2Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΟΣΜΟΥ

ΣΟΦΙΑ ΘΕΟ∆ΩΡΙ∆ΟΥ &

ΛΑΖΑΡΙΤΣΑ – ∆ΗΜΗΤΡΑ ΘΩΪ∆ΟΥ

ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΕΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΥ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗ

ΕΥΟΣΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2006 – 2007

- 1 -

ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΕΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΥ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗ

Η παγκόσµια ιστορία του σύγχρονου κόσµου αναφέρεται σε εκατοντάδες ονόµατα επαναστατών των οποίων τα έργα συνέβαλλαν σηµαντικά στην µέχρι τώρα πορεία της παγκόσµιας πολιτικής σκηνής. Ένας από τους σηµαντικότερους επαναστάτες της ιστορίας µας υπήρξε ο Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα. Ο Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροζάριο της Αργεντινής και πέθανε στις 9 Οκτωβρίου 1967 στη Λα Χιγκέρα της Βολιβίας, γνωστός ως Τσε Γκεβάρα, ήταν Αργεντινός γιατρός, Μαρξιστής επαναστάτης, αρχηγός ανταρτών στην Κούβα και πολιτικός. Συµµετείχε στο κίνηµα της 26ης Ιουλίου που πέτυχε την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος του Φουλχένσιο Μπατίστα στην Κούβα, αρχικά προσφέροντας τις ιατρικές γνώσεις του και αργότερα ως διοικητής των ανταρτών, ενώ υπήρξε µέλος της νέας κουβανικής κυβέρνησης προωθώντας ριζικές µεταρρυθµίσεις. Το 1965 εγκατέλειψε την Κούβα µε στόχο την οργάνωση νέων επαναστατικών κινηµάτων στο Κονγκό και αργότερα στην Βολιβία, όπου συννελήφθη και εκτελέστηκε. Όπως και ο Μάο Τσετούνγκ, ο Ερνέστο Γκεβάρα ανάπτυξε θεωρίες πάνω στην στρατηγική και την τακτική του µοντέρνου ανταρτοπόλεµου και προσπάθησε να εφαρµόσει τις επαναστατικές του θεωρίες στην πράξη. Μετά το θάνατό του, ο Γκεβάρα αποτέλεσε σύµβολο για τα επαναστατικά κινήµατα σε όλο τον κόσµο.

Το πατρικό σπίτι του Τσε Γκεβάρα

- 2 -

Παιδικά χρόνια και εφηβεία Ο Ερνέστο Γκεβάρα γεννήθηκε στο Ροσάριο της

Αργεντινής, γιος της Σέλια ντε λα Σέρνα και του Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς, το µεγαλύτερο από τα συνολικά πέντε παιδιά της οικογένειας. Σύµφωνα µε το πιστοποιητικό γέννησής του, γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928. Κατά τον βιογράφο του, Τζον Λι Άντερσον, η πραγµατική ηµεροµηνία γέννησής του τοποθετείται νωρίτερα, στις 14 Μαΐου του ίδιου έτους. Η άποψη αυτή στηρίζεται σε µαρτυρία µίας αστρολόγου, στην οποία φέρεται να εξοµολογήθηκε η µητέρα του πως ήταν ήδη τριών µηνών έγκυος όταν παντρεύτηκε τον Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς.

Η οικογένεια του ήταν µια από τις οικογένειες της αργεντινής ολιγαρχίας, µε ισπανικές και ιρλανδικές καταβολές. Παρόλα αυτά οι γονείς του νεαρού Ερνέστο δεν απέφευγαν καθόλου την επαφή µε ανθρώπους χαµηλότερων κοινωνικών στρωµάτων. Πολλά µέλη της ολιγαρχίας θεωρούσαν προκλητικό αυτό τον τρόπο ζωής επειδή το ζεύγος Γκεβάρα έδειχνε φανερά ότι σεβόταν και δεχόταν προοδευτικές ιδέες. O πατέρας του χαρακτηρίζεται ως τυχοδιώκτης, που εγκατέλειψε τις αρχικές του σπουδές αρχιτεκτονικής, προκειµένου να δραστηριοποιηθεί στον επιχειρηµατικό χώρο, ενώ η µητέρα του υπήρξε ένθερµη καθολική που αργότερα όµως µεταστράφηκε στο φιλελευθερισµό της αριστεράς.

Ο Ερνέστο Γκεβάρα σε ηλικία τριών ετών

- 3 -

Ο Ερνέστο ήταν µόλις δύο ετών όταν διαπιστώθηκε ότι

πάσχει από άσθµα. Η ασθένεια αυτή τον συνόδεψε όλη του τη ζωή και συνέβαλε σηµαντικά στην εξέλιξη της προσωπικότητάς του. Αντί να προφυλάσσεται, προσπαθούσε να σκληραγωγηθεί µέσω του αθλητισµού. Σε ηλικία εννέα ετών, παρουσίασε βαριά επιπλοκή στο άσθµα που τον ταλαιπωρούσε και διαπιστώθηκε «σπαστικός βήχας». Εξαιτίας της κατάστασης της υγείας του, δεν φοίτησε κανονικά στο σχολείο. Αρχικά, έµαθε να γράφει και να διαβάζει από την µητέρα του, ενώ αργότερα φοίτησε στο δηµόσιο σχολείο ολοκληρώνοντας κανονικά µόνο τη δεύτερη και τρίτη τάξη, παρακολουθώντας τα µαθήµατα των υπολοίπων όταν του επέτρεπε η υγεία του και µελετώντας κυρίως στο σπίτι.

