ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ - ΤΕΥΧΟΣ 40 - ΕΔΕ

Διαβητολογικά Νέατεύχος 40

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2010

ΕΛΛ

ΗΝ

ΙΚΗ

ΔΙΑ

ΒΗ

ΤΟΛ

ΟΓΙ

ΚΗ

ΕΤΑ

ΙΡΕΙ

ΑH

ELLE

NIC

DIA

BET

ES A

SSO

CIA

TIO

N

Διοικητικό ΣυμβούλιοΕλληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

Πρόεδρος: Σωτηρόπουλος ΑλέξιοςΑντιπρόεδρος: Λαναράς ΛεωνίδαςΓεν. Γραμματ.: Χατζηαγγελάκη ΕρυφίληΤαμίας: Μαυρογιαννάκη ΑναστασίαΜέλη: Ιωαννίδης Ιωάννης Μπούσμπουλας Σταύρος Μυγδάλης Ηλίας Παππάς Άγγελος Φιλιππίδης Φίλιππος

Συντακτική Επιτροπή«Διαβητολογικά Νέα»

Συντονιστής Σύνταξης:Σωτηρόπουλος ΑλέξιοςΑναπλ. Συντονίστρια Σύνταξης:Μαυρογιαννάκη ΑναστασίαΜέλη: Δημοσθενόπουλος Χάρης Αλαβέρας Αντώνιος Ηρακλειανού Στυλιανή Μακρυλάκης Κωνσταντίνος Νούτσου Μαρίνα

Ιδιοκτήτης - Εκδότης:Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία

Μαιάνδρου 9 - 115 28 Αθήνατηλ. 210 7210935, fax: 210 7210936

www.ede.gr, [email protected]

Εκτύπωση:Ιατρικές Εκδόσεις «ΖΗΤΑ»

Αγ. Αικατερίνης 17, 173 42 Αγ. Δημήτριοςτηλ. 210 9934580, [email protected]



ΕΛΛ

ΗΝ

ΙΚΗ

ΔΙΑ

ΒΗ

ΤΟΛ

ΟΓΙ

ΚΗ

ΕΤΑ

ΙΡΕΙ

ΑH

ELLE

NIC

DIA

BET

ES A

SSO

CIA

TIO

N

To έργο αποτελείευγενική προσφορά του ζωγράφου

Γ. Σταθόπουλου

Το περιοδικό αυτό απευθύνεταισε άτομα με διαβήτη

και σε επαγγέλματα υγείαςπου έχουν σχέση με το διαβήτη.

Ετήσια συνδρομή: 1€

Τα κείμενα των διαφημίσεωνείναι υπό την ευθύνητων διαφημιζομένων

και όχι της ΕΔΕ

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθραείναι των συγγραφέων και δεν αντιπροσωπεύουν

απαραιτήτως τις απόψεις της ΕΔΕ


ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑHELLENIC DIABETES ASSOCIATION


8 Ποιος είναι ο ρόλος των γλυκαντικών ουσιών και πόσο ασφαλής είναι η κατανάλωσή τους; Αιμιλία Παπακωνσταντίνου

1 1 Νηστεία & Σαρακοστή: Τι πρέπει να προσέξουν τα άτομα με διαβήτη Χάρης Δημοσθενόπουλος

1 3 Διαβήτης & ραμαζάνι. Προσωπική επιλογή ή Θρησκευτική υπερβολή; Στυλιανή Ηρακλειανού, Εριέττα Γαλάνη

1 6 Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής. Αιμιλία Παπακωνσταντίνου

1 8 Ινσουλινοθεραπεία Κυριάκος Καζάκος

2 0 Γιατί και πώς να φροντίζω τα πόδια μου; Μαρία Βαλσαμή

2 1 Ορθοτεχνική υποστήριξη του διαβητικού ποδιού.Tι είναι και πότε χρειάζεται; Κατερίνα Καψιμάνη

ΤΙ ΝΕΟΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

2 6 Η κατανάλωση ψαριού ενδέχεται να μπορεί να προφυλάσσει τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη από την έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας

2 6 Οι διαβητικοί άνδρες έχουν χαμηλά επίπεδα τε-στοστερόνης

2 7 Η αεροβική άσκηση αυξάνει τα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης

2 7 Η συμβολή του κνημοβραχιόνιου δείκτη στη δι-άγνωση της περιφερικής αγγειακής νόσου στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη

2 8 Τα παιδιά παχύσαρκων γονέων έχουν υψηλό κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα

2 9 Υπολογισμός της μέσης τιμής της γλυκόζης αί-ματος με βάση τα επίπεδα της HbA1c

2 9 Η χρησιμότητα της κατανάλωσης κανέλας στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

3 0 Πρωτεϊνουρία ανευρίσκεται σε ποσοστό 10% των ατόμων με προδιαβήτη

3 0 Πρόληψη των ελκών του διαβητικού ποδιού3 1 Μπορεί η ασπιρίνη να χορηγηθεί καθημερινά σε

ασθενείς με διαβήτη τύπου 2;3 2 Η κατάθλιψη αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα

κινδύνου εμφάνισης διαβητικών ελκών3 3 Mείωση του συνολικού καρδιαγγειακού κιν-

δύνου σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη: Τα αποτελέσματα της μελέτης AHEAD

3 4 Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία3 8 Οδηγίες για τους συγγραφείς διαβητολογικών

νέων3 8 Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα

Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν:Παπαζαφειροπούλου Αθανασία, Παθολόγος - Δανιήλ Ιωάννης, Βιοπαθολόγος

περιεχόμενα

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | ΜΑΡΤΙΟΣ 2010 7

Διαβητολογικά Νέα

ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

Ποιος είναι ο ρόλος των γλυκαντικών ουσιών και πόσο ασφαλής είναι η κατανάλωσή τους;

Κ άποιοι ισχυρίζονται ότι η τάση που διακατέχει τον σύγ-χρονο άνθρωπο να προτι-

μά γλυκές γεύσεις βρίσκεται στα γονίδιά του και συνεπώς δεν μπορεί να αλλά-ξει, άλλοι ισχυρίζονται ότι η γλυκιά γεύ-ση είναι άκρως σημαντική για βρέφη και παιδιά, αλλά όχι για έφηβους και ενηλί-κους, ενώ κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι η τάση αυτή είναι επίκτητη και συ-νεπώς μπορεί εύκολα να διαμορφωθεί. Κανείς πάντως δεν μπορεί να αμφισβη-τήσει την ευχαρίστηση που προκαλεί μια γλυκιά γεύση σε όλα τα άτομα οποιασ-δήποτε ηλικίας. Οι προτιμήσεις για γεύση και οι αποστροφές αναπτύσσονται μετά τη βρεφική ηλικία μέσα από τις εμπειρί-ες μας και επηρεάζονται από τις συνή-θειες, τα πιστεύω και τις απαιτήσεις μας. Εντούτοις, τα περισσότερα γλυκά περιέ-χουν πολλές θερμίδες και λίπος και από τη μια μπορούν να μας παχύνουν, ενώ από την άλλη, ανάλογα με την περιεκτι-κότητά τους σε υδατάνθρακες και λί-πος, μπορούν να προκαλέσουν απότομη και παρατεταμένη αύξηση στο σάκχαρο στο αίμα μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλ-λωστε ότι τα ποσοστά παχυσαρκίας στη χώρα μας σε παιδιά και ενηλίκους είναι ανησυχητικά υψηλά.

Σε παλαιότερες εποχές η γλυκιά γεύ-ση ήταν μια απαγορευμένη έννοια για τα άτομα με διαβήτη ή για εκείνους που προσπαθούσαν να χάσουν βάρος. Σήμε-ρα όμως η χρήση των φυσικών και τε-χνητών γλυκαντικών ουσιών προσφέρει

τη γλυκιά γεύση χωρίς «ενοχές», γιατί περιέχουν ελάχιστες έως καθόλου θερ-μίδες. Αυτό συμβαίνει, γιατί αυτές οι ου-σίες έχουν πολύ ισχυρότερη γλυκαντική ισχύ από τη ζάχαρη, προσφέροντας κατά αυτόν τον τρόπο ένα σημαντικό πλεονέ-κτημα τόσο στις βιομηχανίες τροφίμων και φαρμάκων όσο και στους κατανα-λωτές. Κάθε γλυκαντική ουσία που έχει τα δικά της μοναδικά γευστικά και τε-χνικά χαρακτηριστικά και οφέλη. Παρό-λο που δεν έχουν «μαγικές» ιδιότητες, εντούτοις εάν αντικαταστήσουμε τρόφι-μα που περιέχουν ζάχαρη με τρόφιμα

που περιέχουν υποκατάστατα ζάχαρης μπορούμε να μην έχουμε αυξομειώσεις στο σάκχαρό μας, να μειώσουμε τις θερ-μίδες που προσλαμβάνουμε και να χά-σουμε βάρος εφόσον δεν υπερβαίνου-με τις ποσότητες που μας αντιστοιχούν. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι γλυκαντικές ουσίες μπορούν να μας βοηθήσουν να ακολουθήσουμε τη δίαιτά μας για ρύθ-μιση του σακχάρου μας, για απώλεια ή/και διατήρηση του βάρους μας ευκολό-τερα και για μεγάλο χρονικό διάστημα και μας επιτρέπουν να έχουμε ποικιλία στα γεύματά μας και καλύτερη γεύση.

Αιμιλία ΠαπακωνσταντίνουΚλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διαβητολογικό Κέντρο, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»

8


Φυσικές γλυκαντικές ουσίες

Η φρουκτόζη είναι ένας μονοσακχα-ρίτης, ή αλλιώς ένα απλό σάκχαρο, το οποίο έχει την ίδια χημική σύσταση και θερμιδική απόδοση με τη γλυκόζη, αλλά διαφορετική μοριακή δομή. Κάποιες φο-ρές αποκαλείται ζάχαρη των φρούτων και βρίσκεται στα φρούτα, σε κάποια λαχανικά, στο μέλι και σε άλλα φυτά. Οι νεότερες συστάσεις της Αμερικανι-κής Διαβητολογικής και Καρδιολογικής Εταιρείας συστήνουν την αποφυγή της φρουκτόζης ως πρόσθετη γλυκαντική ουσία. Τον Ιανουάριο του 2002 έγινε για πρώτη φορά σύσταση για αποφυγή της φρουκτόζης εκτός βεβαίως από αυτήν που περιέχουν τα φρούτα, το μέλι και οι φυσικοί χυμοί φρούτων. Αυτή η σύστα-ση έγινε παρόλο που η φρουκτόζη αυ-ξάνει λιγότερο το σάκχαρο του αίματος μεταγευματικά συγκριτικά με τη λευκή ζάχαρη, λόγω του ότι υπάρχουν ισχυ-ρές ενδείξεις και ανησυχίες ότι η φρου-κτόζη προκαλεί σημαντική αύξηση στα επίπεδα λιπιδίων του πλάσματος. Συγκε-κριμένα έχει βρεθεί ότι η κατανάλωση φρουκτόζης προκαλεί σημαντική αύξη-ση τόσο της ολικής χοληστερόλης όσο και των τριγλυκεριδίων που μπορούν με τη σειρά τους να αυξήσουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο. Σε αυτό το ση-μείο, πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρ-χει καμία ανησυχία για τη φρουκτόζη που περιέχουν τρόφιμα, όπως τα φρού-τα και τα λαχανικά, γιατί αυτά περιέχουν και άλλα θρεπτικά συστατικά όπως διαι-τητικές ίνες, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και αντιοξειδωτικές ουσίες εξαιρετικά ση-μαντικά για τη γενικότερη υγεία μας. Επιπλέον, η κατανάλωση φρουκτόζης από αυτά τα τρόφιμα είναι χαμηλή (πε-ρίπου 15 γραμμάρια την ημέρα) και εί-ναι απίθανο ότι συμβάλλει στις μεταβο-λικές επιπτώσεις που επιφέρονται από μεγάλη κατανάλωση φρουκτόζης.

Η σουκρόζη, ευρέως γνωστή ως επι-τραπέζια ζάχαρη, ανήκει στην κατηγορία των υδατανθράκων και συγκεκριμένα εί-ναι ένας δισακχαρίτης. Αποτελείται από δύο μόρια μονοσακχαριτών, ένα μόριο γλυκόζης και ένα φρουκτόζης, τα οποία είναι ενωμένα με ένα χημικό δεσμό που ονομάζεται γλυκοσιδικός δεσμός. Η σου-

κρόζη ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία υδατανθράκων που ονομάζονται σάκχα-ρα και απαντούν φυσικά σε τροφές, όπως τα φρούτα, ή προστίθενται σε τρόφιμα ως γλυκαντικές ουσίες. Η κοινή επιτραπέζια ζάχαρη προέρχεται από την επεξεργασία των σακχαροκάλαμων και σακχαρότευτ-λων και αποδίδει 4 θερμίδες ανά γραμ-μάριο. Παρόλο που θεωρητικά δεν αυξά-νει το σάκχαρο στο αίμα μας περισσότερο από μια ισοθερμιδική ποσότητα αμύλου, εντούτοις η Αμερικανική Διαβητολογική και Διαιτολογική Εταιρεία προτείνουν την αντικατάσταση τροφίμων που περιέχουν ζάχαρη με τρόφιμα που περιέχουν υδα-τάνθρακες περισσότερο βραδείας απο-δέσμευσης ή με τρόφιμα που περιέχουν υποκατάστατα ζάχαρης.

Οι πολυόλες είναι σακχαρο-αλκοόλες ή υδρογονωμένοι υδατάνθρακες. Είναι επίσης γνωστές ως υποκατάστατα της ζάχαρης, διογκωτικές γλυκαντικές ου-σίες ή γλυκαντικές ουσίες χωρίς ζάχα-ρη. Μερικές πολυόλες βρίσκονται φυ-σικά σε διάφορα φρούτα και λαχανικά, π.χ. η σορβιτόλη βρίσκεται στο μήλο και το αχλάδι. Οι συνηθέστερα χρησιμοποι-ούμενες πολυόλες είναι η σορβιτόλη, η μαννιτόλη, η μαλτιτόλη, η ισομαλτίνη, η λακτιτόλη, η ξυλιτόλη και η ερυθριτό-λη. Στα τρόφιμα, οι πολυόλες χρησιμο-ποιούνται κυρίως ως υποκατάστατα της ζάχαρης, ενώ εκπληρώνουν και άλλες τεχνολογικές λειτουργίες, συμπεριλαμ-βανομένων των δράσεών τους ως δι-ογκωτικοί, γαλακτωματοποιητικοί, πη-

κτικοί, γυαλιστικοί και αντισυγκολλητικοί παράγοντες. Αντίθετα από άλλους υδα-τάνθρακες δεν προκαλούν τερηδόνα στα δόντια ούτε απότομες αυξήσεις στα επί-πεδα του σακχάρου στο αίμα μας. Πα-ρέχουν λιγότερες θερμίδες έναντι άλ-λων υδατανθράκων (2,4 θερμίδες ανά γραμμάριο). Οι πολυόλες βρίσκονται στα προϊόντα χωρίς ζάχαρη, στα light προϊ-όντα χωρίς προστιθέμενα ή με μειωμέ-να σάκχαρα, σε ορισμένα γλυκά χωρίς ζάχαρη και στις τσίχλες χωρίς ζάχαρη.

Τεχνητές γλυκαντικές ουσίες

Οι τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, σακ-χαρίνη, σουκραλόζη, ασπαρτάμη, ακετο-σουλφαμικό κάλιο και κυκλαμικό οξύ εί-ναι εγκεκριμένα υποκατάστατα ζάχαρης από τον ΕΟΦ της ΕΕ και των ΗΠΑ, μετά από εκτενείς έρευνες για την ασφάλειά τους σε πειραματόζωα και ανθρώπους, με ελάχιστες ή καθόλου θερμίδες, που δεν επηρεάζουν το σάκχαρο στο αίμα μας. Η κατανάλωση υποκατάστατων ζά-χαρης είναι ασφαλής όταν δεν υπερβαί-νει τις αποδεκτές ημερήσιες προσλήψεις που έχουν οριστεί από τους αρμόδιους φορείς. Η αποδεκτή ημερήσια πρόσλη-ψη καθορίζεται ανάλογα με το σωματικό βάρος και είναι η ποσότητα που μπορεί να καταναλώνει ένα άτομο καθημερινά για όλη του τη ζωή χωρίς παρενέργειες. Για τις εγκυμονούσες και θηλάζουσες γυναίκες δεν συνιστάται η κατανάλωση σακχαρίνης και κυκλαμικού οξέος, ενώ άτομα με φαινυλοκετονουρία δεν θα



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

πρέπει να καταναλώνουν ασπαρτάμη. Ακεσουλφαμικό κάλιο (Ε 950): Είναι

ένα υποκατάστατο ζάχαρης χωρίς θερμί-δες που είναι 130-200 φορές πιο γλυ-κό από τη ζάχαρη και αποβάλλεται από τους νεφρούς. Είναι ανθεκτικό στις υψη-λές θερμοκρασίες και για αυτόν το λόγο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μαγειρι-κή και στο ψήσιμο τροφίμων. Η αποδεκτή ημερήσια κατανάλωση είναι 9 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.

Ασπαρτάμη (Ε 951): Η ασπαρτάμη μεταβολίζεται από τον οργανισμό, οπό-τε αποδίδει 4 θερμίδες ανά γραμμάριο, όπως και η ζάχαρη. Είναι, ωστόσο, 160-200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη, οπότε χρησιμοποιείται σε ελάχιστες δό-σεις και, πρακτικά δεν αποδίδει θερμί-δες. Η ασπαρτάμη διασπάται στον εντερι-κό αυλό σε 2 αμινοξέα (τη φαινυλαλανίνη και το ασπαρτικό οξύ) και σε μεθανόλη. Δεν είναι ανθεκτική στις υψηλές θερμο-κρασίες και δεν συστήνεται για χρήση στο μαγείρεμα ή στο ψήσιμο. Λόγω της φαι-νυλαλανίνης που περιέχει πρέπει να απο-φεύγεται από όσους πάσχουν από φαι-νυλοκετονουρία. Η αποδεκτή ημερήσια κατανάλωση είναι 40 mg ανά κιλό σω-ματικού βάρους την ημέρα. Η ασπαρτά-μη χρησιμοποιείται σε περισσότερα από 6.000 προϊόντα, σε 100 χώρες, για 20 και πλέον χρόνια και είναι, πιθανότατα, το μο-ναδικό πρόσθετο τροφίμων που έχει υπο-βληθεί μέχρι σήμερα σε τόσο λεπτομε-ρείς ελέγχους σε περισσότερες από 200 έρευνες που αποδεικνύουν την ασφάλειά της. Παρόλο που έχουν ακουστεί διάφορα ανησυχητικά στοιχεία για την ασπαρτάμη κατά καιρούς, η ασφάλειά της επιβεβαιώ-

θηκε για ακόμα μια φορά τον Απρίλιο του 2009 από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλει-ας Τροφίμων στην προαναφερθείσα απο-δεκτή ημερήσια κατανάλωση.

Κυκλαμικό οξύ (Ε 952): Η γλυκαντι-κή του ισχύς είναι 30 φορές μεγαλύτερη της ζάχαρης, και δεν μεταβολίζεται στο ανθρώπινο σώμα, οπότε δεν προσθέτει καθόλου θερμίδες. Είναι ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες και για αυτόν το λόγο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μα-γειρική και στο ψήσιμο τροφίμων. Η απο-δεκτή ημερήσια κατανάλωση είναι 7 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.

