาจารมรรค 2 อยาง เฝาด เฝาพจารณา สามจปฏปนโน-มรรคสเกดขนมาตดกเลสให แลวรบเสวยผลทงส อาหเนยโย,ปาหเนยโย, ทกขเนยโย, อญชลกรณโย, ปญญกเขตตง โลกสส-ควรนอมนำเครองสกการะสมมานะ และทกษณา มาบชากราบไหวปลกไวในทานผเปนเนอนาบญของโลก ขาพเจาขอเทดไวเหนอกระหมอม กราบนอบนอมบชา

216

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

คำอนโมทนาทายเลม

เอตตาวะตา จะ อมเหห ปญญง สมปตตง, สพเพ เทวาสพเพ มะนสสา อะนโมทนต ฯ

เอตตาวะตา จะ-ดวยหนงสอทเขยนชอวา "ทางเดนสพระนพพาน" น อมเหห-ขาพเจาผเขยนหลวงพอธ วจตตธมโม ปญญงสมปตตง-ไดบญทเปนธรรมสากจฉาและธมมสสวนะเตมบรบรณแลว สพเพ เทวา สพเพ มะนสสา-เทวดาและมนษยทงมวลอะนโมทนต-โปรดอนโมทนาปตยนดดวยกนทกทานทกคนเทอญ ฯ

ดวยการเขยนหนงสอชอวา "ทางเดนสพระนพพาน" น ขาพเจาหลวงพอธ วจตตธมโม ไดบญทเปนธรรมสากจฉาและธรรมสวนะเตมบรบรณแลว ขอเทวดามนษยทงหลายโปรดรวมอนโมทนาโดยทวกน

(หลวงพอธ วจตตธมโม)

ประวตหลวงพอธ วจตตธมโม หรอราชวงสะ (ภาษาไต)

ชาตภมเดมชอ โยย ตอมาไดชอวา จเรธ บดาชอ นายแกง มารดาชอ

นางทอน นามสกล กอนเจง เกดเมอ จลศกราช 1284 ตรงกบ พ.ศ2466 ณ บานฮายแสง ตำบลหนแฮ อำเภอเมองหนอง จงหวดตองกรฐฉานตอนใต หลงการคลอดใหม ๆ ทงแมและลกไมสมบรณนกจงเกดอาการเจบปวยอยตลอด และไมไดทำบญฉลองอายครบหนงเดอนตามประเพณไทยใหญ พอแมจงแกเคลดโดยการนำไปใหเพอนบานแลวซอกลบคน มพนอง 9 คน คอพชาย 3 พสาว 2 นองสาว 1และนองชาย 2 หลวงพอเปนคนท 6

การศกษา และเหตการณสำคญในชวตพ.ศ.2478 ถกควายชน หมดสตสลบไป 1 วนพ.ศ. 2478 -2483 เขาฝากตวเปนศษยวดหนแฮ เมองหนองพ.ศ. 2486 บรรพชาเปนสามเณร ไดชอวา "วเจยยะ"พ.ศ. 2487 ไปเรยนภาษาพมาทเมองเหมเมยวพ.ศ. 2488 อปสมบทเปนพระภกษ แลวไปศกษาธรรมะกบ

218

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

หลวงพออานนทะ วดสวยฉน เมองเหมเมยว (เวยงปางอ) ไดฉายาวา"ราชวงโส"

ศกษาพระสตร 1 ฉบบ สตตะใหญ 1 ฉบบ สงคหะ 9 ตอนและวนย 3 ฉบบ

พ.ศ. 2491 เกดเหตการณพลกผนทางการเมอง จงเขามายงเมองไทย โดยเขามาพกอยทวดกาญจนนนทาราม (ไทยใหญ)อำเภอเชยงคำ จ.เชยงราย

พ.ศ. 2492 กลบรฐฉานแลวศกษาตอทประเทศพมา ไปอยทวดตอยะ เมองหยองลเปน ไดศกษาพระอภธรรม ณ ทน

