ЛЕКЦ 3: БОРЛУУЛАЛТЫН ШИНЖИЛГЭЭ

Хичээлийн код: ВА316

Судлах анги: СМ-4

3.1 БОРЛУУЛАЛТЫН ДИНАМИКИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Байгууллага нь бараа бүтээгдэхүүн борлуулснаар бүтээгдэхүүн үйлчилгээ хэрэглэгчдэд хүрч мөнгөн орлого бий болж үйлдвэрийн газрууд үйлдвэрлэлийн зардлаа нөхөн олох, цэвэр ашиг, хуримтлал бий болгох бодит бололцоо бүрддэг.

-Борлуулалт нь аж ахуйн газуруудын амьдрах чадварын шалгуур, үйл ажиллагааны хамгийн эмзэг бөгөөд анхаарал татах хэсэг юм.

-Үйлдвэрлэл борлуулалтын хэд хэдэн жилийн динамик өсөлтөөр тухайн компаний дэвшил бууралтын хандлагыг шинжиж болно. 3

3.1 БОРЛУУЛАЛТЫН ДИНАМИКИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Үйлдвэрлэлт, борлуулалтын хэд хэдэн жилийн динамик өсөлтөөр тухайн компаний дэвшил бууралтын хандлагыг шинжиж болно.

Орлого үр дүнгийн цуврал тайлангуудаас борлуулалтын мэдээллийг сонгон авч динамик өсөлтийг шинжлэхдээ үнийн индексийг ашиглан засварлалт хийх нь зүйтэй. Борлуулалтын өөрчлөлтийг бодитойгоор тооцолохын тулд инфляцийн нөлөөллийгарилгах хэрэгтэй байдаг.

4

3.1 БОРЛУУЛАЛТЫН ДИНАМИКИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Статистик эдийн засгийн судалгааны байгууллагууд үнийн индексийг тогтмод гаргах бөгөөд эдгээр нь:

I. Жижиглэнгийн /хэрэглээний/ үнийн индексII. Бөөний худалдааны үнийн индексIII. Капиталын үнийн индекс Борлуулалтын динамик шинжилгээ хийхдээ тухайн

компаний үйл ажиллагааны онцлогт тохирулан үнийн индексийг сонгоно.

Жш. Компани хүн амд зориулан бүтээгдэхүүн үйлчилгээ гаргадаг бол жижиглэнгийн, бүтээгдэхүүнийхээ ихэнхийг бөөнөөр худалдсан бол бөөний, үйлдвэрлэлд зориулсан тоног төхөөрөмж хийдэг бол капиталын индексийг тус тус ашиглана.

5

3.1 БОРЛУУЛАЛТЫН ДИНАМИКИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

А. Борлуулалын индекс /Ipq/= x100

B. Үнийн индексээр загварлагдсан

борлуулалтын индекс/Ipq/= x100

6

Хүснэгтээс харвал жилд борлуулалт 197,8 хувиар бус харин 19,1 хувиар өсч өмнөх жилийнхээс буурсан /0,6%/ байдалтай бөгөөд энэ жилийн борлуулалтын өсөлтийн ихэн нь үнийн өсөлт инфляцийн түвшинтэй холбоотой байна. Энэ компаний борлуулалт сүүлийн жилд анхын жилтэй харьцуулахад 26,6% өссөн байна.

3.1 БОРЛУУЛАЛТЫН ДИНАМИКИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Chapte

r 2

7

Managem

ent o

f Busin

ess Lo

gistics, 7

th Ed.