Σακχαρίνη (Ε954): Η γλυκαντική της ισχύς είναι 300-500 φορές μεγαλύτερη από τη ζάχαρη, δεν μεταβολίζεται στο ανθρώπινο σώμα, οπότε δεν προσθέ-τει καθόλου θερμίδες. Δεν είναι ανθε-κτική σε υψηλές θερμοκρασίες και δεν συστήνεται στο μαγείρεμα ή στο ψήσιμο. Σε υψηλές ποσότητες μπορεί να προκα-λέσει γαστρεντερικές διαταραχές. Η πώ-ληση της σακχαρίνης έχει απαγορευτεί από τον ΕΟΦ των ΗΠΑ, αλλά επιτρέ-πεται από τον ΕΟΦ της ΕΕ. Η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη είναι 5 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.

Σουκραλόζη (Ε 955): Παρασκευάζε-ται από τη ζάχαρη, έχει παρόμοια γεύση και η γλυκαντική της ισχύς είναι 600 φο-ρές μεγαλύτερη από αυτή της ζάχαρης. Είναι ανθεκτική σε υψηλές θερμοκρασίες και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μαγεί-ρεμα και στο ψήσιμο. Είναι διαθέσιμη στο εμπόριο εδώ και μια δεκαετία στην Αμε-ρική αλλά στη χώρα μας έγινε διαθέσι-μη πριν από ένα περίπου έτος. Η αποδε-κτή ημερήσια πρόσληψη είναι 15 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.

Συνήθως, στα περισσότερα προϊόντα light συνδυάζονται δύο ή τρεις γλυκα-ντικές ουσίες για να ενισχυθεί η γλυκιά γεύση (ή να επιτευχθεί γεύση παραπλή-σια με αυτή της ζάχαρης) και να αυξηθεί η σταθερότητα της σύνθεσης του προϊ-όντος σε υψηλές θερμοκρασίες. Παρόλο που υπάρχουν ανησυχίες για την καθη-μερινή κατανάλωση αυτών των γλυκα-ντικών ουσιών, εντούτοις στοιχεία από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφί-μων δείχνουν ότι η Εκτιμώμενη Ημερή-σια Πρόσληψη δεν φτάνει ούτε το 1/3 της αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης.

Προσοχή!

Ορισμένα τρόφιμα «χωρίς ζάχαρη» ●(π.χ. μπισκότα και κράκερς) είναι πα-ραπλανητικά, γιατί οι καταναλωτές θε-ωρούν ότι δεν περιέχουν θερμίδες ή ότι δεν θα επηρεάσουν το σάκχαρο στο αίμα. Εντούτοις, το άμυλο που πε-ριέχουν αυτά τα τρόφιμα θα αυξήσει το σάκχαρο στο αίμα και σε πολλές πε-ριπτώσεις η θερμιδική διαφορά από το τρόφιμο «με ζάχαρη» είναι αμελητέα. Διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες τρο-φίμων και συγκρίνετε τα τρόφιμα με-ταξύ τους προτού τα επιλέξετε. Κάποια προϊόντα χαμηλών λιπαρών (π.χ. ●γιαούρτι, σνακς κ.ά.) μπορεί να περιέ-χουν περισσότερα σάκχαρα οπότε προ-σοχή στις ποσότητες που καταναλώνε-τε και διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες τροφίμων και συγκρίνετε τα τρόφιμα μεταξύ τους προτού τα επιλέξετε. Η χρήση των γλυκαντικών ουσιών, ●σύμφωνα με τις συστάσεις των Διε-θνών Οργανισμών και των αρμόδι-ων φορέων υγείας, είναι ασφαλής σε παιδιά και ενηλίκους και μπορούν να μας βοηθήσουν να μειώσουμε τις θερμίδες που προσλαμβάνουμε αρκεί να ακολουθούμε τις προτεινόμενες συστάσεις της αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης και να μην υπερβαίνουμε τις ποσότητες που καταναλώνουμε. Για την απώλεια και διατήρηση του σω- ●ματικού βάρους θα πρέπει να θυμόμα-στε ότι η συνταγή για μια ισορροπημέ-νη και σωστή διατροφή είναι ποικιλία, ισορροπία και μέτρο. Δεν υπάρχουν «καλά» και «κακά» τρόφιμα. Υπάρχουν «καλές» και «κακές» συνήθειες.

ΒιβλιογραφίαDuffy VB, Anderson GH. Position of The

American Dietetic Association. Use of nutritive and non-nutritive sweeteners. J Am Diet Assoc 1998; 98: 580-587.

Mortensen Alicja. Sweeteners permitted in the European Union: safety aspects. Scand J Food Νutr 2006; 50: 104-116.

Butchko HH, Stargel WW, Comer CP, Mayhew DA, Benninger C, Blackburn GL, et al. Aspartame: review of safety. Regul Toxicol Pharmacol 2002; 35: S1-93.

Renwick AG. The intake of low-calorie sweet-eners - an update review. Food Addit Contam 2006; 23: 327-338.

10


Χάρης ΔημοσθενόπουλοςMMedSc.SRD, Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος, Προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος, ΓΝΑ «Λαϊκό» Μέλος ΔΣ της Εταιρείας Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου για Αγγειακά Νοσήματα

Νηστεία & Σαρακοστή: Τι πρέπει να προσέξουν τα άτομα με διαβήτη

Τ α τελευταία χρόνια όλο και περισ-σότερα άτομα με διαβήτη ακολου-θούν ή επιθυμούν να ακολουθή-

σουν κατά την περίοδο της Σαρακοστής τη νηστεία, είτε για αποκλειστικά θρη-σκευτικούς και ιδεολογικούς λόγους είτε ως μια προσπάθεια για «αποτοξίνωση» και ορθότερη διατροφή. Δεδομένου ότι η εκκλησιαστική νηστεία, και ειδικότερα της Σαρακοστής, χαρακτηρίζεται κυρί-ως από την αποχή από τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως το κρέας, το ψάρι, τα γαλακτοκομικά και τα αυγά, αλλά και την ταυτόχρονα αυξημένη κατανάλωση τροφών όπως το ψωμί, τα ζυμαρικά, τα όσπρια, τα λαδερά φαγητά, τα θαλασσι-νά, τα φρούτα και τα λαχανικά, πρέπει να ακολουθηθεί με ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να εξασφαλιστεί η ομαλή ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης.

Κανείς δεν θα μπορούσε να διαφω-νήσει, και πάντα κρίνοντας τη νηστεία όχι από θρησκευτική, αλλά από αμιγώς επι-στημονική σκοπιά, ότι τα οφέλη της εί-ναι πάρα πολλά, δεδομένου ότι λόγω της σύστασής της μπορεί να μειώσει τα επί-πεδα της χοληστερόλης και των τριγλυ-κεριδίων, αλλά και άλλων παραμέτρων υγείας. Επίσης είναι γενικότερα αποδε-κτό ότι λόγω της μειωμένης κατανάλω-σης κορεσμένου λίπους κατά τη νηστεία και της ταυτόχρονης κατανάλωσης μο-νοακόρεστου και πολυακόρεστου λίπους από το ελαιόλαδο, το ταχίνι, τους ξηρούς καρπούς, είναι μια υγιεινή, αν και σχετι-κά ακραίας διατροφικής σύστασης, που

είναι προστατευτική ενάντια σε καρδιαγ-γειακές παθήσεις και αρτηριακή πίεση. Έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης έχει επιβεβαιώσει ότι η νηστεία αποτελεί όχι μόνο ένα ευεργετικό τρόπο διατροφής για την υγεία, αλλά ταυτόχρονα σημαντι-κό σύμμαχο ενάντια στην κατάθλιψη.

Πόσο όμως ένα τέτοιο πρόγραμμα διατροφής είναι πλήρες και κατάλληλο για ένα άτομο με διαβήτη;

Το βασικότερο πλεονέκτημα της νη-στείας είναι ασφαλώς η αυξημένη κα-τανάλωση λαχανικών και φρούτων με αποτέλεσμα την αυξημένη πρόσληψη αδι-

άλυτων φυτικών ινών που συμβάλλουν πέρα από τον καλύτερο γλυκαιμικό έλεγ-χο, στην ομαλή λειτουργία του πεπτικού, την πρόληψη ή την αντιμετώπιση της δυ-σκοιλιότητας. Η υψηλή κατανάλωση αυ-τών των τροφίμων σημαίνει επίσης αυξη-μένη πρόσληψη αντιοξειδωτικών ουσιών όπως η βιταμίνη C, τα βιοβλαβονοειδή και τα καροτενοειδή (β-καροτένιο, λυκοπέ-νιο), που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος και την εξουδετέρωση των καταστροφι-κών ελευθέρων ριζών. Στη νηστεία επί-σης κυριότερη πηγή ζωικών λευκωμά-

&Εορταστικές εκδηλώσεις Διαβήτης



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

των αποτελούν τα θαλασσινά, τα οποία αποτελούν καλές πηγές όχι μόνο απαραί-τητων αμινοξέων, αλλά και σεληνίου, ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων, τα οποία βελτι-ώνουν την καρδιακή και νευρική λειτουρ-γία, βελτιώνουν το λιπιδαιμικό προφίλ και παίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της πίεσης αλλά και της λειτουργίας των μα-τιών. Τέλος, τα ζωικά (κατά βάση κορε-σμένα) λιπαρά οξέα μειώνονται σχεδόν συνολικά και δίνουν τη θέση τους στα κυ-ρίαρχα μονο- και πολυακόρεστα λιπαρά.

Τα μειονεκτήματα της νηστεί-ας αφορούν: 1) τη μειωμένη πρόσλη-ψη πρωτεϊνών, που κρύβει τον κίνδυ-νο μειωμένης πρόσληψης απαραίτητων αμινοξέων, εκτός και αν υπάρχει ικα-νοποιητικός συνδυασμός των λεγό-μενων συμπληρωματικών πρωτεϊνών από τρόφιμα όπως ψωμί, ρύζι μαζί με όσπρια, ώστε να καλυφθεί το επιθυμη-τό 10-20% ενέργειας από πρωτεΐνες, 2) τη μειωμένη πρόσληψη ασβεστίου λόγω της απουσίας των γαλακτοκομι-κών, και για το λόγο αυτό είναι σημα-ντική η πρόσληψη φυτικών πηγών του ασβεστίου όπως είναι: οι ξηροί καρποί (κυρίως τα αμύγδαλα), το μπρόκολο, το κουνουπίδι, το λάχανο, οι μπάμιες, ο χαλβάς, το σουσάμι, το γάλα σόγιας και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, 3) τη μειωμένη πρόσληψη σιδήρου, και μάλι-στα του λεγόμενου ζωικού ή αιμικού σι-

δήρου που έχει τη μέγιστη απορροφη-σιμότητα έναντι του φυτικού, και για το λόγο αυτό πρέπει στο διαιτολόγιο να συ-μπεριληφθούν φυτικές τροφές πλούσι-ες σε σίδηρο όπως είναι τα όσπρια (κυ-ρίως φακές, φασόλια μαυρομάτικα), οι ξηροί καρποί, τα εμπλουτισμένα δημη-τριακά, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. σπανάκι), τα αποξηραμένα φρού-τα και τα θαλασσινά, ταυτόχρονα όμως με πηγές βιταμίνης C από χυμούς φρού-των, για να γίνει υψηλότερη απορρόφη-ση του μη-αιμικού σιδήρου, 4) και τέ-λος, την πιθανά μειωμένη πρόσληψη βιταμινών του συμπλέγματος Β που εί-ναι υπεύθυνες για την ομαλή λειτουρ-γία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Οι ελλείψεις όμως μπορούν να καλυ-φθούν από φυτικές πηγές όπως είναι οι ξηροί καρποί, ο χαλβάς, το ταχίνι και τα εμπλουτισμένα δημητριακά.

Ποια είναι εκείνα τα σημεία που πρέπει να προσεχθούν, ώστε να εισπράξει το άτομο με διαβήτη μόνο τα θετικά στοι-χεία της νηστείας και να μη διαταρα-χθεί η ρύθμιση του σακχάρου του;

Τα άτομα με διαβήτη που ακολου-θούν τη νηστεία της Σαρακοστής, πρέ-πει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά, ώστε να αποφύγουν την υψηλή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε υδατάνθρακες, όπως είναι το ψωμί, το ρύζι, τα ζυμαρι-

κά, οι πατάτες. Πρέπει επίσης και πέρα από τη συνολική ποσότητα να προσέ-χουν και τον τρόπο της μαγειρικής τους παρασκευής, ώστε να μην αυξάνεται ακόμα περισσότερο ο γλυκαιμικός τους δείκτης, και κατά συνέπεια η επίδρασή τους στα επίπεδα των γλυκαιμικών τι-μών. Έτσι, είναι σημαντικό να προτιμού-νται τα προϊόντα ολικής, που περιέχουν περισσότερες ίνες και να αποφεύγονται τα τηγανητά τρόφιμα, τα ραφιναρισμέ-να δημητριακά, ο πουρές πατάτας και τα φαγητά με υψηλό περιεχόμενο σε άμυ-λο όπως ντολμάδες γιαλαντζί, αγκινά-ρες αλά πολίτα με πολύ πατάτα, φάβα, ρυζότο και άλλα. Επίσης, είναι σημαντι-κό να συνδυάζουν τα αμυλούχα τρόφι-μα και πιάτα με αρκετά λαχανικά, ώστε η παρουσία των φυτικών-διαιτητικών ινών να βοηθάει στη βραδύτερη απορ-ρόφηση της γλυκόζης από το σώμα. Τέ-λος, είναι σημαντικό να προσεχθεί η συ-νολική κατανάλωση φρούτων, χυμών και μελιού, δεδομένου ότι αποτελούν πλούσιες πηγές φυσικών σακχάρων.

Στις περιπτώσεις ατόμων που λαμ-βάνουν ινσουλίνη, είτε σε μείγματα είτε σε εντατικοποιημένα σχήματα, θα πρέ-πει οι μονάδες ινσουλίνης να προσαρ-μόζονται στα νέα δεδομένα και στην υψηλότερη πρό σλη ψη υδα ταν θρά κων, κατά τη νη στεία.

Όσον αφορά τις πρωτεΐνες, αν και οι ζωικής προέλευσης, που είναι καλύ-τερα απορροφήσιμες και πιο πλήρεις για τον οργανισμό, απουσιάζουν, υπάρχουν όμως τα θαλασσινά όπως το χταπόδι, το καλαμάρι, η σουπιά, η γαρίδα, η καραβί-δα, ο αστακός, τα οστρακοειδή, που απο-τελούν τροφικές επιλογές που περιέχουν υψηλά ποσά πρωτεϊνών. Βέβαια, ίσως σε ορισμένες περιπτώσεις ευπαθών ομά-δων να μην κριθεί συνετή η πλήρης απο-χή από κρεατικά (κόκκινο κρέας - πουλε-ρικά - ψάρια), γαλακτοκομικά, τυριά και αυγά για όλο το 40ήμερο της νηστείας.

Τέλος, ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να προσεχθεί στη νηστεία είναι τα μικρά και συχνά γεύματα. Και κατά τη νηστεία η διατροφή του ατόμου με διαβήτη θα ακολουθεί το σχήμα: πρωινό, ενδιάμε-σο, μεσημεριανό, απογευματινό, βραδι-νό, προ ύπνου, με κατανομή των υδα-τανθράκων σε όλα τα γεύματα.

12


Στυλιανή Ηρακλειανού1, Εριέττα Γαλάνη2

1Παθολόγος, Διευθύντρια Γ΄ Παθολογικού Τμήματος & Διαβητολογικού Κέντρου, ΓΝ Πειραιά «Τζάνειο» 2Ειδικευόμενη Παθολόγος, Γ΄ Παθολογική Κλινική, ΓΝ Πειραιά «Τζάνειο»

Διαβήτης & ραμαζάνι. Προσωπική επι-λογή ή Θρησκευτική υπερβολή;

Η νηστεία κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού είναι υποχρέω-ση για όλους τους υγιείς Μου-

σουλμάνους. Το Ραμαζάνι, ένας από τους πέντε θρησκευτικούς στυλοβάτες του Ισλάμ, διαρκεί όσο ένας σεληνιακός μήνας, 29 ή 30 ημέρες. Ημερολογιακά, η έναρξη του Ραμαζανιού εξαρτάται από την εποχή του έτους και από τη γεωγραφική περιο-χή, ενώ αντίστοιχα οι ώρες της υποχρε-ωτικής νηστείας κυμαίνονται από μερι-κές ώρες έως και 20 ώρες την ημέρα. Οι Μουσουλμάνοι που εορτάζουν το Ραμα-ζάνι πρέπει να απέχουν από το φαγητό, το ποτό, το κάπνισμα ακόμα και από τυ-χόν φαρμακευτική αγωγή per os, από την αυγή μέχρι τη δύση του ηλίου. Τις υπόλοι-πες ώρες, δεν υπάρχουν περιορισμοί.

Εκτιμάται ότι υπάρχουν 1,5 δισεκα-τομμύριο Μουσουλμάνοι παγκοσμίως, γύρω στο 25% του πληθυσμού της γης. Με βάση μια έρευνα του Οργανισμού Επιδημιολογίας για το Διαβήτη και το Ρα-μαζάνι (Epidemiology of Diabetes and Ramadan-EPIDIAR), 43% των ασθενών με διαβήτη τύπου 1 και 79% με διαβή-τη τύπου 2 νηστεύουν κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα λοιπόν, κάθε χρόνο 50 εκα-τομμύρια Μουσουλμάνοι διαβητικοί νη-στεύουν για ένα μήνα κάθε χρόνο.

Το Κοράνι (το ιερό βιβλίο του Ισλάμ), εξαιρεί σαφώς από την υποχρέωση της νηστείας άτομα με προβλήματα υγείας, ει-δικά εάν κάτι τέτοιο θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία τους. Οι διαβητικοί ανήκουν σε αυτή την κατη-γορία, μια και ο διαβήτης είναι χρόνια με-

ταβολική διαταραχή ικανή να τους προ-καλέσει προβλήματα, εάν η ποσότητα και η ποιότητα του φαγητού και των υγρών που λαμβάνουν αλλάξει δραματικά.

Γεγονός είναι πάντως ότι πολλοί δια-βητικοί επιμένουν να νηστεύουν κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού. Στη λήψη της απόφασης εμπλέκονται τρία άτομα: ο ασθενής, ο ιατρός και ένας θρησκευτι-κός σύμβουλος. Επειδή είναι πολύ σημα-ντικό για τον διαβητικό να είναι απόλυτα ενημερωμένος για τους κινδύνους που θα μπορούσε να έχει η νηστεία του Ρα-μαζανιού για την υγεία του, θα προσπα-θήσουμε παρακάτω να προσεγγίσουμε το θέμα από την ιατρική του πλευρά με

σεβασμό τόσο στην προσωπικότητα του διαβητικού όσο και στο θρησκευτικό κα-τεστημένο του Ισλάμ.

Κίνδυνοι και Επιπλοκές Πρέπει να τονιστεί ότι η νηστεία τόσο

για τους διαβητικούς τύπου 1 όσο και για τους διαβητικούς τύπου 2 με ατελώς ρυθ-μισμένη γλυκόζη αίματος εγκυμονεί πολ-λούς κινδύνους για την υγεία τους: επι-κίνδυνες υπογλυκαιμίες, αντιδραστικές υπεργλυκαιμίες, διαβητική κετοξέωση και θρόμβωση είναι μόνο μερικές από αυτές. Σε αυτά τα πλαίσια, η νηστεία του Ραμαζα-νιού για τα άτομα με διαβήτη αποδοκιμά-ζεται έντονα από όλο τον ιατρικό κόσμο.

