หน่�วยการเรยน่ร��ที่� 6ก�าเน่�ดระบบสุ�ร�ยะ

คร� สุ�ขุ�มาล เอกะโยธิ�น่ ม.

3

ระบบสุ�ร�ยะระบบสุ�ร�ยะ ประกอบด�วย ดวงอาที่�ตย!เป"น่ศู�น่ย!กลาง ป$จจ�บ&น่มดาวเคราะห! 8 ดวง มดวงจ&น่ที่ร!เป"น่บร�วารขุองดาวเคราะห! แต�ละดวง ดาวเคราะห!น่�อยดาวหาง อ�กาบาตร และกล��มฝุ่�)น่และแก*สุ ซึ่,�งเคล-�อน่ที่�อย��ใน่วงโคจรภายใต�แรงด,งด�ดขุองดวงอาที่�ตย!

ระบบสุ�ร�ยะ

ที่ฤษฎีการก�าเน่�ดระบบสุ�ร�ยะ1.ที่ฤษฎีขุองลาปาสุ (Peirre.S Laplace)

น่&กคณิ�ตศูาสุตร!ชาวฝุ่ร&�งเศูสุ ได�เสุน่อที่ฤษฎีไว�ว�า

มวลขุองฝุ่�)น่และแก*สุขุน่าดมห�มามร�ปร�างเป"น่จาน่แบน่ๆหม�น่รอบต&วเองต&วเองและเก�ดการหดต&วลงเพราะแรงด,งด�ดขุองมวลแก*สุที่�าให�หม�น่รอบต&วเองเร8วขุ,9น่และหน่ศู�น่ย!กลางที่�ขุอบขุองกล��มแก*สุมมากกว�าแรงด,งด�ด ที่�าให�เก�ดเป"น่วงแหวน่ขุองกล��มแก*สุแยกต&วเป"น่ช&9น่ๆ บร�เวณิที่�มความหน่าแน่�น่มากจะด,งว&ตถุ�ใน่วงแหวน่มารวมก&น่ กลายเป"น่ดาวเคราะห! วงแหวน่ใดมแก*สุหล�ดออกไปกลายเป"น่ ดวงจ&น่ที่ร! สุ�วน่ดาวหางและสุะเก8ดดาวเก�ดจากเศูษเหล-อระหว�างการเก�ดดาวเคราะห!

ที่ฤษฎีการก�าเน่�ดระบบสุ�ร�ยะ2.จน่สุ! (Jeans,J.H.) นักดาราศาสุตร�

ชาวอังกฤษ ได�ต�งทฤษฎี�ว�า ดวงอัาท�ตย�เก�ดมาแต�เด�ม ต�อัมาม�ดาวฤกษ�ดวงหนั"#งเคลื่&#อันัท�#มาเฉี�ยดดวงอัาท�ตย� ท(าให�เก�ดแรงด"งด*ดอัย�างแรง ท(าให�ช��นัสุ�วนัขอังดาวฤกษ�แลื่ะดวงอัาท�ตย�หลื่�ดอัอักมาวนัรอับดวงอัาท�ตย�กลื่ายเป็-นัดาวเคราะห�ต�างๆรวมท�งโลื่กแลื่ะสุ�#งอั&#นัๆ

ที่ฤษฎีการก�าเน่�ดระบบสุ�ร�ยะ3.ฮอยสุ! (Hoyle,F.) นักดาราศาสุตร�

ชาวอังกฤษ ได�ให�ข�อัค�ดว�า ระบบสุ�ร�ยะเป็-นัระบบดาวค*� ค&อั ม�ดวงอัาท�ตย�กบดาวฤกษ�อั�กดวงหนั"#งเคลื่&#อันัท�#รอับซึ่"#งกนัแลื่ะกนั ต�อัมาดาวฤกษ�เก�ดระเบ�ด ช��นัสุ�วนัจากการระเบ�ดขอังดาวฤกษ�รวมกนักลื่ายเป็-นัดาวเคราะห�

