1

ค าชแจง

เอกสารประกอบการเรยน ชด ประวตศาสตรทองถนและสมยอยธยาถงธนบร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชนประถมศกษาปท 5 มทงหมด 11 เลม ดงตอไปน

เลมท 1 ต านานหมบานปาคา ต าบลแมเงน เลมท 2 อ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย เลมท 3 แหลงเรยนรทส าคญของเชยงแสน เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน เลมท 5 สมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) เลมท 6 สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ เลมท 7 สมเดจพระนเรศวรมหาราช เลมท 8 สมเดจพระนารายณมหาราช เลมท 9 ชาวบานบางระจน เลมท 10 พระยาพชยดาบหก เลมท 11 สมเดจพระเจาตากสนมหาราช

ในเอกสารประกอบการเรยนแตละเลม มองคประกอบ คอ ปกนอก ปกใน ค าน า สารบญ ค าชแจง ค าแนะน าการใชเอกสารประกอบการเรยน มาตรฐานการเรยนร ตวชวด จดประสงคการเรยนร แบบทดสอบกอนเรยนพรอมเฉลยค าตอบ เนอเรองแตละเลม ค าอธบายศพท แบบฝกหดประจ าเลมพรอมเฉลยค าตอบ แบบทดสอบหลงเรยนพรอมเฉลยค าตอบและบรรณานกรม เอกสารประกอบการเรยนแตละเลมใชเปนสอการเรยนร เลมละ 1-2 ชวโมง ในแตละแผนการจดการเรยนร รวมเวลาเรยน 18 ชวโมงใน 11 เลม

2

ค าแนะน าการใชเอกสารประกอบการเรยน

1. เอกสารประกอบการเรยน ชด ประวตศาสตรทองถนและสมยอยธยาถงธนบร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สาระท 4ประวตศาสตร ชนประถมศกษาปท 5 เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน เปนเอกสารประกอบการเรยนทจะท าใหนกเรยนเกดความร และตระหนกถงความส าคญของ การเรยนรประวตศาสตรของทองถน วฒนธรรม ประเพณ ของทองถน เกดความ รกทองถน และภาคภมใจในทองถนของตนเอง และ รกความเปนไทย เปนคนดของครอบครวและสงคม ใหอยรวมกนอยางปกตสข 2. ใหนกเรยนปฏบตตามข นตอนในเอกสารประกอบการเรยน ชด ประวตศาสตรทองถน และสมยอยธยาถงธนบร ดงน 2.1 ศกษาค าชแจงการใช สาระส าคญ และจดประสงคการเรยนร 2.2 ท าแบบทดสอบกอนเรยน เพอวดพนฐานความร ความเขาใจ ของนกเรยนในเรองทก าลงจะเรยนวาอยในเกณฑใด 2.3 ศกษาเนอหาสาระประจ าเลม และท าแบบฝกหด 2.4 ท าแบบทดสอบหลงเรยน เพอวดพนฐานความร ความเขาใจ ของนกเรยนวาเพมมากขนกวากอนเรยนหรอไม 2.5 นกเรยนปฏบตกจกรรมดวยความต งใจ มความรบผดชอบ มความซอสตยตอตนเอง ไมเปดดเฉลยกอน เมอเกดปญหาใหสอบถาม ครผสอน และหากท าคะแนน ไมผานเกณฑสามารถกลบมาทบทวนเนอหาสาระ และท า แบบฝกหดหรอแบบทดสอบใหมจนผานเกณฑ

3

มาตรฐานการเรยนรและตวชวด

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ส 4.1 : เขาใจความหมาย ความส าคญของเวลาและ ยคสมยทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตร มาวเคราะหเหตการณตาง ๆ อยางเปนระบบ

ส 4.1 ป.5/1 สบคนความเปนมาของทองถนโดยใชหลกฐานทหลากหลาย ส 4.1 ป.5/3 อธบายความแตกตางระหวางความจรงกบขอเทจจรง เกยวกบเรองราวในทองถน

ตวชวด

4

จดประสงคการเรยนร

สมรรถนะส าคญของผเรยน

ความสามารถในการสอสาร

ใฝเรยนร และมจตสาธารณะ

คณลกษณะอนพงประสงค

1. บอกประวตความเปนมาของวดพระธาตผาเงา วดพระธาตจอมกตต วดเจดยหลวงและพระธาตภเขาหรอปเขาได 2. ปฏบตตนเปนพลเมองด มสวนรวมในการอนรกษโบราณสถาน ไดอยางเหมาะสม 3. เปนผทมความซอสตยสจรตและมจตสาธารณะ

