กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน...
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
![Page 1: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/2.jpg)
![Page 3: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/3.jpg)
![Page 4: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/6.jpg)
![Page 7: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/7.jpg)
![Page 8: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/10.jpg)
แผนที่เดินดิน คืออะไร?
แผนท่ีเดินดินนอกจากจะเปนเคร่ืองมือท่ีใชในการศึกษาเรียนรูและเขาถึงชุมชนอยางมีสวนรวมในเชิงบวก ไดอยางมีประสิทธิภาพและมีประสิทธิผลแลวยังใชเปนเคร่ืองมือสรางสัมพันธภาพระหวาง ผูคน กลุมคน หนวยงานองคกรตางๆ ในทองถ่ิน ท่ีมีสวนรวมในการพัฒนาโดยใชจุดแข็งของชุมชนเปนตัวตั้ง โดยเปดโอกาสใหสมาชิกของชุมชนในทองถ่ินและกลุมคน ตลอดจนหนวยงานองคกรตางๆ จากภายนอก มีสวนรวมในการพัฒนา ในลักษณะพหุภาคีอีกดวย
เร่ิมตั้งแต การทําความรูจักกันคุนเคย การแบงปนขอมูล ศึกษาแนวคิด วิธีการทํางานและชวยเหลือกันและกัน
เราจะเห็นเสนสายความสัมพันธในชุมชนท่ีเชื่อมโยงจากกลุมทํางานกลุมเดียวกัน และจากกลุมทํางานกลุมหนึ่งไปยังอีกกลุมหนึ่งในลักษณะ เครือขาย เปนสายสัมพันธในแนวราบท่ีตางฝายตางเปนอิสระตอกัน และสามารถเชื่อมโยงกันไดแบบเพื่อน มิตรสหาย ผูสนใจในเร่ืองเดียวกัน
เคร่ืองมือชนิดนี้มีประโยชนในการศึกษาเรียนรูและเขาถึงชุมชนในเชิงบวก กลาวคือ แทนท่ีผูศึกษาจะมองชุมชนในแบบดั้งเดิมวา มีความโงเขลา เจ็บปวย ยากจน ความขาดแคลน วางเปลามีความจําเปนหรือมีแตปญหาอยางไรบางสําหรับหาจังหวะและโอกาสเขาไปทํางานในฐานะนักพัฒนา กลับพลิกมุมมอง 360 องศา มามองในมุมใหม นั่นคือมองวา ท่ีชุมชนสามารถยืนหยัดอยูไดมาชานานเพราะสมาชิกของชุมชนมีความสามารถ ทักษะ พรสวรรค หรือประสบการณไมอยางใดก็อยางหนึ่ง ท่ีทําใหสามารถอยูรวมกันไดระดับหนึ่ง การสั่งสมประสบการณรวมกันของผูคนท่ีผานวันอันทารุณ หรือวันแหงความโสมนัส มีปฏิบัติการท้ังแบบปจเจกหรือรวมกันกับผูอื่น มีบทเรียนทําใหเกิดปญญาปฏิบัติสืบทอดกันมารุนแลวรุนเลา กลายเปนภูมิปญญาทองถ่ินท่ีมีประโยชนท้ังตอตนเองและคนรอบขาง ซึ่งแสดงออกไดในเร่ืองตาง ๆอาทิ การดูแลรักษาตนเอง ครอบครัวและผูคนบานใกลเรือนเคียง การอยูรวมกันแบบชนเผา การลาสัตว การทํามาหาเล้ียงชีพ การละเลนใหเกิดสัมพันธภาพท่ีดีตอกัน และความหรรษาราเริง มีศิลปะและวิทยาการในทางวิศวกรรม สถาปตยกรรม ปฏิมากรรม หัตถกรรม ตลอดจนถึงนาฏกรรม กอเกิด
![Page 11: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/11.jpg)
ความยืนยงและความภาคภูมิใจในอัตลักษณของชุมชนท้ังสิ้น หากชุมชนนั้นศึกษาคนควา สืบทอดท่ีดีตอ ๆกันมาตามยุคสมัยและตอยอดใหดีย่ิงขึ้นไปอีก ซึ่งนั่นไมเพียงแตทําใหสมาชิกชุมชนอยูอยางเอาตัวรอดไปวันหนึ่ง ๆ แตหมายถึงความมีอารยะของชุมชนนั้น ท่ีจะยืนหยัดอยูอยางมีความหมาย และสมาชิกชองชุมชนก็ภาคภูมิใจ ท่ีไดเกิดมาในชุมชนของตนเอง
แผนท่ีเดินดินจึงเปนประโยชนตอการคนหาสินทรัพยชุมชน ทุนทางสังคมท่ีเชื่อมโยงกับยุทธศาสตรการพัฒนาในระดับทองถ่ินถึงในระดับชาติไดอยางสอดคลองและเหมาะสม
แนวทางการพัฒนาชุมชน แบบ เปลี่ยนมุมมอง 360 องศา
จากเดิมท่ีใชจุดออนและภัยคุกคามเปนฐาน มาเปน การใชจุดแย็นและโอกาสดีเปนฐาน
เร่ิมจากการศึกษา เรียนรูชุมชนในเชิงบวก …….
