ژماره 386

ئه گه ر بارزان��ی درێژكردنه وه ی ماوه ی س��اڵی دو ب��ۆ س��ه رۆكایه تییه كه ی ت��ر به واژۆك��ردن یان ب��ێ واژۆكردن په سه ند بكات، ئۆپۆزیسیۆن هه نگاوی فراكسیۆنه كانیان ده گرنه به رو كرده كی رێكخه ری ده كش��ێننه وه ، له په رله مان سیاس��یه كانی په یوه ندی��ه ژوری بزوتن��ه وه ی گۆڕان ده ڵێت "ئێمه هه مو له دژی یاس��اییه كان مه ده ن��ی و رێگا

ئه و درێژكردنه وه ی��ه ده گرینه به ر، هه ر له خۆپیشاندانه وه تا سكااڵ تۆماركردن

له دادگای فیدراڵی عێراق".ئاوێنه سلێمانی : ته نها 24 كاتژمێری ماوه بۆ یه كالییكردنه وه ی درێژكردنه وه ی م��اوه ی س��ه رۆكایه تی بارزانی بۆ دو س��اڵی تر، س��ه ره ڕای چاوه ڕوانیه كی زۆر تائێس��تا بارزانی له وباره یه وه هیچ هه ڵوێس��تێكی رانه گه یان��دوه ، ئه م��ه

له كاتێكدایه كه دوای تێپه ڕینی ئه م 24 كاتژمێره ، پڕۆژه یاسای درێژكردنه وه ی واژۆکردنیش به ب��ێ بارزانی ویالیه تی

ده چێته بواری جێبه جێكردنه وه .له به رامبه ردا الیه نه كانی ئۆپۆزیسیۆن ئام��اژه ب��ه وه ده ك��ه ن گه ر م��اوه ی درێژبكرێته وه ، بارزانی س��ه رۆكایه تی

هه ڵوێستی توندیان ده بێت.په رله مانتاری س��ه ر به فراكس��یۆنی

گۆڕان "عه بدواڵ مه ال نوری " به ئاوێنه ی په رله مانتارانی "ك��ۆی ك��ه راگه یاند بڕیاریان��داوه، فراكس��یۆنه كه یان وه ك ناڕه زای��ی ده ربڕی��ن به رامب��ه ر به درێژكردنه وه ی ماوه ی س��ه رۆكایه تی به و داننه ن��ان په رله م��ان و هه رێ��م و له په رله م��ان درێژكردنه وه ی��ه دا، بكش��ێنه وه "، ئه و وتی "بۆ راگه یاندنی ئه و هه ڵوێسته شمان چاوه ڕوانی بڕیاری

بزوتنه وه ی گۆڕانین".هه روه ها ئه ندامی مه كته بی سیاس��ی كوردس��تان ئیس��المی یه كگرت��وی "ئه بوبه كر هه ڵه دنی " به ئاوێنه ی راگه یاند كه "ئۆپۆزسیۆن ئێستا له راوێژكردندایه و هه ڵوێس��تی خۆی راده گه یه نێت"، ئه و یه كێتی رێكخراوه كان��ی "ئێم��ه وتی له و نه ته وه یه كگرت��وه كان ئه وروپ��او پێش��ێلكارییه ئ��اگادار ده كه ینه وه كه

به رامبه ر به پرۆس��ه ی دیموكراس��ی و هه ڵب��ژاردن ده كرێ��ت و كه مپین��ی بۆ ناڕازی هه زاران واژۆی دروستده كه ین و

بۆ كۆده كه ینه وه ".وتیش��ی "په نا ب��ۆ هه مو ب��ژارده ته نه��ا ده به ی��ن و یاس��اییه كان له چوارچێ��وه ی ناڕه زایه تی به قس��ه دا

ناوه ستینه وه ".

ش��ااڵوی عه ل��ی عه س��كه ری ئام��اژه ب��ه وه ده كات كه ئه و هه رایه ی ئێس��تا له كوردستاندا به دیده كرێت پڕوپاگه نده ی هه ڵبژاردنه ، ئه و ده ڵێت "ئێمه ی یه كێتی و

هه ر سێ الیه نه كه ی ئۆپۆزسیۆنیش زیاتر س��لێمانیمان به ده س��ته وه یه و شه ڕه كه

شه ڕی سلێمانیه ".ئاوێنه ، سلێمانی : ئه ندامی سه ركردایه تی

یه كێتی نیش��تمانی كوردس��تان "شااڵو عه ل��ی عه س��كه ری " له چاوپێكه وتنێكی تایب��ه ت به ئاوێن��ه دا رایگه یان��د ك��ه "نه وش��یروان مس��ته فا ده ستپێشخه ری

شه ڕی راگه یاندنی نێوان یه كێتی و گۆڕان بوه "، ئه و وتی "ئه و كه س��ه ی یه كه مجار ناوی مام جه الل��ی هێناوه ئه وه هۆكارو

ده ستپێشخه ر بو".

ش��ااڵو جه غتی له س��ه ر ئه وه كرده وه كه ئۆپۆزیس��یۆن ده یانه وێت به ڕه ی ژێر پێی یه كێتی ده ربكه ن له سلێمانی و كۆی ملمالنێكه شیان بۆ گه یشتن به و ئامانجه یه ،

ئه و وتی "له گه ڵ ئه و بۆچونه شدا نیم كه ده گوترێ��ت جگه له بارزانی كوردس��تان

پیاوی تری تێدا نیه ".

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )386( سێشەممە 2013/7/16

w w w . a w e n e . c o m

12 »» 17 »»

بەزمانی بەڕۆژوەوە نانی مااڵن دەکەم تا قوتی رۆژێک پەیدا بکەم

«« 17ژنێک‌له‌سه‌ر‌خاکی‌نه‌وت 12 »» 17 »»

ئێران سه رچاوه ی سه ره كی هێنانی ماده ی هۆشبه ره بۆ كوردستان

«« 9دزینی‌‌پاره‌‌به‌قاسه‌وه‌‌خه‌ریكه‌‌ده‌بێته‌‌دیارده‌«« 5گه‌نجانی‌هه‌رێم‌له‌ئێران‌توشی‌ئایدز‌ده‌بنخه ڵكی بۆیه پاره ده خه نه قاسه وه

تا پارێزراوبێت، به اڵم ئێستا قاسه كانیش ده دزن

ریکالم

4 »»

3»»

‌‌‌‌تیراژ:‌‌4500 ‌ ‌ ‌ ‌ ‌‌‌‌‌ ‌ کۆمپانیای‌باڵڤ‌پەیک‌ئاوێنە‌دابەش‌دەکات‌نرخی‌‌1000دینار‌‌ ‌ ‌ ‌‌ ته‌له‌فۆن:‌‌‌‌‌3201274 ‌ ناونیشان:‌سلێمانی‌گه‌ڕه‌کی‌شۆڕش-‌به‌رامبه‌ر‌ئاماده‌یی‌شۆڕشی‌کوڕان‌

5 »»

وه سیه تی كردوه

له کوێ به خاک بسپێردرێت؟

ماوه‌ی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌بارزانی‌‌درێژبكرێته‌وه‌‌فراكسیۆنه‌كانی‌‌ئۆپۆزیسیۆن‌له‌په‌رله‌مان‌ده‌كشێنه‌وه‌

ریکالم

عوسمان‌ئۆجه‌الن:‌جه‌میل‌بایق‌كه‌سێكی‌‌توندڕه‌وو‌پیاوێكی‌‌ستالینییه‌6 »»

شااڵو‌عه‌لی‌‌عه‌سكه‌ری‌:‌یه‌كێتی‌‌و‌ئۆپۆزسیۆن‌له‌سه‌ر‌سلێمانی‌‌شه‌ڕیانه‌

هه‌واڵ(386( سێشه ممه 22013/7/16

ریکالم

ئاوێنه‌‌پێویستی‌‌به‌موحه‌ریر‌و‌په‌یامنێره‌

رۆژنامه ی ئاوێنه پێویستی به موحه ریرێك و په یامنێرێكه .به مه رجێك: ئه زمونی رۆژنامه نوسیی پێشوتری هه بوبێت.

ده وامه كه ی نیو تایمه .كه سی ئاره زومه ند ده توانێت تا 2013/8/1 له ڕێگه ی ئه م ئیمه یله وه CV بنێرێت:

[email protected]

ئا: ئاسۆ سه راوی

سه رۆكی فراكسیۆنی كۆمه ڵی ئیسالمی له په رله مانی كوردستان ئارام قادر له م

گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ئاماژه به وه ده كات كه هیچ كاتێك الیه نه كانی ئۆپۆزسیۆن ئه وه یان رانه گه یاندوه كه هاوپه یمانی ستراتیژیان هه یه ، ئه و ده ڵێت "بۆیه

دیارده یه كی سروشتیه له هه ندێ مه سه له دا بۆچونی جیاوازمان هه بێت".

ئاوێنه : قسه و باس��ی ئه وه له ئارادایه كه ئێ��وه هێنده ی بزوتن��ه وه ی گۆڕان هه ڵوێستی توندتان به رامبه ر به ده سه اڵت نییه ، ئێوه وه ك الیه نێكی ئۆپۆزس��یۆن له گ��ه ڵ دو الیه نه ك��ه ی ت��ر )گۆڕان و یه كگرتو( سیس��تمی كاركردنتان چۆنه ، ئه و حاڵه تانه كامانه ن كه هه ڵوێس��تان

لێكه وه دوره ؟ئ��ارام قادر: هیچ كاتێ��ك الیه نه كانی ئۆپۆزس��یۆن ئه وه یان رانه گه یاندوه كه هه ر هه یه ، س��تراتیژیان هاوپه یمان��ی وه كو چۆن پارتی و یه كێتی هاوپه یمانی ستراتیژیان هه یه له دابه شكردنی داهات و هێز و پله وپایه و پۆس��ته كانی هه رێمدا، چونكه ئێمه ئه و جۆره له هاوپه یمانێتی به مه ترس��ی ده زانی��ن بۆ س��ه ر ژیان و سیستمی سیاس��ی له كوردستاندا، ئێمه دژی ئه وه ی��ن هه مو ش��تێك به حیزبی بكرێت، ئه وه ی هه یه له نێوان الیه نه كانی ئۆپۆزسیۆندا رێكه وتنه له سه ر كۆمه ڵێك پاكێ��ج ئ��ه وه ش ب��ۆ روبه روبونه وه ی گه نده ڵی و نه هێشتنی ئه و پاوانخوازیه ی كه له هه رێمی كوردس��تاندا بونی هه یه ، ب��ه ده ر ل��ه وه دیارده یه كی سروش��تیه جیاوازمان بۆچونی مه سه له دا له هه ندێ هه بێت، ئه وه ش له به رژه وه ندی هاواڵتیانی

كوردستانه .ئاوێنه : به اڵم ده وت��رێ هه ندێ كات، هه ڵوێس��تی كۆمه ڵی ئیسالمی نه رمتره ل��ه دو الیه نه ك��ه ی تری ئۆپۆزس��یۆن، به نمون��ه ش باس ل��ه وه ده كرێت ره نگه له داهات��ودا وه ك��و كۆمه ڵ به ش��داری

له پێكهێنانی حكومه تدا بكه ن؟ئ��ارام ق��ادر: نه خێ��ر ئێم��ه وه ك به ی��ه ك ئۆپۆزس��یۆن، الیه نه كان��ی ئاڕاس��ته ئیش��مانكردوه ، له زۆر بواردا ی��ه ك هه ڵوێس��ت بوی��ن، به نمونه له و یاس��ایانه ی ب��ۆ ئه وه پی��اده ده كرێت ك��ه پاوانخ��وازی له هه رێم��دا به رقه رار له مه س��ه ی بكرێت یه كهه ڵوێس��تبوین، بارزان��ی و ویالیه ت��ی درێژكردن��ه وه ی په رله م��ان و م��اوه ی درێژكردن��ه وه ی دواخستنی هه ڵبژاردنه كان، به هه مانشێوه بودجه و له باره ی بوین، یه كهه ڵوێس��ت بنه بڕكردن��ی گه نده ڵیه كان و دۆس��یه ی ن��ه وت و هه م��و ئه وان��ه به یه كگرتویی قس��ه و بۆچون و هه ڵوێس��تمان هه بوه ، پڕۆتۆكۆڵه كانی ناو په رله مانیش راستی

ئه و قسانه ی من ده سه لمێنێ .ئاوێن��ه : ب��ه اڵم ده ش��وترێ نه بونی ئ��ه وه ی هۆی بۆت��ه یه كبۆچونیت��ان م��اوه ی درێژكردن��ه وه ی له به رامب��ه ر نه توانن بارزان��ی و په رله مان، ویالیه تی هه ڵوێس��تێكی توند وه ربگ��رن، له وانه

هێنانه سه ر شه قامی جه ماوه ر؟ل��ه و بڕوایه داین، ئارام ق��ادر: ئێمه هاواڵتیانی كوردستان پێویستیان به كه س نییه بۆ هێنانه سه ر شه قام، هاواڵتیانی له به رامبه ر هۆش��یارن، زۆر كوردستان مافه كان��ی خۆی��ان، ب��ه اڵم یه كێ��ك له رێگریه كان ئه وه یه خۆپیش��اندان له م واڵته دا به یاسا قه ده غه كراوه ، له كاتێكدا خۆپشاندان مافێكی سه ره تای هاواڵتیانه

وه ك له واڵتان��ی ده وروبه ردا ده بینین بۆ زۆرینه ی پرسه كان هاواڵتیان به بێ ترس ده ڕژێنه سه ر شه قامه كان، به اڵم له هه رێم به یاسا ئه وه قه ده غه كراوه له خه ڵك، زۆر

به داخه وه .ئاوێنه : ئێوه هه ر ده ڵێن هه ڵوێس��ت وه رده گرین، ئه م هه ڵوێست وه رگرتنه تان

بۆ كه ی هه ڵگرتوه ؟ئارام قادر: ئێمه یاداشتێكمان ئاڕاسته ی سه رۆكی هه رێم كردوه ، چاوه ڕێی ئه وه ین تانه بدات له و پرۆژه یاس��ایه ، دیاره تا ئێس��تا روننیه كه ی له په رله مان ئه و دو پرۆژه یاسایه ی بۆ ره وانه كراوه ، مێژوی ناردنه كه ی له الی س��ه رۆكی په رله مانه ،

ئێمه چاوه ڕێی ئه وه ین.ئاوێنه : به پێی وتارێكی ئازاد جوندیانی وته بێ��ژی مه كته بی سیاس��ی یه كێتی ، "ئێ��وه كوێرانه دوای گ��ۆڕان كه وتون و خۆتان به گۆڕان��ه وه گرێداوه ". بۆ ئه مه

ده ڵێن چی ؟ئارام قادر: پێش ئه وه ی ئۆپۆزسیۆن به شێوه یه كی فه رمی له هه رێمدا دروست بێت، ئیس��المیه كان رابه رو پێش��ه نگی راپۆرتی به نمون��ه بون، ئۆپۆزس��یۆن چ��وار حیزبه ك��ه ، ئ��ه و كات��ه ی ك��ه ئه نجومه ن��ی بااڵی الیه نه سیاس��یه كان بون��ی هه ب��و، له پێش خول��ی دوه م، سه ره تا و ده س��تپێكی ئۆپۆزسیۆن بون بو، كه به ش��ێوه یه كی راشكاوانه داوای چاكس��ازی و روبه روبون��ه وه ی گه نده ڵی ك��را، هه رچه نده ئێم��ه وه ك وه زیرێك به ش��داربوین له حكومه تدا، به اڵم به هیچ نه بوین هاوده ن��گ ئێم��ه ش��ێوه یه ك له گه ڵ ئه و هه م��و گه نده ڵیه ی ئه و كاته هه بوه ، پڕۆتۆكۆله كانیش هه موی ماون، ك��ه زۆر له و پ��رۆژه یاس��ایانه ی دژی به رژه وه ندیه كان��ی خه ڵكی كوردس��تان

بون و فراكس��یۆنی كۆمه ڵی ئیس��المی گه نده ڵی و زۆری��ی پێن��ه داوه ، ده نگی گوێنه گرتنی ده سه اڵتدارانی هه رێم وایان له ئێمه كرد س��ه نگه ری ئۆپۆزسیۆنبون هه ڵبژێری��ن ن��ه ك دواكه وتن��ی هی��چ

الیه نێك.ئاوێنه : ئایا راس��ته ك��ه هه ندێكجار ده ستێوه ردانی واڵتانی ده وروبه ر، بۆچون و ئۆپۆزس��یۆنه كانی الیه نه هه ڵوێس��تی

په رتكردوه ؟ئارام قادر: هه رگیز واڵته دراوسێكان كاریگه ری��ان نه بوه له س��ه ر بڕیاره كانی ئۆپۆزس��یۆن، چونكه واڵتانی ده وروبه ر ده س��ه اڵتداره وه حیزب��ی له ه��ه ردو نزیكترن، نه ك الیه نه ئۆپۆزس��یۆنه كان، ئه و په یوه ندیه به هێزه ی پارتی و یه كێتی له گ��ه ڵ واڵتانی وه ك ئێ��ران و توركیا و چه ند واڵتێكی تر هه یانه ، هه رگیز الیه ن ئۆپۆزسیۆنه كان ئه و په یوه ندیه یان نییه ، له به رئ��ه وه ئه گ��ه ری زۆری بڕیارگۆڕین ب��ۆ هه ردو حیزبی ده س��ه اڵته ، نه ك بۆ

الیه نه كانی ئۆپۆزسیۆن.

كۆمه ڵ : هیچ كاتێك هه ڵوێستمان به رامبه ر به ده سه اڵت، له گۆڕان نه رمتر نه بوه

ئا: دانا ره زگه یی

له هه رێمی كوردستان باڵوبونه وه ی ئایدز و رێژه ی هاتنی ماده ی هۆشبه ر به شێوه یه كی به رچاو زیادی كردوه ،

رێژه ی توشبوان به ئایدز به پێی لێدوانی الیه نه به رپرسه كان گه یشتوه

به 17 كه س ئه وانه ی كه الی وه زاره تی ته ندروستی تۆماركراون، به اڵم به پێی زانیاریه كان حاڵه تی

زیاتر هه یه و تۆمار نه كراوه ، هاوكات كه م هه فته تێده په ڕێت له مه رزه كانی

نێوان هه رێم و كۆماری ئیسالمی ئێران، ده ست به سه ر بڕێك ماده ی هۆشبه ردا

نه گیرێت.

س��ه رچاوه یه كی تایبه ت ب��ۆ ئاوێنه له رۆژهه اڵت��ی كوردس��تان ئاش��كرای ك��رد دوای ئ��ه وه ی به ه��ای تمه ن��ی ئه مه ریكی ب��ه دۆالری به رامبه ر ئێرانی دابه زین��ی به رچاوی به خۆیه وه بینیوه ، به شێك له گه نجانی هه رێمی كوردستان به ش��ێوه یه كی به رچ��او رویان له واڵتی ئێران ك��ردوه ، به تایبه ت��ی گه نجێكی زۆر بۆ گه ش��ت و كات به س��ه ربردن رو

له "شیمالی ئێران" ده كه ن.ده كات ب��ه وه ئاماژه س��ه رچاوه كه

ك��ه له م رۆژان��ه ی دوایی��دا گه نجێكی ش��ارۆچكه ی حاجیاوا كه ته مه نی 25 س��اڵه به پێی پشكنینێكی پزیشكی كه له واڵتی ئێران ئه نجامدراوه ، ده ركه وتوه

توشی ئایدز بوه .ئه و سه رچاوه یه ئه وه شی ئاشكراكرد كه گه نجێكی زۆری باشور كاتێك دێنه ئێرانه وه ، گوێ به وه ناده ن به ش��ێكی له و كچه له شفرۆش��انه ی توشیان ده بن "موعتاد"ن و زۆرینه یان تریاك و حه شیشه خ��ۆرن، بۆی��ه ئه گه ری توش��بونیان به نه خۆش��ی ئایدز زۆره ، ئه وه ی جێی له كاتی ئه وان مه ترسیش��ه نیگه رانی و گه ڕانه وه یان بۆ كوردستان، پشكنینیان

بۆ ناكرێت.هه ر به پێی س��ه رچاوه كه دو هه فته له مه وبه ر 6 گه نجی هه رێمی كوردستان له گه ڵ 3 كچی ئێرانی ده ستگیركرابون،

كه یه كێكیان كوڕی كاربه ده ستێكه .له مباره وه نوێنه ری حكومه تی هه رێم له تاران "نازم عومه ر" له په یوه ندییه كدا به ئاوێنه ی راگه یاند كه "بۆ مه س��ه له ی ئایدز نازان��م، به اڵم ئ��ه وه ده زانم كه ماوه یه ك له مه وبه ر دو گه نجی باشوری له گه ڵ ده س��تگیركرابون كوردس��تان ماوه ی��ه ك دوای ئه وه ب��و كچێك��دا،

توانیمان ئازادیان بكه ین".

ه��اوكات دكتۆر خالس قادر وته بێژی وه زاره ت��ی ته ندروس��تی له لێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه وتی "راس��ته له ده روازه كانی هه رێم له گه ڵ واڵتی ئێران هیچ بنكه یه كی پشكنینی نه خۆش��ی ئایدز نیه ، به اڵم ئێمه هی��چ زانیاریه كمان نیه كه كه س

توشی ئایدز بوبێت له واڵتی ئێران".وتیشی "له وانه یه ئه و كه سه پشكنینی یه كه م��ی ب��ۆ كرابێ��ت وا ده رچوبێت به اڵم دوای پش��كنینی ته واو له وانه یه

گۆڕانكاری به سه ردابێت".دكت��ۆر خالس ئاماژه ی به وه كرد كه ئه وان ته نها پش��كنین بۆ ئه و كه سانه ده كه ن كه نه وه د رۆژ له ده ره وه ی واڵت ده مێنن��ه وه ، ئه و وتی "ئ��ه وه له هه مو دونیاش ه��ه ر وایه ، چونك��ه ناكرێت كه سێك چه ند رۆژێك بڕوات و پشكنینی ب��ۆ بكرێ��ت، ته نان��ه ت له رێكخ��راوه

جیهانیه كانیش هه ر وایه ".ب��ۆ رێگ��ه "باش��ترین وتیش��ی خۆدورخس��تنه وه له نه خۆش��ی ئایدز، خۆپاراس��تن و هۆشیارییه به رامبه ر به و جۆره نه خۆشیه ، چونكه پشكنین ته نها رێگر نی��ه بۆ ئه و نه خۆش��یه ، به ڵكو ده بێ��ت هاواڵتی خ��ۆی بپارێزێت له و رێگایانه ی كه به هۆیه وه توش ده بێت و ئایدزو له س��ه ر وه ربگرن ئام��ۆژگاری

ئ��ه وه باش��ترین رێگه یه ی��ان له كاتی بۆ به كاربهێنن كۆندۆم سێكس��كردندا

دوركه وتنه وه له و ڤایرۆسه ".ئه مه له كاتێكدا كه كه م رۆژ و حه فته تێده په ڕێت له خاڵێكی س��نوریی هه رێم له گه ڵ ئێ��ران یان له ش��ارۆچكه یه كی نزیك س��نوره كان ده ست به سه ر بڕێك ماده ی هۆش��به ر نه گیرێ��ت یان چه ند كه سێك به تۆمه تی به كارهێنانی ماده ی به پێی نه كرێن، ده س��تگیر هۆش��به ر نه یویست كه ئاگادار س��ه رچاوه یه كی ناوی ئاشكرا بكرێت، ئێران سه رچاوه ی سه ره كی هاتنی ئه و ماده هۆشبه رانه یه ، ئه و وتی "زۆربه ی ئه وانه شی ده ستگیر ده كرێن به تۆمه تی به كارهێنانی ماده ی هۆشبه ر له كوردس��تان خه ڵكی ئێرانن یان خه ڵكی هه رێمن كه ماوه یه ك له وێ

ماونه ته وه و ئالوده ی بون".ئه م س��ه رچاوه یه ئاماژه ی به وه كرد كه له ماوه ی ش��ه ش مانگ��ی رابردودا له س��نوری ده ڤه ری راپه ڕین 15 كه س ده ستگیر هۆش��به ر ماده ی به تۆمه تی ك��راون ك��ه زۆربه ی��ان به كارهێنه ری بون نه ك بازرگان، ئ��ه و وتی "ئه وه ی جێی س��ه رنجه ئه وانه ی بازرگانی به و ماده هۆشبه رانه وه ده كه ن زۆر وریان و

به ده گمه ن ده ستگیر ده كرێن".

گه نجانی هه رێم له ئێران توشی ئایدز ده بنئێران‌سه‌رچاوه‌ی‌‌سه‌ره‌كی‌‌هێنانی‌‌ماده‌ی‌‌هۆشبه‌ره‌‌بۆ‌كوردستان

له بانكی جه له وال ش��ه ش ملیار دینار ئ��ه و به ڕێوه ب��ه ری دیارنامێنێ��ت و فه رمانگه ی��ه و فه رمانبه رێك تۆمه تبار ده كرێ��ن به بردنی ئه و ب��ڕه پاره یه ، فه رمانگه ك��ه به ڕێوه ب��ه ری ب��ه اڵم

ره تیده كاته وه .گه رمیان ، ئاوێنه : س��ه رچاوه یه ك له بانك��ی جه له وال به ئاوێنه ی راگه یاند لێپرس��ینه وه سه باره ت كه "تائێستا به بردن��ی ئه و ش��ه ش ملی��ار دیناره نه كراوه ، جگه ل��ه وه ی چه ند جارێك لیژن��ه پێكهێن��راوه ب��ۆ دیارنه مانی ئه و پارانه ، به اڵم هی��چ ده رئه نجامی نه بوه . ئ��ه و وتی "به ڕێوه به ری بانكی جه ل��ه وال به خه ڵك��ی تر هه ڕه ش��ه ی له 12 فه رمانبه ری ئ��ه و بانكه كردوه ئ��ه وه ی بۆ مۆبایل��ه وه ، له ڕێگ��ه ی

بیانترسێنن، بۆیه ئه وانیش له دادگای جه له وال سكاالی یاساییان له سه ر ئه و

به ڕێوه به ره تۆماركردوه ".بانكی به ڕێوه به ری له به رامب��ه ردا، جه ل��ه وال "عه بدولحه می��د ره ش��ید" ئه وه ی ئاوێن��ه ب��ۆ له لێدوانێكی��دا ره تك��رده وه ك��ه پ��اره ل��ه و بانكه تۆمه تانه ش��ی ئ��ه و دیارنه مابێ��ت و فه رمانبه ره كانی ناوی كه ره تكرده وه دابێت��ه چه ند كه س��ێك ب��ۆ ئه وه ی هه ڕه ش��ه یان لێبكه ن و بیانترس��ێنن، ئه و وتی "من له ساڵی 2003وه له الیه ن یه كێت��ی نیش��تمانی كوردس��تانه وه كراومه ته به ڕێوه به ری بانكی جه له وال، ئه و تۆمه تانه ش كه ده خرێنه پاڵم بۆ له كه داركردنمه و بۆ ئه وه یه كه عه ره بی

به عسی بخه نه شوێنه كه م".

شه ش ملیار دینار له بانكی جه له وال

دیار نامێنێت

ئارام قادر

که سێک که له الیه ن ئاسایشه وه به تۆمه تی ماده ی هۆشبه ر ده ستگیرکراوه

3(386( سێشه ممه ‌2013/7/16هه‌نوکه

ئا: ئاراس عوسمان

له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ئه ندامی سه ركردایه تی یه كێتی نیشتمانی

كوردستان "شااڵو عه لی عه سكه ری " بۆچونی وایه كه "نه وشیروان مسته فا

ده ستپێشخه ری شه ڕی راگه یاندنی نێوان یه كێتی و گۆڕان بوه ".

ئاوێنه : پ��اش تێپه ڕینی زیاتر له دو له گه ڵ رێكه وتنه كه تاندا به سه ر هه فته م��اوه ی درێژكردنه وه ی ب��ۆ پارت��ی هه مواركردنه وه ی هه رێم و سه رۆكایه تی هیچ نیش��تمانی ، س��ازانی ده ستورو كام له س��ه ركرده كانی پارتی ئاماژه یان به گه ڕاندنه وه ی ده س��تور بۆ په رله مان نه داوه ، ئایا هێشتا ئێوه سورن له سه ر ئه وه ی ك��ه ده س��تور ده گه ڕێته وه بۆ

په رله مان؟شااڵو عه لی عه سكه ری : ئێمه و پارتی به رێكه وتننامه یه ك كه واژۆی له س��ه ر كراوه رێكه وتوین كه ده بێت ده س��تور

بگه ڕێته وه .ئاوێنه : به اڵم ئۆپۆزس��یۆن و خه ڵكی پارتی ك��ه پێیانوایه كوردس��تانیش

ده ستور ناگه ڕێنێته وه پارله مان؟ئێمه عه س��كه ری : عه ل��ی ش��ااڵو له هه ڵبژاردن��ه كان و نزیكبوینه ت��ه وه ئ��ه و قس��انه ی ده كرێت هه م��وی بۆ پڕوپاگه نده ی هه ڵبژاردنه ، ئۆپۆزسیۆن پێشتر باسی س��ازانی ده كرد، ئێستا ئاماده نی��ن و هه ڵوێس��تیان ده بین��ی

گۆڕاوه .ئاوێنه : پێتانوانی��ه بارزانی جۆرێك به رامب��ه ر ده رده بڕێ��ت له بێمنه ت��ی به یه كێتی ك��ه وتویه تی له به ر روگیری

نه بوایه واژۆی له سه ر نه ده كرد؟شااڵو عه لی عه س��كه ری : شتی وام نه بیس��توه كه بێمنه ت بێت، نا باوه ڕم نیه ئیحراجییمان دروست كردبێت. من نه مبیس��توه بێمنه تی ده ربڕێت، له الی

ئێمه جێگری س��كرتێری گشتی و الی پارتیش جێگری پارتی واژۆیان له سه ر ئه وه ك��ردوه ، رێكه وت��ن و گه ڕانه وه ی ده ستور وه ك یه كێتی به سه ركه وتنێكی گه وره ی ده زانین له م قۆناغه دا بۆ هه مو

الیه ك.هه ی��ه ئ��ه وه ده نگ��ۆی ئاوێن��ه : له دانیش��تنی نێوان مه كته بی سیاسی یه كێتی و پارتیدا سه باره ت به تێپه ڕاندنی پڕۆژه یاس��ای درێژكردنه وه ی ویالیه تی بارزانی ، ئاس��ته نگ دروست بوه ، ئه و

ئاسته نگانه چین؟ ش��ااڵو عه لی عه س��كه ری : زانیاریم

له سه ر ئاسته نگ نیه .پێتانوای��ه ئێ��وه ئای��ا ئاوێن��ه : له كوردستان جگه له بارزانی كه سی تر

شیاوی پۆستی سه رۆكایه تی نه بوه ؟ش��ااڵو عه لی عه سكه ری : له گه ڵ ئه و بۆچونان��ه دا نی��م ك��ه ده گوترێت بۆ كوردستان جگه له بارزانی پیاوی تری تێدا نی��ه ، ئێمه و پارت��ی رێكه وتین له س��ه ر درێژكردنه وه ی بارزانی بۆ ئه و پۆس��ته و ئۆپۆزس��یۆنیش نه یانتوانی كه س��ێك دیاری بكه ن له ن��او خۆیان. بارزانی شیاوه و خه ڵكی تری شیاویش هه ی��ه بۆ ئه و پۆس��ته ، ب��ه اڵم ئێمه و

پارتی رێكه وتنێكمان هه یه و پۆسته كانی رێكه وتنه به و به غدامان كوردس��تان و

دابه شكردوه .ئاوێنه : هه ستناكه ن له درێژكردنه وه ی ویالیه ت��ی بارزانیدا كارێكی باش��تان

نه كرد؟ئه مه ی عه س��كه ری : عه لی ش��ااڵو یه كێتی كردویه تی باش��ترین چاره سه ر ب��و له به رامب��ه ر بۆچونه كانی پارتی و

یه كێتی و ئۆپۆزسیۆنیش.ئاوێن��ه : كه وات��ه ئێوه ئ��ه وه ی 30 حوزه یران له ناو پارله مانی كوردس��تان

رویدا به كوده تا نازانن؟

ش��ااڵو عه ل��ی عه س��كه ری : نه خێر به هیچ ش��ێوه یه ك، ئه وه باشترین كار بوه كراوه ، پێش دو هه فته ئۆپۆزسیۆن داوای سازانی نیشتمانی ده كردو داوای ده كرد ده ستور بگه ڕێته وه ، ئه ی ئه مانه هه موی بڕیاری له س��ه ر دراوه ئه مجاره بۆچی واده كه ن؟ بۆیه ئه وه ی كراوه ته نها ئه گه ر هه ڵبژاردنه ، پڕوپاگه ن��ده ی بۆ ئێستا س��ه یربكه یت به هه مو یه كێتی و سێ الیه نه كه ی ئۆپۆزسیۆنیشه وه زیاتر شه ڕه كه به ده س��ته وه یه و سلێمانیمان

شه ڕی سلێمانیه .ئ��ه ی ئێ��وه وه ك یه كێتی ئاوێنه :

جه ماوه رتان له دهۆك و هه ولێر نیه ؟ش��ااڵو عه ل��ی عه س��كه ری : به ڵێ جه م��اوه ری زۆرم��ان هه ی��ه ، ب��ه اڵم ئۆپۆزس��یۆن ده یانه وێت له س��لێمانی

به ڕه ی ژێر پێی یه كێتی ده ربكه ن.ئاوێنه : هه رس��ێ الیه نه كه یان هه ر

گۆڕان؟ش��ااڵو عه لی عه س��كه ری : هه ر سێ الیه نه كه ، به داخ��ه وه خه ڵكی ئه مجاره به ش��داری كه متر هه ڵبژاردنه دا ل��ه م ده كه ن له به رئه وه ی كه ته واو بێزاربون له شه ڕی ده سه اڵت و ئۆپۆزسیۆن، ره نگه به شداری هه بوبێت بێالیه ن خه ڵكێكی بكات ئێستا ئه وه شمان له ده ستچو. ئاوێن��ه : ئه ی قس��ه و باس��ی ئه وه له ئارادای��ه ك��ه هه وڵی وه س��تاندنی ش��ه ڕی راگه یاندنی نێوان ئێوه و گۆڕان

ده درێت؟ئه مه ی عه س��كه ری : عه لی ش��ااڵو ئێستا شه ڕی شه خسه نه ك راگه یاندن، خه باتگێ��ڕ كه س��ی دو له كاتێك��دا ماوه یه ك��ی زۆر پێكه وه بون و ئێس��تا خه ڵكانێكدایه و له نێ��وان كێش��ه كان ئ��ه م كاره له كاری سیاس��ی ده رچوه ،

ده خوازین ئه مه نه مێنێت.ئاوێنه : هۆكاری ئه مه چییه ؟

شااڵو عه لی عه س��كه ری : به هه ندێك له براده ران��م راگه یان��دوه كه ده كرێت له كاتێكی ته ندروس��تدا وه اڵمی یه كتر و ئه و براده رانه بده ن��ه وه ، به اڵم له گه ڵ ئه وه ش��دا نیم كه ئێس��تا جه نابی مام جه الل ته ندروس��تی ته واو نیه ، قسه ی به رامبه ر بكرێت، له كاتێكدا له كاردا بوه قسه ی پێنه گوتراوه ، ئێستا ده بینی به و شێوه ناشیرینه هێرشی ده كرێته سه ر، ئه و كه سه ی یه كه مجار ناوی مام جه اللی

هێناوه ئه وه هۆكارو ده ستپێشخه ربو.نه وش��یروان مه به س��تت ئاوێن��ه :

مسته فایه ؟ش��ااڵو عه ل��ی عه س��كه ری : به ڵێ

به داخه وه .

ئا: ئاوێنه

یه كێتی له به رانبه ر رازیبونی به درێژكردنه وه ی واده ی

سه رۆكایه تیه كه ی بارزانی ، به ڵێنی له پارتی وه رگرتوه له مه ودوا ئاگاداری ورده كاریه كانی دۆسیه ی نه وت بێت،

رێكه وتنه كه ش له نێوان نێچیرڤان بارزانی و قوباد تاڵه بانی كراوه .

به پێی ئه و زانیاریانه ی ده ست ئاوێنه كه وتوه ، "نێچیرڤ��ان بارزانی "و "قوباد تاڵه بان��ی " دوای چه ندی��ن كۆبونه وه و رێكه وتنه كه ی��ان زۆر گفتوگۆیه ك��ی كاتێ��ك، ئه نجام��داوه له ئه ڵمانی��ا له مانگی مارس��ی رابردودا به مه به ستی ئابوری له كۆنگره یه كی به ش��داریكردن

سه ردانی ئه و واڵته یان كردبو.ئ��ه و زانیاریانه ئام��اژه به وه ده كه ن ك��ه كاتێك م��ه ال به ختی��ار له كۆنگره رۆژنامه وانیه هاوبه شه كه یدا له گه ڵ فازڵ میران��ی رایگه یاند كه ئاگامان له نه وت و داهات��ی نه وت��ه ، ده ره نجام��ی ئ��ه وه رێكه وتنه كه ی نێ��وان قوبادو نێچیرڤان

بوه .به پێی ئ��ه م زانیاریی��ه ش، ئێواره ی 6/29 كاتێ��ك كه نێچیرڤ��ان بارزانی چ��وه ب��ۆ الی كۆس��ره ت ره س��وڵی جێگ��ری یه كه می س��كرتێری گش��تی یه كێتی ، ئ��ه وه ی پێڕاگه یاندوه كه ئه و رێكه وتنه یان ك��ردوه ، هه رچه نده له ناو ئه نجومه نی یه كێت��ی و س��ه ركردایه تی ناوه ن��ددا چه ن��د ده نگێك��ی ن��اڕازی له الیه ن ب��ه اڵم س��ه ره نجام هه ب��وه ، مه كته بی ناو ده ستڕۆشتوه كانی كه سه سیاسیه وه پش��تیوانی بۆ رێكه وتنه كه

ده سته به ر كراوه .به اڵم وه ستا ره سوڵ ئه ندامی كۆمیته ی

تاڵه بان��ی ، نێچیرڤ��ان بارزانیش له ناو رێكه وتنه كه له سه ر سیاسیدا مه كته بی روبه ڕوی گرفت بوه ته وه ، ئه م زانیاریانه ئاماژه به وه ده كه ن كه دو كه سی نزیك له بارزانی س��ه رۆكی هه رێم "مه س��رور كه كه ركوك��ی " "كه م��ال بارزان��ی "و به درێژای��ی ماوه ی رابردو دو كه س��ی له س��ه ر ش��ێلگیربون پێداگ��ر و زۆر نه گه ڕانه وه ی ده س��تور ب��ۆ په رله مان و له س��ه ر داكۆكی��ان سه رس��ه ختانه پێویس��تی ئه وه كردوه كه ده س��تور بخرێته راپرس��یه وه ، له گه ڵ ئه وه دا نین س��ازش له سه ر ئه مه بكرێت له به رامبه ر درێژكردن��ه وه ی ویالیه ت��ی بارزان��ی. هه ربۆی��ه كاتێك بارزان��ی گه ڕاوه ته وه له ئه ندامان��ی كوردس��تان و هه ندێ��ك داوایانلێك��ردوه سیاس��ی مه كته ب��ی واده ی به درێژكردن��ه وه ی نه بێت ڕازی س��ه رۆكایه تیه كه ی و ده س��تور بخات��ه راپرسیه وه ، نێچیره ڤان كه خۆی یه كێك بوه ل��ه دو عه رابه ك��ه ی رێكه وتنه كه ی نێوان پارتی و یه كێت��ی ، نیگه ران بوه و واڵتی جێهێشتوه به ره و ئه مه ریكا، ته نها كاتێكیش "ش��ه وی ش��ه ممه ی رابردو" گه ڕاوه ته وه بۆ كوردستان، كه له الیه ن بارزانی��ه وه به ڵێنی رازیبونی له س��ه ر

رێكه وتنه كه ی پێدراوه .ب��ه اڵم په رله مانتاری س��ه ر به پارتی به پێچه وان��ه ی عه ب��دواڵ" "س��ه میره پارتی ، یه كێتی و به رپرس��انی لێدوانی له لێدوانێكیدا بۆ ئاوێن��ه رایگه یاند كه س��ه رۆكایه تی ماوه ی "درێژكردنه وه ی بارزانی ، په رله مان پێی هه س��تاوه نه ك

حیزب".ئه و په رله مانتاره ی پارتی ، هه رچه نده رۆیش��تنه ده ره وه ی نێچیره ڤان بارزانی پشتڕاس��ت ده كاته و، به اڵم بێ ئاگایی

خۆی له هۆكاره كه ی ده ربڕی .

له لێدوانێكیدا یه كێتی ، س��ه ركردایه تی بۆ ئاوێنه ئه وه ی ره تك��رده وه كه ئه و رێكه وتن��ه ی كراوه پێش��تر رێكه وتنی نێوان قوباد و نێچیرڤان بوبێت، ئه و وتی "درێژكردن��ه وه ی واده ی س��ه رۆكایه تی بارزانی رێكه وتنی نێوان هه ردو مه كته بی

سیاسی بوه ، نه ك قوبادو نێچیر".وتیش��ی "یه كێت��ی رازیب��وه واده ی درێژبكرێته وه بارزان��ی س��ه رۆكایه تی له به رامبه ر ئه وه ی كه س��ازان له س��ه ر

ده ستور بكرێت".به پێی زانیاریه كان هاوشێوه ی قوباد

شااڵو عه لی عه سكه ری : له گه ڵ ئه وه نیم كه ده گوترێت جگه له بارزانی كوردستان پیاوی تری تێدا نیه

به‌رله‌وه‌ی‌‌پارتی‌‌و‌یه‌كێتی‌‌رێكبكه‌وننێچیرڤان و قوباد له سه ر نه وت رێككه وتن

ته مه نی 36 س��اڵه ، كوڕی تاڵه بانی س��ه رۆك كۆمار و س��كرتێری گشتی له به ریتانیا منداڵی قۆناغی یه كێتیه ، باپیری ئه حم��ه دی ئیبراهیم له ماڵی له له ن��ده ن به س��ه ربردوه ، بڕوانامه ی له ئه ندازیاری��ی به كالۆریۆس��ی له سیس��تمی وه رگرتوه و میكانیكیدا

ئۆتۆمبێلدا بۆته پسپۆڕ.له ساڵی 2001� 2003 وه ك یاریده ده ر و جێگری تایبه تی به رهه م ساڵح كاری ك��ردوه كه نوێن��ه ری یه كێت��ی بوه له واش��نتۆنی پایته خت��ی ئه مه ریكا. گه ڕاوه ت��ه وه 2003ش��دا له س��اڵی رێكخ��ه ری وه ك كوردس��تان و ب��ۆ یه كێت��ی و نێ��وان په یوه ندیه كان��ی هێزه كانی سوپای ئه مه ریكی له عێراق كاری ك��ردوه . س��اڵی 2006 بوه ته نوێنه ری حكومه تی هه رێم له ئه مه ریكا، له دوای پێكهێنانی كابینه ی حه وته میش ناوبراو پۆستی به رپرسی فه رمانگه ی هه رێمی به دواداچونی هه ماهه نگ��ی و

كوردستانی پێسپێردرا.قوب��اد هاوس��ه رگیریی له گه ڵ كچی به بنه چه ئه مه ریك��ی ملیاردێرێك��ی "ش��یری به ناوی ك��ردوه جوله كه دا

كرهام".

ته مه ن��ی 47 س��اڵه ، كوڕی ئیدری��س بارزان��ی و ن��ه وه ی مس��ته فا بارزانییه . نێچیرڤان له س��اڵی 1966 له دایكب��وه . له گه ڵ له ته مه نی نۆ س��اڵیدا ئێران ئ��اواره ی بنه ماڵه كه ی له زانك��ۆی ل��ه وێ ب��ون و تاران، زانس��ته سیاسیه كانی بوه 1989دا له ساڵی خوێند. به ئه ندامی مه كته بی سیاس��ی كوردستان، دیموكراتی پارتی له ساڵی 1996 بوه به جێگری س��ه رۆكی حكومه تی هه رێمی كوردس��تان، له س��اڵی 1999 ب��وه به س��ه رۆكی حكومه تی هه رێمی كوردستان ) كابینه ی چوار(، له س��اڵی 2006 بوه به سه رۆك وه زیرانی حكومه تی هه رێمی كوردستان )كابینه ی

یه كگرتنه وه (. نێچیرڤ��ان بارزان��ی له گ��ه ڵ نه بیله بارزانی كچی مه س��عود بارزان��ی ژیان��ی هاوس��ه ری پێكهێن��اوه و چ��وار منداڵیان هه ی��ه به ناوه كانی "ئیدریس"و

"ڕانیا" و "چیاڤان"و "مایا".

قوباد‌تاڵه‌بانی‌

قوباد‌تاڵه‌بانی‌

نێچیرڤان‌بارزانی‌

نێچیرڤان‌بارزانی‌

ئه و كه سه ی یه كه مجار ناوی

مام جه اللی هێناوه ئه وه

هۆكارو ده ستپێشخه ری

شه ڕی راگه یاندنی نێوان یه کێتی و

گۆڕان بو

ئه گه ر ئێستا سه یربكه یت

به هه مو یه كێتی و سێ الیه نه كه ی

ئۆپۆزسیۆنیشه وه زیاتر سلێمانیمان

به ده سته وه یه و شه ڕه كه شه ڕی

سلێمانیهشااڵوی عه لی عه سکه ری

هەنوکە(386( سێشه ممه 42013/7/16

ئا: هێمن مامه ند

چه ند رۆژێكه ئه و كاندیدانه ی كه له الیه ن حزبه كانیانه وه یه كالبونه ته وه

به فه رمی و بونه ته كاندید، هه ڵمه تی هه ڵبژاردنیان له رێگه ی فه یسبوك و خزم و كه سانیان ده ستپێكردوه ، هاواڵتیانیش

گاڵته یان به و به ڵێن و ته كلیفانه دێت كه له الیه ن كاندیده كانیانه وه پێیانده گات،

چونكه پێیانوایه ته نیا ئه وكاته ده یانناسن تا ده گه نه په رله مان.

"دو س��اڵه نه هاتۆته ماڵم��ان، به اڵم شه وی رابردو هاته ماڵمان و وتی كاندیدم ئاگاتان لێمبێت"، ئه مه قسه ی مام حسێن ساڵح بو كه پیاوێكی ته مه ن 63ساڵه ، ئه و وتی "خزمێكمان هه یه سه ر به یه كێك خ��ۆی ده ستڕۆیش��توه كانه ، له حزب��ه ده زانێت و سه ردان و به گه وره تر له خه ڵك مه رحه بای كه س ناكات، دو ساڵ ده بێت نه هاتۆته ماڵمان، به اڵم ش��ه وی رابردو هات و ده ستی به ماستاو ساركردنه وه یه كی زۆر كردو دوایی وتی : مام حس��ێن من بۆ ئه و هه ڵبژاردنه كاندیدم ده بێت خۆت و

منداڵه كانت ئاگاتان لێمبێت!".

مام حس��ێن وتیش��ی "ئه و ب��راده ره ده پاڕایه وه و ه��ه زار به ڵێنیداو ده یوت: ئه گ��ه ر ده رچ��م و بچم��ه په رله مان چی ده ڵێن له بۆتان ده كه م! به اڵم من پێموت: برا تۆ دو س��اڵه ماڵ��ی منت نه بینیوه ، ببیه په رله مانتار به خوا هه ر مه رحه بایشم ناكه ی ، چونكه زۆرمان بینی كه له خه ڵك پاڕان��ه وه دوایش كه چون��ه په رله مان

كه سیان نه ناسی ". خه ڵكێك��ی زۆر باوه ڕیان به قس��ه و به ڵێن��ی كاندیده كانی په رله مان نه ماوه ، ئه وان ده ڵێ��ن ئه زمون فێ��ری كردوین نه بێت، چونكه متمانه مان به قسه كانیان

قسه و به ڵێنیان بێ كرداره .ره وا نامی��ق ك��ه گه نجێكی ش��اری هه ولێره ، له باره ی پاڕانه وه ی كاندیده كان وتی "به خوا كه س��ێك ده ناس��م له كاتی هه ڵمه ت��ی هه ڵبژاردنی خول��ی رابردوی په رله م��ان هاتب��وه گه ڕه ك��ی ك��وران له شه قامی ئه لبان، كه یه كێكه له گه ڕه كه هه ژارنش��ین و میللیه كانی شاری هه ولێر، له خه ڵ��ك ده پاڕای��ه وه هه ت��ا ده نگ��ی بده نێ ، به اڵم كه چوه په رله مان، ئا به و خوایه چوار س��اڵ چاوی به و گه ڕه كه ش

نه كه وت"!

وتیشی "ته نانه ت ماڵی خوشكی خۆی له و گه ڕه كه دراوس��ێمان ب��و، له ماوه ی ئه و چوار س��اڵه نه مبین��ی بێته ماڵی

خوشكه كه ی خۆشی ".ره وا ئام��اژه ی به وه ش ك��رد كه له م رۆژانه دا دیس��ان به هه مانش��ێوه هه مان سیناریۆی بینیوه ته وه ، ئه و وتی "یه كێك لیس��تێكی له س��ه ر له ناس��یاوه كانمان سیاس��ی خۆی كاندیدكردوه ، ته له فۆنی بۆ ك��ردم و وتی "ئه وه ب��ۆ هه ڵبژاردنی داهات��و كاندی��دی په رله مان��م و ده بێت ئاگات��ان لێمبێ��ت و ده پاڕای��ه وه ! به اڵم هه رگی��ز ئاماده نی��م ده نگ��ی پێبده م، چونكه س��اڵێكیش ده بێت ته له فۆنی بۆ من نه كردوه ، به اڵم كه ئێس��تا ئیش��ی

پێمانه ده پاڕێته وه ".ئه مه كردوم"، بێزاری "له فه یس��بوك قس��ه ی بانۆ عوس��مان بو، ك��ه كچه س��ه باره ت زانكۆی��ه خوێندكارێك��ی ك��ه خۆی هاوڕێیه ك��ی به پاڕان��ه وه ی كاندیدك��ردوه ، ئه و وتی "له فه یس��بوك یه كێك هاوڕێمه و پێشوتریش ده مناسی ، ئێس��تا رۆژانه بێ��زاری ك��ردوم، هه ر نامه م بۆ ده نێرێ��ت و ده پاڕێته وه خۆم و خانه واده ك��ه م ده نگ��ی پێبده ین، ئه مه

له كاتێكدایه كه فكری من و بنه ماڵه كه ی ئێمه له و كه س��ه جودای��ه و ئاماده نین

ده نگی پێبده ین".بانۆ وتیش��ی "ه��ه زار به ڵێن ده دات و ده ڵێت: شوقه كه تان بۆ وه رده گرم! هه ر زانك��ۆت ته واوك��رد داتده مه زرێنم! كه

ب��ه اڵم ده زانم ه��ه ر كه ده رچ��وو بوه په رله مانتار ده ڵێت: په رله مان ش��وێنی یاس��ا ده ركردنه و له ده سه اڵتی مندا نییه

كه س دابمه زرێنم"."خۆزگ��ه وێن��ه م ده گرت ك��ه چۆن ده پاڕایه وه ، بۆ ئه وه ی كه بوه په رله مانتار قس��ه ی ئه م��ه پێمنیش��اندایه ته وه "، مامۆستا رزگار مه عروف بو كه له یه كێك ئه و مامۆستایه ، هه ولێر له خوێندگاكانی وتی "له م رۆژانه دا براده رێك كه له زانكۆ به یه كه وه بوی��ن، پێیڕاگه یاندم كه خۆی كاندید كردوه ب��ۆ په رله مان، ئای چۆن ده پاڕایه وه ! ئه گه ر پێم ش��ه رم نه بوایه ئه و پاڕانه وه یه م وێنه ده گرت، بۆ ئه وه ی كه چوه په رله مان نیشانم دابایه ته وه ، كه چۆن له خه ڵك ده پاڕێنه وه پێش ئه وه ی بچنه په رله م��ان، به اڵم دواتریش دایك و

باوكی خۆشیان له بیر ده كه ن".مامۆس��تا رزگار ب��ه ده م پێكه نینه وه وتیش��ی "به خوا ئه م مانگه ی ره مه زان، پاڕانه وه ی موس��ڵمانان و بۆته مانگ��ی

مانگی پاڕانه وه ی كاندیده كان". لیژنه ی به رپرس��ی رۆس��تایی زان��ا له یه كێت��ی راگه یان��دن رۆش��نبیری و په رله مانتاران س��ه باره ت به و به ڵێنانه ی

كه كاندیده كان ب��ه ر له چونه په رله مان به خه ڵك��ی ده ده ن، وتی "ئێمه ناتوانین گش��تگیری بكه ی��ن و بڵێی��ن هه مو ئه و كه س��انه ی ده چن��ه په رله م��ان به ڵێنی ناڕاس��ت ده ده ن، به اڵم له گه ڵ ئه وه شدا

به شێكی زۆریان وان". به بڕوای رۆس��تایی ه��ۆكاری ئه مه ش به ش��ێكی ده گه ڕێت��ه وه ب��ۆ ئیلتیزامه ئه خالقیه كانی ئه و كه س��ه كه تا چه ند راس��تگۆیه له گه ڵ خۆی و له گه ڵ خه ڵك، به ش��ێكی تریش��ی ده گه ڕێت��ه وه ب��ۆ بارودۆخی سیاس��ی هه رێمی كوردستان كه په رله مان ئه و ده سه اڵته ی نه دراوه تێ بتوانێت داخوازیه كانی ده نگده ران یان ئه و به ڵێنه ی په رله مانتاران كه به ده نگده رانی

داوه بهێننه دی . یان رۆس��تایی وت��ی "په رله مانت��ار ئه و كه س��ه ی كه خ��ۆی كاندید ده كات به به رنامه ی پابه ن��ده په رله م��ان ب��ۆ ئ��اگاداری پێویس��ته بۆیه حزبه كه ی ، به رنام��ه ی حزبه كه ی بێ��ت، بزانێت تا چه ند حزبه ك��ه ی ده توانێت به رنامه كه ی جێبه جێ بكات و پێویسته كاندیده كان بۆ په رله مانتاری ئه و هه مو به ڵێنه به خه ڵك

نه ده ن".

ئا: هێمن

سكرتێری حزبی زه حمه تكێشانی كوردستان به ڵێن عه بدواڵ له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت

"پێشبینی ئه وه ده كه م بارزانی ماوه ی درێژكردنه وه ی سه رۆكایه تیه كه ی

ره تبكاته وه ".

ئاوێنه : ئه وه ی ل��ه 30ی حوزه یران رویدا تا چه ند كارێكی یاسایی بو؟

به ڵێن عه بدواڵ: له راستیدا من یاسایی نییم تا به یاسایی وه اڵمتبده مه وه ، به اڵم گریمان یاس��ایی بو، ئه گه ر یاسایه ك چاره نوس��ی یه كالكردن��ه وه ی ب��ۆ

ده س��تور كێشه و قه یرانمان بۆ دروست ب��كات، به ڕای من ب��اش نییه ، ئه گه ر نایاس��اییش بو، ئه وه خراپتر ده بێت و قه یرانه ك��ه قوڵترده كات��ه وه ، بۆیه من له سه ر یاسایی و نایاسایی قسه ناكه م، به اڵم پێموایه ئ��ه وه ی هاته په رله مان ده بوای��ه زیاتر موناقه ش��ه ی له س��ه ر بكرای��ه و فرس��ه ت بدرای��ه الیه نه كان له ناوه وه و ده ره وه ی په رله مان، ئه وكات له وێ گه یشتبوان به بنبه ستیش ئه گه ر په رله مان ده یتوانی به زۆرینه و كه مینه

یه كالبكرابایه .ئاوێن��ه : پێتوایه مه س��عود بارزانی ماوه ی درێژكردن��ه وه ی له س��ه ر واژۆ

سه رۆكایه تیه كه ی خۆی بكات؟

به ڵێن عه بدواڵ: من پێش��بینی ئه وه ده كه م كه ئه و ره تیده كاته وه .

س��ه ر بێین��ه ئه گ��ه ر ئاوێن��ه : كاروب��اری حزبه كه تان چۆن خۆتان ب��ۆ هه ڵبژاردنی داهات��و ئاماده كردوه له كاتێكدا كه له ئێس��تادا ئێوه خاوه نی

هیچ كورسیه كی په رله مانی نیین؟به ڵێن عه بدواڵ: پێمانوایه ئه مجاره یان خه ڵك له كاتی ده نگدان كه ده چێت بۆ سه ر سندوقه كانی ده نگدان حیساباتی خۆی ده كات، هه ر حزبێكیش بۆ ئه م هه ڵبژاردن��ه تێڕوانی��ن و خوێندنه وه و به رنام��ه ی خۆی هه یه ، ئێمه ش وه كو حزبی زه حمه تكێشان زۆر خۆشحاڵین كه هه ڵبژاردنی ئه مجاره به لیستی كراوه یه ،

رزگارمان داخ��راو له لیس��تی حزبی و بو، ئێمه ئاماده كاریی باش��مانكردوه ، لیستێكی 100كه سی له كه سانی خۆمان و ئاماده كردوه ، كه سانی س��ه ربه خۆمان به رنامه یه ك��ی تێروته س��ه لمان داناوه بۆ هه ڵبژاردنی داهاتو، له ئێستاش��ه وه هه مو الیه كمان له س��ه ر ئ��ه وه كۆكین كه به ئاراس��ته ی س��ێیه م ده چینه ناو

په رله مانه وه .ئاوێن��ه : واته كه چونه په رله مان نه له گه ڵ ئۆپۆزسیۆن و نه له گه ڵ ده سه اڵت

ده بن؟به ڵێن عه بدواڵ: نه خێر به م ش��ێوه یه نییه ، له وانه یه ئۆپۆزسیۆن بین، به اڵم كه ده ڵێین ئاراس��ته ی س��ێیه م ئێمه

له ماوه ی رابردو له ئه دای هه ردوال رازی نه بوی��ن، ئێمه پێمانوایه ده س��ه اڵت و ئۆپۆزس��یۆن مانای دوژمنایه تی یه كتر نای��ه ت، به ڵك��و به به رنام��ه له ی��ه ك جی��اوازن ده بێت ئێمه ئ��ه و كه لتوره بێنینه ن��او دونیای سیاس��ه ته وه كه دونیای سیاسه ت واته دو جه مسه ریی ، نهێنی پێش��كه وتنی هه ر واڵتێك له دو جه مس��ه ریدایه ك��ه جه مس��ه رێكیان ئۆپۆزسیۆنه و جه مسه رێكیان ده سه اڵت، رێكخستنی ئه و دو په یوه ندیه ش به الی ئێمه وه گرنگه ، بۆیه ئێم��ه پێمانوایه له ماوه ی چوار ساڵی رابردوی مامه ڵه ی مامه ڵه یه كی ئۆپۆزس��یۆن ده سه اڵت و ناحه زانه و دوژمندارانه بوه ، پێویس��ته

ئه وه راس��تبكرێته وه ، بۆی��ه ئێمه كه چوینه په رله مان به ده س��ه اڵت ده ڵێین ئێم��ه به به رنام��ه له ئێ��وه جیاوازین، به پرۆس��ه ی سیاسی ئه وه ش خزمه ت له ی��ه ك خه ن��ده ق نه وه ك��و ده كات

دروستكردن.ئاوێنه : پێتوایه له هه ڵبژاردنی داهاتو ژماره ی به هێزتربێ��ت و ئۆپۆزس��یۆن

كورسیه كانی زیادبكات؟به ڵێن عه بدواڵ: من پێموایه گۆڕانكاری هاوكێش��ه كان رون��ادات و گ��ه وره گۆڕانكاریه ك��ی ئه وتۆی��ان به س��ه ردا گۆڕانكاریه كی پێموای��ه م��ن نایه ت، له نه خشه ی سیاسی كوردستان گه وره

رونادات.