Στην παιδική του παρέα υπήρχαν παιδιά από διάφορα κοινωνικά στρώµατα της περιοχής. Ήδη τότε φανερώθηκε το χάρισµα και η κοινωνικότητα του Γκεβάρα, χαρίσµατα τα οποία καλλιεργούσαν συνεχώς οι γονείς του. Ήταν πλέον καθηµερινό το φαινόµενο να µπαινοβγαίνουν τα παιδιά της γειτονιάς και της περιοχής συνεχώς στο σπίτι των γονέων του. O Γκεβάρα ήταν παράλληλα σοβαρό και ενδοστρεφές αγόρι, το οποίο από νωρίς άρχισε να ενδιαφέρεται για τη λογοτεχνία. Κατά την περίοδο της εφηβείας του, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ποίηση και ειδικότερα για το έργο του Πάµπλο Νερούδα, ενώ συγχρόνως έγραφε και ο ίδιος ποιήµατα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Τα λογοτεχνικά του ενδιαφέροντα εκτείνονταν από κλασικά έργα του Τζακ Λόντον ή του Ιουλίου Βερν µέχρι πραγµατείες του Σίγκµουντ Φρόυντ και του Μπέρτραντ Ράσελ. Σύµφωνα µε τον πατέρα του, «όταν έγινε δώδεκα χρονών κατείχε µία παιδεία που αναλογούσε σε έναν νέο δεκαοκτώ ετών, ενώ η βιβλιοθήκη του ήταν γεµάτη από κάθε είδους βιβλία περιπέτειας και ταξιδιωτικά µυθιστορήµατα». Σε µεγαλύτερη ηλικία, ανέπτυξε επίσης ενδιαφέρον για τη φωτογραφία.

To 1942 εγγράφτηκε στο δηµόσιο λύκειο Ντέαν Φούνες της Κόρδοβα. Οι σχολικοί του βαθµοί υπήρξαν πολύ καλοί στη λογοτεχνία, την ιστορία και τη φιλοσοφία, αλλά και πολύ κακοί στην αγγλική γλώσσα, τα µαθηµατικά και τη φυσική ιστορία. Την ίδια περίοδο ξεκίνησε να συντάσσει ένα είδος φιλοσοφικού λεξικού, καταγράφοντας τα αναγνώσµατά του ή κρατώντας σηµειώσεις σχετικά µε αυτά. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στο λύκειο, αποφάσισε να συνεχίσει τις

- 4 -

σπουδές του στον τοµέα της εφαρµοσµένης µηχανικής. Γράφτηκε στη Σχολή Εφαρµοσµένης Μηχανικής του πανεπιστηµίου του Μπουένος Άιρες και για ένα διάστηµα εργάστηκε στην κατασκευή δηµοσίων έργων, κυρίως σε µικρές πόλεις. Η ασθένεια της γιαγιάς του, Άνας, η οποία είχε υποστεί εγκεφαλική αιµοραγία και κατόπιν ηµιπληγία, τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την εργασία του προκειµένου να την φροντίσει κατά τις τελευταίες µέρες της ζωής της. Τόσο η δική της κατάσταση, που οδήγησε στο θάνατό της, όσο και η προσωπική του εµπειρία µε το άσθµα τον επηρέασαν βαθιά, και πιθανώς συνέβαλαν στην απόφαση του να ασχοληθεί τελικά µε την ιατρική.

Το 1948 γράφτηκε στην ιατρική σχολή του πανεπιστηµίου του Μπουένος Άιρες όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1953, χωρίς όµως να ακολουθήσει την κλινική πρακτική που απαιτείτο προκειµένου να είναι σε θέση να εξασκήσει το επάγγελµα του γιατρού. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, στα τέλη του 1950, εξασφάλισε άδεια ώστε να εργαστεί ως νοσοκόµος σε εµπορικά πλοία του αργεντινού στόλου. Τους επόµενους µήνες πραγµατοποίησε αρκετά ταξίδια στην νότια και στην κεντρική Αµερική, στη διάρκεια των οποίων έζησε από κοντά της κοινωνικές συνθήκες στις λατινοαµερικανικές χώρες. Επηρεασµένος από τις εµπειρίες αυτές, άρχισε να ασχολείται όλο και περισσότερο µε τα πολιτικά ζητήµατα και τον Μαρξισµό.

Γουατεµάλα

Μετά την αποφοίτησή του από την ιατρική σχολή του πανεπιστηµίου του Μπουένος Άιρες, ο Γκεβάρα ταξίδεψε στη Γουατεµάλα, µε ενδιάµεσους σταθµούς τη Βολιβία, το Περού, τον Παναµά, την Κόστα Ρίκα, τη Νικαράγουα και το Ελ Σαλβαδόρ. Εκεί γνώρισε την Περουβιανή οικονοµολόγο Ίλδα Γκαδέα, η οποία εργαζόταν στην κρατική υπηρεσία του Ινστιτούτου Προώθησης της Παραγωγής. Η Γκαδέα ήταν εξόριστη εξαιτίας της συµµετοχής της στη Λαϊκή Επαναστατική Αµερικανική Συµµαχία (American Popular Revolutionary Alliance, APRA) του Περού, και διέθετε γνωριµίες µε πολιτικά πρόσωπα. Με τη βοήθειά της, ο