&Εορταστικές εκδηλώσεις Διαβήτης



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

ΥπογλυκαιμίαΗ υπογλυκαιμία αποτελεί γνωστό

κίνδυνο για τα άτομα με διαβήτη. Εκτι-μάται ότι 4% των θανάτων διαβητικών τύπου 1 οφείλεται σε υπογλυκαιμία, κάτι που δεν ισχύει για τους διαβητι-κούς τύπου 2.

ΥπεργλυκαιμίαΗ νηστεία στους ασθενείς με διαβή-

τη μπορεί να έχει ποικίλες επιδράσεις στο σακχαραιμικό προφίλ τους: μπορεί να το βελτιώσει, να το επιδεινώσει ή και να μην έχει καμία επίδραση σε αυτό. Μελέτη του EPIDIAR, ωστόσο, δείχνει ότι κατά τη δι-άρκεια του Ραμαζανιού παρατηρείται πενταπλάσια αύξηση στον αριθμό των σοβαρών υπεργλυκαιμιών (πολλές πε-ριπτώσεις χρήζουν εισαγωγής στο νο-σοκομείο) σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, πιθανότατα λόγω σημαντικής μείωσης του αριθμού των αντιδιαβητικών δισκί-ων κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Διαβητική κετοξέωσηΤα άτομα που νηστεύουν κατά τη

διάρκεια του Ραμαζανιού έχουν σημα-ντική πιθανότητα να αναπτύξουν δια-βητική κετοξέωση, ειδικά αν πριν την έναρξη της νηστείας είχαν υψηλή γλυ-κόζη αίματος λόγω κακής ρύθμισης. Η μειωμένη λήψη τροφής, άλλωστε, ση-μαίνει και μειωμένη έκκριση ινσου-λίνης και περισσότερες πιθανότητες απορρύθμισης ειδικά για τους διαβητι-κούς τύπου 2 ή δυσανάλογη λήψη τρο-φής μετά τη δύση του ηλίου και ανά-λογη προσαρμογή των αντιδιαβητικών δισκίων και της ινσουλίνης.

Διαβήτης τύπου 1 και Ραμαζάνι

Γενικά, οι διαβητικοί με διαβήτη τύ-που 1 καλό θα είναι να μην νηστεύουν.

Ο ιατρός τους είναι αυτός που θα επι-χειρήσει να τους μεταπείσει, ενημερώνο-ντάς τους για τους σοβαρούς κινδύνους που θα έχει κάτι τέτοιο για την υγεία τους. Αυτοί, ωστόσο, που επιμένουν να εορτά-σουν το Ραμαζάνι νηστεύοντας θα πρέ-πει να γνωρίζουν ότι έχουν ανάγκη την ινσουλίνη πέραν της λήψης τροφής για να γίνονται λειτουργίες του οργανισμού. Έτσι με τις νεότερες ινσουλίνες (ανάλογα μακράς διαρκείας) που γίνονται μια φορά την ημέρα πρέπει να έχουν μία δόση ιν-

σουλίνης με γλαργινική ή detemir. Επί-σης οι συχνές μετρήσεις του σακχάρου αίματος είναι απαραίτητες για να κάνει διορθώσεις των υπεργλυχαιμιών, με τα-χείας ή υπερταχείας δράσης ινσουλίνη.

Διαβήτης τύπου 2 και Ραμαζάνι

Οι διαβητικοί τύπου 2 οι οποίοι ελέγ-χουν τη γλυκόζη τους με δίαιτα και άσκη-ση δεν διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο από τη νηστεία. Παρόλα αυτά, η υπερβο-λική ποσότητα φαγητού κατά τη διάρκεια των επιτρεπόμενων γευμάτων πάντα ενέχει τον κίνδυνο να προκαλέσει με-ταγευματικές υπεργλυκαιμίες. Μια λύση είναι να μοιράζονται οι θερμίδες σε μι-κρότερα γεύματα κατά τη διάρκεια των ωρών που επιτρέπεται η κατανάλωση φαγητού και να τροποποιούν την φαρ-μακευτική αγωγή. Διακοπή των σουλφο-νυλουριών και χρήση των μεγλιτινιδών πρίν από τα γεύματα όποτε και αν γίνο-νται. Διατήρηση της μετφορμίνης και των γλιταζονών. Τέλος, καλό θα ήταν ο δια-βητικός να τροποποιεί αντίστοιχα το κα-θημερινό πρόγραμμα φυσικής δραστη-ριότητάς του στα πλαίσια αποφυγής της υπογλυκαιμίας.

Αντιδιαβητικά δισκία Γενικά μπορεί να λεχθεί ότι τα φάρ-

μακα που δρουν αυξάνοντας την ευαι-σθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη ενέχουν πολύ μικρότερο κίνδυνο υπο-γλυκαιμίας από ό,τι τα φάρμακα που αυ-ξάνουν την ίδια την έκκριση ινσουλίνης.

Οι ασθενείς που λαμβάνουν μετφορμίνη π.χ. μπορούν να νηστέψουν διατρέχοντας ελάχιστο κίνδυνο για υπογλυκαιμίες.

Όσον αφορά τα φάρμακα που αυ-ξάνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη (ροσιγλιταζόνη, πιογλιταζόνη), δεν απαι-τείται αλλαγή του δοσολογικού σχήμα-τος λόγω μικρού κινδύνου.

ΙνσουλίνεςΟι διαβητικοί τύπου 2 που ρυθμίζο-

νται με ινσουλίνη, διατρέχουν ουσιαστικά τους ίδιους κινδύνους με τους διαβητι-κούς τύπου 1, αν και τα επεισόδια υπο-γλυκαιμίας στους ασθενείς αυτούς είναι σαφώς λιγότερα.

Ορισμένα «σημεία κλειδιά»

Συχνή μέτρηση σακχάρου αίματοςΕίναι απαραίτητο οι ασθενείς με δια-

βήτη να ελέγχουν το σάκχαρο του αίμα-τός τους αρκετές φορές κατά τη διάρ-κεια της ημέρας, κάθε μέρα. Αυτό είναι σημαντικό ιδιαίτερα για τους διαβητι-κούς που ρυθμίζονται με ινσουλίνη.

ΔιατροφήΌλοι οι διαβητικοί πρέπει να ακολου-

θούν μια ισορροπημένη δίαιτα κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού. Η συνήθης τα-κτική των Μουσουλμάνων να καταναλώ-νουν μεγάλες ποσότητες φαγητού πλού-σιου σε λιπαρά και υδατάνθρακες μετά τη δύση του ηλίου πρέπει να αποφεύγε-ται πάση θυσία. Κάποιες απλές συμβου-λές που μπορούν να ακολουθήσουν οι

14


διαβητικοί που νηστεύουν στο Ραμαζά-νι: πολλά υγρά χαμηλά σε θερμίδες κατά τη διάρκεια των ωρών μετά τη δύση του ηλίου καθώς και πρόγευμα όσο το δυνα-τόν αργότερα μέσα στην ημέρα πριν την έναρξη της νηστείας.

Φυσική δραστηριότηταΤο επίπεδο της φυσικής δραστηριό-

τητας δε χρειάζεται να αλλάξει, αν και η υπερβολική σωματική καταπόνηση καλό είναι να αποφεύγεται γιατί αυξάνει την πιθανότητα της υπογλυκαιμίας. Επίσης, οι προσευχές Tarawih (προσευχές που διαρκούν αρκετή ώρα και απαιτούν σχε-τική σωματική κόπωση) θα πρέπει να συνυπολογίζονται ως μέρος της καθη-μερινής φυσικής δραστηριότητας.

Παύση της νηστείαςΟι διαβητικοί πρέπει να καταλάβουν

καλά ότι οφείλουν να διακόπτουν πάση θυσία τη νηστεία σε περίπτωση που:

η γλυκόζη αίματος πέσει κατακόρυφα ●στα 3.3 mmol/l (<60 mg/dl) ή χαμη-λότερα.η γλυκόζη αίματος πέσει στα 3.9 ●mmol/l (<70 mg/dl) τις πρώτες πρω-ινές ώρες και εφόσον έχουν λάβει ιν-σουλίνη ή αντιδιαβητικά δισκία (σουλ-φονυλουρίες ή μεγλιτινίδες) πριν την έναρξη της νηστείας.η γλυκόζη αίματος ανέλθει πάνω ●από 16.5 mmol/l (300 mg/dl).

Ιατρική παρακολούθησηΌλοι οι οι ασθενείς με διαβήτη που

επιθυμούν να νηστέψουν στο Ραμαζάνι θα πρέπει να προετοιμαστούν κατάλληλα. Αυτό θα γίνει σε άμεση συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό τους. Η προετοιμασία καλό είναι να ξεκινάει ένα με δύο μήνες πριν το Ραμαζάνι με μια σειρά εξετάσεων για τον έλεγχο του σακχάρου, της αρτηρι-ακής πίεσης και του λιπιδαιμικού προφίλ. Με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσε-ων θα γίνει η ενημέρωση των ασθενών για το βαθμό επικινδυνότητας ενός τέ-τοιου εγχειρήματος. Σημαντικό ρόλο έχει άλλωστε ο θεράπων ιατρός να μάθει στον διαβητικό να αναγνωρίζει τα σημεία και τα συμπτώματα της υπoγλυκαιμίας και υπερ-γλυκαιμίας και να τον διδάξει να προγραμ-ματίζει σωστά τα γεύματα, τα φάρμακά του και τη φυσική του δραστηριότητα, έτσι ώστε να αποφεύγει οξέα συμβάματα.

Εγκυμοσύνη και νηστεία

Είναι γνωστό σε όλους ότι η εγκυ-μοσύνη αποτελεί μια κατάσταση αυξη-μένης αντίστασης στην ινσουλίνη. Κατά τη διάρκεια νηστείας, τα επίπεδα γλυ-κόζης στις έγκυες μπορεί να είναι πολύ χαμηλά. Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει μεταγευματικά, όπου τόσο τα επίπεδα της γλυκόζης όσο και τα επίπεδα της ιν-σουλίνης διατηρούνται υψηλά για αρκε-τές ώρες στις υγιείς εγκύους σε σχέση με τις άλλες γυναίκες. Απαραίτητο είναι άλλωστε οι γυναίκες να γνωρίζουν ότι τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης κατά τη δι-άρκεια της εγκυμοσύνης συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για μείζονες συγγε-νείς ανωμαλίες για το έμβρυο.

Η νηστεία κατά τη διάρκεια του Ρα-μαζανιού συνδέεται με υψηλή θνησιμό-τητα και νοσηρότητα τόσο για την έγκυο όσο και για το έμβρυο. Ο κίνδυνος αυτός αναγνωρίζεται και από το ίδιο το Ισλάμ, μια και ρητά οι έγκυες εξαιρούνται από τη νηστεία κατά τη διάρκεια του Ραμα-ζανιού. Παρόλ’ αυτά, πολλές έγκυες γυναίκες, αρκετές μάλιστα με διαγνω-σμένο διαβήτη κύησης επιμένουν να νη-στεύουν. Αυτές οι γυναίκες αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου και η γλυκαι-μική ρύθμισή τους αποτελεί πραγματικό πονοκέφαλο για τον ιατρικό κόσμο.

Γενικά, ό,τι ισχύει για τη ρύθμιση του σακχάρου στις διαβητικές γυναίκες με

διαβήτη τύπου 1 και 2, ισχύει και για τις έγκυες. Το πιθανότερο είναι βέβαια να χρειαστεί πιο στενή παρακολούθηση των τιμών του σακχάρου του αίματος και πιο συχνές αλλαγές στις δόσεις της ινσου-λίνης για τις εγκύους. Σίγουρο είναι πά-ντως ότι η νηστεία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης καλό είναι να αποφεύγεται αν και το σωστό είναι να απαγορεύεται.

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε Μουσουλμάνος που επι-θυμεί να νηστέψει, καλό θα είναι να παίρ-νει την απόφασή του μετά από συζήτη-ση με τον θεράποντα ιατρό του και αφού ενημερωθεί με κάθε λεπτομέρεια για τους κινδύνους που ενέχει η νηστεία για την υγεία του.

Σε περίπτωση που τελικά αποφασί-σει να νηστέψει, ο διαβητικός οφείλει να ξέρει ότι κάτι τέτοιο απαιτεί διαρκή επα-γρύπνηση και πιστή τήρηση ενός αυστη-ρά εξατομικευμένου προγράμματος δια-τροφικής και φαρμακευτικής αγωγής.

Σίγουρο είναι ότι χρειάζεται περαιτέρω έρευνα, ίσως ακόμα και μελέτες που πε-ριλαμβάνουν ιατρική παρέμβαση, προκει-μένου να μπορούμε να απαντήσουμε με βεβαιότητα σε ερωτήματα που αφορούν τόσο στους κινδύνους όσο και στους δι-αθέσιμους τρόπους για ρύθμιση των δια-βητικών που επιθυμούν να νηστέψουν.



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

Ρεβίθια με κριθαράκι

Υλικά (6 μερίδες)

1 κιλό ρεβίθια ●5 φλιτζάνια κριθαράκι ●½ φλιτζάνι του τσαγιού ελαιόλαδο ●2 κρεμμύδια ●1 κουταλιά της σούπας ντομάτα πελτέ ●1 ματσάκι άνηθο ●1 κουταλιά της σούπας κοφτή σόδα ●αλάτι - πιπέρι ●

Εκτέλεση

Από το βράδυ βάζετε τα ρεβίθια στο νερό. Την επομένη αδειάζετε το νερό, προσθέτετε τη σόδα και ανακατεύετε. Τα αφήνετε για περίπου 1 ώρα και κατόπιν τα πλένετε 3-4 φορές με πολύ νερό. Ψι-λοκόβετε τα κρεμμύδια, τα τοποθετείτε στην κατσαρόλα και τα ροδίζετε με το ελαιόλαδο. Προσθέτετε τη ντομάτα λιω-μένη σε 1 ποτήρι νερό και μόλις πάρει

βράση, ρίχνετε τα ρεβίθια και το ψιλο-κομμένο άνηθο. Προσθέτετε αλάτι και πιπέρι και τα αφήνετε να σιγοβράσουν. Μόλις βράσουν τελείως, προσθέτετε το κριθαράκι και τα αφήνετε όλα μαζί να βράσουν για περίπου 10 λεπτά.

Θρεπτική αξία (ανά μερίδα)

Θερμίδες: 580 kcal Υδατάνθρακες: 74 g Πρωτεΐνη: 16 g Ολικό λίπος: 26 gΚορεσμένο λίπος: 3 gΜονοακόρεστα λιπαρά: 18 gΠολυακόρεστα λιπαρά: 3 gΔιαιτητικές ίνες: 9 g

Αρνάκι φρικασέ


½ φλιτζάνι του τσαγιού ελαιόλαδο ●2 κιλά αρνάκι σε μερίδες (αφαιρέστε το ●

λίπος όπου φαίνεται)αλάτι - πιπέρι ●6 ματσάκια κρεμμυδάκια φρέσκα (1 κιλό) ●½ κιλό πράσινη σγουρή σαλάτα ή μα- ●ρούλια½ φλιτζάνι του τσαγιού άνηθο ψιλο- ●κομμένο½ φλιτζάνι του τσαγιού μαϊντανό ψιλο- ●κομμένο2 αυγά ●½ φλιτζάνι του τσαγιού χυμό λεμονιού ●

Εκτέλεση

Βάλτε το λάδι σε μεγάλη κατσαρό-λα, επάνω σε δυνατή φωτιά και σοτάρε-τε τα κομμάτια του αρνιού. Ρίξτε το αλάτι, το πιπέρι και μισή κούπα νερό. Σκεπάστε και σιγοβράστε, ώσπου να μαλακώσει το κρέας. Στο μεταξύ, καθαρίστε, πλύνετε καλά τα κρεμμυδάκια και τα πράσινα λα-χανικά και κόψτε τα σε μεγάλα κομμάτια. Τα κρεμμυδάκια, μπορείτε να τα ζεματί-σετε προηγουμένως σε λίγο νερό και να τα στραγγίσετε, ώστε να γίνει το φαγητό ελαφρύτερο. Ρίξτε τα μαζί με τον άνηθο και το μαϊντανό, στην κατσαρόλα με το κρέας και αφήστε τα να βράσουν, χωρίς να λιώσουν. Όταν το φαγητό είναι έτοι-μο, χτυπήστε τ' αυγά με το χυμό λεμο-νιού σ' ένα μπολ, ρίξτε μέσα σ' αυτά λίγο από το ζουμί του φαγητού και αδειάστε τα επάνω στο φαγητό, κουνώντας την κατσαρόλα με κυκλικές κινήσεις, ώστε το αυγολέμονο να πάει παντού, χωρίς να πολυανακατευτεί το φαγητό και χαλάσει η εμφάνισή του. Αδειάστε σε πιατέλα και

Εκτέλεση & θρεπτική αξίαελληνικών συνταγών μαγειρικής

Αιμιλία ΠαπακωνσταντίνουΚλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διαβητολογικό Κέντρο, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»

16


σερβίρετε αμέσως. Αν δεν σας αρέσει το αυγολέμονο, μπορείτε να περιχύσετε το φαγητό μόνο με χυμό λεμονιού, κατά τον ίδιο τρόπο, παραλείποντας τ' αυγά.


Θερμίδες: 660 kcalΥδατάνθρακες: 12 gΠρωτεΐνη: 65 gΟλικό λίπος: 38 gΚορεσμένο λίπος: 10 gΜονοακόρεστα λιπαρά: 21 gΠολυακόρεστα λιπαρά: 3 gΔιαιτητικές ίνες: 2 g

Ψαρόσουπα


3 μέτριες πατάτες ●5 μέτρια κρεμμύδια ●5 μέτρια καρότα ●1 ματσάκι σέλινο ●800 γρ. ψάρι μπακαλιάρο ●150 γραμμάρια ρύζι ●½ φλιτζάνι του τσαγιού ελαιόλαδο ●2 αυγά ●3 λεμόνια ●1 λίτρο νερό ●

Εκτέλεση

Βάζετε όλα τα λαχανικά και τελευ-ταίο το σέλινο μέσα σε μια κατσαρόλα, προσθέτετε λίγο λάδι και τα βράζετε. Βγάλτε τα λαχανικά από την κατσαρόλα, προσθέστε στο ζουμί που έχει μείνει από τα λαχανικά, το ψάρι και το βράζετε 10-15 λεπτά σε σιγανή φωτιά. Το ψάρι είναι έτοιμο όταν σκάσει στην ουρά. Βγάζετε

το ψάρι από την κατσαρόλα και στραγ-γίζετε την ψαρόσουπα, ώστε να μη μεί-νουν λέπια. Ρίχνετε πάλι την ψαρόσου-πα στην κατσαρόλα, προσθέτετε το ρύζι και σιγοβράζετε. Χτυπάτε σ' ένα πιάτο τα αυγά και τα λεμόνια, προσθέτετε 1 κου-ταλιά από τη σούπα και συνεχίζετε το χτύπημα. Το ρίχνετε όλο μέσα στην ψα-ρόσουπα, ανακατεύετε και σερβίρετε.