การแบ�งประเภที่ดาวเคราะห!น่&กดาราศูาสุตร!แบ�งดาวเคราะห!ตามวงโคจรหล&กขุองโลกเป"น่หล&ก ได� 2พวก ค-อ1.ดาวเคราะห!วงใน่ หมายถุ,ง ดาวเคราะห!ที่�มวงโคจรอย��ระหว�างโลกก&บดวงอาที่�ตย! ได�แก� ดาวพ�ธิ ดาวศู�กร!2.ดาวเคราะห!วงน่อก หมายถุ,ง ดาวเคราะห!ที่�อย��ถุ&ดจากโลกออกไป ได�แก� ดาวพฤห&สุบด ดาวเสุาร! ดาวย�เรน่&สุ ดาวเน่ปจ�น่ และพล�โต

ดาวเคราะห!วงใน่

ดาวเคราะห!วงน่อก

การแบ�งดาวเคราะห�โดยก(าหนัดจากวงโคจรขอังดาวเคราะห�นั�อัย

แบ�งได� 2 ที่าง ค-อ1.ดาวเคราะห!ช&9น่ใน่ เป"น่ดาว

เคราะห!ที่�อย��ระหว�างดวงอาที่�ตย!ก&บดาวเคราะห!น่�อย ได�แก� ดาวพ�ธิ ดาวศู�กร! ดาวอ&งคาร โลก

2.ดาวเคราะห!ช&9น่น่อก เป"น่ดาวเคราะห!ที่�อย��ถุ&ดจากวงโคจรขุองดาวเคราะห!น่�อยออกไป เช�น่ ดาวพฤห&สุบด ดาวเสุาร! ดาวย�เรน่&สุ ดาวเน่ปจ�น่ และพล�โต

การแบ�งดาวเคราะห�ตามลื่กษณะพื้&�นัผิ�ว หร&อัสุ�วนัป็ระกอับ

แบ�งได� 2 พวก ค-อ1.ดาวเคราะห!ห�น่ หมายถุ,งดาวเคราะห!ที่�มพ-9น่ผิ�ว

แขุ8งเป"น่ห�น่ มขุน่าดเล8ก ไม�ใหญ่�มาก มความหน่าแน่�น่ 5 เที่�าขุองน่�9า พ-9น่ผิ�วดาวเป"น่ห�น่แขุ8งประกอบด�วยโลหะ เช�น่ เหล8ก หร-อน่�กเก�ล เป"น่สุ�วน่ใหญ่� มบรรยากาศูบางๆ ห�อห��ม

2.ดาวเคราะห!แก*สุ หมายถุ,ง ดาวเคราะห!ที่�มขุน่าดใหญ่� มองค!ประกอบเป"น่แก*สุอเลยมและไฮโดรเจน่ปกคล�ม อาจมแกน่ก�น่อย��ใน่ดาวเคราะห! มความหน่าแน่�น่ต��า มล&กษณิะคล�ายก&บดวงอาที่�ตย!มากกว�าดาวเคราะห!ช&9น่น่อก

ดาวเคราะห!น่�อยเป"น่ว&ตถุ�ขุน่าดเล8กจ�าน่วน่มากใน่ระบบสุ�ร�ยะ

โคจรอย��รอบดวงอาที่�ตย! แถุบวงโคจรอย��ระหว�างดาวอ&งคารก&บดาวพฤห&สุบด โคจรห�างจากดวงอาที่�ตย!ราว 2.8 หน่�วยดาราศูาสุตร! จ,งเรยกว�า เขุ8มขุ&ดดาวเคราะห!น่�อย เช-�อว�าใน่ระบบสุ�ร�ยะมดาวเคราะห!น่�อยประมาณิกว�า 1 แสุน่ดวง ดาวเคราะห!น่�อยมร�ปร�างแปลกประหลาด ขุร�ขุระจ�าน่วน่มาก ขุน่าดต�างก&น่ และต�องด�ด�วยกล�องโที่รที่รรศูน่!ขุน่าดใหญ่�จ,งจะมองเห8น่ได� ดาวเคราะห!น่�อยที่�ใหญ่�ที่�สุ�ด ค-อ ซึ่เรสุ มเสุ�น่ผิ�าศู�น่ย!กลาง 1,025 ก�โลเมตร หล&งจากน่&9น่ก8พบอกหลายๆดวง

