Бие даалт №4 Шүдний технологийн 2-р дамжааны

оюутнуудад зориулав

Амны хөндийн хавдар

ORAL CANCER

Амны хөндий гэж юу вэ?

• Уруул

• Хацар

• Шүлс ялгаруулагч булчирхай

• Амны хөндийн арын хэсэг (зөөлөн

тагнай, хүүхэн хэл)

• Амны хөндийн ёроол (Хэлэн доорх

хэсэг)

• Буйл ба шүд

• Хэл

• Гүйлсэн булчирхай

Хавдар гэж юу вэ?

• Хавдар нь эдийг бүрдүүлж буй эсээс үүсэлтэй

байдаг. Эд нь биеийг бүрдүүлж буй эрхтэнийг

бий болгодог. Эс хөгширч үхэхэд дараагийн

эс бий болж байдаг. Тиймээс энэхүү

дараалал алдагдахад тухайлбал шинээр

эсүүд бий болох, хөгширсөн эсүүд үхэхгүй

байх зэрэг байдал бий болдог. Эдгээр

илүүдэл эсүүдийн бөөгнөрөлийг эсийн ургалт

буюу хавдар гэнэ.

Leukoplakia-carcinoma progression models in the oral cavity.

Lippman S M , Ki Hong W Clin Cancer Res 2002;8:305-313

©2002 by American Association for Cancer Research

Ангилал

Хортой хавдар: Benign

Хоргүй хавдар: Malignant

Хоргүй хавдарын онцлог

• Хавдар биш

• Ховор тохиолдолд аюултай байдаг

• Ихэвчлэн авч болдог ба дахин ургадаггүй

байж болно

• Хоргүй хавдарын эс нь эргэн тойрныхоо эдэд

нэвчээгүй байдаг

• Хоргүй хавдар биеийн бусад хэсгүүд рүү

тархаагүй байдаг

Хортой хавдарын онцлог • Хортой хавдар хоргүй хавдараас илүү аюултай

• Хортой хавдарын авч болдог, гэвч дахин ургадаг

• Хортой хавдарын эсүүд хажуугийн эд,

эрхтэнүүдийг гэмтээх ба нэвчсэн байдаг

• Хортой хавдарын эс биеийн бусад хэсэгт

дамждаг

• Биеийн бусад хэсэгт эхлэж үүссэн хавдараас

(анхдагч хавдар) үсэрхийлдэг ба цус,

тунгалагийн систем рүү нэвтрэх хандлагатай

• Эрхтэн рүү нэвтрэн, шинэ хавдар үүсгэх ба

түүнийг гэмтээдэг

• Үсэрхийлэл өгсөн хавдарыг METASTASIS гэнэ

Амны хөндийн хавдарын

онцлог

• Амны хөндийн хавдар нь хүзүү, толгой

хэсгийн хавдарын нэг юм. Энэ нь амны

хөндийн аль ч хэсэг болон залгиур

хоолойд тархах боломжтой.

• Мөн амны хөндийн ихэнх хавдар хэл ба

амны ёроолын хавдараас үүсэлтэй.

• Ихэвчлэн хавтгай загас хэлбэрийн эсээс

(flat cells; squamous cells; fish-like cells)

гаралтай байдаг

• Тийм учраас хавтгай эсийн хавдар буюу

SQUAMOUS CELLS CARCINOMA хэмээн нэрлэдэг.

• Амны хөндийн хавдар нь ихэвчлэн тунгалагийн

систем руу тархдаг ба хүзүү орчмын ойролцоох

тунгалагийн булчирхай рууд байрлана

• Хавдарын эс нь хүзүүний хэсэг, уушиг, биеийн бусад

хэсгүүд рүү тархах боломжтой байдаг

• Хавдар үсэрхийлсэн тохиолдолд шинэ хавдар бий

болох ба анхдагч хавдарын адил эсийн эвдрэлтэй

байна.

• Жишээлбэл: Хэрвээ амны хөндийн хавдарын

эс уушиг руу тархсан үед хавдарын эс нь

уушигны бус амны хөндийнх байна

• Уушигны хавдар бус амны хөндийн

хавдарын үсэрхийлэлт өвчин гэж нэрлэдэг

• Тиймээс амны хөндийн хавдарын эмчилгээ

хийгддэг

• Зарим эмч нар “Алслагдсан” хавдар ч гэж

нэрлэх тохиолдол байна

Эрсдэлт хүчин зүйл • Тамхи

– Их хэмжээгээр татах

– Удаан хугацаагаар татах

• Архи

– Их хэмжээгээр уух

– Архи, тамхи хавсран хэрэглэх

• Нарны хэт ягаан туяа

– Уруулын өнгөлөгч нь уруулын хавдарын эрсдэлийг

бууруулдаг

– Нарны халхавч, малгай нь эрсдлийг бууруулдаг

– Тамхи татдаг хүмүүст уруулын хавдар тохиолдор магадлал

өндөр

• Хүзүү, толгойн хавдартай хүмүүс эрсдэлтэй байдаг

• Зарим судалгаанаас харахад жимс,

ногоо их иддэггүй хүмүүс амны хөндийн

хавдарт өртөх эрсдэлтэй.