5

นกเรยนกาเครองหมาย ทบหนาขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว (ขอละ 1 คะแนน)

1. รองรอยทบงบอกถงเมองเชยงแสนวามความเจรญรงเรองของอารยธรรม ในอดต คอขอใด ก. วดและเจดย ข. ทะเล ค. โรงเรยน ง. ส านกสงฆ 2. วดพระธาตผาเงา ตงอยทใด ก. หมบานจ าป ข. หมบานดอยจน ค. หมบานสบค า ง. หมบานสบรวก 3. ค าวา “ผาเงา” มาจากสงใด ก. เงาของภเขา ข. เงาของกอนผา (หน) ค. เงาของเจดย ง. เงาของพระพทธรป

แบบทดสอบกอนเรยน เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

ค าชแจง

6

4. วดพระธาตผาเงา ชอเดมคอขอใด ก. วดดอยค า ข. วดดอยจน ค. วดสบค า ง. วดสบรวก 5. ขอใด ไม เกยวของกบพระบรมธาตพทธนมตเจดย ก. ภาพพระนางจามเทว ข. ภาพจตรกรรมฝาผนง ค. ภาพเทวดา ง. ภาพพระพทธรปปางตาง ๆ 6. วดพระธาตจอมกตต สรางในสมยกษตรยองคใด ก. พระเจาแสนภ ข. พระเจาพงคราช ค. พระเจาไชยสงคราม ง. พระเจาพรหมมหาราช 7. การบรณะพระธาตจอมกตตครงแรกเกดขนในสมยใดทไดสรางครอบ เจดยองคเดมในป พ.ศ. 2030 ก. พระเจาพงคราช ข. พระเจาสงหนวต ค. เจาสวรรณค าลาน ง. หมนเชยงสง

7

8. ใครเปนผสรางวดเจดยหลวง ก. พระเจาแสนภ ข. พระเจาพงคราช ค. พระเจาสงหนวต ง. พระเจาพรหมมหาราช 9. สถานทส าคญในขอใดอยตดกบพพธภณฑสถานแหงชาตเชยงแสน ก. วดพระธาตผาเงา ข. วดพระธาตภเขา ค. วดพระธาตเจดยหลวง ง. วดพระธาตจอมกตต 10. วดพระธาตปเขา เปนทประดษฐานของพระพทธรปศกดสทธในขอใด ก. พระพทธสหงค ข. พระเชยงแสนสงหหนง ค. พระหยกเชยงราย ง. พระเจาลานทอง

เพอน ๆ ท าแบบทดสอบ

กอนเรยนนะครบ

8

ขอ ค าตอบ

1. ก

2. ค

3. ข

4. ค

5. ง

6. ข

7. ค

8. ก

9. ค

10. ข

เฉลย แบบทดสอบกอนเรยน เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

เพอน ๆ ตรวจค าตอบนะครบ

9

เมองเชยงแสนหรออ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายในปจจบนเปนเมองประวตศาสตรทยงคงอนรกษรองรอยอารยธรรมทรงเรองในอดตใหอนชนรนหลงไดศกษาและชนชม ตลอดจนมความตระหนกรกทองถน รกชาต ศาสน กษตรย รวมกนสบสานและอนรกษมรดกของชาตทสบทอดมาจนถงชนรนปจจบน รองรอยการสรางโบราณสถานตาง ๆ ในเชยงแสน ทงในเมองและนอกเมอง ตามขอมลทางประวตศาสตรของกรมศลปากรมวดทงหมด 139 แหง เปนวดภายในก าแพงเมองเชยงแสน จ านวน 76 แหง วดทอยรอบนอกก าแพงเมองเชยงแสน 63 แหง และบางแหงเปนวดรางไมมพระภกษสงฆจ าพรรษาอย แตยงคงเปนสถานททมผสนใจศกษาในเรองนไปเยยมชมอยเนองๆ

โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

10

วดพระธาตผาเงา ตงอยในหมบานสบค า อ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย บรเวณอาณาเขตของวดพระธาตผาเงามพนท ทงหมด 743 ไร พนทสวนใหญ เปนเนนเขาเลกๆ ทอดยาวลงมาต งแตบานจ าป ผานบานดอยจนและมาสนสด ทบานสบค า แตกอนราษฎรเรยกภเขาลกนวา “ดอยค า” แตมาภายหลงชาวบานเรยกวา “ดอยจน” การคมนาคมสอสารสะดวกสบายดวยถนนลาดยาง มระบบสาธารณปโภคครบครน ปจจบนวด พระธาตผาเงา เปนแหลงเรยนรหรอแหลงทองเทยวทส าคญและมชอเสยง มากทสดของอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย เจาอาวาส ปจจบนคอ พระคร พทธญาณมน (ปญญาวชโร)

วดพระธาตผาเงา

11

ทมาของชอวดมาจากชอของพระธาตผาเงาทตงอยบนยอดหนกอนใหญ ค าวาผาเงากคอ เงาของกอนผา (กอนหน) หนกอนนมลกษณะสงใหญคลายรปทรงเจดยและท าใหรมเงาไดดมาก ชาวบานจงตงชอวา “พระธาตผาเงา” ความจรงกอนทจะยายวดมาทน เดมมชอวา “วดสบค า” ซงตงอยบนฝงแมน าโขง ฝงน าไดถกน ากดเซาะจนพงทลายลง ท าใหบรเวณของวดถกพดพงลงใตแมน าโขงเกอบหมดวด คณะศรทธาจงไดยายวดไปอยทใหมบนเนนเขา ซงไมไกล จากวดเดม และสวนสงขนไปบนภเขาลกนมพระธาตเจดยอดและพระธาตจอมจน อกสององค ซงราษฎรไดสรางประดษฐไวใหไดสกการบชาเคยงคกน

พระธาตผาเงา

12

ประวตความเปนมาของวดพระธาตผาเงาแหงน ปจจบนก าลงอยในชวงทเจรญรงเรองสดขด สนนษฐานจากอดตกาล อาจจะเปนวด ทส าคญและประจ ากรงเกาหรอเวยงเกาหรอเมองเชยงแสน แหงนกเปนได จะเหนไดวาพระพทธรปหลวงพอผาเงาทขดคนพบแหงนถกสรางและฝงอยใต พระพทธรปองคใหญ (พระประธาน) จะปดบงซอนเรนกลวถก โจรกรรมจากพวกนยมสะสมของเกา ตอนแรกไดสนนษฐานวาบรเวณเนนเขาเลกๆ ลกนทก าลงแผวถางอยนจะตองเปนวดเกาแน เพราะไดพบเหนซากโบราณวตถกลาดเกลอนไปทวบรเวณ ในเดอนกมภาพนธ 2519 จงไดลงมอแผวถางปา แตเดมทแหงนเคยเปนถ า เรยกวา ถ าผาเงา ปรากถ าถกปดไวนาน ท าใหบรเวณแหงนเปนปารก เตมไปดวยซากโบราณวตถกระจดกระจายอยกลาดเกลอน การคนพบพระพทธรปหลวงพอผาเงา เมอวนท 17 มนาคม 2519 เวลา 14.00 น. เมอคณะศรทธาไดปรบพนทเรยบรอยแลว ทกคนตางตนเตนและปตยนด เมอไดพบวาใตตอไมนน (หนาฐานพระประธาน) มอฐโบราณกอเรยงไว เมอยกอฐออกกพบหนากาก จงไดพบพระพทธรป มลกษณะสวยงามมาก ผเชยวชาญทางโบราณวตถ ไดวเคราะหวา พระพทธรปองคนมอายระหวาง 700-1,300 ป คณะทงหมดจง ไดพรอมกนตงชอพระพทธรปองคนวา “หลวงพอผาเงา” และเปลยนชอวดใหม เปน “วดพระธาตผาเงา” ตงแตบดนนเปนตนมา

13

สวนพระธาตเจดยอดนนถกบรณะและสรางขนใหมดวยแรงศรทธา ของพทธศาสนกชน ทงสามประเทศรวมกนสรางดวยจตศรทธาอนแรงกลา เพอถวายเปนการเฉลมพระเกยรตแดองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดแก ชนชาตไทย ชนชาตลาว และชนชาตพมา เปนองคใหมสวยสงามาก พระเจดยทาสรางขนใหมน มนามวา พระบรมธาตนมตเจดย เปนเจดย สขาวทงองค ยอดเจดยสงสงาสวยงามอยทามกลางทองฟาสคราม เปนทชนชมบชาของประชาชนยงนกมพระอโบสถและก าแพงวดรอบอาณาเขตของวดอยางวจตรสวยงามถาวร