พ.ศ. 2493-2496 ไปอยเมองยางกง เรยนพระปฏฐาน เรยนพระอภธรรมทง 5 ไดเขาฝกปฏบตธรรมกบอาจารยญาณสาก 1 เดอนและไปปฏบตธรรมกบฤาษอเหมน 7 วน

พ.ศ. 2496 กลบมารฐฉาน (ไทยใหญ) ไปอยเมองแสนหวใตทำหนาทเปนครสอนหนงสอ

พ.ศ. 2498 กลบไปอย ท ว ดหนแฮ เมองหนอง ไดรบตำแหนงเปนเจาอาวาส ไดสรางวดหนแฮจนสำเรจ

พ.ศ. 2499 ยายไปอยบานนาสาน เมองลายคา ไปทำหนาทครสอนหนงสอไดสรางวดนาสานจนเสรจ

เรมปฏบตธรรมเขมขนขนโดยไดไปฝกอานาปานสต ทถำเปยงลาง และนำไปฝกปฏบตตอเนองถง 12 เดอน

พ.ศ. 2501 หลวงพอปญญาโภคะ (อดตพระสงฆาราชไทยใหญ) แหงวดยมปอง เมองส รฐฉานเหนอ เปนประธานจดทำพระไตรปฏกฉบบภาษาไทยใหญ โดยมเจาสวยแตก เจาฟาแหงเมอง

219

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ยองหวย เปนผอปถมภ หลวงพอธถกทาบทามใหไปชวยงานน โดยไปชวยงานอย ณ วดจอกมอง เมองยางกง สำหรบการทำงานเกยวกบพระไตรปฏกในครงน ไดทำหนาทเปนผตรวจชำระพระสตร และพระวนยในชวงเวลาดงกลาวกไดเขาฝกปฏบตสตปฏฐาน 4 ทสำนกเปยนปะโกเมองยางกง 17 วน

พ.ศ. 2501-2504 ไปรบหนาทเปนเจาอาวาสวดเมองนางไดไปฝกกรรมฐานแบบสตปฏฐาน 4 ณ สำนกจอกแม ฝกทสำนกมงกงอก 7 วน และสำนกโขหมกกำ เมองนาย 7 วน

พ.ศ. 2505 เกดเหตความพลกผนทางการเมอง ในรฐฉานและพมาจงลาสกขาบท มารวมงานกบขบวนการกชาตไทยใหญสมยหนมศกหาญ โดยมเจานอย ซอหยนตะ (เจานอย มงกร) เปนผนำไดแตงงานกบนางจง อยดวยกนได 5 ป นางจงถงแกกรรม มบตรชาย 1คน

พ.ศ. 2506-2508 ชวยสรางวดบานซาง เมองลายคา สราง เจดย9 องค และเพราะไดถวายฉตรยอดพระเจดย จงไดนามวา "จเรธ"นอกจากนในชวงเวลาทอยเมองทา (รฐฉานใต) กไดสรางพระเจดยไวทเมองทา และทบานหวยยาว ปางยาง 3 องค

พ.ศ. 2509 จดงานบวชลกแกว (สางลอง) 128 องค รเรมเครองแตงกายสางลองเปนแบบฉบบของไทยใหญเปนคนแรกของเมองไทยใหญ เดมใชแบบของพมามาตลอด

พ.ศ. 2510-2539 มาชวยงานกองทพกชาตไทยใหญ ภายใตการนำของเจากอนเจง (นายพลกอนเจง ชนะศก) ชวยงานกองทพอยถง 29 ป โดยทำหนาทฝายศาสนาเปนอนศาสนาจารยประจำ กองทพ

220

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ไดนำสรางเจดยถง 14 องค ในทตาง ๆ ทวเมองไทยใหญในชวงเวลา 29 ปดงกลาวไดเดนทางเขาออกเมองไทย ตง

รกรากอยบานหลกแตงและบานเปยงหลวง อ.เวยงแหง จ.เชยงใหมเมอมโอกาสกเดนทางไปศกษาและปฏบตธรรมในเมองไทยหลายทหลายแหงดงตอไปน