- 5 -

Γκεβάρα ήρθε σε επαφή µε ένα ευρύ κύκλο εξόριστων και αριστερών διανοουµένων. Κατά το δεύτερο µήνα της παραµονής του στη χώρα, και ενώ η πολιτική της κατάσταση εντεινόταν λόγω των µεταρρυθµίσεων του φιλελεύθερου λαϊκού καθεστώτος του προέδρου Χάκοµπο Άρµπενς (Jacobo Albenz Guzmán), ο Γκεβάρα πραγµατοποίησε τις πρώτες του επαφές µε πολιτικούς της κυβέρνησης. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1954 ανέφερε σε επιστολή του προς τη θεία του πως είχε λάβει οριστικά θέση υπέρ της κυβέρνησης της Γουατεµάλας, επιλέγοντας το κοµµουνιστικό Εργατικό Κόµµα (Partido Guatemalteco de Trabajo) και σχετιζόµενος µε άλλους αριστερούς διανοούµενους. Στα τέλη του ίδιου µήνα, κατέγραψε επίσης την πολύ κακή οικονοµική του κατάσταση.

Για ένα σύντοµο διάστηµα, ο Γκεβάρα εγκατέλειψε τη Γουατεµάλα και µετέβη στο Ελ Σαλβαδόρ, προκειµένου να ανανεώσει τη βίζα παραµονής του. Λίγο µετά την επιστροφή του, επιχειρήθηκε από τη CIA ένοπλη δράση, µε επικεφαλής το συνταγµατάρχη Κάρλος Καστίγιο Άρµας, για την ανατροπή της κυβέρνησης του Άρµπενς και µε αφορµή την άφιξη ενός πλοίου µε όπλα από την Τσεχοσλοβακία. Ο Γκεβάρα συµµετείχε στην ένοπλη πολιτοφυλακή της κοµµουνιστικής νεολαίας που αντιστάθηκε, αλλά παρά τη διάθεσή του να αγωνιστεί στο µέτωπο, κατετάγη τελικά ως γιατρός. Στις 27 Ιουνίου, ο Άρµπενς ανακοίνωσε την παραίτησή του και αναζήτησε άσυλο στη µεξικανική πρεσβεία. Ο Γκεβάρα, επίσης καταζητούµενος του νέου καθεστώτος, αναζήτησε άσυλο στην πρεσβεία της Αργεντινής κατόπιν προτροπής του φίλου του, Σάντσες Τοράνσο. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Γουατεµάλα σηµάδεψαν βαθιά τον Γκεβάρα και η εµπειρία που αποκόµισε στη χώρα χαρακτηρίζεται ως σηµείο πολιτικής καµπής για τον ίδιο.

- 6 -

Επανάσταση στην Κούβα

Ο Τσε Γκεβάρα στη Σιέρρα Μαέστρα, 1958

Στα τέλη Σεπτεµβρίου του 1954, ο Γκεβάρα ταξίδεψε στο Μεξικό, που αποτελούσε κοινό προορισµό εξόριστων λατινοαµερικανών, από χώρες όπως το Πουέρτο Ρίκο, το Περού, η Βενεζουέλα, η Γουατεµάλα και η Κούβα. Στην πόλη του Μεξικού, συνάντησε τον Κουβανό εξόριστο Νίκο Λόπες, γνώριµό του από την περίοδο της παραµονής του στη Γουατεµάλα, ενώ επανασυνδέθηκε και µε την Ίλδα Γκαδέα. Προκειµένου να συντηρείται οικονοµικά, εργάστηκε ως γιατρός και ως φωτογράφος, εν µέσω πολλαπλών επαγγελµατικών κρίσεων και οικονοµικών προβληµάτων που αντιµετώπισε κατά διαστήµατα. Το καλοκαίρι του 1955, ήρθε σε επαφή µε τον αδελφό του Φιντέλ Κάστρο, Ραούλ, από τον οποίο πληροφορήθηκε την επικείµενη άφιξη του Κάστρο στο Μεξικό.

- 7 -

Ο Τσε µε τον Φιντέλ Κάστρο

Στις αρχές Ιουλίου του 1955, o Γκεβάρα συνάντησε για πρώτη φορά τον Φιντέλ Κάστρο, o οποίος ήταν αρχηγός των "Moνκαντίστας", και είχε καταφύγει στο Μεξικό µετά την αποφυλάκισή του, αποτέλεσµα της χάρης που του δόθηκε από τον Μπατίστα. Την πρώτη συνεύρεσή τους ακολουθήσαν πολυάριθµες συναντήσεις και συζητήσεις γύρω από την πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αµερική και το ενδεχόµενο της οργάνωσης µίας επανάστασης ενάντια στη δικτατορία του Μπατίστα. Την ίδια περίπου περίοδο, η Γκαδέα του ανακοίνωσε πως ήταν έγκυος και ο Γκεβάρα της πρότεινε γάµο, ο οποίος τελέστηκε τελικά στις 18 Αυγούστου 1955, στο ληξιαρχείο του µεξικανικού χωριού Τεποτσοτλάν.