14

นอกจากนมการสรางศาลาการเปรยญ มพระประธานองคใหญประดษฐานอย ใหกราบไหวบชากน วดพระธาตผาเงาแหงน ปจจบนเปนสถานทฝกปฏบตธรรมเปนทอบรมสมมนาดานศาสนา คณธรรมตางๆ ของหนวยงานตางๆมากมาย เชน เปนสถานทศกษาพานกเรยนไปฝกอบรมปฏบตธรรม หนวยงานเทศบาล องคการบรหารสวนต าบล มกจะจดการอบรมคณธรรมแกพนกงาน เจาหนาทอยเสมอ

15

นอกจากนมการสบสานประเพณทองถนลานนา เชน การตานกวยสลาก หรอ ทานสลากภต งานปอยหลวง งานสรงน าพระธาต มขนเปนประจ าทกป บนดอยจนเปนเทอกเขาไมสงนก เปนจดชมทวทศนของเมองเชยงแสนได อยางชดเจน และงดงามแหงหนง มองเหนแมน าโขง แมน าค า ทาเรอ การคาขายระหวางประเทศ ไทย ลาว พมา และประเทศจน ดวยมตรไมตรอนดตอกน โดยเฉพาะสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว มองเหนชดเจนอยไมไกลนกในฝงตรงกนขาม

16

วดพระธาตจอมกตต ตงอยบนยอดดอยนอย ต าบลเวยง อ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย หางจากตวอ าเภอเชยงแสน ประมาณ 1.5 กโลเมตร ตามศลาจารกของของวดพระธาตจอมกตต ไดกลาววา เมองเชยงแสนนน เกดมาตงแตสมยพระพทธเจา ยงด ารงพระชนมชพและเคยเสดจมายงเชยงแสน ทรงดง พระเกศาประดษฐานไวทวด แลวยงทรงพยากรณวา แวนแควนแหงนคงจะ สบสานพระพทธศาสนาด ารงไดจนครบ 5,000 ป

วดพระธาตจอมกตต

17

พระเจาพงคราช กษตรยแหงอาณาจกรโยนกเชยงแสน ขนครองราชยเมอ พ.ศ. 1458 ทรงมพระราชโอรส คอ พระเจาพรหมมหาราช ไดทรงสรางพระธาตจอมกตตขนในป พ.ศ.1481 เพอบรรจพระบรมสารรกธาต สรางเจดยยอเหลยมไมสบสอง ไวนอกก าแพงเมองเชยงแสนไปทางดานทศตะวนตกเฉยงเหนอประมาณ 1.5 กโลเมตร พระธาตเจดย มลกษณะตงอยบนฐานสเหลยมจตรสถดขนไปเปนฐานปทม ยอมมซอนกนสชนรองรบเรอนธาต ซงยอมมเชนกน มซมทศประดษฐานพระพทธรป ปางประทบยนทง 4 ดาน สวนยอดเปนองคระฆงกลมทรงสง มลายดอกกลมระหวางเสนคขนานวดตรงกลาง สวนยอดท าเปนกลบมะเฟอง รองรบปลองไฉนกบปลยอด บรรจพระบรมสารรกธาต จ านวน 11 องค เปนพระบรมอฐธาต สวนพระนลาฏ(หนาผาก) และพระเกศาธาต ซงประดษฐานไวกอนแลว พระเจดยกวาง 3 วา สง 6 วา 2 ศอก แลวเสรจ ในป พ.ศ.1483

18

ตอมาพระธาตจอมกตตไดรบการบรณปฏสงขรณใหมในสมยของ พระเจาสวรรณค าลาน เจาเมองเชยงแสนไดใหหมนเชยงสงสรางขน เมอ ป พ.ศ.2030 ซงตรงกบรชสมยพระเจายอดของเชยงราย โดยกอสรางพระเจดยครอบองคเดมตอมาพระธาตช ารดทรดโทรมมาก เจาฟาเฉลมเมองพรอมดวยคณะศรทธา ไดบรณปฏสงขรณอก เมอป พ.ศ.2237 ยอนไปในสมยพระเจาสวรรณค าลานนน เมอพระองคทรงบรณะพระธาตจอมกตต แลวกไดสราง พระธาตจอมแจงขนมาอกองคหนง ตงอยดานลางไมไกลจากทตงของพระธาตจอมกตตมากนก ดานหนาของพระธาตจอมแจงเปนพระวหารทาสรางดวยศลปกรรมสมยใหมสวยงามมาก