• Эрдэмтдийн судалснаар HPV-human

papilloma virus –р халдварласан хүмүүс

амны хөндийн хавдарт өртөмхий байгаа

нь харагдсан байна.

Амны хөндийн хавдрын үед

илрэх шинж тэмдэг

Амны хөндийн хавдарын эрт үеийн

оношлогоо хамгийн чухал

Амны хөндий болон уруул дээр

толбо үүсэх

– Цагаан

– Улаан ба цагаан

– Улаан

Цагаан толбо-Leukoplakia

Хамгийн элбэг тохиолддог. Энэ нь

заримдаа хортой хавдарт шилждэг.

Улаан цагааны холимог толбо-

Erythroleukoplakia

Цагаан толботой төстэй. Хортой хавдарт

шилждэг магадлалтай

Улаан толбо-Erythroplakia

Тод, гадаргуу нь гөлгөр, ихэвчлэн хортой

хавдарт шилждэг.

Амны хөндий болон уруулан дээр

эдгэрэхгүй шарх үүснэ

Амны хөндийгөөс цус алдах

Шүд унах

Залгихад өвдөлттэй, хөндүүртэй

Шүдэлбэр зүүхэд хүндрэлтэй

Хүзүүн дээр зангилаа үүсэх

Чих өвдөх

Эмчилгээний зарчим

Тодорхой үе шатлалаар эмчилгээг

явуулдаг. Эдийн шинжилгээгээр хавдар

болох нь тогтоогдвол эмчилгээний

аргыг сонгох хэрэгтэй.

Энэ нь хавдарын хэмжээ, тархсан эсэх,

хэрэв тархсан бол биеийн аль хэсэгт

гэдгээс хамаарч эмчилгээг хийдэг.

Лабораторийн шинжилгээ

Дотор эрхтний дурангийн шинжилгээ-

Endoscopy

Маш нарийн дуран ашигладаг (endoscope)

Хоолой, уушиг, мөгөөрсөн хоолой

шалгадаг

Бөөлжихөөс сэргийлж мэдээ алдуулагчтай

хийж болдог. Шаардлагатай тохиолдолд

унтуулгатай хийдэг.

Хавдарын үсэрхийлэлтээс хамааран хэд хэдэн

лабораторийн шинжилгээг сонгон хийдэг.

• Эрүү нүүрний дэлгэмэл рентген

зураг-Dental X-ray

– Амны хөндийн дотор хэсгийг бүхэлд

харж болох ба хавдар аль хэсгийг

хамарсан байгааг тодорхойлно.

• Цээжний рентген зураг-Chest X-ray

– Цээжний болон уушигийг тодорхой

харуулах ба эдгээр хэсэгт хавдар

байгаа эсэхийг тодорхойлно

• Компьютер

томографын

шинжилгээ- CT scan

– Компьютерын

тусламжтайгаар

биемахбодын

нарийвчилсан рентген

зураг-Будагч бодисын

тусламжтайгаар

биемахбод болон

хоолой, ам, хүзүүнд буй

хавдарыг илрүүлэх

боломжтой.

• Соронзон хэлбэлзлийн дүрслэл-

Magnetic resonance imaging-MRI

– Компьютерт холбогдсон, маш

хүчтэй соронзон хэлбэлзлийг

ашиглан биемахбодын зургийг

нарийвлан хальсан дээр хэвлэн

гаргадаг. Амны хөндийн хавдарын

үсэрхийлэлтийг илрүүлэх

боломжтой.

Ихэнх хүмүүс өөрийн өвчний талаар

мэдэх болон эмчилгээний ямар аргыг

сонгох тал дээр шийдвэр гаргах

шаардлагатай болдог.

Хавдарын оношлогооны дараах цочрол

болон стрессийн улмаас аливаа

зүйлийг бодох, асуухад хэцүү болдог.

Тйим учраас эмчтэй уулзахаас өмнө

асуух асуултын жагсаалтаа гаргах нь

зүйтэй.

Мөн эмчийн хэлсэн зүйлийг дуу

хураагуурын тусламжтай бичиж авах

Эмчтэй уулзахдаа дотны найз нөхөд,

гэрийн бүлийн нэг гишүүнтэй хамт явах

хэрэгтэй учир нь эмчийн зөвлөгөөг

сонсох, тэмдэглэл хийх, шийдвэр

гаргахад туслах

АМЖИЛТ!

• Хүнийг мэдье гэвэл зан аашийг нь үз. Хүүхдийг мэдье гэвэл

тоглоомыг нь үз.

• Аз жаргалтай амьдрал гэж үгүй. Харин аз жаргалтай хоног

өдрүүд гэж бий.

• Ямраар дурсагдахыг хүснэ. Яг түүн шигээ амьдар.

Андре