1. สำนกจตภาวนวทยาลย จ.ชลบร เปนเวลา 1 เดอน เรยนสตปฏฐาน 4 (พองหนอ ยบหนอ)

2. วดธรรมนมต จ.ชลบร เปนเวลา 7 วน เรยนสตปฏฐาน 43. สำนกสญญตาราม จ.กาญจนบร 20 วน เรยน ภาวนา พทโธ4. สำนกไทรงาม จ.สพรรณบร 7 วน เรยนสตปฏฐาน 45. วดสวนแกว อ.บางใหญ จ.นนทบร 10 วน เรยนสตปฏฐาน 4ในชวงเวลา 29 ปน ไดต งครอบครวอยท บานหลกแตง

ต.เปยงหลวง อ.เวยงแหง จ.เชยงใหม มภรรยาชอนางเมยะทวย ชาวเมองตอ บานปางกำกอ ตำบลปางยาง รฐฉาน อยหางจากชายแดนไทยตรงบานหลกแตง ต.เปยงหลวงประมาณ 1 กโลเมตร มลกสาว 2คน ชาย 1 คน ไดแก นางคำนอย นางเปาหอม และนายเกยงวน

ความทกขเจยนตายในชวตเกดขน 5 ครง1. อาย 29 ป ถกทหารกระฉนจบตวไปขง เตรยมประหาร

แตหนรอดมาได2. ถกทหารจนฮอกองทพนายพลเลาล (กกมนตง) จบทเมอง

กวาวโหลง แลวถกปลอยตวในเวลาตอมา3. เมออาย 40 ป เจานอย (ซอหยนตะ) ผนำกองทพ หนมศกหาญ

221

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

จบจะประหารชวต แตมผสงอายเกน 60 ป จำนวน 40 คนมารบรองคำประกน จงถกปลอยตว เนองจากถกทหารพมาจบตวไปแลวถกปลอยตวกลบมาในเวลาอนสนจงถกตงขอสงสยวาเปนสาย

4. ถกจบโดยทหารรฐบาลพมา 2 ครง ครงท 1 ถกตดสนจำ คก3 ป แตขงได 1 เดอน 18 วน กปลอยตว ครงทสองถกจบจำคก 13 เดอน

5. ถกยงทโคนขา 1 ครง

ประสบการณการปฏบตธรรมครงสำคญพ.ศ. 2543 เดอนสงหาคม ตรงกบวนแรม 4 คำ เกดธรรมสงเวช

โดยไดนงพจารณาลกแมวทถกกดมาดนตายตอหนา ทาน ไดนงดอาการตงแตเรมถกกดดนทรนทรายดวยความเจบปวดทรมาน อจจาระปสสาวะเรยราด จนสนลมขาดใจตายไปตอหนาตอตา แลวเกดธรรมสงเวชจงพจารณาเขาไปในตวตน จนเกดความกลวตาย นอนไมหลบตลอดเวลา 5-6 คน จนเกดแรงบนดาลใจขนในคนวนแรม 9 คำ เดอน 8(สงหาคม) ในเวลาประมาณ 23 นาฬกา ไดลกขนแตงกายชดขาวเตรยมสงของนำกลดออกมาเพอจะหนออกไปบวชเปนฤาษปฏบตธรรมเพอทำพระนพานใหแจงทนกอนตาย ภรรยาไดยนเสยงเขา จงลกขนมาสอบถามและรองไหหามมใหออกบวช ทานกได ชแจงใหทราบความประสงคและบอกวา จะขอไปปฏบตธรรมอยางเขมขนตอเนองเปนเวลา 1 เดอนภรรยาจงยนยอม ขณะนนภรรยาอาย 45 ป ตวทานอาย 75 ยาง 76 ปเวลาประมาณตหนง จงไดออกเดนเทาจากบานปางกำกอ รฐฉานตรงขามฝงไทย ผานดานพมา ดานไทย เขามาทบานหลกแตง บานเปยงหลวง เดนข นไปบนพระธาตดอยแสง อย ทางทศตะวนตกของ