19

สวนวดพระธาตจอมกตตนนสรางขนเมอป พ.ศ.2500 โดยเรมแรก พระครสงวรสมาธวตร แหงส านกวปสสนา เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร ซงเปนชาวเชยงแสนไดจดต งส านกสงฆขนมาทเชงดอยพระธาตจอมกตต และไดยายขนไปสรางวดอยบนเชงพระธาต ในภายหลงจงไดมการสรางบนไดขน สรางพระอโบสถทหนหนาสแมน าโขง สรางซมประตโขงโยนก 4 ซมประตประจ าไว 4 ทศ สวนทเชงดอยพระธาตกยงมพระพทธรปส าคญองคใหญ คอ พระพทธรปองคหลวงหรอหลวงพอพทธองคโยนกมงมงคลเชยงแสน ซงปจจบนประดษฐานอยในบรเวณบอน าทพย สรางขนแทนพระเจาลานตอ ทจมอยในแมน าโขง แตเศยรไดงมขนมาประดษฐานทพพธภณฑเชยงแสน รวมทงปราสาทหลงเกาทเปนส านกสงฆกยงคงอยทเชงดอย

20

พระธาตจอมกตตต งอยบนเนนเขาหรอดอยนอยหรอดอยจอมกตต โดยมบนไดนาค 339 ขน ทอดยาวขนไปนมสการพระธาต หรอมทางรถยนต ขนไปจอดบนบรเวณพระธาตเลยกไดและมจดชมทวทศนของแมน าโขงอยหลง องคพระธาตจอมแจงใหชมกนอยางเพลดเพลน ชดเจน ท าใหมนกทศนาจรหลงไหลกนไปกราบไหวบชากนตลอดปมไดขาด ถอเปนโบราณสถานทส าคญอกแหงหนงของอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

21

วดเจดยหลวงตงอยภายในก าแพงเมอง ตดกบพพธภณฑสถานแหงชาตเชยงแสน สงส าคญภายในวด ไดแก วหารใหญทหลงคาพงทลายแลว ดานหลงวหารมเจดยทรงระฆงขนาดใหญทสดในเชยงแสน

วดเจดยหลวง

22

ในต านานเมองเชยงแสน พงศาวดารโยนกและชนกาลมาลปกรณ บนทกเรองราวของวดเจดยหลวงวา “พญาแสนภสรางวดเจดยหลวงในเมองเชยงแสน วนองคาร เดอนเพญ 5 ศกราช 327 ปมะเมย พญาแสนภไดกอเจดย สถาปนาเปนวหารวดพระหลวง สรางวหารกวาง 8 วา 1 ศอก ยาว 17 วา กอพระเจดยสง 29 วา ฐานกวางดานละ 14 วา ไวเขตอปจารอาราม กวาง 100 วา ไวขางพระ 50 ครว”

23

จากการขดคน ขดแตงทางโบราณคดพบวาเจดยองคนมการบรณะ ถง 3 สมย โดยสมยแรกสดนกโบราณคดพบเจดยทรงระฆงองคเลกดานในสมยตอมาจงพบวามการเพมขนาดองคเจดยใหใหญขน และสมยท 3 พบวา มการขยายฐานลางสดใหมนคงยงขน

24

ภายในวหารวดเจดยหลวงประดษฐานพระประธานปนปนศลปะลานนาปางมารวชยทมพระเศยรคอนขางใหญเมอเทยบกบพระวรกาย พระพกตรกลม และพระรศมเปนรปดอกบวตม

25

ส าหรบโบราณวตถ ชนส าคญซงไดจากการขดคนขดแตงบรเวณ วดเจดยหลวงตงแต พ.ศ.2500 เปนตนมา ไดแก พระพทธรปหนทราย พระบาทและฐานพระพทธรปส ารด นอกจากนยงพบพระพมพตางๆ เชน พระพมพ เนอชน พระพทธรปปางมารวชยประทบนงใตซมโพธ ลายกลบบวคว าหงาย และลายกนก รวมถงยงพบเศยร พระหตถพระพทธรป และพระพกตร เทวดา ปนปนเปนจ านวนมาก

26

วดปเขา วดเกาแกอายนบพนป เปนอกหนงโบราณสถานทส าคญของเชยงแสน จากจดชมววสามเหลยมทองค า บนพระธาตปเขา หรอเรยกอกชอวา วดพระธาตภเขา สามารถเดนเขาไปชมโบราณสถานทเกาแกนได จากลานจอดรถมบนไดทางขนอยบรเวณลานจอดรถพอด ซงดานบนจะเปนทตงของโบราณสถานทสรางขนตงแตป พ.ศ.1302 และบรเวณนเขาเรยกวาดอยเชยงเมยง