Үзүүлэлт Хугацаа /жилээр/

1 2 3 4 5

Борлуулалт /мян. Төг/Борлуулалтын индекс /%/Үнийн индекс /%/Үнийн индексээр засварласан борлуулалтын индекс

5650100100100

6100107,9106101,8

9200162,8136119,7

16830297,8250119,1

19670348,1275126,6

3. 2 БОРЛУУЛАЛТАНД НӨЛӨӨЛСӨН ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН НӨЛӨӨЛЛИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Худалдааны байгууллагын борлуулалт буюу бараа гүйлгээний өөрчлөлтөд дбарааны нөөц хангамж, реклам сурталчилгаа, худалдааны зохион байгуулалт, хөдөлмөрийн бүтээмж, үндсэн хөрөнгийн ашиглалт зэрэг маш олон хүчин зүйл нөлөөлж байдаг. Бараа гүйлгээнд нөлөөлөх хөдөлмөрийн хүчин зүйлийн нөлөөллийг авч үзвэл:

Б=А*Ө*Т*ХБ А- Бараа гүйлгээг гардан гүйцэтгэх ажилчдын тооӨ-Ажлын өдрийн тооТ-Ажлын өдрийн үргэлжлэл /цагаар/ХБ-нэг ажилчны цагийн дундаж бараа гүйлгээ буюу

хөдөлмөрийн бүтээмж

8

3. 2 БОРЛУУЛАЛТАНД НӨЛӨӨЛСӨН ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН НӨЛӨӨЛЛИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Жишээ.1 Дэлгүүрийн бараа гүйлгээ төлөвлөгөөгөөр 829840 мянган төгрөг, худалдагчдын тоо 5 хүн, жилийн ажлын өдөр 253, өдөрт ажиллах хугацаа 8 цаг, цагийн дундаж бараа гүйлгээ 82 мянган төгрөг тус тус болно. Тэгвэл гүйцэтгэлээр борлуулалт 1015308 мянган төгрөг, худалдагчдын тоо 6 хүн, жилд ажилласан дундаж хугацаа ажлын өдөр 252, өдөрт ажилласан дундаж хугацаа 7,9 цаг, цагийн дундаж бараа гүйлгээ 85 мянган төгрөг тус тус болно. Дээрх мэдээлэлд тулгуурлан бараа гүйлгээнд нөлөөлсөн ажилчдын тоо, хөдөлмөрийн бүтээмжтэй холбогдсон хүчин зүйлийн нөлөөллийг угсран орлуулах аргаар тооцон дүгнэлт өгвөл:

  9

Тооцооллын вариант

Ажилчдын тоо /А/

Ажлын өдрийн тоо /Ө/

Цагийн тоо /Т/

Цагийн дундаж бараа гүйлгээ /мян төг/ХБ

Бараа гүйлгээ /мян. төг/

Нөлөөллийн дүн /мян төг/

Нөлөөллийн шалтгаан

1 тооцоо 5 253 8 82 8298402 тооцоо 6 253 8 82 995808 165968 Ажилчдын

тооны өөрчлөлтөөс

3 тооцоо 6 252 8 82 991872 -3936 Ажлны өдрийн өөрчлөлтөөс

4 тооцоо 6 252 7,9 82 979473,6 -12398,4 Ажлын өдрийн үргэлжлэлийн өөрчлөлтөөс

5 тооцоо 6 252 7,9 85 1015308 +35834,4 1 ажилчны дундаж бараа гүйлгээний өөрчлөлтөөс

Дүн 185468

10

Борлуулалтад нөлөөлсөн хүчин зүйлийн судалгааХөдөлмөрийн бүтээмж нь үр ашгийн оцгой ач холбогдол бүхий хүчин зүйл учираас борлууалт ба хөдөлмөрийн бүтээмжийн хоорондын хамаарлыг корреляцийн шинжилгээний аргаар судалъя.