Πεπεισµένος πως ο Κάστρο είχε τις προϋποθέσεις να αποτελέσει ένα χαρισµατικό ηγέτη της κουβανικής επανάστασης, ο Γκεβάρα συµµετείχε στο κίνηµα της 26ης Ιουλίου (Movimiento 26 de Julio, M-26-7), µε στόχο την ένοπλη δράση για την ανατροπή του κουβανικού καθεστώτος. Ο Γκεβάρα συµφώνησε να τους συνοδεύσει µε την ιδιότητα του γιατρού, ωστόσο έλαβε κανονικά µέρος στην στρατιωτική εκπαίδευση των ανταρτών, το βασικό στάδιο της οποίας ξεκίνησε στις αρχές του 1956, υπό τις οδηγίες του Μεξικανού παλαιστή Αρσάνιο Βαγένας σε ζητήµατα εκγύµνασης και αυτοάµυνας, καθώς και του πρώην συνταγµατάρχη του Ισπανικού ∆ηµοκρατικού Στρατού, Αλπέρτο Μπάγιο. Στα αποµνηµονεύµατα του Μπάγιο, πληροφορούµαστε πως ο Γκεβάρα επέδειξε µεγάλη θέληση κατά τη διάρκεια της , αποτελώντας τον καλύτερο µαθητή του. Την ίδια περίοδο, θεωρείται πιθανό πως απέκτησε το προσωνύµιο Τσε (Che), εξαιτίας της συχνής χρήσης της λέξης che (φίλος ή και επιφώνηµα: Ε εσύ! ) που έκανε ο ίδιος µιλώντας, έκφραση που αν και είχε εισαχθεί στη γλώσσα των Αργεντινών, φαινόταν αστεία στους Κουβανούς.

- 8 -

Στις 25 Νοεµβρίου του 1956, 82 επαναστάτες, µεταξύ αυτών και ο Τσε Γκεβάρα, ταξίδεψαν µε το πλοιάριο Granma, από τον ποταµό Τούξπαν του Mεξικoύ µε προορισµό την Κούβα, στην οποία έφθασαν τελικά στις 2 ∆εκεµβρίου. Κατά την απόβασή τους, δέχθηκαν επίθεση από τα στρατεύµατα του καθεστώτος, από την οποία επέζησαν 15-20 αντάρτες που κατάφεραν να ανασυνταχθούν και να καταφύγουν στα βουνά της Σιέρα Μαέστρα. Με σηµείο εκκίνησης την επίθεση αυτή, ο ρόλος του Τσε Γκεβάρα στον ανταρτοπόλεµο διαφοροποιήθηκε σταδιακά, αντιλαµβανόµενος o ίδιος όλο και λιγότερο ως µοναδικό καθήκον του την ιατρική συµπαράσταση, και λαµβάνοντας ενεργό µέρος στις ένοπλες δραστηριότητες τον επαναστατών. Η αποφασιστικότητά του και οι ικανότητες του, σύντοµα οδήγησαν στην άνοδό του στην ιεραρχία του αντάρτικου σώµατος, κερδίζοντας το σεβασµό των υπολοίπων ανταρτών, χωρίς να απουσιάζει και το αίσθηµα του φόβου που προκαλούσε ενίοτε η σκληρότητά του, υπεύθυνος ο ίδιος για εκτελέσεις ανταρτών που λειτουργούσαν ως πληροφοριοδότες του κουβανικού καθεστώτος. Υπήρξε ο πρώτος αντάρτης, στον οποίο δόθηκε το αξίωµα του Κοµαντάντε του Επαναστατικού Στρατού της Κούβας, στις 21 Ιουλίου 1957. Αν και µέχρι τότε αποτελούσε έναν απλό οπλίτη, χωρίς να έχει διακριθεί ιδιαιτέρως σε στρατιωτικό επίπεδο αλλά έχοντας επιδείξει γενναιότητα και αρχηγικές δεξιότητες, ο Κάστρο του εµπιστεύτηκε την ηγεσία της ∆εύτερης Φάλαγγας του αντάρτικου στρατού (για λόγους παραλλαγής έφερε τον αριθµό 4), έχοντας έτσι µόνο τον Κοµαντάντε εν Σέφε Φιντέλ Κάστρο ως ανώτερό του.

Η µεγαλύτερη ίσως στρατιωτική επιτυχία του Τσε Γκεβάρα υπήρξε η κατάκτηση της Σάντα Κλάρα στις 29 ∆εκεµβρίου 1958, µία καθοριστική στιγµή στην ιστορία της κουβανικής επανάστασης. Είχαν προηγηθεί δύο χρόνια ανταρτοπολέµου στην Σιέρρα Μαέστρα εναντίον του πολύ µεγαλύτερου στρατού του Μπατίστα, o οποίος δεχόταν και την υποστήριξη των Ηνωµένων Πολιτειών. Με την κατάκτηση της Σάντα Κλάρα, ο δρόµος για την πρωτεύουσα Αβάνα ήταν πλέον ελεύθερος και την 1η Ιανουαρίου του 1959, ο δικτάτορας Μπατίστα εγκατέλειψε την Κούβα, µε προορισµό την ∆οµινικανή ∆ηµοκρατία. Την µάχη στη Σάντα Κλάρα ακολούθησαν και άλλες σηµαντικές πολεµικές συγκρούσεις, πριν την τελική επικράτηση των ανταρτών.