วดพระธาตภเขาหรอปเขา

27

พระธาตดอยปเขา สรางขนบนดอยเชยงเมยง รมปากน ารวก เมอ พ.ศ.1302 ในสมยพระยาลาวเกาแกวมาเมอง กษตรยองคท 2 แหงเวยงหรญนครเงนยาง โบราณสถานประกอบดวยพระวหาร และกลมเจดยทพงทลาย กอดวยอฐ มรองรอย การตกแตงดวยลวดลายปนปน

28

ตามต านาน ไดกลาวถงประวตความเปนมาของพระธาตปเขา กลาวคอ มพระราชโอรส 3 พระองคของพระเจาจงกราชแหงเมองหรญนครเงนยาง (เชยงแสนในปจจบน) ทรงพระนามวา ลาวเกา ลาวเกอ และลาวกอ เมอวยเยาว ทงสามพระองคไดพากนไปเทยวบนดอยเชยงเมยงทสบหวยตมแลวไดพบปใหญตวหนง จงชวยกนจบป แตปไดหนหลบลงรไปได ลาวเกอและลาวกอ สงใหลาวเกาผเปนนองเฝาไวทฝงหวย แลวพทงสองจงกลบวงเพอกราบทลเรองราวพระบดา ตกเยนลาวเกาจงกลบเขาเมองโดยไมไดเหนปยกษอกเลย

29

เมอทรงเจรญวยขน พระเจาจงกราชจงสงลาวกอไปครองเมองกวาง ลาวเกอไปครองเมองผาลาน สวนโอรสองคสดทองอยในวงกบพระราชบดา จนไดครองเมองสบแทนพระองค มพระนามวา พระเจาลาวแกวเกามาเมอง แลวโปรดใหสรางเจดยตรงดอยเชยงเมยง ตรงทพบปยกษ ใหชอวา พระธาตปเขาหรอภเขา ในปจจบน

30

ปจจบนรองรอยของโบราณสถานในอ าเภอเชยงแสนทหลงเหลอใหเหน มกเปนซากปรกหกพงของสงกอสรางในพทธศาสนา ไดแก พระเจดยและ พระวหาร ซงสวนใหญมรายชอปรากฏอยในพงศาวดารเมองเงนยางเชยงแสนและมวดอยทงสน 139 วด แบงออกเปน 2 กลม ไดแก วดในเมอง 76 วด และ วดนอกเมอง 63 วด การเรยกชอวดตาง ๆ ไดยดถอจากต าแหนงทระบไวในพงศาวดารลานนาซงเขยนขนภายหลง

31

ท ค า อานวา ความหมาย

1. ด ารง ด า-รง ท าใหคงอย 2. ตระหนก ตระ-หนก รชดแจง 3. ถาวร ถา-วอน ย งยนมนคง 4. นมสการ นะ-มด-สะ-กาน การกราบไหว 5. บรณปฏสงขรณ บ-ระ-นะ-ปะ-ต-

สง-ขอน ซอมแซมท าใหดเหมอนเดม (มกใชกบวดวาอาราม)

6. โบราณวตถ โบ-ราน-นะ-วด-ถ สงของโบราณทเคลอนทได มอายเกากวา 100 ปขนไป

7. ประยกต ประ-ยก น าความรมาปรบใชใหเปนประโยชน 8. พยากรณ พะ-ยา-กอน การท านายเหตการณลวงหนา 9. พระเกศา พระ-เก-สา เสนผม 10. พระนลาฏ พระ-นะ-ลาด หนาผาก 11. พระเศยร พระ-เสยน ศรษะ 12. พระหตถ พระ-หด มอ 13. พทธกาล พด-ทะ-กาน สมยเมอพระพทธเจายงมพระชนมอย

ชวงเวลาทเชอกนวาหลงจากพระพทธเจาปรนพพานแลว พระพทธศาสนาจะด ารงอย 5,000 ป

ค าอธบายศพท เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

32

ท ค า อานวา ความหมาย

14. ไมตร ไม-ตร ความหวงดตอกน, ความเปนเพอน 15. วจตร ว-จด สวย, งาม, นาพศวง 16. ศรทธา สด-ทา ความเชอถอ, ความเลอมใส 17. ศลปกรรม สน-ละ-ปะ-ก า สงทผลตหรอสรางขนเปนศลปะ 18. อนรกษ อะ-น-รก รกษาไวใหคงเดม

เพอน ๆ มาทบทวนค าศพทกนนะครบ

33

แบบฝกหดท 1 เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

เตมค าลงในใหไดใจความถกตอง (ขอละ 1 คะแนน)

1. พระธาตจอมแจงสรางอยดานลางไมไกลจาก.................................................