Παστίτσιο


3 κουταλιές της σούπας ελαιόλαδο ●400 γρ. μακαρόνια Νο. 2 ●3 σκελίδες σκόρδο ●1 μεγάλο κρεμμύδι ●500 γρ. άπαχο κιμά ●1 κουταλιά της σούπας κανέλα ●1 κουταλιά της σούπας πάπρικα ●½ κουταλάκι του γλυκού κολίανδρο ●αλάτι - πιπέρι ●400 γρ. ντοματάκια ●1 κουταλιά της σούπας ζάχαρη ●½ κουταλιά της σούπας ξύδι ●2 κουταλιές της σούπας μαργαρίνη ●

4 αυγά ●4 κουταλιές της σούπας κεφαλοτύρι ή ●παρμεζάνα2 φλιτζάνια του τσαγιού μπεσαμέλ ●1 κουταλάκι μοσχοκάρυδο ●1 λίτρο γάλα χαμηλών λιπαρών ●6 κουταλιές της σούπας αλεύρι ●

Εκτέλεση

Σοτάρετε το κρεμμύδι, το σκόρδο και τον άπαχο κιμά. Ανακατεύετε και ρίχνε-τε αλάτι, πιπέρι, κανέλα, πάπρικα, κο-λίανδρο, τα ντοματάκια, τη ζάχαρη και το ξύδι. Τα ανακατεύετε και τα αφήνε-τε να σιγοβράσουν για 30΄. Βάζετε σε πυρέξ τα μισά βρασμένα μακαρόνια (τα οποία προηγουμένως έχετε κάψει με 1 κουταλιά της σούπας λιωμένη μαργαρί-νη και τα έχετε ανακατέψει με 2 κου-ταλιές της σούπας τριμμένο τυρί και τα 2 αυγά). Βάζετε τη σάλτσα του κιμά και από πάνω τα υπόλοιπα μακαρόνια. Βά-ζετε τη μπεσαμέλ (στη μπεσαμέλ έχετε προσθέσει τα 2 αυγά χτυπημένα και 2 κουταλιές της σούπας παρμεζάνα, αλάτι, πιπέρι). Το παστίτσιο ψήνεται στους 200 βαθμούς για περίπου 45΄-60΄.

Εκτέλεση Μπεσαμέλ

Βράζετε το γάλα σε μια μικρή κατσα-ρόλα και μόλις πάρει βράση παίρνετε λίγο γάλα, διαλύετε μέσα το αλεύρι, και το ρί-χνετε πάλι στο γάλα που βράζει ανακα-τεύοντας συνεχώς με σύρμα για να μην κολλήσει και να μην σβολιάσει. Προσθέ-τετε μια κουταλιά της σούπας μαργαρίνη και 2 κουταλιές της σούπας τριμμένο τυρί και κατεβάζετε την κρέμα από τη φωτιά. Χτυπήστε καλά τα αυγά και προσθέστε τα αργά-αργά στην κρέμα ανακατεύοντας συνεχώς. Στο ταψί τοποθετείστε τα μισά μακαρόνια, λίγη κρέμα, τον κιμά, τα υπό-λοιπα μακαρόνια και την κρέμα.





ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

Κυριάκος ΚαζάκοςΠαθολόγος-Διαβητολόγος, Επίκουρος Καθηγητής Νοσηλευτικής ΑΤΕΙΘ

Ινσουλινοθεραπεία

Η συχνότητα του σακχαρώ-δους διαβήτη αυξάνει ρα-γδαία και αναμένεται την

επόμενη εικοσαετία τα άτομα με σακχα-ρώδη διαβήτη να είναι περισσότερα από 300 εκατομμύρια παγκοσμίως. Δυστυ-χώς, παρ’ όλες τις εξελίξεις ένα σημα-ντικό ποσοστό ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη δεν επιτυγχάνει τους θεραπευ-τικούς στόχους και αυτό αυξάνει τον κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές. Μέρος της ευθύνης για τη μη επίτευξη των θε-ραπευτικών στόχων έχουν τα ίδια τα άτομα με διαβήτη, αλλά η μεγαλύτε-ρη ευθύνη ανήκει στους επαγγελματίες υγείας, οι οποίοι θα πρέπει με κατάλλη-λους χειρισμούς να βοηθήσουν τα άτο-μα με σακχαρώδη διαβήτη να πετύχουν τους θεραπευτικούς στόχους.

Έτσι περίπου το 50% των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και 2 δυσκολεύονται κατά την πρώτη διάγνω-ση να αποδεχθούν ότι έχουν διαβήτη και ότι αυτό θα διαρκέσει για όλη τους τη ζωή. Σύμφωνα με τη μελέτη Dawn, 40-50% των ίδιων ασθενών μετά από αρ-κετά χρόνια διαβήτη διακατέχονται από άγχος για την πορεία της νόσου, για το σωματικό τους βάρος και για τον κίνδυ-νο των υπογλυκαιμικών επεισοδίων.

Από την πλευρά των επαγγελματι-ών υγείας παρατηρείται μια καθυστέρη-ση στην έναρξη και εντατικοποίηση της αγωγής, ιδίως της ενέσιμης ινσουλίνης. Οι διαθέσεις των δύο πλευρών, δηλαδή των επαγγελματιών υγείας και των ατό-μων με σακχαρώδη διαβήτη μπορούν να καθυστερήσουν την αποτελεσματική θε-ραπεία. Ειδικότερα για την έναρξη της ιν-σουλινοθεραπείας υπάρχουν εμπόδια, όπως η έλλειψη χρόνου και εμπειρίας από τη μεριά των επαγγελματιών υγεί-ας και ο φόβος της υπογλυκαιμίας, της αύξησης σωματικού βάρους, καθώς επί-σης και ο φόβος της ένεσης, από τη με-ριά των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη.

Γενικά ο ενέσιμος τρόπος θεραπευ-τικής προσέγγισης είναι πολύ διαδεδο-μένος. Έτσι υπολογίζεται ότι παγκόσμια γίνονται περίπου 12 δισεκατομμύρια ενέσεις το χρόνο, που αφορούν κυρί-ως εμβολιασμούς, ινσουλινοθεραπεία, αντιβιώσεις και ειδικές θεραπείες. Στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι γίνονται περί-που 105 εκατομμύρια ενέσεις ινσουλί-νης κάθε χρόνο. Σχετικά με την επιλο-

γή του σημείου της ένεσης, η πρόσθια επιφάνεια τής κοιλιάς θεωρείται ως πρώτη επιλογή και χαρακτηρίζεται από ταχεία απορρόφηση, εξαιτίας της αυ-ξημένης τοπικής αιματικής κυκλοφορί-ας. Η περιοχή αυτή είναι ιδανική για ιν-σουλίνες ταχείας δράσης. Η πλάγια και έξω επιφάνεια των μηρών έχει βραδύ-τερη απορρόφηση και είναι ιδανική για ινσουλίνες βραδείας δράσης. Μπορούν ακόμη να χρησιμοποιηθούν οι γλουτοί και οι βραχίονες, αν και οι τελευταίοι εί-ναι πτωχοί σε υποδόριο ιστό και χαρα-κτηρίζονται από δυσχέρεια στην εφαρ-μογή τής ένεσης. Η ένεση πάνω από τα ρούχα δεν συστήνεται αν και οι δερμα-τικές αντιδράσεις είναι σπάνιες.

Η τεχνική της υποδόριας ένεσης της ινσουλίνης είναι απλή. Δεν απαιτεί-ται τοπικά αλκοόλ, εφόσον βέβαια η πε-ριοχή είναι καθαρή. Εφαρμόζεται η τε-χνική της υπεγειρόμενης δερματικής πτυχής ανάμεσα στο δείκτη και τον αντί-χειρα “two fingers pinch-up” και η βε-λόνα εισάγεται με 45 μοίρες γωνία. Η γωνία αυτή είναι χρήσιμη, ιδίως στα λε-πτόσωμα παιδιά, όπου εάν γίνει κάθετα η ένεση υπάρχει ο φόβος να γίνει ενδο-μυϊκά. Η ενδομυϊκή αντί της υποδόριας χορήγησης συνοδεύεται από αυξημέ-νο κίνδυνο υπογλυκαιμίας. Για τη μείω-ση του σωματικού πόνου από την ένε-ση, προτείνεται το τσίμπημα να γίνεται σχετικά απότομα. Για την ανώδυνη διά-τρηση της επιδερμίδας χρησιμοποιείται η αιχμηρή πλευρά της βελόνας, η οποία δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται περισ-

18


σότερο από 1-2 φορές. Παρ’ όλα αυτά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρη-σιμοποιηθεί τοπικά αναισθητική κρέμα. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στην περί-πτωση της λιποϋπερτροφίας, σε άτομα που συνηθίζουν να κάνουν την ένεση στο ίδιο μέρος. Σ’ αυτήν την περίπτωση, η ένεση είναι ανώδυνη αλλά η τοπική απορρόφηση της ινσουλίνης καθυστερεί και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη ρύθμιση του διαβήτη. Συνιστάται εναλ-λαγή των σημείων της ένεσης.

Πέρα όμως από το σωματικό πόνο, ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού έχει «φοβία για τις ενέσεις». Οι παρά-γοντες που σχετίζονται με τη φοβία της ένεσης διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Σημαντικοί παράγοντες θεωρούνται το μέγεθος της βελόνας, η νοσοκομειακή οσμή, η προηγούμενη επώδυνη εμπει-ρία μετά από ένεση, το άκουσμα από το νοσηλευτικό προσωπικό για την ένεση και η παρατήρηση της προπαρασκευής της ένεσης.

Στην εξοικείωση και στην προσαρμο-γή στην ενέσιμη αγωγή, σημαντικός είναι ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας, που θα πρέπει να στοχεύουν στην ψυχολογι-κή ενδυνάμωση των ατόμων με διαβήτη. Ειδικά στα παιδιά βοηθά, εάν παίξουν με την πένα ή τη σύριγγα της ινσουλίνης και δοκιμάσουν να κάνουν ένεση στο αρκου-δάκι ή την κούκλα τους. Τα φρούτα, όπως είναι τα πορτοκάλια, μπορεί να χρησιμο-ποιηθούν ως μέσο εξοικείωσης για την ένεση, από μεγαλύτερα άτομα. Εξαιρε-τικά σημαντικό θεωρείται, για τα μικρά παιδιά, να βλέπουν τους ίδιους τους γο-νείς τους ή τους επαγγελματίες υγείας, που τους φροντίζουν, να κάνουν οι ίδιοι

ένεση -με φυσιολογικό ορό- στον εαυ-τό τους. Στην αντίθετη περίπτωση, όπου δηλαδή ένας γονέας φοβάται την ένε-ση, το παιδί θα σκεφτεί «υποτίθεται ότι πρέπει να κάνω 3-4 ενέσεις την ημέρα, για όλη τη ζωή μου. Εάν ο μπαμπάς ή η μαμά μου φοβούνται να κάνουν, έστω και μία ένεση, τότε μάλλον πρόκειται για κάτι τρομερό». Το υπερβολικό χαμόγε-λο κατά τη διάρκεια της ένεσης δεν εν-θαρρύνει. Τα μικρά παιδιά μπορεί να το εκλάβουν ως κοροϊδία. Θα πρέπει ακό-μα να αποφεύγονται οι σχετικές συζη-τήσεις κατά την ώρα της ένεσης και να προτείνονται μικρές διαφορετικές δρά-σεις, που θα αποσπούν την προσοχή και το ενδιαφέρον, όπως για παράδειγμα η επιλογή από το ίδιο παιδί ενός χρωμα-τιστού plaster. Οι στόχοι πρέπει να είναι ρεαλιστικοί και αποτελεσματικοί, χωρίς να δίνονται περιθώρια, όπως είναι η πα-ράληψη μιας δόσης. Παρ’ όλα αυτά η ορι-οθέτηση αποδεκτής αντίδρασης, δίνει τη δυνατότητα φυσιολογικού ξεσπάσματος, χωρίς να διακινδυνεύει η επίτευξη του στόχου -«μπορείς να κλάψεις, εάν θέλεις, αλλά μην τραβιέσαι μακριά την ώρα της ένεσης». Η επιβράβευση μετά την ένεση, θεωρείται ένα ακόμη «εργαλείο», για τον ίδιο σκοπό. Πέρα από τις τεχνικές αυτές, η ήρεμη μουσική, ήρεμες εικόνες με ζώα και φυσικό περιβάλλον θεωρούνται ότι ηρεμούν και βοηθούν στο να δεχθεί κά-ποιος ευκολότερα μια ένεση.

Μια ομάδα επιστημόνων από το Μεξικό, χρησιμοποίησε σύριγγες διακο-σμημένες με μικρές χαρούμενες χρω-ματιστές ζωγραφιές, πετυχαίνοντας με τον τρόπο αυτό σημαντική μείωση του «φόβου για τις ενέσεις».

Ινσουλίνη

Η ενέσιμη θεραπεία στο σακχαρώδη διαβήτη, παραδοσιακά παραπέμπει στην ενέσιμη ινσουλινοθεραπεία. Τα τελευ-ταία όμως χρόνια έχει εμφανιστεί μια νέα κατηγορία αντιδιαβητικών φαρμά-κων, τα μιμητικά των ινκρετινών ή ανά-λογα του GLP-1. Τα φάρμακα αυτά χο-ρηγούνται ενέσιμα υποδορίως, όπως ακριβώς και η ινσουλίνη, με παρόμοι-ες πένες. Η εξενατίδη (Byetta) και η λι-ραγλουτίδη (Victoza) κυκλοφορούν στη χώρα μας, για την αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Οι ελά-χιστες υπογλυκαιμίες και η μείωση του σωματικού βάρους, αποτελούν σημαντι-κά πλεονεκτήματα αυτής της κατηγορίας αντιδιαβητικών φαρμάκων.

Για κανέναν άνθρωπο καμία ένεση δεν είναι ευχάριστη. Στην καλύτερη περί-πτωση είναι ενοχλητική και στη χειρότε-ρη επώδυνη. Παρ’ όλα αυτά η ικανότητα προσαρμογής σε διάφορες καταστάσεις, που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο, βοηθά να ξεπεραστούν οι δυσκολίες της ένε-σης, τις περισσότερες φορές. Σημαντι-κός είναι εδώ ο ρόλος της οικογένειας και των επαγγελματιών υγείας.

ΒιβλιογραφίαBirkebaek NH, Johansen A, Solvig J. Cutis/

subcutis thickness at insulin injection sites and localization of simulated insulin boluses in chil-dren with type 1 diabetes mellitus: need for indi-vidualization of injection technique? Diabet Med 1998; 15: 965-971.

Hanas R, Adolfsson P. Insulin pumps in pedi-atric routine care improve long-term metabolic control without increasing the risk of hypoglyce-mia. Pediatric Diabetes 2006; 7: 25-31.

Smith CP, Sargent MA, Wilson BPM, Price DA. Subcutaneous or intramuscular insulin injections. Arch Dis Childhood 1991; 66: 879-882.

Young RJ, Hannan WJ, Frier BM, Steel JM, Duncan LJP. Diabetic lipohypertrophy delays insu-lin absorption. Diabetes Care 1984; 7: 479-480.

Εμπόδια των ασθενών και των ιατρώνστην έναρξη ινσουλίνης

Εμπόδια ασθενώνΗ έναρξη ινσουλίνης είναι ●πολύπλοκηΥπογλυκαιμία ●Αύξηση βάρους ●Πόνος ένεσης ●Η ένεση σε δημόσιο χώρο ●είναι ενοχλητική

Εμπόδια ιατρώνΗ έναρξη ινσουλίνης είναι ●πολύπλοκη Υπογλυκαιμία ●Σωματικό βάρος ●Έλλειψη χρόνου/μέσων ●Οι παραπομπές είναι απαραίτητες ●Έλλειψη εμπειρίας για τη χρήση ●της κατάλληλης ινσουλίνης



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

Μαρία ΒαλσαμήΠοδολόγος, MSc Hons, BSc Hons, MChS, SRCh, HPC Reg, Επιστημονική Συνεργάτιδα Ιατρείων Διαβητικού Ποδιού ΓΝΑ «Λαϊκό» και ΓΝΠ «Τζάνειο»

Γιατί και πώς να φροντίζω τα πόδια μου;

Σ ύμφωνα με έρευνες, η κυριό-τερη αιτία εισαγωγής ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη στα

νοσοκομεία είναι προβλήματα στα πόδια. Αυτό συμβαίνει επειδή όταν ο διαβήτης είναι αρρύθμιστος μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα νεύρα (δηλαδή νευροπάθεια) και στην κυκλοφορία του αίματος (δηλαδή αγγειοπάθεια) αλλά και αυξημένο κίνδυνο μολύνσεων. Συγκεκριμένα:

Η νευροπάθεια έχει ως αποτέλεσμα 1. να υπάρχει ελαττωμένη αίσθηση του πόνου, της θερμοκρασίας, της πίεσης και της αφής. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι εάν υπάρξει κάποιος μικροτραυ-ματισμός στα πόδια (φουσκάλα, γρα-τζουνιά, κόψιμο) είναι πιθανό να μη γίνει αντιληπτός. Η πιο συχνή αιτία μι-κροτραυματισμών είναι τα παπούτσια ή η απουσία αυτών.

Πώς ξέρω εάν έχω νευροπάθεια;Εάν τα πόδια μου καίνε, μυρμηγκιά-

ζουν, μουδιάζουν ή με πονάνε πρέπει να ενημερώσω το γιατρό μου και τον ποδο-λόγο μου, ώστε να με κατευθύνουν.

Η αγγειοπάθεια έχει ως αποτέλεσμα τη 2. μείωση της ροής του αίματος προς τα πόδια. Σε συνδυασμό με το κάπνισμα το αποτέλεσμα μπορεί να είναι κατα-στροφικό. Εάν λοιπόν υπάρχει αγγει-οπάθεια, ο παραπάνω μικροτραυματι-σμός θα είναι δύσκολο να επουλωθεί.

Πώς ξέρω εάν έχω αγγειοπάθεια;Εάν παθαίνω κράμπες στα πόδια

μου πρέπει να ενημερώσω το γιατρό μου και τον ποδολόγο μου ώστε να με κατευθύνουν.

Οι χρόνιες πληγές (ή αλλιώς έλκη) οφείλονται συνήθως σε συνδυασμό πα-ραγόντων.

Τι πρέπει να κάνω τώρα;

Να κολλήσω 3 διαφορετικές λίστες πάνω στο ψυγείο μου (ή σε όποιο εμφανές μέρος επιθυμώ):

Ακολουθώντας τις παρακάτω απλές οδηγίες είναι πολύ πιθανό να μην αντιμε-τωπίσω ποτέ πρόβλημα με τα πόδια μου!

Γενικά

Να ελέγχω το ζάχαρο μου τακτικά ●Να προσέχω τι τρώω και αν είμαι υπέρ- ●βαρος να χάσω βάροςΝα περπατάω τουλάχιστον μισή ώρα ●κάθε ημέρα, εκτός αν έχω πληγές στα πόδιαΝα σταματήσω αμέσως το κάπνισμα, αν ●καπνίζωΝα επισκέπτομαι τον παθολόγο, δια- ●βητολόγο ή ενδοκρινολόγο μου τακτικά

Για τα πόδια μου

Κάθε μέρα πλένω τα πόδια μου σε χλια- ●ρό νερό με ουδέτερο σαπούνι. Να ελέγ-χω τη θερμοκρασία του νερού πρώτα με τον αγκώνα. Όχι ποδόλουτρο πάνω από 5 λεπτά!Μετά σκουπίζω τα πόδια μου με στεγνή ●πετσέτα κυρίως ανάμεσα στα δάχτυλα.Κατόπιν βάζω ενυδατική κρέμα ή αφρό ●στα πόδια, κυρίως στα πέλματα και στις πτέρνες. Όχι ανάμεσα στα δάχτυλα! Όχι πάνω σε πληγές!Κάθε ημέρα ελέγχω τα πόδια μου για ●τυχόν μικροτραυματισμούς, ερυθρό-τητα, πρήξιμο ή οτιδήποτε ασυνήθιστο. Εάν δω κάτι ανησυχητικό, επικοινωνώ με τον γιατρό μου!Πριν φορέσω τα παπούτσια μου τα ●ελέγχω για τυχόν ύπαρξη ξένων σωμά-των. Τα παπούτσια μου να είναι το σω-στό νούμερο, αρκετά φαρδιά και βαθιά, με λείες εσωτερικές ραφές. Προτιμώ τα

παπούτσια με κορδόνια. Πάντα φοράω καθαρές κάλτσες με αυτά, τις οποίες αλ-λάζω τουλάχιστον μια φορά την ημέρα.Δεν περπατάω ποτέ ξυπόλητος. Ούτε ●μέσα στο σπίτι!Δεν περπατάω ποτέ ξυπόλητος στην πα- ●ραλία. Ούτε μέσα στη θάλασσα!Δε χρησιμοποιώ αιχμηρά αντικείμενα ●(ψαλιδάκια, κοφτάκια ή νυστέρια) ούτε χημικά (επιθέματα ή διαλύματα) για να περιποιηθώ τα πόδια μου και να αφαι-ρέσω τις υπερκερατώσεις/σκληρύνσεις.Τα νύχια μου τα λιμάρω. ●

Εάν μικροτραυματιστώ

Καθαρίζω την πληγή με φυσιολογικό ορό ●Τη στεγνώνω με αποστειρωμένες γάζες ●Την καλύπτω με αποστειρωμένη γάζα ●και κολλητική ταινίαΕπικοινωνώ άμεσα με το γιατρό μου. ●

Βιβλιογραφία

Boulton, A. The Diabetic foot. Medicine 2006;

34(3): 87-90

20


Κατερίνα ΚαψιμάνηΧημικός, Εκπαιδευμένη στην ορθοτεχνική υποστήριξη του ποδιού

Ορθοτεχνική υποστήριξητου διαβητικού ποδιού.