- 9 -

Μέλος της κυβέρνησης της Κούβας

Φωτογραφία του Τσε Γκεβάρα την περίοδο που ήταν υπουργός βιοµηχανίας

Μετά την επιτυχία του αντάρτικου στρατού και κατά τους πρώτους µήνες της κατάληψης της εξουσίας, ο Τσε Γκεβάρα τέθηκε διοικητής του φρουρίου Λα Καµπάνια, µε αρµοδιότητα να εξετάζει τις εφέσεις των υποθέσεων των δύο Επαναστατικών ∆ικαστηρίων (Tribunales Revolucionarios, TR) που λειτουργούσαν δικάζοντας στρατιωτικούς και αστυνοµικούς ή πολίτες. Στις 7 Φεβρουαρίου 1959, ψηφίστηκε ένα διάταγµα µέσω του οποίου αποκτούσαν την κουβανική υπηκοότητα όλοι οι αλλοδαποί διοικητές του αντάρτικου στρατού. Ο νόµος αυτός, επρόκειτο εµφανώς να εφαρµοστεί αποκλειστικά στην περίπτωση του Τσε Γκεβάρα, αποτελώντας ένα είδος φόρου τιµής και αναγνώρισης στο πρόσωπό του και τη συµβολή του στην κουβανική επανάσταση.

Μαζί µε τους Φιντέλ Κάστρο, Ραούλ Κάστρο και Καµίλο Σιενφουέγος, αποτέλεσε µετά την επανάσταση σηµαντικό µέλος της νέας κουβανικής κυβέρνησης, η οποία σύντοµα ξεκίνησε να πραγµατοποιεί ριζικές µεταρρυθµίσεις, καθιερώνοντας για παράδειγµα δωρεάν σύστηµα υγείας, όπως και ένα εκπαιδευτικό σύστηµα που εξασφάλιζε και στα κατώτερα κοινωνικά στρώµατα (µέχρι τότε κυρίως

- 10 -

αναλφάβητα) σχολική µόρφωση. Στην κυβέρνηση, ο Γκεβάρα υποστήριξε περισσότερο τις κοµµουνιστικές ιδέες απ' όσο ο Φιντέλ Κάστρο. Αν και ήταν ένθερµος υποστηρικτής µίας ριζικής αγροτικής µεταρύθµισης στη χώρα, χαρακτήρισε τον πρώτο σχετικό νόµο της κυβέρνησης ως µετριοπαθή, «που δεν αποτολµούσε να υπεισέλθει στα ουσιαστικότερα ζητήµατα, όπως ήταν η κατάργηση της µεγάλης γαιοκτησίας». Στις 7 Οκτωβρίου, ο Κάστρο του ανέθεσε την αρχηγία του Τοµέα Βιοµηχανίας του Εθνικού Ινστιτούτου της Αγροτικής Μεταρύθµισης (Insituto Nacional de la Reforma Agragia, INRA), ρόλος που προστέθηκε στα καθήκοντά του ως διοικητής της Λα Καµπάνια αλλά και αρχηγός του Τµήµατος Εκπαίδευσης των Ενόπλων ∆υνάµεων. Για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του έργου του, ο Γκεβάρα απευθύνθηκε στον οικονοµολόγο Σαλβαδόρ Βιλασέκα, ξεκινώντας µαζί του µία σειρά από µαθήµατα ανώτερων µαθηµατικών.

Στην ακµή της πολιτικής του δραστηριότητας ως µέλος της κυβέρνησης, ο Τσε διορίστηκε διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Κούβας, στις 26 Νοεµβρίου 1959, διατηρώντας παράλληλα την ευθύνη για το τµήµα βιοµηχανίας του INRA και την πολιτιστική επιµόρφωση του στρατού. Ανάµεσα στις πρώτες του ενέργειες, ήταν µία σειρά µέτρων µε στόχο τον έλεγχο του αποθέµατος συναλλάγµατος, καθώς και η ρευστοποίηση των τραπεζών του καθεστώτος του Μπατίστα. Στα τέλη του έτους, και ενώ οι τράπεζες των Ηνωµένων Πολιτειών είχαν ήδη αναστείλει τις πιστώσεις των εισαγωγών, άρχισε να διερευνά, σε συνεργασία µε τον Φιντέλ Κάστρο και άλλους κοµµουνιστές ηγέτες, το ενδεχόµενο της σοβιετικής στήριξης. Το Φεβρουάριο του 1960, υποδέχθηκε τον Αναστάς Μικογιάν, µέλος του πολιτικού γραφείου του κοµµουνιστικού κόµµατος της Σοβιετικής Ένωσης και ένθερµο υποστηρικτή της προσέγγισης µε την Κούβα, όπως άλλωστε ήταν αρχικά και ο ίδιος ο Τσε. Το επόµενο διάστηµα, εντάθηκε η αντιπαράθεση µεταξύ των Ηνωµένων Πολιτειών και της κουβανικής κυβέρνησης, ενώ στις 13 Οκτωβρίου κηρύχθηκε εµπάργκο σε όλα τα εµπορεύµατα µε προορισµό την Κούβα, αποκλείοντας τη χώρα από κάθε οικονοµική δραστηριότητα. Μία εβδοµάδα αργότερα, ο Τσε Γκεβάρα σχολίασε τον αποκλεισµό, αναφερόµενος σε ελλείψεις που δεν θα ήταν δυνατό να καλυφθούν, αλλά και εκφράζοντας αισιοδοξία για την πορεία της κρατικοποιηµένης πλέον βιοµηχανίας.

- 11 -

Παράλληλα, έκανε γνωστό πως δεν ήταν πλέον πρόεδρος της τράπεζας, αναλαµβάνοντας νέα καθήκοντα.

Ο Τσε Γκεβάρα πραγµατοποιώντας εθελοντική εργασία σε φυτείες

ζάχαρης.