2. พระพทธรปทตามต านานกลาววาจมอยในแมน าโขงคอ................................

3. ผสรางวดเจดยหลวงคอ..................................................................................

4. ภายในองคพระธาตจอมกตตไดบรรจอฐของพระพทธเจาในสวนของ .............................................................................................................................

5. พระประธานในอโบสถวดพระธาตจอมกตต ชอ........................................... .............................................................................................................................

6. พระธาตผาเงา ไดสรางขนท.....................................เดมเรยกวา.....................

7. บนดอยจนมเนนเขาลดหลนลงเปนทประดษฐานของพระธาต ไดแก .............................................................................................................................

8. ปจจบนไดสรางพระธาตใหมสขาวครอบพระธาตเจดยอดไว มชอวา .............................................................................................................................

9. ทาเรอฝงแมน าโขง มการคาขายระหวางประเทศไทยกบประเทศ..................

10. ผสรางพระธาตจอมกตต คอ........................................................................ (หรอค าตอบอยในดลยพนจของครผสอน)

ค าชแจง

34

แนวการตอบ แบบฝกหดท 1 เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

เตมค าลงในใหไดใจความถกตอง (ขอละ 1 คะแนน)

1. พระธาตจอมแจงสรางอยดานลางไมไกลจาก พระธาตจอมกตต

2. พระพทธรปทตามต านานกลาววาจมอยในแมน าโขงคอ พระเจาลานตอ

3. ผสรางวดเจดยหลวงคอ พญาแสนภ

4. ภายในองคพระธาตจอมกตตไดบรรจอฐของพระพทธเจาในสวนของ

พระนลาฏ (หนาผาก) พระเกศา (เสนผม)

5. พระประธานในอโบสถวดพระธาตจอมกตต ชอ หลวงพอพทธองค

โยนกมงมงคลเชยงแสน

6. พระธาตผาเงา ไดสรางขนท ภเขาหรอดอยจน เดมเรยกวา ดอยค า

7. บนดอยจนมเนนเขาลดหลนลงเปนทประดษฐานของพระธาต ไดแก

พระธาตผาเงา พระธาตเจดยอด และพระธาตจอมจน

8. ปจจบนไดสรางพระธาตใหมสขาวครอบพระธาตเจดยอดไว มชอวา

พระบรมธาตพทธนมตเจดย

9. ทาเรอฝงแมน าโขง มการคาขายระหวางประเทศไทยกบประเทศ

จน พมาและลาว

10. ผสรางพระธาตจอมกตต คอ พระเจาพรหมมหาราช

(หรอค าตอบอยในดลยพนจของครผสอน)

ค าชแจง

35

แบบฝกหดท 2 เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

ใ ใหนกเรยนเตมแผนผงความคดตอไปนใหสมบรณ (10 คะแนน)

(หรอค าตอบอยในดลยพนจของครผสอน)

การมสวนรวมในการอนรกษ

โบราณสถาน

.................................

.................................

.................................

. ...............................

...............................

...............................

......

รวมท าบญ สรงน าพระธาต

ประจ าป

.............................

.............................

.............................

............

.........................

.........................

.........................

........................ ........................................

........................................

........................................

.................

ค าชแจง

36

แนวการตอบ แบบฝกหดท 2 เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

ค า ใหนกเรยนเตมแผนผงความคดตอไปนใหสมบรณ (10 คะแนน)

(หรอค าตอบอยในดลยพนจของครผสอน)

การมสวนรวมในการอนรกษ

โบราณสถาน

ชวยเกบขยะ

รอบบรเวณโบราณสถาน

ไมทงขยะ และสงสกปรก ลงในบรเวณวด

รวมท าบญ สรงน าพระธาต

ประจ าป

ไมสงเสยงดงหรอ วงเลนภายในวด

ไมเขยนฝาผนงของวด หรอ ศาสนสถาน

สบสานประเพณทองถนดวยการรวมกจกรรม

เชน การท าบญ ตกบาตร

ค าชแจง

37

นกเรยนกาเครองหมาย ทบหนาขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว (ขอละ 1 คะแนน)

