بڕیاربو فڕۆكه خانه ی سلێمانی سااڵنه به 25 ه���ه زار دۆالر )دو ده فته رو نیو( بۆ ماوه ی 50 ساڵ به بێ زیادكردنی ئاشكرا بدرێت���ه كۆمپانیایه كی حزبی ، به جۆرێك هه م���و داهاته كان���ی فڕۆكه خانه ك���ه بۆ له به رامبه ردا بێ���ت و حزبیه كه كۆمپانیا له س���ه ری پێویس���ته ته نه���ا ئ���ه وه ی تێرمیناڵیك���ی ن���وێ و هۆتێلێك بۆخۆی به هۆی ئێس���تا ب���ه اڵم دروس���تبكات،

ئاشكرابونیه وه ، پرۆسه كه راگیراوه .

ئاوێنه ، تایبه ت: به پێی به ڵگه نامه یه ك ك���ه كۆپیه ك���ی به تایب���ه ت ب���ۆ ئاوێنه نێ���ردراوه ، له س���اڵی 2013ه وه به نهێنی كارك���راوه ب���ۆ ئ���ه وه ی "فڕۆكه خانه ی س���لێمانی بۆ ماوه ی 50 ساڵ به شێوه ی روه كیی )مساته حه ( بدرێته كۆمپانیایه كی حزبی و پرۆس���ه كه ش تا قۆناغی كۆتایی رۆیشتبو، به اڵم دوای ئاشكرابونی رۆژی 12/21/ 2014، راس���ته وخۆ س���ه رۆكی حكومه تی لێئاگاداركراوه ته وه و به هۆیه وه

وه ستێنراوه ". "ئه م خه ماڵندنه به ڵگه نامه كه ، به پێی پڕۆپ���ۆزه ڵ نه خش���ه و بون���ی به ب���ێ دیاریكراوه ، واته به هه ڕه مه كی ، له كاتێكدا ئ���ه م بیرۆكه ی���ه له س���ه ره تای 2013 دا

پێشكه شكراوه ".به پێ���ی زانیارییه كانی ئاوێنه ، جێگری س���ه رۆكی حكومه تیش له و مه س���ه له یه له گ���ه ڵ بڕی���اره ئاگاداركراوه ت���ه وه و په رله مانتارانی كوردستان كۆببێته وه بۆ

به دواداچونی ورده كارییه كان.ئه ندامی عینایه ت عومه ر له وباره یه وه په رله مان���ی كوردس���تان له لێدوانێك���دا به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، "دوای ئ���ه وه ی فڕۆكه خان���ه ی به كرێدان���ی هه وڵ���ی سلێمانیمان گه یانده سه رۆكی حكومه ت، وادی���اره له گ���ه ڵ جێگره كه ی قس���ه ی كردوه ، چونكه په یوه ندیان پێوه گرتوین كه كۆبونه وه یه ك له سه ر ئه و مه سه له یه بكه ین، ئێمه ته واو له گه ڵ ئه وه ین گه شه

نوێكردنه وه ی سلێمانی و به فڕۆکه خانه ی بدرێت، ب���ه اڵم به ڕێگه یه كی دروس���ت و

یاسایی و شه فاف".وتیش���ی "به پێ���ی ئ���ه و به ڵگان���ه ی له به رده ستماندان هه مو شتێكی ته واوبوه بۆ پێدانی فڕۆكه خانه ك���ه به كۆمپانیای گولف م���اره ك���ه س���ه ر به كۆمپانیای ئه زمه ڕئێ���ره که مۆڵه ت���ی ژم���اره ٩٩ی وه به رهێنان���ی 2014/3/17 ب���ه رواری ملیۆن و 203 به س���ه رمایه ی وه رگرتوه و

٩50 هه زار دینار".س���ه باره ت ب���ه و فه رمانبه ران���ه ی كه له فڕۆكه خانه ك���ه ده وامده كه ن، عینایه ت "له داواكاری كۆمپانیاكه دا نوسراوه وتی ئه وه ی ویس���تمان ده یهێڵینه وه ، ئه وه ی له كاتێكدا ده به ی���ن، الی نه مانویس���ت نزیكه ی ه���ه زار فه رمانب���ه ر كاری تێدا ده كات، ئه وه ی سه یریش���ه پاراس���تنی ئاسایشی فڕۆكه خانه كه یه كه كه وتوه ته

سه ر حكومه ت".