ดาวเคราะห!น่�อย

อ�กาบาตเป"น่ว&ตถุ�น่อกโลก ไม�มแสุงสุว�างใน่ต&วเอง เม-�อโคจรเขุ�าใกล�จะถุ�กด,งด�ด และเคล-�อน่ที่�เขุ�ามาใน่ช&9น่บรรยากาศูและเสุยดสุก&บขุองโลก ที่�าให�เก�ดแสุงสุว�าง และล�กไหม� เรยกว�า ดาวตก อ�กาบาตรช�9น่ใหญ่� การเผิาไหม�เป"น่เวลาน่าน่ ที่�าให�แสุงสุว�างจ�า เรยกว�า ผิพ� �งใต� ถุ�ามขุน่าดใหญ่�เผิาไหม�ไม�หมดจะเหล-อช�9น่สุ�วน่ ตกลงมาบน่พ-9น่โลก เรยกว�า ล�กอ�กาบาต เม-�อตกลงมาที่�าให�เก�ดหล�ม เรยกว�า หล�มอ�กาบาต

อ�กาบาต ดาวตก ผิพ� �งใต�

หล�มอ�กาบาต

ดาวหางประกอบด�วยสุ�วน่ต�างๆ ค-อ

1.ใจกลางห&ว หร-อน่�วเคลยสุ เป"น่สุ�วน่ที่�สุ�าค&ญ่ที่� มขุน่าดเล8ก ประกอบด�วย น่�9าแขุ8ง แก*สุ CO2 มเที่น่ แอมโมเน่ย และมเปล-อกแขุ8งที่�มเศูษฝุ่�)น่ปะปน่อย��ก&บน่�าแขุ8ง2.ห&ว หร-อโคมา มขุน่าดใหญ่�กว�าน่�วเคลยสุ มล&กษณิะกลม เป"น่ดวงฝุ่>าที่�ไม�มขุอบช&ดเจน่ มความหน่าแน่�น่ต��า และแผิ�ร&งสุออกมาด�วย3.สุ�วน่หาง มความยาวน่&บล�าน่ก�โลเมตร มล&กษณิะขุองหาง ค-อ

หางฝุ่�)น่ เก�ดจากอน่�ภาคขุองฝุ่�)น่ขุน่าดเล8กหล�ดออกจากน่�วเคลยสุ

หางไอออน่หร-อหางแก*สุ มความยาวกว�าหางฝุ่�)น่ สุว�างน่�อยกว�าหางฝุ่�)น่ เก�ดจากแก*สุบร�เวณิห&วขุองดาวหางเร-องแสุง

ประเภที่ดาวหาง1.ดาวหางไม�เป"น่คาบ มวงโคจรใหญ่�โตมาก ใช�

เวลาน่าน่หลายป? ใน่การวน่รอบดวงอาที่�ตย! เช�น่ ดาวหางเดลาจาน่

2.ดาวหางคาบยาว เป"น่ดาวหางที่�ไม�ใช�เวลาวน่รอบดวงอาที่�ตย!น่าน่กว�า 200 ป? บางคร&9งอาจน่าน่เป"น่พ&น่ๆป? เช�น่ ดาวหางคอปพ!

3.ดาวหางคาบสุ&9น่ ถุ�กจ&บด�วยความความโน่�มถุ�วงขุองดาวเคราะห!โดยเฉพาะดาวพฤห&สุบด วงโคจรขุองดาวหางประเภที่น่9ใช�เวลาไม�น่าน่น่&ก เช�น่ ดาวหางเองเค ดาวหางฮ&ลเล�ย! ดาวหางคลโมลา

ดวงอาที่�ตย!ดวงอาที่�ตย! ค-อ ศู�น่ย!กลางขุองระบบสุ�ร�ยะจ&กวาล เป"น่ดาวฤกษ!ที่�ใกล�โลกมากที่�สุ�ด มอาย�ประมาณิ 5,000 ล�าน่ป? อย��ห�างจากโลก 150 ล�าน่ก�โลเมตร พล&งงาน่ขุองดวงอาที่�ตย!ได�มาจาก ปฏิ�ก�ร�ยาน่�วเคลยร!ฟิCชช&น่ที่�เปล�ยน่ไฮโดรเจน่เป"น่ฮเลยม