![Page 12: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/12.jpg)
ริเร่ิมจากชาวบาน รวมกอสานกับชุมชน
เรียนรูจากใจคนรับรูคน คิดอะไร
รองรับความตองการไมหักหาญซ่ึงนํ้าใจ
ประชามิใชไพร พึงกาวไปคูเคียงกัน
เร่ิมจากท่ีเขารูไมลบหลูหรือเหยียดหยัน
รวมคิดจิตผูกพัน รวมสรางสรรคสิ่งมุงหมาย
เสริมสรางจากขางใน กําลังใจไมคลอนคลาย
ชีวีมีความหมาย เราลิขิตชะตาเรา
มาเถิดพ่ีนองขารวมฟนฝาท้ังหนักเบา
กําลังเปนชองเรายิ่งออกแรงยิ่งแข็งขัน
บทบาทของชาติใหมราษฎรรัฐไทยไปดวยกัน
ดวยหวังตางมุงมั่นพัฒนาประชาสังคม
![Page 13: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/13.jpg)
จากน้ันรวมกันจัดทําแผนท่ีเดินดินโดยกระบวนการ.....
ริเร่ิมจากรากหญาหาชาวบาน เรียนรูความคิดอาน ผลงาน วัตรปฏิบัติท่ีดี
เรียนรูจากท่ีเขามี จากคุณความดี ความงาม ดวยความเคารพ
ชวยใหเขาไดคนพบ สิ่งหวังประสพ พานพบ ความใฝฝนอันยิ่งใหญ
รวมกันเสริมสรางทางสายใหม ระเบิดจากภายใน รวมใจ บุกบั่นประสานผล
สรางจากฐานคิดจิตเปนกุศล ศักดิ์ศรีของความเปนคน กอเกิดชุมชนเขมแข็ง
.................................................................................................................................
แลวใชทุนทางสังคม และสินทรัพยชุมชนท่ีคนพบรวมกัน ผลุดพรายนวัตกรรมสังคมควบคุมและเปลี่ยนแปลงชุมชนของตนเอง
คุณลักษณะท่ีดีของแผนท่ีเดินดิน
• แสดงโลกของชาวบาน วัฒนธรรมและวิถีชีวิตชุมชน• แสดงถึงศักยภาพของชุมชน สินทรัพยชุมชน ทุนทางสังคม• เปนเคร่ืองมือศึกษาชุมชนในเชิงบวก• มีความเปนพลวัตสามารถเปลี่ยนไปไดตามบริบท• บอกถึงความเปนเครือขายการทํางานของชาวบานในชุมชน• แสดงวิสัยทัศนของชุมชนในการพัฒนารวมกัน• มันสามารถตอเติมเสริมแตงไดตามกลเวลาและวตัถุประสงคการใชงาน
![Page 14: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/14.jpg)
• ใชวัสดุท่ีหาไดในพ้ืนท่ีมาประกอบหรือประดับใหเขาใจไดงายเชนเมล็ดพันธพืช ผลไมใบไม ฯลฯ
• ในบางขณะมันสามารถพูดไดเมื่อมองอยางพินิจ โดยไมตองอธิบาย และอธิบายเพ่ิมเติมไดงาย
แผนที่เดินดินเกีย่วของกับวิจัยเพ่ือทองถ่ินอยางไร?