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )462( سێشەممە 2015/1/20

w w w . a w e n e . c o m

دابه زینی نرخی نه وت

عێراق ده خاته به رده م ساڵێكی

8دژواره وه

ریکالم

14 12

3سیاسه تی

ده ره وه ی ئه ڵامنیاو هه رێمی

کوردستان

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار ته له فۆن: 3201274 تیراژ: 4500ناونیشان: سلێامنی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

به رامبه ر 2 ده فته رونیو كرێی سااڵنه فڕگه ی سلێمانی بۆ 50 ساڵ ده درێته كۆمپانیایه كی حزبی

چەند سەرنجێک لەئایین و

سەلەفیزم و دەستور

تاقانه کان یه کتر ده کوژن

پاره ی ژێرزه مینه كان

چی لێهات؟

4

له نێوان به رداشی پارتی و په که که دا

ریکالم

9

گۆڕان ناڕازییه له دۆخه که و ئه گه ری کشانه وه له حکومه ت ده وروژێنرێت3

تایبه‌ت(462( سێشه ممه 22015/1/20

گۆڕان و یه كێتی به "گه ره نتی حزبییه وه "

گه یشتنه رێككه وتن

ئا: رێبوار

ماوەی چەند رۆژێکە دەنگۆی دروستکردنی سێ فەوجی نوێی سوپای

عێراق هاوشێوەی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە لەکەرکوک باڵوبوەتەوەو جۆرێک

نیگەرانی الی الیەنەکانی شارەکە دروستکردوە، بەاڵم پارێزگاری

کەرکوک ئەو دەنگۆیانە رەتدەکاتەوەو نایشارێتەوە لەگەڵ دروستکردنی هێزە بۆ ناوچەکانی حەویجە، بەاڵم کەرکوک هیچ بڕیارێکی لەوشێوەیه ی بۆ نەدراوە.

بەپێی زانیاریی���ەکان حەیدەر عەبادی سەرۆکی هێزە چەکدارەکانی عێراق بڕیاری داوە س���ێ فەوجی نوێی سوپا بۆ شاری کەرکوک دروس���تبکات، ئەوەش جارێکی

ت���ر نیگەرانییەکانی کوردی ش���ارەکەی هاوش���ێوەی نیگەرانیی���ەکان لەب���ارەی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە زیندوکردوەتەوە، بەو هۆیه ی ئۆپەراسیۆنەکان کێشەوگرفتی زۆری���ان بۆ دانیش���توانی ئ���ەو ناوچانە

دروستکرد.ئەحمەد عەس���کەری سەرۆکی لیژنەی ئەمن���ی لەئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک ئەوە دەنگ���ۆی راگەیان���د بەئاوێن���ەی باڵوبوەت���ەوە کە س���ەرۆکی ئەنجومەنی هێزێکی دروس���تکردنی بڕیاری وەزیران داوە ب���ۆ س���نورەکە کە لەس���ێ فەوج پێکدێت بەاڵم تائێستا هیچ وردەکارییەک

نەگەیشتوەتە دەستی ئەوان.ئەنجومەنی ئەمنی لیژنەی س���ەرۆکی پارێزگای کەرکوک ئەوەی خستەڕو چەند الیەنێک لەناو شارەکە دژی دامەزراندنی

هێزێکی لەوشێوەیەن، بەاڵم ئەو پێیوایە دەوروبەری حەویج���ەو ناوچەکان���ی بۆ هێزێک پێویس���تە کە لەخەڵکی ناوچەکە ئێس���تا بەوپێی���ەی دروس���تبکرێت س���وپای عێراق توانای نیە ئەو ناوچانە

کۆنترۆڵبکاتەوە.عێراق���دا هەمیش���ەیی لەدەس���توری بڕگەیەک���ی تایبەت بەپێدانی دەس���ەاڵت بەس���ەرۆکی هێ���زە چەک���دارەکان هەیە بۆ دروس���تکردنی کۆمەڵ���ەی چەکدار بۆ بارودۆخ���ی لەناکاو ی���ان کاتی جەنگ، لەچوارچێوەی ئەو بڕگە یاساییەداچەندین هێ���زی چەک���دارو میلیش���یا لەزۆربەی بڕێکی پارێزگاکانی عێراق دروستکراون و