ว�ว&ฒน่าการขุองดวงอาที่�ตย!ดวงอัาท�ตย�ม�อัาย�ถึ"ง 5,000 ลื่�านัป็6 แลื่ะถึ"งจ�ดจบในัอั�กราว 5,000 ลื่�านัป็6ข�างหนั�า เม&#อัไอัโดรเจนัท�#เป็-นัเช&�อัเพื้ลื่�งหมดไป็ แรงโนั�มถึ�วงจะมากกว�าแรงดนั ท(าให�ดวงอัาท�ตย�ย�บตว สุ�งผิลื่ให�แก�นักลื่างอั�ณหภู*ม�สุ*งข"�นัเป็-นั 100 ลื่�านัเคลื่ว�นั จ"งเก�ดป็ฏิ�ก�ร�ยาเทอัร�โมนั�วเคลื่�ยร�หลื่อัมฮี�เลื่�ยมเป็-นัคาร�บอันัท�#แก�นักลื่าง สุ�วนัช�นัรอับนัอักเก�ดจากการหลื่อัมไฮีโดรเจนัเป็-นัอั�เลื่�ยม จ"งเก�ดพื้ลื่งงานัมหาศาลื่ แลื่ะดนัให�ม�การขยายตวอัอักมาขนัาดใหญ่�ข"�นัเป็-นั 100 เท�าขอังป็;จจ�บนั เร�ยกว�า ดาวยกษ�แดง ซึ่�#งเป็-นัวาระสุ�ดท�ายขอังดวงอัาท�ตย�ท�#ม�อั�เลื่�ยมเป็-นัเช&�อัเพื้ลื่�ง อั�ณหภู*ม�แก�นักลื่างลื่ดลื่ง แรงโนั�มถึ�วงท(าให�แก�นักลื่างขอังดาวยกษ�แดงย�บตวกลื่ายเป็-นัดาวแคระขาว สุ�วนัมวลื่ขอังแก<สุท�#อัย*�รอับนัอักกลื่ายเป็-นัเนับ�วลื่าดาวเคราะห� เคลื่&#อันัห�างจากดาวแคระขาวไป็สุ*อัวกาศ ในัท�#สุ�ดดาวแคระขาวหย�ดสุว�างเพื้ราะไม�ม�ป็ฏิ�ก�ร�ยาเทอัร�โมนั�วเคลื่�ยร� กลื่ายเป็-นั ดาวเคราะห�ด(า

โครงสุร�างขุองดวงอาที่�ตย!1.ช&9น่แก�น่กลางขุอง

ดวงอาที่�ตย! เป"น่ช&9น่ที่�ล,กที่�สุ�ด มร&สุม 1 แสุน่ก�โลเมตร อาจเรยกว�า แก�น่กลางไฮโดรเจน่ มอ�ณิหภ�ม� 10 -15 ล�าน่เคลว�น่ เป"น่ช&9น่ที่เก�ดปฏิ�ก�ร�ยาน่�วเคลยร! แล�วแผิ�ร&งสุออกมาสุ��สุ�วน่น่อกขุองดวงอาที่�ตย!

โครงสุร�างขุองดวงอาที่�ตย! 2.ช&9น่แผิ�ร&งสุ ม

ความหน่า 4 แสุน่ก�โลเมตร เป"น่ช&9น่ที่�ก�าเน่�ดจากแก�น่กลางขุองดวงอาที่�ตย!ถุ�กสุ�งอกมาอย�างรวดเร8ว และปร�มาณิมาก สุสุารที่�กอย�างใน่ช&9น่น่9ร�อน่จน่กลายเป"น่ไอและกลายเป"น่ประจ�ไฟิฟิ>า

โครงสุร�างขุองดวงอาที่�ตย!3.ช&9น่พาความร�อน่หร-อช&9น่แก*สุหม�น่วน่ มความหน่า 2 แสุน่ก�โลเมตร มแก*สุที่�าหน่�าที่�เป"น่ต&วพาความร�อน่ จากระด&บล�างขุ,9น่สุ��ผิ�วและตกกล&บลงมาใหม� โดยการหม�น่วน่ การถุ�ายเที่พล&งงาน่ใน่ช&9น่น่9ใช�เวลาน่าน่มากประมาณิ 1-5 แสุน่ป? จ,งจะเด�น่ที่างมาถุ,งผิ�วดวงอาที่�ตย!