ในพื้นท่ีตางๆ ท่ีมีการปรับเปล่ียนวิถีชีวิตมาจาก อดีต จนถึงปจจุบัน ซึ่งลวนผูกพันกับลักษณะการเปล่ียนแปลงทางกายภาพของเมืองและชุมชนตางๆ แทบท้ังสิ้น
ประกอบกับการพัฒนาประเทศในชวงท่ีผานมา ไดมุงเนน และใหความสําคญักับการเติบโตทางเศรษฐกิจและการขยายตัวของภาคอุตสาหกรรมอยาง รวดเร็ว ทําใหรากฐานเดิมท่ีเคยมีเคยเปนในอดีตออนแอลง
โดยเฉพาะ ดานเกษตร ขณะท่ีลัทธิบริโภคนิยมก็ขยายตัวขึ้น แตก็มิอาจปฎิเสธไดวาพัฒนาการและความเปล่ียนแปลงของเมืองและชนบทมีความ สัมพันธกัน เก่ียวของกัน มาตลอด ในทุกๆดาน โดยเฉพาะในยุคท่ีการสื่อสารไรพรมแดนเชนปจจุบัน ภาวการณท่ีเกิดขึ้น
จึงมีความจําเปนอยางย่ิงท่ีคนทํางานทางสังคมอยางเชน คนทํางานวิจัยทองถ่ิน พี่เล้ียง นักวิจัยเจาหนาท่ีสวนงานตางๆ และนักวิจัยทองถ่ิน รวมถึงตัวชุมชนเอง จะตองมีเคร่ืองมือในการทํางาน ท่ีจะนําไปสูการเสริมสรางพลังชุมชน ใหชุมชนดํารงอยูอยางมีเสถียรภาพในสภาพท่ีการเปล่ียนแปลงเกิดขึ้นตลอดเวลา
การดําเนินโครงการใดๆก็ตามในทองถ่ินการคนหาทุนทางสังคมของพื้นท่ีมีความสําคัญ มาก ในฐานะท่ีทุนทางสังคมเปรียบเสมือนเข็มทิศในการวางตําแหนง ของโครงการไดอยางถูกจังหวะและโอกาส รวมท้ังเปนเสมือนการชวยทําใหเปาหมายของโครงการมีความชัดเจนมากขึ้น แผนท่ีเดินดินสามารถเปนเคร่ืองมือในการเชื่อมโยง สถานการณทางสังคม เชื่อมโยงความสัมพันธของคน กลุมคน องคกรตางๆ เพื่อสรางกระบวนการเรียนรู สรางการมีสวนรวม และนําไปสูการ
![Page 15: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/15.jpg)
ขับเคล่ือนสังคมของชุมชนเอง ซึ่งเปนฐานในการปฏิบัติงานท่ีเชื่อมโยงกับงานวิจัยเพื่อทองถ่ินในพื้นท่ีไดเปนอยางดี
หากจะถามตอวา เราไดอะไรหากทําแผนท่ีเดินดิน ? ก็ตองมองไปท่ีกระบวนการในการทําแผนท่ีนั้น ตั้งอยูบนหลักการคนหา “ทุน”ผานความสัมพันธของผูคนและ เชื่อมโยงสถานการณในพื้นท่ีไปสู การวิเคราะหกระบวนการเรียนรู การมีสวนรวมของชุมชน พลังทางสังคม ทุนทางสังคมและการขับเคล่ือนสังคมในพื้นท่ี โดยผานการ แลกเปล่ียนเรียนรูขอมูลขาวสารท่ีผูมีสวนเก่ียวของจะนําไปใชประโยชนรวมกัน ซึ่งกอใหเกิดการเห็นตัวตน การมองเห็นศักยภาพเกิดความสัมพันธใหมท่ีไววางใจกัน เห็นโอกาสในการสรางคนใหเกิดจิตสํานึก สรางความตื่นตัวในการรวมมือกันทํางานแบบมีสวนรวม เกิดกลไกการจัดการทางสังคมรวมถึงการปรับเปล่ียน วิธีคิดและ กระบวนทัศนในการมองโลกมองชีวิตดวย ซึ่งสิ่งตางๆ เหลานี้เปนเปาหมายของการทํางานวิจัยเพื่อทองถ่ินท้ังสิ้น