ئا: ئاراس عوسمان

كێشمه كێشی نێوان ئۆپۆزیسیۆن و ده سه اڵت سه باره ت به درێژكردنه وه ی

ماوه ی سه رۆكایه تی بارزانی به رده وامه ، ئۆپۆزیسیۆن هه ڕه شه

ده كات گه ر ئه و درێژكردنه وه یه تێپه ڕێت، هه ڵوێستی ده بێت، به اڵم

ماوه ی درێژكردنه وه ی په رله مان له الیه ن بارزانیه وه به بێده نگ

تێپه ڕی و هه ڵوێست و كاردانه وه یان نه بو، خۆپیشانده رێكی چاالكی

سه رای ئازادی ده ڵێت "ئۆپۆزیسیۆن هه ڵوێستی الواز بو، خوازیارم ئه مجاره

هه ڵوێستی توند وه ربگرن".

ئۆپۆزس��یۆن ئ��ه وه ی له ب��اره ی له به رامبه ر ده بێت چی هه ڵوێس��تیان تێپه ڕاندنی پرۆژه یاسای درێژكردنه وه ی م��اوه ی ویالیه تی بارزان��ی ، رێكخه ری سیاس��یه كانی په یوه ندی��ه ژوری حاجی " "محه مه د گ��ۆڕان بزوتنه وه ی به ئاوێن��ه ی راگه یاند ك��ه ئه وان وه ك هه مو الی��ه ك چاوه ڕێی بارزانی ده كه ن كه هه ڵوێس��تی چۆن ده بێت بۆ پرۆژه بڕیاری درێژكردنه وه ی ویالیه ته كه ی ، ئه و وتی "نه مانشاردۆته وه وه ك الیه نه كانی ئۆپۆزس��یۆن كه هه ڵوێستمان ده بێت، هه م��و رێ��گا مه ده نی و یاس��اییه كان له خۆپیش��اندانه وه هه ر ده گرینه ب��ه ر بگره تا س��كااڵ تۆماركردن له دادگای

فیدراڵی عێراق".به اڵم ئ��ه م هه ڕه ش��انه له كاتێكدان ك��ه پێش��تر ئۆپۆزیس��یۆن چه ندین جار هه ڕه ش��ه ی هاوش��ێوه ی كردوه ، هیچیان به كرده ك��ی ئ��ه وه ی به ب��ێ

بباته س��ه ر و له چه ند رۆژی رابردوشدا نیوه ی ئه و پڕۆژه یاسایه ی كه له الیه ن یه كێتیه وه پارت��ی و په رله مانتاران��ی له الی��ه ن په س��ه ندكرا، له په رله م��ان س��ه رۆكی هه رێمه وه واژۆكرا و تێپه ڕی ، به ب��ێ ئ��ه وه ی ئۆپۆزیس��یۆن هی��چ محه مه د هه بێت، رونیان هه ڵوێستێكی حاجی له مب��اره وه وت��ی "ئێمه وه ك ئۆپۆزس��یۆن نه وه س��تاوین و له رێگه ی راگه یاندن��ه وه ش��ه ڕێكی گه وره م��ان

كردوه ". ته نها ئه مڕۆ و س��به ینێ له به رده م واژۆكردن یان واژۆنه كردنی پرۆژه یاسای درێژكردن��ه وه ی ماوه ی س��ه رۆكایه تی بارزانیدا ماوه ، به پێی یاسا ئه و پڕۆژه یاس��ایه ی كه رۆژێك پێش��تر پارتی و یه كێتی له س��ه ری رێكه وتن و له 6/30دا په سه ندكرا و كوردس��تان له په رله مانی

سه رۆكایه تی گه یشتونه ته له 7/2یشدا هه رێم��ی كوردس��تان و ب��ه م پێیه ش ئه گه ر ئه مڕۆ و س��به ینێ پڕۆژه یاسای درێژكردن��ه وه ی ماوه ی س��ه رۆكایه تی واژۆ ن��ه كات ئ��ه وا ده چێت��ه ب��واری جێبه جێكردنه وه ، ئێستا پرسیار ئه وه یه

كه دوای ئه وه چی روده دات؟ئه ندامی پرس��یاره دا ئه م له وه اڵمی مه كته بی سیاسی یه كگرتوی ئیسالمی هه ڵه دن��ی " "ئه بوبه ك��ر كوردس��تان به ئاوێن��ه ی راگه یاند كه "به دڵنیاییه وه هه ڵوێستی ده كات و راوێژ ئۆپۆزسیۆن

خۆی راده گه یه نێت".ناوبراو جه غتی له سه ر ئه وه كرده وه كه له داهاتودا په نا بۆ به نێوده وڵه تیكردنی س��كااڵكانیان ده ب��ه ن به رامب��ه ر به و پرۆژه یاس��ایه و رێكخراوه كانی یه كێتی یه كگرتوه كان��ی نه ت��ه وه ئه وروپ��او

لێئ��اگادار ده كه ن��ه وه و كه مپین��ی بۆ دروس��تده كه ن و واژۆی ناڕازییان��ی بۆ كۆده كه ن��ه وه ، ئه و وتی "په نا بۆ هه مو ته نها ده به ی��ن و یاس��اییه كان بژارده له چوارچێ��وه ی ناڕه زایه تی به قس��ه دا

ناوه ستینه وه ". ئۆپۆزیس��یۆن به گشتی ئاماژه به وه ده كه ن كه هه ڵوێستی داهاتویان جیاواز ده بێ��ت له بۆچ��ون و هه ڵوێس��ته كانی ئ��ه وه ن چاوه ڕوان��ی پێش��تریان و بارزانی ئه م مه س��ه له یه چۆن یه كالیی

ده كاته وه .محه مه د ئیسالمی كۆمه ڵی وته بێژی حه كی��م به ئاوێن��ه ی راگه یان��د ك��ه "چاوه ڕێ��ی یاس��اكه ده كه ی��ن و دواتر له پارله مان و هه ڵوێستانه ی له و جیاواز هه ڵوێس��تی هه مانبوه راگه یاندنه كان

ترمان ده بێت".

حه كی��م وت��ی "ب��ه رده وام ده بین له هۆشیاركردنه وه ی خه ڵكی كوردستان كه ئه مه كارێكی خراپه دو حزبه كه ئه و

بڕیاره یان په سه ندكردوه ".رێكارو "هاتنه سه رش��ه قام وتیشی گفتوگۆی ده وێت و ئه گه ر گه شتینه ئه و باوه ڕه كه پێموای��ه ئه وه كۆتا چه كی ئۆپۆزس��یۆنه ، دور نیی��ه په ن��ای بۆ

به رین". له به رامبه ر ئه م هه ڕه ش��ه و قسانه ی ئۆپۆزیسیۆندا به شێك له و رۆشنبیرانه ی كه له خۆپیشاندانه كانی سه رای ئازادیدا چاالك بون، هه ڵوێس��تی تائێس��تای الواز به هه ڵوێس��تێكی ئۆپۆزیس��یۆن

ده بینن.رۆش��نبیر نوس��ه ر و هه ردی رێبین كه خۆپیش��انده رێكی چاالكی سه رای ئازادی بو، سه باره ت به هه ڵوێسته كانی بڕیاره كانی دو له به رامبه ر ئۆپۆزسیۆن حیزبه ده سه اڵتداره كه بۆ درێژكردنه وه ی ماوه ی سه رۆكایه تی هه رێم و په رله مان، به ئاوێن��ه ی رایگه یان��د ك��ه "النیكه م نه بو، پێباش ئۆپۆزسیۆنم هه ڵوێستی

به هه ڵوێستێكی الوازی ده بینم".له ئێس��تادا "ده بێ��ت وت��ی ئ��ه و هه ڵوێس��تی ئه وان وا بێ��ت كه رێگای كشانه وه بگرنه به ر له پارله مان و ئیعتراف به بڕیاره كه و به و پارله مانه ش��دا نه كه ن كه پرۆژه بڕیاره كه ی تێدا ده رچێنراوه ، بڕیاری ئۆپۆزس��یۆن ده كه م چاوه ڕێ هاتن��ه ده ره وه ب��ده ن له پارله مان��ی

كوردستان".وتیش��ی "ئۆپۆزس��یۆن پێویس��ته له پرۆسه ی سیاسیش بكشێنه وه تا كاتی هه ڵبژاردنی داهاتو، ئه گه ر ئۆپۆزسیۆن پێموایه وه رنه گرن هه ڵوێست ئه مجاره

كه نائومێدیه كی گه وره دروستده كه ن، ناكرێت له به رامبه ر كه تنێكی سیاس��ی گه وره ی نایاس��ایی بێیت به ده ركردنی به یاننامه ی��ه ك كۆتای��ی پێبهێنی��ت، بۆچونم وایه كه ده بێت ئۆپۆزس��یۆن

هه ڵوێستی توندتریان هه بێت".

ره‌مه‌زان..‌مانگی‌‌پاڕانه‌وه‌ی‌‌موسڵمان‌و‌كاندیده‌كانی‌‌په‌رله‌مان

ئه‌گه‌ر‌درێژكردنه‌وه‌ی‌‌ماوه‌ی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌بارزانی‌‌تێپه‌ڕی‌..ئۆپۆزسیۆن‌هه‌ڕه‌شه‌كه‌ی‌‌ده‌باته‌‌سه‌ر‌یان‌هه‌ر‌قسه‌یه‌؟

ئه گه ر ئۆپۆزسیۆن ئه مجاره هه ڵوێست وه رنه گرن پێموایه كه نائومێدیه كی

گه وره دروستده كه ن، ناكرێت له به رامبه ر كه تنێكی سیاسی گه وره ی نایاسایی بێیت به ده ركردنی

به یاننامه یه ك كۆتایی پێبهێنیت، ده بێت

ئۆپۆزسیۆن هه ڵوێستی توندتریان هه بێت

حزبی‌‌زه‌حمه‌تكێشانی‌‌كوردستان:درێژكردنه‌وه‌ی‌‌ماوه‌ی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌بارزانی‌‌قه‌یرانه‌كه‌‌قوڵتر‌ده‌كاته‌وه‌

خۆزگه وێنه م ده گرت كه چۆن ده پاڕایه وه ،

بۆ ئه وه ی كه بوه په رله مانتار پێمنیشاندایه ته وه

‌‌‌ئا:‌شاهۆ‌ئه‌حمه‌د‌

‌ماوه‌یه‌كی‌‌زۆره‌‌ده‌نگۆی‌‌ئه‌وه‌‌باڵوبۆته‌وه‌‌له‌ناو‌كۆیه‌‌كه‌‌تاڵه‌بانی‌‌سه‌رۆك‌كۆماری‌‌عێراق‌و‌سكرتێری‌‌

گشتی‌‌یه‌كێتی‌‌نیشتیمانی‌‌كوردستان‌وه‌سیه‌تی‌‌كردوه‌‌له‌پاش‌مه‌رگی‌‌

له‌به‌رزاییه‌كانی‌‌كۆسار‌به‌خاكی‌‌بسپێرن‌كه‌‌ده‌كه‌وێته‌‌چیای‌‌هه‌یبه‌سوڵتان‌و‌به‌سه‌ر‌كۆیه‌دا‌ده‌ڕوانێت،‌به‌اڵم‌

به‌رپرسانی‌‌یه‌كێتی‌‌له‌شاری‌‌كۆیه‌‌ئه‌م‌جۆره‌‌هه‌وااڵنه‌‌ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌و‌ئاماژه‌‌به‌وه‌‌ده‌كه‌ن‌كه‌‌"هیچ‌كاتێك‌مام‌جه‌الل‌وه‌سیه‌تی‌‌وای‌‌نه‌كردوه‌".

‌هاوینه‌‌ه��ه‌واری‌‌كۆس��ار‌نزیكه‌ی‌‌‌5كیلۆمه‌تر‌له‌شاری‌‌كۆیه‌‌دوره‌و‌ده‌كه‌وێته‌‌هه‌یبه‌س��وڵتانه‌وه‌‌ چی��ای‌‌ به‌رزای��ی‌‌له‌رۆژهه‌التی‌‌شاری‌‌كۆیه‌،‌به‌سه‌ر‌ترۆپكی‌‌كۆساره‌وه‌‌شوێنێك‌ته‌خت‌و‌ئاماده‌كراوه‌‌كه‌‌زۆرێك‌له‌خه‌ڵكی‌‌كۆیه‌‌پێیانوایه‌‌ئه‌و‌شوێنه‌‌له‌سه‌ر‌وه‌سیه‌تی‌‌تاڵه‌بانی‌‌وه‌ك‌خاك‌بۆ‌ش��وێنی‌‌به‌خاكس��پاردنی‌‌ئه‌و‌

ئاماده‌كراوه‌.به‌اڵم‌ئاكۆ‌محه‌مه‌د‌ئه‌ندامی‌‌مه‌ڵبه‌ندی‌‌‌14رێكخستنی‌‌كۆیه‌ی‌‌یه‌كێتی‌‌نیشتیمانی‌‌كوردستان‌و‌كادێری‌‌راگه‌یاندنی‌‌یه‌كێتی‌‌له‌لێدوانێكیدا‌بۆ‌ئاوێنه‌‌ئه‌و‌جۆره‌‌هه‌واڵ‌‌و‌ده‌نگۆیانه‌ی‌‌ره‌تكرده‌وه‌،‌ئه‌و‌وتی‌‌"ئه‌و‌جۆره‌‌هه‌وااڵنه‌‌دورن‌له‌راستیه‌وه‌و‌به‌هیچ‌ش��ێوه‌یه‌ك‌مام‌جه‌الل‌وه‌س��یه‌تی‌‌وای‌‌

نه‌كردوه‌".‌وتیش��ی‌‌"‌دیاریكردنی‌‌شوێنێك‌بۆ‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌ جه‌الل‌ مام‌ به‌خاكسپاردنی‌‌ب��ۆ‌بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌،‌ده‌بێ‌‌ئ��ه‌وان‌دیاری‌‌بكه‌ن‌ك��ه‌‌له‌كوێ‌س��پارده‌ی‌‌ده‌كه‌ن،‌ئه‌وه‌ی‌‌ئێس��تا‌ده‌وترێت‌كه‌‌وه‌س��یه‌تی‌‌كردبێت‌له‌كۆس��ار‌بینێژن‌ته‌نیا‌قسه‌ی‌‌

خه‌ڵكه‌و‌هیچی‌‌تر".‌14 مه‌ڵبه‌ن��دی‌‌ ئه‌ندام��ه‌ی‌‌ ئ��ه‌و‌ ‌رێكخستنی‌‌كۆیه‌‌جه‌ختی‌‌له‌سه‌ر‌ئه‌وه‌ش‌كرده‌وه‌‌كه‌‌ئێستا‌تاڵه‌بانی‌‌ته‌ندروستی‌‌

زۆر‌باشه‌و‌به‌زوترین‌كاتیش‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌ب��ۆ‌كوردس��تان‌و‌ب��ه‌رده‌وام‌ده‌بێ��ت‌

له‌ڕاپه‌راندنی‌‌ئه‌ركه‌كانی‌."جه‌الل‌حیسامه‌دین‌نورواڵ"‌كه‌‌له‌ناو‌خه‌ڵك��ی‌‌كوردس��تاندا‌به‌"م��ام‌جه‌الل‌تاڵه‌بان��ی‌"‌به‌ناوبانگ��ه‌،‌نزیك��ه‌ی‌‌‌80س��اڵ‌‌له‌مه‌وبه‌ر‌له‌دێ��ی‌‌كلكانی‌‌نزیك‌دوكان‌له‌دایكب��وه‌‌و‌ه��ه‌ر‌به‌منداڵی‌‌كه‌‌له‌گه‌ڵ‌‌ ده‌بێ��ت‌ كه‌م��دا‌ له‌ته‌مه‌نێك��ی‌‌خێزانه‌كه‌یدا‌روده‌كه‌نه‌‌شاری‌‌كۆیه‌و‌له‌وێ‌‌سه‌ره‌تایی‌‌و‌ خوێندنی‌‌ نیش��ته‌جێده‌بن‌و‌ناوه‌ندیش��ی‌‌له‌و‌ش��اره‌‌ته‌واو‌ده‌كات،‌خۆشه‌ویس��تی‌‌ به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك‌ تاڵه‌بانی‌‌بۆ‌ئه‌و‌ش��اره‌‌هه‌بوه‌‌ك��ه‌‌له‌گێڕانه‌وه‌ی‌‌یاداشته‌كانیدا‌بۆ‌"عیرفانی‌‌قانعی‌‌فه‌رد"‌ده‌ڵێ��ت‌"له‌بیرمه‌‌له‌قۆناغ��ی‌‌ناوه‌ندی‌‌به‌چه‌تره‌وه‌‌ بارانباری��ن‌ كات��ی‌‌ له‌كۆیه‌‌پیاس��ه‌م‌ده‌ك��رد،‌ئه‌م��ه‌‌خۆش��ترین‌

ساته‌وه‌خته‌كانی‌‌ژیانی‌‌من‌بو".‌تائێس��تاش‌به‌ش��ێك‌له‌كه‌س‌و‌كاره‌‌نزیكه‌كان��ی‌‌تاڵه‌بان��ی‌‌له‌ش��اری‌‌كۆیه‌‌

نیش��ته‌جێن‌و‌خه‌ڵكی‌‌ئه‌و‌شاره‌ش‌له‌و‌روانگه‌ی��ه‌وه‌‌پێیانوای��ه‌‌ك��ه‌‌تاڵه‌بانی‌‌وه‌س��یه‌تی‌‌ك��ردوه‌و‌ئه‌و‌ش��وێنه‌ی‌‌بۆ‌

به‌خاكسپاردنی‌‌دیاریكردوه‌.‌هه‌ر‌سه‌باره‌ت‌به‌ده‌نگۆی‌‌وه‌سیه‌تنامه‌ی‌‌تاڵه‌بانی‌‌و‌به‌خاكسپاردنی‌‌له‌به‌رزاییه‌كه‌ی‌‌كۆس��ار،‌قایمقامی‌‌قه‌زای‌‌كۆیه‌‌ش��ێخ‌چاپوك‌عوم��ه‌ر‌بێئاگایی‌‌خۆی‌‌ده‌ربڕی‌‌به‌رامبه‌ر‌به‌و‌ده‌نگۆیانه‌،‌‌ئه‌و‌وتی‌"‌ئه‌وه‌‌

ته‌نیا‌قسه‌ی‌‌خه‌ڵكه‌".قایمقام��ی‌‌كۆی��ه‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ب��ۆ‌ئاوێنه‌‌رونكرده‌وه‌‌كه‌‌"تائێس��تا‌هیچ‌شوێنێك‌له‌سنوری‌‌ش��اری‌‌كۆیه‌‌دیاری‌‌نه‌كراوه‌‌كه‌‌سه‌رۆك‌كۆماری‌‌عێراق‌جه‌نابی‌‌مام‌جه‌الل‌وه‌س��یه‌تی‌‌كردبێت‌تێیدا‌به‌خاك‌

بسپێردرێت"‌.ناوب��راو‌وتی‌‌"منیش‌وه‌كو‌خۆم‌ته‌نیا‌له‌خه‌ڵك��م‌بیس��توه‌‌كه‌‌ش��تێكی‌‌له‌م‌جۆره‌‌هه‌بێت،‌به‌اڵم‌به‌ره‌س��می‌‌شتێكی‌‌وا‌له‌ئ��اردا‌نیی��ه‌‌و‌ئه‌مه‌‌ته‌نیا‌قس��ه‌ی‌‌

خه‌ڵكه‌".‌

بەشی‌دووەم‌‌

کێشەی‌گەشبین‌و‌ڕەشبیندوای‌ئ��ەو‌پەرەگراف��ە‌کاک‌س��یروان‌بەسەر‌چوار‌خاڵە‌تایبەتییەکەی‌خۆیدا‌چۆتەوە‌و‌دەڵێت،‌لەم‌خااڵنەدا‌دیار‌نییە‌کە‌ئاخۆ‌من‌گەشبینم‌یاخود‌رەشبین.‌هەڵبەت‌برای‌بەڕێزم‌کە‌نابێت‌و‌ناشێت‌دیار‌بێت،‌لەب��ەر‌دوو‌هۆ.‌یەکەم:‌ئەو‌خاالنە‌پەیوەندی��ان‌بە‌منەوە‌نییە‌و‌تۆ‌خۆت‌نوسیوتن.‌ئیدی‌بۆچی‌ڕەشبینی‌و‌گەشبینی‌من‌لە‌شتێکدا‌دەربکەوێت‌کە‌نوسینی‌من‌نییە.‌دووەم:‌قسەی‌منیش‌لەو‌نوسینەدا‌کە‌بالومکردۆتەوە،‌لەسەر‌

گەشبینی‌و‌ڕەشبینی‌نییە.‌ب��ەاڵم‌گەرچی‌بابەتەکەی‌من‌کەم‌و‌زۆر‌پەیوەندی‌بە‌ڕەش��بینی‌و‌گەشبینییەوە‌نییە،‌دەمەوێت‌لێرەدا‌ئێستێک‌بکەم‌و‌بە‌کورتییەکی‌‌زۆر‌لەم‌کێشەیە‌بڕوانم.‌

کێش��ەی‌گەشبینی‌و‌رەش��بینی،‌تەنیا‌کێشەی‌کاک‌س��یروان‌نییە،‌گەر‌تەنیا‌کێش��ەی‌بەڕێزیان‌بایە،‌بە‌شایستەی‌راوەستان‌و‌قسە‌لەسەر‌کردنم‌نەدەزانی،‌بەاڵم‌کێش��ەی‌ژمارەیەک‌ڕۆش��نبیری‌دیش��ە،‌کە‌ئێستا‌پرسیاری‌»گەشبینە‌زەمان��ی‌ وەک‌ ڕەش��بینە؟«‌ یاخ��ود‌سەرەتای‌باڵوبوونەوەی‌مارکسیزم،‌بووە‌بەدەروازەی‌خوێندنەوە‌و‌هەڵسەنگاندنیان‌بۆ‌هەموو‌تێزەیەکی‌فیکری‌و‌سیاس��ی،‌ب��ەم‌الوالدا‌گورز‌دەوەش��ێنن‌و‌دەڵێن‌س��ەر‌زەوی‌جێگایەکی‌بۆ‌ڕەش��بینی‌تێدا‌نەماوە.‌س��ەرەتا‌دەبێت‌بڵێم،‌ئەم‌پرسیارە‌کالسیکییە،‌ئایا‌تۆ‌گەشبینی‌یان‌رەشبین؟‌ڕیشەکانی‌دەگەڕێتەوە‌بۆ‌ئەو‌عەقڵییەتە‌مارکس��ییە‌کالسیکییە‌کە‌ل��ە‌چ��ل‌و‌پەنجاکان��دا‌فەرهەنگی‌بیرکردنەوەیان‌الی‌ئێمە‌بە‌شێوەیەکی‌دژوار‌و‌پڕ‌هەڵە‌داڕش��ت‌و‌بناغەیان‌بۆ‌دانا.‌ل��ە‌کولتووری‌مارکسیس��تەکاندا‌گەر‌گەش��بینبوویتایە،‌ئەوە‌نیشانەبوو‌کە‌باوەڕت‌بە‌گۆڕانکارییە‌مێژووییەکان‌هەیە‌و‌شۆڕش��گێڕیت‌و‌ورەت‌بەرنەداوە،‌گەر‌ڕەشبینیش‌بوویتایە،‌ئەوە‌نیشانە‌بوو‌کە‌جەم��اوەر‌س��ارد‌دەکەیتەوە‌و‌دەچێنێت‌و‌ بۆرژوازییانە‌ دوودڵی‌ ڕۆحی‌لە‌ژێرەوەڕا‌لەگەڵ‌چینی‌سەردەس��ت‌و‌حوکمداران��دا‌پاکت��ی‌نهێنی��ت‌هەیە.‌ئەم‌ش��ابلۆنە‌وەک‌خ��ۆی‌و‌بە‌هەموو‌ڕەهەن��دە‌کۆمیدیی‌و‌س��ەتحییەکەیەوە‌لەسەری‌کاک‌سیروان‌و‌زۆر‌ڕۆشنبیریی‌سیاسی‌دیکەش��دا‌چاپ‌بۆتەوە.‌وەک‌ئەوەی‌مێژوو‌ڕۆژێکی��ش‌نەجواڵ‌بێت،‌وەک‌ئەوەی‌عەقڵییەتی‌بە‌ناو‌سیاسی‌ئێم��ە،‌لە‌هەم��ان‌جوغ��زی‌دێرینیدا‌بەدەوری‌وێن��ە‌و‌هەس��تە‌دێرینەکاندا‌وەک‌پەنجا‌ساڵ‌لە‌مەوبەر‌بجوڵێتەوە‌و‌هیچ��ی‌تری‌ل��ەوە‌زیاتر‌ب��ۆ‌بەرهەم‌نەیەت‌کە‌سیاس��ییە‌شکس��تخواردوە‌دێرینەکان‌دروس��تیانکردوە‌و‌بە‌ئیرس‌

جێیانهێشتووە.‌بیرکردنەوە‌لە‌سیاسەت‌و‌نوسین‌و‌دونیا‌بە‌پێوەری‌گەش��بینیت‌یان‌ڕەشبینی،‌ئاخۆ‌هیوا‌دەچێنێت‌ی��ان‌نائومێدیی،‌هێن��دە‌فۆرمێکی‌س��واو‌و‌درۆزنانەیە،‌گەر‌نیش��انەی‌ش��تێک‌بێت،‌نیشانەی‌ئەوەیە‌خاوەنی‌ئەمجۆرە‌تێڕوانینە‌جگە‌لە‌سیاسییەکی‌کورتبین‌زیاتر‌نییە‌کە‌دەیەوێ‌بە‌وەعدی‌درۆ‌و‌پەیمانی‌قەبە‌و‌مژدەی‌پاش��ەڕۆژی‌گوڵڕەنگ‌خوێنەرە‌بخەڵەتێنێت‌و‌ نائومێدەکان��ی‌ غەمگین‌و‌خۆی‌وەک‌ئەو‌شۆڕش��گێڕە‌نیشانبدات‌کە‌مژدەی‌نان‌و‌یەکس��انی‌بۆ‌هێناوین.‌لە‌هەر‌جێگایەکدا‌عەقڵییەتی‌ئایدۆلۆژی‌زاڵب��وو،‌ئەم‌جۆرە‌ڕیکالمە‌ئایدۆلۆژییە‌هەرزان��ە،‌وەک‌یەک��ەم‌ش��ت‌و‌یەکەم‌پێوەر‌لەدەستی‌ئایدۆلۆژیستەکاندا‌دێتە‌پێش��ێ‌و‌دەیکەنە‌قامچی‌دەس��تیان‌تا‌ل��ە‌ڕێگایەوە‌چاک‌و‌خراپ‌جیابکەنەوە.‌لە‌هەر‌جێگایەک��دا‌ئەم‌پێوەرە‌کەوتە‌کار،‌نیشانەیە‌کە‌سەتحییەتی‌سیاسی‌و‌ئایدۆلۆژی‌گەیشتۆتە‌ترۆپکی‌خۆی.‌من‌هیچ‌کات‌بە‌لۆژیکی‌گەشبین‌یان‌ڕەشبین‌ئیش��م‌نەک��ردوە،‌ئەم‌ج��ۆرە‌لۆژیکە‌بەرهەمی‌عەقڵی‌ئەو‌ڕۆش��نبیرانەیە‌کە‌کاری‌ڕۆش��نبیریی‌بە‌پێ��وەری‌کاری‌سیاس��ی‌دەخوێنن��ەوە.‌عەقڵییەت��ی‌عەقڵییەتی‌ لە‌ هێش��تا‌ رۆش��نبیرییان‌جیانەبۆت��ەوە،‌ حیزب��ی‌ موفەتیش��ی‌پش��کنینی‌نوس��ەران‌بۆئەوەی‌بزانین‌گەشبینن‌یان‌ڕەش��بین‌لە‌هیچ‌دەور‌و‌

خوێندن��ەوەی‌ لۆژیک��ی‌ زەمانێک��دا‌ڕۆشنبیرێک‌نەبووە‌بۆ‌ڕۆشنبرێکی‌تر،‌ئایدۆلۆژییەکان‌ کاری‌قۆمیسەرە‌ بەڵکو‌بووە.‌گەش��بینی‌و‌ڕەشبینی‌دوو‌دراوی‌ئەبەدی‌نی��ن،‌ژیان‌و‌نوس��ین‌و‌مێژوو‌لەس��ەدان‌رووداو‌و‌لە‌تۆڕێکی‌چنراوی‌پێکداچوو‌دروستبووە،‌کە‌لە‌یەککاتدا‌س��ەدان‌ڕەگەز‌و‌هێز‌و‌کارکردی‌جیاواز‌لە‌ناوی��دا‌بەیەک��دادەدەن،‌لە‌ناو‌ئەم‌ئاڵۆزیی��ەدا،‌نە‌ڕەوتێک��ی‌تاک‌ڕێگەی‌دیاریکراوی‌لە‌بەردەستە،‌نە‌هێزەکانیش‌لە‌نێویدا‌شوناسی‌ئەبەدییان‌هەیە،‌تا‌قسە‌لە‌سەر‌گەشبینییەکی‌هەمیشەیی‌یان‌ڕەش��بینییەکی‌هەمیشەیی‌بکەین،‌ئەم‌دوو‌جۆرە‌لە‌گەشبینی‌و‌رەشبینی‌ڕەها‌سەر‌بە‌کایەی‌تێفکرینی‌وجودین‌ن��ەوەک‌س��ەر‌ب��ە‌کای��ەی‌تێفکرینی‌سیاس��ی‌و‌مێژوویی،‌کاتێکیش‌کە‌دێنە‌سیاس��ەتەوە‌وەک‌ئایدۆلۆژیایەکی‌نزم‌و‌هەرزان‌دێن،‌نەوەک‌تێزی‌فەلس��ەفی‌و‌نوسەران‌و‌ ڕەشبینترین‌ لێرەوە‌ فیکری.‌فەیلەس��وفان‌لە‌روی‌وجودییەوە،‌هیچ‌کات‌لەوە‌نەکەوتوون‌لە‌رووی‌نوسین‌و‌بەرگریی‌و‌بەرهەڵس��تکارییەوە‌بۆ‌بەها‌ئینس��انییەکان،‌لە‌هەموو‌گەشبینەکان‌چاالکتر‌ب��ن.‌ئەمجۆر‌لە‌گەش��بینی‌و‌ڕەش��بینی‌کە‌الی‌سیروان‌عەبدولەکان‌دەیبینین،‌لە‌کارێکی‌فیکری‌دووردرێژ‌و‌ئۆبژێکتیفان��ەی‌ لەخوێندنەوەیەک��ی‌واقعەوە‌نەهاتووە،‌بەڵکو‌دوو‌دراون‌و‌دوو‌پێوەرن‌لە‌کولتووری‌حیزبە‌کوردییەکان‌و‌ئاوازی‌سیاس��ی‌شەست‌و‌حەفتاکانەوە‌ب��ۆ‌ڕۆش��نبیرە‌ئایدۆلۆژییەکانی‌ئێمە‌ماوەت��ەوە،‌کە‌دەس��تکورتی‌فیکری‌و‌هەژاری‌مەنهەجیان‌بەرەو‌ئەوەی‌بردون‌جگە‌لە‌پرسیاری:‌ئایا‌گەشبینیت‌یان‌نەبێت‌ تریان‌ دەرگایەکی‌ رەش��بینیت،‌لێ��وەی‌بێنە‌ژوورێ‌بۆ‌ناو‌دونیای‌هیچ‌نوسەرێک‌و‌هیچ‌تێکستێک.‌لەوە‌بەدتر‌و‌بێماناتریش‌ئەوەیە،‌کە‌کاک‌س��یروان‌هەر‌بەپێی‌ش��ابلۆن‌و‌کڵێشە‌کۆنەکە،‌الی‌وایە‌رەش��بینی‌مانای‌دانیش��تن‌و‌لە‌ نەک��ردن.‌ خۆبەدەس��تەودان‌و‌هیچ‌ڕاستیدا‌کارکردنی‌ڕۆشنبیران‌هیچ‌کات‌پەیوەندی‌بە‌گەش��بینی‌و‌ڕەشبینییەوە‌چاالکتری��ن‌و‌ ڕەش��بینەکان‌ نیی��ە،‌س��ەر‌ بوونەوەران��ی‌ داهێنەرتری��ن‌زەوی‌ب��وون،‌من‌لە‌مێ��ژووی‌ئەدەب‌و‌فەلس��ەفەدا‌دوو‌کەس��م‌لە‌یادە‌کە‌بە‌ڕۆحی‌گەشبینی‌کاریانکردوە‌و‌گەشبینی‌دینامۆیان‌بووە،‌مارکس‌لە‌فیکر‌و‌والت‌ویتم��ان‌لە‌ئەدەبدا،‌هەڵبەت‌ئارنس��ت‌چونکە‌ جیادەکەم��ەوە،‌ لێ��رەدا‌ بلۆخ‌چەمک��ی‌هی��وا‌الی‌بل��ۆخ‌چەمکێکی‌فەلس��ەفی‌ئاڵۆزترە‌لەوەی‌بیخەمە‌ئەم‌

ناوکۆییەوە.‌

(386(‌سێشه‌ممه‌‌2013/7/16کوردستانی

به‌ختیار‌عه‌لی‌ده‌ینوسێت

خۆگێلکردن وەک ستراتیژسیروان عەبدول وەک نمونە

ئایا تاڵه بانی وه سیه تی كردوه له به رزایه كه ی چیای كۆسار به خاك بسپێردرێت؟

5

19‌»»

هاوینه‌هه‌واری‌کۆسار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فۆتۆ:‌شاهۆ

به‌رزاییه‌که‌ی‌کۆسار،‌ئه‌و‌شوێنه‌ی‌که‌‌ده‌ڵێن‌تاڵه‌بانی‌وه‌سیه‌تی‌کردوه‌‌له‌وێ‌به‌خاک‌بسپێردرێت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فۆتۆ:‌شاهۆ

‌‌‌ئا:‌دانا‌ره‌زگه‌یی‌‌

دوای‌ئه‌وه‌ی‌رێبه‌ری‌په‌كه‌كه‌‌عه‌بدواڵ‌ئۆجه‌الن‌له‌ده‌ستپێشخه‌ریه‌كدا‌پرۆسه‌ی‌ئاشته‌وایی‌راگه‌یاندو‌ده‌وڵه‌تی‌توركیاش‌

پاڵپشی‌خۆیان‌راگه‌یاند،‌له‌یه‌كه‌م‌قۆناغی‌پرۆسه‌كه‌شدا‌په‌كه‌كه‌‌هه‌نگاوی‌یه‌كه‌می‌به‌جێهێنا،‌به‌اڵم‌به‌هۆی‌ئه‌وه‌ی‌كه‌‌هه‌ردوال‌به‌چاوێكی‌گوماناوییه‌وه‌‌ده‌ڕواننه‌‌پرۆسه‌كه‌‌وه‌كو‌پێویست‌

نه‌رۆیشتۆته‌‌پێشه‌وه‌‌.

هه‌فته‌ی‌‌رابردو،‌پارتی‌گه‌لی‌كۆماری‌‌38 له‌ده‌ستپێش��خه‌رییه‌كدا‌ ‌)CHP)خاڵی‌ئاراس��ته‌ی‌ه��ه‌ردو‌الیه‌ن‌كرد‌بۆ‌كۆتاییهێنان‌به‌و‌گومان‌و‌كه‌مته‌رخه‌میه‌ی‌له‌پرۆسه‌كه‌دا‌هه‌یه‌‌خاڵه‌كانیش‌و‌ئاژانسی‌خه‌ب��ه‌ری‌تورك��ی‌له‌ده‌می‌)س��ه‌زگین‌س��كرتێری‌ یاری��ده‌ده‌ری‌ تازیكول��و(‌‌)CHP(گش��تی‌پارتی‌گه‌ل��ی‌كۆماری‌باڵویكردۆته‌وه‌،‌له‌وان��ه‌‌)زمانی‌كوردی‌ئازادبێ��ت‌و‌خوێندن��ی‌پێبكرێت‌و‌چه‌ند‌ج��ۆره‌‌چه‌كێكی‌زیانبه‌خ��ش‌له‌توركیا‌قه‌ده‌غه‌‌بكرێ��ت‌و‌زه‌ویه‌‌مینرێژكراوه‌كان‌پاكبكرێت��ه‌وه‌و‌بدرێته‌وه‌‌خاوه‌نه‌كانیان،‌جه‌ژن��ی‌ن��ه‌ورۆز‌بكرێت��ه‌‌پش��ویه‌كی‌

فه‌رمی،‌كیمیاباران��ی‌هه‌ڵه‌بجه‌و‌ئه‌نفال‌به‌شێوه‌یه‌كی‌یاس��ایی‌دانی‌پێدابنرێت‌و‌روداوه‌كه‌ی‌ده‌رس��یم‌ئاش��كرا‌بكرێت‌و‌گرتوخانه‌ی‌دیاربه‌كر‌بكرێته‌‌مۆزه‌خانه‌(،‌ئه‌وان��ه‌و‌چه‌ندین‌ده‌ستپێش��خه‌ری‌تر،‌به‌اڵم‌ه��ه‌ردو‌پارتی‌ئه‌كه‌پ��ه‌و‌به‌ده‌په‌‌س��ه‌یری‌ چاوه‌ڕواننه‌ك��راو‌ به‌ش��تێكی‌ئه‌و‌ده‌ستپێش��خه‌ریه‌یان‌كردو‌ئه‌وه‌یان‌

به‌ریكالمی‌هه‌ڵبژاردن‌وه‌سفكرد.په‌رله‌مانی‌ ئه‌ندامی‌ ئۆزده‌می��ر‌ زیڤه‌ر‌توركیا‌له‌س��ه‌ر‌لیس��تی‌پارت��ی‌دادو‌له‌لێدوانێكی��دا‌ ‌)AKP( گه‌ش��ه‌پێدان‌به‌ئاوێن��ه‌ی‌‌رایگه‌یاند‌ك��ه‌‌"ئێمه‌‌وه‌كو‌ئه‌كه‌په‌‌پاڵپش��تی‌خۆمان‌له‌هه‌رالیه‌نێك‌ئه‌كه‌ین‌كه‌‌هه‌نگاوێكی‌ئاشتیانه‌‌بهاوێت‌ب��ه‌اڵم‌ئه‌وه‌ی‌كه‌‌جێگ��ه‌ی‌داخه‌‌پارتی‌گه‌لی‌كۆماری‌له‌س��ه‌ره‌تا‌دژایه‌تی‌زۆری‌ئ��ه‌و‌پرۆس��ه‌یان‌ئه‌كرد‌خێره‌‌ئێس��تا‌

ده‌ستپێشخه‌ری‌ئه‌نوێنن؟".وتیش��ی‌‌"ئ��ه‌وه‌‌هه‌م��وی‌ریكالم��ی‌هه‌ڵبژاردن‌و‌جێگاكردنه‌وه‌ی‌خۆیان‌له‌ناو‌كوردای��ه‌،‌به‌اڵم‌هه‌رچیه‌ك‌و‌هه‌ر‌ناوێكی‌له‌پش��ت‌بێت‌ئێمه‌‌پێشوازی‌لێده‌كه‌ین‌و‌وه‌ریده‌گرین‌و‌هه‌رچه‌نده‌‌ئێستا‌پرۆسه‌كه‌‌به‌باشی‌‌هاتوه‌و‌گه‌یشتوینه‌ته‌‌شتێك‌كه‌‌جێگه‌ی‌‌دڵخۆش��یه‌و‌كه‌‌چه‌ندین‌س��اڵه‌‌

گه‌ل��ی‌‌توركیا‌ئ��ه‌وه‌‌ده‌خوازێت،‌به‌اڵم‌به‌داخ��ه‌وه‌‌هه‌ندێ‌‌ك��ه‌س‌دژایه‌تی‌‌ئه‌و‌پرۆسه‌یه‌‌ئه‌كه‌ن‌و‌نایانه‌وێت‌ئه‌و‌پرۆسه‌یه‌‌

به‌ئامانج‌بگات".ه��اوكات‌"نه‌زم��ی‌گ��ور"‌ئه‌ندام��ی‌په‌رله‌مانی‌توركیا‌له‌س��ه‌ر‌لیستی‌پارتی‌ئاش��تی‌و‌دیموكراتی‌)DTP(‌له‌مباره‌وه‌‌‌CHPبه‌ئاوێن��ه‌ی‌‌راگه‌یاند‌ك��ه‌‌"پارتی‌پارتێك��ی‌گه‌وره‌یه‌و‌ئۆپۆزس��یۆنه‌‌ئێمه‌‌

له‌س��ه‌ره‌تاوه‌‌داوای‌ئه‌وه‌م��ان‌كرد‌كه‌‌ئه‌وانیش‌به‌ش��داری‌ئه‌و‌پرۆسه‌یه‌‌بكه‌ن‌به‌اڵم‌ئه‌وان‌نه‌هاتن‌و‌ئه‌و‌خااڵنه‌ی‌ئه‌وان‌نوس��یویانه‌‌خاڵی‌گرنگن،‌به‌اڵم‌گرنگتر‌هه‌ی��ه‌و‌ئ��ه‌وان‌بۆ‌مه‌به‌س��تی‌ریكالمی‌هه‌ڵب��ژاردن‌ئ��ه‌وه‌‌ده‌ك��ه‌ن‌ئه‌گینا‌بۆ‌پێش��تر‌ئه‌وه‌یان‌قبوڵ‌نه‌بو‌كه‌‌بێنه‌‌ناو‌

پرۆسه‌كه‌وه‌".وتیش��ی‌‌"شتێكی‌تر‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌ئه‌وان‌ئێستا‌زیاتر‌گرژی‌و‌ئاڵۆزیان‌لێپه‌یدابوه‌‌له‌گ��ه‌ڵ‌پارته‌ك��ه‌ی‌ئه‌ردۆغ��ان‌ئ��ه‌وه‌‌له‌به‌رامبه‌ر‌ئه‌وان‌ئ��ه‌وه‌‌ده‌كه‌ن‌ئه‌گینا‌پارتی‌‌CHPپێشتر‌چه‌ندین‌جار‌دژایه‌تی‌

خۆیان‌به‌رامبه‌ر‌به‌كورد‌ده‌ربڕیوه‌".ناوب��راو‌ئام��اژه‌ی‌‌به‌وه‌ش‌ك��رد‌كه‌‌"هه‌رچه‌نده‌‌ئه‌م‌قۆناغه‌‌ئێستا‌به‌سستی‌‌ئه‌ڕوات‌و‌وه‌كو‌خواس��ت‌و‌تموحی‌‌ئێمه‌‌نی��ه‌‌و‌ده‌وڵه‌تی‌‌توركیا‌وه‌كو‌پێویس��ت‌هه‌ن��گاوی‌‌ ئاماده‌نه‌ك��ردوه‌و‌ خ��ۆی‌‌بۆنه‌ناوه‌،‌ب��ه‌اڵم‌ئێمه‌‌وه‌كو‌گه‌لی‌‌كورد‌باش‌هه‌نگاوه‌كانمان‌بڕیوه‌و‌هه‌وڵمان‌بۆ‌داوه‌و‌هه‌م��و‌دونیاو‌گه‌لی‌‌توركیاش‌ئه‌و‌هه‌قیقه‌ته‌‌ده‌زانن،‌دی��اره‌‌ئه‌وه‌ش‌تاكو‌س��ه‌ر‌نابێت،‌ئێمه‌‌كاره‌كانمان‌بكه‌ین‌و‌توركیاش‌سه‌یرمان‌بكات،‌ئه‌مه‌‌كۆتایی‌‌

پێدێت".

كێشه ی كورد له باكور به السه نگی ماوه ته وه

من‌هیچ‌کات‌بە‌لۆژیکی‌گەشبین‌یان‌ڕەشبین‌

ئیشم‌نەکردوە،‌ئەم‌جۆرە‌لۆژیکە‌

بەرهەمی‌عەقڵی‌ئەو‌ڕۆشنبیرانەیە‌کە‌کاری‌ڕۆشنبیریی‌بە‌پێوەری‌کاری‌

سیاسی‌دەخوێننەوە

به‌شێك‌له‌كه‌سه‌‌‌نزیكه‌كانی‌‌تاڵه‌بانی‌‌

له‌شاری‌‌كۆیه‌‌نیشته‌جێن‌،‌بۆیه‌‌خه‌ڵكی‌‌ئه‌و‌شاره‌‌

پێیانوایه‌‌كه‌‌تاڵه‌بانی‌‌ئه‌و‌شوێنه‌ی‌‌بۆ‌به‌خاكسپاردنی‌‌

دیاریكردوه‌

پارتی‌‌CHPپێشتر‌چه‌ندین‌جار‌دژایه‌تی‌

خۆیان‌به‌رامبه‌ر‌به‌كورد‌ده‌ربڕیو

كوده تا له میسرو شین و باوكه ڕۆ

له كوردستان

- رێبی��ن ه��ه ردی له به رده رك��ی س��ه را به ئه اڵهو ئه كب��ه ر له گه ڵ ده وته وه ، ته كبیری كامه ران مه ال به اڵم كاتێك رای جیاوازی نیشاندا له به رامبه ر الدانی محه مه د مورسی، ئه وه ی خراپبو له الیه ن یه كگرتوی ده ستیان پێیكرا، ئیس��امییه وه بڕۆیش��تایه وه ك فه ره ج فوده یان لێده ك��رد، ئه مان��ه ن ده تان��وت كوردس��تان به ره و دیموكراتیه ت و

مه ده نیه ت ده به ن، كاكه رێبین؟- محه م��ه د تۆفیق ره حیم كاتێك وتی پش��تیوانی له الدانی مورسی ده كه ین، ئ��ه وه ی خراپبو له الیه ن كۆمه ڵ و یه كگرت��وه وه پێیكرا، 6 ساڵه قس��ه به ینك و پدك ده ڵێت به س��ته زمانه هه زار یه كی ئه مه ی

پێنه كرا، خۆش هاوپه یمانیه تی.-ئه و ش��یوه نه ی ئیس��امییه كان له كوردس��تان بۆ كورس��ییه كه ی مورس��ییان گێ��ڕا، ب��ۆ ئه نفال و هه ڵه بجه یان بكردایه نه ك جیهانی ئیسامی بگره ئیسرائیلیش له به ر به زه ی��ی دان��ی به جینۆس��ایدی

كورددا ده نا.-پێگ��ه ی جنێونامه ی ش��ه قامی ك��ه له فه یس��بوك، یه كگرت��و پێگ��ه ی به خش��ینه وه ی جنێوه به نه یاران��ی دژ حه اڵڵه كانیان��ه ، محه مه د مورس��ی له كوردس��تان ژنانیش خوش و له دایك و ده ستی نمونه یه ك ئه مه ش نه پاراس��ت، ))هه ر حه اڵڵه كانیانه له جنی��ۆه كه س��ێ دڵی به و زوڵمه ی میس��ر خۆشه نه مرێ هه تا ژنه كه ی له ژێر ئه بینێ(( ))ئه وه ی تردا خه ڵكی دژ ئیخوان بێ، ئه وه ی پشتیوانی كوده تای س��ه ربازی بێ، ش��كی له دایكی خۆی هه بێ! نه ك جارێ

هه زار جار(( .-پێگ��ه ی فیداكی یا میس��ری دژ دو ده نوس��ێت: به ئیخوانییه كان كه سی الیه نگری مورسی له رێگای رابیعه عه ده ویه كه وێنه كه ش��یان باڵوكراوه ت��ه وه به خۆی��ان و بڕێك حه ش��یش و حه ب��ی ترامادۆڵه وه گی��ران، وتویان��ه ب��ۆ ئه وه مانه به رگریم��ان زیاتربێ��ت، كه چ��ی ده نوس��ێت ش��ه قامیش پێگه ی ))له رابیع��ه ... ئه گه ر ش��تێكت ونك��رد پاش چه ن��د ده قیقه یه ك له سه ر مه نه سه كه ده یدۆزیته وه - له رابیعه ...هه مو كه س پارچه یه ك په نیر یاخود نانی زیاده ی پێیه تا بیداته ئ��ه و برایه ی له پاڵیدا رۆژو ده ش��كێنێ - له رابیعه .. به رده وام رێگای��ه ك به درێ��ژی به پان��ی و كراوه یه له نێوان خۆپیش��انده ران ئۆتۆمبیل��ی رۆش��تنی ب��ۆ له رابیع��ه ... - فریاگ��وزاری وێنه گ��ره كان بێزاریی��ان ده ربڕی ل��ه و گلۆپه لێزه رانه ی به ده س��ت هه ن��دێ له خۆپیش��انده رانه وه بو یه كج��ار داواك��را ك��ه نه مێنێت له رابیعه ... نه مانبینیه وه ... ئیتر ڕیزی نوێژه كان رێك و پێك و دڵ و هه روه ك پێكه وه جوتن شانه كان مزگه وت��ه كان - له رابیعه ... پاك و خاوێنی ش��وێنه كه خۆی باس��ی

خۆی ده كات... له رابیعه ... موس��وڵمانان جیهان فێری وانه یه كی نوێی شارس��تانی ده كه ن.. وانه یه كی نوێی راستی و دادپ��ه روه ری و به ه��ا ب��ااڵكان - وه رگیراوه : ش��ه قام((، مورسی تا له ده سه اڵتدا بو واڵت بوه زبڵدان، مه س��ره فی نوێ��ژی هه ینیانی 3 ملیۆن دۆالر بو، بێكاری زیادیكردو كرد، له هاواڵتی��ان روی گران��ی نه ك ش��ه وقی له یزه ر بگره كاره با نه ما، نانی گرانك��رد نه ك په نیر دابه ش بكات، دزی��ی زیادی كرد یه كگرتو ب��كات... بنه بڕی نه ك هێنده باس��ی رابیع��ه عه دویه ی كرد هه مومانی ش��اره زای قاهیره ك��رد، وای لێهاتوه خه ڵك ده ڵێت ببارێت ب��اران له رابیعه عه ده ویه محه مه د مامۆس��تا له هه ولێ��رێ فه ره ج چه ت��ر هه ڵده گرێت، به اڵم ش��یوه نی ئه وان ب��ۆ كوژانه وه یه

له ده بڵه كه وه .

تایبه‌ت)386( سێشه ممه 662013/7/16

ئا: شاهۆ ئه حمه د

عوسمان ئۆجه الن برای عه بدواڵ ئۆجه النی سه رۆكی په كه كه و ئه ندامی

پێشوی كونسه ی سه رۆكایه تی ئه و پارته ، له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا

تیشك ده خاته سه ر ئه و گۆڕانكاریه ی له كۆنگره ی نۆیه می كۆما جڤاكێن

كوردستانێ KCKدا رویدا، ئه و ده ڵێت "ئه م گۆڕانكارییه په كه كه به ره و

توندڕه ویی ده بات".

KCKدا له كۆنگ��ره ی ئاوێن��ه : گۆڕانكارییه ك هاته ئاراوه و سیسته می سیاس��ی خ��ۆی گ��ۆڕی و كۆنس��ه ی س��ه رۆكایه تی گش��تی پێكهێنرا، ئه م ل��ه ڕوی س��ه رۆكایه تییه كۆنس��ه ی رێكخس��تنه وه چ جیاوازییه ك��ی هه یه له گه ڵ ش��ێوه رێكخستنه كانی پێشوی

په كه كه دا؟هه مو په كه كه ئۆجه الن: عوس��مان كاتێ��ك دو خه تی هه ب��وه : خه تێكی نه ته وه ی��ی و خه تێكی سۆشیالیس��تی چه پ. خه ت��ی نه ته وه یی و خه تی چه پ له ن��او په كه كه دا له س��اڵه كانی ده یه ی 1990دا سه ریهه ڵداو هه ردو خه ته كه ش له هه وڵی ئه وه دابون ببن به ده سه اڵتداری ناو په كه كه ، هه ردوكیش��یان به یه كه وه كاریانده كرد، له ساڵی 1993ه وه خه تی له په كه كه دا، ده سه اڵتداربوه نه ته وه یی نۆیه م��ه دا كۆنگ��ره ی ل��ه م ب��ه اڵم گۆڕانكارییه ك كه وته هاوكێش��ه كه وه ، ئێس��تا خه ت��ی چه پ ده س��ه اڵتداره ، چونكه جه میل بایق كه كه سایه تیێكی چه پ��ه و س��ه ر به خه تی چه پ��ی ناو په كه كه یه و تێكۆش��ه رو چاالكوانێكی چه پ��ه ، هه روه ه��ا ئ��ه م كۆنگره ی��ه عه له وییه كانی ناو په كه كه ش��ی هێنایه پێش��ه وه ، له ن��او په كه ك��ه گروپێكی مه زهه ب��ی عه له وی هه یه ك��ه نزیكی هه یه له گه ڵ چه پ��ه كان، ئه وان الوازن به اڵم ه��ه ردو گروپی چ��ه پ و گروپی مه زهه بی عه له وی پێكه وه رێكه وتن بۆ ئه وه ی بگه نه ده سه اڵت، بۆیه ده توانم بڵێ��م ئه م دو گروپه ده یانه وێت گروپی نه ته وه ی��ی الوازبك��ه ن، وه ك بینیمان به ڕێز قه ره یان كه سایه تێكی نه ته وه یی پێشكه وتنخوازه ئه و الچو جه میل بایق و به سێ هۆزات بونه هاوسه رۆكی KCK و ده سه اڵتدار. به بڕوای من بزاڤی چه پ و گروپی عه له وی ناو په كه كه پشتگیری خۆی��ان له ئێ��ران و عێ��راق و س��وریا وه رگرت��وه ، عه له وی نزیكه له ش��یعه و ده یانه وێ��ت له گه ڵ چه پ��ه كان فكری خۆیان له توركیا س��ه ربخه ن و نایه نه وێ بزاڤ��ی نه ته وه یی به هێ��ز بكه ن، به اڵم به بۆچونی من ته مه نی ئه وان كورته .

له به یاننامه كه ی ئه وه ی واته ئاوێنه : كۆنگره ی نۆیه مدا ئاماژه ی پێكراوه كه جیهانگیریی ، س��ه رمایه داری )له دژی كورد هێ��زی دیموكراس��ی جیهانیه (، ئایا ئه مه زیاتر زاڵبونی ئاڕاسته ی ئه و گروپه چه پ��ه ده گه یه نێت كه وه ك تۆ ده ڵێیت به س��ه ر كه جه كه دا زاڵبوه له م

كۆنگره یه دا؟عوس��مان ئۆج��ه الن: گروپی چه پ و گروپی عه له وی دژی سه رمایه دارین، كه ئه مه ش هه ڵه یه ، بۆ مێژو راس��تییه ك ده ڵێم كه یه كه م ته له فزیۆنی په كه كه ، به پاره ی سه رمایه دارانی كورد دامه زرا و هه ر سه رمایه داری رۆژانه ش رۆژنامه ی كورد ده ریكرد، كه واته س��ه رمایه داری په كه ك��ه ی ئ��ازادی بزاڤ��ی ك��ورد پێشخست، ئه م جۆره بیركردنه وه یه بۆ رۆژگاری ئێستاو بۆ گه لێكی وه ك كورد

ناشێت.كۆنگره ی به یاننامه ك��ه ی ئاوێن��ه : رۆژئاوا به كوردستانی KCK سه باره ت ته ئكید ل��ه وه ده كاته وه كه )هه په گه ( له رۆژئاوای كوردس��تان خۆی به هێزتر ده كاو ب��ۆ هه م��و ئه گه رێكیش خۆی ئاماده ده كات، ئایا ئه مه مه س��یجێكی ناڕاس��ته وخۆی په كه كه نییه بۆ پارتی له گروپه ركه به ره كانی كه پش��تیوانی له رۆژئاوای په یه ده و هه په گ��ه ده كات

كوردستان؟عوس��مان ئۆجه الن: كێشه ی سوریا ئێس��تا گرنگ��ه ، زۆر كێش��ه یه كی البردنی له میس��رو گۆڕانكاری له دوای محه م��ه د مورس��ی ، رژێمی ئه س��ه د هه س��تده كات ئ��ه م روداوه ئه و به هێز ده كاو ئۆپۆزس��یۆن الواز ده بێت، ئێمه ده زانی��ن ك��ه رژێمی ئێ��ران و عێراق و

سوریاو حیزبواڵی لوبنان رێكه وتن كه رژێمی ئه س��ه د نه ڕوخێت و گۆڕانكاری له س��وریا نه هێته ئ��اراوه ، هه رچه نده په كه كه ده س��ه اڵتی خ��ۆی توند بكاو ئێران و له پشتگیری به دوربگرێت خۆی عێراق و سوریا پشتگیری ئۆپۆزسیۆنی زیاتریش به ده س��تده هێنێت و س��وریا ده توانێت مافه كان��ی كورد له رۆژئاوای

كوردستان مسۆگه ر بكات. ئاوێن��ه : ل��ه م كۆنگره ی��ه دا موراد قه ره یان له سه رۆكایه تی KCKدا نه ما، به ب��ڕوای تۆ ئه و دورخرایه وه یان ئه وه

گۆڕانكارییه كی ئاسایی حیزبی بو؟ عوس��مان ئۆجه الن: موراد قه ره یان نیشتیمانپه روه ر نوێنه رایه تی گروپێكی كوردان��ه ی كه س��ایه تیێكی ده كات زۆرباش��ه و به پش��تگیری ئاپ��ۆ چوه ده سه اڵته وه ، ئاپۆ پێیباش بو قه ره یان له ده س��ه اڵتدا بێ��ت ب��ه اڵم قه ره یان خۆیی ته نزیم نه كردو هێزی نه ته وه یی

له ناو په كه ك��ه به هێزتر نه كرد، ئه گه ر ئێستاش قه ره یان به ده م كاره كانیه وه نه چێ��ت ئاڵۆزی له ن��او گروپه چه پ و

گروپه نه ته وه ییه كان په ره ده سێنێت.ئاوێنه : پێتوای��ه جۆرێك له ناڕه زایی به رامبه ر په كه ك��ه دا له ن��او هه ب��وه به قه ره ی��ان یان قه ره ی��ان ناڕه زایی هه ب��و به رامبه ر به هه ندێ��ك هه نگاوی

ئه مدواییه ی په كه كه ؟عوس��مان ئۆجه الن: موراد قه ره یان نوێن��ه ری ئاپ��ۆ بو، ئاپۆ پش��تگیری قه ره یانی ده ركردو هه مو كه س��ایه تیه په كه كه ن��او نیش��تیمانپه روه ره كانی پێیانخۆش بو قه ره یان له ده س��ه اڵتدا بێت و له گه ڵ ئه وه شدا هێزی نه ته وه یی پش��تگیری مان��ه وه ی قه ره ی��ان بو، هه م��و باش��وریش له كوردس��تانی قه ره یان موراد خوازیاربون پارته كان س��ه رۆكایه تی KCK ب��كات. گروپ��ه چ��ه پ و عه له وی��ه كان دژی قه ره یان بك��ه ن، الوازی ده یانه وێ��ت ب��ون و ناكۆكی حه زن��اكات قه ره یان گروپی

له نێوان گروپه چ��ه پ و نه ته وه ییه كان هه بێت، به اڵم له به رامبه ردا ئه وان حه ز به ده سه اڵتی قه ره یان ناكه ن، سه ره ڕای ئه وه ش هێش��تا باڵی نه ته وه یی له ناو په كه ك��ه دا به هێ��زه و باڵ��ی چ��ه پ و

عه له ویه كان به ره و الوازی ده چێت.ئاوێن��ه : به ب��ڕوای تۆ سیاس��ه تی قه ره یان به رامبه ر به كوردس��تانه كان و په كه ك��ه رێكخس��تنه كانی توركی��ا و له ئه وروپادا سیاس��ه تێكی دورس��تبو، ئایا ئ��ه و س��ه ركه وتو له به ڕێوه بردنی

په كه كه دا؟قه ره ی��ان ئۆج��ه الن: عوس��مان ن��ه زۆر ماقول��ه ، كه س��ایه تێكی سه ركه وتوبو، نه شكستیخواردوه ، توانی بی��ری نه ته وه یی بپارێزێ��ت و به هێزی بكات، ده توانم بڵێم هاوسه نگی دروست قه ره یان بو، نه س��ه ركه وتو نه تێكچو ده خوازێ��ت میان��ه ڕه وه و كه س��ێكی

ره وشه كه به رده وام بێت.