Tι είναι και πότε χρειάζεται;

Η ορθοτεχνική υποστήριξη του ποδιού είναι η χρήση βοηθητι-κών μέσων όπως θεραπευτι-

κών υποδημάτων, πελμάτων, ναρθηκών για να προλάβουμε ή να αντιμετωπίσου-με προβλήματα στα κάτω άκρα.

Ποιοι τη χρειάζονται;

Άτομα που:πάσχουν από xρόνιες παθήσεις όπως ●διαβήτη, ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.λπ.επιβαρύνουν πολύ τα πόδια τους όπως ●αθλητές, άτομα που μένουν πολύ ώρα όρθιοι, κουβαλούν βάρη κ.ά.πάσχουν από oρθοπεδικής φύσεως δι- ●αταραχές εκ γενετής ή επίκτητες όπως βλαισότητα, μεταταρσαλγία, άκανθα κ.ά.χειρουργούνται στα πόδια τους και ●απαιτείται να τα υποστηρίξουν όπως χειρουργείο μεταταρσίων, κοτσιών, αρθροδέσεις κ.ά.πάσχουν από διαταραχές του κεντρι- ●κού νευρικού συστήματος όπως σπα-στικότητα, ημιπληγίες, παραπληγίες.

Πότε και τι ορθοτεχνική υποστήριξη χρειάζονται τα άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη;

Εάν έχω διαβήτη θα πρέπει να ξέρω, εάν έχουν βλάβες τα πόδια μου, τι έκτα-σης είναι αυτές και με βάση αυτό θα κρι-θεί, εάν και τι είδους ορθοτεχνική υπο-στήριξη χρειάζομαι. Άρα ο ιατρός μου είναι αυτός που θα με ενημερώσει και θα με καθοδηγήσει για τα πόδια μου. Με βάση λοιπόν την κατάσταση των ποδιών μου ανήκω σε μια από τις κατηγορίες του πίνακα 1, στον οποίο περιγράφεται η υποστήριξη που χρειάζομαι.

1. Έχω διαβήτη, έχω ελέγξει τα πό-δια μου, δεν έχω αγγειοπάθεια, δεν έχω νευροπάθεια, δεν έχω σημεία με υψηλές πιέσεις και κάλους, δεν έχω παραμορφωμένα δάχτυλα

Δε χρειάζομαι καμία ορθοτεχνική υποστήριξη. Χρειάζομαι άνετα υποδήμα-τα, τουλάχιστον τις ώρες που εργάζομαι ή ταλαιπωρώ τα πόδια μου. Τα στενά και κακής ποιότητας υποδήματα με τα χρόνια δημιουργούν παραμορφώσεις στα πόδια μου και επειδή έχω διαβήτη και μελλο-ντικά μπορεί να μου δημιουργήσει κά-ποια βλάβη στα πόδια, καλό είναι να μην προκαλέσω και εγώ βλάβες από ακατάλ-ληλα υποδήματα. Για παράδειγμα τα γυ-ναικεία παπούτσια με στενή φόρμα βοη-θούν να δημιουργηθούν κότσια.

2. Έχω διαβήτη, έχω ελέγξει τα πόδια μου, δεν έχω αγγειοπάθεια, δεν έχω νευ ρο πάθεια, έχω σημεία με υψηλές πιέ-σεις και κάλους (Εικ. 1) ή έχω παραμορ-φωμένα δάχτυλα, έχω κότσια (Εικ. 2)

Χρειάζομαι ελαστικά ορθοπεδικά υπο δήματα, τουλάχιστον τις ώρες που εργάζομαι ή ταλαιπωρώ τα πόδια μου. Τα κοινά υποδήματα του εμπορίου, ει-δικά εάν έχουν στενή φόρμα, γεγονός που συμβαίνει στο 90% των περιπτώσε-ων, είναι στενότερα από ό,τι το πόδι μας και όταν έχω παραμορφωμένα δάχτυλα ή κότσια το πόδι μου πιέζεται μέσα σε αυτά, ερεθίζεται, κοκκινίζει και οι παρα-μορφώσεις επιβαρύνονται και εξελίσσο-νται. Τα ελαστικά ορθοπεδικά υποδήμα-τα είναι φαρδιά, παίρνουν το σχήμα του ποδιού μου και φιλοξενούν το παραμορ-φωμένο πόδι μου χωρίς να προκαλούν

τριβές και να το επιβαρύνουν (Εικ. 3). Με τέτοια επίσης υποδήματα προστατεύω τα πόδια μου, εάν έχω κάλους ανάμεσα στα δάχτυλα ή πάνω σε αυτά, γιατί είναι φα-νερό ότι έχουν δημιουργηθεί από πιέσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις ίσως χρειαστώ

Εικ. 1



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

και κάποια σιλικονούχα ναρθηκάκια για να αλλάξω ή να υποστηρίξω τις θέσεις των δαχτύλων μου (Εικ. 4).

Εάν έχω σοβαρές παραμορφώσεις και το πόδι μου δεν χωράει σε ένα ελα-στικό ορθοπεδικό υπόδημα, τότε χρειά-ζομαι ορθοπεδικό υπόδημα στα μέτρα του ποδιού μου.

Στην περίπτωση που έχω μόνο κά-λους και ειδικά στο πέλμα μου, τότε από ορθοτεχνική υποστήριξη χρειάζο-μαι ένα πέλμα κατασκευασμένο στα μέ-τρα μου (Εικ. 5). Αυτό σημαίνει ότι είναι έτσι φτιαγμένο που μειώνει τις πιέσεις που ασκούνται στην περιοχή των κά-λων και έτσι καθυστερεί τη δημιουργία τους ή ακόμη και τους εξαφανίζει. Τα πέλματα αυτά έχουν συνήθως κάποιο

πάχος και επομένως για να τα χρησιμο-ποιήσω πρέπει το υπόδημά μου να έχει και τον κατάλληλο χώρο. Τα ορθοπεδι-κά υποδήματα έχουν χώρο για πέλμα-τα, εάν όμως δεν έχω παραμορφώσεις στα δάχτυλα ή έντονα κότσια και δεν τα χρειάζομαι, μπορώ να χρησιμοποιήσω ένα καλό υπόδημα του εμπορίου ή σε ένα αθλητικό που να βγαίνει όμως το πέλμα του, ώστε να το αντικαταστήσω με το δικό μου εξατομικευμένο. Είναι πολύ σημαντικό, ανεξάρτητα από το τι θα χρησιμοποιήσω, το πόδι μου να έχει αρκετό χώρο.

3. Έχω διαβήτη, έχω ελέγξει τα πόδια μου, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, δεν έχω έντονες παρα-μορφώσεις στα πόδια π.χ. δεν έχω παραμορφωμένα δάχτυλα, κότσια

Χρειάζομαι θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη. Το θεραπευτικό υπόδημα δια-βήτη είναι ένα ορθοπεδικό υπόδημα ει-δικά φτιαμένο για τα πόδια των αν-θρώπων που πάσχουν από διαβητική νευροπάθεια ή και αγγειοπάθεια.

Σήμερα οι επιστήμονες γνωρίζουν τις αλλοιώσεις που προκαλεί η νευρο-πάθεια ή/και η αγγειοπάθεια στη δομή και αρχιτεκτονική των ποδιών. Έτσι σε σχέση με το φυσιολογικό πόδι το διαβη-τικό πόδι συνήθως έχει (Εικ. 6):1. πολύ μεγάλες πιέσεις σε όλο το πέλμα

αλλά και τοπικά, ειδικά στο πρόσθιο μέ-ρος με αποτέλεσμα να έχουμε σκληρύν-

σεις και κάλους σε κάποιο από τα δάχτυ-λα ή μετατάρσια. Αυτές οι πιέσεις είναι επικίνδυνο να οδηγήσουν σε έλκος.

2. φαρδύ κοντεπιέ.3. ανωμαλίες στις αρθρώσεις με απο-

τέλεσμα να χαλαρώνουν, να παρα-μορφώνονται και τα πόδια να έχουν κλίση προς τα μέσα ή έξω.

4. δεν έχει μαξιλαράκι στην περιοχή του πέλματος μετά τα δάχτυλα.Για να αντιμετωπισθούν αυτές οι ανω-

μαλίες, και κυρίως για να προστατευτεί το νευροπαθητικό πόδι που έχει χάσει τα αι-σθητήρια νεύρα του, χρειάζεται ένα ειδι-κό ορθοπεδικό υπόδημα με συγκεκριμέ-να χαρακτηριστικά που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του διαβητικού ποδιού και να το προστατεύει, ώστε οι αλλοιώσεις του να μην οδηγήσουν σε εξέλκωση και ανοι-χτές πληγές. Τα ειδικά αυτά υποδήματα λέγονται θεραπευτικά υποδήματα διαβή-τη και πρέπει να τα φορούν τα άτομα που έχουν διαβητική νευροπάθεια ή και αγγει-

Εικ. 4

Εικ. 2 Εικ. 3

Εικ. 5

μεγάλες πιέσεις

22


οπάθεια για να μην κάνουν έλκη και πλη-γές στα πόδια τους. Τα υποδήματα αυτά έχουν δοκιμαστεί και έχουν αποδείξει ότι μειώνουν σημαντικά την εμφάνιση τραυ-μάτων και ελκών στα πόδια. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, εάν λάβει κανείς υπόψη του ότι τα περισσότερα έλκη οφείλονται σε τραυματισμούς από υποδήματα. Το θερα-πευτικό υπόδημα σε σχέση με τα κοινά του εμπορίου διαφέρει στο ότι υποστηρίζει και συγκρατεί το μηχανικό άξονα του ποδιού, αγκαλιάζει τη ράχη και αποφορτίζει όλο το πέλμα και ιδιαίτερα το πρόσθιο πόδι, που

είναι και το πιο επικίνδυνο σημείο για έλκη και τραυματισμούς. Μέσα στο υπόδημα πρέπει να χρησιμοποιείται ένθετο πέλμα, το οποίο θα ενισχύει την αποφόρτιση.

Στην εικόνα 7 απεικονίζεται ένα θε-ραπευτικό υπόδημα διαβήτη με τα χαρα-κτηριστικά και τις ιδιότητές του. Τα θε-ραπευτικά υποδήματα, επειδή πρέπει να αγκαλιάζουν το πόδι και να μην το πιέ-ζουν, θα πρέπει να έχουν όχι μόνο το σω-στό μήκος άλλα και το σωστό φάρδος. Για την εύρεση του κατάλληλου φάρδους θα πρέπει να μετριούνται η περίμετρος του

κοντεπιέ και των μεταταρσίων. Τα υπο-δήματα αυτά κατασκευάζονται σε πέντε δια φορετικά φάρδη. Όσον αφορά στο κα-τάλληλο μήκος, είναι εκείνο που είναι ένα εκατοστό μεγαλύτερο από το πόδι.

Τα θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη θα πρέπει να έχουν αντίστοιχο πιστοποιητι-κό. Στην Ευρώπη είναι υποχρεωτικό το πι-στοποιητικό να συνοδεύει πάντα το προϊόν και να φέρει οδηγίες χρήσης. Επίσης έχουν ΦΠΑ φαρμακευτικών προϊόντων, δηλαδή στη χώρα μας 9%, και η τιμή τους στις χώ-ρες της Ευρώπης ανάλογα με το σχέδιο και

Πίνακας 1. Βρείτε σε ποια κατηγορία ανήκετε και τι ορθοτεχνική υποστηρίξη χρειάζεστε

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΟΡΘΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

1. Έχω διαβήτη, δεν έχω αγγειοπάθεια, δεν έχω νευροπάθεια, δεν έχω παραμορφώσεις

Καμία, άνετα υποδήματα του εμπορίου

2. Έχω διαβήτη, δεν έχω αγγειοπάθεια, δεν έχω νευροπάθεια, έχω παραμορφώσεις

Ορθοπεδικά υποδήματα με εσωτερικό πάτο/πέλμα ειδικής κατασκεύης Εάν έχω μεγάλες παραμορφώσεις θα χρειαστώ και υποδήματα ειδικής κατασκευής στα μέτρα μου

3. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπά-θεια ή και τα δύο, δεν έχω παραμορφώσεις

Θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη

Εάν έχω κάλους και σκληρύνσεις στο πέλμα, χρειάζεται να αντικαταστήσω τον εσωτερικό πάτο τους με πάτο ειδικής κατασκευής

4. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπά-θεια ή και τα δύο, έχω έντονες παραμορφώ-σεις στα πόδια ή έχω οστεαρθροπάθεια

Θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη με πάτο και τα δύο ειδικής κατασκεύης

5. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπά-θεια ή και τα δύο, είχα έλκος που έκλεισε ή είχα γάγγραινα

Θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη

Πάτο ειδικής κατασκευής

6. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπά-θεια ή και τα δύο, έχω υποστεί ακρωτηριασμό

Θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη με πάτο και τα δύο ειδικής κατασκεύης

7. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπά-θεια ή και τα δύο, έχω ανοιχτό έλκος

Χρειάζομαι καρότσι ή υπόδημα ειδικό ή νάρθηκα για να μην πατάει καθό-λου το έλκος στο έδαφος, ώστε να κλείσει. Όταν επουλωθεί τότε πρέπει να φορέσω θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη με πάτο στα μέτρα μου, για να το προστατεύσω να μην ξανανοίξειΕάν το έλκος είναι πολύ μικρό ή στην τελική φάση επούλωσης, και μόνο με σύμφωνη γνώμη του θεράποντος ιατρού, μπορώ να φορέσω θεραπευτι-κό υπόδημα διαβήτη με πάτο στα μέτρα μου

8. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπά-θεια ή και τα δύο, έχω κάταγμα λόγω διαβήτη (το λεγόμενο σαρκό)

Χρειάζομαι μπότα ή γύψο μέχρι να περάσει το κάταγμα. Εάν δεν το κάνω αυτό θα αποκτήσω πόδι με παραμορφώσεις



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

την εταιρεία κυμαίνονται στα 220-280€ τα υποδήματα και 300€ οι μπότες.

4. Έχω διαβήτη, έχω ελέγξει τα πόδια μου, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, έχω σοβαρές παραμορ-φώσεις ή οστεαρθροπάθεια

Σοβαρές παραμορφώσεις για παρά-δειγμα έχω, όταν τα πόδια μου δεν χω-ρούν ούτε στα φαρδύτερα θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη, όταν οι αστράγαλοι έχουν τέτοια κλήση προς τα έξω ή προς τα μέσα, που με τον καιρό παραμορφώ-νουν τα υποδήματά μου, όταν δεν μπο-ρώ να βρω υπόδημα που να ταιριάζει στα πόδια μου και κυκλοφορώ με παντόφλες ή σανδάλια. Τότε χρειάζεται να κατασκευ-αστεί ένα θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη στα μέτρα μου, δηλαδή ένα υπόδημα με άκαμπτη και ανασηκωμένη σόλα, χωρίς ραφές κ.λπ., στο οποίο όμως θα χωρά-ει άνετα το πόδι μου και θα έχει το σχή-μα του. Επιπλέον, εάν έχω μεγάλη κλί-ση στην ποδοκνημική άρθρωση θα έχει ισχυρή υποστήριξη για να τη συγκρατεί και να επιβραδύνει την εξέλιξή της. Με-ρικές παραμορφώσεις απαιτούν την κα-τασκευή υποδήματος μορφής μπότας. Είναι σημαντικό να ζητήσω από τον κατα-σκευαστή να μου δώσει πιστοποίηση θε-ραπευτικού υποδήματος διαβήτη. Τα μέ-τρα για αυτά τα υποδήματα λαμβάνονται με μεζούρα, εάν έχουμε μικρές παραμορ-φώσεις, σε σοβαρές όμως χρειάζεται γύ-ψινο αντίγραφο του ποδιού (Εικ. 8).

Βεβαίως χρειάζεται και η κατασκευή εξατομικευμένου πέλματος, το οποίο θα πρέπει να αποφορτίζει το πόδι μου γενι-κά, αλλά και τοπικά στα σημεία που τυ-χόν έχω αυξημένες πιέσεις. Δεν πρέπει να ξεχνώ ότι μεγάλες πιέσεις είναι επι-κίνδυνες να οδηγήσουν σε έλκη.

5. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, είχα έλκος που έκλεισε ή είχα γάγγραινα

Εάν ανήκω σε αυτή την κατηγορία πρέπει να συζητήσω με τον ιατρό μου να με ενημερώσει για τον κίνδυνο που δια-τρέχουν τα πόδια μου. Επιστημονικά δεδο-μένα μας έχουν δείξει ότι όταν ένα άτο-μο κάνει διαβητικό έλκος η πιθανότητα να ξαναεμφανίσει στο ίδιο ή σε κάποιο άλλο σημείο είναι 90%. Αυτό βέβαια συμβαίνει

όταν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, τα οποία είναι η φροντίδα και περιποίηση από τον ίδιο τον ασθενή, η συστηματική παρα-κολούθηση από τον ιατρό και τα κατάλλη-λα υποδήματα και πέλματα. Εάν τηρηθούν αυτά τότε ο κίνδυνος της εξέλκωσης μει-ώνεται κατά 50%. Όλα αυτά βέβαια με την προϋπόθεση ότι ρυθμίζω το σάκχαρό μου. Πάντως όσον αφορά τα υποδήματα ισχύει ό,τι και στο στάδιο 3, εάν έχω όμως σοβα-ρές παραμορφώσεις, τότε ό,τι στο στάδιο 4. Το πέλμα είναι σημαντικό να είναι εξα-τομικευμένο για να αποφορτίσουμε τοπικά όλα τα σημεία με υψηλές πιέσεις.

6. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, έχω υπο-στεί ακρωτηριασμό

Σε αυτή την περίπτωση χρειάζο-μαι ένα υπόδημα που να υποστηρίξει την ποδοκνημική και το μηχανικό άξονα του ποδιού. Εάν θα πρέπει να είναι ειδι-κής κατασκευής ή ένα κοινό θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη εξαρτάται από το μέ-γεθος του ακρωτηριασμού. Εάν για πα-ράδειγμα έχουμε απώλεια κάποιου δα-χτύλου και το πόδι μας δεν έχει άλλες παραμορφώσεις, τότε χρειάζεται ένα κοι-νό θεραπευτικό υπόδημα. Σε περίπτωση που υπάρχουν σοβαρές παραμορφώσεις τότε χρειάζεται ειδικής κατασκευής υπό-δημα. Το πέλμα πρέπει απαραίτητα να εί-ναι εξατομικευμένο πέλμα και όχι μόνο να αποφορτίζει, αλλά επιπλέον να υποστη-ρίζει και να παρεμποδίζει την παραμόρ-φωση του ποδιού, ειδικά στο σημείο του ακρωτηριασμού. Στην εικόνα 9 βλέπου-με πώς ένα πέλμα αγκαλιάζει το πόδι και ουσιαστικά δεν επιτρέπει να παραμορ-φωθεί στο σημείο του ακρωτηριασμού.

Τα στάδια 7 και 8 αφορούν σε πόδια πολύ υψηλού κινδύνου. Στα στάδια αυτά πρέπει να υπάρχει συνεχής ιατρική παρα-κολούθηση και το πόδι να μην έρχεται σε επαφή με το έδαφος παρά μόνο για τις βασικές ανάγκες και πάντα με το κατάλ-ληλο ορθοτεχνικό μέσο. Για τις βασικές ανάγκες χρησιμοποιούνται διάφορα ορ-θοτεχνικά μέσα, όπως ειδικά υποδήματα κομμένα στα σημεία του έλκους, για να μη φορτίζεται εκεί καθόλου το πόδι, ή σε πε-ρίπτωση κατάγματος μπότες ακινητοποίη-σης για να μην παραμορφωθεί το πόδι.

Τα ορθοτεχνικά μέσα στην αντιμε-

Εικ. 61. Πρόσθιο τμήμα του ποδιού σε ραιβό-τητα, σκληρύνσεις στο 2o, 3ο ή 5ο μετατάρσιο, ανάλογα της κινητικότητας του ποδιού.

Εικ. 62. Πρόσθιο τμήμα του ποδιού σε βλαι-σότητα, σκληρύνσεις στο 1ο ή 5ο μετατάρσιο, ανάλογα της κινητικότητας του ποδιού.

Εικ. 63. Περιορισμός στη ραχιαία κάμψη της ποδοκνημικής, σκληρύνσεις στο 2o, 3o, 4ο, μετατάρσιο.

Εικ. 64. Μείωση λιπώδους ιστού. Yψηλές πιέσεις στα μετατάρσια, σκληρύνσεις στα μετατάρσια. Υψηλές πιέσεις στις πτέρνες, σκληρύνσεις στις πτέρνες.

24


τώπιση του διαβητικού ποδιού είναι εξί-σου σημαντικά με την προσωπική φρο-ντίδα και την ιατρική παρακολούθηση και παρέμβαση και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικατασταθούν ή να αντι-καταστήσουν αυτά. Έχουν μελετηθεί και είναι σαφές για ποιο λόγο και σε ποια πε-ρίπτωση πρέπει να χρησιμοποιούνται.

Να θυμάστε όμως πάντα ότι το ση-μαντικό είναι να ξέρετε, εάν έχετε πρό-βλημα στα πόδια σας και σε τι μέγεθος και αυτό θα σας το πει ο ιατρός σας.

ΒιβλιογραφίαΚατευθυντήριες οδηγίες της Γερμανικής Διαβητολογικής

Εταιρείας (DDG)Pinzur MS, et al. Guidelines for diabetic foot care: rec-

ommendations endorsed by the Diabetes Committee of the American Orthopaedic Foot and Ankle Society. Foot Ankle Int 2005; 26(1): 113-119

International Consensus on the Diabetic Foot 2007Zimny S, et al. The role of limited joint mobility in diabe-

tic patients with an at-risk foot. Diabetes Care 2004; 27(4): 942-946

D’Ambrogi E, et al. Contribution of plantar fascia to the increased forefoot pressures in diabetic patients. Diabetes Care 2003; 26(5): 1525-1529

Caselli A, et al. The forefoot-to-rear foot plantar pres-sure ratio is increased in severe diabetic neuropathy and can predict foot ulceration. 2002; 25(6): 1066-1071

Nubé VL, et al. Biomechanical risk factors associated with neuropathic ulceration of the hallux in people with di-abetes mellitus. J Am Podiatr Med Assoc 2006; 96(3): 189-197

van Schie CH. A review of the biomechanics of the di-abetic foot. Int J Low Extrem Wounds 2005; 4(3): 160-170

Pataky Z, et al. Relationship between peripheral vas-cular disease and high plantar pressures in diabetic neuro-

ischaemic patients. Diabetes Metab 2003; 29(5): 489-495Effect of footwear and orthotic devices on stress reduc-

tion and soft tissue strain of the neuropathic foot. Clin Bio-mech (Bristol, Avon) 2007; 22(3): 352-359

Myers KA, et al. Biomechanical implications of the neg-ative heel rocker sole shoe: gait kinematics and kinetics. Gait Posture 2006; 24(3): 323-330

Charanya G, et al. Effect of foot sole hardness, thickness and footwear on foot pressure distribution parameters in dia-betic neuropathy. Proc Inst Mech Eng 2004; 218(6): 431-443

Boulton AJ. Pressure and the diabetic foot: clinical sci-ence and offloading techniques. Am J Surg 2004; 187(5A): 17S-24S

Viswanathan V, et al. Effectiveness of different types of footwear insoles for the diabetic neuropathic foot: a follow-up study. Diabetes Care 2004; 27(2): 474-477

Chantelau E, et al. Foot dimensions of elderly people with and without diabetes mellitus - a data basis for shoe design. Gerontology 2002; 48(4): 241-244

Charanya G, et al. Effect of foot sole hardness, thickness and footwear on foot pressure distribution parameters in dia-betic neuropathy. Proc Inst Mech Eng 2004; 218(6): 431-443

Chantelau E. Footwear for the high risk Patient. The Foot in Diabetes 3rd Edition 2000, A. Boulton

Chantelau E, et al. Effectiveness of a new brand of stock “diabetic” shoes to protect against diabetic foot ulcer relapse. Diabet Med 2003; 20(8): 665-669

Striesow F. Special manufactured shoes for prevention of recurrent ulcer in diabetic foot syndrome. Med Klin (Mu-nich) 1998; 93(12): 695-700

Edmonds M, QI. Med 1986; 60: 763-771Uccioli L. Manufactured shoes in the prevention of dia-

betic foot ulcers. Diabetes Care 1995; 18: 1376-1378Mueller MJ, et al. Therapeutic footwear can reduce plan-

tar pressures in patients with diabetes and transmetatarsal amputation. Diabetes Care 1997; 20(4): 637-641

Barani Z, et al. Three dimensional stress analysis of di-abetic insole: a finite element approach. Technol Health Care 2005; 13(3): 185-192

Mueller MJ. Application of plantar pressure assessment in footwear and insert design. J Orthop Sports Phys Ther 1999; 29(12): 747-755

Bus SA, et al. Pressure relief and load redistribution by custom-made insoles in diabetic patients with neuropathy and foot deformity. Clin Biomech (Bristol, Avon) 2004; 19(6): 629-638

Έχουν αποσπώμενο πέλμα νευροπάθει- ●ας/αγγειοπάθειας, το οποίο μπορεί να αντικατασταθεί με εξατομικευμένο

Ειδική μαλακή επίστρωση στη γλώσσα ●και στα τελειώματα για να αγκαλιάζουν το πόδι χωρίς να το πιέζουν

Μεγάλο άνοιγμα για να γλιστράει εύκο- ●λα το πόδι

Μεγάλο ύψος με ισχυρό οδηγό πτέρνας ●και ποδοκνημικής για να κρατάει το μηχα-νικό άξονα του ποδιού, να μην γυρίζουν προς τα μέσα ή έξω τα πόδια, να μην φορ-τίζουν και κάνουν έλκη οι πτέρνες

Δερμάτινη εσωτερική φόδρα με ειδική ●επένδυση, χωρίς ραφές, για να μην τρί-βονται και τραυματίζονται τα πόδια

Άκαμπτη σόλα, για να μειώνονται 30% οι ●πιέσεις που δέχονται τα πέλματα. Εάν το υπόδημα διπλώνει είναι απαγορευτικό για διαβητικό πόδι. Σόλα με ειδική αντιολισθη-τική επίστρωση

Χωρίς τη σκληρή επένδυση που έχουν ●τα κοινά υποδήματα στην περιοχή των δαχτύλων, για αποφυγή τραυματισμών

Σόλα ανασηκωμένη στο πρόσθιο τμήμα ●για να είναι στον αέρα δάχτυλα και με-τατάρσια, να μην επιβαρύνονται οι αρ-θρώσεις και να ρολάρει το πόδι κατά τη βάδιση. Έτσι, δεν φορτίζεται και προ-στατεύεται από έλκη το πόδι μου. Επι-πλέον κουράζεται λιγότερο όταν περ-πατάω, ειδικά εάν έχω αγγειοπάθεια. Το πρόσθιο πόδι είναι το πιο ευαίσθητο σημείο του ποδιού, γιατί επιβαρύνεται στη βάδιση και αυτό ακριβώς αποφεύ-γουμε με το υπόδημα διαβήτη

Eικ. 7. Θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη.Φροντίδα για το νευροπαθητικό και αγγειοπαθητικό πόδι

περίμετρος ποδοκνημικής

περίμετρος πτέρνας (πασάγιο)

κοντουπιέ

περίμετρος μεταταρσίων

περίμετρος δαχτύλων

Εικ. 8

Εικ. 9



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

Η κατανάλωση ψαριού ενδέχεται να μπορεί να προφυλάσσει τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη από την έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας

Οι διαβητικοί άνδρες έχουν χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνηςΣε μελέτη που πραγματοποιήθηκε

στη Βραζιλία έγινε προσπάθεια να εκτι-μηθεί η σχέση μεταξύ του σακχαρώδους διαβήτη και των επιπέδων της τεστο-στερόνης στον ορό 746 ανδρών εκ των οποίων οι 116 είχαν σακχαρώδη διαβή-τη τύπου 2, που παρακολουθούνταν σε ουρολογική κλινική.

Τα αποτελέσματα της μελέτης έδει-ξαν ότι τα επίπεδα της ελεύθερης τεστο-στερόνης ήταν χαμηλά στο 46% των δια-βητικών και στο 24% των μη διαβητικών ατόμων, και η ολική τεστοστερόνη ήταν χαμηλή στο 34% των διαβητικών και στο 23% των μη διαβητικών ατόμων.

Στην περαιτέρω ανάλυση των αποτε-λεσμάτων, μετά από διόρθωση ως προς

το λόγο περιμέτρου μέσης-ισχίων, οι δια-βητικοί άνδρες ήταν 3 φορές πιθανότερο να έχουν χαμηλά επίπεδα ελεύθερης τε-στοστερόνης και 2 φορές πιθανότερο να έχουν χαμηλά επίπεδα ολικής τεστοστε-ρόνης σε σχέση με τους μη διαβητικούς άνδρες. Τα χαμηλά επίπεδα της ελεύ-θερης τεστοστερόνης, τα χαμηλά επίπε-δα της ολικής τεστοστερόνης, ο δείκτης μάζας-σώματος >25, και ο αυξημένος λόγος περιμέτρου μέσης-ισχίων σχετί-ζονταν ανεξάρτητα με την παρουσία σακ-χαρώδους διαβήτη.

Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι τα χαμηλότερα του φυσιολογικού επί-πεδα της ελεύθερης τεστοστερόνης και ο σακχαρώδης διαβήτης συσχετίζονται ευ-

θέως ανάλογα, ενώ τα επίπεδα της ολικής τεστοστερόνης σχετίζονταν πιο ισχυρά με την παχυσαρκία και το κοιλιακό λίπος από ό,τι με το σακχαρώδη διαβήτη.

Το κατά πόσο η διόρθωση των επι-πέδων της τεστοστερόνης στους διαβη-τικούς άνδρες θα μπορούσε να βελτιώ-σει τον έλεγχο του διαβήτη χρειάζεται να διερευνηθεί με προοπτικές μελέτες. Τέ-λος, είναι σημαντικό να τονισθεί ότι εάν πρόκειται να εφαρμοσθεί θεραπεία υπο-κατάστασης της τεστοστερόνης σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη απαιτείται πρώ-τα η προσεκτική εκτίμηση του ασθενούς προτού ξεκινήσει η χορήγηση της τεστο-στερόνης.

BJU International 2005; 98: 867-870

Τι νεότερο για το Διαβήτη από την παγκόσμια ιατρική βιβλιογραφία

Η κατανάλωση ψαριού τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα φαίνεται ότι μει-ώνει τη συχνότητα της νεφρικής ανεπάρ-κειας στα διαβητικά άτομα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας μεγάλης έρευνας που πραγματοποιήθηκε στη Βρετανία.

Παρ’ ότι οι διατροφικές συστάσεις που απευθύνονται στα άτομα με δια-βήτη προτείνουν τον περιορισμό των πρωτεϊνών, ώστε να καθυστερήσει η εξέλιξη της νεφρικής νόσου, πρόσφα-τες παρατηρήσεις δείχνουν ότι το όφε-

λος για τη νεφρική λειτουργία σχετίζεται με «την προέλευση της πρωτεΐνης παρά με τη λαμβανόμενη ποσότητα», όπως επισημαίνουν ερευνητές στο American Journal of Kidney Diseases.

Τα υπάρχοντα επιδημιολογικά δεδο-μένα σχετικά με τα οφέλη της κατανά-λωσης ψαριού στα διαβητικά άτομα εί-ναι περιορισμένα. Για το λόγο αυτό οι Dr. Amanda I. Adler και συν., από το Πανε-πιστήμιο του Cambridge, ανέλυσαν τα δεδομένα από 22.000 άτομα. Στην πα-ραπάνω μελέτη συμμετείχαν 517 άτο-μα με διαβήτη. Βρέθηκε ότι η συχνότητα εμφάνισης πρωτεΐνης στα ούρα (αλβου-μινουρίας), που αποτελεί ένδειξη έκπτω-σης της νεφρικής λειτουργίας, ήταν της τάξης του 8,3% στην ομάδα των διαβη-τικών ατόμων.

Σύμφωνα με τα ερωτηματολόγια δια-τροφής που χρησιμοποιήθηκαν στη με-λέτη, το 18% των διαβητικών που ανέ-φερε κατανάλωση ψαριού λιγότερο από

μία φορά την εβδομάδα είχε αλβουμι-νουρία. Αντίθετα, ποσοστό της τάξης του 4% των διαβητικών που περιελάμβανε το ψάρι στη διατροφή του περισσότερες από δύο φορές την εβδομάδα, παρουσί-ασε αλβουμινουρία.

Η ομάδα της Dr. Adler υποστηρίζει ότι μάλλον «η περιεκτικότητα του ψα-ριού σε ιχνοστοιχεία» προφυλάσσει από την έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας μέσω της επίτευξης ευγλυκαιμίας και της βελτίωσης του λιπιδαιμικού προ-φίλ των διαβητικών ατόμων. Με βάση τα παραπάνω ευρήματα, οι συγγραφείς καταλήγουν, ότι απαιτούνται περαιτέρω μεγάλες, καλά σχεδιασμένες μελέτες προκειμένου να εξακριβωθεί το είδος των ψαριών, ο τρόπος μαγειρέματος και η συχνότητα κατανάλωσης που θα έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στη νε-φρική λειτουργία.

Am J Kidney Dis 2008; 52: 876-886

Παπαζαφειροπούλου Αθανασία, Δανιήλ Ιωάννης

26


Η συμβολή του κνημοβραχιόνιου δείκτη στη διάγνωση της περιφερικής αγγειακής νόσου στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη

Η αεροβική άσκηση αυξάνει τα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, στο Fremantle, εξέτασαν τη φυσική πορεία της περιφερικής αρτηρι-ακής νόσου (ΠΑΝ) σε άτομα με σακχα-ρώδη διαβήτη τύπου 2 και τη συσχέτι-σή της με αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Για την πραγματοποίηση της μελέτης χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από τη Μελέτη Fremantle για το διαβή-τη, μια μελέτη παρατήρησης διαβητικών ατόμων στην κοινότητα κατά το διάστη-μα μεταξύ 1993 και 1996.

Στην ανάλυση συμπεριελήφθησαν 1.294 άτομα με διαβήτη τύπου 2 και μια υποομάδα 531 διαβητικών ατόμων γα

τους οποίους υπήρχαν δεδομένα κατά την έναρξη της μελέτης, καθώς και για 5 συνεχόμενες επισκέψεις μέχρι το τέλος της παρακολούθησης. Μετρήθηκαν κλι-νικές και βιοχημικές παράμετροι, καθώς και ο κνημοβραχιόνιος δείκτης (ΚΒΔ). Οι ερευνητές όρισαν ως ΠΑΝ τιμές ΚΒΔ <0,90 σε δύο διαδοχικές επισκέψεις ή κάθε ακρωτηριασμό κάτω άκρου που σχετιζόταν με ΠΑΝ.

Η συχνότητα της ΠΑΝ ήταν 13,6% και η συχνότητα εμφάνισης νέας περί-πτωσης ΠΑΝ ήταν 3,7 για 100 ασθε-νείς-έτη. Η επίπτωση της ΠΑΝ παρουσί-ασε ισχυρή συσχέτιση με την ηλικία, τη

συστολική αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης πλάσματος στον ορό και το κάπνισμα. Επίσης, βρέθηκε σημαντική συσχέτιση μεταξύ χαμηλών τιμών ΚΒΔ (<0,90) κατά την έναρξη της μελέτης και αυξημένου κινδύνου (67%) καρδιαγγειακού θανάτου.

Οι ερευνητές κατέληξαν ότι η ΠΑΝ είναι αρκετά συχνή στα άτομα με διαβή-τη γεγονός που ενισχύει τη σύσταση της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας για τακτικό έλεγχο στα πλαίσια της μεί-ωσης του καρδιαγγειακού κινδύνου.

Diabetes Care 2006; 29: 575-580

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας πρόσφατης μετα-ανάλυσης η αεροβική άσκηση (π.χ. διαδρομές με ποδήλατο) έχει ευνοϊκά αποτελέσματα στα επίπε-δα της υψηλής περιεκτικότητας σε λιπο-πρωτεΐνη (ΗDL) χοληστερόλης. Εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι και η δι-άρκεια του προγράμματος άσκησης.

Η μετα-ανάλυση δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό Archives of Internal Medicine και έδειξε ότι η αεροβική άσκη-ση προκαλεί αύξηση των επιπέδων της HDL-χοληστερόλης κατά 2,53 mg/dL. Η σπουδαιότητα του παραπάνω ευρήμα-τος φαίνεται από το γεγονός ότι αύξηση κατά 1 mg/dL των επιπέδων της HDL-χοληστερόλης βρέθηκε ότι προκαλεί μεί-ωση κατά 2-3% του κινδύνου καρδι-αγγειακής νόσου. Συνεπώς, με αδρές εκτιμήσεις, η τακτική αεροβική άσκηση θα μπορούσε να μειώσει κατά 5,1% με 7,6% τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και στα δύο φύλα, τόνισαν οι ερευνητές.