รูปแบบวิธีการจัดทําแผนท่ีเดินดินนั้นไมมีวิธีการและรูปแบบตายตัว ขึ้นอยูกับทุนท่ีมีอยูของผูท่ีสนใจจะใชเคร่ืองมือแผนท่ีเดินดิน ในการมาเสริมกระบวนการทํางาน
ถาหากมองกลับเขามาท่ีคนทํางานวิจัยเพื่อทองถ่ิน พี่เล้ียงนักวิจัยในพื้นท่ี ก็คงจะตองเร่ิมจากทีมวิจัยท่ีคุนเคยกันอยูแลวหรือชุมชนท่ีใกลชิดกับทีมงาน หนวยงานองคกรท่ีเก่ียวของสัมพันธกันอยูเดิม แลวสรางวงแลกเปล่ียนความคิดเห็น การเรียนรูการจัดทําและการใชประโยชนจากแผนท่ีทางสังคมของชุมชน องคกร หนวยงานตางๆ เหลานั้น
แตหากไมมีพื้นท่ีหรือไมมีความสัมพันธใดๆกับชมุชนอยูเลย ก็คงตองเร่ิมจาก การคนหาขอมูลเบ้ืองตนของพื้นท่ีปฏิบัติการ วามีผูคน กลุมคน หนวยงาน องคกรตางๆ วา มีใคร องคกรไหน ทําอะไร กับใคร ท่ีไหน อยางไร กันบาง
ซึ่งการคนหาขอมูลเบ้ืองตนเหลานี้อาจใชการลงพื้นท่ีไปพูดคุยกับแกนนําใน กลุมตางๆ เพื่อทําความรูจัก สรางความสัมพันธ สรางความไววางใจกัน ซึ่งจะทําใหเห็นตัวคนท่ีจะชักชวนมาพูดคุยกันตอไป รวมถึงไดเสนสายสัมพันธ ของคน กลุมคน หนวยงานองคกรดวย
หลังจากนั้นอาจจัดเวทีแลกเปล่ียนเรียนรูเพื่อสรางการมีสวนรวม แลกเปล่ียนความคิดเห็นในการรวมกันกําหนดเรียนรูการจัดทําและ การใชประโยชน จากแผนท่ีเดินดินในระดับพื้นท่ี
![Page 16: กระบวนการ 4 ค จัดทำแผนที่เดินดิน บ้านแม่สา](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012900/545544beaf79591a248b8e9d/html5/thumbnails/16.jpg)
ปฏิบัติการ ซึ่งจะกอใหเกิดวัฒนธรรมการเรียนรู เห็นทุนทางสังคมรวมกันและเกิดพลังทางสังคมขึ้นได
ในสวนของวิธีการ จําเปนตองกําหนดรูปแบบในการนําแผนท่ีเดินดินไปใช ตั้งแตวัตถุประสงคเปาหมายการนําไปใช เชน ใครทํา ทําอยางไร เคร่ืองมือ แหลงขอมูล ผูมีสวนรวม ใครเปนผูใชนําเสนอในรูปแบบไหน เปนตน
สิ่งสําคัญในการจัดทําแผนท่ีเดินดินท่ีจะกอใหเกิดการเรียนรูท่ีดีไดนั้น ผูดําเนินการจะตองใหความสําคัญในประเด็นหลักๆ เชน การสรางความสัมพันธแนวราบ อาทิ การใชความสัมพันธแบบพี่นอง ญาติสนิท เพื่อน ฯลฯ หรือสรางการมีสวนรวมโดยประสานภาคีทํางานในพื้นท่ี การสรางความไววางใจกันในการทํางาน รวมท้ังการมองสิ่งตางๆ อยางองครวมและเห็นประโยชนรวมกัน