ئاگاداربیت، ت��ۆ ئه وه نده ی ئاوێنه : له قه ره یان ره خنه ی ئۆجه الن عه بدواڵ

هه بو؟عوس��مان ئۆجه الن: ئاپۆ زۆر رازی نه بو، هه م��و جارێك ره خنه ی لێهه بو، ب��ه اڵم ئوس��لوبی ئاپۆ ئوس��لوبێكی ره خنه ییه ، هه مو كاتێك به ره خنه كانی خه باتی ئازادی ب��ڕه و پێده دات، بۆیه ئاپۆ هه م ره خنه ی هه بو هه م پشتگیری قه ره یان��ی ده كرد، قه ره یان به هێزی ئاپۆ گه یش��ته ده س��ه اڵت و تائێستاش پش��تگیری ده كات، ئاپ��ۆ له الی��ه ك ره خنه ی لێده گرێت و له الیه ك پشتگیری ده كات ك��ه ئه م��ه ش ده گه ڕێته وه بۆ

ئوسلوبی ئاپۆ.قه ره ی��ان په یوه ن��دی ئاوێن��ه : له گه ڵ س��ه ركرده و هێزه كانی باشوری ئایا هه ڵده سه نگێنی ، كوردستان چۆن سیاسه تێكی دروستی گرته به ر به رامبه ر

به هه رێمی كوردستان؟عوس��مان ئۆجه الن: س��ه ركردایه تی باشوری كوردستان له ده ساڵی رابردودا

هه ڵه یان نه ك��ردوه ، واته جه نابی مام جه الل و كاك مه س��عودو كاك نێچیرو س��ه رۆك س��ه رجه م به رهه م و دكتۆر پارت��ه كان هه ڵه ی دیاری��ان نه كردوه و خزمه تی گه وره یان به به ش��ه كانی تری سه ركرده كانی كردوه ، كوردس��تانیش باش��وری كوردستان رێگریان له ئازادی پارچه كان��ی كوردس��تان نه ك��ردوه و هاوكاریش��یان ك��ردون، ده توانم بڵێم س��ه ركردایه تی باش��ور له گ��ه ڵ ئه و گۆڕانكاریه نه ب��ون كه له ناو ریزه كانی په كه كه دا هاته ئاراوه ، به ڵكو حه زیان ده كرد قه ره یان به رده وام بێت، هه ربۆیه پێش��بینی ده كه م له مه ودوا په یوه ندی نێوان په كه كه و س��ه ركردایه تی باشور به ره و الوازی��ی بچێت، ئه وه ش به هۆی گۆڕین��ی قه ره ی��ان و هاتن��ی جه میل

بایقه وه .ئاوێن��ه : كه واته هاتنه پێش��ه وه ی جه میل بای��ق چ په یامێكی په كه كه بۆ

ناوخۆو ده ره وه ی په كه كه ده گه یه نێت؟عوس��مان ئۆجه الن: ئه و گۆڕانكاریه دژی پێشكه وتنی چاره سه ری ئاشتیانه و ئازادیخوازی��ه ، ئ��ه و زۆر تونده و رێگه ن��ادات ك��ورد له كوردس��تانی توركیا هه نگاو بۆ چاره سه ری بهاوێت، به بڕوای من ئه م گۆڕانه له م زه مه ن و زه مینه یه دا بۆ ناوخۆو ده ره وه ی په كه كه په یامێكی باش��ی له گ��ه ڵ خ��ۆی هه ڵنه گرتوه . جه میل بایق كه س��ێكی موحافیزكاره و به عه قڵی سۆشیالیس��تی كۆن به ڕێوه ده چێ��ت و پیاوێكی س��تالینییه ، وه ك ستالین كه سایه تییه كی توندڕه وو دژی دیموكراس��یه ، ده توان��م بڵێم جه میل بایق و به س��ێ هۆزات به ته واوه تی دژی دیموكراسین و رۆش��نبیریش نین، ئه م گۆڕانكاریه ی له ن��او په كه كه رویدا بۆ

پارچه كانی تری كوردستان باش نیه .ئاوێنه : باش��ه جگه له جه میل بایق و ره مزی كارتال، دو كه س��ی تریش له م پێش��ه وه ، ریزی هاتنه كۆنگره ی��ه دا كه ئه وانیش )به س��ێ هۆزات و هاجه ر

زاگرۆس( بون، ئه مانه كێن؟عوسمان ئۆجه الن: به سێ هۆزات 19 س��اڵه له ناو په كه كه دا خه بات ده كات و به مه زهه ب��ی س��ه ر كه س��ایه تیێكی گوندێكی خه ڵكی زازایی��ه و عه له ویه و تونجه لیی��ه ، هاجه ر زاگرۆس��یش ژنه

گه ریایه كی رۆژئاوای كوردستانه .ئاوێن��ه : ئای��ا ئ��ه م گۆڕانكارییانه هیچ په یوه ندی به خواس��تی توركیاوه

هه بوه ؟عوس��مان ئۆجه الن: ئه م گۆڕانكاریه ته نها پێویستیی هه لومه رجی ناو په كه كه بوه و به خواستی توركیا نه بوه ، چونكه توركیا رێگای چاره س��ه ری ده ویست و م��وراد قه ره یان له 2002دا به منی وت: ئه و گروپه زۆر توندڕه ون و پشتگیریان هه رچه نده ئه س��ه ده وه یه ، له ئێ��ران و ئاپ��ۆ هه م��و خه ڵكی له گه ڵ��ه به اڵم په كه كه ئێس��تای ده سه اڵتداره ی ئه و كێش��ه یه كه بۆ ئاپۆ چونكه ئه و گروپه

چاره سه ركردنیش��ی مه ترس��یه و زۆر گرانه .

ئاوێنه : باش��ه په كه كه بۆچی ئاماده نیی��ه له گه ڵ ئێوه ئاش��تبونه وه بكات كه چه ند س��اڵێكه له په كه كه دابڕاون و

جیابونه ته وه ؟هێزێكی په كه كه ئۆجه الن: عوسمان دیموكراتی نیه ، بۆ ئازادی كوردس��تان خه باتی زۆر كردوه به اڵم دیموكراتی بۆ به رژه وه ندی حزبی خۆی به كارهێناوه ، ئازاده به ش��داربون په كه ك��ه دا له ناو به اڵم چون��ه ده ره وه و جیابونه وه ئازاد نی��ه ، واته مافی ئ��ه وه ت هه یه بچیته ن��او په كه ك��ه خه بات بكه ی��ت، به اڵم مافی ئه وه ت نیه جیابیته وه بچیته ناو گروپێكی تره وه ، من هه میشه داواكاری دیالۆگ بوم، به اڵم به رپرسانی په كه كه وه اڵمی ئه رێنی نه داوه . پێویسته ئێستا په كه كه س��ه یری مێژوی خۆی بكات و رێز له و كه س��انه بگرێت كه له ماوه ی ك��ردوه و له گه ڵ خه بات��ی راب��ردودا

به شێوه یه كی دیموكراسیانه كاربكات.

عوسمان ئۆجه الن: جه میل بایق كه سێكی توندڕه وو پیاوێكی ستالینییه

له ناو په كه كه دا دو خه ت ملمانێیانه : چه پ و نه ته وه یی ، له م كۆنگره یه ی KCKدا خه تی نه ته وه یی زاڵ بو

ئه م گۆڕانكاریه ی له ناو په كه كه

رویدا بۆ پارچه كانی تری كوردستان باش

نیه

پێشبینی ده كه م له مه ودوا په یوه ندی

نێوان په كه كه و سه ركردایه تی باشور به ره و الوازی بچێت،

به هۆی الچونی قه ره یان و

هاتنی جه میل بایقه وه

موراد قه ره یان له 2002دا به منی وت: ئه و گروپه زۆر توندڕه ون و

پشتگیریان له ئێران و

ئه سه ده وه یه

له ناو په كه كه گروپێكی عه له ویی

هه یه كه نزیكه له چه په كان،

پێكه وه رێكه وتن بۆ ئه وه ی بگه نه

ده سه اڵت

په كه كه هێزێكی دیموكراسی نیه ،

چونكه مافی ئه وه ت هه یه بچیته ناویانه وه و خه بات

بكه یت، به اڵم مافی ئه وه ت نیه

جیابیته وه و بچیته ناو گروپێكی

تره وه

عوسمان ئۆجه الن

راهێنه‌رێكی‌‌به‌دبه‌ختبه كۆمه ڵێك هیواو ئاوات و پالن و به رنامه وه راهێنه رایه تی یانه ی ش��اره كه ی وه رگرت، به اڵم م��اوه ی نێوان راهێن��ه ری و كۆتایی ژیان��ی ته نه��ا یارییه ك ب��و، حكومه ت و به ڵێنیانداوه په یوه ندیداره كانی��ش الیه نه

لێكۆڵینه وه له دۆسیه كه یدا بكه ن.راهێنه ری یانه ی كه ربه ال محه مه د عه باس كه هاوڕێ و دۆسته كانی به "ئه بو سومه ییه " ناویان ده برد، س��اڵی )1965( له كه ربه ال له دایكب��وه ، له یانه كانی كه ربه الو نه جه ف و جه یش و نه فت كاریكردوه . ساڵی )1993( له گ��ه ڵ خێزانه ك��ه ی چونه ت��ه هۆڵه ندا و ئ��ه و واڵت��ه ی وه رگرتوه . ره گه زنام��ه ی له شاری داوڤنی هۆڵه ندی راهێنانی به چه ند تیپێكی جیاوازی گه نجان و پێگه یش��توانی

یانه ی )DVV( كردوه .دوای س��ااڵنێك له غوربه ت، ده گه ڕێته وه عێراق و له یان��ه ی كه ربه ال وه كو یاریده ده ر ده س��تبه كار ده بێ��ت، له مانگ��ی ئایاری راب��ردودا كرایه راهێن��ه ری یانه كه . رۆژی یانه ك��ه ی��اری یه ك��ه م )2013/6/23(به راهێنه رایه ت��ی محه مه د عه باس به رانبه ر یان��ه ی ق��وه جه ویی��ه ده كرێ��ت، به اڵم له كۆتای��ی یارییه كه دا له الی��ه ن هێزه كانی س��واته وه لێیده درێت و پاش مانه وه ی بۆ ل��ه رۆژی )6/30( م��اوه ی هه فته یه ك و

له نه خۆشخانه گیان له ده ستده دات.مردنی ئ��ه م راهێنه ره به ه��ۆی لێدانی له الیه ن هێزه ئه منیه كان��ه وه ، كاردانه وه و ناڕه زایی ناوخۆی��ی و ده ره كی لێكه وته وه . له ئاس��تی ناوخ��ۆدا یه كێت��ی تۆپی پێی عێراق بۆ ماوه ی سێ رۆژ كاره كانی راگرت، هه روه ها هه ریه كه له نوسینگه ی فه رمانده ی گشتی هێزه چه كداره كانی عێراق و وه زاره تی وه رزش و الوان و لیژنه ی وه زرشی پارله مان و ئه نجومه نی پارێزگای كه ربه ال، رایانگه یاند

به دواداچون و بۆ ئه و روداوه ده كه ن.له ئاس��تی ده ره وه دا، یه كێت��ی تۆپ��ی پێی ئاس��یا ناڕه زایی خۆی ده ربڕی ، ئه مه ده ره وه ی هۆڵه ندا وه زاره ت��ی جگه له وه ی عێراق له حكومه تی رونكردن��ه وه ی داوای كرد و رایگه یاند له ڕێگه ی باڵێوزخانه كه یان له به غدا به وردی چاودێری دۆسیه كه ده كه ن، چونك��ه ناوب��راو هه ڵگ��ری ره گه زنامه ی

هۆڵه ندییه .ئ��ه و كه س��انه ی له یاریگاكه دا به وته ی ب��ون و روداوه كه ی��ان به چ��اوی خۆی��ان بینیوه ، دوای ته واوبونی یاریه كه ده مه قاڵه ده كه وێت��ه نێوان چه كدارێك��ی هێزه كانی س��وات و یاریزانێكه وه ، به و هۆیه وه ده بێته شه ڕو له یه كتر ده ده ن. بۆ هێوركردنه وه ی دۆخه كه ، راهێنه رو س��تافی یانه ی كه ربه ال ده چن��ه ن��او یاریگاك��ه وه ، ب��ه اڵم ئه مه دۆخه ك��ه ئاڵۆزت��ر ده كات و چه كدارێ��ك به تون��دی له راهێنه ره ك��ه ده دات و له كاتی كه وتنیدا س��ه ری به ر پارچه یه ك كۆنكرێت ده كه وێت و ئ��ه وه ش هێنده ی تر برینه كه ی

سه خت ده كات.پۆلیس��ی كه ربه ال رایده گه یه نێت )35( ئه ندامی هێزه كانی سواتیان ده ستگیركردوه و له كاتی ده كه ن. له گه ڵ��دا لێكۆڵینه وه یان لێكۆڵینه وه ش��دا چه كداره كان��ی س��وات وتویان��ه ه��ۆكاری ش��ه ڕه كه ئ��ه وه بوه یاریزانێك جنێوی به ئه فسه رێكیان داوه ، ئه و كه سه شی له راهێنه ره كه ی داوه رایگه یاندوه هه وڵیداوه به رگری له ئه فسه ره كه یان بكات، چونكه ژم��اره ی یاریزان��ه كان زۆر بون و

مه به ستی كوشتنی راهێنه ره كه نه بوه .یانه ی كه ربه ال داواده كه ن توندترین سزای بكوژان��ی راهێنه ره كه یان بدرێت، هه روه ها داوا له ئیداره ی ش��ارو حكومه تی ناوه ندی ده كه ن هێزه كانی س��وات له پارێزگاكه یان ده ربكرێ��ت و هێزێكی ئه من��ی تایبه ت بۆ

پارێزگاری له یاریزانان پێكبهێنرێت.له الیه ن خۆیانه وه ئه نجومه نی پارێزگای كه رب��ه ال بڕیاریان��دا ب��ڕی )25( ملیۆن دین��ارو پارچه ی��ه ك زه وی بده نه خێزانی راهێنه ره كه ، هه روه ها فه رمانده ی هێزه كانی س��واتیان له پۆس��ته كه ی البردو ره وانه ی لێكۆڵینه وه كراوه . ئه نجومه كه رایده گه یه نن به هه ماهه نگی له گه ڵ نوسینگه ی فه رمانگه ی گش��تی هێزه چه ك��داره كان، له ده ركردنی

سوات له شاره كه ده كۆڵنه وه .سوات هێزێكی ئه منی تایبه تی راهێنراوه و ماوه ی شه ش ساڵه دروستكراون، خاوه نی چه ك و تفاقی س��ه ربازی زۆر پێشكه وتون، ك��ه خۆی ل��ه چه كی قه ن��اس و دوربینی پێشكه وتوی ش��ه وان و هه مه ری ئه مریكی و ده بینێته وه . پێش��كه وتو فڕۆكه ی تانك و نزیك��ه ی پانزه هه زار كه س ده بن، فه رمان نوس��ینگه ی سه رۆك ناوخۆو له وه زاره تی

وه زیران نوری مالیكی وه رده گرن.

7 )386( سێشه ممه 2013/7/16 عێراق

پرۆفایل

ئا: بارام سوبحی

به هۆی زیادبونی توندوتیژی و ته قینه وه كانه وه ، رێكخراوی نه ته وه

یه كگرتوه كان مه ترسی خۆی له هه اڵیسانی شه ڕی ناوخۆیی له عێراقدا

راده گه یه نێت، الیه نه سیاسیه كانیش به دوری ده زانن شه ڕ روبدات و ئاماژه

به وه ده كه ن روداوه كانی سوریا كاریگه ری نه رێنی له سه ر دۆخی ئه منی

عێراق هه یه .

نه ت��ه وه راپۆرتێك��ی به پێ��ی ك��وژراوو ژم��اره ی یه كگرت��وه كان، بریندارانی هاواڵتیانی عێراق، له س��ێ مانگی راب��ردودا گه یش��تۆته )2500( هاواڵتی، له س��ه ره تای ئه م مانگه شه وه ته قینه وه كانی عێ��راق )330( قوربانی لێكه وتۆت��ه وه . دوای ئ��ه و ش��ه پۆلی توندوتیژی و ته قینه وانه ی ماوه ی رابردوی ناوچه جیاوازه كانی عێراقیش، رێكخراوی نه ته وه یه كگرتوه كان له رۆژی )7/11( له به یاننامه یه كدا هۆش��داریدا له ئه گه ری رودانی شه ڕی ناوخۆ له عێراقدا. به وته ی رێكخراوه ك��ه توندوتیژییه كانی ئێس��تا توندوتیژی و له و مه ترس��یدارترن "زۆر له ساڵی )2007( تۆڵه س��ێنانه ی كاره دا روی��دا". رێكخراوه ك��ه حكومه ت��ی عێراقیش��ی ب��ه وه تۆمه تب��ار كرد كه "بایه خ به ژماره ی ئه و هاواڵتیانه نادات

كه ده كوژرێن و ده بنه قوربانی ".ل��ه رۆژی )2013/6/27(، نێ��رده ی رێكخراوی نه ته وه یه كگرتوه كان له عێراق "یۆنام��ی "، له به یاننامه یه كدا رایگه یاند بارودۆخ��ی ماف��ی م��رۆڤ له عێ��راق "پاشه كش��ه یه كی مه ترسیداری به خۆوه بینی��وه "، به به ڵگ��ه ی ئ��ه وه ی "ته نها له ساڵی رابردودا، نزیكه ی چوارده هه زار كه س بونه ته قوربانی ". بۆ چاره سه ری یۆنامی عێراقی��ش، ئه من��ی دۆخ��ی

سیاس��یه كان الیه نه له حكومه ت و داوا ده كات، له نێوان خۆیاندا گفتوگۆ بكه ن و ستراتیژییه تێكی نوێ بۆ روبه ڕبونه وه ی

كرده وه توندوتیژییه كان دابنێن.نوێنه ری پێشوی س��كرتێری گشتی رێكخراوی نه ته وه یه كگرتوه كان له عێراق مارتن كۆپله ر، له رۆژی )2013/3/22( رایگه یان��د له م��اوه ی نێوان تش��رینی یه كه م��ی )2012( تا مانگی ش��وباتی )2013( له سه رجه م ناوچه جیاوازه كانی عێراق��دا )5983( هاواڵت��ی بونه ت��ه

قوربانی .یۆنام��ی ، ئاماره كان��ی به پێ��ی تائێس��تا، له حوزه یران��ی )2008(ه وه مانگی نیسانی ئه مساڵ به خوێناویترین مان��گ داده نرێ��ت، چونك��ه له ماوه ی ئه و مانگ��ه دا )2345( هاواڵتی بونه ته قوربان��ی ، به جۆرێ��ك ته نها له ش��اری به غ��دا )697( قوربانی هه بوه : )211

كوژراو 486 بریندار(. له ماوه ی مانگی حوزه یرانی رابردوشدا )2532( هاواڵتی بونه ته قوربانی ، ك��ه زۆربه ی له به غدا

بوه .الیه نه سیاس��یه كانی عێراق ئه گه ری رودانی ش��ه ڕی ناوخۆ ب��ه دور ده زانن و هۆكاری س��ه ره كی تێكچونی ره وش��ی ئه منی عێراقیش بۆ روادوه كانی سوریا

ده گێڕنه وه .پارله مانتاری لیستی ده وڵه تی قانون محه مه د س��ه یهود، ب��ه دوری ده زانێت شه ڕی ناوخۆ له عێراق روبدات، ئه وه ش به ه��ۆی به هێزبون��ی په یوه ندیی نێوان الیه نه ناوخۆیی��ه كان، به تایبه تی دوای له یه ك نزیكبونه وه ی حكومه تی ناوه ندو هه رێمی كوردستان و "ده ست پێشخه رییه به رده وامه كان بۆ چاره س��ه ری قه یرانی

سیاسی ناوخۆ".ئ��ه و س��ه یهود، به بۆچون��ی

له عێراق��دا روده دات توندوتیژییان��ه ی "درێژكراوه ی روداوه كانی سوریایه ، ئه و الیه نانه ی پش��تیوانی له به ره ی نوسره له س��وریا ده ك��ه ن، پش��تیوانی تیرۆر

له عێراقیش ده كه ن".پارله مانتارێك��ی لیس��تی عێراقی��ه رۆڵی كه مكردن��ه وه ی رایده گه یه نێ��ت ده س��توه ردانی ئاین��ی و پیاوان��ی ده ره كی ، ده بێته ه��ۆی كه مكردنه وه ی

توندوتیژییه كان له عێراق.عێراقی��ه لیس��تی پارله مانت��اری حه ی��ده ر م��وال، ئاماژه ب��ه وه ده كات ب��ۆ بیناكردن��ی ده وڵه تێك��ی به هێزو به رگرت��ن له ك��رده وه توندوتیژییه كان، پێویسته حكومه تی عێراق كاربكات بۆ كه مكردنه وه ی كۆنترۆڵی عه مامه ره ش و س��پی له س��ه ره كان له س��ه ر پرۆسه ی سیاس��ی، هه روه ها رزگاركردنی عێراق ده ره كی و به رده وامی له ده س��توه ردانی

هه وڵ��دان ب��ۆ بنیادنان��ی ئاینده یه كی گه ش.

پارله مانتارانی كورد باس له وه ده كه ن ئه گه ری زیادبونی توندوتیژییه كان هه یه ، به اڵم رودانی ش��ه ڕی ناوخۆ ئه گه رێكی

دوره .كوردستان سه ربه خۆی پارله مانتاری د.مه حمود عوس��مان، ئاماژه بۆ ئه وه ده كات ژم��اره ی قوربانی��ان له مانگێك بۆ مانگێكی تر زیاد ده كات و "له گه ڵیدا مه ترسیه كانی رودانی شه ڕی ناوخۆ زیاد ده كه ن، به تایبه تی له گه ڵ هه ڵكش��انی س��ه باره ت س��وریا". روداوه كان��ی به هۆشدارییه كه ی نه ته وه یه كگرتوه كان، د. مه حم��ود ده ڵێت "ئ��ه وه ی نه ته وه یه كگرتوه كان ده یڵێ ته نها مه ترس��یه و به دوری ده زانم ش��ه ڕی ناوخۆ روبدات، به اڵم ره نگه ك��رده ی توندوتیژی زیاتر

روبدات".به پێ��ی راپۆرتی رێكخ��راوی نه ته وه ناڕه زای��ی و به ه��ۆی یه كگرت��وه كان، عه ره به جه ماوه رییه كانی خۆپیشاندانه عێراق و به حكومه ت��ی دژ س��وننه كان زیادبون��ی توندوتیژییه كان له س��وریا، ك��رده وه توندوتیژییه كانی عێراق روی له زیادبون كردوه . له ماوه ی ئه م س��ێ ساڵه شدا، س��اڵی )2011( توندوتیژی گه یشتۆته نزمترین ئاستی و له و ساڵه دا

)2771( كه س بونه ته قوربانی . نه ت��ه وه یه كگرت��وه كان داوا ده كات عێ��راق سیاس��یه كانی له س��ه ركرده ئ��ه و خێ��را به ش��ێوه یه كی ده كات، نه زیفی خوێن��ه ی عێراق��ی گرتۆته وه بوه س��تێنن، چونكه "به ته نها هاواڵتیه بێتاوان��ه كان ده بنه قوربان��ی كرده وه داوا هه روه ه��ا توندوتیژیی��ه كان". ده كات س��ه ركرده كان عێراق و له گه لی بكه ن، لێبورده ی��ی قبوڵ "فره ره نگی و چونكه دابه ش��بونی كۆمه اڵیه تی عێراق

به ره و لێكترازان ده بات".

ئا: ئاوێنه

پارله مانتارانی كورد كار بۆ په سه ند كردنی پڕۆژه یاسای دیاریكردنی

سنوری پارێزگاكانی عێراق ده كه ن، كه دو ساڵ له مه وبه ر له الیه ن

تاڵه بانیه وه پێشكه شی پارله مان كراوه . به شێك له شاره زایانی قانونی و

پارله مانتارانی كوتله جیاوازه كان به پاساوی ئه وه ی ده بێته هۆی

گۆڕانكارییه كی ریشه یی له سنوری كارگێڕی پارێزگاكانی عێراقدا، دژایه تی ئه و پڕۆژه یه ده كه ن.

س��ه رۆك كۆم��اری عێ��راق جه الل تاڵه بانی ، له تشرینی یه كه می )2011(دا پڕۆژه یاس��ای دیاریكردنی سنوری پێشكه ش��ی عێراق��ی پارێزگاكان��ی پارله م��ان ك��رد. پڕۆژه ك��ه پش��تی به س��توه به به ندی یه كه م��ی مادده ی )61( و به ندی سێیه می مادده ی )73( له ده ستوری عێراق. ئامانجی پڕۆژه كه ش هه ڵوه ش��انه وه ی ئ��ه و گۆڕانكاریی��ه "سیاسی و ئامانجدارو ناعادیالنه یه " كه رژێمی به عس به سه ر سنوری كارگێڕی پارێزگاو ق��ه زاو ناحیه كان��ی عێراقدا

هێناویه تی .ساڵی رابردو هه ردوو لیژنه ی قانونی و هه رێم و پارێزگاكان له پارله مانی عێراق پڕۆژه كه ی په س��ه ند ك��ردو ره وانه ی سه رۆكایه تی پارله مانی كرد تا بخرێته ب��ه اڵم به ه��ۆی به رنام��ه ی كاره وه ، ناكۆكی��ه سیاس��یه كانه وه تائێس��تا نه خراوه ت��ه به رنامه ی كاره وه . له دوای باش��بونی په یوه ندییه كان��ی هه ولێرو به غداو سه ردانی مالیكی بۆ كوردستان و بارزانی بۆ به غدا، جارێكیتر ئه م پڕۆژه یه هاتۆت��ه به ر ب��اس و چاوه ڕوانده كرێت بیخاته پارله مان نزیكدا له ئاینده یه كی

به رنامه ی كاره وه .

كوردو گرنگیه كانی پڕۆژه كه ك��ورد، پارله مانتاران��ی ب��ه ڕای په س��ه ندكردنی پڕۆژه یاساكه ده بێته

هۆی ئه نجامدانی سه رژمێری دانیشتوان و هه ڵبژاردنی قه زاو ناحیه كان.

جێگری سه رۆكی لیستی هاوپه یمانی كوردس��تان ل��ه پارله مان��ی عێ��راق موحسین سه عدون، گرنگی ئه و پڕۆژه قانونه ل��ه وه دا ده بینێته وه كه ده بێته هۆی گێڕانه وه ی ئه و ناوچانه ی رژێمی پێش��وی عێ��راق دایبڕان��دون، ئه مه جگه ل��ه وه ی یارمه تی��ده ر ده بێ��ت بۆ ئه نجامدانی س��ه رژمێری دانیش��توان و هه ڵبژاردنی ق��ه زاو ناحیه كان "چونكه به ه��ۆی نه بون��ی ئ��ه م قانون��ه وه ، س��ه ربه خۆی ب��ااڵی كۆمیس��یۆنی هه ڵبژاردنی نه یتوانیوه هه ڵبژاردنه كان

قه زاو ناحیه كان ئه نجام بدات".س��ه عدون، ئاماژه ب��ه وه ده كات ئه و ل��ه ڕوی قانونیه وه هیچ پڕۆژه قانونه گرفتێك��ی نی��ه ، چونك��ه "له الی��ه ن سه رۆكایه تی كۆماره وه په سه ند كراوه و به زۆرینه ی پارله م��ان قانونی لیژنه ی ده نگ په سه ندی كردوه ". داواشده كات الیه نه سیاسیه كان پاساو بۆ دواخستنی نه هێنن��ه وه و به زویی بخرێته به رنامه ی كاره وه بۆ په سه ند كردنی ، چونكه "بۆ ئ��ه م قۆناغه پێویس��ته و ده بێته هۆی

راستكردنه وه ی بارودۆخه كه ".

گۆڕان پشتیوانی ده كاتگۆڕان فراكس��یۆنی پارله مانتارێكی پشتیوانی پڕۆژه كه ی تاڵه بانی ده كات و پێیوایه په سه ند نه كردنی ده بێته هۆی

شكستهێنانی ده وڵه تی عێراق.سه رۆكی لیژنه ی هه رێم و پارێزگاكان و گ��ۆڕان فراكس��یۆنی پارله مانت��اری د.محه م��ه د كیان��ی ، رایده گه یه نێ��ت یاس��ای پڕۆژه نه كردن��ی په س��ه ند پارێ��زگاكان س��نوری دیاریكردن��ی له سه ر سه قامگیری نه رێنی كاریگه ری عێ��راق ده بێ��ت، چونك��ه "پڕۆژه كه فیدراڵی ده وڵه تی بیناكردن��ه وه ی بۆ عێراقه ، په س��ه ند نه كردنیشی له الیه ن الیه ن��ه سیاس��یه كانه وه ده بێته هۆی

شكستهێنانی ده وڵه تی عێراق".

عێراقیه : مه ترسیداره عێراقیه لیس��تی پارله مانتارێك��ی پڕۆژه كه به مه ترسیدار ده زانێت و داوای دواخس��تنی ده كات بۆ خولی داهاتوی ئاشتی ئه وه ی به پاس��اوی پارله مان،

كۆمه اڵیه تی ده خاته مه ترسیه وه .پارله مانتاری لیس��تی عێراقیه ره عد پڕۆژه كه ی رایده گه یه نێ��ت ده هله كی ، دیمۆگراف��ی لێكه وت��ه ی تاڵه بان��ی "چه ند ده بێت، چونكه "مه ترسیداری " به ش��ێك له پارێزگای��ه ك داده بڕێ��ت و ده یخات��ه س��ه ر پارێزگایه ك��ی ت��ر، ده كه وێته كۆمه اڵیه تی ئاشتی به مه ش مه ترسیه وه ". سه رباری ئه وه ی جه خت له ده س��توریبونی ئه و پڕۆژه یاس��ایه ده كات��ه وه ، ب��ه اڵم داواده كات بخرێته

خولی داهاتوی پارله مانی عێراقه وه .

سه در: كێشه ده نێته وه پارله مانتاری كوتله ی ئه حراری سه ر به ره وتی سه در، حاكم زاملی داواده كات

ب��ه ر له وه ی پ��ڕۆژه یاس��اكه بخرێته سیاسیه كان الیه نه كاره وه ، به رنامه ی چه ن��د كۆبونه وه یه كی له س��ه ر بكه ن و به س��ه ر كۆی به رژه وه ن��دی عێ��راق به رژه وه ندییه كان��ی دیكه دا زاڵ بكه ن، به مه به س��تی رزگارب��ون له "كێش��ه و س��نوری دیاریكردن��ی گرفته كان��ی

پارێزگاكان".به وته ی زاملی ، ئه و پڕۆژه یاس��ایه ئه گه ر په س��ه ند بكرێت، ئ��ه وا له بری چاره س��ه ر ده بێته هۆی كێشه نانه وه له نێوان پارێ��زگاكان له الیه ك و ناوچه كوردس��تاندا هه رێمی جێناكۆكه كان و

له الیه كی تره وه .

عه ره ب و توركمان: ره خنه و پێشنیارپارله مانت��اری عه ره بی دانیش��توی كه رك��وك عوم��ه ر جب��وری ، ئاماژه ب��ه وه ده كات رژێمی پێش��و س��نوری پارێزگاكان��ی عێراق��ی به زیات��ر ل��ه )239( قان��ون و مه رس��وم و فه رمانی

به وته ی بۆی��ه دیاریكردوه ، دیوان��ی ناوبراو ئه گه ر بێت��و هه مو ئه و بڕیارو مه رس��ومانه پوچه ڵ بكرێنه وه و پڕۆژه قانونه كه ی تاڵه بانی په س��ه ند بكرێت، ئه وا پارێزگاكانی نه جه ف و سه اڵحه دین ئه مه هه ڵده وه شێنرێنه وه "، "به ته واوی زیاتر به س��ه ر گۆڕانكاری جگه له وه ی ل��ه )12( یه كه ی ئیداری له موس��ڵ و به شێكی گه وره له پارێزگاكانی ئه نبارو

كه ربه الو دیاله دا دێت. توركمانه كان��ی كه ركوك، داواده كه ن قانونی نوێكردنه وه ی پارێزگاكان به ر له په سه ندكردنی پڕۆژه یاسای دیاریكردنی

سنوری پارێزگاكان ده ربچێت.ب��ه ره ی س��ه رۆكی پارله مانت��ارو به ره ی توركمانی ئه رش��ه د س��اڵحی ، قانونی به بێ په س��ه ندكردنی پێیوایه "ناكرێت پارێ��زگاكان نوێكردن��ه وه ی قانونی دیاریكردنی سنوری پارێزگاكان په س��ه ند بكرێ��ت". هه روه ه��ا باس ل��ه وه ده كات ئه گ��ه ر بێت��و قانون��ی ده ربچێت، پارێ��زگاكان نوێكردنه وه ی ئ��ه وا ناوچه كانی زوبه ی��ر له پارێزگای به س��ره و خورمات��و له س��ه اڵحه دین و بكرێنه ده كرێ��ت له ئه نبار نوخه ی��ب

پارێزگای سه ربه خۆ.

گۆڕانكارییه چاوه ڕوانكراوه كانرژێمی عێ��راق له س��اڵی )1969(، قانون��ی ژم��اره )159( پارێزگاكانی ده ركردو به پێی ئه و قانونه پارێزگاكانی نه ج��ه ف ده��ۆك و س��ه اڵحه دین و دروستكراون، ئه مه جگه له وه ی چه ندین قه زاو ناحیه له سه ر پارێزگایه ك البران و خرانه س��ه ر پارێزگایه كی ت��ر. بۆیه به بۆچون��ی ش��اره زای ب��واری قانون ئه حم��ه د عیبادی ئه گ��ه ر بێتو پڕۆژه قانونه كه ی تاڵه بانی په س��ه ند بكرێت، ئ��ه وا نه خش��ه ی كارگێ��ڕی عێ��راق بۆ نزیك��ه ی نی��و س��ه ده له مه وبه ر له كاتێكدا "ژماره ی ده گێڕێته وه ، ئه مه دانیشتوان و بارودۆخی ئابوری ئه وكات و ئێستای دانیش��توانی ئه و ناوچانه زۆر

جیاوازن".

نه‌ته‌وه‌‌یه‌كگرتوه‌كان:‌مه‌ترسی‌‌هه‌اڵیسانی‌‌شه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌هه‌یه‌الیه نه سیاسیه كان: شه ڕی ناوخۆ رونادات

پارله مانتارێكی گۆڕان: پڕۆژه‌كه‌ی‌‌تاڵه‌بانی‌‌په‌سه‌ند‌نه‌كرێت‌عێراق‌شكست‌ده‌هێنێت

د.محه مه د كیانی

پارله مانتاری ره وتی سه در:ئه و پڕۆژه یاسایه

ئه گه ر په سه ند بكرێت، ئه وا له بری چاره سه ر ده بێته

هۆی كێشه نانه وه

ئابووری(386( سێشه ممه 2013/7/16 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌


"كارمه ندێكی مه ده نی كه زۆرترین خزمه ت و به رزترین بڕوانامه شی

هه بێت، كه خانه نشین ده كرێت، موچه كه ی ده گاته 920 هه زار دینار،

به اڵم یه كێتی و پارتی هه زاران كه سیان به پله ی تایبه ت و سه ربازی و

به موچه یه كی زۆره وه خانه نشین كردوه ، به بێ ئه وه ی شایسته ی ئه و خانه نشینیه بن" شاره زایه كی بواری

ژمێریاری وه ها ده ڵێت.

نزیكبون��ه وه ی كۆتای��ی حكومه ت و خانه نش��ینكردنی پرس��ی په رله مان، سه دان په رله مانتار وه زیر و پله تایبه تی ئ��اراوه ، چاالكوانێكی مه ده نی هێنایه ئاڕاس��ته ی نامه ی��ه ك له وباره ی��ه وه داوایان ده كات و هه رێم په رله مانتارانی خانه نش��ینیان موچ��ه ی لێ��ده كات، ب��واری ره تبكه ن��ه وه ، ش��اره زایه كی گرفته كه رایده گه یه ن��ێ ژمێریاری��ش ده بێت به وان چاره سه رنابێت و به ته نها ده س��تكاری كۆی سیستمی خانه نشین بكرێت "هه تا ده ستكاری كۆی سیستمی خانه نش��ین نه كرێت، دادپه روه ری له و

بواره ی خانه نشینیدا نایه ته دی ".

وه رگرتنی موچه ی خانه نشینی له هه ڕه تی الویدا

چاالكه وانی كۆمه ڵ��ی مه ده نی عه لی مه حمود له رێ��گای نامه یه ك��ه وه داوا ده كات، هه رێ��م له په رله مانتاران��ی ئه و ره تبكه نه وه . خانه نشینی موچه ی له به ش��ێكی نامه كه یدا به تایبه ت بیری ئ��ه و په رله مانتاران��ه ده هێنێته وه كه له رابردودا پرۆژه یاسایان پێشكه شكرد بۆ ره تكردنه وه ی موچه ی خانه نشینی و به موچ��ه ی "رازیبونت��ان ده نوس��ێ خانه نش��ینی هه مو دڵسۆزیتان ده كاته هه روه ه��ا سیاس��ی". موزای��ه ده ی له به ش��ێكی تری نامه كه یدا ده نوس��ێ خانه نش��ینی موچ��ه ی "وه رگرتن��ی تامردن له س��ه ر داهاتی گه ل به تایبه ت

بۆ ئه وان��ه ی له هه ڕه تی الویدان، هه مو هه وڵ و دڵس��ۆزیتان بۆ بودجه و مافی

هاواڵتیان بێمانا ده كات".

پێویسته دامه زراوه یه كی خانه نشینی هه بێت

ش��اره زای بواری ژمێری��اری عه زیز عه لی جه وهه ر كه خۆی فه رمانبه رێكی حكومی��ه ، ئام��اژه ب��ه وه ده كات، بۆ له ب��واری دادپ��ه روه ری گه ڕان��ه وه ی خانه نش��ینیدا پێویس��ته له هه رێم��دا هه بێت، خانه نش��ینی دامه زراوه یه كی به جۆرێك په رله مان یاسای بۆ ده ربكات و كاتێكیش دام��ه زرا، هیچ په یوه ندیه كی

به حكومه تی هه رێمه وه نه بێت.ئه وه ی ئێس��تا له هه رێمدا هه یه وه ك ئه و ش��اره زایه باس��ی ده كات، هه مو فه رمانبه رێك له 7% موچه بنه ڕه تیه كه ی

بۆ خانه نش��ینی لێده بڕێت، به وپێیه ش ك��ه نزیك��ه ی 687 ه��ه زار فه رمانبه ر له هه رێم��دا ه��ه ن، كۆی ئ��ه و پاره یه س��ااڵنه ده گات��ه نزیك��ه ی 330ملیار دینار، ئه مه جگه له وه ی له بودجه شدا بڕی 306ملی��ار و 945ملیۆن س��ااڵنه دینار وه ك هاوكاری خانه نشینی دیاری كراوه ، كۆی ئه و دو پاره یه ش به نزیكی ده كات��ه 700 ملیار دینار له س��اڵێكدا. ئه و ژمێریاره ده ڵێت "ئه گه ر س��ندوقی خانه نش��ینی هه بێت، جگ��ه له و 700 ملیار دین��اره و كۆمه ڵێك واڵت هه یه هاوكاری خانه نشینی ده كات، ئه و كاته ئه و س��ندوقه زۆر ل��ه وه زیاتر پاره ی بۆ كۆده بێته وه ، ئه وه ی ئێس��تا هه یه پاره كه ی خۆشیان رون نییه له كوێیه و

له چیدا به كارهاتوه ".

چه ندێك پاره بۆ موچه ی خانه نشینی ده ڕوات؟

ئه و موچه ی س��ااڵنه له بودجه دا بۆ ده ڕوات، مه ده نی خانه نشینی موچه ی دیناره ، 322ملیار و337ملیۆن نزیكه ی هاوكات موچه ی خانه نشینی سه ربازییش نزیكه ی 780ملیار و 258ملیۆن دیناره ، ك��ه ك��ۆی گش��تیان ده كات��ه زیاتر له 1ترلی��ۆن دین��ار. وه ك عه زیز عه لی ئاماژه ی پێده كات له هه رێمدا سندوقێك نییه تا ئه و پاره ی تێ��دا كۆبكرێته وه "نوس��راوی فه رمی حكومه ت هه یه كه ده ڵێت تائێستا س��ندوقی خانه نشینی دانه م��ه زراوه ، هه م��و ئ��ه و پاره یه ش له به شی ئه مانه تی بانك دانراوه ، به پێی یاساش هه ر پاره یه كی به شی ئه مانه ت، تا 5ساڵ جوڵه ی له س��ه رنه بو ده بێت له بودج��ه دا ده ربكه وێت، ب��ه اڵم ئه وه سه یره تائێستا ئه و پاره یه له بودجه دا

ده رنه كه وتوه ".جۆره كانی خانه نشینی

له هه رێمدا وه ك ئه و شاره زایه ی بواری ژمێریاری باس��ی ده كات چه ند جۆره موچه یه كی خانه نشینی هه یه ، كه وه ك ئه و ده ڵێت "پێده چێت له دنیادا وێنه ی

نه بێت".

وه ك ئه و ده یخاته رو جۆری یه كه میان، نزیك��ه ی 150هه زار ك��ه س له هه رێمدا موچه یه ك��ی خانه نش��ینی 37ه��ه زار دینارییان هه یه "له رێگای هه ردو حیزبی بڕاوه ته وه ده سه اڵتداره وه ئه و موچه ی سااڵنه دو تا سێ جار ده درێ ". جۆری دوه میان كۆمه ڵێ��ك كه س به دو مانگ جارێك 150هه زار دیناریان پێده درێت،

ئه مه ش جۆرێكی تری خانه نشینیه .

ئه و چینه له خانه نش��ین، كه به ڕای عه زی��ز عه لی ناهه قی��ی زۆر به رامبه ر كراوه ئه و جۆره ن كه پێش ساڵی 2003 به موچه یه كی كه م خانه نشینكراون، ئه و 45ساڵ هه یه "خانه نش��ینیان ده ڵێت خزمه تی كردوه ، كه چی 280هه زار دینار وه رده گرێ ، به راستی ئه مه ناحه قیه كی گه وره یه به رامبه ر ئه و چینه ده كرێت، هه رچه ن��ده له عێراق��دا بڕیارێكی وه ها هه یه كه موچه ی خانه نش��ینی نابێت له 400 هه زار دین��ار كه متر بێت، به اڵم تائێستا ئه و بڕیاره له هه رێمدا جێبه جێ نه كراوه ". به پێچه وانه ی ئه وه ، هه زاران كه س هه ن، به بێ ئ��ه وه ی خزمه تێكی وه هایان كردبێت له رێگای هه ردو حیزبه به پله ی هه رێمه وه ده س��ه اڵتداره كه ی

جۆراوجۆری سه ربازی خانه نشینكراون، ژماره ی ئه و كه سانه به پێی زانیاریه كانی عه زیز عه لی نزیك��ه ی 74 هه زار كه س ده بێت، زۆرترینی به ر پارتی دیموكرات كه وت��وه ، ئه مه ش به ب��ڕوای ئه و جگه ل��ه و زیان��ه ی له بودج��ه ی هه رێم��ی ده ده ن، زیانێك��ی تری��ش له ئاب��وری هه رێم ده ده ن "ژماره یه كی زۆر له وانه ، كارده ك��ه ن و له بازاڕه كان��دا ده چ��ن فرس��ه تی كاریان بۆ خه ڵكانی ئاسایی

كه مكردۆته وه ".

ده ستكاریكردنی موچه ی بنه ڕه تی چاره سه ره

یه كێك له رێگاكانی چاره س��ه ركردن، ژمێری��اری ش��اره زایه ی ئ��ه و وه ك ده یخاته رو ده س��تكاریكردنی موچه ی بنه ڕه ت��ی فه رمانبه ران��ه ، چونك��ه تا نه كرێت، ده ستكاری بنه ڕه تی موچه ی گۆڕانكاریه كی خانه نش��ینی باردۆخی وه های به س��ه ردا نایه ت، ئه و به نمونه ب��اس له فه رمانبه رێ��ك ده كات، ك��ه نزمی بڕوانامه یه كی یان نه خوێنده واره خزمه تیش��ی زۆرترین ئه گ��ه ر هه یه ، هه بێت، موچ��ه بنه ڕه تیه كه ی ده گاته 600 هه زار دینار، كاتێك خانه نش��ین ده بێت، له 80% ئه و موچه یه وه رده گرێ كه ده كاته نزیك��ه ی 400 هه زار دینار، ئه گ��ه ر فه رمانبه رێكی��ش به رزتری��ن بڕوانامه و زۆرترین خزمه تیشی هه بێت، ده گاته 1ملیۆن و بنه ڕه تیه ك��ه ی موچه 184هه زار دینار و له 80% ئه و موچه یه ش ده كاته نزیك��ه ی 920هه زار دینار. ئه و ده ڵێت "فه رمانبه ر به و هه مو خزمه ته وه ئه وجا به و جۆره خانه نش��ین ده كرێت، به اڵم هه ر له م هه رێمدا س��ه دان كه س هه یه خوێنده واره و هیچ خزمه تێكیشی نه كردوه ، به اڵم به چه ند ملیۆن دینارێك

خانه نشینكراوه ".

خانه نشینی وه زیر و په رله مانتار و پله تایبه تیه كان

نزیكبون��ه وه ی له كۆتای��ی له گ��ه ڵ خولێك��ی تری حكوم��ه ت و په رله مان،

ئه وه ی له ئێستادا قسه ی زۆر له باره وه ئه و سه دان خانه نشینكردنی ده كرێت، په رله مانتار و ئێس��تا ك��ه كه س��ه یه وه زی��رن و له گه ڵ ته واوبونی كاره كه یان سه رباری ئه وه ی به شێكیان له هه ڕه تی الوێتی��دان، ب��ه اڵم به موچه یه كی به رز خانه نشین ده كرێن، ئه گه ر ئه و حاڵه ته به و جۆره به رده وام بێت، ئه وا، له چه ند س��اڵی داهاتودا وه ك شاره زایانی ئه و ب��واره جه خت��ی له س��ه ر ده كه نه وه ، خانه نشینمان له كه س��انی "له شكرێك ده بێت، كه س��ااڵنه بودجه یه كی زۆری هه رێ��م ده ب��ه ن"، ئه گ��ه ر ته نها باس له وه زیر و په رله مانتاره كان بكرێت، به م خولی سێیه مه ش��ه وه كه خانه نش��ین ده كرێن، ژماره یان زیاتر له 500 كه سه ، عه زیز عه لی له وباره یه وه ده ڵێت "جگه له وانه ی به فیعلی وه زیرو په رله مانتارن ب��ون، خانه نش��ین ده كرێ��ن و كراون، ده ی��ان كه س��ی تریش ه��ه ن به پله ی راوێژكار و وه زیر خانه نشینكراون، به بێ ئه وه ی خزمه تێكیان له بواری گش��تیدا

كرد بێت".موچه ی خانه نشینی وه زیر و

په رله مانتاره كان چه نده ؟هه ر به پێی زانیاریه كانی عه زیز عه لی 560هه زار 6ملیۆن و به په رله مانتارێك دین��ار خانه نش��ین ده بێ��ت، هاوكات وه زیرێكیش به 5ملیۆن و500 هه زار دینار خانه نش��ین ده بێت "ئه مه جگه له وه ی وه زی��ره كان دو ئۆتۆمبیلیان ده درێتێ ، هه ر وه زاره تێكی��ش 4راوێژكاری هه یه كه هه ریه كه ی��ان به 3ملیۆن و750هه زار دینار خانه نش��ین ده بن" هه ربۆیه ئه و جه خت له س��ه ر ئ��ه و ده كات��ه وه كه له خانه نش��ینی باس به ته نه��ا نابێت "ئه گ��ه ر بكرێ��ت په رله مانت��اره كان باس له خانه نشینی پله بااڵكان بكه ین، نابێت به ته نها باس��ی په رله مانتاره كان ئێم��ه قس��ه ی ده بێ��ت بكه ی��ن، له س��ه ر گۆڕین��ی ك��ۆی سیس��تمی نادادپه روه ریه كی كه بێت خانه نشینی زۆری تێدایه ، نه ك چینێكی دیاریكراو

له پله بااڵكان".

سه‌دان‌په‌رله‌مانتار‌و‌وه‌زیر‌و،‌به‌موچه‌یه‌كی‌‌خه‌یاڵی‌‌خانه‌نشین‌ده‌كرێنچاالكوانێكی‌‌مه‌ده‌نی‌،‌داوایان‌لێده‌كات‌وه‌ك‌هه‌ڵوێستێكی‌‌مرۆڤانه‌‌ره‌تیبكه‌نه‌وه‌

هه تا ده ستكاری كۆی سیستمی

خانه نشین نه كرێت، دادپه روه ری له و

بواره ی خانه نشینیدا چه ندین نایه ته دی

جۆر خانه نشینی له هه رێمدا

هه یه له دنیادا وێنه ی نیه

ئا: رامان عومه ر

ماوه ی زیاتر له حه وت مانگه بێكارییه كی زۆر له ناو شارو شارۆچكه كانی كوردستاندا سه ریهه ڵداوه و هه ر

به وهۆیه شه وه چه ندین كه س له الیه ن خاوه نكاره كانیانه وه )ئیزندراون( و

بێكاربون، به رپرسی رێكخستنه كانی رێكخراوی كرێكارانی كوردستانیش

هۆكاره كه ی بۆ ده سه اڵت ده گه ڕێنێته وه و ده ڵێت "ده سه اڵت

گه مارۆی ئابوری ده خاته سه ر خه ڵكی كوردستان و نایه وێت ده رفه تی كار

هه بێت".

به رپرسی رێكخس��تنه كانی رێكخراوی ساڵح، حسێن كوردس��تان، كرێكارانی ئاماژه به وه ده دات له ئێستادا بێكارییه كی زۆر له ش��ارو شارۆچكه كانی كوردستاندا ب��ه دی ده كرێ��ت، چین��ی كرێكارانیش پشكی شێریان له و بێكاریه به ركه وتوه و "رۆژانه كرێكاران گله یی ئه وه ده كه ن كه كار نیه و هۆكاری ئه وه ش بۆ ده س��ه اڵت نایه وێت ده گه ڕێته وه ، چونكه ده سه اڵت به به رده وام��ی ئیش هه بێ��ت و گه مارۆی ئابوری ده خاته سه ر خه ڵكی كوردستان بۆ ئه وه ی ناچاریانبكات دوایان بكه ون" بێكارانی رێكخراوی پێش��وی سه رۆكی كاردا، له بواری ش��اره زا كوردس��تان و ئه ن��وه ر غه ری��ب، پێیوای��ه پێنه دانی پێش��ینه كان وایكردوه رێ��ژه ی بێكاری به رزبێت��ه وه و بازاڕ بكه وێت، ئه و ره خنه

له و ئاماران��ه ش ده گرێت ك��ه ناوه نده له باره ی رێكخ��راوه كان ره س��میه كان و رێ��ژه ی بێكارییه وه ب��اوی ده كه نه وه و به ڕێوه به رایه تی "هه رچه ن��ده وتیش��ی ئاماری س��لێمانی و ئاماری كوردس��تان رێ��ژه ی بێكاریی��ان ب��ه 11% داناوه ، به دڵنیاییه وه ئێستا ئه و رێژه یه له 15%ی

تێپه ڕاندوه ".ئه ن��وه ر غه ریب، باس له وه ش ده كات دۆزینه وه ی ده رفه ت��ی كارو دامه زراندن زانك��ۆكان و ده رچوانی بۆ ده رچوان��ی س��ااڵنه ی زانكۆكان هاوتا نیه و وتیشی" ئه وانه شی له كه رتی تایبه ت داده مه زرێن ب��ه 200هه زار ی��ان 300 ه��ه زار دینار دام��ه زراون، ئه وه ش وه اڵم��ده ره وه نیه پێداویس��تیه كانیان، پڕكردن��ه وه ی بۆ له به رئه وه سیسته مه كه سیته می بازاڕی ئازادو بازاڕی ره ش��ه ، كه رتی تایبه ت و كۆمپانیاكان چۆن بیانه وێت خه ڵك به و

شێوه یه ده چه وسێننه وه ". حه مه ئه می��ن و عومه ر عه ب��دواڵ كه دو ب��ران و ماوه ی 25 س��اڵه كرێكاری بیناسازین ئاماژه به وه ده ده ن، له دوای پرۆس��ه ی ئ��ازادی عێراقه وه له س��اڵی 2003وه بۆ یه كه مجاره كه هیچ ئیشێكیان نه م��اوه و ئه وان باس له وه ش ده كه ن كه زیاتر له یه ك مانگه له ماڵه وه دانیشتیون، هۆكه شی ئه وه یه پێش��ینه كان نه ماوه و زۆرب��ه ی ئه و ئیشانه ش��ی له مس��اڵدا كردویانه به قه رز بوه ، "چونكه زۆرینه ی هاواڵتی��ان پاره ی��ان پێ نی��ه به كاش بمانده ن��ێ ". ش��اخه وان محه م��ه د، كه

له یه كێك له چایخانه كانی شاری سلێمانی كاریده كرد، مانگێك پێش ئێستا له الیه ن خاوه نكاره كه ی��ه وه نێردراوه ت��ه وه ب��ۆ ماڵه وه و پێیراگه یان��دوه كه به هۆی بێ بازاڕییه وه چیتر ناتوانێت موچه ی بداتێ ئه و وت��ی "دیاره ئه ویش ناحه قی نییه

چونكه ئیشی زۆر كه مبۆته وه ".زانا عومه ریش كه دوكانی فرۆش��تنی یاری مندااڵنی هه یه هه مان رای شاخه وانی له بێبازاڕیی ده كاته وه ، هه یه و جه خ��ت ئه و هێم��ا ب��ه وه ده كات مانگانه 600

هه زار دینار ك��رێ دوكان ده دات، به اڵم له ئێس��تادا نیوه ی كرێ دوكانه كه ش��ی په ی��دا ناكات "ئێس��تا رۆژانه 10 تا 15 هه زار دینار په یدا ده كه م، ئه گه ر وابڕوات ناچار ده بم وازیلێبێن��م چونكه ناكرێت

هه ر له زه ره ركردن به رده وامبم ".ش��اره زاكه ی بواری كار هۆكاری ئه و بێكاریی��ه ده گه ڕێنێته وه ب��ۆ ئه كتیڤ نه بونی پێشینه كان و كۆنیی سیته می كار له هه رێمداو ئه و وتیشی"له ساڵی 1987ه وه حیزبی به عس به پێی به رژه وه ندییه كانی

خۆی یاس��ای كاری داناوه و تائێستاش ه��ه ر ئه وه یه ك��ه ئه وه ش كێش��ه یه ، رۆژدا له گ��ه ڵ گۆڕانكارییه كانی چونكه به پێویستیش��ی ناوبراو نایه ته وه یه ك". زانی ئه و سیس��ته می كاره بگۆڕدرێت و ده رفه تی كار ب��ۆ خه ڵك زیاتر بكرێت و وتیش��ی "ده توانرێت س��ود له ئه زمونی واڵتانی ئه ورپ��ا وه ربگیرێت كه خه ڵك له رێگ��ه ی نوس��ینگه كانی كاره وه بچنه س��ه ركار، ئه و كات ده رفه ت��ی كار بۆ هه موان ده بێت ئه وه ش ته نها چاره سه ری

به شێك له كێشه كانه ".له گه ڵ باوبون��ه وه ی رێژه ی بێكاری، نرخه كانی��ش به رزبون��ه وه ی گران��ی و شیروان هه ڵچنیوه ، به هاواڵتیان ته نگی محه مه د، ك��ه دوكانداره و پێداویس��ته خۆراكی��ه كان ده فرۆش��ێت له وباره یه وه ده ڵێ��ت "فه رده ی��ه ك برن��ج 13 هه زار دیناری چۆته س��ه رو بازاڕیش��یان رۆژ به ڕۆژ خراپتر ده بێت" ئه و وتیشی "كه س نازانێت هۆكاری به رزبونه وه ی به رده وامی

نرخه كان و كه وتنی بازاڕ چییه ".

رێژه‌ی‌بێكاری‌زیاتر‌ده‌بێت"هه‌رچه‌نده‌‌رێژه‌ی‌بێكار‌به‌‌11%‌دانراوه‌،‌به‌اڵم‌ئێستا‌له‌15%شی‌تێپه‌ڕاندوه‌"

پێنه دانی پێشینه كان

وایكردوه رێژه ی بێكاری به رزبێته وه و

بازاڕ بكه وێترۆژ به رۆژ ژماره ی بێکاری له زیادبوندایه فۆتۆ: ئاوێنه

(386( سێشه ممه 92013/7/16 لۆکاڵ


له ژێر چۆغه و پشتێنه كه یه وه ، چه ند ملیۆن دینارێكی له عه الگه یه كی

ره شدا حه شاردابو، ئه و كه پیاوێكی به سااڵچو بو له دوكانێكدا سه رگه رمی كڕینی قاسه یه كی بچوك بو، خاوه ن

دوكانیش پێیوت "حاجی گیان ئه و قاسه یه بچوكه ، با پاره كه ت

به قاسه كه وه نه به ن، گه وره یه كی بۆ بكڕه ". له دوكانێكی قاسه فرۆشتندا

دوكاندارێك، به و جۆره رێنمایی ده دایه كڕیارێكی .