Στη μετα-ανάλυση συμπεριλήφθηκαν 35 τυχαιοποιημένες μελέτες που δημοσι-εύτηκαν μεταξύ των ετών 1966 και 2005 και αφορούσαν 1.404 άτομα ηλικίας άνω των 20 ετών. Ένα μειονέκτημα της με-τα-ανάλυσης ήταν το μικρό μέγεθος του δείγματος, που κυμαινόταν από 9 έως 200 άτομα ανάλογα με τη μελέτη. Η μέση περίοδος άσκησης ήταν 27 εβδομάδες,

με μικρότερη περίοδο τις 8 εβδομάδες. Η μέση συχνότητα άσκησης ήταν 3,7 φορές την εβδομάδα και η διάρκεια τής άσκησης ήταν τουλάχιστον 40 λεπτά. Τέλος, η μέση εκτιμώμενη κατανάλωση ενέργειας ήταν σχεδόν 1.000 θερμίδες/εβδομάδα.

Σύμφωνα με τη μετα-ανάλυση αυτή, τα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης αυξή-θηκαν κατά μέσο όρο κατά 2,53 mg/dL. Σε 21 μελέτες στις οποίες η εκτιμώμενη εβδομαδιαία κατανάλωση ενέργειας ξε-περνούσε τις 900 θερμίδες/εβδομάδα η παρατηρούμενη αύξηση στα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης ήταν σημαντική κάτι που δεν παρατηρήθηκε στις μελέτες στις οποίες η κατανάλωση ενέργειας ήταν μι-κρότερη από 900 θερμίδες/εβδομάδα.

Ανάλογα ήταν τα ευρήματα που αφορούσαν τη διάρκεια της άσκησης. Σε 25 μελέτες στις οποίες τα άτομα ασκή-θηκαν για περισσότερο από 120 λεπτά/εβδομάδα παρατηρήθηκε στατιστικά ση-μαντικότερη αύξηση των επιπέδων της HDL-χοληστερόλης σε σύγκριση με τα άτομα που ασκήθηκαν λιγότερο. Επιπλέ-ον, τα αποτελέσματα της άσκησης ήταν καλύτερα στα άτομα που είχαν επίπεδα ολικής χοληστερόλης >220 mg/dL και σε αυτούς που είχαν Δείκτη Μάζας Σώ-ματος (BMI) < 28 kg/m2 κατά την έναρ-ξη της παρακολούθησης.

Η περαιτέρω ανάλυση των αποτελε-

σμάτων έδειξε ότι μόνο η διάρκεια της άσκησης και όχι η συχνότητα ή η έντα-σή της, συσχετίστηκε με την αύξηση των επιπέδων της HDL-χοληστερόλης. Για μέση διάρκεια άσκησης από 23 έως 74 λεπτά κάθε δεκάλεπτη αύξηση συσχετί-στηκε με αύξηση της HDL-χοληστερόλης κατά 1,4 mg/dL.

Συμπερασματικά, η διάρκεια της άσκησης φαίνεται ότι αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα που συσχετίζεται με την αύξηση των επιπέδων της HDL-χοληστερόλης. Επιπλέον, οι ασθενείς που έχουν μικρό ΒΜΙ και υψηλότερα επίπεδα ολικής χοληστερόλης είχαν τα ευνοϊκότε-ρα αποτελέσματα στα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης από την εφαρμογή προ-γράμματος αεροβικής άσκησης.

Arch Intern Med 2007; 167: 999-1008



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

Παιδιά με παχύσαρκους γονείς παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο να γίνουν υπέρβαροι ενήλικες

Το 64% των παιδιών με υπέρβα-ρους γονείς είναι υπέρβαρα.

Σύμφωνα με μελέτη της Ιατρικής Σχο-λής του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου για τα υπέρβαρα παιδιά είναι οι παχύσαρκοι γο-νείς τους. Με την αναγνώριση των παρα-γόντων κινδύνου που οδηγούν στην παι-δική παχυσαρκία, οι ερευνητές ελπίζουν να χαράξουν το δρόμο για την εφαρμο-γή προληπτικών μέτρων. Οι ερευνητές τόνισαν ότι «Τα παιδιά που έχουν αυξη-μένο κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας θα μπορούν να αναγνωριστούν ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Αρκετοί από τους αναγνωρισμένους παράγοντες κινδύνου είναι επιδεκτικοί σε παρέμβα-ση, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη έγκαιρων προληπτικών προγραμμάτων».

Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων έχουν διακρίνει δύο κατη-γορίες υπέρβαρων παιδιών: αυτά που είναι «σε κίνδυνο», εννοώντας ότι έχουν δείκτη μάζας σώματος (ένα μέτρο του λίπους του σώματος που βασίζεται στο ύψος και το βάρος) πάνω από το 85ο εκατοστημόριο, και σε εκείνα που θεω-ρούνται «με σοβαρού βαθμού παχυσαρ-κία», δηλαδή με δείκτη μάζας σώματος άνω του 95ου εκατοστημορίου.

Σε άλλη μελέτη βρέθηκε ότι περισσό-τερο από το 30% των παιδιών θεωρή-

θηκε ότι ήταν σε κίνδυνο, ενώ η συχνό-τητα των παιδιών με σοβαρού βαθμού παχυσαρκία (που ήταν 15%) διπλασιά-στηκε κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών.

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας οι υπέρβαροι έφηβοι έχουν 70% πιθανότητα να γίνουν υπέρβαροι ή πα-χύσαρκοι ενήλικοι, γεγονός που τους κατατάσσει σε ομάδα υψηλού κινδύνου για διαβήτη, καρδιακή νόσο, υψηλή αρ-τηριακή πίεση και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Παρότι έχουν αναγνωριστεί πολυάριθμοι παράγοντες κινδύνου για τα υπέρβαρα παιδιά, συμπεριλαμβανο-μένων του χαμηλού κοινωνικοοικονομι-κού επιπέδου, του υψηλότερου βάρους γεννήσεως και της έλλειψης φυσικής δραστηριότητας, λίγες μελέτες έχουν εξετάσει αυτούς τους παράγοντες κατά τη βρεφική και την πρώτη παιδική ηλι-κία. Συνεπώς, είναι σημαντικό να προσ-διορισθούν έγκαιρα οι παράγοντες κιν-δύνου που ευθύνονται για την εμφάνιση παχυσαρκίας στα παιδιά, καθώς ενδέχε-ται να συμβάλλουν στην πρόληψη της παχυσαρκίας.

Στη μελέτη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ συμμετεί-χαν 150 παιδιά (74 αγόρια και 76 κορί-τσια), καθώς και οι γονείς τους. Τα χα-ρακτηριστικά και οι συμπεριφορές της οικογένειας εξετάσθηκαν από τη στιγ-

μή της γέννησης μέχρι το παιδί να γί-νει 5 ετών και χρησιμοποιήθηκαν για την πρόγνωση, εάν το παιδί θα γινό-ταν υπέρβαρο σε ηλικία 9,5 ετών. Στη μελέτη συμπεριελήφθησαν παράμετροι όπως το βάρος των γονέων, το βάρος του βρέφους, οι πρακτικές διατροφής γονέα/βρέφους, οι διατροφικές συνήθει-ες του γονέα, οι διατροφικές συνήθειες του παιδιού, η πρόσληψη θερμίδων του παιδιού, η δραστηριότητα του παιδιού, η ιδιοσυγκρασία του παιδιού, η ώρα ύπνου του παιδιού και το ενδιαφέρον τον γονέ-ων για το βάρος του παιδιού τους.

Οι ερευνητές βρήκαν ότι το 25% των παιδιών ήταν στο 85ο εκατοστη-μόριο του δείκτη μάζας σώματος στην ηλικία των 9,5 ετών (9% ήταν στο 95ο εκατοστημόριο). Επίσης βρήκαν ότι το 64% των παιδιών με υπέρβαρους γο-νείς έγιναν υπέρβαρα, συγκρινόμενο με το 6% εκείνων που είχαν γονείς με φυ-σιολογικό βάρος.

Οι ερευνητές συμπέραναν ότι η γο-νική παχυσαρκία αντιπροσωπεύει τον πιο ισχυρό παράγοντα κινδύνου, ένα εύρημα που επιβεβαιώνει προγενέστε-ρες παρατηρήσεις, και η σύνδεση μετα-ξύ υπέρβαρων γονέων και υπέρβαρων παιδιών οφείλεται πιθανόν σε ένα συν-δυασμό γενετικών και οικογενειακών περιβαλλοντικών επιδράσεων.

diabetesincontrol.com

28


Η χρησιμότητα της κατανάλωσης κανέλας στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

Προκειμένου να απαντηθεί το παρα-πάνω ερώτημα πραγματοποιήθηκε μια μελέτη σε 109 ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και ανεπαρκή γλυκαιμική

ρύθμιση (HbA1c >7,0). Τα άτομα της με-λέτης χωριστηκαν σε δύο ομάδες. Η ομά-δα των μαρτύρων περιελάμβανε ασθενείς που έλαβαν τη συνήθη θεραπευτική αντι-

μετώπιση από ιατρούς της Πρωτοβάθ-μιας Φροντίδας Υγείας και η ομάδα πα-ρέμβασης, ασθενείς στους οποίους εκτός από τη συνήθη θεραπευτική αντιμετώπι-ση χορηγήθηκαν καθημερινά κάψουλες κανέλας το ενός γραμμαρίου για 90 ημέ-ρες συνολικά. Τα αποτελέσματα της μελέ-της έδειξαν ότι η λήψη κανέλας σε τακτική βάση ενδέχεται να έχει ευεργετικά απο-τελέσματα στη μείωση των επιπέδων της HbA1c στα διαβητικά άτομα με ανεπαρκή γλυκαιμική ρύθμιση. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω μακροχρόνιες, πολυκεντρικές, τυχαιοποιημένες μελέτες προκειμένου να επιβεβαιωθούν τα ευεργετικά αποτελέ-σματα της λήψης κανέλας στη γλυκαιμική ρύθμιση των διαβητικών ατόμων.

The Journal of the American Board of Family Medicine 2009; 22: 507-512

Υπολογισμός της μέσης τιμής της γλυκόζης αίματος με βάση τα επίπεδα της HbA1c

Ως γνωστόν η HbA1c έχει χρησιμο-ποιηθεί για περισσότερο από 25 χρόνια ως η κυριότερη μέτρηση για τη ρύθμι-ση του διαβήτη και έθεσε τους στόχους για τη θεραπεία του. Η ευκολία της με-τατροπής της A1c σε μέση τιμή των επι-πέδων σακχάρου αίματος ενδέχεται να βοηθήσει στην καλύτερη εκπαίδευση και συμμόρφωση με τις θεραπευτικές οδη-γίες των ασθενών με σακχαρώδη δια-βήτη. Ένας τέτοιος τύπος ανακοινώθηκε στο 68ο Αμερικανικό Διαβητολογικό Συ-νέδριο.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό για τους επαγγελματίες της υγείας και για τους ασθενείς να χρησιμοποιείται η ίδια γλώσ-σα για τη συζήτηση των στόχων της γλυ-κόζης αίματος. Επειδή οι ασθενείς μερι-κές φορές βρίσκουν ότι είναι δύσκολο να καταλάβουν την έννοια της γλυκοζυλιω-μένης αιμοσφαιρίνης, θα είναι περισσότε-ρο εύκολο να έχουν όλα τα αποτελέσματα των εξετάσεων -τόσο των εργαστηρίων όσο και αυτών που πραγματοποιούν οι ίδιοι- στις ίδιες μονάδες μέτρησης.

Με τον τρόπο αυτό η HbA1c να μετα-τρέπεται από μια δυσνόητη χημική έννοια σε μια εύκολα κατανοητή τιμή που σχετί-ζεται με τον καθημερινό κατ’ οίκον έλεγ-χο της γλυκόζης αίματος των ασθενών.

Προκειμμένου να προσδιοριστεί, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια, η σχέση μεταξύ του μέσου όρου της γλυκό-ζης αίματος και της A1c, πραγματοποιή-θηκε μια πολυκεντρική μελέτη, που περι-ελάμβανε 507 εθελοντές από διάφορες φυλές και εθνικότητες: 268 άτομα με διαβήτη τύπου 1, 152 άτομα με διαβή-τη τύπου 2, και 80 άτομα χωρίς διαβήτη. Στα πλαίσια της μελέτης έγινε μέτρηση της HbA1c σε κεντρικό εργαστήριο για 3 συνεχόμενους μήνες, καθώς και του μέ-σου όρου της γλυκόζης με βάση τη συ-νεχή καταγραφή της γλυκόζης και τις αυ-τομετρήσεις των ασθενών. Με βάση τις μετρήσεις αυτές προέκυψε μια εξίσωση για την εκτίμηση του επιπέδου του μέσου όρου γλυκόζης.

Ο τύπος που προέκυψε είναι ο ακόλου-θος: eAG(mg/dl)=(28,7×HbA1c)-46,7

A1c Γλυκόζη eAG mg/dL mg/dL

5% 100 97 6% 135 126 7% 170 154 8% 205 183 9% 240 212 10% 275 240 11% 310 269 12% 345 298

Έτσι, με βάση την παλαιά μέθοδο, η τιμή της HbA1c 6% αντιστοιχεί σε μέσο όρο γλυκόζης αίματος 135 mg/dl και με τη χρήση της νέας εξίσωσης σε 126 mg/dL, ενώ τιμή 7% της HbA1c αντιστοιχεί σε τιμή του eAG 154 mg/dL, αντί για 170 mg/dL. Στον παραπάνω Πίνακα φαίνεται η παλαιά αντιστοιχία HbA1c και γλυκό-ζης, καθώς και ο νέος τρόπος μέτρησης.

American Diabetes Association’s 68th Annual Scientific Sessions



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

Πρόληψη των ελκών του διαβητικού ποδιούΤα έλκη του διαβητικού ποδιού απο-

τελούν μια από τις πλέον σοβαρές επι-πλοκές του σακχαρώδους διαβήτη, οδη-γώντας σε περισσότερους από 80.000 ακρωτηριασμούς των κάτω άκρων κάθε χρόνο μόνο στις Η.Π.Α.

Μια πρόσφατη μελέτη, που πρα γ-ματοποίηηκε στο Joslin-Beth Israel Dea-coness Foot Center and Microcirculation Laboratory, έδειξε ότι οι πρώιμες μετα-βολές στην οξυγόνωση του δέρματος θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην έγκαιρη εντόπιση της ανάπτυξης των διαβητι-κών ελκών δίνοντας με τον τρόπο αυτό τη δυνατότητα στους ιατρούς να ξεκινή-σουν τη θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών αυτών σε πρώιμο στάδιο, πριν από την έναρξη σοβαρών επιπλοκών.

Σύμφωνα με τους ερευνητές «σχε-δόν ένας στους 40 διαβητικούς ασθενείς αναπτύσουν έλκη στο πόδι κάθε χρόνο και περισσότεροι από το 15% αυτών θα

υποστούν ακρωτηριασμό του άκρου πο-δός». Μια από τις κυριότερες αιτίες εμ-φάνισης ελκών στα κάτω άκρα είναι η περιφερική νευροπάθεια, η οποία είναι το αποτέλεσμα των υψηλών επιπέδων γλυκόζης αίματος και στα αρχικά στάδια εκδηλώνεται με μειωμένη ευαισθησία σε ερεθίσματα όπως είναι το θερμό-ψυχρό.

Πιο συγκεκριμένα, η περιφερική νευ-ροπάθεια έχει ως αποτέλεσμα, ακόμα και ένας μικρός τραυματισμός του ποδιού (όπως ένας κάλος, μια αμυχή ή η πίεση από το παπούτσι) να μη γίνεται αντιλη-πτός από τον ασθενή και να εξελιχθεί σε τραύμα που δεν μπορεί να επουλωθεί. Στην περίπτωση που το διαβητικό έλκος επιμολυνθεί μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση γάγγραινας, και στις πιο σο-βαρές περιπτώσεις, στον ακρωτηριασμό του άκρου. Μια άλλη, εξίσου σημαντική αιτία που μπορεί να οδηγήσει στην εμ-φάνιση ελκών στα κάτω άκρα των δια-

βητικών ατόμων και να δυσκολέψει την επούλωσή τους είναι οι διαταραχές στη δομή και τη λετουργία των αγγείων.

Χρησιμοποιώντας μια νέα τεχνική ο Veves και οι συνεργάτες του μελέτησαν συνολικά 108 άτομα - 21 μάρτυρες που δεν είχαν διαβήτη, 36 ασθενείς με δια-

Πρωτεϊνουρία ανευρίσκεται σε ποσοστό 10% των ατόμων με προδιαβήτη

Μελέτη, που πραγματοποιήθηκε στην Αυστραλία σε 11.247 άτομα ηλικίας άνω των 25 ετών, εκτίμησε τη συχνότητα εμ-φάνισης πρωτεϊνουρίας, καθώς και των παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με αυτή. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, η παρουσία μικρολευκωμα-τινουρίας ήταν περισσότερο συχνή μεταξύ των ασθενών με διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (8,3%), με διαταραγμένη ανο-χή στη γλυκόζη (9,9%), με πρόσφατα δι-αγνωσμένο σακχαρώδη διαβήτη (15,4%) και με εγκατεστημένο διαβήτη (26,5%). Αντίθετα, στα άτομα με φυσιολογική ανο-χή στη γλυκόζη το ποσοστό ήταν 4,3.

Ο αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης πρωτεϊνουρίας μεταξύ των ασθενών με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη παρέ-μεινε ακόμα και όταν στην ανάλυση συ-μπεριελήφθησαν η ηλικία, το φύλο και άλλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου. Μεταξύ των ασθενών με πρόσφατα δι-αγνωσμένο ή εγκατεστημένο διαβήτη, η διάρκεια της νόσου, η ηλικία, ο δείκτης μάζας σώματος, η συστολική αρτηρια-κή πίεση, το κάπνισμα, και τα επίπεδα της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης συσχε-τίζονταν ανεξάρτητα με τον κίνδυνο για πρωτεϊνουρία. Τα επίπεδα των τριγλυκε-ριδίων ήταν ένας επιπρόσθετος ανεξάρ-τητος παράγοντας κινδύνου σε ασθενείς με εγκατεστημένο διαβήτη.

Οι συγγραφείς της μελέτης κατέλη-ξαν ότι «Ο αυξημένος κίνδυνος πρωτεϊ-νουρίας ήταν έκδηλος μεταξύ των ατό-μων με διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας και με πρόσφατα διαγνωσμένο διαβήτη, γεγονός που οδηγεί στην υπόθεση ότι η εμφάνιση πρωτεϊνουρίας ξεκινά νωρίς ήδη από τα πρώτα στάδια του διαβήτη.

Τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου (όπως η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και η αρτηριακή υπέρταση) αποτελούν ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση πρωτεϊνουρίας. Συνεπώς, η επιθετική θεραπευτική αντιμετώπισή τους θα μπορούσε να βοηθήσει στη μεί-ωση της βαρύτητας της καρδιαγγειακής και της νεφρικής νόσου».

Τα ευρήματα της μελέτης αυτής τονί-ζουν ότι η αυξημένη έκκριση πρωτεΐνης στα ούρα δεν παρατηρείται αποκλειστι-κά σε ενηλίκους με σακχαρώδη διαβή-τη αλλά μπορεί να παρατηρηθεί επίσης και σε ένα σημαντικό ποσοστό μη διαβη-τικών ενηλίκων. Επίσης, πρέπει να τονι-στεί ότι οι δοκιμασίες ελέγχου για νεφρική νόσο σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη μέτρηση της κρεατινίνης ορού, για την εκτίμηση της σπειραματικής διήθησης, επιπλέον της έκ-κρισης πρωτεΐνης στα ούρα, ώστε να με-γιστοποιηθεί η ευαισθησία τους.