222

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

บานเปยงหลวง ซงเปนทตงของสำนกปฏบตธรรมททานไดรวมกอตงและเปนวปสนาจารยสอนกรรมฐานมาเปนเวลาหลายป โดยระยะทางจากบานมาถงสำนกปฏบตธรรมน ประมาณ 7 กโลเมตร ทานเดนทางถงยอดดอยพระธาตแสงขาว เมอเวลาประมาณตสาม เมอถงแลวกนงลงทำสมาธภาวนาเปนเวลา 1 ชวโมงแลวจงลมตาขน มาตงจตอธษฐานวา"ตงแตบดนเปนตนไปจนถงวนเพญเดอน 9 (กนยายน) ขาพเจาจะขอบวชเปน ฤาษคนหาธรรมะทพระพทธองคทรงคนพบทใตตนพระศรมหาโพธแลวนำมาสงสอนเวไนยสตวใหรและปฏบตตาม ขาพเจาจะปฏบตดงน

1. จะรบประทานอาหารเปนขนมเพยงวนละ 3 กอนกบนม 1 แกวจนกวาจะออกพรรษา

2. ถาออกพรรษาแลวยงไมบรรลธรรม จะนำขาวสาร 1 ถงกบเกลอ 3 กโลตดตวแลวเดนทางขนเขาเขาปาลกไปสดอยไมยมเหมนหวหวยผกเลน (หางจากบานเปยงหลวงไปทางทศตะวนตก) ขาวสาร1 กระปองนมจะหงกน 3 วน ถาหากขาวสารหมด 1 ถงแลว จะปลงสงขาร กนเปลอกไม ใบไม หวเผอกหวมนเปนอาหารแทนขาวประพฤตปฏบตธรรมไปจนกวาจะบรรลธรรมหรอตายไป

การอธษฐานดงกลาวไดประกาศใหลกศษยลกหาเดมทรขาวและตามขนไปสงบนเขาประมาณ 14-15 คนไดทราบดวย ในวนนนเองบรรดาลกศษยตางพากนขนไม สงกะส วสดทพอหาไดขนไปสรางกฎชวคราวแบบเรงดวนให 1 หลง บนยอดเขา อยทางทศใตของพระธาตแสงขาว เยนวนนน (แรม 9 คำ เดอน 8 สงหาคม) ทานจงปลงผมแลวนงผาขาวยอมนำฝาด อธษฐานบวชเปนฤาษรกษาศล 8 ประพฤตธรรมปฏบต

223

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

สมาธภาวนา วปสสนาภาวนา ตามแนวทาง ทเคยศกษาและฝกปฏบตมาจากหลาย ๆ สำนก โดยยดเอาอานาปานสตภาวนาพจารณาลมหายใจเขาออก กำหนดรทการพองยบของทอง เอาสตสมาธนำหนา เอาคำสอนทกอยางทกสำนก ทไดฝกหดรำเรยนมามาพจารณา คนควาปฏบต หาสจธรรม โดยไมหลบไมนอนตลอดเวลา อยในอรยาบถเพยง3 คอ นง ยน เดน จนถงวนขน 7 คำ เดอน 9 (กนยายน) รวมเวลา 14 วน

พอถงวนขน 7 คำ เดอน 9 ทานเรยกนายตานหล ซงเปนลกศษยและเคยเปนอาจารยชวยสอนกรรมฐานของทานมาพบแลวบอกวา "วธปฏบตทเราไดตงใจปฏบตมาหลาย 10 ป และมาปฏบตอยางจรงจงตลอดระยะเวลา 14 วนน ถาเปนวธทจะทำใหเขาถงมรรค ผล นพพาน ไดจรง เรากนาจะไดพบเหน มรรค ผล นพพาน บางแลว แตนยงไมสามารถทำพระนพพานใหแจงได แสดงวาวธปฏบตทเลาเรยนฝกหดมาทงหมดนน อาจมอะไรทไมถกตองตามคำสอนของพระพทธเจา จงไมสามารถทำใหผปฏบตตามประสบความสำเรจ"