خه ڵكی ، بۆی��ه پاره كانیان، ده خه نه قاس��ه وه تا پارێزراوبێت له دزی ، به اڵم زی��اد له نمونه یه كی دزی هه یه ، كه نه ك پێوه قاسه كه ش��یان به ڵك��و پاره كه ،

بردوه ، تازه ترین نمونه ش��یان دزینی قاسه ی یه كێتی نوسه رانی كورده له سلێمانی كه له سه ره تای مانگی رابردودا به 6ملیۆن

دیناره وه دزرا.سه یرترین نمونه ی قاس��ه دزین، كه تائێستاش له یاده وه ری زۆرێك له خه ڵكی شاری سلێمانیدا ماوه دزینی قاسه كه ی ب��ازاڕی عه س��ری ب��و، كه له ش��ه وی 16له سه ر 17ی ش��وباتی ساڵی رابردو له دوكانێكی ئاڵوگۆڕی دراودا دزرا، ئه و دزیه له الی��ه ن چه ند گه نجێكه وه كرابو، كه به وته ی خۆیان دوای ئه وه ی له نیوه شه وێكدا به مه به ستی ده ستكه وتنی كاری كرێ��كاری رویان له بازاڕ ك��ردو كاریان ده ستنه كه وتوه سه ره نجام به بێ پالنێكی پێش��وه خت چونه ته ئه و بازاڕه ی نزیك سه رای سلێمانی له دوكانێكدا قاسه یه كی گه وره ی��ان دزیوه كه به دۆالر و دیناره وه "نزیكی 100 هه زار دۆالرێكی تێدا بوه "، وه ك وته بێژی پۆلیسی سلێمانی نه قیب سه ركه وت ئه حمه د باسی ده كات له پاش چه ند مانگێكیش ئه و دزیه ئاش��كرابو و ئه نجامده رانیش��ی توشی سزای یاسای

بون. دزییه كی تری قاس��ه كه هه ر ساڵی راب��ردو روی��دا و له دوكانێكی مریش��ك فرۆشی نزیك ژێر پرده كه ی سلێمانی بو، كه كێشی قاسه كه 500كلیۆ بو نزیكه ی 10ملیۆن دیناری تێدا بو، به اڵم به وته ی ئه و ئه نجامده رانی تائێس��تاش پۆلیس تاوانه ئاشكرا نه بون. هه ر ساڵی رابردو

بازاڕی ناو وشكه فرۆش��ی له دوكانێكی سلێمانی قاس��ه یه كی بچوك شكێنراوه ، به اڵم وه ك نه قیب س��ه ركه وت باس��ی ده كات ب��ڕه پاره یه كی كه م��ی تێدابو هیچ كه س��ێكیش له س��ه ری ده ستگیرا نه كراوه ، هه ر ساڵی رابرد و قاسه یه كی پارچه كانی فرۆش��تنی له دوكانێكی تر ئۆتۆمبیل له ئه سحابه س��پی ش��كێنراوه بڕێ��ك پاره ی تێدا براوه . دزیه كانی ئه م ساڵی قاس��ه ش ئه وه ی ئاشكرایه وه ك وته بێژی پۆلیس��ی س��لێمانی ئاماژه ی پێده كات تائێس��تا س��ێ دان��ه بوه ، رویداوه )ئه ( له كۆمپانی��ای یه كه میان كه له الی��ه ن پاس��ه وانی كۆمپانیاكه وه قاسه كه ی ش��كێنراوه 8 ملیۆن دیناری تێ��دا ب��و بردویه تی و س��ه ره نجامیش ئاش��كرابوو توش��ی س��زای یاس��ایی

بۆته وه .دوه م دزیی قاسه له مساڵدا له ماڵێكی گه ڕه ك��ی مه جید ب��ه گ روی��داوه كه جگ��ه له بڕێك��ی زۆر ئاڵت��ون و پ��اره هه ندێ به ڵگه نامه ی پێویس��تی خاوه ن ماڵه كه ش��ی تێدابو، له پ��اش ماوه یه ك

قاسه كه به ش��كێنراوی له گه ڕه كی قڕگه دۆزراوه ته وه و ته نها به ڵگه نامه كانی تێدا دۆزراوه ته وه ، وه ك نه قیب سه ركه وتیش ده ڵێت "تۆمه تباری ئه و دزییه ده ستگیر

كراوه ".دواترین چیرۆكی دزیی قاسه ش دزینی قاسه كه ی یه كێتی نوسه رانی كورد لقی س��لێمانی بو له گه ڕه كی عه ق��اری كه له س��ه ره تای مانگی رابردو دزرا و كێشی 110كیلۆ بوه و 6ملیۆن دیناری تێدا بوه ، به وت��ه ی نه قیب س��ه ركه وتی وته بێژی پۆلیسی سلێمانی كه سێكی شاره زا ئه و دزییه ی كردوه ، چونكه هیچ ده رگایه كی ده زگاك��ه نه ش��كێنراوه و تائێس��تاش

ئه نجامده رانی ئاشكرا نه بوه .شكاندنی قاس��ه به وته ی فرۆشیارانی كارێكی ئه س��ته مه ، هه ربۆیه به ش��ێك له دزه كان په نا بۆ بردنی ده به ن، ره وه ند كه مال فرۆش��یاری قاسه له بازاڕی كاوه باسی ئه وه ده كات، قاسه وه ك سه قفی خانو شیش��ی تێده كرێ��ت، جگه له وه زۆرینه ی قاسه كان فیش��ه ك نایانبڕێ و ئاگری��ش دروس��تكراون به جۆرێ��ك

كاری��ان تێناكات و ناس��وتێن، هاوكات واته باشترینیش��یان قوفڵ مه ركه زین، له كاتی هه وڵدان بۆ شكاندنی ده رگاكه ی ، قوفڵێكی تر له ناو ده رگاكه دا داده خرێ و به و جۆره ش كردنه وه ی ئه سته م ده بێت، هه ر به وته ی ئه و فرۆش��یاره ، له ئێستادا بۆ به رگرتن له دزینی قاس��ه له زۆربه ی خان��ودا كه دروس��ت ده كرێ��ت له ناو دیواردا شوێن بۆ قاسه به جێده هێڵرێ . ره وه ند ئه وه شی خسته رو ئه و قاسانه ی له دوكانه ك��ه ی ئ��ه ودان له 70كیلۆیه وه تێیدایه ت��ی تا 1ته ن و 250 كیلۆ. به پێی زانیاریه كانی ره وه ند، له س��لێمانی ته نها 4 دوكانی تایبه ت به فرۆش��تنی قاس��ه هه ن هه ر چواریش��یان كه وتونه ته سه ر ش��ه قامی كاوه ، ئه و وتیشی "خاوترین بازاڕ، بازاڕی قاس��ه فرۆشتنه ، چونكه به ش��ێك له خه ڵكی له ته مه نیاندا جارێك

یان دو جار قاسه ده كڕن".قاسه ش جۆری به باشترین سه باره ت فرۆشیارێكی تری قاسه له هه مان گوزه ر به ن��اوی خالی��د موراد هێم��ای به وه دا باشترین قاس��ه جۆرێكی ئێرانیه و ناوی

)كاوه (یه .ئ��ه و نرخه كانیش��یانه وه له ب��اره ی ئاماژه ی به وه دا به رزترین نرخی تا زیاتر له 2هه زار دۆالر ده چێت. خالید ئه وه ش ده خات��ه رو كه هه میش��ه رێنمایی ئه وه ده داته كڕیاره كانی كه قاس��ه ی قورس بك��ڕن، تا به دوربێ له دزی��ی و ئه و وتی "هه ندێ له خه ڵكی دێن ده ڵێن قاسه یه كی جوانم��ان بده رێ ، منی��ش پێیانده ڵێم، بڵێن با چاك و قورس بێت، نه ك جوان، خۆ قاسه شتێك نییه بۆ جوانی پیشانی ب��درێ ، به پێچه وانه وه قاس��ه خه ڵكی ده بێت له شوێنێكی شاراوه دا هه ڵبگیرێ ". ئه و فرۆش��یاره باسی له وه شكرد له گه ڵ ئ��ه وه ی ژماره ی ده وڵه مه ن��ده كان زیاد ده بێت، به اڵم هێش��تا ئه وان فرۆشیان

كه مه و بێ بازاڕن.پیاوێكی به ته مه ن ك��ه له دوكانه كه ی خالی��د س��ه رگه رمی س��ه ودا و كڕینی قاس��ه یه كی بچوك بو، باسی له وه كرد ماوه ی��ه ك له مه ب��ه ر هاوڕێیه كی خۆی 14ملیۆن دیناری لێدزیوه ، هه ر ئه وه ش وای له و كردبو بۆ پاراس��تنی پاره كانی

كه به وته ی خ��ۆی 6ملیۆن دیناره ، بیر له كڕینی قاس��ه یه ك بكات��ه وه ، ئه و كه ره ش��دا له عه الگه یه كی پاره كه ی هه مو له پش��تی پش��تێنه كه یدا حه ش��اردابو ده ی��وت "هه ر ئه و 6ملیۆن��ه م هه یه ، با 200 دۆالری به كڕینی قاس��ه یه ك بڕوات، نه ك خ��وا نه كرده هه موی بڕوات". هه ر چه نده ، تائێستا دزینی قاسه له فه رمانگه حكومیه كان��دا روین��ه داوه ، به اڵم وه ك پێش��وی به ڕێوه به ری عه لی محه مه دی گش��تی بانك له سلێمانی باسی ده كات، به پێ��ی رێنماییه كانی وه زاره تی دارایی ، هه میشه قاس��ه ی فه رمانگه كان ده بێت ب��ڕه پاره یه ك��ی كه میان ب��ۆ خه رجی به رده ست تێدا بێت. ئه و كه له ئێستادا خانه نشینكراوه ده ڵێت "ئه و فه رمانگانه ی داهاتی��ان هه ی��ه ده بێ��ت رۆژانه پێش ته وا وبون��ی ده وام داهاته كانی��ان به رنه نه یهێڵنه وه ، خۆی��ان له الی بانكه كان و ته نانه ت بانك��ه حكومیه بچوكه كانیش ده بێت ت��ا رێژه یه ك پاره یان تێدا بێت، له و رێژه یه زیات��ر ده بێت بگوازنه وه بۆ

بانكه گه وره كان".

دزینی‌‌پاره‌‌به‌قاسه‌وه‌‌خه‌ریكه‌‌ده‌بێته‌‌دیارده‌"خه‌ڵكی‌‌بۆیه‌‌پاره‌‌ده‌خه‌نه‌‌قاسه‌وه‌‌تا‌پارێزراوبێت،‌به‌اڵم‌ئێستا‌قاسه‌كانیش‌ده‌دزن"

خاوترین بازاڕ، بازاڕی قاسه

فرۆشتنه ، چونكه به شێك له خه ڵكی

له ته مه نیاندا جارێك یان دو جار

قاسه ده كڕن

ئا: كامه ران محه مه د

ئایدن مه عروف ئه ندامی مه كته بی سیاسی به ره ی توركمانی عێراقی و

سه رپه رشتیاری نوسینگه ی هه ر سێ شاره كه ی ده سه اڵتی هه رێمی

كوردستان، كه ئه وان به )نوسینگه ی باكور ( ناوی ده به ن، له دیمانه یه كی له گه ڵ ئاوێنه ، ئاماژه به وه ده كات،

كه ئه و په رله مانتارانه ی به ناوی نه ته وه ی توركمان چونه ته په رله مانی

كوردستان " ته نها یه كێكیان توانیویه تی خاوه نی ئیراده ی خۆی بێت چواره كه ی تر نه یانتوانیوه "،

ناوبراو پێیوایه حزبه كانی ده سه اڵتی هه رێم، هاوشێوه ی به عس، كه چه ند

حزبێكی كوردی كارتۆنی دروستكردبو، به هه مانشێوه چه ند حزبێكی

توركمانیان بۆ به رژه وه ندی خۆیان دروستكردوه . هه روه ها ئاماژه به وه ده كات، كه ئه و پۆستانه ی دراوه ته

توركمانه كان له ئاستی پێویستدا نیه و ده ڵێت " پێویسته جێگری سه رۆكی

هه رێم یان حكومه ت له نه ته وه ی توركمان بێت".

به ره ی توركمانی له هه ڵبژانی خولی سێیه می په رله مان به شداری هه ڵبژاردنی داهاتو له هه ڵبژاردن��ی ب��ه اڵم نه كرد، ده بێت و به شدار به لیستێكی سه ربه خۆ

سه رپه رش��تیاری به ره ی ناوبراو ده ڵێت " له هه ڵبژاردنی پێشو، ئێمه پشتگیری كردو هه ولێرمان توركمانه كانی لیستی نوێنه ریشی بۆ په رله مان ده رچو، له وێش ئه دای زۆر ب��اش بوو خاوه نی ئیراده ی خۆی بو، ب��ۆ هه ڵبژاردن��ی داهاتوش نوێنه رایه ت��ی چونك��ه گه ش��بینین،

زۆرینه ی توركمانه كان ده كه ین".ئایدن مه ع��روف ڕه خنه له حزبه كانی ده س��ه اڵت ده گرێ��ت، ب��ه وه ی ڕێگرن له هه ڵبژاردن��ی نوێنه ری ڕاس��ته قینه ی توركمانه كان و وتی " ئێمه داوامانكردوه ، كه ڕێگه بده ن خه ڵك خۆی نوێنه ره كانیان دیاری بك��ه ن، ب��ه اڵم به داخه وه %90

كورس��ی كۆتای بۆ خۆی كۆنترۆڵكرد، بۆیه سیاس��ه تی زۆربه ی نوێنه ره كانی كورسی كۆتا له س��ه ر سیاسه تی حزبه

ده سه اڵتداره كان دروستكراوه ".سه رپه رش��تیاری ب��ه ره ی توركمانی عێ��راق، له ئاس��تی ك��ه پێیوای��ه ، حزبه گ��ه وره كان حزب��ی توركمانیان دروس��تكردوه ب��ۆ ئ��ه وه ی له ڕێگه ی خۆی��ان نوێن��ه ری توركمانه كان��ه وه له په رله مان زیادبكه ن، هه روه ها ڕه خنه ده گرێت هه رێم ده سه اڵتی له حزبه كانی چه ند دروس��تكردنی له ڕێگه ی به وه ی له توركمان��ه كان فێڵی��ان لیس��تێك، ك��ردوه و ده ڵێت " هه ندێك لیس��تیان دروس��تكردو له ڕێگ��ه ی تاكتیكێكه وه ، توانیان ئه و لیس��تانه سه ربخه ن و چوار نوێن��ه ر ببه ن��ه په رله م��ان. هه مومان نه ته وه ی چه ق��ی هه ولێ��ر ده زانی��ن توركمانه ، كه س باوه ڕی به وه نه ده كرد ده هه زار له دهۆك توركمان��ی حزبێكی ده هه زارو له ش��اوێس بێنێ��ت و ده نگ له كۆیه پێنج هه زار ده نگ، كه چی له ناو هه ولێ��ر، كه زۆرتری��ن توركمانی لێیه ده نگێكی زۆر ك��ه م بێنێت". هه روه ك وتیش��ی " ئه و نوێنه ران��ه نه یانتوانی هیچ ب��ۆ توركمانه كان بك��ه ن و حزبی ده س��ه اڵت چ��ی ویس��ت ئه ویانكرد، ته نانه ت ئۆپۆزس��یۆن زیاتر داكۆكیان له توركمان��ه كان ك��ردوه ، به تایبه ت��ی له دیاریكردن��ی ئه نجومه ن��ی پارێ��زگا

ئ��ه وان زیاتر له نوێن��ه ره توركمانه كان جه ختیان له سه ر زیادكردنی كورسی بۆ

توركمانه كان كرد".ئایدن مه عروف به پێویستی ده زانێت توركمان به ئاراس��ته ی ئۆپۆزسیۆنبون بچێت و ده ڵێت " زۆر هه وڵماندا حكومه ت هه ندێك پڕۆژه ب��ۆ نه ته وه ی توركمان جێبه جێ بكات، به اڵم پاساویان ئه وه بو، كه له به رئه وه ی به شداری هه ڵبژاردنمان نه كردوه ، بۆمان نیه ئه م داوایه بكه ین، ئیس��تا ئه و پاساوه شیان نه ماوه و ئێمه خاوه نی لیس��تی په رله مانین، له مه ودوا ئه گ��ه ر داواكارییه كانم��ان جێبه ج��ێ تری حزبه كانی هاوش��انی نه كرێ��ت، ئۆپۆزسیۆنێكی ده بینه ئۆپۆزس��یۆن،

ئه كتیڤ".له ماوه ی ڕاب��ردودا به ره ی توركمانی له گه ڵ ده سه اڵتی كوردی له دژایه تیدابوو به ره ی توركمانی ئیعترافیان به ده سه اڵتی ك��وردی نه ده ك��ردو وا وێناكرابو، كه توركیان ئه جێن��دای خاوه ن��ی ئه وان له ناوچه كه ، به اڵم به رپرسه كه ی به ره ی توركمان��ی ڕه تیده كات��ه وه و ده ڵێت " نابێت سیاسه ت به و ش��ێوه یه بكه ین، ئێمه ئ��ه و قۆناغه مان بڕیوه و ئێس��تا له گ��ه ڵ باش��داین له په یوه ندیه ك��ی به ش��داریكردنمان حزبه كان��ی هه رێم، له هه ڵبژاردنه كانی هه رێمی كوردس��تان ئاماژه یه بۆ ناڕاس��تی ئ��ه و روئیایه ی، كه ئێمه به دژ ده زانێت، له كێش��انه وه ی

متمان��ه له مالیكی، ب��ه ره ی توركمانی خۆی به ئیراده ی عێ��راق له په رله مانی

هاوهه ڵوێستی كورده كان بو".ئایدن ڕه تیده كاته وه ، كه توركمانه كان به كه مه نه ته وایه تی ناوببرێن و پێیوایه ، ئ��ه م نازن��اوه له هێ��زی توركمانه كان كه مده كاته وه و ده ڵێت " له گه ڵ كورسی كۆتا نین وه ك��و كه مه نه ته وه ، چونكه ئه وكات ده بێ��ت داواكاریمان زۆر بێت، به ڵكو له گه ڵ ئه وه ین، كه توركمان وه كو دوه م نه ت��ه وه مامه ڵه ی له گه ڵ بكرێت و زمان��ی توركمانی زمان��ی دوه م بێت، هه روه ها پێویس��ته جێگری س��ه رۆكی هه رێم یا حكومه ت له توركمانه كان بێت و ڕێ��ژه ی كورس��ی وه زاری و ئه نجومه نی

پارێزگاكان زیاد بكرێن".ئه و ئه ندامه ی مه كته بی سیاسی به ره ی توركمانی جه خت له سه ر ئه وه ده كاته وه ، كه ئ��ه وان نوێنه رایه تی ڕاس��ته قینه ی زۆرینه ی ده ك��ه ن و توركمان نه ته وه ی خه ڵكه ك��ه پش��ت به وان ده به س��تن، وتیش��ی " له ئه نجومه ن��ی پارێزگای موس��ڵ 5 كورس��یمان به ده س��تهێنا، له گه ڵ لیستی كوردی كار بۆ وه رگرتنی پۆس��تی بااڵ ده كه ین ل��ه و پارێزگایه ، كوردس��تانیش له هه رێم��ی دڵنیای��ن زۆرینه ی ده نگی ڕاسته قینه ی توركمان له ده وری ئێمه دایه و كاندیده كانیش��مان له گه نجانی توركم��ان و خاوه ن بڕوانامه

پێكهاتوه ".

سه‌رۆكی‌به‌ره‌ی‌توركمانی‌)نوسینگه‌ی‌باكور(‌بۆ‌ئاوێنه‌:ئه‌گه‌ر‌ده‌سه‌اڵت‌گوێ‌له‌داخوازیه‌كانی‌توركمان‌ڕانه‌گرێت،‌

هاوشانی‌گۆڕان‌و‌كۆمه‌ڵ‌و‌یه‌كگرتو،‌ده‌بینه‌‌ئۆپۆزسیۆن

دوکاندارێکی قاسه فرۆش فۆتۆ: ئاسۆ سه راوی

ئایدن: نابێت توركمانه كان

به كه مه نه ته وایه تی ناوببرێن

ئایدن مه عروف

C M Y K

‌ره‌نگاڵه(386( سێشه ممه 2013/7/16 [email protected]@gmail.com (386( سێشه ممه ‌112013/7/16ره‌نگاڵه

گاکاوڕ

له بیر مه كه ئیس��راح��ه تی خ��ۆت هێن��ده خ��ۆت م��ان��دو م��ه كه ه��ه ندێ ره نگ��ه به كاره كانته وه ه��اوڕێی نزیكت ته داخولی كاره كانت

بك��ه ن.

وریابه له هه ر هه نگاوێك كه ده ینێیت و پێش��تر هیچ پالنێكت ب��ۆ دانه ناوه ، هاوڕێ له پێش��نیاری گوێ باشتروایه دڵس��ۆزه كانت بگریت كه ئامۆژگاریت

ده كه ن.

بیرۆكه یه ك��ی باش��ت ب��ۆ دێ��ت بۆ به ته واوه تی كه پرۆژه یه ك ئه نجامدانی داهات��وت مس��ۆگه ر ده كات، هه روه ها كاتێكی باش��ه بۆ ئ��ه وه ی خۆت له ناو

خه ڵكی بسه لمێنیت.

وزه یه كی باشت هه یه بۆ به ڕێوه بردنی ده بی��ت سه رس��ام ئه ركه كان��ت. به هاتنی كه سێك بۆ الت، باشتروایه كاته كانت رێكبخه یت بۆ به رژه وه ندی

خۆت.

ئێس��تا خراپ نیه بۆ ئه نجامدانی هه ر ئیش��ێك كه ده یكه یت، دورنیه به ختت لێیانهه بێ��ت و س��ه ركه وتوبیت. له روی ته ندروس��تیه وه هه س��ت به باش��بون

ده كه یت.

ماوه یه ئ��ه م بتوانی��ت ره نگ��ه به اڵم كۆبكه یته وه ، پاره هه ندێك وریابه به ده ستباڵویی زۆر ره نگه به ماوه یه ك��ی ك��ورت هه موی��ان

له ده ستبده یت.

ره نگه واپێویس��ت بكات به خش��ته ی كاره كانی رۆژانه ت��دا بچیته وه ، هێنده خاومه ب��ه له ئیش��وكاره كانت ته نانه ت په یوه ندیه كۆمه اڵیه تێكانیش��تان وه كو

جاران نه ماوه .

له ڕوی س��ۆزداریه وه هه ندێ كێشه تان ده بێ��ت ك��ه به ش��ێكی زۆر كه میان په یوه ندی به تۆوه هه یه ، به اڵم نابێت ئه وه له بیربكه یت كه خۆشه ویسته كه ت

پێویستی به تۆیه .

خۆت سه رقاڵ مه كه به هه ندێ كاری ئیش��وكاره كانت خ��ۆت الوه كی ، هێن��ده زۆره كه خه ریكه له توانات رۆژی ش��ه ممه ده رئه چێ��ت.

به ختته .

بێتاقه ت مه به به هۆی كێشه كانی شوێنی كاره كه ت، هه وڵبده مێشكت به كاربهێنیت بۆ ده ربازبونت له كێش��ه كان، پێش��تر چۆن توانیوته ئێستاش ده توانی هه مان

رێگای ده ربازبون به كاربهێنیت.

ه��ه ر ب��ۆ ئاماده بك��ه خ��ۆت روبه روبونه وه یه ك كه له وانه یه توشت ببێت به هۆی ئیش��وكاری رۆژانه ته وه ، شه رم مه كه له باس��كردنی په یوه ندی خۆشه ویستیت بۆ هاوڕێ نزیكه كه ت.

قرژاڵدوانه‌‌

زاڵده بیت به س��ه ر ئه و كێش��انه ی كه ماوه یه كه س��ه رقاڵی كردویت، هێمنب��ه له وانه ی��ه زۆر ش��تت بۆ رونببێته وه كه ماوه یه كه هۆش��یان

داگیركردویت.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازووفه‌‌ریکشێر

له‌فه‌یسبوکه‌وه‌

10

هه میش��ه نوێترین ش��ت ئه وه یه كه بۆ خۆگۆڕین��ت له گ��ه ڵ ئه م��ڕۆدا بژیت، ئاس��انترین پارچه و پارچه ی به رده ست كاب��ۆ )Jeans(و قه می��س ی��ا كابۆ تیش��ێرت... هت��د ش��ێوه یه ك كابۆی له گه ڵدا بێت، بۆ زیاتر خۆڕێكخس��تنت له گه ڵی��دا پێویس��تت به وه ی��ه كه چ ڕه نگێك��ی هه ڵبژێری��ت و چ جۆرێك��ت

پێویسته ؟سااڵنێكی زۆره كه كوڕان و كچان كابۆی تۆخ یاخود ڕه نگی تاریك هه ڵده بژێرێت ل��ه الی خۆم��ان )كوردس��تان( به اڵم ئه مه وێت لێ��ره وه پتبڵێم ك��ه ڕه نگی ش��ینی كاڵ و بێجی و په مه یی ... هتد. باشترینن بۆ ئه مس��اڵ و چه ند ساڵێكی تریش، به اڵم ئه وه ی پێویسته بزانن كه چه ندین جۆر كابۆ هه یه ، وه هه موشیان ته سكنین و ره نگ تاریكیش نین، ڕه نگه له وه بترسیت كه ئه گه ر كابۆیه ك بكڕیت ته سك نه بێت یاخود له شت پڕ نه كاته وه چیت��ر نه یكڕی��ت، به اڵم نه خێ��ر ئه وه )BoyFriend Jeans) هه ڵه یه كاب��ۆی

ك��ه كه مترینیانه لێره ده بینرێت، ئه مڕۆ زۆرترینیانه كه باوی بێت.

ئه توانی��ت به زۆرترین ش��ێوه كابۆی له به ربكه ی��ت، )BoyFriend Jeans)له گ��ه ڵ )قه میس، قۆن��ه ره ی بنبه رزو بازنێكی گه وره ( یا )تیشێرت و قۆنه ره ی ف��الت یاخود كاله ( دڵنیابه كه له ش��ت س��ه ره كییه كان له پارچ��ه له یه كێ��ك پڕبكات��ه وه ، واتا یان قه میس��ه كه ت یا كابۆیه كه ت، ئاگاداربه هه ر كابۆیه ك كه له به رده كه یت بزانه چ جۆرێكه و بۆچی و كه ی ده بێت، چونكه هه موی یه ك جۆر نیه ، لێره وه ئێمه پێتانده ڵێن كه بتوانن س��ود له كابۆ كۆنه كانیش��ت وه ربگرن به چاككردنی��ان وه كو ئ��ه وه ی خۆتان بتانه وێت، به دروستكردنی په ڵه و دڕاندنی به و ش��ێوه یه ی خۆت ده ته وێت، لێره وه بۆت ده رده كه وێت كه هه مو ش��ێواندن و

دڕاندنێك ناشرین و تێكدان نیه .چیتر خۆت بێبه ش مه كه چونكه ره نگه ته نه��ا كه مێك ڕاوێ��ژكاری و یارمه تیت

پێویست بێت.

گۆشه یه كی تایبه ته به جل و به رگ fashion دیزاینه ر و راوێژكاری "سه فین عارفی " ئاماده ی ده كات

safeen

.arif@

yahoo.

com

Twitte

r @Safe

enArif

كابۆی بۆی فرێند... ئه مڕۆو دوێنێ و هه مو كاتێك

ئا: به ختیار حسێن

هاتنی مانگی ره مه زان بازاڕ و شه قامه كان و شوێنه گشتیه كانی

هه ولێر له رۆژدا چۆڵده كات و له شه ویش جه نجاڵیان ده كات، دوكانداره كانیش ده ڵێن "بازاڕ له شه ودا زۆر گونجاوه "،

هاواڵتیانیش ئه مه به كارێكی باش ده زانن چونكه له رۆژدا پله كانی

گه رما به رزه ، سه رۆكی لیژنه كانی به دواداچونی هه ولێریش ده ڵێت "له ڕوی نرخه وه له 85%ی بازاڕ

كۆنتڕۆڵكراوه ".

عه لی عه بدواڵی ته مه ن 34 ساڵ، كه دوكانداره له بازاڕی قه یس��ه ری هه ولێر به ئاوێن��ه ی راگه یان��د ك��ه ره مه زانی له كاتێكی ئ��ه وه ی به هۆی ئه مس��اڵ نایه نه ب��ه ڕۆژ گه رمدای��ه ، خه ڵك��ی ده ره وه بۆ كاركردن و كه لوپه ل كڕین و له س��ه ره تای ره مه زان��ه وه خه ڵكێكی زۆر ش��ه وان تا پارش��ێو س��ه ردانی ب��ازاڕه كان ده كه ن، ئ��ه و وتی "خۆم ب��ه رۆژ له ماڵه وه م و ش��ه وانیش دوای بانگ��ی عیش��ا دێم��ه ده ره وه و دوكان

ده كه مه وه ".هاتن��ه ده ره وه به ش��ه وان زۆرب��ه ی كارو پیش��ه جیاوازه كانی گرتوه ته وه ، ئ��ه م ره مه زان��ه هه ولێر له به رئ��ه وه

به شه وان جمه ی دێت.محه مه د كانه بی ، ته مه ن 42 س��اڵ، كه پیشه ی ش��ۆفێری ته كسیه ئاماژه به وه ده كات كه ئه وان ئێس��تا له رۆژدا ته كسی بازاڕی له به رئه وه ی كارناكه ن كه مه و نیه ، بۆیه ده بێت ماوه یه كی زۆر بگه ڕێن تا نه فه رێك ده دۆزنه وه سواری ته كسی ده بێت، هۆكاره كه شی بۆ ئه وه ده گێڕێته وه ك��ه خه ڵكی رۆژانه زیاتر به هۆی ده ره وه ، نایه ن��ه له ماڵه وه ن و ئه وه ی به رۆژون و بێتاقه تن و ده ره وه ش گه رم��ه ، بازاڕی��ش ئه مس��اڵ له رۆژدا زۆرب��ه ی زۆری ش��وێنه كان داخراون و شه وان ده كرێنه وه ، بۆ ئه میش شه وان خه ڵكێكی زۆر داوای ته كسی ده كه ن و

بازاڕیان زۆر باشه .به ش��ێك كه له كاتێكدای��ه ئه م��ه له هاواڵتیانی كوردستان ناڕه زایی خۆیان به رامبه ر به گرانفرۆش��ی كاسبكاره كان

له مانگی ره مه زاندا ده رده بڕن.لیژنه كان��ی س��ه رۆكی ب��ه اڵم به دواداچ��ون و جێگ��ری قایمقامیه تی ق��ه زای ناوه ن��دی هه ولێ��ر "هێ��رش

حسێن" جه خت له سه ر ئه وه ده كاته وه كه تاوه كو ئێستا كۆنتڕۆڵی نرخه كان له ب��ازاڕدا به ش��ێوه یه كی باش كراوه و له مانگی ره مه زانیش هیچ جیاوازیه كی نی��ه له گه ڵ پێش هاتن��ی ئه و مانگه و نرخ��ه كان وه كو خۆیه تی ، ته نیا نرخی گۆشتی مریشك نه بێت كه به رزبۆته وه به ه��ۆی داواكاری زۆری هاواڵتی��ان،

ئه گینا سه رجه م كه لوپه له كانی تر وه كو خۆی ماوه ته وه ، ئ��ه و وتی "ده توانین بڵێین له 85% كۆنتڕۆڵكراوه و له 15%ی م��اوه ، ئه وانیش كاره كان��ی خۆیان و لیژنه كانی��ان چڕكردۆته وه له و مانگه دا به تایبه ت��ی له ش��ه وان و دوای كاتژمێر 12ی ش��ه و ت��ا به یان��ی ، كاره كانیان

ئه نجام ده ده ن".


به ڕێوه به ری كه ناڵی NRT2 ئه وه ده خاته ڕو، كه خه اڵتی براوه ی یه كه می به رنامه ی "خۆشترین ده نگ"ی كه ناڵه كه یان خه اڵتی

ئۆتۆمبێلێكی جۆری كرۆالی مۆدێل 2013یه و نرخه كه ی 26 هه زار دۆالره .

NRT2و كه ناڵ��ی به ڕێوه ب��ه ری "خۆش��ترین به رنامه ی ده رهێن��ه ری ده ن��گ" ده رون گێ��ژه ن، ئاماژه به وه ده دات نزیك��ه ی هه ش��ت مانگه به و به رنامه یه وه س��ه رقاڵن و باس له وه ش ده كات به رنامه كه ی��ان كوالێتییه ك��ی به رزی هه یه و به و هۆیه شه وه بینه رێكی باش��یان هه یه . له باره ی به شداربوانی به شداربوانی ده ڵێت: به رنامه كه شه وه به رنامه كه خه ڵكی هه ر چوار پارچه كه ی كوردس��تانن، كه ئ��ه وه ش وایكردوه

ستافی به رنامه زیاتر ماندوبن. ده رون هۆكاری سازدانی به رنامه كه ه��ۆكار دو ب��ۆ به رباڵویی��ه ب��ه و ده گه ڕێنێت��ه وه و وت��ی: له ب��ه ر هۆی ماركێتی��ن كه ویس��تومانه بینه رمان له هه مو شوێنێك هه بێت و هۆی دوه میش ئه وه یه كه ویس��تومانه له ته له فیزیۆنی لۆكاڵی و ش��ارێكه وه بێین��ه ده ره وه و

ته فسیری هه مو كوردستان بكه ین. ژم��اره ی به ش��داربوانی به رنامه ی خۆشترین ده نگ، بۆ قۆناغی سه ره تایی 400 كه س ب��وه و دوای ئه و قۆناغه ش

200 ك��ه س ماوه ت��ه وه و به ڕێوه به ری كه ناڵه كه ده ڵێت: له و 200 كه سه 100 كه س��یان داخڵی به رنامه كه بون و 60 كه س��یان له الی��ه ن ئه ندامانی لیژنه ی هه ڵبژێردراون و به رنامه كه وه دادوه ری ل��ه ئێستاش��دا ته نه��ا 24 كه س بۆ قۆناغ��ی فیناڵ و كۆتای��ی به رنامه كه

ماوه ته وه . له باره ی خه اڵت��ی براوه ی یه كه می

ئا: شاهۆ ئه حمه د

نه جیبه خانی كچی مه الی گه وره ی كۆیه یه كه م ئافره ت بوه له سه رتاسه ری

كوردستان كه له گه ڵ كوڕاندا به مه به ستی خوێندن له الیه ن باوكیه وه

نێردراوه ته قوتابخانه .

خاتو نه جیبه محه مه د عه بدواڵ ناسراو به "نه جیبه خان��ی جه لیزاده " له 9-8-1917 له شاری كۆیه له دایك بوه و كچی زاناو شاعیری كۆمه اڵیه تی مه الی گه وره ی كۆیه بوه ، كه به یه كه م ئافره ت داده نرێت له گ��ه ڵ كوڕان��دا چوبێت��ه قوتابخانه . مه الی گ��ه وره ی كۆی��ه كچه كه ی خۆی "نه جیبه خان"ی له س��اڵی 1924 له گه ڵ س��ه ره تایی له قوتابخانه یه كی ك��وڕان كۆیه ب��ۆ خوێندن نارد و ئه م هه نگاوه ی ره خنه یه كی روب��ه ڕوی گ��ه وره مه الی زۆر بویه وه ، به اڵم ئه و س��وربو له س��ه ر بڕیاره ك��ه ی خۆی و دواتریش خه ڵكی تر چاویانلێكردو به گه رمی رۆڵه كانیان له به ر

خوێندن دانا.كوڕه زای نه جیبه خانی جه لیزاده ، دانا جه لیزاده ، ئه وه ی بۆ ئاوێنه رونكرده وه چون��ی نه جیبه خان بۆ قوتابخانه وه كو یه كه م ئافره ت له كوردستان بۆ خوێندن به جورئه تی په یوه ن��دی كوڕاندا له گه ڵ مه الی گه وره وه هه یه كه ئه و هه میش��ه پله وپایه ی زانس��ته كه ی رێگ��ه ی به وه داوه ئافره ت��ان و كچان بچن بۆ خوێندن ئه مه له كاتێكدا له و س��ه رده مه دا خه ڵك كوڕه كانی��ان نه ده نارده قوتابخانه به اڵم ئ��ه و كچه كه ی خ��ۆی له قوتابخانه یه كی كوڕان��دا دانا. س��ه باره ت به هه س��تی نه جیب��ه خان له و كاته دا دانا وتی " الی نه جیبه خان زۆر ئاسایی بو چونكه ئه و له كاتێكدا چوه ب��ۆ قوتابخانه ماڵه كه ی خۆی��ان قوتابخانه ی��ه ك ب��وه هه ربۆیه ئه ندامان��ی خێزانه كه ی م��ه الی گه وره هه مویان خوازیاری فێربونی زانست بون ئه مه ش هه م��وی ده گه ڕێته وه بۆ بوێری

مه الی گه وره ی كۆیه .ناوبراو وتی " مه الی گه وره هه میش��ه هه وڵی ئ��ه وه ی داوه قوتابخانه له كۆیه له س��اڵی 1912 هه ربۆی��ه بكرێت��ه وه كاتێ��ك ئینگلی��زه كان قوتابخانه ی��ان له كۆی��ه كردوه ت��ه وه مه الی گ��ه وره ی

كۆیه داوای له خه ڵك��ی كردوه كۆمه كی دارایی قوتابخانه كه بكه ن و منداڵه كانیان

ره وانه ی به ر خوێندن بكه ن. نه جیبه خان له س��ه ره تای چله كانی سه ده ی بیس��ته مه وه تێكه ل به خه باتی بوه ته ب��وه و میلله ته ك��ه ی رامی��اری الیه نگرێكی دڵسۆزی ئافره تانی شاره كه ی بۆ خه باتكردن له پێناوی به ده ستهێنانی

مافی خۆیان و نه ته وه كه یان.له گه ڵ دامه زراندنی رێكخراوی یه كێتی ئافره تانی كوردس��تان له 1953-12-11 رۆڵێكی باش��ی تێدا گێ��ڕاوه و به نهێنی به س��ه رۆكی یه كێتی ئافره ت��ان له كۆیه به رپابون��ی ل��ه دوای هه ڵبژێ��ردراوه و شۆڕشی 14ی ته مموزی ساڵی 1958یش به سه رۆكی یه كێتی ئافره تانی كوردستان

لقی كۆیه هه ڵبژێردراوه .ئه م ژنه تێكۆشه ره به شداری له شۆڕشی ئه یلول��دا كردوه و له دوای نس��كۆی ئه و شۆڕش��ه ش له ئێران ماوه ته وه پاش��ان گه ڕاوه ته وه ش��اری كۆیه و له و شاره دا رۆڵێكی كۆمه اڵیه ت��ی به رچاوی گێڕاوه . له ماوه ی ژیانیدا سێ به رگ له ته فسیری قورئان��ی له نوس��ینی م��ه الی گه وره ی باوكی به چاپ گه یاندوه و له نوسینه كانی خۆیش��یدا كۆمه ڵێك بابه ت��ی به نرخی به ده ستنوس��ی له پاش به جێماوه له وانه )مێ��ژوی كۆی��ه ، مێ��ژوی بنه ماڵ��ه ی كۆیه ، هه واڵی روداوه كانی كوردس��تان له س��ه رده می هه ڵگیرس��انی شۆڕش��ی ئه یلول ل��ه 1961، كۆمه ڵێك له چیرۆكی

فۆلكلۆری و دیاری كورده واری (.ئه م ئافره ته روناكبیره ی كورد له شه وی 11 له سه ر 12ی مانگی حوزه یرانی 1999 له ته مه نی 82 س��اڵیدا له شاری هه ولێر به هۆی نه خۆشی كۆچی دوایی ده كات و له گۆڕس��تانی ده روێ��ش خ��در له كۆیه

ده نێژرێت.

خه‌اڵتی‌یه‌كه‌می‌به‌رنامه‌ی‌خۆشترین‌ده‌نگ‌"كرۆالیه‌كی‌2013"یه‌


له بازاڕه كانی شاری سلێمانی هه ندێك له ژماره كانی مۆبایل زیاتر له 100

هه زار دۆالر ده كه ن و خاوه نه كانیشیان ئه وه ده خه نه ڕو كه پێیان سه یره ئه و

ژمارانه ئه و هه مو پاره یه ده كه ن.

خاوه نی یه كێ��ك له و ژماره مۆبایالنه له باره ی پێ��وه دوای په یوه ندیك��ردن نرخی فرۆشتنی ژماره كه یه وه به ئاوێنه ی راگه یاند كه زیاتر له 10 ده فته ر دۆالریان داوه تێ، ئ��ه و هاواڵتیه ب��اس له وه ش ده كات زۆرب��ه ی ئه وان��ه ی ده یانه وێت ئ��ه و ژماره یه بك��ڕن زیاتر كه س��انی ده وڵه مه ندن و وتی "هۆكاری ئه وه ته نها پ��اره زۆری و غرورییه ك��ه 10 ده فته ر بدرێت به ژماره یه كی مۆبایل، به راس��تی پێم سه یره كه خه ڵكێك هه یه ئه و پاره

زۆره ده دات به سیمكارتێك". نه ب��ه ز حس��ێن، ك��ه زیات��ر له 8 س��اڵ خاوه نی ژماره یه كی مۆبایل بوه و به ده وڵه مه ندێكی فرۆشتویه تی ئه مساڵ شاره كه وتی "دوای ئه وه ی په یوه ندییان

پێوه كردم، رێكه وتین له سه ر فرۆشتنی ژماره كه م به 9 ده فته ر. ناوبراو ئاماژه ی به وه شدا كه چه ندین كڕیاری تر داوایان

لێكردوه ژماره كه ی پێبفرۆشن".فرۆش��یاره كانی س��یمكارتیش ئه وه ده خه نه ڕو كه ئ��ه و خه ڵكانه ی به دوای كڕین��ی ژم��اره مۆبایلی جوان��ن زیاتر ب��ازرگان و ده وڵه مه ن��د و خه ڵكان��ی به رپرس��ن، ئاك��ۆ حه مه ڕه ش��ید، كه زیاتر له 10 س��اڵه سه رقاڵی فرۆشتنی س��یمكارته له و باره ی��ه وه وتی "رۆژانه خه ڵك��ی ده وڵه مه ن��دو ده سترۆیش��تو په یوه ندیمان پێوه ده ك��ه ن بۆ ئه وه ی

ژماره یه كی جوانیان بۆ په یدا بكه ین". وتیش��ی "خه ڵكێ��ك هه یه ده یه وێت ش��ته كانی هه موی ش��از بێ��ت، حه ز ده كات ژماره كه شی ش��تێكی جیاوازتر

بێت له چاو هی خه ڵكیدا".ئاكۆ باس��ی له وه ش كرد زۆربه ی ئه و ژمارانه ی پاره یه كی باش ده كه ن ئه وانه ن ك��ه س��ه ره تا له الی��ه ن كۆمپانیاكانی مۆبایله وه خراونه ته بازاڕه وه و سێ سفر یان دو س��فریان هه یه ، هه روه ها ژماره جوت��ه كان و لێكچوه كان پ��اره ی باش

سیمكارتێك‌له‌سلێمانی‌‌‌‌100هه‌زار‌دۆالر‌ده‌كات

ده كه ن.فرۆش��تنی ت��ری فرۆش��یارێكی س��یمكارتی مۆبایل كه ن��اوی "نه وزاد عه زیز"ه و زیاتر له 7 س��اڵه سه رقاڵی ئاماژه فرۆشتنی س��یمكارتی مۆبایله ، به وه ده دات ك��ه له بازاڕه كه دا زۆربه ی وه رگرتن��ی دوای فرۆش��یاره كان سیمكارته كان له كۆمپانیاكانی مۆبایله وه ژماره جوانه كان هه ڵده گرنه وه و به گرانتر به هاواڵتیان��ی ده فرۆش��نه وه ، ئه و وتی "هه ندێك له كۆمپانیاو رێستۆرانته كانیش

پاره یه ك��ی ب��اش به ژماره یه كی جوان ده ده ن ئه وه ش له به ر ئه وه ی به ئاسانی ئاماژه بمێنێت��ه وه "، خه ڵكدا له زه ینی به وه ش ده دات كه ئێستا ژماره مۆبایلی الیه 80 وه ره قه ده كات، ئه و وتی "ژماره مۆبایل هه یه له بازاڕه كه دا زۆر زیاتر له وه ده كات هۆكه شی ته نها ئه وه یه خه ڵكێك هه یه له به ر پاره زۆری و خۆده رخس��تن ئاماده ی��ه بیكڕێ��ت. ئه وانه ش��ی ك��ه تامه زۆری ئه و جۆره ژمارانه ن كه سانی

به ته مه نن نه ك گه نج".

"نه‌جیبه‌‌خان"یه‌كه‌م‌ئافره‌ت‌بوه‌‌له‌گه‌ڵ‌‌كوڕاندا‌چۆته‌‌قوتابخانه‌

ره‌مه‌زان،‌هه‌ولێر‌له‌رۆژدا‌چۆڵده‌كات

به ز

Now You See Me .10This Is the End .9

Kevin Hart: Let Me Explain .8Man of Steel .7

White House Down .6World War Z .5

Monsters University .4

3. له نمایش��كردنی یه ك��ه م هه فته یدا )The Heat) فیلمی كۆمیدی و ئاكشنیده توانین به ده ستهێنا، سێیه می پله ی بڵێی��ن ئه مه كێبڕكێ��ه له نێوان فیلمی پیاوانی ئه كته ر به رامبه ر خانمه كان،له م به ناوبانگی ئه كت��ه ری هه ردو فیلمه دا بۆلۆك(و )میلیسا ئه مه ریكی )ساندرا باش��یان س��ه ركه وتنێكی ماكارتنی( به ده ستهێنا به س��ه ر پیاوه ئه كته رانی ،)White House Down) فیلم��ی به هۆی تازه یی بیرۆكه و باش نواندنیان، له كاتێكدا تێچون��ی فیلمی دوه م چوار ئه وه ن��ده و نی��وی تێوچون��ی فلیمی كوشنده یه . سه ركه وتنێكی خانمانه ... (The Heat( ئێس��تا له سینه ما نمایش

ده كرێت.

2.)جۆن��ی دیب( یه كێك��ه له ئه كته ره وا جیه��ان به ناوبانگه كان��ی ه��ه ره جارێكی تر دێته وه س��ینه ما به فیلمی (The Lone Ranger( ك��ه بڕی 215 ملی��ۆن دۆالر تێچونی بوه ، ئه م فلیمه له گه ڵ )ئارمی هامر( له یه كه م هه فته ی نمایشكردنیدا بڕی زیاتر له )29( ملیۆن دۆالری به ده س��تهێنایه وه كه فیلمێكی باس ك��ه ئه مه ریكیی��ه ، ڕۆژئاوای��ی داپه روه ری ده كات، من له یه كس��انی و دڵنی��ام دوای ئه وه ی كورته ی فیلمه كه ده بینن ده ته وێت به ته واوی ته ماش��ای بكه یت. به راس��تی هاوینێك��ی گه رمه

له گه ڵ ئه م هه مو جوڵه یه دا.

Despicable) ئه نیمه یشنی فیلمی .1Me 2( توان��ی ژماره ی ئه م هه فته یه ی بڕینی بلیتی جیهانی بشكێنی و زاڵبێت )Monsters University(و به س��ه ر هه م��و فیلمه كانی ئه مڕۆ پله ی یه كه می یه كه مدا له هه فته ی به ده س��تبهێنێت، بڕی زیاتر له )83( ملیۆن و نیو دۆالری ئه مه ریك��ی گه ڕانده وه ، ك��ه له به های تێچونه كه ی زیاتره ... ئێمه ش هیچمان نییه بیڵێین ته نها سه ركه وتوبن و كاتی ئه وه هاتوه ئێمه ش بچین بۆ س��ه یری، (Despicable Me 2( ئێس��تا نمایش

ده كرێت.

له م گۆشه یه وه نوێترین به رهه مه كانی سینه ما و ئه و 10 فیلمه

به خوێنه ران ده ناسێنرێت كه زۆرترین بینه ریان هه بوه له هه فته ی رابردودا

گۆشه یه كی تایبه ته به سینه ما

به رنامه ك��ه وتی: هه ر به ش��داربویه ك یه ك��ه م بێ��ت ئۆتۆمبێلێك��ی جۆری كرۆالی مۆدێلی 2013ی پێده درێت، كه له الیه ن كۆمپانیای توێتاوه دابینكراوه ، نرخه كه ی 26 ه��ه زار دۆالره . له گه ڵ

چه ند خه اڵتێكی هونه ری.ده نگ��ه ئ��ه و له ب��اره ی ناوب��راو ناڕه زاییانه ی هه ندێك له به ش��داربوانی ل��ه وه ب��اس به رنامه ك��ه هه یان��ه و

لیژن��ه ی ئه ندامان��ی ك��ه ده ك��ه ن دادوه ری به رنامه ك��ه هه ندێك به میزاج به ش��داربوه كان هه ڵده بژێ��رن ئ��ه وه ده خاته ڕو كه خۆشی ئه و تێبینیانه ی هه یه و وتیش��ی: جیاوازتر له به رنامه ی نه مویس��توه ده رهێنه رێك وه ك ت��ر ده س��تێوه ردان ش��ێوه یه ك به هی��چ ل��ه كاری ئه ندامانی لیژن��ه ی دادوه ری بكه م، هه رچه ن��ده ره نگه منیش ئه و

تێبینیانه م هه بێت، به اڵم ئه و مامۆستا به ڕێزانه كه توانایه كی باش��یان هه یه و له ب��واری هونه ردا ش��اره زان و وه اڵمی هونه رییان ب��ۆ ئه وه پێی��ه و بڕیاری كۆتایش ه��ه ر الی ئه وان��ه . له باره ی ئاماده نه بو به رنامه كه ش��ه وه تێچونی هی��چ زانیارییه ك بدات و وتی: تێچونی به رنامه كه تایبه ت��ه و ئه وه په یوه ندی به به شی ماركێتینی كه ناڵه كه وه هه یه .

ده رون گێژه ن

نه جیبه محه مه د


به پێی قسه ی فرۆشیاره كانی مۆبایل له شاری سلێمانی مانگانه ملیۆنان

دۆالر له كڕینی مۆبایلدا خه رج ده كرێت و هاندی گاالكسی به پله ی یه كه م دێت

له روی فرۆشه وه .

فرۆش��تنی به ش��ی به ڕێوه ب��ه ری ت��اك له كۆمپانی��ای ئه س��ێ، رێبی��ن له بازاڕه كان��ی ك��ه عه بدولڕه حم��ان سلێمانی هانده هۆشمه نده كان ده فرۆشن ئاماژه به وه ده دات رۆژانه له هه ر یه كێك له مۆبایله كان��ی وه ك گاالكس��ی و ئای كیو، ئایفۆن، نزیك��ه ی 30 بۆ 40 دانه به هاواڵتی��ان ده فرۆش��ن و به جومله ش نزیك��ه ی 200 دانه ده فرۆش��رێت، ئه و

وتی "مانگانه بای��ی زیاتر له دو ملیۆن هۆشمه نده كان هانده له سلێمانی دۆالر ده فرۆش��رێت و كڕیار هه ی��ه دو مۆبایل

به یه كه وه ده كڕێت".به ڕێوبه ری به ش��ی فرۆشتن هۆكاری ئه وه شی گه ڕانده وه بۆ به رزو گونجاویی نرخی ئ��ه و هاندانه گه ڕانده وه ، به هۆی كه نرخه كه یه وه گونجاوی��ی كوالێتی و به كارهێنه رانی ده توانن به ئاسانی كاری پێبكه ن. له باره ی فرۆشی گاالكسیشه وه ناوب��راو ب��اس ل��ه وه ده كات گه نجان به تاسه وه ن بۆ ئه و جۆره مۆبایله ، ئه و وتی "گاالكسی زۆرترین فرۆشی هه یه و به پله ی یه كه می��ش دێت دوای ئه ویش

ئایفۆن به پله ی دوه م دێت".له ب��اره ی نرخه كانی گاالكسیش��ه وه ناوبراو باس��ی له وه ك��رد له نێوان 60

ت��ا 600 دۆالر ده بێت و هه مو رۆژێكیش 30 ب��ۆ 40 هاندی گاالكس��ی به هه مو جۆره كانی��ه وه ده فرۆش��رێت. له باره ی هاندی ئای كیوش��ه وه ك��ه تازبه تازه كه وتۆت��ه بازاڕه كان��ه وه ، ناوبراو باس له وه ده كات فرۆشی زۆرباشه له بازاڕدا، ئه و وتی "تائێس��تا نزیك��ه ی 7 هه زار دانه مان لێفرۆش��توه ".، له باره ی جۆی گه نجان "زیاتر وتی كڕیاره كانیش��ه وه حه زی��ان پێیه ت��ی و به ته مه نه كانی��ش

ئاره زویان له هانده كالسیكیه كانه ". ئه و باس له وه ش ده كات كه دوكاندار هه ی��ه زیاتر ل��ه و ژماره ی��ه له رۆژێكدا ده فرۆشێت، له باره ی چۆنیه تی هێنانی هانده كانیش��ه وه ب��ۆ ن��او بازاڕه كانی س��لێمانی ناوب��راو وت��ی "له دوبه ی و ئه وروپاوه ئه و مۆبایالنه مان بۆ دێت".

مانگانه‌‌له‌سلێمانی‌دو‌ملیۆن‌دۆالر‌ده‌درێت‌به‌مۆبایل

فۆتۆ: به ختیار دیمه نێکی ناوبازاڕی هه ولێر له ڕۆژدا

یاری چه ند منداڵێک له سه ید سادق

به رنامه و روخساری له کوردستان جگه هه ر ئایدیاێکی سیاسی زۆر به راشکاوی دیاره و رونه : ده زانرێ ده سته چه پیه کان له بواری کۆمه الیه تیه وه زیاتر به گشتی گۆرانکارین)دادپ��ه رواری خوازی��اری کۆمه اڵیه تی،رۆلی ده وڵه ت له ئابوریداو، ئه مان��ه س��ه ربه خۆیی. ئ��ازادی و چوارچێ��وه ی بی��ری چه پ دروس��ت تر بیرێکی ئ��ه وان ده کات.له به رامبه ر هه یه که جیاوازی چینایه تی به به شێک ده زان��ن و سروش��تی له سیس��ته می الیه نگری نه ریته کان ده گرن، ئه گه رچی مافه سروش��تیه کانی به ئ��ازادی و دژ مرۆڤ��ش بێت له م س��ه رده مه ، ئه مانه زۆرب��ه ی ک��ه ده سته راس��تیه کانن په یره وی توندره وکان فاشیس��ته کان و

لێده که ن. مه به س��تم ئه وه نیه چه پ دروستتره یان ده سته راسته کان! هه ردوکیان له نێو مێژوی سیاس��یان قه یران و شکس��تی زۆریان هه ڵگرت��وه . بۆ نمونه زۆرترین به ئازادیه کان دژ درندایه تی برسیه تی و له نێ��و بلۆک��ی رۆژهه اڵت ب��و له گه ڵ ئه وه ی په یره وی سۆسیالزمیان ده کرد، گه وره تری��ن قه یران��ی ئاب��وری له الی رۆژئاواکان ده بینرێته وه . بۆیه له مێژودا هه مو جموجۆلێکی سیاسی له ئه نجامی ئابوری کۆمه اڵیه تی��ه کان و گۆڕانکاریه سیاس��ی، له قۆناغێکی دیاریکراو، دێن وه ک وه اڵمدان��ه وه ب��ۆ ئه و کێش��ه ی دروس��ت ده بێ��ت کار ده کات. ی��ان زۆرجار دەگەڕێتەوە بۆ س��ەرهەڵدانی قەیرانی سیاسی لەو كۆمەڵگایانە، وەك گشتی بەشداری شەرعییەت و قەیرانی لەكاروب��اری واڵت و ئازادیه فه ردیه کان

له ناو کۆمه ڵگا.جا زۆرجار گفتوگۆ له سه ر که موکوری و کۆمه اڵیه تیبونی ب��ه رده م رێگریه کانی بزوتن��ه وه ی چه پ به گش��تی کراوه و، نه بونی حیزبێکی سیاسی له کوردستان، رابه ریی چین��ه جیاجیاکانی کۆمه ڵگا

بکات. بۆیه نه کارابونی چه پ له کوردستان: پرۆگرامی رۆش��ن و نه بونی ستراتیژی س��ه رچاوه و کراوه ت��ه دروس��ت، هۆکاره کان. چه پ له کوردس��تان هیچ کات به هێزو توانای خۆی نه ماوه ته وه تا به رگریه کی سه رسه ختانه له خۆی بکات، ئه و خه س��ڵه ته ش ک��ه بزوتنه وه کانی چه پی پێده ناس��رێته وه له کوردس��تان نزیکبون��ه وه نه بونی)میکانیزم��ی له خه ڵ��ک و هه وڵدان بۆ ده س��ه اڵتی به رنامه ێک ه��ه ر گرفتی سیاس��یه (. بۆ ئه وه ده گه رێته وه ، شکس��تی هه یه بزوتنه وه یه کی وه ک له په یوه ندیک��رن کۆمه ڵگاک��ه ی و له ن��او کۆمه اڵیه ت��ی

له کاری سیاسی!.ده بایه چه پ له ئێس��تادا وه ک چۆن ش��اخ له س��ه رده می له س��ه ره تاوه ، به تایبه ت��ی ئ��ه و کات سۆسیالیس��ت ره وتی س��ێیه م بو ه��ه ر وا بمابایه وه و خه بات دژ به چینایه تی بکات و ده نگێکی راستگۆبێت بۆ دادپه روه ری کۆمه اڵیه تی و ئازادیه فه ردیه کانی خه ڵک. ده بایه چه پ له ناو ش��ار هه وڵبدا رۆڵی خۆی کارا ب��کات و ده نگی زیندوبێت بۆ مافه کان و پرسه گش��تیه کا نی خه ڵک، نمونه ێکی

جیاوازتربێت بۆ کاری سیاسی.حزب��ه سیاس��یه کانی کوردس��تان له وه ته ی هه ن زیات��ر هێزیان بۆ یه ک به کارهێناوه هێزی چه ک و توانای وشه و ناتوانرێ به ی��ه ک، به رامبه ر نوس��ین

له بیری تاکی کورد ببرێته وه ... له به ر ئه وه ش ده بینرێ هه لومه رجی کۆمه ڵگایه ی ئه م ناوچه که : سیاس��ی گه رموگ��وری مه یدانیک��ی کردۆت��ه کێبه رك��ێ و کێشمه کێش��ه سیاس��ی و گه ش��تن ب��ۆ کۆمه اڵیه تی��ه کان، به ده سه اڵتی سیاس��ی وئاراسته کردنی کۆمه ڵگا له روانگه ی ستراتیژو تێروانینی ته سکه وه و راش��کاوانه به رنامه ی هه ر یه کێ��ک ل��ه و حزبانه ک��ه یاریکه رن له گۆره پانی سیاسی هه رێم هه وڵده ده ن له ڕێگای )حیزب، رێکخراوی جه ماوه ری، سیاسی و که س��ایه تی ناوه ند، گروپ و به ده سه اڵتیکی ده س��ت کۆمه اڵیه تی( ره ه��ا بگرن به مه به س��تی مانه وه یان و

درێژیدان به به رژه وه ندیه کانیان ...به داخ��ه وه به رامب��ه ر ب��ه و دۆخه و ده س��ه اڵته ره های��ه ، چه پ��ه کان له م باره وه ده س��ت و پێ س��پی وه ستاون نه یتوانی��وه نمونه یه ک��ی س��ه رکه وتو زیندو پیشانبده ن. سه یرتر ئه وه یه :هیچ

الیه نێکی چه پ له کوردستان نه یانتوانی که ڵتوریه کانی کێشه بۆ چاره سه ربێت کورد وه ک زاڵبونی گروپێک)هه مو کات کێشه ی کورد له سه رده مه جیاوازه کان، ئاغایه ت��ی ده ره به گ��ه کان خه ڵکی��ان چه و س��اندوه ته وه و، ئێس��تا له پارت��ه سیاس��یه کان پیاده ی چه وس��اندنه وه

ده که ن به مه به ستی مانه وه یان(. ئه گه ر س��ه یر بکرێ ویستی تێکرای خه ڵک��ی کوردس��تان و به رنامه کان��ی سیاس��ی ل��ه دژی ی��ه ک وه س��تاون، ئێستا کوردستان به وه ناسراوه حزبی ده سه اڵت هه مو جومگه کانی ژیانی ئه م هه رێمه ی به ده س��ته و ت��اک بونی نیه تاکو ده بێته به ش��ێک له ده سه اڵته که ی که ش��ه رعیه تی پێده به خشێ. ئه مه ش هێچ جۆرێک ئازادی بۆ تاک دروس��ت

ناکات به ڵک��و تاکێکی ژێر ده س��ت و ملکه چ دروست ده کات.