زۆر داهاتی واڵتیان بۆ خەرج دەکرێت.بەپێی یاسا دروستکردنی هەر هێزێکی سەربازی فەرمی، پێویستی بەرەزامەندیی

پەرلەمانی عیراق هەیه ، بەاڵم بڕیاردەری لیژنەی ئەم���ن و ئاسایش���ی ئەنجومەنی نوس���راوێکی هیچ رایگەیاند نوێن���ەران فەرمیی���ان پ���ێ نەگەیش���توە لەس���ەر

دروستکردنی فەوجی نوێ بۆ کەرکوک.بەاڵم لەخولی دوەمی کابینەکەی نوری مالیکی سەرۆک وەزیرانی پێشوی عێراقدا ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە بەبێ گەڕانەوە بۆ پەرلەم���ان بۆ پارێزگای کەرکوک و ناوچە دابرێنراوەکان دروس���تکرد کە ئەوەندەی نەمابو روبەڕوبونەوەی سەربازی لەنێوان س���وپای عێ���راق و هەرێم بەه���ۆی ئەو

ئۆپەراسیۆنانەوە بێتە ئاراوە.هێزی کەرکوک پارێزگای لەئێس���تادا پێشمەرگەی تێدایەو هێنانی هەر هێزێکی س���وپای عێراق بۆ ئەو ناوچەیە ئاڵۆزی و

نیگەرانی دروستدەکات.

لەوبارەیه وە دکت���ۆر نەجمەدین کەریم پارێ���زگاری کەرکوک ب���ۆ ئاوێنە رەتی کردەوە هیچ بریارێک بۆ دروس���تکردنی فەوجی نوێ بۆ ش���اری کەرکوک لەالیەن حەی���دەر عەب���ادی س���ەرۆک وەزیرانی عێراق���ەوە درابێت و وت���ی چەند رۆژێک لەمەوپێش لەگەڵ سەرۆک وەزیران بوم و

ئەو دەنگۆیانە هیچ بنەمایەکی نیە.دکتۆر نەجمەدین باسی لەوەکرد شاری کەرکوک ئێس���تا لەالیەن پیش���مەرگەوە هێزێک���ی دراوە، دەورە بەت���ەواوی لەگەڵ لەوش���ێوەیە بەبێ هەماهەنگ���ی بەهێچ هەرێ���م دەس���ەاڵتدارانی ئەوان و

شێوەیەک دروست ناکرێت.هاوکات ئاماژەی بەوەکرد ئەوان لەگەڵ ئ���ەوەن هیزێک ب���ۆ ناوچەکانی حەویجە هەرێم کەرکوک و پارێ���زگای بەئاگاداری

دروس���ت بکرێت بۆ ئ���ەوەی بتوانن ئەو ناوچانە لەدەستی داعش بپارێزن.

ل���ەدوای هاتن���ی داعش بۆ موس���ڵ، لەناوچەکانی کەرکوک و عیراق س���وپای هەرێم دابڕێنراوەکان���ی ناوچ���ە باق���ی بەتەواوی شکس���تی خواردو هەرەس���ی هێنا، ئێس���تا پێش���مەرگە ئەو ناوچانە زۆر ژمارەیەکی ه���اوکات دەپارێزێ���ت، میلیشیای ش���یعەش لەبەشێک لەناوچە

دابرێنراوەکان بونیان هەیە.دەنگ���ۆی دروس���تکردنی فەجی نوێی س���وپای عێراق بۆ پارێ���زگای کەرکوک، ئێس���تا نوێتری���ن بابەت���ی ن���او الیەنە پارێزگاکەیە، هاواڵتیانی سیاس���یەکان و ب���ەاڵم پارێ���زگاری ئ���ەو ش���ارە لەڕێی ئاوێنەوە دڵنیایی دەدات کە هیچ هێزێک

بۆ شارەکە دروست ناکرێت.

ئا: ئاوێنه

پەرلەمانتارێکی کۆمەڵی ئیسالمی سکااڵی یاسایی دژی سەرنوسەرو

خاوەن ئیمتیازی رۆژنامەی چاودێری مەالبەختیار ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتی تۆمار دەکات و داوای 50 ملیۆن

دینار قەرەبوی لێدەکات.