ช&9น่บรรยากาศูขุองดวงอาที่�ตย!

1.ช&9น่โฟิโตสุเฟิ?ยร! เป"น่ช&9น่ที่�สุว�างออกจากดวงอาที่�ตย! มความหน่าราว 500 – 850 ก�โลเมตร ประกอบกอบด�วยอะตอมขุองน่�วเคลยสุขุองไฮโดรเจน่ เป"น่ช&9น่ที่�แผิ�พล&งงาน่ออกสุ��อากาศู เป"น่ช&9น่ที่�เกดเหต�การณิ!สุ�าค&ญ่ ค-อ จ�ดบน่ดวงอาที่�ตย! การล�กจ�าหร-อระเบ�ดจ�าบน่ดวงอาที่�ตย! ปรากฏิการณิ!ดอกดวงบน่ดวงอาที่�ตย!

ช&9น่บรรยากาศูขุองดวงอาที่�ตย!

2.ช&9น่โครโมสุเฟิ?ยร! เป"น่ช&9น่ที่�มความหน่า 2,000-3,000 ก�โลเมตร เป"น่ช&9น่ที่�ค�อน่ขุ�างโปร�งแสุง บรรยากาศูช&9น่น่9จะมแก*สุอย��ที่&�วไป ซึ่,�งจะปรากฏิเป"น่แสุงสุแดงเร-�อๆ อ�ณิหภ�ม�จะเคล-�อน่ที่�ตามระยะห�างออกไป ต&9งแต� 4,500 – 10,000 เคลว�น่ เป"น่ช&9น่ที่�เก�ดปรากฏิการณิ!สุ�าค&ญ่ ค-อ เปลวสุ�ร�ยะ ซึ่,�งเป"น่การระเบ�ดขุองแก*สุร�อน่ แผิ�กระจายจากพ-9น่ผิ�วดวงอาที่�ตย!และลอยค�างใน่อวกาศู

ช&9น่บรรยากาศูขุองดวงอาที่�ตย!

3.ช&9น่โคโรน่า มความสุ�งต&9งแต� 5,000 ก�โลเมตร และแผิ�ออกไปมากกว�า 1,000,000 ก�โลเมตรจากผิ�วดวงอาที่�ตย! จะสุ&งเกตช&9น่โคโรน่าจากการเก�ดสุ�ร�ย�ปราคาเต8มดวงโดยจะมองเห8น่เป"น่ร&ศูมขุองไขุ�ม�กห��มดวงอาที่�ตย! เป"น่ช&9น่ที่�มความหน่าแน่�น่น่�อย และบรรยากาศูมอ�ณิหภ�ม�สุ�งมากถุ,ง 2 ล�าน่เคลว�น่ เป"น่ผิลที่�าให�เก�ดการระเหยขุองแก*สุออกไปอย�างต�อเน่-�องที่�าให�ลมสุ�ร�ยะแพร�ออกไปขุ�างน่อก

จ�ดบน่ดวงอาที่�ตย!จ�ดบน่ดวงอาที่�ตย!เป"น่สุคล�9าบน่ดวงอาที่�ตย!ที่�ช&9น่โฟิโตสุเฟิ?ยร! เป"น่บร�เวณิที่�มอ�ณิหภ�ม�ต��ากว�าบร�เวณิขุ�างเคยง แต�ก8ย&งมอ�ณิหภ�ม�สุ�งมากเก�ดจากการเปล�ยน่แปลงขุองสุน่ามแม�เหล8กที่�พ-9น่ผิ�วดวงอาที่�ตย!และจ�ดน่9จะมจ�าน่วน่เพ��มขุ,9น่มากสุ�งสุ�ดที่�ก 11 ป? ซึ่,�งสุ&มพ&น่ธิ!ก&บการประที่�จ�าหร-อระเบ�ดจ�าที่�พ-9น่ผิ�งดวงอาที่�ตย!