به ڵگ��ه ی ناوێت بۆ شکس��تی چه پ له کورس��تان، له پ��اش دامه زراندن��ی ل��ه دوای راپه رین حکومه تی ک��وردی زۆربه ی سه رکرده کانی په رت بون ،)گه ر سه رنج بده ین له پارته ده سه اڵتداره کان سۆسیالیس��ت، ش��یوعی و کۆن��ه پاس��ۆک....هتد( بونی��ان زۆره . ئه م په رتبون��ه ته نه��ا بۆ به ده س��تهێنانی به رژه وه ندی، وه رگرتنی جۆرێک له پله و پایه یه که له خه یاڵی هیچ که سێک نه بو به ده س��تی بهێنێ. یان سه یرتر: الدان له بی��ری چ��ه پ و نزیکبونه وه یان وه ک بزوتنه وه ێک��ی عه لمانی له به رنامه کانی ئیس��امیه کان.) وه ک گۆڕان حزب��ه له کاتێکدا هه ڵس��وڕاوانی به شێک بون تا شۆڕش��گێر چه پی له بزوتنه وه ێکی

سه رده مێکی نزیک( .س��ه رئه نجامی ت��ره وه له روێک��ی ناجێگی��ری و ئاڵۆزی چه ندینجار فه زای ش��ه ڕو پێک��دادان له نێ��وان حیزب��ه ده س��تێوه ردانی به رژه وندیخوازه کان و هێزی ناوچه که ال س��ه نگی ده وڵه تانی س��نوری چه ندینجار دروس��تکردوه ، ده ستی له س��ه ر ده س��ه اڵت ناوچه ی دابه شبونی کوردستان پاوانخوازه کانی به خۆیه وه بینیوه و، دو حکومه تی و دو په رله مانی بونه ته کارێکی سه پێنراو!، جگه له وه ی هێزێک ده رکراوه و هێزێکیتر جێ��گای گرتۆت��ه وه ، لێ��ره ئه مه مان ب��ۆ ده رده که وێت که چه پ به گش��تی بۆ لێهاتوبێت یاریزانێک��ی نه یتوانیوه یاریکردن ل��ه و گۆڕه پانداو، نه یتوانیوه س��ود ل��ه و ملمانێی��ه وه ربگرێت و ئاڕاس��ته ی کاری خۆی بۆ نزیکبونه وه به رنامه ێکی سیاس��ی و له ده س��ه اڵتی گونجاو به کاربهێنێت، مه به س��تم ئه وه نییه ک��ه ئ��ه وان وه ک بزوتنه وه یه کی

راڕا هه ڵوێست وه ربگیرێت!، به ڵکو بۆ قس��ه و دیاریکراو هه لومه رجێکی هه ر لێکدان��ه وه ی تایبه تمه ند بخرێته بواری

پراکتیزه کردنه وه .ب��ۆ ئ��ه م بابه ت��ه نمونه یه ک��ی زیندو هه یه : ئیس��امیه کان سه ره ڕای ناس��ه قامگیرانه راڕاو هه ڵوێس��تی به تایب��ه ت له س��ه ر ئاس��تی پرس��ه ئاین به کارهێنانی )و نه ته وه یی��ه کان وه ک چه کێکی سیاس��ی بۆ رێکخستنی راكێش��ا نی خه ڵک بۆ ن��او ریزه کانی خۆیان( ب��ه اڵم توانیان ل��ه م که لێنه فرسه تبهێنن و کۆمه اڵیه تیانه سیاسی و

کاری خۆیان بکه ن.له سه رده می ش��ه ڕی ناوخۆی نێوان ئیس��امیه کان پارتی��دا یه کێت��ی و خه ریکب��ون کاریان له س��ه ر نفوس��ی کۆمه اڵیه ت��ی ئه م دو حیزب��ه ده کردو ب��ۆ الی خۆیان رایانده کێش��ان، به اڵم له کاتی ئاش��تیدا بێ ی��ه ک و دو هاتن به ش��داریان له په رله م��ان و حکومه تدا ک��رد، به اڵم چه پ له هه م��و کات یه ک هه بوه لێکدانه وه ی یه ک هه ڵوێس��ت و بۆ سیاسه ت به گش��تی و له هه لومه رجه نه یتوانی کۆمه اڵیه تییه کان سیاس��ی و کاردانه وه یه ک��ی پۆزه تیڤی هه بێت له و

بواره وه .له هه مو له کوردستان به گشتی چه پ بوارو ئاڵوگۆڕه کاندا یه ک قس��ه و یه ک هه ڵوێستی پێشوه ختی هه یه ، که ئه ویش بریتیه له هه ڵبژاردنی سه نگه رێک له ریزی بوه ستن و میانره وبێت له گه ڵ الیه نه کانی تر، ئه مه ش زۆر به راش��کاوی هه ستی پێده کرێ. به نمونه سۆسیالیست هه ڵه ی ئه وه بو س��ه نگه ری یه کێتی هه ڵبژاردو یه کێتی سودی لێوه رگرت هه م له شاخ و هه م له پاش راپه رین له هه ڵبژاردنه کان و دواتری��ان له ش��ه ره کانی ناوخۆ)به اڵم حه مه کا که سۆسیالس��ته که ی ئێستا ورده ورده خ��ۆی ده خش��ێنێ بۆ الی پارتی ت��ا له زه کاتی بێب��ه ش نه بێت چونکه س��ه نگه ری پێش��وی خه ریکی دابه ش��ی میرات ده بن و هێزی پێشوی

له ده ستده دات(.بۆیه چه پ ئه وه ی له ده ستدا بتوانێت چۆن بچێته ناو خه ڵک و له وێشه وه وه ک بزوتنه وه یه کی سیاس��ی له ده سه اڵتی سیاس��ی نزیکبێت��ه وه و بتوانێ رۆڵی

چه پایه تی خۆی بگێرێت.چ��ه پ ل��ه دوای ئ��ازاری 1991 زۆر س��ود توانی��ان له س��ه رکرده کانی مه ندبن ل��ه و ده رفه ته له نێ��و بازاری ئه وکات که سیاسیه کان)سۆسیالیست حزبێکی جه ماوه ریی بو( و س��ه نگه ری بیروباوه ڕیان فرۆش��ته ه��ه ر الیه نێک نێوان په یوه ندی نه یتوان��ی کڕیاربێ، خۆی��ان و خه ڵ��ک ب��ه رده وام بکات و سۆسیالیس��ت هه نگاوه کانی نه یتوانی وه ک هێزیکی ئاماده به ره و ده س��ه اڵت مسۆگه ر بکات. بۆیه له هه ناوی خه ڵکی کوردس��تاندا ده یان ی��اده وه ری و بۆنه هه یه که کاریگه ری زۆر فراوانی له سه ر زه ی��ن و فکریان ماوه ، گرف��ت ئه وه یه له وه به گشتی، چه پ سۆسیالیس��ت و تێناگا که باوه ڕی به مافه سه ره کیه کانی ت��اک هه بێ له نێو خۆی��ان، یان کاری سیاس��ی بەمەبەس��تی كارك��ردن بۆ بەرژەوەندی گشتی بێت و، بەپێی ئەو بنەماو پرەنسیپانەی كە چه پ لەسەری

پێكهاتون کاربکات. قه دو فیزیکی��ه وه ل��ه ڕوی ئه مه ش قیاف��ه ی رابه ران و هه ڵس��وڕاوانی ئه و بزوتنه وه یه نیش��انی خه ڵ��ک ده دات. پێناسه ی دیبلۆما س��یه ت له فه رهه نگی چه پی کوردستان هه مو کات له ڕوانگه ی ته س��لیمبون به ده سه اڵت سه یرده کرێ، وه ک زۆرێ��ک له ئه حزاب��ی ده وروبه ری ده س��ه اڵتدارانی کوردس��تان په یڕه وی

لێده که ن.له کات��ی چ��ه پ دیبلۆماس��یه تی قه یرانه کان��دا په ی��دا ده بێت، چونکه وا ب��اوه و بوه ت��ه نه ریتێ��ک له کاتی قه یران ده رفه تی س��ود پترتر ده بێت بۆ سیاسه تمه داران)مه به س��تم سودی

دارایی و ده ستکه وته کانه (. بۆیه سیاسه ت له الیه ن ئه و که سانه وه له ش��ێوازی ئه قلیه تی عه شایرده چێ و، به رژه وه ن��دی بنچین��ه ی له س��ه ر دروستکراوه و، تاکو ئێستا به و شێوه یه ماوه ت��ه وه و س��ه رکرده کانی هه وڵیاندا کار له س��ه ر چینایه تی بکه ن، چینێک س��ه رمایه دارو ده س��ه اڵت و، ئه وی تر ژێرده س��ت. ئه مه ش به هیچ شێوه یه ک

له گه ڵ سروشتی چه پ ناگونجێ.س��ه باره ت تون��د ره خنه ێک��ی به په یره وپرۆگ��رام ی��ان ئایدۆلۆژیای سیاس��ی چه په کان: ده بایه به رنامه ی چه پی کوردستان بۆ باشکردن و گۆڕینی

کۆمه ڵگا بێت، کاتێک پرۆگرام به هێز خ��ۆی پش��انده دات، گ��ه ر هه وڵبدات چ��ۆن ئه و ئامانج��ه بهێنێته دی، ئه و ئامانجانه که ئ��ه و ئایدۆلۆژیایه بڕوای پێیه ت��ی و، ئه مه ش مانای دونیابینینه له روانگه ی سیاس��ییه وه. ده بایه تاک خاوه نی ئه وپه ڕی راده ی ئازادی بێت، به اڵم چه پ و به تایبه ت سۆشیالیس��ت له کوردستان که ده بایه کاری رێکخراوی له سه ر یه کس��انی مرۆڤ بنیادبنێ و، سروش��تێکی یه کس��ان له به رنامه کانی بخولقێنێ، ب��ه اڵم به داخه وه رێگر بوه له م ب��واره ، به تایبه ت له ناو ریزه کانی، هه روه ه��ا له ناو كۆمه ڵ��گاش نه یتوانی

هیچ گۆڕانکاریه ک دروست بکات.س��ه یر ئه وه یه سروشتی چه پ ده بێ دژی چینایه تی بێت به اڵم گه ر بمانه و ێت چینایه تی ببینینه وه له کوردستان ده بێ

بڕۆین سه یری چه پره وه کان بکه ین. لێره ده توانین بڵێین له سه ر ده ستی مێژوش��یان ته نانه ت س��ه رکرده کانی به ره و کۆتایی هات له پاش په رتبونیان. جا ئه گه ر بێتو به رگێکی نوێش بکرێته به ر چه په کان و سۆسیالیسته کۆنه کان، مه حاڵه وه ک بیرمه ندو س��ه رکرده کانی یه که م شێوازی جموجوڵی سه ره تاکه ی دروس��تبکه نه وه و به ڵگ��ه ی ناوێ تا بیس��ه لمێنین که چه پ له کوردس��تان له خۆیان��دا، کوش��نده یان گ��ورزی ره فتاریان خۆپه رستانه به سروشتێکی

کرد.

ئه مان��ه ن ه��ۆکاری دۆراندنی چه پ له گه ڵ کۆمه ڵگای کوردی.

له کۆتای��ی دا: له م بابه ته نوس��ینه ده س��ه اڵتن ک��ه الی��ه ن هه ن��دێ دورکردوه ته وه له فۆرمی چه پ له به ر دو

هۆکار:• ئه وان ناتوانن له کوردس��تان وه ک س��ه رمایه دارو بورجواز خۆیان پیشان

نه ده ن.• سروش��تی چ��ه پ دژه له گ��ه ڵ چینایه ت��ی و ناوچه گه ریه ت��ی، ب��ه اڵم ده س��ه اڵتیان بۆ ئه م مه به سته خه بات

ده کات له ئێستادا.

بیروڕا)386( سێشه ممه 122013/7/16 [email protected]

ئەوەی له واڵتی ئێمەو له بەش��ێکی زۆری واڵتانی دراوسێماندا روودەدات نە پرۆسەی "گواس��تنەوەیە بۆ دیموکراس��یەت"، نە دروستبوونی النی هه رەکەمی "دەسەاڵتی یاسا"یە، نە النی هه رەکەمی هه وڵدانیشە بۆ دروس��تکردنی "دەس��ەاڵتدارێتییەکی له س��ەر ک��ە عەقاڵن��ی"ی ماق��وڵ و ئیهانەکردن و زەلیلکردنی مرۆڤەکان و هێزە کۆمەاڵیەتییەکان کارنەکات. ئەوەی هه یە "دەسەاڵتێکی س��وڵتانی"یە کە بەردەوام چەس��پاندن و بەهێزک��ردن و خەریک��ی سەقامگیرکردنی پایەکانی دەسەاڵتدارێتی خۆیەت��ی. دەس��ەاڵتێک پێیەک��ی له ناو تێگەیش��تنە تەقلیدییەکانی دەسەاڵتدایە ب��ە لۆژیک��ی س��ەدەکانی ناوەڕاس��ت، بەاڵم هاوکات شانیش��ی داداوەتە س��ەر تەکنیکەکان��ی دەزگاو مۆدێرنتری��ن دیس��پلین و کۆنکترۆڵکردن��ی مۆدێ��رن. لێرەدا هه وڵئەدەم باس له دوو دەرکەوتی سەرەکی و ترسناکی ئەم دەسەاڵتدارێتییە

سوڵتانییە بکەم.

یەکەم: تێگەیشتنێکی خێڵەکییانە بۆ دەوڵەت

دەوڵەت ب��ۆ مۆدێ��رن تێگەیش��تنی وەک دەوڵ��ەت تێگەیش��تنێکە "ناوکۆییەک"ی کۆمەاڵیەتی و سیاسی، وەک "چوارچێوەیەکی گش��تی" بۆ رێکخستنی ژیان��ی کۆمەاڵیەت��ی، وەک "داوەر"ێ��ک له نێ��وان هێ��زو چین��ە جیاوازەکان��دا وێنادەکات. له سەردەمی هۆبزەوە دەوڵەت کۆمەاڵیەتی"یە، "پەیمانێکی دەرەنجامی "ماڵێکی گشتی"یە و کۆمەڵگا وەک گشتێک له ناوی��دا نیش��تەجێیە. ل��ه و ناوچەیەی ئێم��ەدا ئ��ەم روانینە ب��ۆ دەوڵەت نەک تەنها غائیب��ە، بەڵکو رێک پێچەوانەکەی ئامادەیە. تێگەیش��تن ب��ۆ دەوڵەت وەک تێگەیش��تن بۆ "خێڵ" و له ناو خێڵیش��دا ب��ۆ "خێ��زان" وایە. وەک تێگەیش��تن دەوڵەت لێرەدا ن��ە بەرهه می پەیمانێکی کۆمەاڵیەتییە، نە ماڵێکی گش��تییەو نە داوەرێکی بێایەنیش��ە، بەڵکو "موڵک"ە، "موڵک��ی تایبەت��ی" ئ��ەو هێزەی��ە کە ببێت بگرێتەدەست و دەتوانێت دەسەاڵت بە حوکمڕان له واڵتدا. سااڵنێکی درێژ ئەم هێزانە له ڕێگای کۆدێتای س��ەربازییەوەو ماوەیەکیش��ە له ڕێگای پارتی سیاس��ی و رێکخس��تنی هه ڵبژاردن��ی پ��ڕ تەزویرو گ��زی و ف��زی سیاس��ی و ئەخاقیی��ەوە دروستکردنی دەگرنەدەس��ت. دەسەاڵت حیزبی سیاسی هیچی ئەوتۆی له ڕوانینی خێڵەکییان��ەی ئەو هێزانەی نە بۆ حیزب خۆی و نە ب��ۆ دەوڵەت گۆڕیوە، وەکچۆن خۆی��ان بەخاوەنی پارتە سیاس��ییەکان خۆش��یان بەهامنش��ێوە دەزان��ن، بەخاوەنی دەوڵ��ەت و دەزگاکانی دەزانن. له مەش��دا وەکچۆن خاوەن��ی جلوبەرگ و پێ��اڵوو گۆرەوییەکان��ی خۆیانن، ئاواش پارتە سیاس��ییەکان و خۆیان بەخاوەنی بەخاوەن��ی دەوڵەتی��ش دەزان��ن. ئەم هێزانە ئەو جیاوازیی��ە بنەڕەتییە نابینن کە له نێ��وان "تایبەت"بون��ی جلوبەرگ و پێ��اڵوو گۆرەوییەکانی خۆی��ان و له نێوان "گش��تی" بوون��ی دەوڵەت و یاس��اکان و دەزگاکانی��دا هه ی��ە. ئەگەرچ��ی هه موو فیکری سیاس��ی مۆدێرن پێ له سەر ئەو راس��تییە دادەگرێت کە دەوڵەت موڵکی ئ��ەم یان ئەو پارتی سیاس��ی، ئەم یان ئەو س��ەرۆک و ئەم یان ئەو شارو ناوچە نییە، بەڵکو کۆمەڵێک دەزگاو میکانیزم و یاسای "گش��تی"یە کە موڵکی "هه موو" کۆمەڵگایە. هه م ش��ێوازی ئیش��کردن و ه��ه م لۆژیک��ی بیرکردن��ەوەی دەوڵەت جیاوازە له کارو لۆژیک��ی قەبیله و خێڵ و خێزان. ئەوەی له دونیای ئێمەدا ترسناکە بیرکردنەوەیە له دەوڵەت و بەکارهێنانیەتی له س��ەر ش��ێوازی بەکارهێنان��ی خێڵ و خێ��زان، بەخش��ینی دەس��ەاڵت و توانا مادی و دەزگایی��ە مۆدێرنەکانی دەوڵەتە، بەچەند نەوتی، دەوڵەتێک��ی بەتایبەتی گروپێک��ی بچووک ک��ە بەلۆژیکی خێڵ و کاردەک��ەن. بیردەکەن��ەوەو خێ��زان ریش��ەی کێش��ەکە له وەدا نییە کۆمەڵگا کۆمەڵگایەک��ی خێڵەکیی��ە بۆیە روانین و ئاکارەکان��ی دەوڵەتی��ش دەبێتە ئاکارو روانینێکی خێڵەکییانە، ئەم بەس��تنەوە میکانیکیی��ە له دەی��ان رووەوە هه ڵەیە، بەبۆچوونی من میکانیزمێکی پێچەوانەی ئەم میکانیزمە له ئارادایە. مەسەله کە ئەوە

نییە "کۆمەڵگایەکی خێڵەکی" دەوڵەتێکی خێڵەکی دروستدەکات، بەڵکو ئەوەیە کە "سیاسەتێکی خێڵەکی" هه م دەوڵەتێکی خێڵەکی کۆمەڵگایەکی ه��ه م خێڵەکی و دروس��تدەکات. وات��ە رێ��ک پێچەوانەی ئ��ەو روانین��ە راس��تە. ئ��ەوە گروپ��ە حوکمڕانەکان��ن وادەکەن ه��ه م دەوڵەت ببێت بە "دەوڵەتی خێڵ" و هه م تواناکانی دەوڵ��ەت تەرخانک��ەن بۆئ��ەوەی له ناو هه موو خان��ەو کایەیەک��ی کۆمەاڵیەتیدا "قەبیله گەری��ی" جیاوازەکان��ی ش��ێوە بەرهه مبهێنێتەوە. له سەرەتاکانی سەدەی بیس��ت و یەکەمدا چیتر خێڵ دیاردە یان نییە، یەکەیەکی کۆمەاڵیەتی "سروشتی" نییە، تەقلیدی" کۆمەاڵیەت��ی "پێدراوی ش��تێک نییە کۆمەڵ��گا له ڕاب��ردووەوە "دروس��تکراوی بەڵک��و بۆیمابێت��ەوە، سیاسین"، "بەرهه می نوێی" پیادەکردنی "شێوازێکی تایبەتی دەسەاڵت" و جۆرێکی تواناکان��ی له بەگەڕخس��تنی تایب��ەت دەوڵەت��ن. ئێمە چیتر له بەردەم "خێڵ"دا نین بەمانا س��ونەتییەکانی خێڵ، بەڵکو له ب��ەردەم "پرۆس��ەی بەرهه مهێنانەوەی بەردەوامی خێڵین" له ناو دەوڵەت و بەهۆی دەوڵ��ەت و له ن��او ژیان��ی کۆمەاڵیەتیدا. هه نگاوی یەکەم��ی دەرچوون له م دۆخە ترس��ناکە پابەس��تە بەگۆڕینی روانین و ش��ێوازی کارکردنی دەوڵەت��ەوە، یەکەم ئەرک گۆڕینی دەوڵەتە له دەوڵەتەوە وەک خێزان و خێڵ، دەوڵەتێکی س��وڵتانی، بۆ دەوڵ��ەت وەک ک��ۆی کۆمەڵێک جیهازی

بیرۆکراسی عەقاڵنی بێایەن.

دووهه م: تێگەیشتنێکی فاشییانە بۆ دیموکراسیەت

ئەم مۆدێله س��وڵتانییە هه موو دەزگاو میکانیزمە ش��کڵییەکانی دیموکراسیەتی هه ی��ە، بەاڵم خ��ۆی دیموک��راس نییە. کێشەکە ئەوە نییە ئەم دەسەاڵتدارێتییە ئەوەی��ە بەڵک��و نیی��ە، دیموک��راس هه ڵگری تێگەیش��تنێکی فاش��یانەیە بۆ له "تێگەیشتنی مەبەستم دیموکراسیەت. دیموکراس��یەت" ب��ۆ فاش��ییانە ب��ۆ دیموکراس��یەتە کورتکردن��ەوەی پەرله مان��ی زۆرینە"یەک��ی "حوکم��ی بەتەنه��ا، ک��ە له واقیع��دا زۆرینەیەک��ە ئ��ەو لۆژیک��ە خێڵەکییە بەهێ��زدەکات کە دەس��ەاڵتی س��وڵتانی هه ڵگریەتی. س��ەرەکیترین خاڵێ��ک له تێگەیش��تنی ب��ۆ "دەس��ەاڵتی زۆرینە" فاش��ییانەدا له هه ڵبژاردندا ک��ە ئەوانەیە رێزنەگرتنی ئەبن بەکەمینە. ئەم رێزنەگرتنە دەشێت ت��ا ئاس��تی ئیهانەکردنێکی ب��ەردەوام و له گەڵیش��یدا کەمین��ەکان و رۆژان��ەی ئیهانەکردن��ی کۆمەڵ��گا ب��ڕوات. له ناو بۆڕێگرتن دیموکراسیەت خۆیدا، تیورەی له دروس��تبوونی دیکتاتۆریەت��ی زۆرینە، تێزەی "ڕێکەوتن و س��ازان"ی سیاس��ی و باس کای��ەوە، هێنراوەتە کۆمەاڵیەت��ی له دابەش��کردنێکی عەقاڵنیانەی دەسەاڵت دەکرێ��ت، ب��اس له گرنگ��ی رێزدانان بۆ ویس��ت و م��اف و چاوەڕوانییەکان��ی ئەو هێزانە دەکرێت کە له ساتێکی دیاریکراودا

دەبنە کەمینە. کێش��انە ئ��ەم چارەس��ەری بەهه ڵوەشانەوەی ئەو دونیایەو سەرله نوێ داڕش��تنەوەی دەبێت، ئەمەش پەیوەندی بک��ەری دیموکراس و ئامادەگی بەبوون و ئاکاری ن��ۆرم و بەه��او باڵوبوون��ەوەی دیموکراس��ییانەوە هه یە، پەیوەس��تە بە ئامادەگی و کۆشش��ی ئ��ەو هێزانەوە کە هه نگاوە بێمافک��راون، پەراوێزخ��راون و بەوەدەبێت سەرەتاییەکانیش��ی ه��ه رە "حکوم��ەت" جیاکردن��ەوەی ب��ۆ کار له "دەوڵەت" بکرێت. حوکمەت دەش��ێت ب��ۆ زۆرینەو هی زۆرینەبێ��ت، ئەگەرچی له م ئاستەش��دا هه میشە باس له جۆرێک له س��ازان و له پەراوێزنەخستنی هێزەکانی تری��ش دەکرێت، ب��ەاڵم دەوڵەت موڵکی حکوم��ەت و موڵک��ی ئ��ەم ی��ان ئ��ەو هێزی تایب��ەت نییە. له دونی��ای ئێمەدا فاش��ییانە تێگەیش��تنێکی تێکەڵبوونی بەوێناکردنێک��ی دیموکراس��یەت، ب��ۆ خێڵەکییان��ەی دەوڵ��ەت، وەک موڵکی تایبەتی ئەم یان ئەو هێز، س��ەرچاوەی سەرەکی کێشەو قەیرانە قووڵەکانی ئەو کۆمەڵگایەیە. ئەم دونیایەش بەدرۆکردن و نمایشکردنی ش��انۆیی چاکنابێت، بەڵکو

کردەی مێژوویی کۆنکرێتی پێویستە.

دەوڵەت و قەبیله و درۆ

ره وشی چه پ له کوردستان

چه پ له کوردستان هیچ کات به هێزو

توانای خۆی نه ماوه ته وه

تا به رگریه کی سه رسه ختانه له خۆی بکات،

ئه و خه سڵه ته ش که بزوتنه وه کانی

چه پی پێده ناسرێته وه

له کوردستان نه بونی)میکانیزمی

نزیکبونه وه له خه ڵک و هه وڵدان

بۆ ده سه اڵتی سیاسیه (

به ڵگه ی ناوێت بۆ شکستی چه پ

له کورستان، له پاش دامه زراندنی

حکومه تی کوردی له دوای

راپه رین زۆربه ی سه رکرده کانی

په رت بون،)گه ر سه رنج بده ین له پارته

ده سه اڵتداره کان کۆنه شیوعی و سۆسیالیست،

پاسۆک....هتد( بونیان زۆره . ئه م

په رتبونه ته نها بۆ به ده ستهێنانی

به رژه وه ندی، وه رگرتنی جۆرێک له پله و پایه یه که

له خه یاڵی هیچ که سێک نه بو

به ده ستی بهێنێ

چاالک عه لی هه ژار

هی��چ پرس��ێك هێنده ی پ��ڕۆژه ی ده س��توری هه رێمی كوردستان قسه و باس��ی له س��ه رنه كراوه . ئه م پرس��ه بۆته بابه تی گفتوگۆو وتوێژو لێدوانی ته نانه ت روناكبیران و سیاس��ییه كان و هاواڵتیان��ی ئاس��ایی. ك��ه به س��ه ر دو ب��ه ره دا دابه ش��بون، به ره كی��ان دژو ئه ویدیكه ش��یان الیه نگرێت��ی و

نه یاری.الیه نگرانی پڕۆژه ی ده س��تور ئاماژه به وه ده كه ن كه تاڕاده یه ك كۆده نگی حزبه كان و په رله مان��ی هه یه و له 24ی ده نگ��ی به ك��ۆی حوزه یران��ی2009 ئه ندامان��ی ئاماده ب��وی په رله مان��ی كوردس��تان ) بێجگه له یه ك ده نگی دژ( په س��ه ندكراوه و هه م��و رێ��كاره یاساییه كانی بڕیوه و ته نها ئه وه ی ماوه بخرێته راپرس��یی گشتییه وه و له الیه ن هاواڵتیانی هه رێمه وه به به ڵێ په سه ند

بكرێت یاخود به نه خێر ره تبكرێته وه .نه یارانی پڕۆژه كه ش كه به ش��ێكیان ئه وان��ه ن كه له و كات��ه دا نوێنه رانیان له په رله مان ده نگیان بۆ پڕۆژه كه داوه و ئێستا داوای گه ڕانه وه ی بۆ په رله مان و

هه مواركردنه وه ی ده كه ن. الیه نگرانی پرۆژه ی ده س��تور ئه و ئێستای نه یارانی ئاراسته ی ره خنه یه پڕۆژه ك��ه ده كه ن، كه بۆچی ئه وس��ا ده نگیان له په رله م��ان نوێنه رانی��ان كه چی په س��ه ندیانكردوه ، پێ��داوه و ئێس��تا له دژی ده وه س��تنه وه و داوای

هه مواركردنی ده كه ن.

وه اڵم��ی ئه وانیش ئه وه ی��ه كه ئه و پڕۆژه ده ستوره چوارساڵ له مه وپێش له هه لومه رجێك��ی جی��اواز له ئێس��تا په س��ه ندكراوه ، ئێستا هه لومه رجێكی ن��وێ هاتۆت��ه ئ��اراوه و ده ب��ێ ئه و پڕۆژه یه ش له گه ڵ گیانی ئه م سه رده مه

نوێیه دا بگونجێنرێت.ئه گه ر ئ��ه و پڕۆژه ده س��توره له و كاته شدا به راپرس��ی په سه ند بكرایه ، به ده س��تكاری و پێویس��تی ئێس��تا

هه مواركردنه وه هه بو.هه م��و ده س��تورێكیش میكانیزمی هه مواركردن��ه وه ی له دوتوێ��ی ماده و چونك��ه له خۆگرت��وه ، بڕگه كانی��دا ره وڕه وه ی ژیان ناوه س��تێ و هه میشه به ره و پێش��ه وه ده ڕوات و گۆڕانكارییه كۆمه اڵیه ت��ی و ئاب��وری و سیاس��ی و فه رهه نگیی��ه نوێی��ه كان، گۆڕانكاری ده ستوریش��یان گه ره ك��ه و ئه وه ی بۆ

ئه مڕۆ گونجاوه بۆ سبه ینێ نابێ .

هه مواركردن��ی داوای له به رئ��ه وه ئه م پڕۆژه ده س��توره داوایه كی ره واو لۆژیكییه ، كه هێشتاش هه ر پڕۆژه یه و نه بوه به ده ستور هه مواركردن و گۆڕینی ئاس��انتره ، به وه ش خواستی زۆربه ی الیه ن��ه كان به دیده هێنێ و ده بێته هۆی ئه وه ی س��ازان و كۆده نگی نیشتمانی له سه ربكرێت و ئه وه ش ده بێته جێگه ی ره زامه ن��دی هاواڵتی��ان و به رێژه یه كی

به رز له راپرسیدا په سه ندی ده كه ن.به پێچه وان��ه ی ئ��ه وه وه ئه گ��ه ری ئه وه هه ی��ه به ده نگی زۆرینه ی خه ڵك ره تبكرێته وه ، ئه وه ش پرسی ده ستور

ده گه ڕێته وه چوارگۆشه ی یه كه م.له پرس��ی ئه م پڕۆژه ده س��توره دا خاڵێك كه زۆر سه رنجی راكێشام وته و حكومی و بااڵی به رپرس��انی لێدوانی به ده س��ه اڵت و حزبییه په رله مان��ی و كه ئه وه ی له س��ه ر ئۆپۆزس��یۆنه وه له په رله مان چه ند ك��ه س ده نگی به و پ��ڕۆژه ده س��توره داوه ، هه موی��ان له سه رۆكی هه رێم وسه رۆكی په رله مان و به رپرس��انی دیكه ی حزبی و حكومی) ته نانه ت نه وش��یروان مس��ته فاش كه پیاوێكی ئه رش��یفیه ( ده ڵێن پرۆژه كه به ده نگ��ی 96 له ك��ۆی 97 ئه ندامی كوردس��تان په رله مانی ئاماده ب��وی

په سه ندكراوه !.به اڵم له راستیدا وانیه و به پێی بڕیاری ژماره 16ی س��اڵی 2009ی په رله مانی كوردس��تان و بڕی��اری ژم��اره )8(ی ساڵی 2009ی تایبه ت به په سه ندكردنی پڕۆژه ی ده ستوری هه رێمی كوردستان هه رێم��ی س��ه رۆكی ئیم��زای ك��ه كوردس��تانی پێوه یه و له ژماره 103ی رۆژی 20ی ته مموزی 2009ی وه قایعی كوردس��تاندا باڵوبۆت��ه وه ، له خاڵ��ی هاتوه ب��ه ده ق بڕیاره كه دا یه كه م��ی ده ستوری پڕۆژه ی )په س��ه ندكردنی به 95 عێ��راق كوردس��تان- هه رێمی ده نگ له ك��ۆی 96 ئه ندامی ئاماده بو و

ئاماده نه بونی 14ئه ندام(.ئیدی نازانم وه قایعی كورس��تان كه سه رچاوه ی یاساو بڕیاره ره سمییه كانه

راسته یان لێدوانی به رپرسان؟!.

داوای هه مواركردنی ئه م پڕۆژه

ده ستوره داوایه كی ره واو لۆژیكییه ،

كه هێشتاش هه ر پڕۆژه یه و

نه بوه به ده ستور هه مواركردن و

گۆڕینی ئاسانتره ،

به وه ش خواستی زۆربه ی الیه نه كان

به دیده هێنێ

حوزه یران��ه وه ، 30 له كوده تاك��ه ی به شێك له به رپرسانی یه كێتی له هه وڵی ئ��ه وه دان، باوه ڕ الی خه ڵك دروس��ت بك��ه ن ك��ه توانیویانه ئه و س��ازانه س��حریه ی كه خواس��تی هه مو الیه نه ناكۆكه كان له خ��ۆ ده گرێت به دیبێنن و هه رێم��ی كوردس��تانیان له دۆخێك��ی چه قبه س��توی ئاڵۆز رزگاركردوه ! له م روه وه پێیانوای��ه گۆڕان قه ڵس��ه به و

ده ستكه وته یان. له گه ڕانه وه ی پرۆژه ی ده س��توردا دۆڕاو ب��راوه نی��ه ، ئامانج��ی گۆڕان نوسینه وه ی ده س��تورێكی دیموكراسی په رله مان��ی پێش��كه وتوه ، ئیدی كێ به ك��ردار ئه مه ده كات یاخوا ده س��تی

خۆشبێت.له ب��ه ر گرنگی پرس��ی ده س��تورو ئاین��ده ی واڵت و له پێن��او پاراس��تن و تۆكمه كردنی سه قامگیری كۆمه اڵیه تی و سیاس��ی ، كارمان كردو چاوه ڕێبوین و رۆڵێكی بتوانێت یه كێتی پێمانخۆشبو گونجاو بگێڕێت له به دیهێنانی سازاندا، ب��ه اڵم س��ه ركردایه تی یه كێت��ی نه ك سه ركه وتو نه بون، به ڵكو هاوكێشه كه یان قانونی و گۆڵ��ی گرێ و ئاڵۆزترك��رد،

كۆس��پی زیاتریان له به رده م پرۆسه كه دروستكرد.

هه ر له سه ر له به یانی 30 حوزیرانی ناو په رله مانه وه ده ركه وت، به رپرسانی یه كێتی له بنه مادا خوێندنه وه یه كی قوڵ و هه مه الیه نه یان بۆ سازان نه بوه ، هێنده ی خۆیان به روكاریه كانه وه سه رقاڵكردوه ، هێنده بیریان له جه وه��ه رو ورده كاریه س��ازان و سیاس��یه كانی یاس��ایی و گه ره نت��ی و ئه گ��ه رو ده ره ئه نجامه كان زۆرمان كات��ه دا )له و نه كردب��وه وه .

هه وڵ��دا درێ��ژه به هه ڵه كه یان نه ده ن، سودی نه بو(.

ئێس��تاش كه ورده ورده ته پوتۆزی حوزی��ران 30 ناكامه ك��ه ی س��ازانه ده نیش��ێته وه ، ئیدی راستیه كان رونتر ده بینرێن، به اڵم هێش��تا به ش��ێكیان سورن له سه ر بوژاندنه وه ی وه همه كه یان، له راستیدا ئه م پێداگریه مایه پوچه پێش هه مو كه س فێڵێكی گه وره یه له خۆیان

ده یكه ن، فێڵێكی ئاشكراو كوشنده .یه كێت��ی مه كته ب��ی سیاس��ی

هه ڵوێست و ئاگاداری خه ڵك پێیانوایه بۆچون و تێگه یشتنی مه سعود بارزانی و پ��رۆژه ی ده س��تور، له س��ه ر پارتی ل��ه دوای كوده تاك��ه ی 30 حوزیرانه وه نی��ن! پێیانوایه خه ڵكی كوردس��تان ئاگاداری داواو تكاكانی وه فده كانی ئه م دواییه ی به رپرسانی یه كێتی له پارتی و به رپرس��انی نین! بارزانی مه س��عود یه كێت��ی له خۆی��ان ناپرس��ن ئه گه ر پرۆژه ی ده س��تور به یاسا گه ڕاوه ته وه ئه رێ خێره له راگه یاندنه كانیانه وه ئه م هه مو پاكانه ی��ه ده كه ن؟ ئه وان نازانن پاكانه و رونكردنه وه كانیان ماناو ده لیلی شكستی س��ازانه كه یان و گواستنه وه ی ئه نجام و بێئومێدی ناو كۆبونه وه كانیانه له گه ڵ پارتی ، بۆ خه ڵكی كوردستان. ته نان��ه ت یه كێت��ی به رپرس��انی س��ه ره تایه ش هاوكێش��ه له و بیریان نه كردوه ته وه ، ئه گه ر مه سعود به رزانی رازی بێ��ت ب��ه م جۆره س��ازانه ی كه یه كێتی بانگه ش��ه ی س��ه ركه وتنی بۆ ده كات، ئ��ه ی ب��ۆ مه س��عود به رزانی به م كاره هه ڵنه س��ا؟ ئه ی بۆ نه یكرده ده س��تكه وتێكی مێژویی بۆ خۆی و بۆ حزبه كه ی ؟ چ هۆكارێك وای كرد بارزانی خۆی له م كاره ببویرێت؟ به اڵم پارتی به پالن و كردار ده س��تی به په یامه كه ی به رزانیه وه پاركی شانه ده ری مه سعود

گرتوه ! ئه گ��ه ر مه س��عود بارزانی یاس��ای قبوڵ ویالیه ته ك��ه ی درێژكردن��ه وه ی بكات، ئه وا خێر به مه كته بی سیاس��ی له كۆبونه وه كانیاندا ده كات، یه كێت��ی چه ندینجار ئه مه ی به مه كته بی سیاسی یه كێتی راگه یاندوه . بۆیه به رپرس��انی یه كێت��ی ده بێت ئه و راس��تیه هه رس بكه ن كه نه یانتوانی س��ازان بسازێنن،

به ڵكو له باریانبرد.

ئاراس فه تاح

دەوڵ��ەت ئ��ەو هێ��زە گەورەیەی��ە ک��ە دەتوانێ��ت لەرێ��گای چەندی��ن کۆنترۆڵمانبکات. تەکنیکەوە کەرەسەو لەرێ��گای دەوڵ��ەت بۆنموون��ە هاونیش��تیمانیبوونمانەوە دەستنیشانی شوناس��ی ئەتنی، ئایینی و سیاسییمان شوناس��نامەو لەرێ��گای دەکات، پاس��ەپۆرتەکانمانەوە دەمانناسێتەوە، لەرێگای ناوو ناونیش��ان و شوێنی کارو لەکوێ دەزانێت نیش��تەجێبوونمانەوە دەژی��ن، لەرێگای پەیوەندییە س��اردو گەرمەکانمان��ەوە، وات��ە پەیوەندیی��ە کۆمەاڵیەتی و دیگیتاڵییەکانمان، زانیاری شوناسمان کەسایەتی و لەسەر تەواوی لەبەردەس��تدایە. بەمچەش��نە دەوڵەت کەی بیەوێ��ت، دەتوانێت لۆکالیزەمان بکات؛ کەی بیەوێت دەستگیرمانبکات، کەیی��ش پێمان��دەگات و دەس��تی بییەوێ��ت کۆمەکمانب��کات، دەتوانێت فریامانکەوێت. ئەم پەیوەندییە لەیەکەم سەرنجدا تاکڕەهەندە، واتە دۆخێکە کە تیای��دا پەیوەندییەکان لەس��ەرەوە بۆ

خوارەوە رێکدەخرێن. دەوڵ��ەت و نێ��وان پەیوەن��دی یان��زەی ل��ەدوای هاونیش��تیمانیان نێوان پەیوەندی وەک س��پتێمبەرەوە بۆق و ئ��اوە گەرمەکە وای��ە. چیرۆکی بۆقەک��ەی فەیلەس��ووفی ئیرلەن��دی، چارلز هاندی، خەریکە ببێت بەمۆدێلێک ک��ە دەوڵەت لەڕێگای��ەوە هێدی هێدی ئفلیجمان��دەکات و بەداگیرکردنی ژیانی شەخس��ییمان راماندەهێنێت و کوشتنی نهێنییەکانیش��مان دەکات بەدۆخێکی ئاس��ایی. بۆئەوەی مەبەستەکە باشتر روونبکەم��ەوە دەمەوێ��ت بەخێرای��ی ئەزموون��ی بۆقەک��ە باس��بکەم. گەر بۆقێک فڕێبدرێتە ناو ئاوێکی گەرمەوە بەپەلە خۆی فرێدەداتە دەرەوەو خۆی رزگاردەکات، ب��ەاڵم گ��ەر هەمان بۆق بکرێتە ناو ئاوێکی ساردەوەو هێدی هێدی پل��ەی گەرمیی ئاوەک��ە بەرزبکرێتەوە هەس��ت بەناڕەحەتی ناکات و تووش��ی ش��ۆک نابێت، بەڵک��و ئیفلیجدەبێت و وێناکردنە ئ��ەم دەمرێت. لەپاش��اندا دەشێت یارمەتی ئەوەمانبدات کە چۆن پرۆسەی ش��ۆکبوون بەئاساییدەکرێت و دەبێت��ە ئاس��اییکردنەوەیەش ئ��ەم هۆکاری مردن. هەر کەسێک هۆشیاری شۆککبوونی تیابکوژرێت، ئامادەدەکرێت ب��ۆ رازییب��وون بەمردنێک��ی هێواش. ئەرکی رۆشنبیریی رەخنەییش بەپلەی یەک��ەم ئاس��اییبینینی ش��ۆک نییە، بەڵکو نیش��اندانی مەترسییەکانی ئەم پرۆسەی ئیفلیجبوونەیەو بەرهەمهێنانی هۆش��مەندییەکی بەرگریی��ە، تاوەک��و جیاوازەکانی لەتەکنیکە ئینس��انەکان

جیهانی ئۆروێلی ئاگاداربکاتەوە.یەکێک لەگەورەترین دەستکەوتەکانی لەجیاکاری ب��وو بریتی دیموکراس��ی لەنێ��وان رووبەری گش��تی و رووبەری شەخسیدا. ئەم جیاکارییە ئەمڕۆ لەبەر هەندێک هۆکارو پاساو ڕوو لەکاڵبوونەوە یاس��او لەرێ��گای دەکات و دەوڵ��ەت زۆرجاریش بەرێگای نایاسایی خەریکی تەماش��اکردن و کۆنترۆڵکردن��ی ژیانی شەخس��یمانە. ئەم پرۆسەیە بەشێکی بەیاس��ایی و هێواش��ی وە بەشێکیتری پیادەدەکرێت. خێرای��ی بەنهێنی��ی و یەکێک لەستراتیژەکانی ئاساییکردنەوەی ش��ۆک بریتییە لەراهێنانی ئینسانەکان لەسەر میکانیزمی کۆنترۆڵ و داگیرکردنی شەخس��یی و رووب��ەرە بەکاوەخ��ۆی یەکەم��ی ئەرک��ی گش��تییەکانیان. لەقەناعەتپێهێنانی بریتیی��ە دەوڵەت ئینس��انەکان ب��ەوەی ک��ە ژیانی��ان گوت��اری دەپارێزێ��ت. لەمەترس��یی پاراس��تنی ئاساییش��ی نەتەوەیی��ش ئ��ەو ئایدیۆلۆژیا نوێیەی��ە کە دەوڵەت لەرێگایەوە ڕووبەرە شەخس��ییەکانمان ب��ەوەش لێدەس��ێنێتەوەو بەرامب��ەر

ئاساییشمان زەمانەتدەکات. کێشەیەکی گەورەی دونیای دیگیتاڵی مۆدێرن ئەوەیە ک��ە چەندین رووبەری گشتیی نوێمان بۆ دروستدەکات بۆئەوەی تیایدا ئارەزومەندانە ژیانی شەخسیمان 2.0 Web باڵوبکەین��ەوە. جیهان��یMySpac و Facebook و لەوێن��ەی چەندین تۆڕی کۆمەاڵیەتی تر، نموونەی ئەو رووبەرە نوێیانەن کە ئینس��انەکان خۆویس��تانە ژیانی شەخس��ی خۆیان بەئاگا یان بێئاگا دەخەنە ناو رووبەری کایە تێکەاڵوبوونەی ئەم گش��تییەوە.

شەخسی و گش��تییەکان مانای ئەوەیە پەیوەندیگرتن بەخواس��تی مرۆڤەکان دەچنە ناو ئ��ەو رووبەران��ەوە، بەاڵم داتاکانی��ان موڵکی شەخس��ی خۆیان نی��ن، زانیارییەکانی��ان بۆ هەمیش��ە لەس��ێرڤەرەکاندا پارێزراون و بەئاسانی ش��وێنپێکانیان هەڵدەگیرێن��ەوە. واتە ئەوەی یەکجار بچێتە ناو ئینتەرنێتەوە، چاالکییەکان��ی ناتوانێ��ت چی��دی بەپەنهانیی پی��ادەکات. ئەو وەهمەی ئینتەرنێت دروستیکردووە کە تاکەکان لەته نهایی��دا ئازادن و ک��ەس ئاگاداری بزاوتەکانیان نییە، لەسێرڤەرو داتابانکی ئ��ەو دەزگایانەدا کۆتای��ی پێدێت کە ئ��ەو تاکانە الیان ئەندام��ن و زانیاریی و پارێزراون. لەنێت��دا چاالکییەکانی��ان ئەم زانیارییانە ب��ۆ زەمەنی دیاریکراو دەپارێزرێن. لەڕێگای ئەم زانیارییانەوە ته نه��ا ناونیش��ان و پەیوەندییەکانمان ناپارێزرێن، بەڵکو تازەترین لێکۆڵینەوە باس لەوە دەکات کە دەکرێت لەرێگایانەوە دەستنیشانبکرێت. کەسایەتییش��مان ئ��ەوە لێکۆڵینەوان��ە ل��ەو یەکێ��ک دەردەخات کە لەڕێگای هەڵسەنگاندنی اڵیک و چاالکییەکانی ناو فەیسبووکەوە، دەتوانرێ��ت نزیکەی %95 شوناس��یی کەسایەتییەکان دەستنیشانبکرێت؛ واتە لەتەنیشت بوونی زانیاری تەواو لەسەر ئیمەی��ل و ئەدرێس و وێنەو کارو هاوڕێ و چاالکییەکانی بیرکردنەوەکان و رێبازی ن��او ئینتەرنێت، دەتوانرێت بزانرێت تۆ کێیت، حەزت لەچییەو چیی دەکەیت و بەم ش��ێوەیەش وێنەیەکی شێوەکامڵ لەس��ەر کەس��ایەتی ئەندامەکانی ئەو

تۆڕە کۆمەاڵیەتییانە بکێشرێت.

دەیەوێت ئاساییش��پەروەر دەوڵەتی پەیوەن��دی نێوان س��ەرەوەو خوارەوە تاکالیەن��ە پەیوەندییەک��ی وەک��و ئ��ەم دەوڵەت��ە دەیەوێت رابگرێ��ت. کۆمەڵگا وەکو جەستەیەکی شووشەیی لەبەردەس��تدابێت و ئەش��یعەی ی��ەک بەیەکی ئینس��انەکان بگرێت، بۆئەوەی چیدەکەن، بیردەکەنەوە، چۆن بزانێت حەزیان لەچییەو نیازی��ان چییە. لەم کۆنس��ێپتەدا هێدی هێ��دی پەیوەندی خوارەوە بۆ س��ەرەوە روو لەکزبوون و کاڵبوونەوە دەکات، واتە کۆمەڵگا لەوە دەکەوێت چاوی لەکردەو بڕیارو پالنەکانی دەوڵەت بێت و چاودێریی چاالکییەکانی بکات. بێگومان س��کانداڵی کارمەندی پێش��ووی دەزگای هەواڵگری ئەمریکا، سی.ئای.ئەی و ئای.ئێن.سی، )ئێدوارد س��نۆدن( دواچیرۆک��ی س��ەرهەڵدانی دۆخێکی نائاس��ایی نێونەتەوەیی نییە کە رەهەندە شاراوەکانی سیخوڕیکردنی دەزگا هەواڵگرییەکان��ی ئەمری��کای بۆ بەیانکردین، بەڵک��و پەردەهەڵمالینیک بوو لەسەر ئەو رەهەندە ترسناکەی کە پێماندەڵێت هەموو دەزگا زەبەالحەکانی تر لەوێنەی مایکرۆسۆفت، فەیسبووک، گووگل، ئەپڵ و هتد، دەبن بەداتابانکی یەدەک )ئیحتیاتیی( بۆ کەش��فکردنی ژیان��ی شەخس��یمان، گ��ەر دەوڵەت

فەرمانیان پێبکات.

13 )386( سێشه ممه 2013/7/16 [email protected]بیروڕا

دەوڵەت و کۆمەڵگای شووشەیی

سازانێكی له باربراو!

هەر کەسێک هۆشیاری

شۆککبوونی تیابکوژرێت،

ئامادەدەکرێت بۆ رازییبوون

بەمردنێکی هێواش

19 »»

عه بواڵی مه ال نوری

سه ركردایه تی یه كێتی نه ك

سه ركه وتو نه بون، به ڵكو هاوكێشه كه یان

ئاڵۆزتركرد، گرێ و گۆڵی قانونی و

كۆسپی زیاتریان له به رده م پرۆسه كه

دروستكرد

ئه و پڕۆژه ده ستوره چوارساڵ له مه وپێش

له هه لومه رجێكی جیاواز له ئێستا په سه ندكراوه ،

ئێستا هه لومه رجێكی

نوێ هاتۆته ئاراوه و ده بێ

ئه و پڕۆژه یه ش له گه ڵ گیانی ئه م سه رده مه نوێیه دا

بگونجێنرێت

به رپرسانی یه كێتی

له خۆیان ناپرسن ئه گه ر پرۆژه ی ده ستور به یاسا

گه ڕاوه ته وه ئه رێ خێره له

راگه یاندنه كانیانه وه ئه م هه مو پاكانه یه

ده كه ن؟

پڕۆژه ی ده ستوور به چه ند ده نگ په سه ندكراوه ؟!

خه لیل عه بدواڵ

له س��ه رده می وه زاره ته كه ی پرۆفیسۆر "د.دالوه ر عه الئه دین" سیستمی خوێندن راچه نینێكی په یمانگ��ه كان زانكۆو له به خ��ۆوه دی و رۆحێكی تازه خرایه نێو جه سته ی ش��ه كه ت و ماندوی وه زاره تی خوێندنی بااڵو توێژینه وه ی زانس��تیی، مونافه س��ه ی تواناو ش��اره زایی كرایه پێوه ر بۆ وه رگرتنی پۆسته كان و ده رگای پرۆژه ی تواناس��ازیی به روی هه موان و به پێ��ی توان��اكان كرای��ه وه و له نێو په یمانگه كانیشدا كۆلیژو دیواری چوار پرۆسه یه كی چاكس��ازیی و پێداچونه وه

ده ستیپێكرد. الیه ن��ه زۆرب��ه ی هه رچه ن��د به پرۆس��ه ی په یوه ندی��داره كان بااڵ له خوێندنی فێرك��ردن په روه رده و ئه م هه نگاوانه یان به پێویس��ت ده زانی و په رۆشیه ك بۆ پرۆسه كه به دی ده كرا، به اڵم ره خنه له نه بونی زه مینه یه كی له بار بۆ ئه م گشته گۆڕانكاریانه و زۆری و چڕیی له یه ككاتدا گۆڕانكاریه كان چاكسازیی و كه به ڕاده ی��ه ك جۆرێك له ش��پرزیی و بێس��ه روبه ریی دروستكرد، لێره و له وێ ئاراس��ته ده كرا، جگه له وه ی حیزب و الیه نه سیاس��یه بااڵده س��ته كان وه ك خوی هه میش��ه ییان ده س��تیان خسته نێ��و پرۆژه كه ، به جۆرێ��ك له كۆماری س��ه وز په رۆش��یه كی زیاد له پێوست و په له ییه ك بۆ جێبه جێكردنی حه رفیانه ب��ه دی ده ك��راو له كۆم��اری زه ردیش نه ك��ردن و جێبه ج��ێ خۆگێلك��ردن و خۆدزینه وه له بڕیاره كان بویه س��یمای

زانكۆو په یمانگه كانی هه رێم. به ن��ده وه ك مامۆس��تایه ك كه هه ر له س��ه ره تای پ��رۆژه چاكس��ازیه كه ی وه زاره ت��ی خوێندنی ب��ااڵ به )ئومێدو ترس(ه وه ده مڕوانیه پرۆسه كه و هه ندێك له هه نگاوه كان گه شبینیه كی گه وره ی بۆ دروس��ت ده كردم و ده م��وت كاروانه كه كه وته رێ ! هه ندێجاریش هه س��تمده كرد نه مامه ك��ه له نێ��و زه مینه یه كی لمیی و خۆری��ش چێن��راوه و ته ق��دا ره ق و

له نێوه ندی ئاسمانه !له پێناو ده وڵه مه ندكردن و به مه به ستی ده مه وێت وردبون��ه وه پێداچون��ه وه و لێره دا له س��ه ر الیه نی ئیجابی و سه لبی ئه م سیستمه نوێیه بدوێم و قسه له سه ر

چه ند خاڵێك بكه م:

یه كه م: الیه نه پۆزه تیڤه كان 1- پرۆژه ی تواناس��ازیی: پێش ئه م بااڵ وه زاره ت��ی خوێندنی هه ن��گاوه ی نادادپه روه ی��ی له هه له كان��ی خوێندنی بااڵ بۆ وه رگرتنی بڕوانامه ی ماس��ته رو دكتۆرا به رۆكی به سیس��تمی خوێندنی بااڵی گرتب��وو، پێ��وه ری ئه ندامبون و الیه نگیریی له الیه نێكی سیاسیدا زامنی ماسته رو كورس��یه كانی ده ستخستنی دكتۆرا ب��ون، خوێندكاران و خوازیارانی خوێندنی ب��ااڵ متمانه یان به وه رگرتنی كورس��یه له چوارچێ��وه ی عادیالن��ه كوردس��تان و هه رێمی دابینكراوه كانی ناردن بۆ ده ره وه كزبوبو، هه ربۆیه پاش بێئومێدیه كی زۆر له به دیهێنانی خه ونی خوێندن له ده ره وه ی واڵت ئه م پرۆژه یه ئومێدێك��ی گه وره ی گه ڕان��ه وه و بویه نه ریتێكی جوانی پیاده كردنی فرسه تی یه كس��ان بۆ هه موان و دروس��تكردنی كێبڕكێ و خۆسه لماندن، هه وای كه ش و له گه ڵ ئه و سه رنج و تێبینیانه ی له سه ر ئ��ه م پرۆژه یه هه یه ، ب��ه اڵم به یه كێك له هه نگاوه باشه كانی حكومه تی هه رێم و وه زاره تی خوێندنی بااڵ داده نرێت و ئه م پرۆس��ه یه هه لی خوێندنی بۆ هه زاران كاندی��د ره خس��اندوه و ئومێد ده كرێت له داهاتودا خزمه تێكی باش به خوێندنی بااڵ له هه رێمدا بگه یه نن و به هه گبه ی پڕ له زانیاری��ی و ش��اره زاییه وه بگه ڕێنه وه

كوردستان. 2- فیدب��اك: پرۆس��ه ی فیدب��اك و مامۆس��تا ئه دائ��ی هه ڵس��ه نگاندنی ستایلێكی نوێ بو هێنرایه نێو خوێندنی بااڵ، خوێندكاران له س��ااڵنی پێش��ودا میكانیزمێكیان له به رده س��تدا نه بو بۆ ده ربڕینی ده ستخۆشی یان ئاراسته كردنی ره خنه و س��ه رنج بۆ مامۆس��تاكانیان، له م س��ه رده مه دا بڕیاره فیدباك گشت

بواره كان��ی ژیان بگرێته وه و وه رگر راو س��ه رنجه كانی خۆی ئاراسته ی نێره ری پێویستتر له هه موی بكات، په یامه كان بواری په روه ره ده و فێركردن و خوێندنی بااڵیه كه مامۆس��تا به رده وام پێوستی به ئاوێنه یه ك��ه الیه نه باش و خراپه كانی پێ نیش��انبدات، دیاره نزیكترین كه س له مامۆس��تا خودی خوێن��دكاره ، له و كاته ی ئه م پرۆس��ه یه هێنراوه ته وه نێو مامۆستایان بااڵ، خوێندنی ده زگاكانی به شێوه یه كی گشتی كه وتونه ته خۆیان و جۆرێك له مونافه سه و كێبڕكێی دروست كردوه ، خوێندكارانیش هه س��تێكیان ال دروست بوه كه گوێ بۆ راوبۆچونه كانیان ده گیرێ��ت و ئه وانیش ماف��ی ئه وه یان دراوه ت��ێ ك��ه هه ڵس��ه نگاندن بكه ن و

ئازادانه راوسه رنجی خۆیان بخه نه رو. 3- پۆس��ته كان: نه ریتێك��ی تر كه وه زاره ت��ی خوێندنی ب��ااڵ هێنایه نێو سیس��تمی كاركردنیه وه ، ئاشكراكردنی پۆس��ت و پل��ه جیاجی��اكان ب��و بۆ راگره كان، گش��تیه كان و به ڕێوه ب��ه ره به جۆرێك پێشكه ش��كردنی "سی ڤی "و بونی ش��اره زایی بویه پێوه ری پێدانی هه ندێ��ك له پۆس��ته كان، ئه گه رچ��ی له سه ر جۆراوجۆر س��ه رنجی تێبینی و ئه م شێوازه نوێیه له وه رگرتنی پۆست هه یه ، به اڵم به به راورد به چه ند س��اڵی

پۆست و وه رگرتنی له ش��ێوازی رابردو له ده ستێوه ردانی به رپرس��یارێتیه كان و مه ڵبه ندو لق��ه كان، كه مێك گۆڕانكاری

ئیجابیی به سه ردا هاتوه .