Στα τέλη Οκτωβρίου του 1960, συµµετείχε ως επικεφαλής µίας διπλωµατικής αποστολής, µε στόχο την εξασφάλιση της στήριξης του σοβιετικού µπλοκ, µε τις κύριες διαπραγµατεύσεις να πραγµατοποιούνται στη Σοβιετική Ένωση. Συναντήθηκε µε τον Χρουτσόφ στη Μόσχα ενώ αργότερα επισκέφτηκε το Πεκίνο όπου συνάντησε τον Μάο Τσετούνγκ και έγινε γενικά θερµά δεκτός. H περιοδεία του περιλάµβανε ακόµα την Κορέα και τη Λαϊκή ∆ηµοκρατία της Γερµανίας. H αποστολή εξασφάλισε τελικά ευνοϊκές συµφωνίες, για την εξαγωγή τεσσάρων εκατοµµυρίων τόνων ζάχαρης, σε τιµή υψηλότερη από εκείνη της παγκόσµιας αγοράς, εξασφαλίζοντας παράλληλα τον εφοδιασµό της Κούβας µε πετρέλαιο και αγορές βιοµηχανικών µονάδων µε ευέλικτες πιστώσεις. Στις 23 Φεβρουαρίου 1961 διορίστηκε υπουργός του νεοσύστατου Υπουργείου Βιοµηχανίας της Κούβας, σκοπός του οποίου ήταν η οργάνωση των πολυάριθµων βιοµηχανικών µονάδων που είχαν αποκτηθεί, καθώς και των κρατικοποιηµένων επιχειρήσεων που υπάγονταν στο Τµήµα Βιοµηχανίας του INRA.

Τον Απρίλιο του 1961, κατά τη διάρκεια της αµερικανικής εισβολής του Κόλπου των Χοίρων, ο Τσε Γκεβάρα τέθηκε επικεφαλής των κουβανικών στρατευµάτων

- 12 -

που θα υπερασπίζονταν την επαρχία Πινάρ ντελ Ρίο, όπου σύµφωνα µε ενδείξεις των µυστικών υπηρεσιών, αναµενόταν η πρώτη επίθεση. Χάρη στην αποτελεσµατική αντίδραση της κουβανικής αεροπορίας και την αντίσταση της πολιτοφυλακής, η αµερικανική εισβολή απέτυχε, ενώ το στράτευµα του Γκεβάρα παρέµεινε σε αµυντική διάταξη και ανενεργό, καθώς η συγκέντρωση αµερικανικών ναυτικών δυνάµεων κοντά στο Πινάρ ντελ Ρίο αποτέλεσε τελικά προσπάθεια αντιπερισπασµού.

Συνεχίζοντας το έργο του ως υπουργός βιοµηχανίας, επεδίωξε να προωθήσει την ταχεία εκβιοµηχάνιση της χώρας, πρόγραµµα που υπήρξε όµως πρόωρο, αντιµετωπίζοντας πολλές δυσκολίες στην εφαρµογή του και καταλήγοντας σε αποτυχία. Τον Αύγουστο του 1961 συµµετείχε στις συνεδριάσεις της ολοµέλειας του ∆ιαµερικανικού Οικονοµικού και Κοινωνικού Συµβουλίου, καταψηφίζοντας το δεκαετές σχέδιο του Τζον Φ. Κένεντι «Συµµαχία για την Πρόοδο» (Alliance for Progress), το οποίο χαρακτήριζε ως µία προσπάθεια αναχαίτισης των επαναστατικών κινηµάτων στη Λατινική Αµερική και κατασκεύασµα κατά της Κούβας. Την ίδια περίπου περίοδο, διαδραµάτισε ενεργό ρόλο στην απόφαση εγκατάστασης σοβιετικών πυραύλων στο έδαφος της Κούβας, γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο από τις µυστικές υπηρεσίες των Ηνωµένων Πολιτειών, οδηγώντας τελικά στην Κρίση των πυραύλων, τον Οκτώβριο του 1962.

Σε ότι αφορά την οικονοµική πολιτική, ο Τσε Γκεβάρα ήταν αντίθετος στην αντιγραφή του σοβιετικού οικονοµικού µοντέλου της «οικονοµικής αυτοδιαχείρισης», καθώς θεωρούσε πως οι ιδιαίτερες συνθήκες της Κούβας απαιτούσαν διαφορετικές πρακτικές και υπερασπιζόταν το συγκεντρωτισµό στον τοµέα της βιοµηχανίας.

- 13 -

Αποµάκρυνση από την Κούβα

Ο Τσε Γκεβάρα στη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ (Νέα Υόρκη - 11 ∆εκεµβρίου 1964)

Στις 11 ∆εκεµβρίου του 1964 εκπροσώπησε την Κούβα στη Συνδιάσκεψη του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών[15]. Στην οµιλία του ξεχωρίζει η έντονη διαµαρτυρία του ενάντια στην πολιτική των Ηνωµένων Πολιτειών και τις λατινοαµερικανικές δικτατορίες, η συµπαράταξή του στο θέµα του πυρηνικού αφοπλισµού και το ειρηνευτικό σχέδιο που προτείνει για την Καραϊβική. Λίγες ηµέρες αργότερα, ξεκίνησε µία τρίµηνη διεθνή περιοδεία, κατά την οποία επισκέφτηκε την Αλγερία, την Κίνα, τη Γκάνα, τη Γουινέα, το Μάλι, το Κονγκό, την Τανζανία, µε µικρές στάσεις στο Παρίσι, την Ιρλανδία και την Πράγα. Στις 24 Φεβρουαρίου, έλαβε µέρος στη διάσκεψη του δεύτερου Οικονοµικού Σεµιναρίου Αφροασιατικής Αλληλεγγύης, πραγµατοποιώντας την τελευταία δηµόσια παρουσία στο διεθνές προσκήνιο. Η οµιλία του προκάλεσε αρκετές εντάσεις στο σοβιετικό µπλοκ, δηλώνοντας πως οι σοσιαλιστικές χώρες όφειλαν να επωµιστούν το κόστος των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων[16], ενώ θεωρείται πιθανό πως προκάλεσε επίσης ρήξη στη σχέση του µε τον Κάστρο, αν και δεν υπάρχει καµία σχετική αναφορά στα αποµνηµονεύµατα του ίδιου του Γκεβάρα. Τον Μάρτιο του 1964, επέστρεψε στην Αβάνα.