"ดงนน นบตงแตวนนเปนตนไปเราจะทงปรยต และรปแบบวธการปฏบตทเคยทำมาทงหมด" จากนนจงกรวดนำทงของเกาทเคยรำเรยนมาใหหมด พรอมกบเสยใจรองไหออกมา ลกศษยและญาตโยมทเหนทานรองไหกรวดนำ กกลาวกนวา "ฤาษทานนเปนบาไปแลว" นายตานหลจงถามวา "ทานจะเอาอสภกรรมฐานหรอ"ฤาษจเรธตอบวา "ไมเอาอสภกรรมฐาน" "ทเราตองการคอพระนพพานเราจะเอาธรรมะททำใหถงพระนพพาน" นายตานหลกถามวา "ธรรมอนใดหรอทจะทำใหถงพระนพพาน" ทานจงวา "เมอสามารถทำไดแลวคอยบอก ตงแตวนนเปนตนไป หากเราไดพบธรรมแลวกจะมา แสดงใหทาน

224

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทงหลายฟง หากยงไมพบธรรมเราจะไมพดอะไรอกตอไป ธรรมทเราปฏบตมาอยางเขมขนตลอด 14 วน โดยไมหลบไมนอน ไมสามารถทำพระนพพานใหแจงแกเราได"

จากนนฤาษจงกลบมาใครครวญพจารณาถงพระสตรตาง ๆเพอหาแนวทางเขาถงพทธธรรม เมอทบทวนแลวจงเขาใจวา ทเราปฏบตมาโดยตลอดหลายสบป และตลอดทง 14 วนทผานมานเราเอาสตและสมาธนำหนา จงไมสามารถเหนถงปรมตถธรรมทพบเหนเปนไดกเปนเพยงอคหนมตและปฏภาคนมตเทานนมรรคผลนพพานนนไมมนมต เราจะตองเอาปญญานำหนาเพ อใหบรรลถงพระนพพานซ งเปนอนมตตะ อปนหตะและสญญตะ แลวปฏบตตามอนตตลกขณสตรทพระองคทรงแสดงแกปญจวคคย

การปฏบตในเวลาทเหลอตอมา เปนเวลาอกประมาณ 62 ชวโมงฤาษจเรธไดเอามรรคขอท 1 และ 2 นำหนา คอเอาปญญาสมมาสงกปปะอนเปนปรมตถนำหนา ดำร คดคน เสาะแสวงหาธรรมจนละบญญตไดเหลอแตสภาวะอนเปนปรมตถลวน ๆ สตอยกบปรมตถลวนๆณ ปจจบนขณะ จงเปนสมมาทฐทสมบรณ วปสสนา ญาณกเกดขนทนทเปนสงขารเปกขาญาณ (ความสงบรำงบไปจนวางเฉย หยดความนกคดปรงแตง) พนจากสมมตบญญตเขาสสภาวะทเปนปรมตถลวน ๆตดทงอนจจะ ทกขะ เหลอแตสภาวะทเปนอนตตา ธรรมสมดงพทธดำรสทวา

"สพเพ สงขารา อนจจา, สพเพ สงขารา ทกขา, สพเพธมมา อนตตา" สงขารคอรางกาย จตใจหรอรปธรรมนามธรรมทงหมด

225

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

ทงสน ไมเทยง เปนทกข ทนอยไมได ธรรมทงปวง ทงทเปนสงขารและมใชสงขารทงหมดทงสน ไมใชตวตน บงคบบญชาไมได ถอเอาเปนของเราไมได ตอนทความปรงแตงเปนอเบกขาไปแลวนน หลวงพอเลาอาการใหฟงวา "เวลานน ไดยนและรสกแตเสยงหวใจทเตนดงตอก ๆ ๆ เปนจงหวะชา ๆ ไมมความนกคด ปรงแตง (สงขาร) หรอเวทนาใด ๆ ปรากฏ เหลออยแตผรอนบรสทธกบสภาวะเตนตอดของหวใจทกำลงดำเนนไปเทานน เมอจดจอตอเนองอยกบสภาวะ อนเปนปรมตถอนตตาธรรมนไปไมนาน