دوه م: الیه نه نێگه تیڤه كان 1- پۆلیته كنیك و سكول و فاكه ڵه تی: یه كێك له و سه رنجانه ی ئاراسته ی ئه م سیستمه نوێیه ده كرێت و مامۆستایان و س��تافی خوێندن زۆرجار وه ك ره خنه و ئ��ه م ده ك��ه ن، ئاراس��ته ی گله ی��ی دابه ش��كردنه نوێیه بو كه له زانكۆكاندا ئه نجامدرا، ئه ویش به گۆڕینی كۆلیژه كان

بۆ سكوڵ و فاكه ڵه تی ، كه به ڕای هه ندێك ئه م ش��ێوازه نوێیه ئامانجه كانی خۆی نه پێكاو ش��تێكی نوێی دروست نه كرد، به ڵكو هه ندێك ده ڵێن ئه م ناوه نوێیانه جۆرێ��ك له ش��پرزی و س��ه رلێتێكدانی بۆ س��ه رجه م پرۆس��ه كه دروستكردو خۆزگ��ه ی ئه وه یان هه یه بگه ڕێنه وه بۆ ش��ێوازه كۆنه كه ، جێی خۆیه تی پاش چه ند س��اڵێك ل��ه م ئه زمون��ه نوێیه مامۆس��تایان و له نێ��وان راپرس��یه ك ئیداریدا ستافی خوێندكاران و ته نانه ت له س��ه ر جه دوای ئه م گۆڕینه بكرێت و الیه نه ئیجابی و سه لبیه كانی بخرێته رو، دی��اره پرۆس��ه ی هێنانه كایه ی "زانكۆ پۆلیته كنیكی"ه كانیش سه رنجی زۆری له سه ره و كیس��ه ڵیانه به ڕێوه ده چێت و نه كراوه ، بۆ پێویس��تی زه مینه سازیی هه ندێ��ك ده ڵێن ته نها ناونیش��انه كان وه ك ه��ه ر ناوه ڕۆك��ه كان گ��ۆڕاوه و خۆیانن، دیاره ئ��ه وه ش پێداچونه وه ی

باشی ده وێت. 2- هه گبه ی مامۆستا: به پێناسه یه كی كورت "هه گبه ی مامۆس��تا" واته كۆی رۆش��نبیریه كانی زانس��تیی و چاالكیه زانكۆو له ناوه وه و ده ره وه ی مامۆس��تا په یمانگه كان، كه ده كرێته دۆسیه یه ك و ده درێته لیژنه یه كی پسپۆر له "دڵنیایی جۆری��ی" بۆ هه ڵس��ه نگاندنی ، دیاره له روی تیۆریه وه ئه م پرۆسه یه كارێكی ده ستخۆشیه ، دروس��ته و جێگه ی زۆر به اڵم ئ��ه وه ی كه جێگه ی س��ه رنجه و له سه ر وه ستانی ده وێت چه ند شتێكه :

- ئ��ه م كاره هه قوای��ه به ویس��ت و بێت، مامۆس��تاكه خ��ۆی ئ��اره زوی واته له س��ه ره تای س��اڵی خوێندنه وه رابگه یه نرێ��ت ك��ه ئه و مامۆس��تایه ی بتوانێت به دیكۆمێنت و به ڵگه ی پێویست دۆس��یه یه ك له چاالكیه كان��ی ئام��اده ب��كات و بیداته لیژن��ه ی مه عنی ، ئه وا ده چێته مونافه س��ه و خه اڵت ده كرێت، ئه و مامۆستایه ش ئه م كاره ناكات ئه وه ئازاده و هیچ جۆره سوپاس و خه اڵتێكی ئاراس��ته ناكرێت، له زانكۆیه ك وتراوه نه هێنێت "هه گب��ه " مامۆس��تا ئه گه ر ئه وا س��زا ده درێ��ت و ره نگ��ه "قه تعه راتب" بكرێت! ئه مه ش به راس��تی دوره له ناوه ڕۆكی سیس��تمی خوێندنی بااڵو ئامانجه گه وره كان��ی ، هه ربۆیه به هۆی ئه م فش��ارو زۆرلێكردن��ه وه هه ندێجار هه ندێك مامۆس��تا په ن��ا ده به نه به ر رێگ��ه ی نه ش��یاوی جۆراوج��ۆر ب��ۆ ده وڵه مه ندكردنی هه گبه كه یان، ته نها بۆ ئه وه ی سه ره وه رازیبكه ن و پێیانبوترێت مامۆس��تایه كی چاالكن! ك��ه ئه وه ش

جێگه ی داخه . - خاڵێك��ی تر كه جێگه ی له س��ه ر له نێوان نه كردنه جیاوازی وه س��تانه ، به شه جیاجیاكانی زانكۆو په یمانگه كان له ئاماده كرنی "هه گبه "و هه موان به یه ك شێواز خشته یان بۆ دانراوه ، به جۆرێك مامۆس��تایه ك له به شی ئه ندازه یی وه ك مامۆس��تایه ك له به شی زمانی كوردی و مامۆستایه ك له به شی كۆمپیوته ر وه ك مامۆستایه ك له به ش��ی پزیشكی ددان حسابیان بۆ كراوه ، كه ئه مه ش كارێكی

هه ڵه یه . - زۆرجار ئ��ه و لیژنان��ه پێوه رێكی ته واوی��ان ئه كادیمی��ی زانس��تیی و له به رده س��تدا نیه بۆ هه ڵس��ه نگاندنی به هه ڕه مه كی ه��ه روا كان و "هه گب��ه " ده كرێ��ت، ب��ۆ هه ڵس��ه نگاندنی له نادادپه روه ریی و جۆرێك��ه ئ��ه وه ش دوركه وتن��ه وه ی پرۆس��ه كه له ئامانجه

حه قیقیه كانی خۆی . 3- خاڵ��ه كان: وه زاره ت��ی خوێندنی بااڵ ش��ێوازێكی تری بۆ هه ڵسه نگاندنی ئه دائی مامۆس��تا داناوه و به )خاڵ( ی ناوزه دكردوه ، واته مامۆستا به چاالكیه له پێشكه ش��كردنی جۆراوجۆره كان��ی س��یمینارو ئاماده كردن��ی توێژینه وه و به شداری لیژنه جۆراوجۆره كان )خاڵ( كۆده كاته وه و پێشكه شی به شی دڵنیایی جۆریی په یمانگه ی��ان فاكه ڵه تیه كه ی ده كات، ئ��ه م كۆكردن��ه وه ی خاڵ��ه هه ندێجار كێبڕكێیه كی بێ چێژ له نێوان دروس��ت له مامۆس��تایاندا هه ندێ��ك ب��ۆ زیادكردنی خاڵێك ده كات و ته نها هه ندێ مامۆستا ئاماده ن سیمیناری بێ ناوه ڕۆك و بێ گوێگر پێش��كه ش بكه ن، یاخود یه ك كاتژمێر له س��یمینارێكدا دانیش��ن بێ ئ��ه وه ی ئ��اره زوی بكه ن یاخ��ود پس��پۆرێتیه كه یان ده وڵه مه ند بكات، به گشتی ئه م سیستمی " خاڵ " كۆكردنه وه یه پێویس��تی به چاكسازیی و

به وه پێداچون��ه وه هه یه و پێویس��تی هه یه كه به ڕاو س��ه رنجی مامۆستایان

ده وڵه مه ند بكرێت. له س��ه ره تای بوك: كۆرس -4گشت ساڵێكی خوێندن داوا له مامۆستایان ده كرێت "كۆرس بوك" ێك بۆ وانه كه یان ئاماده بك��ه ن بۆ خوێندكاران، كه تێیدا خاڵه گش��تیه كانی پرۆگرامی ساڵه كه و نه خش��ه ی كاركردن و شێوازی پرسیارو سه رچاوه پێویسته كانی تێدا بخرێته رو، ئه م پرۆسه یه له گه ڵ باشیه كه ی له روی تیۆریه وه ، به اڵم به ش��ێوازی جۆراوجۆر جێبه ج��ێ ده كرێ��ت، هه ندێك كۆرس بوك ته نها 2 الپه ڕه یه و هه ش��ه كۆرس بوكه ك��ه ی گه یاندۆت��ه 120 الپه ڕه ! ، تا ئێس��ته چه مكی " كۆرس بوك" الی مامۆستایان روننیه و ته مومژاویه ، جگه له وه ی من وه ك خۆم به راستی هه ست ده كه م كارێكی بێمان��ا ده كه م كاتێك ده بینم هه ندێك له خوێندكاران "كۆرس بوك"ه كانی��ان فڕێداوه ت��ه ته نه ك��ه ی خۆڵ و رۆژێك نه مانبیست خوێندكارێك به مامۆس��تایه ك بڵیت: مامۆس��تا ئه م بابه ت��ه ی ئه م��ڕۆ پێشكش��ه تكرد له "كۆرس بوك" كه تدا باس��ت نه كردوه ! په ڕه به ه��ه زاران س��ااڵنه به گش��تی كاغه ز له م پرۆسه یه دا به فیڕۆ ده چێت و خوێندكار؟! بۆ چییه ئامانجه كه ش��ی

زۆر دیار نیه؟ )دڵنیایی پرۆس��ه ی كۆی به گشتی ب��ه رده وام( زانس��تخوازیی جۆری��ی و چاككردن به پێداچون��ه وه و پێوس��تی هه یه ، له هه موشی گرنگتر ئاماده كردنی راپرس��یه كی زانستییه بۆ دابه شكردنی له نێ��وان س��امپلێك له مامۆس��تایان، له پێناو زانینی خاڵه باش و خراپه كانی نوێی��ه و كه مكرنه وه ی ئه م سیس��تمه

كه موكورتیه كانی . هاوڕێ��م مامۆس��تایانی هی��وادارم له زانك��ۆو په یمانگ��ه كان به س��ه رنج و تێبینیه كانیان ئ��ه م بابه ته ده وڵه مه ند بكه ن و ڕاو سه رنجی خۆیان بخه نه رو ..

به و ئومێده .

• مامۆستا له به شی راگه یاندنی په یمانگه ی ته كنیكیی سلێمانی

هه ڵبدرێته وه یان هه ڵنه درێته وه: ئه وه پرسیاره كه یه

ک��ه ده ڵێین ته پوتۆزی ئه رش��یف به هه ردو مانای ره مزی و واقیعی ده یڵێین. ئه رش��یف هه میش��ه جێگایه ك��ی پڕ ته پوتۆزاویه. به ڵگه نام��ه ی کتێ��ب و ب��ه اڵم له هه مانکاتدا ئه و جێگایه یه که گه ڕانه وه بۆی هه میشه مایه ی جۆرێک له گرانیه ئه وه ی که درێدا ناوی ده نێت ت��ا، له کتێبی تای ئه رش��یف. به پێی ئه رش��یف درێدا چه مکی لێکدانه وه ی ل��ه Arkhe وه هات��وه ک��ه له یه ك کاتدا دوو مانا ده به خش��ێت، ئه وانیش س��ه ره تاو فه رماندان. به م پێیه، ئه م ناوه، دوو بنه ما پێک��ه وه گرێده د ات، بنه مایه كی سروش��تی ی��ان مێژویی، به وه ی ئه رشیف ئه و جێگای سه ره تایه که یاس��اییه وه له رووی له هه مانکاتدا

فه رمانی لێوه ده رده چێت. له رۆژانی رابوردودا ئه رشیف بو به به شێک له سیاسه تی کوردی. ئه رشیف نه ك وه ك شێوازێکی ده زگاییانه، به ڵکو زیاتر له ش��ێوازی یاده وه ری. که سێک چاالک له ناو کایه ی سیاسه تدا له رێگای ئه رش��یفی تایبه تی خۆیه وه چاالکانه به شداری سیاسی ده كات. ئه م روداوه پێیگوتین که ئه رشیف چه ند گرنگه.

ئه رش��یف چیه؟ به ساده یی جێگای یاده وه ریه. که واته که قس��ه له س��ه ر ئه رش��یف ده كه ین راس��ته وخۆ قسه له س��ه ر یاده وه ری ده که ین. یاده وه ری پێکهاته كان، ده زگاکان، که س��ه كان، کۆمپانیاکان، هێزه ده ره كیه كان، هتد. ی��اده وه ری به ردی بناغ��ه ی ئاگاییه. یاده وه ریت نه بێت و بتوانی��ت مه حاڵه

ئاگایی قوڵت هه بێت. ئه م��ه رێک وه ك ئ��ه وه وایه کاتێک ده چیته ش��ارێک که هیچ��ی ده رباره نازانی��ت. ل��ه و کات��ه دا باڵه خان��ه و جێگاکان، ته نها رواڵه ته ده ره كیه که یان ده رده که وێ��ت ک��ه ده ش��ێت له ڕوی بێت ئیس��تاتیکیه وه مایه ی س��ه رنج یان ن��ا. به اڵم کاتێک ک��ه ده رباره ی راب��وردوی ئه و جێگای��ه ده خوێنێته و یان به ئاگاده بیته وه، ئه وا ده م و ده ست ده گۆڕین. شته كان ده رکه وته ی مانای به هه مانش��ێوه، نه وه ی ن��وێ کاتێک به ی��اده وه ری به ئاگا نی��ه، له رێگای ئه رش��یفه وه، ئ��ه وا ته نه��ا رواڵه تی ده س��ه اڵت ده بینێ��ت. له س��ه رده می میدیای پڕ له بریقه دا، هه میشه رواڵه تی ده س��ه اڵت هه ڵخه ڵه تێن��ه ره. نه بونی ئاگای��ی له ئه رش��یف، له ی��اده وه ری، بێئاگایی مان��ای رابوردو، له رێچکه ی له ره گی ئێستا، له چۆنێتی هاتنه ئارای ئێس��تا، به کورتی یانی تێنه گه ش��تن له ئێس��تا. بۆیه به بێ ئه رشیف که س به باش��ی ناتوانێت له ئێستا تێبگات،

چه مکی به رامبه ر به رهه م بهێنێت.لێ��ر ه وه حه زده ك��ه م ئاماژه یه ك به س��ه رنجێکی هایدگ��ه ر بده م له س��ه ر وته به ناوبانگه ک��ه ی مارکس. مارکس فیورب��اخ ده رب��اره ی له تێز ه كان��ی ده بۆڵێنێ��ت ک��ه گوایه هه ت��ا ئه مرۆ فه یله سوفان زیاتر دونیاین لێکداوه ته وه، ئه رکی فه یله س��وفان ئه وه یه که دونیا بگۆڕن. هایدگه ر ده ڵێت ئه م رس��ته یه له دوو به ش��ی دژ به ی��ه ك پێکهاتوه. له به ش��ی یه كه مدا ده بۆڵێنێ به رامبه ر لێکدانه وه ی دونیا، له به ش��ی دووه مدا داخوازی گۆرانی دونیا ده كات. هایدگه ر ده ڵێت هه نگاوی یه كه می گۆڕان ئه وه یه ک��ه دی��دت هه بێت بۆ گ��ۆڕان. به بێ وێناکردنی گۆڕان، به بێ هه بونی توانا بۆ به چه مککردنی دونیا به شێوازێکی جودا، مه حاڵه بتوانیت دونیا بگۆڕیت. ئه رشیف له زمانی کوردیدا مانایه كی فیزیکی هه یه. ئاماژه یه بۆ ش��وێنێك، که تیایدا دۆکیومێنتی رابوردو به پێی هه ڵگیراوه. پۆلێنکراو سیس��ته مێکی ئێم��ه که قس��ه له س��ه ر ئه رش��یف ده كه ین به ته نها مه به ستمان ئه وه نیه که قس��ه له سه ر ئه م ش��وێنه بکه ین. به ڵکو مه به س��تمان ئه وه یه کاتێک که ئ��ه م جێگایه بۆچی ده گه رێیته وه بۆ ده گه رێیته وه، له پێناو چیدا؟ هه بونی توانا بۆ ده ست گه یشتن به م جێگایه چ توانایه كت پێده به خشێت. ئینجا بونی فیزیکی ئه م جێگایه چ گرنگیه كی هه یه

بۆ دیموکراسی.با سه ره تا له و دراوه وه ده ستپێبکه ین که ئه رش��یف و دیموکراس��ی پێکه وه ئاستی ئاس��تێکدا. له چه ند گرێدراون یه که م: ته نها له دیموکراسیدا ده توانیت یان ماف��ت هه یه که ده س��تت بگاته ئه رش��یف. چونکه ئه رشیف مۆڵگه ی ئه وه یه که وتراوه له س��اته وه ختێکدا، بونی��ادی له میان��ه ی به تایبه ت��ی ده س��ه اڵتدا، ئه وا ده سه اڵت گه ر بۆی بکرێت ده خوازێت که بیشارێته وه. دیاره لێر ه دا پرسی ئاسایش دێته ئاراوه که ده ی ێت به پێی یاس��ا رێکبخرێت. هیچ ده س��ه اڵتێک بۆی نیه بۆ هه میشه بێ ئه رش��یف بێت ی��ان دۆکیومێنته كانی بش��ارێته وه. ش��اردنه وه ی هه میشه له ناوبردن. کاتێک ده س��ه اڵتێک یانی ی��اده وه ری له ناوده بات ئ��ه وا خه ڵکی توشی نه خۆشی بێ یاده وری ده کات، که م��رۆڤ بێ ی��اده وه ری ب��و ئه وا

ناتوانێت بونه وه رێکی سیاسی بێت.ئاس��تی دوه م، له روی یاده وه ریه وه، دیموکراسی بێ یاده وه ری نابێت. درێدا ده ڵێت، ده س��ه اڵتی سیاسی نیه به بێ کۆنترۆڵکردنی ئه رش��یف و یاده وه ری. هه میشه پێوه ری دیموکراتیزه كردنێکی کاریگه ر به پێی هه ندێک کراتیتیریایه: له هه ناویدا هه بونی تواناو ده ستگه یشتن

به ئه رشیف. ئاس��تی س��یێه م، ئه رش��یف ته نها جێگایه ك نیه ک��ه به ڵگه نامه ی تیادا رۆژانێک��ی ده رب��اره ی هه ڵگی��راوه به س��ه رچو. به ڵکو ئه و جێگایه یه که رابوردوو ئێستاو داهاتو تیایدا پێکه وه به ستراوه. ئێس��تا له کوێوه هاتوه، به رابوردو، روداوه كانی به پشتبه س��تن به هێزه په نهانه كانی رابوردو بۆ کوێ

ده برێت.ئاستی چوارهه م، بریتیه له ئه و هێزه ی که ئه رش��یف یان به ڵگه ی ئه رش��یفی له خۆی ده گرێت. فۆکۆ ئه مه ناوده نێت ده گمه نی. له به ڵگه ی ئه رش��یفیدا، به پێچه وانه ی به ڵگ��ه ی مێژوییه وه، هیچ فلته رێک نیه، هه مو وتراوێک وه ك خۆی هه یه. بۆیه به ڵگه ی ئه رشیفی ده كرێت بوترێ مان��ای روت له خۆی ده گرێت. به اڵم به ڵگه ی مێژویی مانای پۆش��راو یان مانای خوازراوه. ئه مه به تایبه ت بۆ مێژوی کورد. مێژوی کورد به گش��تی، به تایبه ت ئه وه ی له الیه ن کورد خۆیه وه نوسراوه، داکۆکیکردنه له باشی کورد، ئه وه شی له الیه ن بێگانه وه نوسراوه به زۆری به پێچه وانه وه. به م پێیه مێژوی کورد مێژوی پۆش��ینی ناشیرینیه كانی کورده به رامب��ه ر کورد خۆی. ئه مه ش ناسیونالیس��تیه ی هه س��ته ل��ه و مێژونوسانی کورد ه وه هاتوه که ده بێت داکۆک��ی له ک��ورد بک��ه ن له به رامبه ر نه یارانی ک��ورددا. له هه مانکاتدا مێژو سه رکه وتو یان ده سه اڵت ده ینوسێته وه، ده یرازێنێته وه. به اڵم ئه رشیف هێشتا

ماده ی خاوه .ئه مه وه ها ده كات له که س��ێکی وه ك فۆکۆ ک��ه بایه خێکی ئێج��گار گه وره ب��دات به ئارش��یف. فۆک��ۆ له کتێبی ئارکه لۆجیای مه عریفه له الپه ڕه ی 129 له باس له ئه رشیف ده كات. الی فۆکۆ ئه رشیف یاسای ئه وه یه که ده توانرێت بوترێ��ت، سیس��ته می به رێوه بردن��ی ده رکه وتن��ی وته زای��ه وه ك روداوێکی ده گمه ن. به م پێیه ئه رش��یف توانای ئه وه ده به خش��ێت که وته زا دابرێژیت، که بتوانیت بدوێیت، به پشتبه ستن به روداو، که بتوانیت خاڵی کۆکه ره وه ی ش��پرزی ئێس��تا بدۆزیت��ه وه. ئ��ه م خه س��ڵه ته وه ها له فۆکۆ ده كات باس له ده گمه نێ��ت ب��کات له په یوه ندی به

ئه رشیفه وه. پاش هه ڵدانه وه ی ئه رش��یفه که ئێمه ئێستا ده زانین که کێشه ی سه رۆکایه تی له که یه و ده ستیپێکردوه، چۆن یاریه کانی کردوه، گه ش��ه ی چۆن ئه نجامدراوه، یاریکه ره كانی کێبون، بۆچی گه شتینه ئه م دۆخ��ه. له هه مانکاتدا ده زانین که مه به ست له وه ی ئێستا روئه دات چیه؟ ده خوازرێت چ ئاینده یه ك بێته ئاراوه. ته توپۆزێکی ئه رش��یفه كه ته پوتۆزی زۆری له سه ر روداوه كانی ئێستا البرد،

به تایبه ت بۆ نه وه ی پاش راپه رین.

بیروڕا)386( سێشه ممه 142013/7/16

ده‌ینوسێت

ته پوتۆزی ئه رشیف و دیموکراسی

[email protected]

ریفۆرمه كانی وه زاره تی خوێندنی بااڵ.. ده ستخۆشانه و پێویستیی پێداچونه وه

له گه ڵ ئه و سه رنج و تێبینیانه ی له سه ر پرۆژه ی تواناسازی

هه یه ، به اڵم به یه كێك له هه نگاوه

باشه كانی حكومه تی هه رێم و

وه زاره تی خوێندنی بااڵ داده نرێت و ئه م پرۆسه یه

هه لی خوێندنی بۆ هه زاران كاندید ره خساندوه و ئومێد ده كرێت له داهاتودا

خزمه تێكی باش به خوێندنی بااڵ

له هه رێمدا بگه یه نن و به هه گبه ی پڕ

له زانیاریی و شاره زاییه وه بگه ڕێنه وه كوردستان

به گۆڕینی كۆلیژه كان بۆ

سكوڵ و فاكه ڵه تی ، كه به ڕای هه ندێك ئه م شێوازه نوێیه ئامانجه كانی خۆی نه پێكاو شتێكی

نوێی دروست نه كرد، به ڵكو

هه ندێك ده ڵێن ئه م ناوه نوێیانه

جۆرێك له شپرزی و سه رلێتێكدانی بۆ سه رجه م

پرۆسه كه دروستكرد

د. یه حیا عومه ر رێشاوی*[email protected]

15 (386( سێشه ممه 2013/7/16 [email protected]تەندروستی

پله ی ره مه زان��ی مانگ��ی هاتن��ی به رزبوه ت��ه وه و مرۆڤ گه ر م��اش زۆر زیاتر بێتاق��ه ت و تینوی ده بێت، به اڵم ش��اره زایان بۆ ئ��ه وه ی رێگری بكه ن له تینوبون��ی رۆژوگ��ران، رێنمایی��ان ده ك��ه ن، كه ئ��ه م خواردنان��ه ی الی

خواره وه بخۆن:1- ق��ۆخ: جه س��ته ی م��رۆڤ ب��ۆ روبه ڕوبونه وه ی نه خۆشییه كان به هێزتر ده كات، ریخۆڵ��ه كان نه رمده كات��ه وه ، هه رسكردن ئاس��ان ده كات، تینوێتی و بۆن��ی ده میش ناهێڵێت، هه روه ها قۆخ پێس��ت جوان و نه رمده كاته وه و ئه گه ر رۆژوگران بیده ن له لێویان، ئه وا وشكیی لێوی��ان نامێنێت، چونكه تایبه تمه ندی

نه رمكردنه وه ی لێوی هه یه .تایبه تمه ندیی��ه ره ش: ترێ��ی -2

به هێ��زه و زۆر ئه نتیئۆكس��یده كه ی میوه یه كه له وه رزی هاویندا به ئاس��انی ده س��ت ده كه وێت، هه روه ه��ا یه كێكه ل��ه و میوانه ی ك��ه تینوێت��ی مرۆڤ

له ناوده بات.3- كاڵه ك و شوتی : ئه گه ر هاتو ئه و میوان��ه ت له كاتی پارش��ێودا خوارد، ئه وا له ڕۆژدا بۆ ماوه یه كی درێژ تینوت

نابێت و هه ست به تینوێتی ناكه یت.4- ماس��تی خۆماڵی : ئه و ماسته ی ك��ه له مااڵندا ئاماده ده كرێت بێخوێیه و

هۆكاری نه هێشتنی تینوێتی مرۆڤه .5- ته ماته : (95( له ئاو پێكهاتوه و ده كاته وه ، فێن��ك مرۆڤ جه س��ته ی له ناو ب��ه رز به ڕێژه یه ك��ی هه روه ه��ا ته ماته دا )مه گنس��یۆم، پۆتاس��یۆم و

كالسیۆم(.

ئاژار دو هه فته جارێك

ئیسماعیل عوسمان ده ینوسێت

هه رێمێك، بێ رۆژنامه گه ری ته ندروستی

ئێس��تا ئێم��ه له قۆناغێك��دا ده ژین كه تایبه تمه ن��د رۆژنامه گ��ه ری به قۆناغ��ی ناسراوه ، بۆ نمونه له واڵتێكی وه ك فه ره نسا نزیكه ی 40 رۆژنام��ه ی تایبه تمه ندی ژنان بونی هه یه ، له ئه مه ریكادا ده هه زار گۆڤار بونی هه یه ، له و ژماره یه ش نزیكه ی هه شت تایبه تمه نددا له ب��واری گۆڤاری��ان هه زار

كارده كه ن.دوای��دا س��اڵه ی چه ن��د ل��ه م به ره وپێشچونێكی زۆر له بواری رۆژنامه گه ری گشتیدا س��ه ریهه ڵداوه ، ئه وه ش وایكرد كه رۆژنامه گه ری به ره و تایبه تمه ندبون هه نگاو بنێ��ت له بواره كانی رۆژنامه گ��ه ری ژنان و هونه ری و ئابوری و وه رزشی و پیشه سازی و

زانستی و ته ندروستی ...به ره وپێش��چونی میدی��ای دیجیتاڵییش وایك��ردوه ك��ه رۆژ ب��ه رۆژ روژنامه گه ری ف��راوان به ره وپێش��چونی تایبه تمه ن��د به خۆیه وه ببینێت، ئه مه ش له ئه نجامی ئه و ئینته رنێتدا له ب��واری كه به رفراوانبونه ی

هاتوه ته ئاراوه .له س��ه ر دو تایبه تمه ند رۆژنامه گ��ه ری

بنه مای سه ره كی كارده كات:- بابه تی رۆژنامه گه ری تایبه تمه ند: ئه و رۆژنامه گه ریه ی��ه كه بابه تی تایبه تمه ند بۆ جه ماوه ری تایبه تمه ند )خوێنه ر( پێشكه ش ده كات. بۆ نمونه رۆژنامه گه ری وه رزشی و هونه ری و ته ندروس��تی بابه تی تایبه تمه ند پێش��كه ش به و كه س��انه ده كات كه له و

بواره دا كارده كه ن.- جه م��اوه ری تایبه تمه ن��د )خوێنه ر(: ئ��ه و جۆره یه له رۆژنامه گ��ه ری كه بابه تی تایبه تمه ند پێشكه ش به جه ماوه ری گشتی

ده كات.پێناس��ه ی ده توانین روانگه ی��ه وه له و

رۆژنامه گه ری تایبه تمه ند بكه ین:ل��ه و رۆژنامه یه ی ی��ان گۆڤاره بریتیه خوله كی��ه ی ك��ه زیات��ر گرنگ��ی ده دات له رۆژنامه گه ری و دیاریك��راو به بوارێك��ی جه م��اوه ری تایبه تمه ن��د. كاره كانیش��ی ش��یكردنه وه و ه��ه واڵ و له چوارچێ��وه ی نوسینی وتارو به دواداچونه كان له و بواره دا

ره نگده داته وه .ته ندروس��تیدا له بواری رۆژنامه گ��ه ری به یه كێك له بواره گرنگه كانی رۆژنامه گه ری له جۆره كان��ی به جۆرێ��ك داده نرێ��ت، ده ژمێررێت، زانس��تییش رۆژنامه گ��ه ری كه زیات��ر گرنگی به ه��ه واڵ و به دواچون و تاقیكردنه وه زانستی و وتارو لێكۆلێنه وه كان ده دات، به به رگێكی رۆژنامه نوس��ی ساده و ساكار پێشكه ش به وه رگر ده كرێت، ئه مه ش

له پێناو به دیهێنانی ئامانجی جه ماوه ریدا.ئه و رۆژنامه نوس��انه ی كه ل��ه م بواره دا كارده كه ن له دو جۆردا خۆیان ده بیننه وه :

پسپۆری تایبه تمه ند، هه مو ئه و كه سانه ده گرێت��ه وه كه به ش��ێوازێكی زانس��تی رۆژنامه نوس��ییان خوێن��دوه ، له په یمانگا یان زانك��ۆ دواتر له بواری ته ندروس��تیدا

تایبه تمه ندی وه رده گرن.تایبه تمه ن��دی پس��پۆڕی ، ئه مه ش ئه و رۆژنامه نوس��ن، كه س��انه ده گرێته وه كه رۆش��نبیریی میدیایان په یداكردوه له رێگا خ��ول و وۆرك ش��ۆپه كانه وه ، دوات��ر له م

بواره دا تایبه تمه ندییان وه رگرتوه . به اڵم ئه وه ی له كوردستاندا بونی هه یه ، ده ركه وتن��ی فه راغێكی گ��ه وره ی میدیای ته ندروس��تیه ، هه رچه ن��د ژماره یه كی زۆر پزیش��ك و كادرو په رس��تار بونیان هه یه ، بۆ نمونه ، ژماره ی پزیش��كه كان زیاتر له 6500 پزیش��كه ، پس��پۆری ددان زیاد له ده رمانسازی پس��پۆڕی پزیش��كه ، 1200نزیكه ی 1500 پزیش��كه ، ژم��اره ی كادره پزیش��كیه كان زیاتر ل��ه 12526 كادره ، هه روه ه��ا په رس��تاریش نزیك��ه ی 10000

په رستاره .ئه مه س��ه ره ڕای ئه وه ی سااڵنه چه ندین ه��ه زار كه س ل��ه و ب��واره جیاوازانه دا كه ئاماژه م��ان پێكرد ده رده چ��ن و دێنه ناو

كایه ی پزیشكیه وه .بون��ی ئه م ژم��اره زۆره ش پێویس��تی به رۆژنامه یه كی تایبه تمه ندی ته ندروس��تی هه ی��ه ، چ بۆ جه ماوره ی تایبه تمه ندو چ بۆ جه ماوه ری گشتی، چونكه له واڵتانی جیهان ئه م جۆره له رۆژنامه گه ریه له بره ودایه ، بۆ نمونه له واڵتی ئێران رۆژنامه ی )س��امت( یه كێكه له پڕتیراژترین رۆژنامه كانی ئێران، وه زاره تی ته ندروستی و ستافێكی گه وره ی

پزیشكی به ڕێوه ی ده بات.بۆی��ه ئه رك��ی س��ه ره كی وه زاره ت��ی ته ندروستی و كه رتی ته ندروستیه كه بتوانێت هه س��تێت به هاوكاری ئه و رۆژنامانه ی كه تیراژو خوێنه ریان له ئاس��تێكی به رزدایه ، به ده ركردنی رۆژنامه یه كی ته ندروستی له و جۆره ، بۆ ئه وه ی بتوانن له م بواره دا بره وی پسپۆرانی هاواڵتیان و به هۆش��یاری زیاتر

ته ندروستی بده ن. *میدیاكاری ته ندروستی

به 5 خواردن خۆت به دوربگره له تینوێتی ره مه زان

ئا: دکتۆر دلێر رەئوف

یەکێکە لەنەخۆشییەکانی ناودەم و پێویستە وریابین دەربارەی

چونکە نەک بەتەنها کاردەکاتە سەر تەندروستی دەم و ددان

بەڵکو کاریگەری نێگەتیڤی هەیە لەسەر کەسایەتی و پەیوەندی

بەچواردەورەوە.

ب��ۆی ناخۆش��ی ن��او دەم بۆنێکی مرۆڤەکان هەن��دێ کات بێزارک��ەرە، هەوڵ��ی دروکەوتن��ەوە دەدەن ل��ەو کەس��ەی بۆنی ناودەمی هەیە هەندێ

مرۆڤیش هیچ بایەخی پێنادەن.زیاتر لەملیۆنێ��ک بەکتریا لەناودەم دەژی بەتایبەتی بەشی دواوەی زمان، دەم کەمێک ش��ێدارو گەرمە شونێکی لەب��ارە بۆ گەش��ەکردنی ئ��ەم جۆرە

بەکتریایە.

کاتی بەیانیانهەندێ جۆری بۆنی ناودەم ئاساییە، ئەمەش رودەدات لەبەرئەوەی گۆرانکاری رودەدات لەناو دەمدا لەکاتی نوستندا. لەکاتی رۆژدا لیکی ناودەم هەڵدەستێت بەکرداری شوش��تنی ناودەم و البردنی خۆراکی پاش��ماوە بەاڵم رێژەی لیکی ن��اودەم لەکاتی خەودا ک��ەم دەکات، لەبەرئەوەی دەم وش��ەکە لەش��ەوداو هەروەه��ا خۆراکی پاش��ماوەو خانەی مردو ئەلکێت بەزمان و ددانەوە، کاتێک

بەکتریا ئەم خانانە بەکاردەهێنێت بۆنی ناخۆشی ناودەم دروست دەبێت.

هۆکارەکانی بۆنی ناخۆشی ناودەمکەمی چاودێریی تەندروس��تی دەم و ددان: ئەگ��ەر کەس��ێک ددانەکان��ی

بەکارنەهێنێت ددان پەتی نەش��وات و هۆکارێکە بۆ دروستبونی بۆنی ناخۆشی

ناودەم.

* هەوک��ردن لەدەم��دا، هەوکردنی ش��انەکانی ن��اودەم هۆکارێک��ە ب��ۆ

دروستبونی ئەم حاڵەتە* هەوکردنی بۆری هەناسەدان

* دەمە وشکێوەک درێژخای��ەن نەخۆش��ی *

نەخۆشی شەکرەو گورچیلە* کلۆری ددان

ئەو خۆراکانە بۆنی ناخۆشی ناودەم دروست دەکەن

ئاس��انە بۆ ئەوەی لەبۆنی ناخۆشی ن��اودەم بەدوربیت ئەگ��ەر بزانیت ئەو

خۆراکانە چین کە دروستی دەکەن هەندێ جۆری خۆراک بۆنی ناخۆشی

ناو دەم دروست دەکەن وەک:

* شەکرلەبەرئەوەی پێکهاتەی ئەنزایمی ئەم جۆرە خۆراکانە بەئاسانی تێکدەشکێن و بەکتری��ا بەئاس��انی دەتوانێت س��ود لەپاشماوەی ئەو خۆراکانە وەربگرێت.

* ژەمی بەیانیانئ��ەو خۆراکانەی بەئاس��انی هەرس دەبن و ئەم حاڵەتە دروست دەکەن، ئەو خۆراکانە کە پێکهاتەی شیریان تێدایە بەئاس��انی هەرس دەبن و هۆکارێکن بۆ

دروستبونی بۆنی ناخۆشی ناو دەم.

* ئەو خۆراکانەی بەسلفەر دەوڵەمەندن

وەک پیازو س��یر، چونکە پێکهاتەی کیمیای س��ڵفەر بەئاسانی یەکدەگرێت لەگەڵ خۆراکداو کارلێک دەکات لەگەل لیکی ناودەم و بۆنێکی بێزارکەر دروست

دەکات.* جگەرەکێشان

لەهۆکارە سەرەکیەکانی تر یەکێکی بۆیە ن��اودەم جگەرەکێش��انە، بۆنی

پێویستە مرۆڤ لێی دوربکەوێتەوە.

ئا: كورده عه بدولكه ریم

كاتێك دایكان شیری خۆیان ده ده ن به منداڵه كانیان پێویستیان به وزه ی

زیاتره ئه م وزه یه ش له رێگه ی خواردنه وه دروست ده بێت. وه ك

شاره زایان ئاماژه ی پێده كه ن شیردانی سروشتی سودی دوالیه نه ی هه یه بۆ

دایك و كۆرپه له . له دایكان یارمه تی زو گه ڕانه وه ی مناڵدان ده دات بۆ شوێنی

خۆی دوای منداڵبونه كه ، هه روه ها ده یپارێزیت له چه ندین نه خۆشی وه ك شه كره و شێرپه نجه ی مه مك و چه ندین نه خۆشی ترو یارمه تی كه مكردنه وه ی كێش ده دات له دوای منداڵبون. ئه مه

له وه ی چه ندین سودی بۆ كۆرپه له هه یه له وانه به هێزكردنی كۆئه ندامی به رگری له شی و پاراستنی له چه ندین نه خۆشی . له م كاته شدا دایك له كاتی شیردان پێویستی به هه ندێ خۆراكی

ته ندروست هه یه بۆ پێدانی ئه و بڕه شیره ی كه ده یدات به كۆرپه له . بۆیه ده بێت ئه و خۆراكانه بخورێت كه پڕ ڤیتامین و پرۆتینن چونكه

هه ر خۆراكێك كه دایكه كه ده یخوات سودی بۆ كۆرپه له هه یه و هه مان ئه و به ها خۆراكییانه له شیره كه دا ده بێت

كه دایكه كه ده یخوات. هه روه ها دایكی شیرده ر پێویستی به 500 كالۆری

زیاتره له و ژنانه ی كه شیری خۆیان ناده ن به منداڵه كانیان.

س��ه باره ت به رۆژوگرتن��ی دایكانی شیرده ر ش��اره زایانی بواری پزیشكی و چه ندی��ن توێژینه وه دوپاتی ده كه نه وه گه ر بێت و دایك و كۆرپه له ته ندروس��ت بن و هیچ كێشه یه كیان نه بێت ده توانرێت رۆژو بگرن، به اڵم گه ر هاتو یه كێكیان هه بێت ته ندروس��تییان كێش��ه یه كی ره نگه هه ندێ توشی كێشه ببن له كاتی به رۆژوبون چونكه هه ندێ مادده هه یه له شیری دایكه كه كه مده بێته وه له كاتی رۆژوگرتن، ب��ه اڵم رێژه كه زۆر كه مه و ره نگه كاریگه رییه كی زۆر كه می هه بێت له س��ه ر منداڵ��ی ته ندروس��ت. به اڵم له گه ڵ ئه مانه ش ئه م چه ند ئامۆژگاریه

بۆ دایكان پێویسته :

چه ند ئامۆژگاریه ك بۆ دایكانی شیرده ر له ره مه زان:

1- وه رگرتنی پشو: پێویسته دایكی شیرده ر پش��ویه كی ته واو وه ربگرێت و خۆی به دوربگرێت له هیاكی و ماندوبون، هه روه ه��ا كاتێك��ی باش بۆ نوس��تن

دابنێت ب��ۆ ئه وه ی ماندویی كاریگه ری نه خاته سه ر بڕی شیره كه ی .

ئ��ه و پێویس��ته ش��له مه نی: -2دایكانه ی ته نها ش��یری خۆیان ده ده ن به منداڵه كانیان پێش رۆژوگرتن بڕێكی باش ئاو بخۆنه وه ، هه روه ها دوای رۆژو شكاندن به هه مانشێوه شله مه نی وه ك ئاو ماس��تاوو ش��ه ربه تی كه م شه كر بخورێت��ه وه . هه روه ه��ا خۆراكی باش وه ك برن��ج و دانه وێڵ��ه و په تاته و زۆر

بخورێت.3- گ��ه ر هات��و منداڵه ك��ه جگ��ه له شیره كه ی دایكی خواردن و سیریاك و ش��تی تری خوارد ئه وه باش��تر وایه له كات��ی به رۆژوبون��ی دایكه كه زیاتر جه خ��ت له و خواردنان��ه بكرێته وه بۆ منداڵه ك��ه و زیات��ر ئه وان��ه ی بدرێتی ل��ه دوای له ش��یری دایكه ك��ه و وه ك رۆژو ش��كاندنه كه ش��یری خۆی بدات

به كۆرپه له كه .4- باش��تر وایه دایكه كه ژه مه كانی خواردنی دوای رۆژو شكاندن رێكبخات هه ر 3 كاتژمێر جارێك چه ند ش��تێك بخوات و هه وڵبدات له و ژه مانه هه مو بڕه خۆراك��ه كان وه ربگرێت وه ك ڤیتامین و پرۆتین و كانزاكان كه له ش��ی كۆرپه له

پێویستێتی .

زیاتر لەملیۆنێک بەکتریا لەناو دەمدا دەژی

چه ند ئامۆژگاریه ك بۆ دایكانی شیرده ر له ره مه زان

پشوی هاوین هه ورامان وریا قانع

ب��ۆ هه م��وان ئاش��كرایه ، یه كێك له و كێشه سه ره كییانه ی الی ئێمه دوچاری خێزانه كان ده بێت، بریتییه له چۆنیه تی پش��وی به ڕێكردن��ی مامه ڵه ك��ردن و هاوینه ی قوتابییه كانیان. ئه م پشوه بۆ بڕێكی زۆری خێزانه كان ده بێته گرفت و نازانن له ماوه ی س��ێ مانگی پشوه كه دا چی له منداڵه كانیان بك��ه ن و ئه و كاته زۆره ی كه هه یانه چ��ۆن و به چی و به چ ش��ێوه یه ك پڕیبكه نه وه . ئه مه واده كات هه م دای��ك و باوكه كان و ه��ه م خودی قوتاب��ی و خوێن��دكاره كان، دوچ��اری

بێزاری و ناڕه حه تی و ناخۆشی ببن. یه كێك ل��ه و هۆكارانه ی ئ��ه و بێزاری و دێنێت��ه ناخۆش��ییه ناڕه حه ت��ی و ئ��اراوه ، بریتیی��ه ل��ه وه ی قوتابخانه و خوێندنگاكان��ی ئێمه ، هی��چ پالنێكیان نیی��ه بۆ پش��وی هاوین��ه . الی ئێمه ناوه نده كانی خوێندن، له گه ڵ ته واوبونی س��اڵ و كۆتای��ی تاقیكردنه وه كان��ی ده رگاكانیان ئه نجام��ه كان، دان��ه وه ی ب��ه ڕوی ته له به كان��دا داده خه ن و چیتر ناكرێنه وه تا ئه و كاته ی س��اڵی تازه ی خوێندن دێته وه . له م ماوه دورودرێژه دا مه كت��ه ب هیچ رۆڵێ��ك نابینێت، وه ك ئه وه ی مه كته ب ته نها ب��ۆ ئه وه كراوه له كاتی خوێندندا ده رگا له قوتابییه كانی بكاته وه و له ده ره وه ی ئه و كاته دا، نابێت هی��چ ڕۆڵێكی هه بێت و حه قی به س��ه ر

قوتابییه كانییه وه نییه .به بڕوای من ئه م جۆره تێگه یش��تنه بۆ ڕۆڵی مه كته ب هه ڵه یه و پێویسته كۆتایی به م ج��ۆره بیركردنه وه و تێگه یش��تنه بهێنرێت. به داخه وه الی ئێمه پش��وی هاوینه بریتییه له ڕاهێنانی ته له به كانمان له سه ر چۆنیه تی به هه ده ردان و كوشتنی كات، بریتییه له ئاشناكردنیان به ته مه ڵی، بێزاری، نوستن بۆ ماوه ی درێژ، مانه وه ی زۆر له به رده م ته له فزیۆنه كاندا. پش��وی هاوینه الی ئێمه مان��ای دوركه وتنه وه ده فته رو كتێب و نوس��ین و له خوێندن و قه ڵ��ه م، مان��ای بایه خن��ه دان به هه ر بۆنی خوێندنه وه و قوتابخانه و ش��تێك زانستی لێدێت. وه ك ئه وه ی ئه و شتانه ته نه��ا له كات��ی مه كته بدا پێویس��تن و له پشوه كاندا ده بێ بپێچرێنه وه و له سه ر ڕه فه كان دابنرێ��ن و تا كاتی هاتنه وه ی

ساڵی تازه ، نه هێنرێنه خواره وه .له ڕاس��تیدا مه كت��ه ب ده توانێ له كاتی پش��وه كاندا، ڕۆڵی چ��االك و كاریگه ر بگێڕێ��ت. بۆ نمونه ده ك��رێ له ڕێگه ی مه كته به وه خولی جۆراوجۆر بكرێته وه ، له وانه مه له كردن، گه شت و سه فه ركردن بۆ شاره كانی دیكه و مانه وه له و شارانه دا النیك��ه م ب��ۆ هه فته یه ك و ئاش��نابون به شوێنه وارو مه عالمه دیارو گه وره كانی ئه و ش��اره . ته نانه ت ده كرێ له ڕێگه ی مه كت��ه ب و وه زاره ت��ی پ��ه روه رده وه ، گه ش��ت ب��ۆ واڵتان��ی ده وروبه رم��ان ڕێكبخرێ��ن و وه زاره ت بڕێ��ك له ئه ركی ئه س��تۆی خۆی. بخات��ه گه ش��ته كه له كاتی پش��وه كاندا هه روه ها مه كته ب ده توانێ له هه فته یه كدا رۆژێك یان دوان دی��اری بكات و تێیدا كتێ��ب و نامیلكه و گۆڤاری مندااڵنه به سه ر قوتابییه كانیدا دابه شبكات و داوایان لێبكات له هه فته ی دێڕێك چه ن��د هه ریه كه یان ئاین��ده دا له س��ه ر ناوه ڕۆكی ئ��ه و كتێب و گۆڤارو نامیلكانه بنوس��ێت و س��ه ركه وتوه كان خه اڵت بكات. بێگومان هه مومان ده زانین قوتاب��ی له كاتی ده وامی خوێندندا، ئه و ده رفه ته ی نابێت سه رقاڵی خوێندنه وه ی كتێ��ب و گۆڤاری ده ره كی بێ��ت، بۆیه ده كرێ له كاتی پش��وه كاندا، له شێوه ی ئه و ئاهه نگدا، كه رنه ڤاڵ و پێش��بڕكێ و ده رفه ت��ه ی بۆ بڕه خس��ێت. ئاس��انه ب��ۆ مه كت��ه ب له كات��ی پش��وه كاندا، په یوه ندی به كه س��ایه تییه ناسراوه كانی گونده كان��ه وه ش��ارۆچكه و ش��ارو ئاینیی��ه كان، زان��ا له وان��ه ب��كات، نوس��ه رو ئه دیبه دیاره كان، پزیش��ك و ناسراوه كان، سه رپه رشتیاره مامۆستاو مۆس��یقاژه نه كان، گۆرانیبێ��ژه كان، سیاس��ییه دادوه ره كان، ئه كته ره كان، پیش��ه خ��اوه ن به س��ااڵچوه كان، ب��كات و هت��د، ده س��تڕه نگینه كان.. كۆبكاته وه و له قوتابییه كانی ژماره یه ك له گه ش��تێكی چه ند كاتژمێریدا بیانبات ب��ۆ الی ئه و كه س��انه و ئه وانیش باس له ئه زمونی ژیانی خۆیان بكه ن. لێره وه و له ڕێگه ی ده یان كاری دیكه وه ، ده كرێ مه كت��ه ب ڕۆڵێكی گرن��گ له چۆنیه تی به ڕێكردن��ی پش��وی هاوی��ن ببینێت و ده س��تبه رداری ئه م ڕۆڵ��ه نێگه تیڤه ی

ئێستای ببێت.

هه رجاره و که سێک ده ینوسێت

ته‌خته سپیخوێندن(386( سێشه ممه 162013/7/16 [email protected]

ئا: ئاوێنه

له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا "پرۆفیسۆر ئاالن گودمان" سه رۆكی ئینستیوتی

نێوده وڵه تی بۆ خوێندن، تیشك ده خاته سه ر ئامانجی پرۆگرامه كه یان له عێراق و ده ڵێت "تا ئێستاش له چه ندین ناوچه ی

عێراق ژیانی مامۆستایانی زانكۆو زانایان له مه ترسیدایه ".

ئاوێنه : ئێوه پێش ئه م سه ردانه تان بۆ كوردستان چوار جاری دیكه ش سه ردانی عێراقتان ك��ردوه و له نزیك��ه وه ئاگاداری دۆخی خوێن��دن و خوێندنی بااڵی عێراق و هه رێمی كوردس��تانن، ره وش��ی ئێستای

زانكۆكانی هه رێم چۆن هه ڵده سه نگێنن؟ئاالن گودمان: به ش��ێوه یه كی گش��تی زۆرین��ه ی وه ك خوێندنی��ش ره وش��ی الیه نه كان��ی دیك��ه له عێ��راق له قۆناغی هه رێمیش له زانكۆكانی گواس��تنه وه دایه ، ریفۆرم كارێكی پێویسته ، به اڵم ئه وه ی كه جێی دڵخۆشیه ده بینرێت هه وڵێك هه یه بۆ ریفۆرم، ئه مه پێویسته زیاتر هه ڵوه سته ی له سه ربكرێت، چونكه ئاینده ی واڵت به نده به به ره وپێش��چونی خوێن��دن و خوێندنی

بااڵوه .پ��رۆژه ی خاوه ن��ی ئێ��وه ئاوێن��ه : پاراس��تنی ژیانی زانایان و مامۆس��تایانی

زانكۆن له مه ترس��یه كانی رفاندن و كوشتن له عێراقدا، ئایا كه س له م پڕۆژه یه ی ئێوه

سودمه ند بوه ؟ئاالن گودمان: ئ��ه م به رنامه و پڕۆژه یه له ساڵی 1920ه وه په یڕه و كراوه و چه ندین واڵت لێیس��ومه ند بون، ب��ه اڵم له عێراق له س��اڵی 2006ه وه ئ��ه و به رنامه یه م��ان چڕكرده وه كاتێك ك��ه حكومه تی عێراق هان��ای بۆ رێكخ��راوه نێوده وڵه تییه كان و كۆمه ڵگ��ه ی نێوده ڵه تی هێن��ا بۆ ئه وه ی ژیان��ی زاناو خه ڵك��ی ئه كادیمی عێراقی بپارێزرێت، چونكه ئه وكات ژیانی به شێكی مامۆس��تایانی ئه كادیمی��ه كان و زۆری زانكۆی عێراق له ژێر هه ڕه ش��ه ی كوشتن و هه ندێكیشیان بو، مه ترسیدا توندوتیژی و كوژرابون، بۆیه له و ساته وه ده ستماندایه رزگاركردنی ژیانی ئه و كه سانه . ئێستاش له رێگه ی ئه نجامدانی چه ندین س��یمینارو له س��ه ر كار له هه ولێ��ر كۆنفرانس��ه وه گه ڕان��ه وه ی ئ��ه و خه ڵك��ه ئه كادیمی��ه ده كه ین، كاتی خۆی گوێبیستی ئه وه بوین كه ده گوترا رێكخراوێك��ی جیهانی تواناو پس��پۆریه عێراقیه كان ده دزێت، ئه وكات ئاس��ان نه بو ب��ۆ خه ڵكی ل��ه كاری ئێمه تێبگه ن، به اڵم ئێمه ئه و مامۆس��تایانه ی زانك��ۆو ئه كادیمانه ی عێ��راق كه ژیانیان له مه ترس��یدا ب��و، ژیانم��ان پاراس��تن، یارمه تیماندان ك��ه بچنه ده ره وه ی واڵت،

دواتر له ش��وێنی نزیك له پس��پۆریه كه ی خۆی��ان كارمان بۆیاندۆزی��ه وه ، هه ندێك پل��ه ی ئه كادیمی خ��ۆی به رزتركرده وه ، هه روه ه��ا كاری ئه وه مان ده كرد وانه كانی ئه و مامۆستایانه مان به ڤیدیۆ تۆمار ده كردو ده ماننارده وه ب��ۆ زانكۆكانیان بۆ ئه وه ی قوتابیه كانیان سودمه ندبن، بۆیه له ئێستادا ئ��ه و مامۆس��تایانه گه ڕاونه ته وه 42%ی كوردس��تان، هه رێمی به تایبه تی عێراق، به شێكی زۆریشیان له پرۆسێسی ئه وه دان كه بگه ڕێنه وه ، ئامانجی دواكۆنفرانس��مان له كۆتاییه كانی مانگی حوزه یران له هه ولێر به ڕێوه چ��و، ئه وه ب��و به ش��ێكی زۆر ئه و كه سه عێراقیانه مان هێنابو كه كاتی خۆی به هۆی ناله باری دۆخی ئه منی و مه ترس��ی له س��ه ر ژیانیان واڵتیان جێهێش��تبو بێن له نزیكه وه ئاڵوگۆڕی بیروڕا بكه ن، به ڵكو ژماره یه ك��ی زیاتری ئ��ه و زانایانه بێنه وه عێراق، به تایبه تی كوردستان كه دۆخه كه

له باره .ئای��ا ت��ا ئێس��تاش ژیانی ئاوێن��ه : مامۆس��تایانی زانك��ۆ له عێراق��دا له ژێر

هه ڕه شه و مه ترسیدایه ؟ئاالن گودم��ان: وێڕای ئ��ه وه ی زیاتر له )7( س��اڵ به س��ه ر ئازادكردنی عێراق تێپه ڕیوه ، "تائێس��تاش دۆخی به ش��ێكی زۆر له ش��اره كانی عێ��راق گونج��او نیه ، بۆیه ده بین��ی له زۆر ش��وێنی عێراق كه

ده ستنیش��انكردنی ئاس��ان نی��ه ، ژیانی له ژێر زانكۆ مامۆس��تایانی ئه كادیم��ی و هه ڕه شه دایه و په یوه ندی به ئێمه وه ده كه ن بۆ ئه وه ی ژیانیان بپارێزین، ئه مه رێسایه له هه مو شوێنێكی دنیادا كه چه ند دۆخی واڵت له باربێت توانای باش��ترو باش��تری

زانستی زیاتر ده رده كه وێت.

سه رۆكی ئینستیوتی نێوده وڵه تی بۆ خوێندن:ریفۆرمكردن له زانكۆكانی كوردستان پێویسته

هه وڵێك هه یه بۆ ریفۆرم، ئه مه پێویسته

زیاتر هه ڵوه سته ی له سه ربكرێت، چونكه ئاینده ی واڵت به نده به به ره وپێشچونی خوێندن و خوێندنی

بااڵوه

ئا: ئاكۆ حه مه د رابی

مامۆستایان بێهیوان له باشبونی پرۆسه ی په روه ده و خوێندن، به هۆی ده ستێوه ردانی حیزبی و قۆرغكردنی ئیداره ی قوتابخانه و خوێندنگاكانه وه

له الیه ن ئه و به ڕێوه به رانه ی سه ر به حیزبه ده سه اڵتداره كانن،

په رله مانتارێكی لیژنه ی په روه رده و خوێندنی بااڵش جه خت له وه

ده كاته وه كه ده ستێوه ردانی حزبی له پرۆسه كه دا به رده وامه و ئه مه ش

پرۆسه كه ی ئیفلیجكردوه . وته بێژی وه زاره تی په روه رده ش ئه مه

ره تده كاته وه و رایده گه یه نێت كه ئێستا وه رگرتنی هه مو پۆسته كانی

په روه رده له ڕێگه ی سیڤیه وه ده بێت.

چه ند مامۆستایه كی قۆناغی بنه ڕه تی و ئاماده یی ئه وه یان بۆ ئاوێنه رونكرده وه كه ده س��تێوه ردانی حزبی له كایه یه كی گرنگ��ی وه ك پ��ه روه رده و خوێن��دن كارێكی وه های ك��ردوه به جۆرێك كه ئه و پرۆسه یه ی توشی بێسه روبه ریه كی زۆر ك��ردوه . چونك��ه به بۆچونی ئه و مامۆستایانه به هیچ شێوه یه ك گونجاوو دروست نیه كه حزب رۆڵی هه بێت له و نزیك دورو له به رئه وه ی پرۆس��ه یه دا. ئه و پرۆس��ه یه به ته نها په یوه ندی به و جوت حزب��ه وه نیه . به ڵكو ئه م كایه یه هی هه مو تاكه كانی ئه و كۆمه ڵگه یه یه و بۆیه ئه وانه شی له و بواره دا كارده كه ن و ئه وانه ی كه شایسته به كاره كه ن ده وری

ئه ساس��ی ببینن نه ك كه سانی حزبی و بێئاگا له پرۆسه كه دا. له و روه وه مامۆستا "زاتی قادر" كه ماوه ی چه ندین س��اڵه مامۆس��تای ئاماده یی��ه بۆچونی وایه كه چ پێویس��ت ده كات له كارگوزاره وه ت��ا به ڕێوه ب��ه ر حیزبێك��ی دیاریكراو ته زكیه یان بكات بۆ دامه زراندن، یاخود شارێكی بۆ له ش��ارێكه وه گواستنه وه

دیكه . ئه و مامۆس��تایه پێشی وایه كه هه ر حزبایه تیه كارێك��ی وه های كردوه كه چه ندین كه سی به تواناو لێهاتو ده وریان ته نه��ا فه رامۆش��كراون پێنادرێ��ت و له به رئه وه ی كه سانی حزبی نین یاخود له الی��ه ن حزبه وه پش��تیوانی ناكرێن. ئه مه ش خۆی له خۆیدا به ر له هه ر شت

پێشێلكردنی مافی هاواڵتیبونه . هه ر له و باره ی��ه وه فه رمان عیزه دین په رله مانتاری گۆڕان و ئه ندام له لیژنه ی پ��ه روه رده و خوێن��دن له په رله م��ان، له لێدوانێك��دا ئه وه ی به ئاوێنه راگه یاند كه ده س��تێوه ردانی حزبی له پرۆسه ی په روه رده دا له الیه ن یه كێتی و پارتیه وه زۆر به زه قی دیاره ، كه ئه مه ش بۆ خۆی كارێكی یه كجار قێزه ونه و كاره ساتیشه . بۆ گرنگیش��ه هۆكارێك��ی ه��اوكات ئیفلیجكردن و پاشاگه ردانی ئه و پرۆسه گرنگ��ه . ئه ویش به وپێیه ی چونكه ئه م كاره ده بێته هۆی كوش��تنی تواناكانی به شێكی زۆری ئینس��انه لێهاتوه كانی ئه و واڵته و كه س��ی ش��یاو له ش��وێنی شیاو جێگه ی نابێته وه و حزب ئه ندام و الیه نگرانی خۆی ده س��ه پێنێت و هه مو

چونك��ه پێ��ده دات، پۆس��ته كانیان به الیانه وه گرنگ نیه كه ئه و كه س��ه ی دایده نێن ش��یاوی ئه و پۆس��ته یه یان نا، گرنگ ئه وه ی��ه ئه ندامی حزبه كه ی رونده كاته وه ئه وه ش ناوبراو خۆیانه ". كه هه مو پۆسته كانی بواری په روه رده له الی��ه ن حزب��ه وه دان��راون، ئه مه ش جگ��ه له ناعه داله ت��ی هیچ��ی دیك��ه به رهه مناهێنێ��ت و كه س��انی بێالیه ن و حزبه كانی دیك��ه و چه ند خاوه ن تواناو

پێنادرێت. پۆس��ته كانیان زیره كب��ن له سه ر په رله مانتاره جه ختیش��ی ئه و ئه وه كرده وه كه ده ستێوه ردانی حزب له پرۆس��ه ی پ��ه روه رده دا به رده وامه . له ب��اره ی ئ��ه و لێدوان��ه ی وته بێ��ژی كۆمه ڵێ��ك پ��ه روه رده و وه زاره ت��ی به رپرسی بواری په روه رده كه زۆركات ده ڵێن ده س��تێوه ردانی حزبی نه ماوه . ئ��ه و په رله مانتاره وت��ی " ئه گه ر وایه بۆچی له كوردستاندا هه مو به ڕێوه به ری س��ه رجه م قوتابخان��ه و پ��ه روه رده و به رپرس��ه كانی ئ��ه و ب��واره له الیه ن حزب��ه وه دانراون. وتیش��ی " قس��ه و دروش��م ش��تێكن و كاكردنیش شتێكی دیكه یه . ئه و قس��انه ی كه ده كرێن ئایا ت��ا چه ند ئه مه له س��ه ر زه مینی واقیع وایه و ئایا هه ر به راستی ده ستێوه ردانی حزبی نه ماوه . به راس��تی شتی وانیه . چونك��ه چه ندی��ن به ڵگ��ه و نمونه مان هه یه كه س��ه لمێنه ری ئه و راس��تیه ن كه ده س��تێوه ردانی حزبی له پرۆسه ی

په روه رده هه ر ماوه ". وته بێژی وه زاره تی په روه رده ، هاجه ر داود له لێدوانێك��دا ب��ۆ ئاوێنه ئه وه ی ره تكرده كه ئێس��تا ده س��تێوه ردانی حزبی هه بێت له و پرۆسه یه دا. " ئێستا ئه وه نه ماوه و ئیشی حكومیش ئیشێكی ل��ه كاری حزب��ی و دو ته وه ری جیایه له یه كت��ر جیاوازن. ناوبراو ئه وه ش��ی رونكرده وه كه ئێستا هه مو پۆسته كان له و وه زاره ته له ڕێگه ی سیڤیه وه ده بێت و ئ��ه وان ئ��اگاداری باڵوده كه نه وه و هه ر كه س��ێكیش مه رجه كانی تێدا مه وجود

بێ��ت و به توانابێت، ئه وه ئه و كه س��ه خۆی فه رزده كات له سه ر وه زاره ت.