Am J Kidney Dis 2004; 44: 792-798,

30


Μπορεί η ασπιρίνη να χορηγηθεί καθημερινά σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2;

Οι περισσότερες μεγάλες επιστημονι-κές εταιρείες, όπως το Αμερικανικό Κολ-λέγιο Καρδιολογίας (AHA), η Αμερικανι-κή διαβητολογική Εταιρεία (ADA) και η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μελέτης του Διαβή-τη (EASD), συνιστούν τη χορήγηση ασπι-ρίνης στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Τη μοναδική εξαίρεση αποτε-λεί η Καναδική Διαβητολογική Εταιρεία, η οποία συστήνει ότι η απόφαση για τη χορήγηση ή μη ασπιρίνης στο διαβητικό άτομο θα πρέπει να αφήνεται στην κρίση του ειδικού ιατρού και να εξατομικεύεται κατά περίπτωση. Η παραπάνω διαφωνία προκύπτει από το γεγονός ότι δεν υπάρ-χουν επαρκείς μελέτες σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της χορήγησης χαμηλής δόσης ασπιρί-νης στους διαβητικούς ασθενείς.

Σύμφωνα με δήλωση ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης σε ασθενή στον οποίο έχει προηγηθεί ένα

καρδιαγγειακό σύμβαμα, δεν τίθεται το ερώτημα, εάν θα πρέπει να λαμβάνει ή όχι αγωγή με ασπιρίνη, ανεξάρτητα από την παρουσία σακχαρώδους διαβή-τη, καθώς η χρησιμότητα της χορήγη-σης ασπιρίνης έχει τεκμηριωθεί από με-γάλες μελέτες. Ωστόσο, δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις για την αποτελε-σματικότητα και την ασφάλεια της χο-ρήγησης χαμηλής δόσης ασπιρίνης σε διαβητικά άτομα χωρίς προηγούμενο καρδιαγγειακό σύμβαμα ή χωρίς οξεία καρδιαγγειακή νόσο. Για την ομάδα αυτή των ασθενών απαιτείται περαιτέρω επι-στημονική τεκμηρίωση.

Όμοια, ερευνητές από τη Γερμανία αμφισβήτησαν την αναγκαιότητα χορή-γησης ασπιρίνης σε όλους τους διαβητι-κούς ασθενείς, καθώς τα αποτελέσματα πρόσφατων μελετών έρχονται σε αντί-θεση με τις γενικές συστάσεις από τις επιστημονικές εταιρείες.

Είναι γνωστό, ότι ο διαβήτης δεν σχε-τίζεται μόνο με αυξημένο καρδιαγγει-ακό κίνδυνο αλλά αποτελεί επίσης πα-ράγοντα κινδύνου για αιμορραγίες του πεπτικού συστήματος (αναφέρεται αύ-ξηση κατά 50% του κινδύνου εμφάνι-σης αιμορραγίας του πεπτικού στα δια-βητικά άτομα σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό). Δεδομένα όπως αυτά καθι-στούν προσεκτική τη χορήγηση ασπιρί-νης στα διαβητικά άτομα.

Η μελέτη της Πρωτογενούς Πρόλη-ψης της Αθηροσκλήρωσης με Ασπιρίνη σε Διαβητικά άτομα, που πραγματοποι-ήθηκε στην Ιαπωνία (JPAD) δεν έδειξε ευνοϊκή επίδραση της χορήγησης ασπι-ρίνης στη μείωση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων στα διαβητικά άτομα. Μια

άλλη μελέτη - η μελέτη της Πρόληψης της Εξέλιξης της Αρτηριακής Νόσου και του Διαβήτη (POPADAD) - απέτυχε επί-σης να αναδείξει ευνοϊκά αποτελέσμα-τα από τη χορήγηση ασπιρίνης σε 1.300 ασθενείς με διαβήτη.

Στην ερμηνεία των ευρημάτων των παραπάνω μελετών αναφέρεται ότι η μει-ωμένη αποτελεσματικότητα της χορήγη-σης ασπιρίνης στους διαβητικούς ασθε-νείς ενδέχεται να σχετίζεται με διαταραχές της δομής και της λειτουργίας των των αιμοπεταλίων που παρατηρούνται στους διαβητικούς ασθενείς, οι οποίες και αντα-γωνίζονται τις ευνοϊ κές επιδράσεις της ασπιρίνης. Σύμφωνα με τους συγγραφείς των παραπάνω μελετών, προκειμένου να ξεπεραστούν οι δυσκολίες αυτές, θα πρέπει να αναπτυχθούν νέες θεραπευτι-κές στρατηγικές δοσολογίας της ασπιρί-νης, ώστε να μεγιστοποιηθεί η δραστικό-τητα της χαμηλής δόσης ασπιρίνης στους διαβητικούς ασθενείς. Για παράδειγμα με διαίρεση της δόσης της ασπιρίνης, ώστε να χορηγείται δύο φορές ημερησίως, θα μπορούσαμε να πετυχαίναμε τα οφέλη της χορήγησής της μειώνοντας όσο είναι δυνατό τις παρενέργειές της.

Προς το παρόν και μέχρι να υπάρ-ξει επαρκής τεκμηρίωση, η ασπιρίνη θα πρέπει να χορηγείται στα πλαίσια της πρωτογενούς πρόληψης σε όλους τους διαβητικούς άνω των 65 ετών, ή κάτω των 65 ετών που έχουν έναν τουλάχι-στον επιπρόσθετο παράγοντα καρδι-αγγειακού κινδύνου, όπως είναι η πα-χυσαρκία, η αρτηριακή υπέρταση και η δυσλιπιδιαμία.

European Society of Cardiology August 29, 2009 Congress

βήτη, οι οποίοι δεν είχαν νευροπάθεια και 51 ασθενείς με διαβήτη και νευρο-πάθεια. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι υπάρχουν πράγματι αξιόλο-γες διαφορές στη μικροκυκλοφορία του δέρματος των διαβητικών ασθενών −και συγκεκριμένα στους διαβητικούς ασθε-νείς με περιφερική νευροπάθεια− η ανί-χνευση των οποίων μπορεί να οδηγήσει

στην έγκαιρη διάγνωση προτού ανα-πτυχθεί έλκος ποδιού. Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι η ποσότητα του οξυγόνου στη μικροκυ-κλοφορία του δέρματος των ασθενών με διαβήτη είναι μειωμένη και ότι αυτή η βλάβη αντικατοπτρίζεται στην παρου-σία νευροπάθειας στο πόδι.

Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης

ενδέχεται να οδηγήσουν στην έγκαιρη ανίχνευση των διαβητικών ατόμων που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης ελκών στα κάτω άκρα επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό την παρέμβαση σε τρο-ποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου εμ-φάνισης διαβητικού έλκους.

Lancet 2005; 366: 1711-1717



ΙΑΝ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Φ

ΕΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ | Μ

ΑΡ

ΤΙΟ

Σ 20

10

Η κατάθλιψη αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου εμφάνισης διαβητικών ελκών

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Washington στο Seattle στα πλαίσια μιας μεγάλης προοπτικής μελέτης έδει-ξαν ότι ο προσυμπτωματικός έλεγχος του πληθυσμού για κατάθλιψη, η έγκαι-ρη διάγνωση και θεραπεία της προλαμ-βάνουν την εμφάνιση ελκών των κάτω άκρων στα διαβητικά άτομα.

Είναι γνωστό ότι η καταθλιπτκή συ-μπτωματολογία εμφανίζεται με διπλά-σια συχνότητα στους διαβητικούς ασθε-νείς σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό. Συγκεκριμένα, ποσοστό της τάξης του 11% με 12% των ασθενών με διαβή-τη παρουσιάζουν μείζονα κατάθλιψη, ενώ το 31% εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα, στα πλαίσια είτε μείζονος είτε ελάσσονος κατάθλιψης.

Τα μέχρι σήμερα υπάρχοντα βιβλιο-γραφικά δεδομένα σχετικά με τη συμμε-τοχή τής κατάθλιψης στην εμφάνιση και δυσμενή εξέλιξη των ελκών του διαβη-τικού ποδιού είναι περιορισμένα.

Η παραπάνω μελέτη ήρθε να απα-ντήσει στα ερωτήματα αυτά δείχνοντας ότι η κατάθλιψη σχετίζεται με την εμφά-νιση μεγαλύτερης σοβαρότητας ελκών του διαβητικού ποδιού, καθώς και με

την πτωχή επούλωσή τους. Η κατάθλι-ψη επίσης σχετίζεται με τριπλάσια αύ-ξηση στο ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των διαβητικών ασθενών με πρωτοεμ-φανιζόμενο έλκος ποδιού.

Πρόκειται για μια μεγάλη επιδημιο-λογική μελέτη στην οποία συμπεριλή-φθηκαν 3.474 ασθενείς. Η διάρκεια της μελέτης ήταν περίπου 4 χρόνια. Η δι-άγνωση της μείζονος και ελλάσσονος κατάθλιψης έγινε με τη χρήση ειδικού ερωτηματολογίου. Επίσης, κατά τη διάρ-κεια της μελέτης τα διαβητικά άτομα πα-ρακολουθήθηκαν ως προς την εμφάνι-ση νέων ελκών του διαβητικού ποδιού.

Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδει-ξε ότι στον υπό μελέτη πληθυσμό 401 άτομα είχαν συπτωματολογία μείζονος κατάθλιψης, 290 άτομα ελάσσονος κα-τάθλιψης και 121 εμφάνισαν διαβητικά έλκη. Σε σύγκριση με τα διαβητικά άτο-μα χωρίς κατάθλιψη, η μελέτη έδειξε ότι υπήρχε μια σημαντική αύξηση στον κίν-δυνο εμφάνισης έλκους διαβητικού πο-διού μεταξύ των ασθενών με μείζονα κατάθλιψη, αλλά όχι στους ασθενείς με ελάσσονα κατάθλιψη. Ωστόσο, δεν παρα-τηρηθηκε καμία διαφορά στην ατομική

φροντίδα των ποδιών μεταξύ των κατα-θλιπτικών και μη ασθενών, όπως προέ-κυψε από τα ειδικά ερωτηματολόγια.

Σε αντίθεση με τα παραπάνω ευρή-ματα, μια προηγούμενη έρευνα έδειξε ότι η παρουσία κατάθλιψης σε ασθενείς με διαβήτη σχετίζεται με ελλιπή ατομική φροντίδα, μειωμένη φυσική δραστηριό-τητα, ανθυγιεινή διατροφή, μη συμμόρ-φωση στις ιατρικές οδηγίες, αποφυγή των επισκέψεων στον ιατρό, καθώς και με πτωχό γλυκαιμικό έλεγχο, κάπνισμα και παχυσαρκία, που στο σύνολο τους επιβαρύνουν την κατάσταση υγείας των διαβητικών ατόμων.

Στην παρούσα μελέτη βρέθηκε ότι σε σύγκριση με τους μη καταθλιπτικούς ασθε-νείς, οι διαβητικοί ασθενείς με κατάθλιψη ήταν μεγαλύτερης ηλικίας, ανύπαντροι, εί-χαν υψηλότερο δείκτη μάζας σώματος, ήταν καπνιστές και εμφάνιζαν σε υψηλό-τερο ποσοστό διαβητικές επιπλοκές.

Society for Investigative Dermatology; Williams LH, et al. Depression and incident

diabetic foot ulcers: a prospective cohort study. SID 2009; Abstract 365

32


Mείωση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου σε ασθενείςμε σακχαρώδη διαβήτη: Τα αποτελέσματα της μελέτης AHEAD

Τα αποτελέσματα της μελέτης Action for Health Diabetes (Look AHEAD) έδει-ξαν ότι η εφαρμογή εντατικού προγράμ-ματος μείωσης του σωματικού βάρους και διατήρησής του για μεγάλο διάστημα οδήγησε σε βελτίωση της φυσικής κατά-στασης, της γλυκαιμικής ρύθμισης, της συστολικής αρτηριακής πιέσεως και των επιπέδων της HDL-χοληστερόλης σε άτο-μα με σακχαρώδη διαβήτη. Ο μοναδικός παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου που δεν παρουσίασε βελτίωση μετά από το εντατικό πρόγραμμα, συνολικής διάρ-κειας 4 ετών, άσκησης και υποθερμιδι-κής δίαιτας ήταν η LDL-χοληστερόλη. Τα αποτελέσματα της μελέτης Look AHEAD παρουσιάστηκαν τον Οκτώβριο στο συ-νέδριο «Obesity 2009» που πραγματο-ποιήθηκε στη Washington.

Πρόκειται για μια μεγάλη μελέτη έκ-βασης, συνολικής διάρκειας 4 ετών, που μελέτησε τη μακροπρόθεσμη επίδραση της εφαρμογής εντατικού προγράμματος απώλειας βάρους και διατήρησής του μέσω υποθερμιδικής δίαιτας και αυξη-μένης φυσικής δραστηριότητας, στο συ-νολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο σε 5.145 υπέρβαρους ή παχύσαρκους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Τα άτομα που συμμετείχαν στη μελέ-τη χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: Στη μία ομάδα περιελήφθησαν διαβητικά άτομα που ακολούθησαν εντατικό πρόγραμ-μα απώλειας 10% του σωματικού βά-ρους. Το πρόγραμμα αυτό περιελάμβανε

φυσική δραστηριότητα, έως 3 ώρες την εβδομάδα, και ειδική δίαιτα για μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων. Οι ασθενείς αυτοί ελέγχονταν σε προγραμ-ματισμένα ραντεβού κάθε εβδομάδα για το πρώτο εξάμηνο και στη συνέχεια ανά μήνα. Στην άλλη ομάδα της μελέτης πε-ριελήφθησαν άτομα που ελέγχονταν ως προς το διαβήτη 3 με 4 φορές το χρόνο, χωρίς όμως να τους χορηγηθεί το πα-ραπάνω πρόγραμμα απώλειας σωματι-κού βάρους και άσκησης.

Τα αποτελέσματα της μελέτης έδει-ξαν ότι τα άτομα υπό το εντατικό πρό-γραμμα παρακολούθησης έχασαν ση-μαντικά περισσότερο βάρος κατά τον πρώτο χρόνο και κατάφεραν να διατη-ρήσουν σημαντικό μέρος της απώλει-ας βάρους έως το τέλος της μελέτης. Συγκεκριμένα, οι ασθενείς της ομάδας εντατικής παρέμβασης έχασαν περίπου 6,15% του αρχικού σωματικού βάρους τους σε σύγκριση με την ομάδα ελέγ-χου που έχασε 0,88%. Όμοια, τα άτομα της ομάδας εντατικής παρέμβασης εί-χαν καλύτερη φυσική κατάσταση σε σύ-γκριση με την ομάδα ελέγχου.

Όσον αφορά τους παράγοντες κιν-δύνου για καρδιαγγειακή νόσο, τα απο-τελέσματα της μελέτης έδειξαν αξιο-σημείωτα οφέλη στους ασθενείς της ομάδας εντατικής παρέμβασης. Τα επί-πεδα της HDL-χοληστερόλης αυξήθη-καν κατά 3,67 mg/dL έναντι 1,77 mg/dL στην ομάδα ελέγχου. Αντίθετα, τα επίπε-

δα της LDL-χοληστερόλης, ενώ παρου-σίασαν βελτίωση τον πρώτο χρόνο της μελέτης, δεν παρουσίασαν σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων στο τέλος της μελέτης, εύρημα που αποδό-θηκε στο γεγονός ότι τα άτομα της ομά-δας ελέγχου ελάμβαναν σε υψηλότερο ποσοστό υπολιπιδαιμική αγωγή σε σύ-γκριση με την ομάδα παρέμβασης.

Επιπλέον, τα άτομα της ομάδας εντα-τικής παρέμβασης παρουσίασαν σημαντι-κή βελτίωση των επιπέδων της συστολι-κής αρτηριακής πίεσης, όπως και μείωση των επιπέδων της γλυκοζυλιωμένης αι-μοσφαιρίνης A (HbA1c). Η διαστολική αρ-τηριακή πίεση παρουσίασε βελτίωση στην ομάδα με την εντατική άσκηση μόνο το δεύτερο και τον τρίτο χρόνο της μελέτης. Μάλιστα, στην ομάδα της εντατικής πα-ρέμβασης περισσότεροι ασθενείς στα-μάτησαν να λαμβάνουν αντιυπερτασική αγωγή, καθώς μπορούσαν να ελέγξουν την αρτηριακή τους πίεση μόνο με δίαι-τα και άσκηση. Ανάλογα ήταν τα αποτε-λέσματα όσον αφορά την αντιδιαβητική αγωγή. Περισσότεροι ασθενείς στην ομά-δα της εντατικής παρέμβασης σταμάτη-σαν την αντιδιαβητική αγωγή, ενώ αντί-θετα περισσότεροι ασθενείς στην ομάδα ελέγχου χρειάστηκαν αναπροσαρμογή της λαμβανομένης αντιδιαβητικής αγω-γής ή προσθήκη ινσουλίνης.

Τα άτομα της ομάδας εντατικής πα-ρέμβασης πέτυχαν σε μεγαλύτερο πο-σοστό τούς στόχους της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας σχετικά με την HbA1c, όπως επίσης και τους στό-χους για την αρτηριακή πίεση και τα επί-πεδα της HDL-χοληστερόλης.

Η μελέτη Look AHEAD πρόκειται να διαρκέσει πάνω από 13 χρόνια. Συνε-πώς, το ενδιαφέρον εστιάζεται στο εάν οι παραπάνω θετικές επιδράσεις συνεχι-στούν, καθώς και στην επίδραση που εν-δεχομένως θα έχουν στην συνολική καρ-διαγγειακή θνησιμότητα.

Wing R. Reduction in weight and cardiovascu-lar disease (CVD) risk factors in subjects with type 2 diabetes (T2DM): Four-year results of

Look AHEAD. Obesity 2009, Washington, DC. Abstract 06-OR



ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΕΩΝΓια Ιατρούς, Διαιτολόγους, Ψυχολόγους, Νοσηλευτές, Επισκέπτες Υγείας, Ποδολόγους

που ασχολούνται με το διαβήτη και θέλουν να ενημερώσουν το κοινό

1. Άρθρο 3-5 δακτυλογραφημένων σελίδων. Μικρότερο άρθρο, με πρακτικές συστάσεις, οδηγίες ή με σημεία υπενθύμισης.

2. Στο κύριο άρθρο να υπάρχουν 1 έως 2 σημεία, τα οποία θα πρέπει ο συγγραφέας να τονίσει ως κύρια μηνύματα. Αυτά να αποτελούν ξεχωριστή σελίδα.

3. Σε κάθε άρθρο να υπάρχουν 2 με 3 κύριες βιβλιογραφικές παραπομπές.

4. Το άρθρο να συνοδεύεται με το όνομα του συγγραφέα, διεύθυνση και τηλέφωνο, τίτλο (γιατρός, νοσηλευτής κ.λπ.) και τόπο εργασίας, με ημερομηνία αποστολής.

5. Τα άρθρα να αποστέλονται σε ηλεκτρονική μορφή με e-mail στο [email protected] ή με CD στα γραφεία της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας υπ’ όψιν Συντακτικής Επιτροπής Περιοδικού «Διαβητολογικά Νέα» Μαιάνδρου 23, 115 28 Αθήνα

Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα

Επώνυμο: ��

Όνομα: ��

Η διεύθυνση που θέλω να λαμβάνω το περιοδικό «Διαβητολογικά Νέα» είναι:

Οδός: �� Αριθ. ��

Πόλη: �� Τ.Κ.: ��

Ταχυδρομική Διεύθυνση: ΥΠΟΓΡΑΦΗΕλληνική Διαβητολογική ΕταιρείαΜαιάνδρου 2311528 Αθήνα

Ετήσια συνδρομή: 1 €

ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ - ΤΕΥΧΟΣ 40 - ΕΔΕ

Documents