1. รองรอยของการสรางเมองเชยงแสนทชดเจนในปจจบนคอขอใด ก. คเมองเกาทง 3 ดานรอบเมอง ข. วดเกาแกในก าแพงเมอง 76 วด ค. วดเกาแกนอกก าแพงเมอง 63 วด ง. ก าแพงเกากอนเขาเมองทจารกชอเมองเชยงแสนไว 2. พระธาตจอมกตต เปนทประดษฐานสวนใดของพระพทธเจา

ก. พระเพลา ข. พระเกศา ค. พระนลาฏ ง. พระอรงคธาต 3. ผสรางวดเจดยหลวงคอใคร

ก. พญาแสนภ ข. พญามงราย ค. พระเจาสงหนวต ง. พระเจาพรหมมหาราช

แบบทดสอบหลงเรยน เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

ค าชแจง

38

4. พระธาตผาเงาสรางในสมยผครองนครโยนกองคใด ก. ขนวง ข. ขนลง ค. ขนคลง ง. ขนผาพง

5. พระบรมธาตนมตเจดยตงอยในบรเวณใด

ก. วดพระธาตผาเงา ข. วดพระธาตปาสก ค. วดพระธาตดอยตง ง. วดพระธาตจอมกตต

6. แมน าสายใดทเชอมโยงเปนเขตตดตอระหวางไทย ลาวและพมา ก. แมน าค า ข. แมน ากก ค. แมน าโขง ง. แมน ารวก 7. วดในขอใดมชอเดมวา วดสบค า ก. วดเจดยหลวง ข. วดพระธาตผาเงา ค. วดพระธาตดอยเวา ง. วดพระธาตจอมกตต

39

8. เจดยทรงระฆงทมขนาดใหญทสดในเมองเชยงแสนตงอยในวดใด ก. วดปาสก ข. วดเจดยหลวง ค. วดพระธาตป เขา ง. วดพระธาตผาเงา 9. ขอใดเปนมรดกทางวฒนธรรมของเมองเชยงแสนทคงอยปจจบน ก. โรงพยาบาลเชยงแสน ข. พพธภณฑสถานแหงชาต ค. โบราณสถาน โบราณวตถ ง. องคการบรหารสวนจงหวด 10. ค าวา “เวยงเกา” เปนอ าเภอเกาใชเรยกอ าเภอใด ก. เมอง ข. แมจน ค. แมสาย ง. เชยงแสน

เพอน ๆ ท าแบบทดสอบ

หลงเรยนนะครบ

40

เฉลย แบบทดสอบหลงเรยน

เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

ขอ ค าตอบ

1. ง

2. ข

3. ก

4. ง

5. ก

6. ค

7. ข

8. ข

9. ค

10. ง

เฉลย แบบทดสอบหลงเรยน เลมท 4 โบราณสถานทส าคญของเชยงแสน

เพอน ๆ ตรวจค าตอบนะครบ

41

ธระ เงนสจจา. องคการบรหารสวนต าบลแมเงน อ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย. เชยงราย : ม.ป.พ, 2555. (เอกสารอดส าเนา)

บดนทร กนาวงศ. เอกสารการศกษาประกอบวชาหลกสตรทองถนประวตศาสตรเมองเชยงราย – เชยงแสน. เชยงราย : สามญศกษาจงหวดเชยงราย, 2546.

โรงเรยนบานปาคาแมเงนสามคค. (ออนไลน) แหลงทมา : http ://www.cpmschool. blogspot.com/p/blog-page.html?m=1, 2552.

วษณพงษ ยารวง. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแมเงน อ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย. เชยงราย : ม.ป.พ, 2554. (เอกสารอดส าเนา)

สมภาษณ ศรชย ธรรมวงศ. ผใหญบานปาคา ต าบลแมเงน อ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย. 16 เมษายน 2556.

________. พ.ต.ท. นธกร เดชบญ. หวหนาสถานต าบลภธรต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย. 10 พฤษภาคม 2556.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ. หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐานประวตศาสตร ชนประถมศกษาปท 5. กรงเทพมหานคร : ครสภา, 2547.

อาณาจกรโยนกเชยงแสน. (ออนไลน). แหลงทมา : http://www.nookjung.com/travel/ wpcontent/uploads/ 2009/08/n25.jpg. 2552.

บรรณานกรม