لە سکااڵنامەیەکدا کە تایبەت بۆ ئاوێنە نێردراوە سۆران عومەر ئەندامی پەرلەمانی کوردس���تان لەرێگ���ەی پارێزەرەکەیەوە س���کااڵی دژی سەرنوس���ەری رۆژنامەی چاودێر تۆمارکردوە بەتۆمەتی تەشهیرو

ناوزڕاندن.لەوبارەیه وە سۆران عومەر بەئاوێنەی راگەیاند رۆژنامەی چاودێری سەر بە مەال تەشهیری گەورە بەمانش���ێتی بەختیار پێک���ردوم هەر بۆیە بڕیارمدا س���کااڵی

یاسایی لەسەر تۆمار بکەم.بەپێ���ی زانیارییەکان���ی ئاوێن���ە 4ی مانگی داهاتوو یەکەم دانیش���تنی دادگا لەدادگای بەرایی س���لێمانی لەسەر ئەو کەیس���ەدەبێت، بەاڵم تا ئێستا نازانرێت مەالبەختی���ار دەچێتە بەردەم دادگا یان

نا.لە ژمارە )4٨٩(ی رۆژنامەی چاودێر بەمانش���ێتی گەورە لەپ���ەڕەی یەکەمدا نوسراوە" سۆران عومەر توشی هیستریا ب���وە"، چیرۆکەک���ە لەوێ���وە دەس���ت پێدەکات که مەالبەختیار سەرنوس���ەری

چاودێر وتارێک���ی تایبەت بەناردنی هێز بۆ کۆبانێ باڵوک���ردەوەو تێیدا ئاماژەی بەوەداب���و ئامادەیە ببێتە س���ەرکردەی ئەو هێزەی کە دەچێتە کۆبانی بۆ شەر

کردن دژی داعش.عوم���ەر س���ۆران بەرانب���ەردا ل���ە پەرلەمانتاری کۆمەڵ لەالپەڕەی تایبەتی خ���ۆی لەتۆڕی کۆمەاڵیەتی فەیس���بوک باڵوکردەوە رەخنەئامێزی نوس���ینێکی بێ ئ���ەوەی ناوی کەس���ێکی دیاریکراو بهێنێت، لەنوسینەکەی سۆران عومەردا ب���اس لەوەکراب���و کە کۆبانێ ش���وێنی خۆدەرخستن نیەو هەموان وەک یەکن و

کەس بەرپرس و سەرۆک نیە.رەخن���ەی پەرلەمانت���ارە ئ���ەو لەبەرپرس���ەکانی هەرێم گرتبو کە تەنیا بۆ چاوی راگەیاندنەکان دەچنە به ره کانی ش���ەڕەوە، بەاڵم ش���ەڕکردن لەکۆبانێ

جیاواز دەبێت.س���ۆران عومەر بەئاوێن���ەی وت ناوی هیچ کەسێکی لە نوسینەکەیدا نەهێناوەو بۆچونێکی تایبەتی خۆی بوە دەریبڕیوە، بەاڵم رۆژنامەی چاودێر ناوی دوانی ئەوی

بەمانشێتی گەورە باڵوکردوەتەوە.ئاوێن���ە زۆر هەوڵی���دا مەالبەختی���ار سەرنوسەری رۆژنامەی چاودێر وەربگرێت بەاڵم هەوڵەک���ە بێ ئەنجام بو، هاوکات نوس���ینگەی رۆژنامەوان���ی مەالبەختیار بڕیاربو لەس���ەر بابەتەکه رونکردنەوەی خۆی���ان بۆ ئاوێنە بنێ���رن، ئەوەش بێ

ئەنجام بو.

عەبادی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە لەکەرکوک دروست دەکاتەوە؟دەنگۆی دروستکردنی سێ فەوج لەالیەن بەغداوە بۆ کەرکوک باڵودەبێتەوە

پەرلەمانتارێکی کۆمەڵ مەال بەختیار دەداتە دادگاو داوای ٥٠ ملیۆن دینار قەرەبوی لێدەکات

گروپه ناڕازیه که ی یه كێتی : په شیمان نابینه وه ، به اڵم لیژنه كان چه قیون

ئا: كاردۆ حه سه ن

دوێنی خولێكی دیكه ی دانیشتنه كانی گۆڕان و یه كێتی له سه ر پۆسته

ئیدارییه كانی سلێمانی و هه ڵه بجه و گه رمیان له گردی زه رگه ته ی سلێمانی

ئه نجامدرا، كه به وته ی ئه ندامانی وه فدی هه ردوال "دواین كۆبونه وه بوه و تێیدا

گه یشتونه ته رێكه وتن"، تاكه گه ره نتی جێبه جێكردنی رێكه وتنه كه شیان ئه و

متمانه یه یه كه له نێوانیاندایه .