ณ เวลา 21.00 น. ตรงกบเดอน 9 ขน 9 คำ ปรากฏอาการดจดงไฟฟาชอตตงแตหวจรดเทาบงเกดขน โดยเกดและดบลงไปในชวพรบตาเดยว หลงจากนนแลว ทรพยสน ศฤงคาร สมบต พสถานลก ภรรยา ญาต บรวาร ทกสงทกประการ กขาดสะบน ความเปนฉนกพลนหายตายขาดไปจากกมลสนดาน บงเกดความสขเยนดจการปลดแอก วางของหนก พกผอนเพราะถงบานทแทจรงแลว สนสดการเดนทางแลวหลงจากเสวยความสขสงบเยนเชนนนอยเปนเวลาพอสมควร จตยนดยนรายอยางละเอยดออนในสมผสตาง ๆ กลบปรากฏผดขนมา ทำใหรวายงไมถงความหมดจด ทานจงเจรญ สมมาสงกปปะและเขาถงสมมาทฐอนสมบรณอกครงหนง อาการครงท สองเกดขน เม อเวลา 05.00 น. โดยไดยนเสยงคลายรถแลวเกดอาการไฟรอนททองแลวปะทรอนไปทวทงตวแลวกหายไปอยางรวดเรว เกดความสงบเยนขนมา

จากครงทสอง มาเปนเวลาพอสมควร จงไดบำเพญตอ มอาการอยางนเกดขนมาอกหนงครง จงเกดความคดวา จากปญญาความรทได

226

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

มา ฉนจะขนธรรมาสนแสดงธรรมโปรดผคนใหไดรธรรม (มานะเกดขน)โอ...ความคดอยางนยงมอยหนอ ทานจงทำความพจารณาดวยสมมาสงกปปะตอไปอก ตอจากนนมาอก 4 วน คอวนแรม 14 คำ เดอน9 เวลา 05.00 น. มอาการดจมของแหลมทมแทงตรงหวใจ เจบแปลบชวพรบตาเดยว ซานไปทงตวแลวกดบไป หลงจากนน ทานกไดรประจกษชดโดยสมบรณในคำสอนของพระพทธบดา ทานไดรบผลอนพระองคทรงตรสไวโดยสมบรณ จนเปลงวาจาออกมาวา "ธรรมทพระพทธเจาทรงสอนนนาอศจรรยจรง ๆ หนอ พระปญญาธคณ พระกรณาธคณพระบรสทธคณขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาชางเลศลำยงพระเมตตาอนเอกของพระองคท ทรงส งสอนแจกแจงธรรม ซ งขาพระองคไดทำใหแจงประจกษแกใจตนเองแลว"

พสจนธรรมเครองพสจนความเขาถงสจธรรมทพระพทธองคทรงแนะนำ

ไวมอย คอผลสมาบตและนโรธสมาบต ผลสมบตการเสวยผลของผทำกจเสรจสนแลว ทานจงพสจนตามแนวทางทพระพทธองคทรงแนะนำไวและกเปนไปแจมแจงประจกษจรงตามนน หลวงพอบอกวาครงแรกจะทำยากหนอยเพราะไมชำนาญ แตเมอรทางแลว เขากเปนไปเองโดยธรรมชาต ทกครงหรอแมแตกระทงหากไมมกจเกยวของใด ๆกบโลก ภาวะนนกบงเกดขนเองเปนปกตวสย

ภาวะทเกดขนจรง และหลวงพอธไดแสดงเปนธรรมะใหลกศษย ฟงเพอใหรวาผเอาปญญามรรคคอสมมาสงกปปะและสมมาทฐนำหนา แทนการเอาสตและสมาธนำหนาไดชอวา