- 14 -

Οι διαφορές του µε τον Κάστρο σε ότι αφορά τις σχέσεις της Κούβας µε την Σοβιετική Ένωση ή την οικονοµική πολιτική πιθανώς συνέβαλαν στην απόφαση του Τσε να εγκαταλείψει την Κούβα, σκοπεύοντας να µεταφέρει την επανάσταση σε όλο τον κόσµο[17]. Την 1η Απριλίου συνέταξε το αποχαιρετιστήριο γράµµα του προς τον Φιντέλ Κάστρο.

ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ

Κονγκό

O Τσε Γκεβάρα στη βάση της Λουλουαµπούργκ, αναλύοντας τακτικές του αντάρτικου πόλεµου (Κονγκό, 1965).

Πρώτος σταθµός του Τσε Γκεβάρα, µετά τη φυγή του από την Κούβα υπήρξε το Κονγκό (σηµερινή Λαϊκή ∆ηµοκρατία του Κογκό), ενισχύοντας και βοηθώντας οργανωτικά τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. Μαζί µε τον δεύτερο στην ιεραρχία Βικτόρ Ντρέκε και δώδεκα ακόµα Κουβανούς πολεµιστές, έφθασε εκεί στις 24 Απριλίου του 1965, ενώ λίγο αργότερα ακολούθησαν και άλλοι Κουβανοί, συνθέτοντας συνολικά µία φάλαγγα µε περισσότερα από εκατό µέλη. Σύµφωνα µε τον πρόεδρο της Αλγερίας εκείνη την περίοδο και φίλο του, Αχµέντ Μπεν Μπέλα, «η κατάσταση που κυριαρχούσε στην Αφρική, η οποία φαινόταν να διαθέτει µεγάλη δυναµική για µία επανάσταση, οδήγησε τον Τσε στο συµπέρασµα πως η Αφρική αποτελούσε τον αδύναµο κρίκο του ιµπεριαλισµού. Ήταν λοιπόν στην Αφρική που αποφάσιζε να αφιερώσει τις προσπάθειές του».. Η έλλειψη οργάνωσης και συνοχής των κονγκολέζικων δυνάµεων καταγράφεται στα ηµερολόγια του

- 15 -

Τσε Γκεβάρα ως ο κύριος λόγος της αποτυχίας της επανάστασης.

Στα τέλη του έτους, εγκατέλειψε το Κονγκό, µαζί µε τους επιζώντες της κουβανικής οµάδας (έξι µέλη της είχαν πεθάνει σε µάχη) και πέρασε τους επόµενους έξι µήνες στο Νταρ ες Σαλάµ της Τανζανίας. Στο διάστηµα αυτό, ολοκλήρωσε µία σειρά χειρόγραφων σηµειώσεων σχετικά µε την εµπειρία του στο Κονγκό, ενώ εργάστηκε επίσης πάνω σε δύο ακόµα βιβλία, φιλοσοφικών και οικονοµικών σηµειώσεων. Το Φεβρουάριο του 1966 ταξίδεψε µεταµφιεσµένος και µε πλαστό διαβατήριο, µε προορισµό την Πράγα. Εκεί άρχισε να επεξεργάζεται την ιδέα ενός νέου αντάρτικου στη Λατινική Αµερική, µε αρχικό στόχο το Περού και αργότερα εστιάζοντας στη Βολιβία.

Βολιβία

Ο Τσε Γκεβάρα αιχµάλωτος, δίπλα στον Φέλιξ Ροντρίγκες (Βολιβία,

1967)

Μετά από µία σύντοµη παραµονή στην Αβάνα, ο Γκεβάρα εγκαταστάθηκε στην Βολιβία και ειδικότερα στην ορεινή περιοχή Νιανκαουασού (Ñancahuazú), όπου επρόκειτο να οργανωθεί ο πυρήνας του αντάρτικου στρατού, του οποίου τα µέλη είχαν εκπαιδευτεί νωρίτερα στην Κούβα. Ο Τσε κατέγραψε τα βιώµατά του εκείνο το διάστηµα, στον ελεύθερο χρόνο που διέθετε, κρατώντας τις σηµειώσεις που αργότερα εκδόθηκαν σε βιβλίο. Οι συγκρούσεις µε τον βολιβιανό στρατό ήταν τακτικές. O Τσε Γκεβάρα και οι αντάρτες του δεν

- 16 -

κατάφεραν να προσελκύσουν τους φτωχούς Βολιβιανούς αγρότες και η προσπάθειά του να φέρει την επανάσταση και στην Βολιβία κατέληξε σε αποτυχία. Ένας σηµαντικός λόγος για την αποτυχία αυτή ήταν το γεγονός ότι το Κοµµουνιστικό Κόµµα της Βολιβίας δεν τον υποστήριξε στην προσπάθειά του. Επιπλέον, ιδιαίτερης σηµασίας υπήρξε και η ενίσχυση του βολιβιανού στρατού από τις Ηνωµένες Πολιτείες.