پشتبه س����تن به متمانه ی حزبی له نێوان یه كێت����ی و گ����ۆڕان له كاتێكدای����ه ، ئه م دو پارته به درێژایی 6 ساڵی رابردو له ئاستی پارێزگای س����لێمانی له ملمالنێیه كی توندو هه ڵمه تی یه كتر ش����كاندندا بون، ته نانه ت ئ����ه و كات����ه ی وه ف����دی هه ردوال له س����ه ر مێزی دانوس����تان نوكی قه ڵه مه كانیان بۆ رێكه وتنی كۆتایی له سه ر كاغه ز بو، له سه ر شاش����ه ی كه ناڵه كانیان هه ڵمه تی میدیایی توندو یه كت����ری تۆمه تباركردن به هۆكاری قه یرانه كان����ی ئێس����تا و راب����ردوی هه رێم،

به ڕێوه ده چو. یه كێتی و گۆڕان به وته ی خۆیان قۆناغه هه ره س����ه خته كه یان بڕی����وه ، كه قۆناغی س����ازانی سیاس����ییه و ئی����دی له م����ه ودوا تۆپه ك����ه هه ڵده ده ن����ه ن����او گۆڕه پان����ی ئه نجومه نی پارێزگای سلێمانی ، تا له وێوه فراكس����یۆنه كانیان له ناو ئه نجومه ن گێمی دوه می رێككه وتنه كه ، كه قۆناغی یاساییه ، به دورنازانرێ����ت ئه م����ه ش ته واوبك����ه ن،

كێشمه كێشمی دیكه ی به دواوه بێت.له س����ازانی سیاس����یی نێ����وان گۆڕان و یه كێتیدا، پشكی ش����ێریان له پۆسته كانی سلێمانی ، هه ڵه بجه ، ئیداره كانی گه رمیان و راپه ڕین بۆ خۆیان داناوه و ستونێكیشیان هێشتوه ته وه بۆ الیه نه سیاسییه كانی دیكه ، ئه مه شیان له س����ه ر بنه مای به ده ستهێنانی ئه و كورس����ییانه داناوه ك����ه هه ر حزبێك له هه ڵبژاردنه كه ی 30ی نیس����انی س����اڵی

رابردو، توانی به ده ستی بهێنێت. له تی����ف ش����ێخ مس����ته فا به رپرس����ی مه ڵبه ندی یه كێتی له س����لێمانی به ئاوێنه ی راگه یاند، " له س����ه ر ئه نجومه نی پارێزگای هه ڵبژاردن و به ركه وته ی به پێی سلێمانی، ئ����ه و گ����ۆڕان، یه كێت����ی و رێككه وتن����ی پۆس����تانه ی به ر ئێمه و ئ����ه وان ده كه وێت دابه ش����مان كردون و ستونێكیشمان داناوه بۆ ئه و پۆس����تانه ی كه به ر لیسته كانی تر ده كه ون وه كو لیس����تی خزم����ه ت، پارتی،

رافیده ین و هاوپه یمانێتی".ئه وانه ی له یه كێتی و گۆڕان دانوس����تانی سیاسییان كرد له سه ر پۆسته ئیدارییه كان، باس له وه ده كه ن كه ئیشی ئه وان لێره وه كۆتایی هاتوه و ئه وه ی ماوه ده یس����پێرن به لیس����ته كانیان له ئه نجومه ن����ی پارێزگای

سلێمانی . "واده ی ده ڵێ����ت، له تی����ف ش����ێخ جێبه جێك����ردن به ده س����ت ئێم����ه نی����ه ، ئه وه ی له س����ه ر ئێمه و گۆڕان����ه وه كو دو الیه نی سیاس����ی ك����ه فراكس����یۆنه كانمان له ئه نجومه نی پارێزگای سلێمانی راسپێرین له رێگه ی رێوش����وێنی ئیداری و یاساییه وه

رێكه وتنه كه جێبه جێبك����ه ن، ئیدی چه ند وه خت����ی ده وێ����ت و نایه وێ����ت په یوه ندی به ئێمه وه نیه ، په یوه ندی به و پرۆسێسه وه هه یه كه له ئه نجومه نی پارێزگا به پێی یاسا