ХУДАЛДААНЫ БАЙГУУЛЛАГЫН 24 ДЭЛГҮҮРИЙН БАРАА ГҮЙЛГЭЭ, ХУДАЛДАГЧИЙН ТОО, НЭГ ХУДАЛГАЧИЙН ДУНДАЖ БАРАА ГҮЙЛГЭЭ

№ Бараа гүйлгээ

Худал тоо

Хөд/бүтээмж

№ Бараа гүйлгээ

Худтоо

Хөд/бүтээмж

123456789101112

34,026,093,664,010,420,042,045,567,516,269,022,0

54128246793104

6,86,57,88,05,25,07,06,57,55,46,95,5

131415161718192021222324

33,256,072,015,339,234,822,520,810,268,078,094,8

6810376542101012

5,57,07,25,15,65,85,255,25,16,87,87,9

11

ӨГӨГДСӨН ТОО МЭДЭЭЛЛИЙГ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ АЖИЛД БЭЛТГЭН МАТЕРИАЛЫН БОЛОВСРУУЛАЛТ ХИЙНЭ.

Бараа гүйлгээ Хөдөлмөрийн бүтээмж

Бараа гүйлгээ Хөдөлмөрийн бүтээмж

10,210,415,316,220,020,822,022,526,033,234,034,8

5,15,25,15,45,05,25,55,256,55,56,85,8

39,242,045,556,064,067,568,069,072,078,093,694,8

5,67,06,57,08,07,56,86,97,27,87,87,9 12

БАРАА ГҮЙЛГЭЭНИЙ ХЭМЖЭЭГЭЭР АНГИЛСАН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БҮЛЭГЛЭЛТ

Бараа гүйлгээ

Дэлгүүрийн тоо

Бараа гүйлгээний дүн

Худалдагчийн тоо

Дундаж бараа гүйлгээ

1 дэлгүүрийн

1 худалдагчийн

10-2525-4040-5555-7070-8585-100

852522

137,4167,287,5324,5150,0188,4

272813452024

17,133,443,768,975,094,2

5,15,96,77,27,57,8

13

ДЭЭРХ ТООЦООЛЛООС ХАРХАД ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ БУЮУ НЭГ ХУДАЛДАГЧИЙН ГҮЙЦЭТГЭСЭН ДУНДАЖ БАРАА ГҮЙЛГЭЭ НЭМЭГДЭХЭД НИЙТ БАРАА ГҮЙЛГЭЭНИЙ ХЭМЖЭЭ ӨСӨЖ БАЙГАА НЬ ХАРАГДАЖ БАЙНА. ЭНД БАРАА ГҮЙЛГЭЭ, ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ ХОЁР ҮЗҮҮЛЭЛТИЙН ХООРОНД ШУЛУУН ШУГАМАН ХАМААРАЛ БАЙГАА НЬ ТОДОРХОЙ ХАРАГДАЖ БАЙНА.

Бараа гүйлгээий хэмжээнд нөлөөлж буй хөдөлмөрийн бүтээмжийн нөлөөллийн хэмжээг корреляцийн хамаарлын аргаар тодорхойлж үзвэл:/дэлгүүр бус бүлгээр/

Chapte

r 2

14

Managem

ent o

f Busin

ess Lo

gistics, 7

th Ed.

Бүлгийн дугаар

Хөд бүт /Х/

Борлуулалт /У/

Х2 ХУ

123456

5,15,96,77,27,57,8

17,133,443,768,975,094,2

26,0134,8144,8951,8456,2560,84

87,4197,06292,79496,08562,50734,76

11,9233,6555,3468,9777,1385,28

Дүн 40,2 332,3 274,64 2370,40

332,3

3. БОРЛУУЛАЛТЫН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ЗАРИМ ЧИГЛЭЛҮҮД

Компаний борлуулалтыг шинжлэхдээ түүний үйл ажиллагааны чиглэл, зах зээлийн байрлалаар задлах харуулах нь нилээд ач холбогдолтой. Түүнчлэн нилээд хэд хэдэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг бол бүтээгдэхүүний нэр төрлөөр задалж авч үзнэ.

15

Экспортын үйл ажиллагаа явуулдаг компаниудын хувьд нийт борлуулалтад экспортын эзлэх хувийн жинг динамикаар судлах чухал. Энэ нь гадаад зах зээл дэх ажлын амжилтыг харуулдаг

Экспортын хувийн жин =Экспорт /Нийт борлуулалт *100

16