Στις 8 Οκτωβρίου, η οµάδα των ανταρτών καθοδηγούµενη από τον Τσε Γκεβάρα, περικυκλώθηκε. Κατά τη διάρκεια της τελικής µάχης, στην περιοχή του φαραγγιού του Τσούρο, η οµάδα αναγκάστηκε να διασκορπιστεί και ο Γκεβάρα τραυµατίστηκε στη δεξιά κνήµη, ενώ συγχρόνως το όπλο του αχρηστεύτηκε από έναν πυροβολισµό. Τελικά συνελήφθη και αργότερα µεταφέρθηκε στον πλησιέστερο οικισµό Λα Χιγκέρα. Την καταδίωξη του Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία παρακολουθούσε επίσης η CIA, µε επικεφαλής τον πράκτορα Φέλιξ Ροντρίγκεζ (Félix Rodríguez), ο οποίος µετέφερε την πληροφορία της σύλληψής του στο αρχηγείο της υπηρεσίας του και σύντοµα µετέβη ο ίδιος στη Λα Χιγκέρα.

Μετά από µερικές ανακρίσεις στο σχολείο του χωριού, ο αιχµάλωτος Γκεβάρα δολοφονήθηκε, στις 9 Οκτωβρίου 1967, από τον υπαξιωµατικό του βολιβιανού στρατού Μάριο Τεράν (Mario Terán). Ο συγκεκριµένος αρχικά δίστασε να εκτελέσει την εντολή για τη δολοφονία του αλλά τελικά πυροβόλησε τον αιχµάλωτο, ο οποίος φέρεται να του είπε «Ήρθατε να µε σκοτώσετε. Ρίξε, δειλέ, έναν άντρα θα σκοτώσεις». Ο θάνατός του σηµειώθηκε λίγο µετά τη 1.00 το µεσηµέρι. Στην Κούβα, ο Φιντέλ Κάστρο κράτησε αρχικά επιφυλακτική στάση απέναντι στην είδηση του θανάτου του, ωστόσο στις 15 Οκτωβρίου, αποδέχτηκε το γεγονός, µετά από την εµφάνιση φωτογραφικών αποδείξεων.

Ο Τσε νεκρός

- 17 -

Το πτώµα του Γκεβάρα µεταφέρθηκε στο νοσοκοµείο Σαν Χοσέ ντε Μάλτα όπου έγινε και νεκροψία, στο πρακτικό της οποίας καταγράφτηκαν συνολικά εννέα πληγές που είχαν προκληθεί από σφαίρες. Σύµφωνα µε τη νεκροψία, ο θάνατός του προκλήθηκε από τα τραύµατα που έφερε στο θώρακα και την αιµορραγία. Το πτώµα του έπρεπε για τους στρατιωτικούς να χαθεί δίχως κανένα ίχνος και θάφτηκε κρυφά κοντά στο αεροδρόµιο, 30 χλµ. από την Λα Χιγκέρα. Νωρίτερα, στο νοσοκοµείο, είχαν κοπεί τα χέρια του, τα οποία διατηρήθηκαν σε φορµόλη προκειµένου να γίνει αργότερα η οριστική αναγνώρισή του. Το πτώµα του έµεινε στον µυστικό του τάφο µέχρι που ανακαλύφθηκε στις 12 Ιουλίου 1997 στο Βαγιεγκράντε της Βολιβίας. Αφού µεταφέρθηκε στην Κούβα, κηδεύτηκε στη Σάντα Κλάρα, την πόλη που ο ίδιος είχε κατακτήσει το 1958 ανοίγοντας το δρόµο για την τελική νίκη του Κάστρο.

Ανάµεσα στα αντικείµενα του Τσε Γκεβάρα που διέθεταν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους διώκτες του, ανήκε και το ηµερολόγιό του, στο οποίο καταγράφονταν τα γεγονότα που σχετίζονταν µε τη δράση του αντάρτικου σώµατος στο έδαφος της Βολιβίας. Η πρώτη καταχώρηση σε αυτό έγινε στις 7 Νοεµβρίου του 1966, λίγο καιρό µετά την εγκατάσταση του Τσε Γκεβάρα στην περιοχή Νιανκαουασού, ενώ η τελευταία καταγραφή σηµειώθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1967, µία ηµέρα πριν την σύλληψή του. Στο ηµερολόγιο αναφέρεται πώς οι αντάρτες αναγκάστηκαν να προβούν σε επιχειρήσεις πρόωρα, εξαιτίας της ανακάλυψής τους από τον βολιβιανό στρατό, όπως και οι λόγοι για τους οποίος ο Γκεβάρα αποφάσισε να διαχωριστεί η φάλαγγα σε δύο µονάδες, χωρίς να καταφέρουν έκτοτε να έρθουν σε επαφή, περιγράφοντας συνολικά τα αίτια της αποτυχίας του αντάρτικου στρατού. Το ηµερολόγιο τυπώθηκε µετά από ελέγχους της γνησιότητάς του, στις 22 Ιουνίου 1968 στην Κούβα. Η διανοµή του έγινε δωρεάν και συγχρόνως δηµοσιεύτηκε σε άλλα έντυπα ανά τον κόσµο.