227

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

เปนลกศษยทปฏบตตามคำสอนของพทธบดา คอปฏบตธรรมตามลำดบทถกตอง โดยเอาปญญานำหนา ใหปญญาอบรมศลมรรค และสมาธมรรค ใหศลและสมาธ เปนกองหนนคอยคำจนปญญาสมมาสงกปปะคนควาเสาะแสวงหาจนพบตนเหตแหงทกขคออตตา อนอวชชาหรอโมหะครอบบงไว เมอเหนอตตาชดดวยอำนาจสมมาสงกปปะ สตกจบอตตาตวจรงได ณปจจบนขณะเปนสมมาทฐ อนโลมญาณกจะปรากฏขนมาทำหนาทรบจบตว อตตานนสงใหมรรคญาณประหารความเปนตวเปนตนกขาดสะบนลง เกดผลขนรองรบในชวพรบตาเดยว กนนนเองคอนพพานธาต อมตะธาต ทสดแหงการเวยนวาย ไมเกดไมตายอกตอไป เมอสงขารยงไมดบ ทำลายกไดเสวยสขอยกบสอปาทเสสะนพพาน มอเบกขาญานและผลสมาบตใหเสวยอยเปนนจ โดยธรรมชาตเปนปกตวสยของอเสขะบคคล ตราบจนเม อสงขารรางกายอนน หมดอายขย ต งอย ต อไปไมไดกจกถงวาระแหงการดบสญสธรรมธาต อนเรยกวาอนปาทเสสะนพพาน หมดงาน หมดกจ โดยสนเชง และบรบรณปรากฏการณดงทกลาวนทานอาจสามารถพสจนความจรงไดทกเมอ เมอทานไดไปพบปะกบ หลวงพอธแลวลงมอปฏบตจรง ดวยตนเองตามคำแนะนำของหลวงพอ ผมปญญาทอตตมานะเบาบาง และมความตงใจจรงทจะทำพระนพพานใหแจงใน ปจจบนชาตน

เมอธรรมทกอยางประจกษชดแกตนสนหมดแลว หลวงพอธกมาพจารณาวา เครองครองฤาษนมอาจแบกรบนำหนกอนยงใหญ นไดหากไมเปลยนสเพศอนอดมแลว ยากทจะรกษารปขนธนไวได จงไดไป

228

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

พบกบพระครธรกจโกศล เจาคณะตำบลเมองแหง เจาอาวาสวดหวยไคร ต.เปยงหลวง อ.เวยงแหง เลาเรองราวตาง ๆ ใหทานฟง ทานเจาคณะตำบลซงกเปนผประพฤตปฏบตธรรมตามแนวทาง สตปฏฐานสอยประจำ ไดทราบกพลอยกราบอนโมทนายนดแลว จงประสานนมนตหลวงพออาย 82 พรรษา 62 อำเภอเชยงดาว พรอมหมสงฆอก 4 รปมาทำการบอกสมมตใหถกตองตามแบบธรรมเนยมของคณะสงฆรบรองหลวงพอเปนพระสงฆองคหนงของเมองไทย ทวดเจาคณะอำเภอเวยงแหง

เผยแผธรรมและสรางสำนกวปสสนาภาวนาจากนนหลวงพอไดจารกไปโปรดญาตโยมทบานหมอกจาม

อ.แมอาย จ.เชยงใหม 7 เดอน ไปชวยงานเขยนธรรมทวดปาเปา อ.เมองจ.เชยงใหมประมาณ 1 เดอน ไปโปรดทวดเมองนะ ต.เมองนะอ.เชยงดาว ระยะหนง กกลบมาพกอยกบทานเจาคณะตำบลเวยงแหงทวดหวยไคร จนกระทงมคณะปลดอำเภอหลายอำเภอ และทานนายอำเภอเวยงแหง ไดมาพบปะสนทนาธรรมกบทาน จนเกดศรทธาจงนมนตทานอยจำพรรษาทพระธาตเวยงแหงอยบนเนนกลางหมบานเวยงแหง ไมไกลจากทวาการอำเภอเวยงแหงมากนก หลงจากนน มโยมจากอำเภอฝาง ชอวระ สรวงค ไดมากราบสนทนาธรรมกบหลวงพอแลวเรยบเรยงเรองทสนทนาทำเปนหนงสอแจกไปในทตาง ๆ จนมนายแพทยทพยกบภรรยาเกดศรทธานมนตหลวงพอไปแสดงธรรม โปรดญาตโยมในตวเมองเชยงใหมอยเปนเวลาประมาณ 2 สปดาห จนเกดดำรกนวาจะทำอยางไรใหหลวงพอออกไปจำพรรษาอยในเมอง เพอใหญาตโยมได