خاوه ن��ی كوردس��تان هه رێم��ی 165قوتابخان��ه ی ئه هل��ی و 6ه��ه زارو هه روه ك حكومیه . 738قوتابخان��ه ی 113ه��ه زارو 543 مامۆس��تاش وان��ه به ملیۆنێك و 694هه زارو 156 فێرخواز ده ڵێنه وه . وه ك سه رچاوه یه كی ئاگادار به ئاوێنه ی راگه یاند س��ه رجه م پۆستی به ڕێوه ب��ه ری گش��تی و به ڕێوه ب��ه ری به ش��ه كانی دیكه ی خ��ودی وه زاره تی پ��ه روه رده ، له الی��ه ن ه��ه ردو حزبی ده س��ه اڵتداره وه به تایبه ت��ی پارت��ی دیموك��رات قۆرخكراون و س��ه رجه می به ئه ن��دام و دراون پۆس��ته كان پۆس��تانه ش ئ��ه و الیه نگره كانی��ان و خزمه تكردن��ی ب��ۆ به كارده هێنرێ��ن حزبه كانی��ان. هه روه ك س��ه رچاوه كه جه ختیش��ی له س��ه ر ئه وه كرده وه كه به ڕێوه ب��ه ری كوردس��تاندا له هه م��و له الیه ن نادۆزیت��ه وه په روه رده ی��ه ك ده ستنیشان ده س��ه اڵته وه حزبه كانی نه كرابێت و پش��تگیری لێوه نه كرابێت بۆ به ده س��تهێنانی پۆس��ته كه ی. ئه و س��ه رچاوه یه باسی له وه شكرد كه ئه م حاڵه ته بۆ به ڕێوه به ری خوێندنگه كانیش هه ر راسته و نزیكه ی به شی هه ره زۆری به ڕێوه به ره كان له سه ر بنه مای حزبایه تی وایك��ردوه ئه مه ش��ه هه ر دان��راون و كه له ئه گ��ه ری بونی ك��ه م و كورتی و به ڕێوه به ره كانه وه ، له الیه ن سه رپێچی لێپچینه وه یان لێپرسینه وه و نه توانرێت

له گه ڵدا بكرێت.

"ده ستێوه ردانی حزبی به رده وامه و پرۆسه ی په روه رده و خوێندنی په كخستوه "

ئه مه ریكی��ه و ئینس��تیۆتێكی -له ساڵی 1919 دامه زراوه

له ش��اری س��ه ره كی بنك��ه ی -نیویۆركه

- ئامانج ل��ه و رێكخراوه ئاڵوگۆڕی په روه رده ی��ی و خوێندن��ه له نێ��وان

ئه مه ریكاو واڵتانی دیكه - له سه رانس��ه ری جیه��ان )32(

بنكه یان هه یه تایب��ه ت - چه ندی��ن به رنام��ه ی

به خوێندنیان هه یه هه مو جیهانداس��ه ره كییان پرۆگرامی -له عێراق له ژێر ناوی)رزگاركردنی زانایان(ه كه مه به ست لێی مامۆس��تایانی زانكۆو

زانایانی عێراقییه .ناوخ��ۆی ش��ه ڕی له كات��ی -هه رێمی كوردس��تان و دوای روخانی رژێمیش له عێراق )200( مامۆس��تای زانكۆو زانای عێراقییان له مه ترس��ی

رزگاركردوه .

ئینستیوتی نێوده وڵه تی بۆ خوێندن

مه ریوان سه اڵح حیلمی

منداڵبوم تازه له ناوچه ئازادكراوه كانی ش��ۆڕش گه ڕابوین��ه وه ، س��اڵی 1975 ب��و، له گه ڕه ك��ی كانێس��كان بوین، بۆ یه كه مج��ار خرام��ه قوتابخانه یه ك ناوی )هی��وا( بو له پش��ت یانه ی وه رزش��ی سلێمانی كه ده كاته پشت پاركی دایكی ئێستا، س��ااڵنێكی درێژه عه وداڵی ئه و قوتابخانه یه م نازان��م بۆچی چۆڵكراوه و ده وام��ی قوتابخان��ه ی تی��ادا ناكرێت، ئه وكات و ئێستاش��ی له گه ڵدا بێت كۆڵێ خه فه تم خواردوه ، زۆرم حه زده كرد هیچ نه بێ له رێی مه كته به وه مامۆستاكانی ئه و بگوشم و ده ستیان بدۆزمه وه و سه رده مه سوپاس��یان بك��ه م كه ب��ۆ یه كه مجار

ئه لف و بێی كوردی و وانه كانی تریان پێ ئاشناكردم، ئێستاش ئه گه ر هه مو شتێكم بیربچێت��ه وه ئه و رۆژان��ه م بیرناچێته وه كه ب��ۆ یه كه مجار بردمیان��ه ژورێكه وه پێیانده گ��وت پۆل��ی یه ك��ه م. كۆتایی ئه مس��اڵیش 2013 په روه رده ی سلێمانی به مه به س��تی كه مكردن��ه وه ی فش��اری مامۆس��تایان و فه رمانبه ران و هاواڵتیان، هات په روه رده كه ی كرد به دو به ش��ه وه یه كێكی��ان رۆژهه اڵت ئه ویت��ر رۆژئاوا، جارێ پێش هه مو ش��تێك ئه م هه نگاوه هه تا بڵێی هه نگاوێكی پێویس��ت و گرنگ بو ئه بوایه زۆر زوتر بنرایه چونكه به هۆی ئه و فش��اره زۆره ی له س��ه ری بو ئیش و كاره كانی خه ڵك به باش��ی نه ده ڕۆیشت به ڕێوه ، به اڵم خراپیه كه ی ئه وه یه هاتون

قوتابخانه یه كی مێژوییان كردوه به شوێنی ك��ه قوتابخانه ی په روه رده ی رۆژهه اڵت پ��ه روه رده ی ره فی��ق حیلمی��ه ، ده بو س��لێمانی ره گی مێژویه كی نه بڕیایه كه نزیكه ی شه ست س��اڵێكه منداڵی تیادا په روه رده ده كرێت و هاوكاتیش وه كو پێم راگه یه نرا 180 خوێندكاری هه بوه ، ره نگه په روه رده 180 خوێندكار به كه م بزانێت، كه م��ن الم وایه ئ��ه وه قوتابخانه یه كی ته ندروس��ته كه ژم��اره ی قوتابیه كانی تریش��ه وه له الیه كی بێ��ت، ئه وه ن��ده هه میش��ه به گوفتار وا باس ده كرێت كه به رژه وه ندی قوتابی پێش هه مو شتێكه ، به اڵم به كردار ده ركه وت كه وانیه ، ئه مانه له الیه ك، له الیه كی تریش��ه وه به سیفه تی پاراس��تنی له بواری ئه وه ی س��ااڵنێكه

كه له پور ئاس��ه وارو مێژویی و ش��وێنی كارمك��ردوه و خۆش��به ختانه یه كێكبوم كاك به ڕێبه رایه ت��ی كه س��انه ی ل��ه و عه بدولره قیب یوس��ف و ن��زار محه مه دو حس��ێن به فری��ن و چه ند كه س��ێكی تر به رده ركی سه را به رپرسێك نه مانهێشت بڕوخێنێ و بیكات به دوكانی زه ڕه نگه ران، هه ر له و كاته وه و ته نانه ت پێش ئه ویش باش تێگه یشتبوم كه ده سه اڵتی كوردی به هه م��و وه زاره ت و داموده زگاكانی��ه وه یه كێكه له و ده سه اڵته تاك و ده گمه نانه ی كه به هیچ جۆرێك ئه وه ی حیس��ابی بۆ ن��ه كات بریتیه له ش��وێنه وارو كه له پورو مێژوو، ئه مه له پێناوی چیدا؟ له پێناوی ناهۆش��یاری و ته ماع ب��ۆ زه وی و پاره ، باشه من له به رپرسانی یه كێتی ده پرسم

بۆچی ئه مس��اڵ وێنه ی ئ��ه و كافتریایه باڵوكرای��ه وه كه 38 س��اڵ له مه وپێش یه كێتی تێدا دامه زرا له سوریاو هه میشه شانازی پێوه ده كه ن، ئه ی بۆچی شانازی به شوێنه واره مێژوییه كانی واڵتی خۆیه وه ن��اكات ك��ه بێگوم��ان و به دڵنیاییه وه مێژویه كی ناش��رینی هه یه له م بواره دا، بۆیه داوا له په روه رده ی سلێمانی ده كه م بچێت یه كێك له و مه كته به داگیركراوانه به به ڕێوه به رێتی بی��كات وه ربگرێته وه و په روه رده نه ك گه ڕ بئاڵێنێته مه كته بێك ك��ه مێژویه كی هه یه و هه زاران كه س��ی له كۆتایی��دا په روه رده ك��راوه ، تیای��دا ره س��وڵ حه مزه تۆف ده ڵ��ێ : ئه وه ی فیش��ه ك به رابردوه وه بنێ ، رابردو تۆپی

پێوه ده نێ .

قوتابخانه ی ره فیق حیلمی و هه ڵه یه كی تری په روه رده ی سلێمانی

چ پێویست ده كات له كارگوزاره وه تا به ڕێوه به ر

حیزبێكی دیاریكراو ته زكیه یان بكات

بۆ دامه زراندن

17 (386( سێشه ممه 2013/7/16 [email protected]کۆمه‌اڵیه‌تی

ئا: سارلین

"پانزە ساڵە نانکەریی و جلشۆری مااڵن دەکەم، تا منداڵەکانم بە سەربەرزی بەخێوبکەم، داخ بۆ

حکومەتێ کە خاکەکەی ژێری نەوتی لەبەر بڕوات، بەاڵم نەتوانێت ژنێکی

هەژاری وەک من بە کارگوزارێ دابمەزرێنێت".

روناک خ��ان لەناو دااڵن��ە تاریک و بەنایل��ۆن گیراوەک��ەدا بەدی��ار ئەو ف��ەردە ئاردانەوە هەڵتروش��کابو کە بۆیانهێناوە. مانگێکە نزیکەی ماوەی ئەو ژنە ڕەش��تاڵە باریکەلەیە ماوەی پانزە س��اڵە بەبێوەژن��ی منداڵەکانی دەژیەنێت و مانگانە پارەی کرێنشینی

خانووەکەشی دەبێت پەیدابکات. روناک ڕۆژانە ه��ەر لەبەرەبەیانەوە دوای لەخەوهەڵدەس��تێت و کۆکردنەوەیەکی خێ��رای ناوماڵەکەی نان و چایەک دەخ��وات و بەرەو ماڵی ل��ەوێ بەڕێدەکەوێ��ت و پزیش��کێک خاوێنکردن��ەوەو م��اڵ دەکەوێت��ە ئەو منداڵەک��ە. س��ێ بەخێوکردنی هەرچەندە دڵخۆش��ە بەوەی بەڕەنجی ش��انی بژێوی خێزانێکی پێنج کەسی پەی��دا دەکات ب��ەاڵم زۆر نیگەران��ە ب��ەوەی ک��ە خەڵکێک لێیبپرس��ێت لەکوێ کاردەکەیت چونکە " تێروانینی

کۆمەڵگ��ەی ئێمە بۆ ئەو کەس��انەی لەمااڵندا کاردەکەن، تێڕوانینێکی باش نییە بەتایبەت ئەگ��ەر بێوەژن بیت، بۆیە زۆربەی جار خۆم لەو پرس��یارە بزانێت ک��ەس نامەوێ دەدزم��ەوەو لەکوێ کاردەکەم، هەرچەندە خەڵکی بەویژدان زۆرن و زۆرب��ەی جار لەرێز زیاتر هیچی��ان لێ بەدیناکەیت، بەاڵم خەڵکە بەدو خراپەکانیش کەمنین".

روناک لەدەمەو عەس��رێکی درەنگدا دوای ماڵ��ەوەو ب��ۆ دەگەڕێت��ەوە پش��ویەکی کورت خوانێکی هەژارانە بۆ خۆی و چ��وار منداڵەک��ەی دابین دەکات و ه��ەر دوای نانخواردنی نانی ئێوارە دەست دەکات بەهەویر شێالن و تا نزیکەی دوانزەی شەو نان بۆ مااڵن دەکات، بەاڵم ئەمە لەڕۆژانی ئاساییدا کە ڕەمەزان نەبێت، بەاڵم لەوکاتەوەی بوە ب��ە ڕەمەزان، ڕون��اک کارکردنی گۆڕاوەو ڕۆژانە تا نزیک یەکی نیوەڕۆ لەو ماڵە کاردەکات و دوای گەڕانەوەو پش��ویەکی کورت ڕاستەوخۆ بەزمانی بەرۆژوەوە دەست دەکات بەنانکردن، ئەو کە لەبەر گەرمای پەرەمێزە تۆزێ دورکەوتبۆوەو کچە پانزە س��اڵەکەی نانەکان��ی بۆ دەبرژان��د، وتی" خوای بکات و ح��ەاڵڵ کاس��پیەکەم گەورە بۆ تێبکەوێت بەرەکەت��ی پارەک��ەم منداڵەکان��م ئەوەم لەهەمو ش��تێ ال گرنگترە، راس��تە زۆر زۆر ماندودەبم

بەاڵم گرنگ ئەوەیە سەربەرزانە دەژیم گەر من وەک هەندێک کەس نامەردیم قبوڵبکردای��ە زۆر داواکاری��م بۆ هاتە پێش��ێ بەس هەرگیز شتی وا ناکەم و

قبوڵی ناکەم" .روناک، هێڵەکێک کە سی و پێنج نانی زیاتر تێدا دەبێت بەحەوت هەزار دینار دەکات، ب��ەاڵم لەم مانگی رەمەزانەدا زۆر ماندوترەو لەو بارەیەوە وتی"پێش رەمەزان پرس��ی مامۆستایەکی ئاینیم کردو پێیوتم کە گەر رۆژوەکەت رێگرە لەپەیداکردنی قوتی رۆژانەت دەتوانیت بەرۆژو لەزس��تاندا نەبی��ت و بەرۆژو بیتەوە، بەاڵم من خ��ۆم پێناگیرێت، س��ەرکردەو ل��ەم س��ەیرم ب��ەاڵم دەس��ەاڵتدارانەی خۆم��ان دێ��ت کە لەدەس��تایەو خەڵکیان قوتی رۆژانە

هیچیشیان بەخەیاڵدا نایەت". رون��اک و چەندەها ژن��ی وەک ئەو هەمو خەونی��ان ئەوەیە منداڵەکانیان خوێندن تەواوبک��ەن و بەنانی خۆیان بگەن تا چیت��ر ژیانیان لەچاوەروانی پەیداکردن��ی لەت��ێ نان��دا بەس��ەر نەبەن. ڕوناک لەئێس��تاوە مش��وری ئ��ەوە دەخ��وات ک��ە رۆژان��ە چەند ه��ەزارێ الدەدات تا بتوانن کاس��ەی جەژنەکەیان��ی پێبک��ەن و وتی" خوا زو هەڵبوەش��ێنێتەوە ئەم حکومەتە بۆ ئەوەی چیت��ر فەقیرو هەژار لەمە

رسواتر نەبن".

ژنێک: بەزمانی بەڕۆژوەوە نانی مااڵن دەکەم، تا قوتی رۆژێک پەیدا دەکەم

ئا: سۆران کامەران

سەرباری ئەو تەقینەوەو کردوەوە خۆکوژیانەی رۆژانە شاری کەرکوکی

پێدا تێدەپەڕێت و خەڵکێکی زۆر دەبنە قوربانی جارێکی تر ژنان دەبنەوە قوربانی توندوتیژیەکان و بەدەستی خۆیان یان کەسانی نزیک لەخۆیان لەناو دەبرێن تازەترین ئامارەکانیش

بەڵگەی ئەو راستیەن.

لەئامارێکی گروپی )نا بۆ توندوتیژی دژی ژن��ان( لەش��اری كەرك��وك كە وێنەیەكی دەس��ت ئاوێنە کەوتوە تێدا هاتوە لەماوەی پێن��چ مانگی ڕابردودا ٤8 حاڵەتی کوش��تنی ژنان هەبوە کە 3٥ ئافرەتیان کوژراون و 13 ئافرەتیان

خۆیان خۆیانکوشتوە. ل��ەو ئامارەدا ئام��اژە بەوەكراوە كە لەم��اوەی ئەو پێنج مانگ��ەدا زیاتر لە 80 دەس��تدرێژی و لێدان ل��ەدژی ژنان ئەنجام��دراوە لەگ��ەڵ ٤2 هەوڵدان بۆ كوش��تن و 28 حاڵەت��ی ئەتككردن��ی

ئافرەتان. لەبەرامبەر ئەنجامدانی 2٤8٥ حاڵەتی هاوسەرگیری 1٥00 حاڵەتی جیابونەوە

هەبوە.ئەم ئاماران��ە لەكاتێكدایە كە بەپێی ئامارەكان��ی س��اڵی ڕاب��ردو ڕێ��ژەی توندوتی��ژی دژ بەژنان روی لەزیادبون

كردوه بەڕێژەیەك كە دوهێندەیە.ئەندامێكی ئەو گروپەش ڕایگەیاند كە الوازی حكومەت و ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك وایكردوە ڕێژه ی توندوتیژی دژ

بەژنان رو لەزیادبون بكات.س��رود محەمه د ئەندام��ی گروپی نا ب��ۆ توندوتیژی دژی ژنان رایگەیاند کە هۆكاری توندوتیژیەكانی دژ بەژنان بۆ الوازیی حكومەت ده گه رێته وه لەبەرامبەر بەدواداچونی ئەو جۆرە توندوتیژیانەی

كە لەبواری كۆمەاڵیەتیدا رودەدات. هەروەك لیژن��ەی ژنانی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوكیش��ی بەكەمتەرخەم كێشەكانی بۆ لەبەدواداچون وەسفكرد ژن��ان و گرنگینەدانی��ان ب��ەو ج��ۆرە کەیسانەو، ئەوەی خستەرو كە بارودۆخی سیاسی و ئەمنی كاردانەوەیەكی خراپی هەبوە لەس��ەر كێشەی كۆمەاڵیەتی كە وایكردوە توندوتیژێ��كان رو لەزیادبون بن و کەیس��ە کۆمەاڵیەتیەکان پشتگوێ

بخرێن.هەروەك كەمیی هوش��یاری خەڵك و

زیادبون��ی چ��ەك لەن��او ماڵ��ەكان و نەبونی هیچ یاس��ایەك بۆ پاراس��تنی لەه��ۆكارەكان دی بەیەكێكی ژنان��ی

ئەژماركرد. ئ��ەو چاالكوان��ە وت��ی " حاڵەت��ی بەتەمەن��ی ئاف��رەت هاوس��ەرگیری منداڵی كە ماف و ئەركی هاوسەرگیری نازان��ن وایكردوە حاڵەت��ی جیابونەوە

زیادبێت".

پەناگەی��ەک کردن��ەوەی س��رود یاخ��ود النەیەکی ئ��ارام و دور لەچاوی دەزانێت جدی بەهەنگاوێکی کەسوکار بۆ باشترکردنی ڕەوشی ژنانی کەرکوک هەروەها دەرکردنی یاس��ایەكی تایبەت بەپاراس��تنی خێزان تا ژن��ان بتوانن ببن��ەوەو ڕوب��ەروی توندوتیژی��ەکان خۆی��ان مافەکان��ی دەس��تبەرداری نەبن. ئەو تەنه��ا دەزگاکانی حکومەت

بەکەمتەرخ��ەم نازانێ��ت بەڵکو گلەیی زۆریش لەمیدی��اکان دەکات کە نەوەک پێویست کێشەکانی ژنانیان خستۆتە ڕو نە رۆڵیشیان گێراوە لەهوشیاركردنەوەی

خەڵكدا. یاساناسێكیش پێیوایە كە توندتیژێكان دەگەڕێت��ەوە ب��ۆ نەبونی یاس��ایەكی تایبەت و الوازیی دەسەاڵتی جێبەجێكار

لەبەسزاگه یاندنی تاوانباران.

دەش��نێ عەل��ی یاس��اناس و چاالك لەبواری ئافرەت��ان بەئاوێنەی ڕاگەیاند كە یەكێ��ك لەهۆكارەكان��ی زیادبونی توندوتی��ژی دژ بەژنان دەگەڕێتەوە بۆ بەپاراستنی تایبەت یاسایەكی نەبونی

مافی ئافرەتان لەو شارە.دەس��ەاڵتی الوازی��ی هەروەه��ا جێبەجێكار لەبەسزاگەیاندنی تاوانباران

ناوب��راو رونیك��ردەوە ك��ە زۆرجار

ئافرەتانیش كەمترخەمن لەتۆماركردنی سكااڵ بەاڵم ئەوەش دەزانین كە چەندین دۆس��ێ هەیە س��كااڵی ئافرەت لەدژی توندوتی��ژی لەكەرك��وك خەفەكراوەو بەدوادچونی بۆ نەك��راوە بۆیە ئەركی لیژنەی ئافرەتانی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوكە ك��ە بەدواداچ��ون بكات بۆ ئەو كەیس��ە بەاڵم بەداخەوە ئەوانیش

كەمته رخەمن لەكارەكانیان.ئەو چاالكوانە پێیوابو كە ناهوشیاری

ئافرەتان یەكێكە لەو هۆكارانەهەروەك ئاش��كرایكرد ك��ە زۆرترین روبەروبون��ەوەی توندوتیژی له كه ركوك لەالیەن كورد وعەرەبەوە ئەنجامدەدرێت و زۆرب��ەی ئافرەتانی ماڵ��ەوەی كردۆتە فەرمانگەكانیش ئافرەتان��ی ئامان��ج و

بێبەش نەبون لەم توندوتیژیە.ش��ایانی باس��ە بەبەراورد بەسااڵنی رابردو ڕێژەی توندوتیژی دژی ئافرەتان لەش��اری كەرك��وك روی لەزیادبونەو ئەوە بەبەرزبونه وه ی ئاماژە ئامارەكان ڕێژەیە دەدەن و چاالكوانانیش هۆشداری

دەدەن لەهەڵكشانی ئەو ڕێژەیە.

لە شاری کەرکوک توندوتیژی و خۆکوشتنی ژنان ڕو لەهەڵکشانە

زیاتر لە 80 دەستدرێژی و لێدان لەدژی ژنان ئەنجامدراوە لەگەڵ ٤2 هەوڵ بۆ

كوشتن و 28 حاڵەتی ئەتككردنی ئافرەتان

الوازی حكومەت و ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك وایكردوە ڕێژه ی توندوتیژی دژ

بەژنان رو لەزیادبون بكات

یاساناسێك پێيوایە كە توندتیژێكان دەگەڕێتەوە بۆ

نەبونی یاسایەكی تایبەت و الوازيی

دەسەاڵتی جێبەجێكار

لەبەسزاگه یاندنی تاوانباران

شاری که رکوک فۆتۆ: ئارام که ریم

روناک و چەندەها ژنی وەک ئەو هەمو خەونیان ئەوەیە

منداڵەکانیان خوێندن تەواوبکەن و بەنانی

خۆیان بگەن

به شێک له ژنان به نانکردن بژێوی ژیانیان دابینده که ن فۆتۆ: یه حیا ئه حمه د

[email protected] (386( سێشه ممه 2013/7/16 ته وه ره یه ک بۆ گفتوگۆ: قه یرانی رۆشنبیران

فوئاد سدیق2-2

هه ڵب��ه ت كه باس��ی دۆخ��ی ناله باری رۆشنبیرانی كورد ده كه م، بێگومان دۆخی دیك��ه توێژه كان��ی هونه رمه ن��دان و به هه مانش��ێوه خراپ��ه ، ئێمه به گش��تی له وباره یه وه هه ر خه ریكی پێكوته )راوح( كردنی��ن. ئێمه ی كورد ژیان��ی رۆژانه مان پ��ڕه له دیارده كان��ی نوێگ��ه ری، مۆدیل و ب��ه رزو جوان و باڵه خانه ی مۆدێل��كاری و خواردن��ی جلوبه رگم��ان و دیزاین��ی جۆراوجۆری نوێ و.. له رۆژئاوایی ده چێت، ب��ه اڵم فیكرم��ان نیی��ه و بیركردن��ه وه و ئه قڵیه تمان هی چه ندین سه ده له مه وپێشی ئه وروپایه . به اڵم له گه ڵ ئه وه شدا ده بینین قه یران��ی له نێ��و ك��ورد چ��ۆن وه ك رۆش��نبیردایه ، ت��ا راده یه ك��ی به رچ��او ئه وروپ��اش كه وتۆت��ه نێ��و قه یرانێك��ی قوڵه وه ، راس��ته هابرماس و ئاالن تۆرین و زۆریدیكه ش ئێس��تا هه ن، ب��ه اڵم روحی ئه مڕۆ فه یله س��وفه كانی ره خنه گرانه الی ئه گ��ه ر كاڵی��ش نه بوبن��ه وه ، ئ��ه وا ئه و كاریگه رییه یان نییه وه ك ئه وه ی له سه ده ی ه��ه ژده و نۆزده هه ب��و. ئه مڕۆ كۆمه ڵگه ی مرۆڤایه تی جارێكیتر پێویستی به ره خنه ی نیتچه یی و پۆپه رو مارك��ۆزو كانت هه یه . به اڵم كوانێ؟ گرێبه سته كۆمه اڵیه تییه كه ی رۆسۆ بوبوه ئینجیلی شۆڕشی فه ره نسی، خوێندكارانی زانكۆكانی فه ره نسا له ئایاری 1968، ماركۆزیان به س��ه رچاوه ی گرنگ و كاریگه ری خۆیان داده نا. له نیوه ی دوه می شه س��ته كان و نیوه ی یه كه می حه فتاكاندا به ئینجیلی بوب��و مارك��ۆز فه لس��ه فه ی گه نجانی ئه وروپا، ساڵی 1964 كه كتێبی باڵوك��رده وه ، تاكڕه هه ن��دی مرۆڤ��ی مه زه نده كراو گرنگ فه لسه فی به روداوێكی پۆزه تیڤیس��تی و فه لس��ه فه ی تیای��دا ش��یكارانه ی دایه به ر ره خنه كه ئه وكات له جیهانی ئه نگلۆ ساكس��ۆنیدا بااڵده ست بون. هه وڵی بێئاكامی شۆڕش��ی قوتابیان له ئایاری 1968 فه یله سوفه فه ره نسیه كانی هان��دا، ت��ا س��ه رله نوێ چ��او به بی��رو بۆچونه كانیان��دا بخش��ێننه وه و به خۆیاندا س��ه رنه كه وتنی به هه مانش��ێوه بچنه وه . ئه ڵمانی��اش 1918ی شۆڕش��ی ماركسیس��ته كانی ئه و واڵت��ه ی ناچاركرد مامه ڵه یه ك��ی ن��وێ له گه ڵ فه لس��ه فه ی ماركس��یزمدا بكه ن و دابڕانێك له گه ڵ ئه و دی��دگا ته قلیدییه دا دروس��تبكه ن كه تا ئه وكات ئاراس��ته ی كاری سه رجه م گروپه ماركسیه كانی رۆژئاوای ده كرد. پیر بۆردیۆ ت��ا راده یه ك كاتێك بێده نگی ش��كاند كه رۆڵی خ��ۆی له مانگرتنه ك��ه ی كرێكارانی هێڵی ئاسنی شاری لیۆن له كۆتایی 1995 رۆش��نبیری به دیارتری��ن ب��و بین��ی و سه رشه قام و داكۆكی له مانگرتوان ده كردو پێش��یانكه وتبو. جۆن راوڵز له س��ه ره تای حه فت��اكان به نوێترین كتێبه وه كه تیۆری دادپ��ه روه ری بو، جیهانی سه رس��امكرد. ئێمه بۆ ئه مڕۆ له م هه رێمه دا رۆشنبیرێكمان پێویسته كه وه ك ئه و بروسكه یه بێت كه له پۆاڵوه ده رده چێت.. مۆنتس��كیۆ )20( ساڵ خۆی به نوس��ینی كتێبه مه زنه كه ی )روحی یاساكان( خه ریككرد، وه ك خۆی نوسیویه تی و ده ڵێت، هێنده ی نه مابو ئه م كتێب��ه بمكوژێ��ت. له گ��ه ڵ ئ��ه و هه مو ماندوبونه یش��ی كه )20( ساڵ بو، كه چی س��اڵی 1748 ك��ه س��اڵی چاپكردن��ی كتێبه كه یه تی له دوتوێی دو به رگ له شاری ژنێ��ف، مۆنتس��كیۆ ناوی خۆی له س��ه ر دانه ناب��و، هه روه ك��و چ��ۆن دی��كارت و سپینۆزاو ڤۆلتێرو...و... له به رهه مه هه ره مه زنه كانی خۆیان جه س��اره تیان نه ده كرد ناوی خۆیان له سه ر كتێبه كانیان بنوسن، به تایب��ه ت ڤۆلتێ��ر ده گه ڕا سوێندیش��ی ده خ��وارد ك��ه نازان��ێ ئ��ه و كتێبه كێ ئه م��ه ش س��ه ره ڕای نوس��یویه تی! له ئه مس��تردام كنێس��ی یه هودی فه توای ل��ه دژی س��پینۆزا داو، دوای ئه م فه توایه جوله كه یه كی تون��دڕه و به چه قۆ په الماری سپینۆزایدا، به اڵم چه قۆكه به ر شمه كه كانی گۆش��تی. س��ه ر نه گه یش��ته ك��ه وت و به س��ه رهاتی كۆپه رنیكۆس��یش پرسێكه له هه مو پرس��ه كانی ت��ر زیندوتره ، كاتێ كتێبه كه ی خ��ۆی چاپكردب��و به اڵم هه ر له چاپخان��ه رایگرتبو، باڵوینه كردبوه وه تا ئه و رۆژه ی كه وته س��ه ره مه رگ و له رۆژی س��ه ره مه رگیدا بڕیاریدا ئیت��ر كتێبه كه ی باڵوبكات��ه وه و له كاتی مردنی��دا كتێبه كه رۆشنایی بینی، كاتێ كتێبه كه ی باڵوبوه وه كۆپه رنیكۆس مردبو، ناشتبوش��یان، بۆیه كڵێس��ا ده نگ��ی له گ��ه ڵ نه ك��رد، ده نا ده یانویس��ت وه كو جیۆردانۆ بڕۆنۆ زمانی ببڕن و ئینجا بیسوتێنن، مقۆمقۆیه ك له ناو كڵێس��ا دروستبو، كه كۆپه رنیكۆس له نێو گ��ۆڕدا ده ربهێن��ن و بیس��وتێنن، ب��ه اڵم س��ه رینه گرت و ئ��ه و بۆچون��ه زو كپكرا. نیتشه نه بوایه كه س جه ساره تی نه ده كرد بانگی مردنی مۆدێرنێته رابگه یه نێت و بڵێ ته ماش��اكه ن وا ده ینێژم، چونكه مۆدێرنه له گه ڵ )دیكارت( ده ستیپێكردو به درێژایی ئه و مێژوه ی نێوان دیكارت و نیتچه ، كه س

چه كوش��ی نه یتوان��ی نیتچ��ه وه ك��و لێبه رزبكات��ه وه و له ته پڵی س��ه ری بدات، بۆیه مۆدێرنه له گه ڵ نیتچه كۆتایی پێهات. (2500( س��اڵ له مه وب��ه ر یۆنانیی��ه كان فه لس��ه فه و ش��یعر و هونه ریان پێشكه ش به مرۆڤایه تی كرد، رۆمییه كانیش ده وڵه تی سنوردارو بااڵده س��تی یاسایان پێشكه ش به جیه��ان ك��رد.. كه چی كورد هێش��تا نه یتوانیوه س��ود له ئه زمون��ی رۆمییه كان وه ربگرێت. ئ��ه و رۆژئاوایه ی كه ده یبینین یاساكانیان كه چی پێش��كه وتوه ، چه نده پ��ڕن ل��ه و میرات��ه ی رۆم، ته نان��ه ت تا س��ه ره تای س��ه ده ی بیس��ته میش ده بو یاساناس��ه كانی ئه وروپ��ا زمانی التینیان بزانیبایه ، چونكه یاس��اكانی سودی زۆری به تایبه ت وه رگرتب��و. رۆم له یاس��اكانی له باره ی یاسای په یماننامه كان، موڵكداری، س��وكایه تیكردن به رپرس��یارێتی، به كه سایه تی، یاسای میرات و موڵك و ماڵ و یاساكانی ش��ێوازی دادوه ری و سه لماندنی ت��اوان و زۆریدیكه . رۆمییه كان هه میش��ه س��ودیان له ئایین ب��ۆ ریفۆرمی ده وڵه ت و گ��ه وره كان و ش��ه ڕه به دواداچون��ی دروس��تكردنی ئاژاوه وه رده گرت. هه ڵه ی زۆرب��ه ی ئه وه ی��ه ئێم��ه كوش��نده ی له گۆش��ه گیریدان و رۆش��نبیره كانمان رۆژنامه نوسان شوێنی ئه وانیان گرتۆته وه . قۆناخی رۆش��نبیریی ته رفیهی و ئه ده بی و هه ندێجاری��ش هونه ری له هه ڕمێن كه وتوه ، هۆكاره كه ش��ی ئه وه یه كۆمه ڵگه توش��ی نامۆبونێكی قوڵ هاتوه ، ئه ركی رۆشنبیرانه میلله ت له و نامۆبونه قورتار بكه ن، شیعرو هون��ه ری فه نتازی دادی ئه و كۆمه ڵگه یه ی پێنادرێت ك��ه له نێو نامۆبوندا نغرۆ بوه .. گ��ه ر گالیل��ۆ مه رجه عی بااڵی زانس��تی س��ه ده ی حه ڤده بێ��ت، نیوتنیش گه وره مه رجه عی بااڵی زانستی سه ده ی هه ژده یه . ئێم��ه گه وره مه رجه عی زانس��تمان نییه ، چ��وار ته نه��ا هونه ری��ش له ئ��ه ده ب و كوچكه یه كمان له ش��یعردا هه یه كه بریتین له نال��ی و مه حوی و گۆران و ش��ێركۆ، ئه و چوار كه سه ی لێده ربێنین، ده كه وینه سه ر س��اجی عه ل��ی. ئه فاڵتون بۆ س��وقرات كۆماری نوس��ی، ئ��ه ی ئه گه ر مه س��یح له س��ه رده می ئه فاڵت��ون بوای��ه ، ئاخ��ۆ دیك��ه ی دیالۆگێك��ی چ ئه فاڵت��ون نه قش��ده كرد.. ئێمه ئه نفال و كیمیاباران و گۆڕی به كۆمه ڵ و ده یان و سه دان داستانی پێش��مه رگه و حكومه تی مه لیك مه حمود و له س��ێداره دانی قازی و ش��ێخ سه عید و .. هتدم��ان هه ن، به اڵم ئه فاڵتونێكمان نه بو، بۆی��ه له نوس��ینه وه ی مێ��ژو خه وتبوین. ئه دیب و رۆش��نبیری كورد ئه مڕۆ له هه مو كات و س��ه رده مێكی ت��ر زیات��ر داماوه ، ئاس��تێك گه یش��توه ته داماوییه ك��ه ی ب��ۆ په رۆشییه كه یش��ی داهێنانه ك��ه و نوس��ینه كه ی نه م��اوه ، ئه م��ه له كاتێكدا (2500(س��اڵ زیاتره مرۆڤ په رۆشییه كی زۆری بۆ هه ردو بواری هونه ری و فه لسه فی له پێن��اوی داوه . هه ب��وه و قوربانیش��ی )ئاس��خیلیۆس452- گ��ه وره نوس��ه ری 525پ.ز(و )س��ۆفۆكلیس405-496پ.ز(و جوانترین ش��انۆگه رییان نوس��ییه وه و ) 2500 (ساڵه له یۆنان نمایش ده كرێن. خۆ له مه الكان هه ندێ��ك له كوردستانیش��دا، ئه وكات ئه وان خوێن��ده وارو نوخبه ی ناو كۆمه ڵ��گا بون، نال��ی و مه حوی جوانترین ئه ده بیاتی��ان داهێنا كه ش��یعر بو. ئه و له ئارادابو، فه ڕه نس��ی كاته ی شۆڕش��ی رۆش��نگه ری ئه وروپای گرتب��وه وه ، نالی و مه حوی له كوردس��تانێكی كه الوه و وێراندا گه یشتنه لوتكه . نوس��ه ران و رۆشنبیرانی ك��ورد له بیریانكردوه ، ك��ه زۆرجار مرۆڤ به بێ بون��ی زنجیر له ده س��تاندا ده كرێته كۆیل��ه ، ئه م��ه ش دژی ئ��ه و بۆچون��ه ئایینییه ی��ه كه ده ڵێ��ت: ده كرێت مرۆڤ هه رچه ن��ده به زنجیریش به س��ترابێته وه ، به اڵم له ناخدا ئازاد بێت. برایم ئه حمه دیش هه ر له و روانگه یه وه وتبوی: له زڕه ی زنجیر دڵت نه له رزێ، پێوه ند بۆ له شه نه وه ك بۆ گی��ان. كاره س��اته كه ئه وه ی��ه ئه م��ڕۆ مرۆڤه كان به تایب��ه ت نوخبه ی روناكبیری كراونه ت��ه كۆیل��ه بێئ��ه وه ی زنجیری��ان له ده ستدا بێت، كۆت و به نده ده ره كییه كان وه كو مار خش��كه یان ك��ردوه له ناو ناخی مرۆڤ��ه كان كه پكه یان ك��ردوه ، ئه و حه زو بی��رو خولیایان��ه ی كه له ن��او كۆمه ڵگاو ده س��ه اڵته وه ده وری رۆشنبیری كوردیان داوه ، ناچاریانكردوه له نوس��ین و داهێنان ه��ه ژاری بكه ن، ناچاریانك��ردوه بێده نگی بكه ن و ویژدانی س��ڕبكه ن. رۆش��نبیرانی ك��ورد ت��ا ئه م��ڕۆش له ن��او ش��ێوه ی بیركردن��ه وه و رامان و فه لس��ه فه ی )باو( چه قیون، س��ه یركه ن بۆ ئه وه ی ده سه اڵت رۆش��نبیران، له لغاوكردنی بێت به رده وام ئه ده بیاتی له كۆلیژی فه لس��ه فه به ش��ی قوتابیانه ئ��ه و س��ه اڵحه دین، زانك��ۆی نمره ی��ان كه متری��ن ك��ه وه رده گرێ��ت وه ده ستهێناوه ، من تێناگه م ئه و قوتابیه ی ك��ه كه مترین نم��ره ی هێنابێ��ت، چۆن ده توانێت له فه لسه فه بگات؟ چی له نیتشه و هایدگه رو دۆلۆز و پۆل ریكۆر و هۆس��ریل و له میتافیزی��كای فۆك��ۆ ده گات؟ چ��ۆن

هایدگ��ه رو له هۆرمۆنیتی��كای پۆل ریكۆر ده گات؟ راسته توانای راسته قینه ی ئه قڵ ده بێ��ت ده ڵێ��ت لیس��ینگ وه ك له به ده س��تهێنانی هه قیقه تدا ببینین نه ك ره وانه كردن و به اڵم له خاوه ندارێتییه كه یدا، وه رگرتنی ته مبه ڵترین قوتابی بۆ به ش��ی فه لسه فه ، ته نها مانای كوشتن و سوتاندنی فیكرو تێنه گه یش��تنی ده سه اڵته له فیكر. هه ربۆیه زانكۆكانی كوردس��تان له ماوه ی ئه و 22 ساڵه ی رابردودا یه ك رۆشنبیریان

پێدروست نه كراوه ، دروستیشی ناكه ن. له وه ته ی عه ره ب له سه ر ئه م ئه رزه ده ژی، هیچ كاتێكی له كاتی عه باسییه كان له روی پێش��كه وتنه وه گه شه سه ندوتر زانس��ت و نه ب��وه ، ب��ه اڵم چه قبه س��تویی عه ره ب و س��ودوه رنه گرتنی له واقی��ع به م ده رده ی برد كه قاعی��ده و ب��ن الدن و بزوتنه وه ی تالیبان��ی لێهاته ئ��اراوه . یۆنان راس��ته خاوه نی س��وكرات و ئه فاڵتون و ئه رس��تۆ و چه ندین فه یله س��وفی دیكه بون به جۆرێك نه ك هه ر ئه وروپا به ڵكو هه مو مرۆڤایه تی ق��ه رزاری یۆنانه ، ب��ه اڵم یۆنانیش چه قی به س��ت، فه ڕه نس��او ئه ڵمانیاو به ریتانیاو ئیتاڵیا كه وتنه سه ر ئه و میراته و هه ریه كه و

هه ندێكیانی بۆ خۆی برد.جیرار لیكلیرك ده ڵێ) هه مو كۆمه ڵگایه ك نه ت��ه وه ، ده وڵ��ه ت، ش��ار، قه بیل��ه ، ئیمپراتۆریاو شارس��تانیه تی خۆی هه یه ، ب��ه اڵم ئه گه ر س��ه یری كۆمه ڵگای كوردی بكه ی��ن، ده بینین خودان شارس��تانێتی و ئیمپراتۆری��او ده وڵه ت نه ب��وه ، ته نانه ت شاره كانیش��ی هاوچه رخ نین، كه واته ئه و

كۆمه ڵگایه چی لێمایه وه (.ئایدیۆلۆژی��ا مێژویی��ه وه ل��ه روی له فه ڕه نسا فه لس��ه فییه و سیس��ته مێكی له كۆتاییه كانی س��ه ده ی 18 سه ریهه ڵدا، ئیت��ر رۆش��نبیرانیش گوتاری گش��تی و كه به رهه مهێن��ا كۆمه ڵگ��ه ی دونیای��ی نمونه ناس��ران، ئایدیۆلۆژی به گوت��اری هیگڵی، نیتش��ه یی، ماركس��ی، ....هتد. به اڵم پێوه ندی رۆشنبیران به ئایدیۆلۆژیاكان وه ك ئ��ه و پێوه ندییه نه ب��و كه پیاوانی ئایینی به گوتاره كانی ئایینییانه وه هه یانبو، پیاوانی ئایینی جێگه و پێگه ی خۆیان له نێو دامه زراوه ئایینییه كانه وه بو، به اڵم جێگه و پێگه ی رۆش��نبیران به گش��تی بریتی بو له جیهانێكی خاڵی له پیرۆز، یان عه لمانی، ره خنه كانی سپینوزاو ریتشارد سیمۆن كه له گه ڵ ڤۆلتێردا ئ��ه و گیانی ره خنه ییه یان زیاتر به ره و پێشه وه برد، بۆ ره خنه گرتنی له دامه زراوه كانی كڵێساو بو سیاس��ییانه پێش��ێلكردنی پیرۆزی دنیایی... سپینۆزا توانی گوم��ان بخاته س��ه ر قۆرخكردنی ئایین��ی ته قلی��دی، ئا له وه وه رۆش��نبیر له دایكبو. راس��ته به مانای وردی وشه كه رۆش��نگه ری له س��ه رده می رۆش��نبیر له دایك نه ب��و، به ڵك��و دوای وه رگێڕانی له دوای شه ڕی رۆش��نگه ری تیۆرییه كانی ئایینی و ناپلیۆنی هاته بون كه لێكدانه وه و هاتنه ره خنه جیدییه كانی ش��یكردنه وه و بون كه له سه ره تای سه ده ی نۆزده )19( به جوانی خۆی نیش��اندا. به اڵم زه مینه ی رۆش��نبیر له بنه ڕه ت��دا به رهه م��ی ئ��ه و وه رچه رخان��ه ده گمه نه ب��و كه له ئه وروپا كاریگه ریی خۆی به س��ه ر رۆشنگه رییه وه داهێنا، ئه و سه رده مه ی باوه ڕی مه سیحی هه ڵوه ش��انه وه ی به خۆیه وه بینی و گومان له رابردوی فیكری ئه و ئایینه و زاڵبونه كه ی به سه ر كۆمه ڵگادا دروس��تبو. له جێگه یدا زانستی سروشت و واقیعبینی سه ریانهه ڵدا )مێژوناسی، ره خنه له ده ق، كۆمه ڵناسی( له دایكبونی رۆش��نبیر به س��ترایه وه واتا سیاس��ه ت. كۆمه ڵگه و به زانس��تیكردنی ئایینه وه له قواڵیی خ��ۆی عه لمانییه تیش هات، بۆیه زۆرج��ار ده وترێ عه لمانییه ت دیارده یه كی مه س��یحییانه یه ، چاكس��ازی ئایینی و سه رهه ڵدانی پرۆتستانتی هۆكاری بنه ڕه تی و یه كالكه ره وه ی ئه و عه لمانییه ته بون، له به رئه وه یشه هه ندێجار له نوسه رانی ئه وروپی ئه وه ده خوێنینه وه كه ده نوس��ن مه س��یحییه ت ئایینێكه له ده ره وه ی ئایین

یان له سه روی ئایینه وه یه . هیگڵه الوه كان )الهیغلیون الش��باب( به ب��اوك )نه ك باپی��ر(ی رۆش��نبیرانی هاوچ��ه رخ داده نرێن، وات��ا یه كه م وێنای رۆش��نبیرین كه له س��ه ره تای سه ده ی 19 نۆزده ده ركه وت��ن. هه ڵبه ت ئێمه لێره كه باسی رۆش��نبیر ده كه ین مه به ستمان ئه و كه سانه یه كه پیشه یان كاری رۆشنبیرییه

وه ك كارل مانهایم گوزارشتی لێكردوه . ترسی رۆشنبیرانی كورد و جێگیرنه بون و ت��رس و دڵه راوكێ��ی فیكریی��ان به رونی دیاره ، نه ك ته نها به رامبه ر به ده س��ه اڵتی سیاس��ی، به ڵك��و ئ��ه م هه ڵوێس��ته یان به رامب��ه ر به ده س��ه اڵتی ئایین��ی و ره وته

ئوسوڵییه كانیشه وه به رچاوه .فیكرییان��ه ی ره وت��ه ئ��ه و هه م��و له رۆژئاواوه هاتنه بون وه كو ماركس��یزمی نوێی رۆژئاوایی، بونیادگه رایی، ته فكیكی، ش��یكردنه وه ی ده رونی، میتۆدی زانستی كۆمه اڵیه تی و..هتد. ده بینین رۆش��نبیرانی كۆتای��ی ت��ا له په نجاكان��ه وه ع��ه ره ب شه س��ته كان روبه ڕوی ئه و ته وژم و ره وته

فیكرییانه بونه وه ، له هه مو ئه و ره وتانه ش زیاتر بریتیبون له ماركسیزم و بونیادگه ریی و هیش��ام كۆمه اڵیه تی. زانس��تی میتۆدی شه رابی زۆر به وردی باسی ئه م سێ ره وته فیكرییه و باڵوبونه وه ی له و واڵته عه ره بیانه كردوه كه له كام ده زگاو دامه زراوه و له الیه ن كام موفه كیری عه ره به وه گرنگی پێدراوه .

ویالیه ت��ی له س��ه رده می راس��ته عه بدولحه مید )1876-1908( رۆش��نبیره تێكۆش��ه ره كان بێده نگكراب��ون به تایبه ت له و هه رێمه ی پێیده وترا میس��رو )هیالل الخصیب(، جا چ به مه حسوبیه ت بوبێ یان به هه ڕه ش��ه و گوڕه شه و تۆقاندنبێ، یانیش به راپێچكردنی��ان بوب��ێ ب��ۆ گرتوخانه ، له به رئه وه ش بو زۆربه ی رۆشنبیرانی میسرو (هی��ال الخصیب( به ناچ��اری جا به هۆی سیاس��ییه وه بوبێ یان به هۆی ئابورییه وه بوب��ێ واڵت��ی خۆیان جێده هێش��ت، ئه م كۆچكردنه ی رۆشنبیرانی عه ره ب له شوێنه جیاجیاكانی سه ر به ئیمپراتۆریای عوسمانی ب��و، بۆ نمونه س��وریاییه كان بۆ میس��ر هه ڵده هاتن و میسرییه كانیش په نایانده برده به ر قوس��ته نتینییه و زۆربه ش��یان له وێوه خۆیان ده گه یانده پاریس و له نده ن و ژنێف. بۆیه بارو زروفی رۆشنبیرانی عه ره ب له هی كورد ئه وه نده باش��تر نه بون، گوش��ار بۆ سه ر ئه و رۆشنبیرانه ی عه ره ب له و گوشاره نه رمتر نه بوه كه بۆ س��ه ر رۆش��نبیرانی كورد به رده وام هه بوه . بونی ئه م گوشارانه

له پاش��گه زبونه وه ی بینیوه گرنگی رۆڵی فیك��ری و ت��ا ده گات��ه ملپێكه چكردن��ی رۆش��نبیران. محه مه د عه بده و جه ماله دین ئه فغانی له سه ره تاوه ژیانیان به یاخیبونه وه كۆتاییه كه ی��ان ب��ه اڵم ده س��تیپێكرد، به كۆنه پارێزی و دور له راستی )ته لفیق(ه وه ته واوبو. ئه فغانی ده یویس��ت راچه نینێكی فیك��ری له نێ��و ئاییندا دروس��تبكات تا راده ی��ه ك جێپه نجه یش��ی دیاربوه ، به اڵم زو میله كه ی س��وڕانده وه و ته واوی نه كرد، به تایبه ت كاتێ وتی )كۆمه ڵگای ئیسالمی نه خۆشه (، به م قسه یه هه ڵالیه كی نایه وه ، به اڵم یه كس��ه ر وتی )هه مو موسڵمانێكی نه خۆش ده رمانه كه ی وا له ناو قورئاندایه (. ئه مه یه وامان لێده كات بڕوا به و قس��ه یه ی هیش��ام ش��ه رابی بهێنین كات��ێ ده ڵێت )موس��ڵمانێكی عه لمان��ی ناتوانێ به قه د مه س��یحییه كی رۆژئاوای��ی عه لمانی بێ(، به گشتی من بۆ خۆم زۆر بڕوام به و قسه یه ی شه رابی هه یه به ڵگه ش زۆرن له و باره یه وه ، ره نگ��ه زۆربه مان س��ه ربرده ی دڵته زێنی ئیحس��ان ته به ری بزانین كه له گرتوخانه ی ئێرانی ئیس��المی چی به سه رخۆیدا هێنا. ب��ه اڵم س��ه ربرده ی رۆجی��ه گارۆدی زۆر ده گمه نه و وه كو 22 له سه ر حه وته كه ی ناو

ماتماتیك وایه . راس��ته رۆش��نبیرانی كورد روبه ڕوی بونه ته وه ، مه ترس��یدار گرفتی كۆمه ڵێك وه ك گرفتی ده س��ه اڵتی سیاسی، گرفتی هێرشی به رده وامی توێژێك له سه ره ڕۆیانی ئایین��ی، گرفت��ی ئابوری و..هت��د. به اڵم نه توانینیان رۆش��نبیران و په رته وازه ی��ی به جۆرێ��ك بب��ن ئه وانی��ش بۆئ��ه وه ی له ده س��ه اڵتی )مه به س��تم له ده س��ه اڵت مه عریفییه ك��ه ی( به مان��ا رۆش��نبیرییه ئه مه بۆت��ه دژوارترین گرف��ت بۆ خۆیان هه رچه نده ئێس��تا باش��ترین هه ل له باره

بۆ ئه وه ی رۆش��نبیران ئ��ه و رۆڵه گرنگه ببینن .بێگومان ئه و په روه رده سه قه ته ی كه هه ر له باخچه ی س��اوایانه وه تا ده گاته نادروس��ت زۆر به ش��ێوه یه كی زانكۆكان تاك پ��ه روه رده ده كات هۆكارێكی گرنگه بۆ ئ��ه و په رته وازه ییه و بۆ ئ��ه و قه یرانه قوڵ��ه ی نه ك رۆش��نبیران به ڵكو ته واوی كۆمه ڵگا پێوه ی ده ناڵێنێ. ئه و په روه رده س��ه قه ته یه وایكردوه ئ��ه م هه مو قه یرانه قوڵ��ه به یه كبگه ن، قه یرانی رۆش��نبیران، قه یرانی حیزبی سیاسی، قه یرانی ئابوری و ئه كتیڤكردنی كۆمه ڵگا، قه یرانی هونه ری و رۆش��نبیری و فیك��ر، قه یران��ی كۆمه ڵگه به گشتی، كه چی له نێو ئه م هه مو قه یرانه قواڵن��ه ، ئه ده بیات��ی كوردی به ش��یعرو فیكرو رۆمان و لێكۆڵین��ه وه وه نه یتوانیوه كاره س��اته كانمان بكات��ه په ندێ��ك ب��ۆ دوژمنان��ی، نه یتوانیوه فیلمێكی له هۆلیود پێش��كه ش بكرێ، ئاخر تا ئێس��تا كورد سینه مای نییه . كه چی هه ندێك له نوسینی ئه و براده رانه كه ده خوێنیته وه غرورییه كی زۆریان پێ��وه دی��اره ، وه ك بڵێی ئه وان دامه زرێنه رو دروس��تكاری چه ندین رێبازو

میتۆدی فیكری و ئه قڵی بوبن! هه م��و نه قابه و س��ه ندیكاكان، حیزبه سیاس��ییه كان، هێ��زه كۆمه اڵیه تییه كان، گۆشه گیرن له به رامبه ر شكاندنی ئه و ته وقی قه یرانانه ، ئاخر تا ئێستا به ده ست نه بونی گوتارێكی شارستانی ئه قاڵنی ره خنه گرانه ده ناڵێنین. له هه مو واڵتانی پێش��كه وتوی دونیادا ئافره ت رۆڵێكی ستراتیژی ده بینێ واڵتدا، كۆمه ڵگاو پێشكه وتنی له پڕۆسه ی لێره له و كوردس��تانه ی كه ده ڵێن خاكی گه وه��ه ره .. ئاوی كه وس��ه ره .. ئه و رۆڵه

ستراتیژییه خنكێنراوه و ونه . ب��ا ئه وه ن��ده باس��ی رێنیس��انس و رۆشنگه ری ئه وروپا نه كه ین، چونكه كورد هێش��تا زۆر زۆری م��اوه ، ب��ه اڵم عه ره ب له كۆتاییه كانی سه ده ی رێنیسانسی خۆی 19 بینی، ئه ی كورد كوا رێنیسانسه كه ی؟ راس��ته 21ی��ن. س��ه ده ی له ن��او وا س��ه رنه كه وت و عه ره ب رێنیسانس��ه كه ی نه یتوانی رۆڵێكی گرن��گ بگێڕێ، چونكه به درێژایی 150 ساڵی رێنیسانسی عه ره بی ئینجا گۆڕانێكی كۆمه اڵیه تی هاته ئاراوه كه بوه هۆی هێنانه دی ده وڵه تی نوێ و ئابوری نوێ. به اڵم كورد هێشتا هه نگاوێكیشی له و باره ی��ه وه نه ناوه . چونك��ه كورد خاوه نی هی��چ پاش��خانێكی فیكری و فه لس��ه فی و ره خنه گرانه ش قوتابخانه یه ك��ی ته نانه ت نیی��ه و نه بوه ، ئه و نوس��ه رانه ی به گیانی ره خنه گرتن��ه وه هاتنه ب��ون، زو ونبون و شتێكمان له به رده ست نییه كه مێك دڵمان عه بدولكه ریمی م��ه ال ئه وه خۆش��بكات. ئه حمه د، برای��م س��ه جادی، موده ریس، مه س��عود محه مه د، مه ال ش��وكور..هتد. كورد تا ئێس��تا نه یتوانی��وه یه ك جۆرج ته رابیشی، یه ك جابری، یه ك حسێن مروه ، یه ك هاشم ساڵح، ته نانه ت یه ك كه واكبی و عه بده و ئه فغانی هه بێ، تا ئێستا كه سێكی هه ڵكه وت��وی نییه ش��ایانی پێداهه ڵگوتن بێ��ت. نه گبه تیی كورد مه س��یحییه كانی مه سیحییه كانی پێچه وانه ی كوردستانیش واڵتان��ی لوبن��ان و ش��وێنه كانی دیكه ن. وه ك��و كوردس��تانیش مه س��یحییه كانی كورده كانی��ان لێهات��وه و زۆر هه ژارن له و باره یه وه ، كه چی مه س��یحییه كانی لوبنان لوبنانیان له هه مو رویه كه وه روناككردۆته وه ، له واڵته كانی دیكه ی عه ره بیش وه كو میسر و مه غریب و تونس به هه مانشێوه ، نه ته وه كانی تر باشترین یارمه تیده ربون بۆ پێشخستنی واڵتی عه ره ب. به اڵم لێره له م كوردستانه جگه له نه هامه تی بۆ كورد مه سیحییه كان و دۆخ��ی له خراپتری��ن توركمان و..هت��د

رۆشنبیریدان. كه راپه ڕینی به هاری 1991 سه ركه وت، ده ب��و كۆمه ڵگایه كی ن��وێ بونیادبنرایه ، ده ب��و ئ��ه ده ب و هونه رو فه لس��ه فه یه كی ن��وێ له ب��واری ژیان��ی كۆمه اڵیه تییه وه له دایكبوایه ، ده بو زۆرترین گرنگی به بواری په روه رده و زانكۆكان بدرایه ، به اڵم له بری ئه مانه ناكۆكییه كان گه یش��تنه ئه وپه ڕی، عه قڵییه تی خێڵ گه ش��ه ی پێدرا، ئابوری واڵت ئه وه نده شێواوه سه رمایه داری كورد بۆت��ه پاره دار نه ك س��ه رمایه دار له نێوان ش��ه وو رۆژێكدا ده بێت��ه خاوه نی چه ندین ملی��ۆن دۆالر، ئه م حه قیقه ت��ه ژه هراوییه له هیچ كوێیه كی دونی��ادا نمونه ی نه بوه ! ئاخر ب��ه و عه قڵیه ته وه س��ه د ئه وه نده ی تر كوردستان پاره ی هه بێ ناتوانێ ببێته بۆ به رهه مهێن. چونكه خوێندنه وه یه كمان هیچ كام له و گرفته ئاڵۆزكاوو تێكچڕژاوانه نییه ، ئه وه تا هێشتا ته نانه ت ئاشنای مێژوی فه لس��ه فه ش نین، چ جای ئه وه ی خاوه نی بین. تا فیكرو فه لسه فه ش له ناوماندا غائیب بێت، گفتوگۆی ئه قاڵنیش��مان هه ر ئه وه یه كه ل��ه ده وری وڕێن��ه دا ده خولێته وه . تا ئێستا نه مانتوانیوه تێڕوانینێكی غاندییانه س��ه ركرده كانه وه . به رچ��اوی بخه ین��ه نه مانتوانیوه نمونه ی واڵتانی سه نگافوره و مالیزی��او ئه نده نوس��یاو كۆریای باش��ور تا به رچ��اوی س��ه ركرده كانه وه ، بخه ینه ئێستا زۆر ش��ت ده بو بیكه ین، به داخه وه

نه مانكرد.. ده بو هه میشه په نجه مان له سه ر زه نگ بوایه و له خه وی قوڵ ئه و س��ه ركرده ته مبه اڵنه مان له خ��ه و راپه ڕاندبایه ، به اڵم نه مانك��رد.. به ڵ��ێ زۆر ش��تمان نه كرد، لێره وه یه ده ڵێم مێژو به زه یی به رۆشنبیرانی

كورد نایه ته وه . هه رێمی كوردستان هێشتا سیسته مه كۆمه اڵیه تییه كه ی باوكساالرییه ، حكومه تی هه رێم به بێ گوش��اری رۆشنبیران ناتوانێ له قۆناخی كۆمه اڵیه تییه سیس��ته مه ئه م قۆناخێكی بۆ بگوازێته وه باوكساالرییه وه دیموكراس��ی، له قۆناخێك��ی ره عییه ته وه بیگوازێته وه بۆ سیس��ته مێكی یاس��ایی و نیشتمانی، له سیس��ته می زاڵبونی تاكه وه بیگوازێت��ه وه ب��ۆ سیس��ته می كۆده نگی میلل��ی. ئاخر یاساكانیش��مان له دوای 20 س��اڵ حوكمڕانی خۆیی هێشتا پرسیاری زۆریان له س��ه ر نیش��توه . ئاخر تا ئێستا له گه ڵ نه یانتوانیوه كوردیش رۆشنبیرانی حكومه تی هه رێم دابنیش��ن و گرێبه ستێكی كۆمه اڵیه ت��ی پێك��ه وه گه اڵڵ��ه بك��ه ن و كۆده نگ��ی له س��ه ر وه ربگرن، ك��وڕه تا ئێستا ده ستورێكمان نییه و رۆشنبیرانیش

نوققه یه كیان لێوه نایه . رۆشنبیر نابێ پاشكۆ بێت به ڵكو ده بێت پێشڕه و بێت و هه میشه له گه ڵ روداوه كاندا كۆمێنتی خۆی هه بێت، ئه مه چ رۆشنبیرێكه بیه وێ به شیعره ته مومژاوییه كه ی گوزارشت له دۆخێك بكات و هه ر گوش��ارێكی بۆ هات بڵێ )المعنی فی قلب الشاعر(. به رپابونی كه ش��وهه وایه كی رۆش��نبیری نوێ و له بار رۆڵێكی به رۆشنبیرانه پێویستی له واڵتدا، به رچاوببین��ن، النیك��ه م له به رهه مهێنانی گوت��اری ره خنه گران��ه له پێن��او گۆڕینی هوشیاری دواكه وتوو ساخته بۆ به رپابونی چونك��ه كۆمه اڵیه ت��ی. بزوتنه وه یه ك��ی سیس��ته می دیموكراس��ی له ناوه خ��ۆداو هه نگاو به هه نگاو له ژێر س��ایه ی ملمالنێی ن��ه ك دروس��تده بێت، كۆمه اڵیه تی��دا به گواس��تنه وه ی نمونه ی واڵتێكی تر، هه ر بزوتنه وه یه كی به نێ��و دیموكراس��یه تێك كۆمه اڵیه تی و به نێو قه یرانێكی كۆمه اڵیه تیدا وه رنه چه رخێت ئه و دیموكراسیه ته ساخته و

درۆزنانه یه . ده س��ه اڵتی ئه م هه رێم��ه ئه و هه مو به ن��او له داموده زگاكان��ی خه رجیی��ه ی س��ێبه ر ئه هلی و حیزب��ی و راگه یاندن��ی تا كه چی په خش��انیده كات، ته خش��ان و ئێس��تا ئه م ده سه اڵته هه وڵی دامه زراندنی ی��ه ك ده زگای س��تراتیژی ن��ه داوه ت��ا رێنمایی ده سه اڵت بكات، به شدارینه كردوه له دامه زراندنی تاق��ه ده زگایه كی فیكری و مه عریف��ی ئیتر نازانم ب��ێ بونی ده زگای فیك��ری و مه عریف��ی و بێ بون��ی ده زگای س��تراتیژی، واڵت چ��ۆن پێش��ده كه وێ. له كاتێكدا ئ��ه و هه مو گۆڤ��ارو رۆژنامه و باڵوكراوانه ی به یارمه تیدانی ئه م ده سه اڵته به ڕێوه ده چ��ن و به رده وامن، س��اده ترین بنه م��ای مه عریفی��ان تێدا نیی��ه . به ڵكو هه ندێكی��ان نه ك ه��ه ر دورن له مه عریفه ،

به ڵكو جنێونامه ن. ئه گه ر به راوردێكی ئه و هه مو خه رجییه ی حیزب و حكومه ت بكه ین كه بۆ بوژانه وه ی خێڵ ته خش��ان و په خشانی كردوه ، له گه ڵ ئ��ه و خه رجیانه ی بۆ ده زگایه كی مه عریفی خه رجی ك��ردوه )كه نه یكردوه (، ئه وكات ماهییه تی ئ��ه و حیزبانه و ئه و حكومه ته ت بۆ ده رده كه وێ كه ده یانه وێ میلله ت به كام ئاقارو ئاراس��ته دا ببه ن، به هاری كوردی بۆته به هاری گردبونه وه ی خێڵ، كاره ساتی له س��ه ركرده كانی ئه وه یه هه ندێك گه وره ئ��ه م هه رێمه ش زۆر به ش��انازییه وه باس

له خه می بوژاندنه وه ی خێڵ ده كه ن. مێژوی گه الن ئه وه ی بۆ س��ه لماندوین كه ژیانی مرۆڤ له سه ر بنچینه ی مرۆڤایه تی راس��ت و دروس��ت پێكنایه ت ئه گه ر واڵت به قۆناخێكی ناجێگیردا تێپه ڕ ببێ، ژیانی مرۆڤ ئه وكاته مرۆڤایه تی خۆی راده گرێ ك��ه ئازادییه دیموكراتیه كان و دادپه روه ری كۆمه اڵیه تی مسۆگه ربوبن، به ئاماده نه بونی بنچینه یی��ه كان، ماف��ه ئازادییه كان��ی ناتوان��رێ له هیچ كۆمه ڵگایه ك��دا ئامانجه

مرۆڤایه تییه كان وه دیبهێنرێن.دژوارو قۆناخ��ی ب��ه زۆر كوردس��تان وه رس��وڕان ره تب��وه ، راپه ڕین، ش��ه ڕی ناوه خۆ، رێكه وتننامه ی ستراتیژی، روخانی س��ه دام، تا 17ی ش��وبات و روداوه كه ی ئایار. له هه مو ئ��ه و روداوانه و زۆر روداوی دیكه یشدا به اڵم پێگه یه كمان بۆ رۆشنبیران دونی��ادا له هه م��و له كاتێك��دا ن��ه دی، رۆش��نبیران جۆرێك له ده سه اڵتن؟ كه چی له كوردس��تان رۆشنبیران نه ك هه ر له روی سیاسییه وه به ڵكو له روی كۆمه اڵیه تیشه وه چه ندین روداوی وه ك دوعا و هاوشێوه كانی له كوردس��تان به رده وام دوباره و چه ندباره ده بنه وه به اڵم دیس��ان رۆش��نبیران زیاتر

له به ردی بنگۆمێك ده چن و هیچی تر. دوا قسه م قسه ی نوسه رێكی به ناوبانگی ئه وروپای��ه ك��ه ده ڵێ: كاتێ��ك خه ڵك تاوانی��ان بینی و نه یانبینی تاوانبار س��زا بدرێت، هه روه ها بینیان كه س��انێك س��زا ده درێن و تاوانێكیش��یان نه كردوه ، دڵنیابه

ئه و كاته بارودۆخه كه رو له ته قینه وه یه .