ปรากฏิการณิ!ดอกดวงบน่ดวงอาที่�ตย!

เป"น่ปรากฏิการณิ!ที่�เก�ดขุ,9น่ที่�ช&9น่โตสุเฟิ?ยร! เก�ดจากการหม�น่วน่ขุองแก*สุร�อน่จากภายใน่ดวงอาที่�ตย! เม-�อขุยายภาพดอกดวงบน่ดวงอาที่�ตย!จะพบตรงกลางมความสุว�างมากว�าตรงขุอบเน่-�องจากแก*สุร�อน่ที่�ลอยต&วขุ,9น่มาคล�ายการเด-อดขุองแก*สุ ตรงกลางคายความร�อน่เม-�อเย8น่ลงก8จะตกกล&บไป

เปลวสุ�ร�ยะเป"น่การระเบ�ดขุองดวงอาที่�ตย!ที่�ที่�าให�มวลสุารกระเด8น่ขุ,9น่มาสุ�งมากจากผิ�วขุองดวงอาที่�ตย! เก�ดขุ,9น่ใน่บร�เวณิที่�มเสุ�น่แรงแม�เหล8กพ� �งขุ,9น่เหน่-อผิ�วดวงอาที่�ตย! มวลสุารที่�มประจ�จ,งพ� �งขุ,9น่ตามเสุ�น่แรงแม�เหล8ก

ลมสุ�ร�ยะลมสุ�ร�ยะ ค-อ อน่�ภาคที่�มประจ�ไฟิฟิ>าพล&งงาน่สุ�ง แพร�กระจายออกจากช&9น่โคโรน่า สุ�วน่โปรตอน่และอ�เล8กตรอน่จะแผิ�ร&งสุ เคล-�อน่ที่�ด�วยความเร8ว 300 – 1,000 ก�โลเมตรต�อน่าที่

ปรากฏิการณิ!ล�กจ�าขุองดวงอาที่�ตย! เก�ดขุ,9น่จากกล��มแก*สุบน่ดวงอาที่�ตย!บร�เวณิรอบๆจ�ด

บน่ดวงอาที่�ตย! เป"น่การคายพล&งงาน่มหาศูาลออกมาใน่เวลาสุ&9น่ๆ โดยมความสุว�างและร&งสุหลายชน่�ด เช�น่ ร&งสุแกมมา ร&งสุเอ8กซึ่! จน่ถุ,งว�ที่ย�คล-�น่ยาวและมอน่�ภาคโปรตอน่และอ�เล8กตรอน่ที่�มพล&งงาน่สุ�งออกมามาก ที่�าให�อน่�ภาคมความเร8วสุ�งพอที่�จะหล�ดออกจากผิ�วดวงอาที่�ตย! เรยกว�า พาย�สุ�ร�ยะ ซึ่,�งจะเก�ดที่�กๆ 11 ป? และจะมผิลไปรบกวน่สุน่ามแม�เหล8ก ที่�าให�เก�ดพาย�แม�เหล8ก รบกวน่การสุ-�อสุารด�วยว�ที่ย�คล-�น่สุ&9น่ที่&�วโลก เก�ดไฟิฟิ>าพล&งงาน่สุ�งด&บใน่ประเที่ศูที่�อย��ใกล�ขุ&9วโลก และเก�ดแสุงเหน่-อใต�

พาย�สุ�ร�ยะกระแสุขุองอน่�ภาคพล&งงาน่สุ�งที่�พ&ดมาจากดวงอาที่�ตย!ด�วยปร�มาณิและความเร8วสุ�งกว�าระด&บปกต� อน่�ภาคน่9มที่&9งอ�เล8กตรอน่และโปรตรอน่ เป"น่ต&วการที่�าให�เก�ดแสุงเหน่-อใต� และพาย�แม�เหล8ก ซึ่,�งจะไม�สุ�งผิลโดยตรงต�อโลกและสุ��งมชว�ตบน่โลก เน่-�องจากโลกมบรรยากาศูและสุน่ามแม�เหล8กค��มก&น่ แต�จะสุ�งผิลต�อดาวเที่ยม และระบบสุายสุ�งบน่โลก