229

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

มาฟงธรรมสะดวกกวาการเดนทางไปหาหลวงพอท อ.เวยงแหงปรกษาหลวงพอแลว หลวงพอบอกวา เรองนตองพดกบทานนายอำเภอเวยงแหง เพราะหลวงพอรบคำนมนตของทานไวกอนแลว คณะญาตโยมจงไปเรยนขอรองทานนายอำเภอฯ

ดวยเลงเหนประโยชนเพอชนหมมาก ทานนายอำเภอฯ จงกรณาถอนนมนต คณะญาตโยมจงไดนมนตทานมาจำพรรษาอยทวดราง ชอพระธาตหวยบอนเกา เมอวนท 29 มถนายน 2545พระธาตหวยบอนเกาและบานหวยบอน ตงอยท ม. 13 ต.เวยง อ.ฝางจ.เชยงใหม อยหางจากตวอำเภอฝางไปทางตะวนตกประมาณ 4 กม.จากนนจงมญาตโยมจากสถานตาง ๆ ทงใกลและไกลมาปฏบตธรรมทพระธาตหวยบอนเกานมากขนเปนลำดบ และหลวงพอกไดรบนมนตเดนทางไปอบรมวปสสนาภาวนาในจงหวดอน ๆ อกดวย

ตอมากอนเขาพรรษาป 2549 หลวงพอไดมาสรางสำนกปฏบตวปสสนากรรมฐานขนอกแหงทบานเจยจนทร ตำบลเมองนะอำเภอเชยงดาว เนองจากในบรเวณนมคนทองถนทเปนชาวไทยใหญจำนวนมาก และมสถานทเปนถำเหมาะสำหรบใชเปนสถานทในการปฏบตธรรม พรอมกนน หลวงพอเองกมวตถประสงคเพอโปรดญาตโยมชาวไทยใหญในบรเเวณนดวย

หลวงพอธ วจตตธมโม เปนนกคดนกเขยนมความรทางพระพทธศาสนาและวฒนธรรมมากจนไดรบนามวา "จเร" คำวา จเรในภาษาไทยใหญ กคอผทรงความร หรอเปนบณฑตนนเอง กอนหนานหลวงพอไดเขยนหนงสอไวมากมาย และมนามปากกาหลายชอ เชนจายสามแหลม จเรสามมอง จเรหลนฝก จเรกอนเฮอง หลาวเมอง

230

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม

จเรสานคด แซวลนเถอน เพอเถอน ตาแหลวเมอง ขวานวโร กำจกจาอายเฒาปากป เขยวคำเจามหอ

นบตงแตหลวงพอไดออกมาจากปาแลว กไดเปดอบรมวปสสนากรรฐานทงทวดพระธาตหวยบอน สำนกปฏบตวปสสนาอนตตารามและเดนทางไปเปดอบรมวปสสนากรรมฐานตามสถานทตาง ๆ มาโดยตลอด และไดเขยนหนงสอจากประสบการณในการปฏบตวปสสนาภาวนาเปนภาษาไทยใหญและไดรบการแปลเปนภาษาไทยแลว4 เลม

1. หนงสอ “การรดนมจากเขาวว” พ.ศ. 25452. หนงสอ “ทางเดนสพระนพพาน” พ.ศ.25503. หนงสอ “ทางเดนสพระนพพาน” ฉบบยอ พ.ศ.25514. หนงสอ “โพธปกขยธรรรม 37 ปกธรรมพระอรยเจาบนเขา

พระนพพาน” พ.ศ.2551

231

ทางเดนสพระนพพาน โดยหลวงพอธ วจตตธมโม