قه یرانی رۆشنبیرانی كورد18

هه ڵه ی كوشنده ی ئێمه ئه وه یه زۆربه ی

رۆشنبیره كانمان له گۆشه گیریدان و

رۆژنامه نوسان شوێنی ئه وانیان

گرتۆته وه . قۆناخی رۆشنبیریی

ته رفیهی و ئه ده بی و هه ندێجاریش هونه ری

له هه ڕمێن كه وتوه ، هۆكاره كه شی ئه وه یه

كۆمه ڵگه توشی نامۆبونێكی قوڵ

هاتوه

ژماره‌/ ‌ ‌فه‌رمانگه‌ی‌‌دادنوسانی‌‌سلێمانی‌‌رێكه‌وت/2013/7/11 ‌ ‌ ‌ كارگێری‌‌خۆیی‌‌‌

ئاگاداری به‌پێی‌‌ئه‌و‌داوایه‌ی‌‌كه‌‌له‌الیه‌ن‌داواكار‌پێشكه‌ش‌به‌م‌فه‌رمانگه‌یه‌‌كراوه‌‌له‌الیه‌ن‌)صــــفا الدین عبدالله‌(‌پیش��كه‌ش‌به‌‌فه‌رمانگه‌كه‌م��ان‌كراوه‌‌خاوه‌نی‌‌كارگه‌ی‌)فڕنی‌‌زێرینۆك‌بۆدروست‌كردنی‌‌كولێره(‌له‌‌به‌رواری‌‌10\7\،‌داوای‌‌تۆماركردنی‌‌ئه‌و‌ئامێرانه‌ی‌‌كردوه‌‌كه‌‌له‌‌)س��لێمانی‌/‌حاجی‌‌ئ��اوا(‌دانراوه‌‌كه‌‌ئامێره‌كانی‌‌له‌‌خواره‌وه‌‌دیاری‌‌كراوه‌‌به‌پێی‌یاس��ای‌دادنوسان‌ژماره‌)33(‌ساڵی‌‌)1998(‌به‌ركار‌له‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌باڵوی‌‌ده‌كه‌ینه‌وه‌‌هه‌ر‌كه‌سێ‌‌خۆی‌‌به‌‌په‌یوه‌ندیدار‌یاخاوه‌نی‌‌هه‌ریه‌ك‌له‌و‌ئامێرانه‌‌داده‌نێ‌له‌‌ماوه‌ی‌‌)15(‌پانزه‌‌رۆژدا‌س��ه‌ردانی‌‌ئه‌م‌فه‌رمانكه‌یه‌‌بكات،‌به‌‌پێچه‌وانه‌وه‌‌به‌ناوی‌‌داواكار‌تۆمار‌ده‌كه‌ین‌و‌بڕوانامه‌ی‌‌

تۆماری‌‌ئامێره‌كانی‌‌پێده‌درێت....‌‌له‌گه‌ڵ‌رێزدا...‌

دادنوسی‌سلیمانی‌‌ ‌ ‌ ‌محمد‌سلیمان‌رۆسته‌م‌ ‌ ‌ ‌

ئامێره‌كان‌

1.‌ئامێری‌‌فرنی‌‌ده‌وار/‌بێژماره‌‌ئێرانی/‌كاره‌با/‌گازی‌2.‌هه‌ویر‌شێل‌‌50كغم/‌بی‌ژماره‌‌ئێرانی/‌كاره‌بایی

سێبەری‌‌هامووشۆکانمان‌و‌چاالکییە‌ته‌نها‌ نەک‌ لەنێتدا‌ شەخس��ییەکانمان‌بەبانکێکی‌ دەبن‌ بەڵک��و‌ پارێزراونین،‌گ��ەورەی‌داتا‌بۆ‌کەش��فکردنی‌هه‌موو‌ئەم‌ گرفتی‌ ژیانم��ان.‌ رەهه‌ندەکان��ی‌جیهانە‌ئۆروێلییە‌ئەوە‌نییە‌کە‌چیدی‌توانای‌خۆشاردنەوەی‌ بەئاسانی‌ کەس‌نابێت،‌بەڵکو‌کەس‌توانای‌سڕینەوەی‌قودرەتی‌ نابێت‌و‌ پاشماوەکانی‌خۆشی‌فڕێدان��ی‌زانیارییەکانی‌نیی��ە‌بۆ‌ناو‌دیگیتاڵییەک��ەی.‌ زبڵ��ە‌ تەنەک��ەی‌ل��ەم‌جیهانەدا‌ک��ەس‌ناتوانێت‌خۆی‌بش��ارێتەوە،‌نە‌ب��ن‌الدن‌و‌نە‌ئێدوارد‌س��نۆدن‌ناتوان��ن‌بەئاس��انیی‌خۆیان‌دەربازبک��ەن.‌ئەم‌جیهان��ە‌ئۆروێلییە‌پێماندەڵێت،‌ تەهه‌کومی‌ بەشێوەیەکی‌وەکو‌ دەبێت‌ نەدۆزرێین��ەوە‌ بۆئەوەی‌بن‌الدن‌شەبقە‌لەس��ەربکەین‌تاوەکو‌سەتاالیتەکانی‌سیخوری‌نەمانبینن،‌یان‌دەبێت‌وەکو‌به‌ڕێوەبه‌رایه‌تی‌پاراستنی‌فیدڕاڵ��ی‌روس��یا‌بی��ر‌لەگەڕان��ەوە‌بکەی��ن‌ب��ۆ‌ئامێرە‌کۆنەکان��ی‌تایپ‌و‌چاپکردن‌و‌دوورکەوتنەوە‌لەکۆمپیوتەرو‌ئینتەرنێت،‌تاوەکو‌نهێنییە‌کەس��یی‌و‌ل��ەو‌ دەوڵەتییەکانم��ان‌ دۆکۆمێنت��ە‌ش��وێنانەدا‌دابنێین‌کە‌کەس‌دەستی‌ناگات��ێ.‌ئەگەری‌س��ێهه‌میش‌ئەوەیە‌کە‌چ��ۆن‌دەوڵ��ەت‌نهێنییەکانی‌ئێمە‌ئاوهاش‌ رێزیلێناگرێ��ت،‌ ناپارێزێ��ت‌و‌دەبێت‌نهێنییەکانی‌دەوڵەت‌کەشفبکرێن‌بۆئ��ەوەی‌رێ��ز‌بۆ‌ژیانی‌شەخس��ی‌و‌

رووبەری‌گشتیش‌بگەڕێنرێتەوە.ئەم‌دۆخە‌نوێی��ەی‌جیهانی‌مۆدێرن‌بۆ‌کۆمەڵگای‌ئێم��ە‌هیچمان‌پێنەڵێت‌ئ��ەو‌راس��تییەمان‌پێدەڵێ��ت‌کە‌گەر‌

لەخۆرئ��اوادا‌هێزی‌عەقڵ��ی‌رەخنەیی‌لەفەزای‌ بەرگریکردن‌ هه‌بێ��ت‌و‌ بوونی‌شەخس��ی‌یەکێک‌لەپنت��ە‌گەورەکانی‌خەبات��ی‌م��رۆڤ‌لەپێناو‌پاراس��تنی‌ژیان��ی‌شەخس��ی‌و‌مافەکانی��دا‌بێت،‌ئ��ەوا‌لەدونی��ای‌ئێمەدا‌ئ��ەم‌عەقڵ‌و‌هۆشمەندییە‌هێندە‌الوازە‌کە‌ئینسانی‌ئێمە‌کەمترین‌زانیاری‌و‌وێنای‌نییە‌بۆ‌ئەو‌جیهانەی‌کە‌دەس��ەاڵت‌دەتوانێت‌لەڕێگای‌کۆنترۆڵی‌ژیانی‌دیگیتاڵیمانەوە‌دروستیبکات.‌دەسەاڵت‌لەواڵتی‌ئێمەدا‌بوونەوەرێکی‌هێندە‌تەعەس��وفییە‌کە‌ئامادەیە‌نەک‌بەبێموڵەتی‌یاسایی‌بچێتە‌ماڵ��ە‌راس��تەقینەکانمانەوە‌بۆ‌ئەوەی‌پش��کنین‌ئەنجامبدات،‌بەڵکو‌ئامادەیە‌لەس��ەر‌اڵیکێکی‌دیگیتاڵیی‌ئینس��انی‌ئێمە‌دەستگیربکات‌یان‌دەست‌بەسەر‌دەس��ەاڵتی‌ بگرێت.‌ کۆمپیوتەرەکەیدا‌کوردی‌لەئێس��تادا‌ل��ەرووی‌مادییەوە‌خاوەنی‌یەکێکە‌لەگەورەترین‌دەزگاکانی‌هه‌واڵگری��ی،‌ک��ە‌جگ��ە‌لەس��ەرۆک‌هی��چ‌هێزێ��ک‌توانای‌لێپرس��ینەوەی‌نیی��ە.‌لەدوای‌هه‌ڤدەی‌شوباتیش��ەوە‌ئ��ەم‌دەس��ەاڵتە‌لەهێ��زی‌بەرگریی‌و‌کاریگەرییەکان��ی‌جیهان��ی‌دیگیت��اڵ‌تێگەش��تووە.‌هه‌رئەمەشە‌وادەکات‌کە‌چەن��دە‌ئەم‌ت��ۆڕە‌کۆمەاڵیەتییانە‌بۆ‌هێندەش‌ گرنگبێت،‌ ئێم��ە‌ کۆمەڵگای‌نەبوون��ی‌یاس��او‌چاودێریی‌بەس��ەر‌دەزگا‌ دەس��ەاڵت‌و‌ چاالکییەکان��ی‌موخابەراتی‌و‌هه‌واڵگرییەکانییەوە‌دەبنە‌هۆی‌ئ��ەوەی‌کە‌کۆی‌کەرەس��ەکانی‌لەژێر‌ ئێم��ەدا‌ لەواڵت��ی‌ پەیوەندی��ی‌رەحمەتی‌گوێگرت��ن‌و‌دۆکۆمێنتکردن‌و‌کۆنترۆڵکردنی‌نهێنی‌و‌ئاشکرادا‌بێت.

ئاوێنه‌‌ رۆژنام��ه‌ی‌ له‌ژم��اره‌‌385ی‌باڵوكراوه‌ت��ه‌وه‌و‌ م��ن‌ دیمانه‌یه‌ك��ی‌به‌ناونیشانێكی‌گه‌وره‌‌نوسراوه‌‌كونسڵی‌گش��تی‌فه‌ڵه‌س��تین‌"ئیس��امیه‌كانی‌

كوردستان‌و‌حه‌ماس‌له‌په‌یوه‌ندیدان"ئاوێن��ه‌دا‌ پرس��یارێكی‌‌ له‌وه‌اڵم��ی‌‌س��ه‌باره‌ت‌به‌وه‌ی‌‌كه‌‌"ده‌نگۆ‌و‌قسه‌ی‌‌ئه‌وه‌‌هه‌یه‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌حه‌ماس‌په‌یوه‌ندی‌‌له‌گه‌ڵ‌‌هێزه‌‌ئیس��امیه‌كانی‌‌كوردستان‌

هه‌یه‌،‌ئه‌م‌په‌یوه‌ندییه‌‌چۆنییه‌؟من‌وتومه‌‌"ره‌نگه‌‌ئه‌وه‌‌ته‌نها‌ده‌نگۆش‌نه‌بێت‌و‌راستی‌بێت،‌ئه‌ویش‌به‌وپێیه‌ی‌هه‌موو‌هێزو‌حزبه‌‌ئیسامیه‌كان‌ده‌كرێ‌په‌یوه‌ندی‌راسته‌وخۆیان‌له‌نێوان‌هه‌بێت،‌

چونكه‌‌ئیسام‌سنوری‌نیه‌"كه‌چ��ی‌ئه‌گ��ه‌ر‌تێبین��ی‌وه‌اڵمه‌که‌‌

بكه‌ی��ت‌به‌هی��چ‌ش��ێوه‌ك‌رێ��ك‌ئه‌و‌قسه‌یه‌م‌نه‌كردوه‌‌كه‌‌كراوه‌‌به‌مانشێت‌و‌لێدوان��ی‌ دیمانه‌ك��ه‌ش‌ له‌ناوه‌رۆك��ی‌ناونیش��ان‌و‌ س��ه‌یره‌‌ نیه‌.‌ له‌وج��ۆره‌‌ناوه‌رۆك‌یه‌كنه‌گرن��ه‌وه‌،‌هه‌وروه‌ها‌من‌له‌سه‌ر‌ ناونیشانه‌كه‌ی‌ پێشبینیم‌ده‌كرد‌په‌یوه‌ن��دی‌دێرین‌و‌مێ��ژووی‌میلله‌تی‌

فه‌له‌ستین‌و‌میلله‌تی‌كورد‌بوایه‌خۆم��ان‌ سه‌رس��ورمانی‌ دوب��اره‌‌هیوادارم‌ ده‌رده‌ب��ڕم‌و‌ له‌ناونیش��انه‌كه‌‌

رۆژنامه‌كان‌له‌ئتیك‌النه‌ده‌ن.تێبینی‌بۆبه‌رچاو‌روونی‌خوێنه‌ران‌ئه‌م‌

رونكردنه‌وه‌یه‌مان‌داوه‌.‌نه‌زمی‌حه‌زوریكونسڵی‌گشتی‌واڵتی‌فه‌له‌ستین‌له‌كوردستان

دەوڵەت و کۆمەڵگای شووشەیی... پاشماوه

والت‌ویتمان‌بۆ‌من‌وەک‌دەنگێکی‌هەرە‌جوانی‌مێ��ژووی‌ئ��ەدەب‌دەمێنێتەوە،‌ویتم��ان،‌ گەش��بینی‌ لەبەرئ��ەوەی‌گەش��بینیەکی‌سیاس��ی‌گەمژانە‌نییە،‌گەشبینی‌ویتمان‌لە‌خۆشەویستی‌خودی‌ژیانەوە‌هاتووە،‌لە‌بانگەوازەوە‌هاتووە‌بۆ‌ستایشکردن‌و‌بەرزڕاگرتن‌و‌جوانپاراستنی‌مرۆڤ،‌ویتمان‌ئەو‌هەڵەیەی‌نەکردوە‌کە‌مارکس‌دەیکات،‌گەشبینی‌لە‌هەستێکی‌جوان‌بە‌ژیانەوە‌بگوازێتەوە‌بۆ‌یاسایەکی‌مێژووی��ی‌و‌سروش��تی‌حەتمییەتێک��ی‌بداتێ.‌گەشبینی‌الی‌ویتمان‌هەستێکی‌سروش��تییە،‌ نائایدۆلۆژیزەک��راوی‌لەزەتبردنە‌لە‌جوانییەکانی‌ژیان،‌بەاڵم‌الی‌مارکسیس��تەکان‌و‌هاوش��ێوەکانیان‌ل��ە‌کای��ەی‌سیاس��یدا،‌هەڵبژاردنێکی‌ئایدۆلۆژیی��ە.‌‌مارک��س‌لە‌گەش��بینە‌دەگمەنەکانی‌مێژووی‌فەلسەفەیە،‌بەاڵم‌هیچ‌ڕەش��بینێک‌لە‌مێژووی‌سیاسەت‌و‌فیک��ردا‌وەک‌ئ��ەم‌گەش��بینە‌تاقانە‌و‌ناوازەی��ەی‌مێژووی‌فیک��ر‌»مارکس«‌زەوی‌پڕنەکرد‌لە‌دیکتاتۆرییەت‌و‌زیندان‌و‌جینۆساید‌و‌ترس.‌لێرەوە‌ئەم‌تێگەیشتنە‌س��اویلکانەیەی‌کە‌گوایە‌گەشبینی‌یانی‌ڕوناکی‌و‌بەرگری‌و‌دژایەتی‌دیکتاتۆرییەت،‌ڕەش��بینیش‌مانای‌خۆ‌بەدەستەوەدان،‌هیچ‌نییە‌جگە‌لە‌بەرهەمی‌بێئاگاییەکی‌فیکری‌و‌فەلس��ەفی‌و‌مێژووی��ی،‌زادەی‌عەق��ڵ‌و‌خەیاڵێک��ی‌کڵێش��ەیی‌کۆن‌و‌هەندێ��ک‌ لێ��رەوە‌ بەسەرچووش��ە.‌بۆماوەکانی‌چەپ��ی‌تەقلیدیی‌و‌هەندێک‌پۆزەتیڤیس��تە‌ لە‌ نەیارەکانیش��یان‌ لە‌ئایدۆلۆژییە‌نیولیبرالەکان،‌بە‌مەبەست‌و‌لە‌جۆرە‌خۆگێلکردنێکی‌ستراتیژیدا،‌ئەوە‌لە‌بیر‌خۆیان‌دەبەنەوە،‌کە‌ناشیرینترین‌دیکتاتۆرەکانی‌س��ەد‌س��اڵی‌ڕابوردوو،‌پێکڕا‌لەس��ەر‌ئەم‌گەشبینییە‌سیاسی‌و‌‌ئایدۆلۆژییە‌دامەزراون‌و‌گەشبینی‌دەلیل‌و‌ڕێنیش��اندەریان‌بووە.‌هەردوو‌سیستمی‌کۆمۆنیزم��ی‌دیکتات��ۆری‌و‌کەپیتالیزمی‌نیولیبرال��ی‌دڕندە‌گووت��اری‌خۆیان‌لە‌سەر‌پردی‌گەش��بینییەوە‌پەڕاندۆتەوە.‌تێکەڵکردنی‌ڕەشبینی‌ بترازێت،‌ لەوەش‌ب��ە‌خۆبەدەس��تەوەدان‌تێزێکی‌هەڵە‌و‌بێپاڵپشتە،‌ئەمە‌دەرەنجامی‌تێکەڵکردنی‌ڕەشبینی‌و‌نائومێدییە‌لەگەڵ‌یەکدا،‌کە‌دوو‌چەمک��ی‌تەواو‌جیاوازن‌و‌من‌لە‌زۆر‌جێگادا‌جیکاریم‌بۆ‌کردون.‌کاک‌سیروان‌گەر‌دەیویس��ت‌لە‌قس��ەی‌س��ەرپێی‌و‌نوقمبوون��ی‌زۆر‌لە‌س��ەتحیەتدا‌خۆی‌بپارێزێ��ت،‌دەبوو‌بگەڕێتەوە‌س��ەریان‌و‌الیەنیکەم‌لەوێوە‌قس��ەبکات.‌س��یروان‌عەبدول‌گەرچی‌لەو‌نوسەرانەیە‌کە‌زۆربەی‌بەدواداچوونی‌ کۆمینتار‌و‌ تەنیا‌ نوسینی‌س��ەتحی‌بوون‌ب��ۆ‌کاری‌ئ��ەم‌و‌ئەو،‌مەرجی‌س��ەرەکی‌ئەمجۆرە‌نوسینانەش‌ئەوەیە‌ئ��اگاداری‌تەواوی��ی‌هەموو‌ئەو‌نوس��ین‌و‌تێروانی��ن‌و‌ئایدیایەنە‌بیت‌کە‌‌ئەو‌کەسە‌لەس��ەری‌دەنوسیت،‌کەچی‌ئەوەی‌لە‌نوس��ینی‌ئ��ەم‌برایەدا‌نەبێت‌ئەو‌مەرجە‌سەرەتاییەی‌نوسینە.‌گەر‌تۆ‌زۆرینەی‌مێژووی‌نوس��ینیت‌ئەوە‌بێت‌و‌ئەوش‌بەوج��ۆرە‌بەڕێوە‌بەریت،‌دەبێت‌هاوڕێم‌میسداقییەتی‌نوسینیت‌چی‌بێت‌و‌لە‌کوێوە‌سەرچاوە‌بگرێت؟.‌من‌لەگەڵ‌ئەوەی‌خودی‌پرس��یارەکەم‌ال‌بێمانایە‌ڕەشبینیت؟«،‌ یان‌ گەش��بینیت‌ »ئایا‌بەاڵم‌گەر‌هەقیش‌بدەینە‌کاک‌س��یروان‌ئەوا‌ بی��کات،‌ دایبرێژێ��ت‌و‌ بەوج��ۆرە‌الیەنیکەم‌چاوەڕوانی‌ئەوەی‌لێ‌دەکرێت‌بچێتەوە‌س��ەر‌تێکس��ت‌و‌بۆچوونەکانی‌من‌و‌لەوێوە‌قسەبکات.‌من‌لە‌جێگایەک‌و‌دوواندا‌باس��م‌لە‌گەشبینی‌و‌ڕەشبینی،‌نەکردوە،‌بەڵکو‌لە‌دەیان‌جێگادا‌باس��م‌لەو‌کێش��ەیە‌کردوە.‌ئایا‌گەر‌دەتەوێت‌تێبگەی��ت‌من‌گەش��بینم‌بەرامبەر‌بارو‌دۆخی‌کوردستان‌یان‌ڕەشبین،‌نابێت‌لە‌مانای‌دوو‌چەمکەکە‌تێبگەیت‌الی‌من؟‌ئایا‌ئیشی‌هەرە‌س��ەرەتایی‌نوسەرێک‌ئ��ەوە‌نیی��ە‌بۆچوون��ی‌بەرامبەرەکەی‌

بزانێ��ت،‌تێیب��گات،‌بینوس��ێتەوە،‌بۆ‌خوێنەری‌بگوازێتەوە،‌ئەوس��ا‌لەسەری‌بنوسێت؟‌گەر‌بەڕێزتان‌ئەمە‌ناکەن‌چی‌خەیاڵی‌ تەفسیراتی‌ ئاشکرایە،‌ دەکەن؟‌لەسەری‌خۆتانەوە‌دەهێنن‌و‌دەیسەپێنن‌بەسەر‌نوس��ینەکاندا‌و‌دواجار‌تێکستێک‌مەنەلۆگێکی‌ ک��ە‌هەمیش��ە‌ دێتەدەرێ‌تاریک��ی‌بەڕێزتانە‌لەگەڵ‌س��ێبەرەکەی‌

خۆتاندا.

ئایا‌دیکتاتۆرییەت‌جینیتیکە‌یان‌دیاردەیەکی‌مێژوویی؟

‌کاک‌س��یروان‌دوای‌ئەوەی‌دەڵێت‌من‌پێموایە‌دیکتاتۆرییەت‌سەقامگیرە‌و‌هیچی‌ل��ە‌دژ‌ناکرێت،‌ئ��ەو‌دەرەنجامگیرییەی‌ک��ردوە‌ک��ە‌وەک‌کاک‌مەری��وان‌وریا،‌بپرسێت‌ئاخۆ‌دیکتاتۆرییەت‌جینیتیکە؟.‌دیموکراس��ییەت‌و‌ م��ن‌ ب��روای‌ ب��ە‌س��یروان‌و‌ کاک‌ شۆڕش��گێرییەکەی‌جینیتییک��ە،‌ چەن��دە‌ هاوش��ێوەکانی‌دیکتاتۆرەکانیش��مان‌ دیکتاتۆرییەت��ی‌ه��ەر‌ئەوەن��دە‌جینیتیک��ە.‌ئ��ەوەی‌نوس��ینەکەی‌من‌بخوێنێتەوە‌دەبینێت،‌من‌بە‌ڕۆش��نی‌ئ��ەوەم‌دیاریکردوە‌کە‌مێژووی‌دیکتاتۆرییەتی‌سیاس��ی‌لەگەڵ‌سەرهەڵدانی‌حیزبی‌کوردیدایە،‌ئەوەشم‌بەتەنی��ا‌لەم‌وتارەدا‌نەکردوە،‌لە‌دەیان‌کاری‌ئەدەب��ی‌و‌نوس��ینی‌تیوریدا‌و‌لە‌دەیان‌الیەنی‌جیاوازەوە‌قسەم‌لەسەر‌ئەو‌دیکتاتۆرییەت‌ کردوە.‌ کولتوورە‌ مێژوو‌و‌الی‌ئێمە‌دیاردەیەکی‌مێژووییە‌و‌تەواوی‌کاری‌ئەدەب��ی‌و‌فیکری‌من‌لەو‌بیس��ت‌س��اڵەی‌دواییدا‌پشکنینی‌ناوەکی‌بووە‌بۆ‌ئەو‌ستراکتور‌و‌سایکۆلۆژیا‌و‌خەیاڵ‌و‌پێکهاتەدا‌ ئەم‌ لەس��ایەی‌ تێڕوانینانەی‌هەبوون‌و‌دەش��ێت‌هەبن.‌من‌لە‌مەرگی‌تاقانەوە‌تا‌کەش��تی‌فریش��تەکان،‌لە‌ئیرادەگەری��ی«‌و‌ »قەیران��ی‌ وت��اری‌»ڕۆش��نبیریی‌ت��اک‌رەهەن��دەوە«‌تا‌ناڕێکی«‌ س��ەر‌»جوانییەکانی‌ دەگاتە‌قسەم‌لەسەر‌مێژووی‌ئەو‌دیکاتۆرییەت‌و‌مۆدێل��ە‌ ناوەکیی��ەکان‌و‌ ش��ێواندنە‌تێکدان��ە‌ ڕادەس��تەکانی‌و‌ ئینس��انییە‌لەو‌ ئەوەی‌ بووە،‌ سیس��تماتیکییەکانی‌بوارەدا‌نوس��یومە‌‌ل��ە‌چەندین‌هەزار‌الپەڕە‌س��ەرووترە،‌ئێستا‌کاک‌سیروان‌عەب��دول‌و‌هاوش��ێوەیەکی‌دێ��ن‌لە‌من‌دەپرسن‌»دیکتاتۆرییەت‌جینیتیکە‌یان‌پرسیارە‌ ئەم‌ مێژووییە؟«.‌ دیاردەیەکی‌خۆگێلکردن��ی‌ زادەی‌ ل��ەوەی‌ جگ��ە‌ئەنقەس��ت‌و‌‌چاوبەستنەوەی‌خۆویستە،‌بەرهەمی‌هیچی‌تر‌نییە.‌دیکتاتۆرییەت‌جینیتی��ک‌نیی��ە،‌بەڵکو‌سیس��تمێکی‌پرس��یاری‌ مەحکەمە.‌ ئال��ۆز‌و‌ گەورە‌و‌من‌هیچ‌کات‌ئەوە‌نەبووە‌ش��ت‌بکەین‌نەیکەین...‌ ی��ان‌ دیکاتتۆریی��ەت‌ دژی‌دروس��تکردنی‌ئەم‌پرسیارە‌جگە‌لە‌خۆ‌گێلکردن‌و‌بەهەڵەدا‌بردنی‌خوێنەر‌هیچی‌تر‌نییە.‌ئەوە‌وەاڵمەک��ەی‌روونە‌و‌هەر‌کەس��ێک‌کتێبێکی‌من��ی‌خوێندبێتەوە‌وەاڵمی‌دەزانێت.‌کێشەی‌من‌ئەوەیە‌کە‌عەقڵییەتی‌سیاسی‌رووت،‌عەقڵییەتێک‌کە‌چەکی‌شیکردنەوەی‌بۆ‌دیکتاتۆرییەت‌لە‌زمانی‌سیاس��ەت،‌لە‌ش��یکردنەوەی‌ڕۆژانەی‌سیاس��ی،‌لەوەس��فی‌ملمانێی‌حیزبی‌ناو‌کایەکان،‌لە‌دیاردەکانی‌ژیانی‌سیاسی‌ڕۆژانە‌تێنەپەڕێت‌ناتوانێت‌نە‌لە‌سیستمی‌سیاسی‌ئێستا‌و‌نە‌لە‌جەوهەری‌دیکتاتۆرییەت‌تێبگات.‌خودی‌شۆکبوونی‌س��یروان‌و‌هاوشێوەکانیشی‌نیشانی‌ئەو‌چەقینەیە‌ ئەو‌ نیشانی‌ تێنەگەیشتنەیە،‌لە‌ڕۆژانە‌و‌تێپەڕ‌و‌س��ەتحیدا،‌کە‌بینینی‌دیمەن��ە‌مێژوویی‌و‌گش��تییەکەی‌ کۆی‌ل��ێ‌س��ەندونەوە.‌پرس��یاری‌ئ��ەوەی‌ش��ت‌بکەین‌یان‌نەیکەین،‌پرسیارێکی‌بێش��ەرمانەیە‌کە‌هەندێک‌موزایەدەچی‌ئیفلیچ‌دروس��تیدەکەن،‌ت��ا‌بڵێن‌گوایە‌من‌دەمەوێ��ت‌هیچ‌دژ‌بە‌دیکتاتۆرییەت‌نەکەین.‌ئەم‌وێنە‌س��اختەیە،‌کەسانی‌تری��ش‌پی��ش‌کاک‌س��یروان‌هەوڵیان‌

ب��ۆ‌کێش��انی‌داوە.‌کێش��ەکە‌الی‌من‌ئەوەیە‌کە‌وەزیفەی‌رۆش��نبیر،‌جیاواز‌ل��ە‌ئۆپۆزس��یۆن،‌جیاواز‌ل��ە‌خەڵک،‌تایبەتمەندی‌چییە.‌پرسیاری‌من‌لەسەر‌لەگەڵ‌ فیک��رە‌ مامەڵەکردنی‌ ش��ێوەی‌نوێنەری‌ نە‌ ڕۆش��نبیر‌ دیکتاتۆرییەتدا،‌خەڵک��ە،‌نە‌نوێنەری‌ئۆپۆزس��یۆنە،‌نە‌نوێنەری‌مێژووە،‌نوێنەری‌عەقڵ‌و‌یژدان‌و‌خۆیەتی.‌ بیرکردنەوەی‌ کەرەس��تەکانی‌پرس��یارەکە‌هیچ‌کات‌ئەوە‌نییە‌ش��ت‌بکەی��ن‌ی��ان‌نایکەین،‌بەڵکو‌پرس��یار‌ئەوەیە‌چ��ۆن‌وەک‌ڕۆش��نبیر،‌نەوەک‌سیاس��ی،‌خەبات‌دژ‌بە‌دیکتاتۆرییەت‌بکەین.‌ئەمە‌ئەو‌پرسیارە‌جەوهەرییەیە‌ک��ە‌کاراکتەری‌ڕۆش��نبیر‌ل��ە‌حیزبییە‌موزەیەفەکان‌جیادەکاتەوە‌کە‌خزاونەتە‌کایەی‌ڕۆش��نبیرییەوە‌تا‌بە‌ئایدۆلۆژی‌و‌حیزبی‌بکەن.‌پرس��یارەکە‌ئەوەیە:‌چی‌بکەین،‌ب��ۆ‌ئەوەی‌شوناس��ی‌فیکری‌و‌ئینس��انیمان‌ل��ەو‌خەباتەدا‌ب��ە‌تۆز‌و‌تەمتومانی‌ئایدۆلۆژی‌پیس‌نەبێت؟‌چی‌بکەین،‌پاک��ی‌و‌ئۆبژێکتیفییەت‌و‌ئازادی‌خۆمان‌لەدەست‌نەدەین‌تا‌بتوانین‌ڕێزی‌ئازادی‌و‌مرۆڤ‌بۆ‌س��ەردەمەکانی‌تریش‌بەرە‌سیاسییەکان‌ ش��ەڕی‌ زامنبکەین‌و‌ل��ە‌خوێن‌و‌پیس��ی‌خۆیان��دا‌نوقممان‌نەکەن؟.‌ئەمە‌و‌هەندێ‌لە‌رۆش��نبیرانی‌ک��ورد،‌لە‌بری‌س��ەرقالی‌ئ��ەو‌وەاڵمە‌بن‌ک��ە‌رۆش��نبیر‌وەک‌بیری��ار،‌وەک‌داهێن��ەر،‌وەک‌خوێنەری‌مێژووی‌فیکر،‌وەک‌هەلگ��ری‌تێز‌و‌‌تێڕوانینی‌تایبەت،‌وەک‌پارێ��زەری‌قودس��ییەتی‌م��رۆڤ‌دەبێت‌بە‌کۆمەڵگا‌و‌کایەی‌ئیش��کردنی‌خۆی‌بداتەوە،‌س��ەرقاڵی‌وەاڵمدانەوەی‌سیاس��ەتن‌بە‌خودی‌سیاسەت.‌وەاڵمی‌وەک‌ دیکتاتۆریی��ەت،‌ ب��ە‌ رۆش��نبیر‌وەاڵم��ی‌پەرلەمانتارێ��ک‌ی��ان‌وەاڵمی‌سیاس��ییەکی‌ئۆپۆزس��یۆن‌یان‌وەاڵمی‌فەرمانبەرێ��ک‌یان‌کەس��ێکی‌گوندەکی‌نییە.‌وەاڵمی‌بیکاس��ۆ‌ب��ە‌فرانکۆ‌وەک‌وەاڵمی‌کۆمۆنیستەکانی‌سەنگەر‌نەبووە،‌وەاڵم��ی‌تۆخۆلس��کی‌ب��ۆ‌هیتلەر‌وەک‌نەبووە.‌ دیموکراتەکان‌ وەاڵمی‌سۆسیال‌پرس��یاری‌من‌لەوەدایە‌بۆ‌لەم‌قۆناغەدا‌هەندێک‌رۆش��نبیری‌کورد‌ناتوانن‌وەک‌ڕۆشنبیر‌سەیری‌دونیا‌بکەن‌و‌دابەزیون‌بۆ‌ئاس��تی‌ئەکتیفیس��تێکی‌سیاس��ی‌بچوک‌و‌تووتی‌ئاس��ا‌ب��ەردەوام‌هەندێ‌رستەی‌بێسوود‌دەڵێنەوە؟.‌بۆ‌کەوتوونە‌جوغزێکەوە‌نەدەتوانن‌ڕۆش��نبیر‌بن‌و‌نە‌سیاسی؟.‌ئەمە‌پرسیاری‌هەرە‌گەورەی‌ئ��ەم‌دێباتەیە...‌هەندێک‌چرکەس��اتی‌دەگمەنی‌لێدەربکەیت،‌مەیدانی‌خەباتی‌دژی‌ ل��ە‌ سیاس��یان‌ ڕۆش��نفیکران‌و‌دیکتاتۆریی��ەت‌ئەگەر‌ی��ەک‌ئامانجیش‌بووبێت،‌یەک‌مەیدان‌نەبووە.‌رۆش��نبیر‌دەشێت‌لەگەڵ‌سیاس��یدا‌یەک‌ئامانجی‌ببێت،‌ب��ەاڵم‌هیچ‌کات‌یەک‌زمان‌و‌یەک‌دونیابینی‌نییە،‌ک��ە‌وای‌لێهات‌لەگەڵ‌سیاس��یدا‌بوو‌بە‌هەڵگ��ری‌یەک‌زمان‌و‌یەک‌دونیابینی،‌لەوە‌دەکەوێت‌بتوانێت‌لە‌دونیا‌تێبگات‌و‌دەبێت‌بە‌برغویەک‌لە‌تەنیا‌ ڕۆشنبیر‌ ئایدۆلۆژی.‌ مەکینەیەکی‌ل��ە‌حاڵەتی‌هەرەس‌و‌کەوت��ن‌و‌مردنیدا‌وەک‌رۆش��نبیر‌بە‌زمانی‌سیاسەت‌قسە‌لە‌سیاس��ەت‌دەکات.‌ئەوەم‌نەگووتبێت‌ک��ە‌خ��ۆی‌پس��پۆڕی‌سیاس��ەت‌یان‌ڕۆژنامەنوس��ی‌سیاس��ی‌بێت‌و‌ئیدیعای‌دیک��ەی‌نەبێت.‌کەوادەڵێم‌مەبەس��تمە‌بڵێم؛‌ڕۆڵی‌سیاسیانەی‌ڕۆشنبیر‌دەمێک‌کە‌وەک‌رۆش��نبیر‌کاریگەریی‌بۆ‌س��ەر‌سیاسەت‌دەبێت،‌»نە‌وەک‌فەرمانبەری‌ئایدۆلۆژی��ی‌هێزێ��ک‌ی��ان‌تاقمێک��ی‌دیاریک��راو«‌چەندی��ن‌ج��ار‌گەورەترە‌کاریگەری��ی‌سیاس��ییەکان‌خۆیان.‌ لە‌ئەوەی‌س��تراتیژییە،‌گۆرینی‌ئاڕاستەی‌کاریگەرییە‌لە‌کاریگەریی‌سیاس��ییەوە‌لەس��ەر‌ڕۆش��نبیریی،‌بۆ‌ئاڕاستە‌دژ‌و‌ڕۆش��نبیریی‌ کاریگەریی‌ پێچەوانەکەی،‌لەس��ەر‌سیاس��ی.‌ئ��ەو‌کاریگەرییەش‌

کەس��ی‌ تەواوی‌ لەس��ەربەخۆیی‌ تەنیا‌بیرکەرەوەدا‌دێت��ە‌دی،‌لەوەدا‌دێتەدی‌کە‌ڕۆش��نبیر‌ل��ە‌تەپوت��ۆزی‌ملمانێ‌زوو‌ حەماس��ییە‌ گووتارە‌ رۆژان��ەکان‌و‌تێپەڕەکان��دا‌نەخنکا‌بێت.‌من‌هیچ‌کات‌قس��ەم‌لە‌خاڵیکردنەوەی‌ڕۆش��نبیریی‌لە‌سیاس��ەت‌نەکردوە،‌وەک‌هەندێ‌لە‌پۆزەتیفیستە‌نیولیبرالەکان‌و‌بە‌مەبەستی‌شێواندن‌دەڵێن،‌بە‌پێچەوانەوە‌باس‌لە‌ئازادکردن��ی‌ئەو‌کایەی��ە‌دەکەم‌لە‌ژێر‌دەس��ەاڵتی‌کایەی‌سیاسیدا،‌تا‌بیکرێت‌بە‌وەزیفەی‌سیاس��ی‌ڕاستەقینەی‌خۆی‌هەس��تێت،‌کە‌کاریگەرییە‌لە‌هوشیاریی‌مرۆڤ��ەکان،‌بەدەر‌لە‌هەر‌سەفس��ەتە‌و‌هەرتەقەیەک��ی‌حیزب��ی‌و‌ئایدۆل��ۆژی.‌‌گەر‌ رۆش��نبیران‌ مێ��ژوو،‌ بەدرێژای��ی‌تێک��ەڵ‌مەج��رای‌سیاس��ەتیش‌بووبن‌ب��ۆ‌ماوەی‌ک��ورت‌بووە‌و‌هی��چ‌کاتیش‌لەبەر‌هەمان‌ئەو‌پالن��ەرە‌ئایدۆلۆژیانە‌نەبووە‌ک��ە‌سیاس��ییەکانی‌جواڵندوە.‌ئەزموونی‌ڕۆش��نبیران‌لە‌ژێر‌س��ایەی‌حوکمی‌سۆڤێتیدا،‌قەالچۆکردنی‌ماو‌بۆ‌ڕۆشنبیرانی‌چینی،‌ئەزموونی‌ڕۆشنبیرە‌جووەکان��ی‌وەک‌هان��ا‌ئارێنێت‌لەگەڵ‌بزوتنەوەی‌زایۆنیدا،‌ئەزموونی‌تراژیدی‌و‌فەرەنسی‌ ڕۆش��نبیرانی‌ زۆربەی‌ کورتی‌لەگەڵ‌حیزبی‌کۆمۆنیس��تی‌فەرەنسیدا،‌نامۆی��ی‌ڕۆش��نبیرانی‌ع��ەرەب‌لەگەڵ‌واقعێکدا‌کە‌لە‌سەلەفییەت‌و‌عەلمانیەتی‌عەسکەر‌و‌دیموکراتییەتی‌پۆستاڵ،‌زیاتر‌هیچی‌تر‌بەرهەمناهێنێت،‌نیشانەی‌ئەو‌دوو‌زەمینی‌و‌دوو‌دونیاییە‌کە‌بەدرێژایی‌مێ��ژوو‌ڕۆش��نبیرانی‌لە‌سیاس��ییەکان‌جیاکردۆت��ەوە‌و‌زم��ان‌و‌بیرکردن��ەوەی‌تایبەتی‌پێبەخش��یون.‌ئ��ەوەی‌من‌لە‌دەی��ان‌جێگادا‌گووتووم��ە‌و‌دەیڵێمەوە‌دەمامکی‌ »ئ��ەم‌ کورتەکەیەتی‌ ئەم��ە‌خەباتگێڕەی‌کە‌هەندێ‌ڕۆشنبیری‌کورد‌کردویانەتە‌س��ەریان‌ک��ە‌گوایە‌لە‌دژی‌دیکتاتۆریی��ەت‌خەباتدەک��ەن،‌بێئاگای‌ئەم‌هاوڕێیانە‌خۆیان‌و‌بە‌وەفاداریان‌بۆ‌ئەو‌کولتوورەی‌خودی‌دیکتاتۆرییەت‌بۆ‌ڕۆڵی‌رۆشنبیریی‌ڕەسمکردوە،‌لەدەرگاوە‌ی��ان‌پەنج��ەرە،‌گەڕاونەتەوە‌ناو‌ بێت‌هەم��ان‌ئەو‌بونیادەی‌ک��ە‌دەبێت‌دژی‌خەباتبکەن.‌ئەمجۆرە‌هەڵوێس��تگیرییە‌و‌بەمش��ێوەیە،‌ڕاس��تییەکی‌تاڵ��ی‌ت��ر‌دەشارێتەوە‌کە‌ئەم‌ڕۆشنبیرانە‌جارێکی‌تر‌کایەی‌ڕۆش��نبیرییان‌گۆڕیوەتەوە‌بۆ‌کایەیەکی‌سێبەر،‌بۆ‌کایەیەکی‌ئیفلیج‌و‌بێبەرهەم.‌ئەم��ە‌کەم‌تا‌زۆر‌پەیوەندی‌بە‌خەباتگێڕییەوە‌نییە،‌ئەمە‌گەڕانەوەی‌ئایدۆلۆژیی��ە‌ بااڵدەس��تی‌ هەیمەن��ە‌و‌ئەمە‌ ڕۆش��نبیرییەوە،‌ گووتاری‌ بەسەر‌گۆڕین��ەوەی‌کای��ەی‌رۆش��نبیرییە‌بۆ‌کایەیەکی‌پاش��کۆ‌بۆ‌هەندێک‌دروشم‌و‌تێزەی‌سیاسی‌دیاریکراو،‌گۆڕینی‌کەسی‌ڕۆش��نبیرە‌بۆ‌پاشکۆی‌کەسی‌سیاسی،‌گەڕانەوەی‌مۆدێلی‌رۆشنبیرە‌کاسکییە‌ئایدۆلۆژییەکەی��ە‌ب��ۆ‌‌س��ەپاندنەوەی‌بۆ‌ خنکاندنی‌ سیاس��ەت‌و‌ بااڵدەس��تی‌ت��ەواوی‌کایە‌فیکرییەکان،‌س��ەپاندنی‌دیکتاتۆرییەت��ە‌لە‌دونی��ای‌عەقڵدا،‌بە‌ن��اوی‌ڕزگاربوون‌ل��ە‌دیکتاتۆرییەت‌لە‌دونیای‌سیاس��ەتدا،‌ئەم��ە‌گەمارۆدانی‌نەدەتوانێت‌ لە‌جوغزێک��دا‌ ڕۆش��نبیرە‌سیاس��ی‌بێت‌و‌ن��ە‌ڕۆش��نبیر.‌واتە‌لە‌کاتێکدا‌دەبوو‌ڕۆش��نبیران‌پردی‌نێوان‌کای��ەی‌سیاس��ەت‌و‌کایەکان��ی‌دیکەی‌وەک‌فەلسەفە‌و‌س��ایکۆلۆژیا‌و‌ئەفسانە‌و‌ئەدەب‌و‌هونەر‌بن،‌ڕۆشنبیران‌بوون‌بەو‌وەستایەی‌دیوار‌لەدەوری‌کایەی‌سیاسەت‌هەڵدەچنن‌و‌لە‌ناو‌میتۆلۆگیا‌و‌خورافەتە‌ڕۆژانەکانیدا‌نوقمبوون«‌ئەمە‌چرکراوەی‌بۆچوونەکان��ی‌من‌بووە‌و‌ل��ە‌چەندەها‌نوس��یندا‌بەدرێژایی‌لەسەری‌وەستاوم،‌وڕێن��ە‌و‌خەیاڵپاڵوانەی‌ ئ��ەو‌ ن��ەوەک‌س��یروان‌عەبدول‌بە‌هەوای‌شانی‌خۆی‌ڕیزیک��ردون‌و‌فەنتازی��ای‌خواروخێچیان‌

دەربارەوە‌دەکات.‌»ماویەتی«

خۆگێلکردن وەک ستراتیژ... پاشماوه

ونبون

*‌ناس��نامه‌یه‌كی‌‌ژوری‌‌بازرگانی‌‌سلێمانی‌‌ونبوه‌‌به‌ناوی‌‌)به‌ختیار‌احمد‌حه‌مه‌‌فره‌ج(‌هه‌ركه‌س‌دۆزییه‌وه‌‌بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‌پرسگه‌ی‌‌ئاوێنه.‌‌

*‌ناسنامه‌یه‌كی‌‌ژوری‌‌بازرگانی‌‌س��لێمانی‌‌ونبوه‌‌به‌ناوی‌‌)هاوژین‌غفور‌كریم(‌هه‌ركه‌س‌دۆزییه‌وه‌‌بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‌پرسگه‌ی‌‌ئاوێنه‌.‌

*‌ناس��نامه‌یه‌كی‌‌ژوری‌‌بازرگانی‌‌س��لێمانی‌‌ونبوه‌‌به‌ناوی‌‌)رضا محمد‌حسن(‌هه‌ركه‌س‌دۆزییه‌وه‌‌بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‌پرسگه‌ی‌‌ئاوێنه‌.

*‌ناس��نامه‌یه‌كی‌‌ژوری‌‌بازرگانی‌‌س��لێمانی‌‌ونبوه‌‌به‌ناوی‌‌)عزیز‌مردان‌فتاح(‌هه‌ركه‌س‌دۆزیه‌وه‌‌بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‌پرسگه‌ی‌‌ئاوێنه.‌

*‌ناسنامه‌یه‌كی‌‌ژوری‌‌بازرگانی‌‌سلێمانی‌‌ونبوه‌‌به‌ناوی‌‌)جه‌الل‌عه‌بدولڕه‌حمان‌محه‌مه‌د(‌هه‌ركه‌س‌دۆزیه‌وه‌‌بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‌پرسگه‌ی‌‌ئاوێنه.‌

روونكردنه وه

)386(‌سێشه‌ممه‌‌2013/7/16 19تایبه‌ت

به رگی سه ربازی و لێدوانه ناوداره كه ی شاجوانانی جیهان

‌‌‌بنار‌مسته‌فا

له‌جیهاندا،‌له‌كاتی‌پێش��بڕكێ‌و‌دیاریكردنی‌شاجواناندا،‌هه‌میشه‌‌چه‌ند‌كۆمێنتێك‌له‌كاندیده‌كان‌‌و‌هه‌ڵبژێردراوه‌كان‌ده‌بیس��ترێن،‌وه‌ك‌"ده‌خوازم‌برس��ێتی‌و‌هه‌ژاری‌له‌جیهاندا‌نه‌مێنێت!"‌به‌اڵم‌لێدوانێكی‌زۆر‌ناودار‌هه‌یه‌،‌كه‌‌ڕاس��ته‌وخۆ‌به‌په‌یامی‌شاجوانان‌ده‌ناسرێته‌وه‌،‌ئه‌ویش‌"ئومێدی‌ئاشتی‌ده‌خوازم‌بۆ‌هه‌مو‌جیهان!"،‌ئه‌م‌وته‌یه‌‌هێنده‌‌له‌الیه‌ن‌ش��اجوانانه‌وه‌‌دوباره‌كراوه‌ته‌وه‌،‌كه‌م‌كه‌س‌هه‌یه‌‌پێیئاش��نا‌نه‌بێت‌و‌ڕاس��ته‌وخۆ‌وه‌ك‌وته‌ی‌شاجوانان‌نه‌یناس��ێته‌وه‌.‌كاتێك‌له‌ڕۆژئاوا‌باس‌

له‌وته‌ی‌شاجوانان‌ده‌كرێت،‌ڕۆشنه‌‌كه‌‌مه‌به‌ست‌له‌م‌دێڕه‌یه‌.ئومێد‌خواستنی‌ئاشتی‌بۆ‌هه‌مو‌جیهان،‌ته‌نها‌په‌ندێك‌نییه‌‌كه‌‌به‌سه‌ر‌شاجوانانی‌جیهاندا‌بڕاوه‌ته‌وه‌و‌به‌رده‌وام‌دوباره‌ی‌ده‌كه‌نه‌وه‌،‌به‌ڵكو‌به‌درێژایی‌مێژو‌شاجوانان‌پاش‌ناوبانگ‌ده‌ركردنیان،‌له‌چه‌ندین‌كاری‌خۆبه‌خش��ی‌و‌یاریده‌ده‌ریدا‌به‌شداری‌ده‌كه‌ن.‌ئه‌م‌دیارده‌یه‌‌مێژویه‌كی‌هێنده‌‌درێژی‌هه‌یه‌،‌كه‌‌ئه‌گه‌ر‌ش��اجوانه‌‌نوێكان‌خواستیشی‌نه‌كه‌ن،‌ڕه‌نگه‌‌ناچاربن‌هه‌مان‌ڕێگه‌‌بگرنه‌به‌ر.‌ئه‌مانه‌‌كۆمه‌ڵێ‌دیارده‌ن‌

كه‌‌له‌جیهاندا‌شاجوانانی‌پێده‌ناسرێنه‌وه‌.‌له‌كوردس��تانیش‌شاجوان‌هه‌ڵبژێردرا.‌به‌جیا‌له‌هه‌مو‌س��ه‌رنج‌و‌تێبینیه‌ك‌له‌سه‌ر‌بارودۆخه‌ك��ه‌و‌چۆنێتی‌پڕۆس��ه‌كه‌،‌بڕوانینه‌‌ئه‌و‌هه‌واڵه‌ی‌له‌م‌ڕۆژانه‌دا‌له‌س��ه‌ر‌ش��اجوان‌باڵوبۆوه‌:‌شاجوان‌به‌به‌رگی‌س��ه‌ربازیه‌وه‌‌ده‌ركه‌وت‌و‌چه‌كی‌هه‌ڵگرت.‌له‌درێژه‌ی‌هه‌واڵه‌كاندا‌وێنه‌یه‌كی‌شاجوانی‌تێدایه‌‌به‌به‌رگی‌سه‌ربازییه‌وه‌،‌كه‌‌خۆی‌ئه‌و‌وێنه‌یه‌ی‌له‌فه‌یس��بوكدا‌داناوه‌.‌ئه‌م‌هه‌واڵه‌و‌ئ��ه‌م‌وێنه‌یه‌،‌ته‌واو‌پێچه‌وانه‌یه‌‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌و‌لێدوان‌و‌دیمه‌نانه‌ی‌به‌درێژایی‌مێژو‌ڕاهاتوین‌له‌سه‌ر‌شاجوانان‌ببیستین‌و‌ببینین.‌ش��اجوانان‌هه‌میشه‌‌خواستی‌ئاشتی‌سه‌رتاسه‌ری‌جیهانیان‌ده‌ربڕیوه‌،‌چ‌ش��تێكی‌تر‌هێنده‌ی‌پۆشینی‌به‌رگی‌سه‌ربازی‌پێچه‌وانه‌ی‌ئه‌م‌لێدوانه‌‌جیهانییه‌یه‌‌له‌سه‌ر‌شاجوان؟‌‌به‌اڵم‌خه‌تاكه‌‌له‌شاجوانی‌كوردستاندا‌نییه‌و‌ڕه‌خنه‌‌له‌و‌ناگیرێت،‌

كه‌‌نامۆمان‌ده‌كات‌به‌دیارده‌و‌لێدوانی‌هه‌میشه‌یی‌‌شاجوانانی‌جیهان.ش��اجوانی‌كوردستان‌له‌جێگه‌یه‌كدا‌ژیان‌به‌س��ه‌رده‌بات،‌كه‌‌دو‌هێزی‌میلیشیایی‌عه‌ش��یره‌تی‌نزیك‌به‌چاره‌كه‌‌سه‌ده‌یه‌كه‌‌حوكمڕانی‌ده‌كه‌ن.‌دو‌هێزی‌سیاسی،‌كه‌‌به‌هێزی‌میلیشیایی‌ده‌یانهه‌زار‌چه‌كداریی‌ده‌سه‌اڵت‌به‌ڕێوه‌‌ده‌به‌ن‌و‌هه‌مو‌ده‌نگێكی‌ئازادیان‌كپكردوه‌و‌هه‌وڵ‌بۆ‌داس��ه‌پاندنی‌كۆنه‌په‌رس��تترین‌یاساو‌ئه‌دای‌سیاسی‌ده‌ده‌ن‌و‌ب��ه‌رده‌وام‌به‌درێژای‌مێژویان‌له‌هه‌وڵی‌چه‌س��پاندنی‌فه‌زای‌میلیتاریدان،‌له‌فه‌زایه‌كی‌ئاوهاو‌له‌س��ایه‌ی‌ده‌س��ه‌اڵتێكی‌له‌م‌چه‌شنه‌دا،‌شتێكی‌زۆر‌عه‌جیب‌و‌غه‌ریب‌نابێت‌گه‌ر‌ش��اجوان‌له‌بری‌خواستی‌ئاشتی‌بۆ‌هه‌مو‌جیهان‌به‌جلوبه‌رگی‌س��ه‌ربازی‌و‌چه‌ك��ه‌وه‌‌خۆیمان‌پێنیش��ان‌ب��دات.‌هه‌روه‌ها‌ڕه‌نگدانه‌وه‌كه‌ش��ی،‌له‌كۆمه‌ڵگایه‌كی‌له‌ژێر‌كاریگه‌ری‌ده‌سه‌اڵتی‌میلیشیاییدا،‌ساده‌تر‌ته‌ماشا‌ده‌كرێت‌و‌نابێته‌‌مایه‌ی‌سه‌رسوڕمان‌و‌ناكۆكیی‌له‌گه‌ڵ‌دیارده‌‌به‌رچاوه‌كه‌ی‌شاجوانانی‌جیهان‌

نابێته‌‌جێگه‌ی‌سه‌رنج‌‌و‌تێڕوانین.

ریکالم

ریکالم

نوێنه‌ری‌ئاوێنه‌‌له‌ئه‌وروپاشوان‌حه‌مه‌‌ـ‌نه‌رویج004799004729

[email protected]کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاھیر، سەردەشت عوسمان

خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

ژماره 386

Documents