ده گیرێته به ر".هاوكات ئاسۆ ره حیم هه ڵسوڕاوی دیاری بزوتنه وه ی گۆران، ته ئكید له سه ر وته كانی ش����ێخ له تی����ف ده كات����ه وه و به ئاوێن����ه ی راگه یاند، كه "هیچ واده یه ك دیارینه كراوه بۆ جێبه جێكردنی ریكه وتنه كه "، له وه اڵمی پرس����یاری ئه وه ش����دا ئه گه ر رێكه وتنه كه جێبه جێ نه كرێت، ئاسۆ ره حیم وتی "ئه وه

بۆ كات و ساتی خۆی به جێده هێڵێن".به سه ر یه كێتی گۆڕان و رێككه وتنه كه ی دو واده ی زه مه نی دیاریكراودا دابه شكراوه كه دو ساڵ به دو ساڵه و له پاش كۆتاییهاتنی هه ر واده یه ك، پۆسته كان له نێوان خۆیاندا ئاڵوگۆڕده كه ن. هه رچه نده گۆڕان به ئاشاكرا ده رینابڕێت، به اڵم ئه گه ر له س����ه ر ئاستی سه ركردایه تیش����دا نه بێت، له سه ر ئاستی جه ماوه رییدا ترس����ی هه یه له وه ی یه كێتی له پاش دو ساڵه كه كۆسپ بۆ رێكه وتنه كه دروس����تبكات، یاخود پۆستی پارێزگار كه

ئێستا الی یه كێتیه ، نه یدات به گۆڕان. ب����ه اڵم له تیف ش����ێخ عوم����ه ر ده ڵێت، رێكه وتنامه كه جێبه جێكردن����ی "گرنت����ی ئ����ه و متمانه یه ی����ه ك����ه له نێ����وان ئێمه و گۆڕاندایه ، زۆر جێگه ی بایه خی ئێمه ش����ه ، به ره وپێش����بردنی ئه و شاره به نده به وه ی ئێم����ه په یوه ندییه كی ئاس����اییمان هه بێت

له گه ڵ گۆڕاندا".سه باره ت به ناقانونی ئه و میكانیزمه ی كه گۆڕان پۆس���ته به ركه وتوه كانی خۆی پێ پڕده كاته وه ، به تایبه ت له سه ر ئاستی به ڕێوه ب���ه ری ناحی���ه و قایمقامه كان، كه هه ڵبژێردرێن، ئه نجومه نه كانه وه له الیه ن ئاس���ۆ ره حیم وتی ، "من پرسیارده كه م قایمقام و مودیرناحیه كانی پێش���تر چۆن دانراون، ل���ه دوای هه ڵب���ژرادن هه ندێك گۆڕانكاریی رویداوه چۆن كراوه ؟ د.ئاسۆ فه ره ی���دون به چی پارێزگاره ، به ده نگ بو هێنای ؟ به و ش���ه رعیه ته یه كه له یاس���ا

دیاریكراوه ؟"ئێستا پاش نیش���تنه وه ی ته موتومانی ملمالنێی نێوان یه كێتی و گۆڕان له س���ه ر پۆسته كانی پارێزگای سلێمانی ، خولێكی دیكه ش م���اوه بۆ ئ���ه وه ی پرۆس���ه كه هاواڵتیان بێ���ت و كۆتای���ی به ت���ه واوی بتوان���ن پ���رۆژه و كاری ئه نجومه نه تازه هه ڵبژێردراوه كانی���ان ببین���ن، ئه وی���ش دانوس���تانه له گه ڵ الیه نه سیاسییه كانی دیك���ه كه پارت���ی ، كۆم���ه ڵ، یه كگرتو،

هاوپه یمانێتی و رافیده ینه . گۆڕان بزوتن���ه وه ی هه ڵس���وراوه كه ی له وباره یه وه ده ڵێت، "ئیمه بڕیاری ئه وه مان دا كه پشكی الیه نه كانی تریش به گوێره ی ئه و ده نگان���ه ی هێناویانه جیابكه ینه وه و به س���ه ردانی ده س���تده كه ین له م���ڕۆوه الیه نه كان بۆئه وه ی به ره و كۆتایی هه نگاو بنێین". وتیشی ، "به دانیشتنه كه ی دوێنێ بێت، ریكه وتنه كه به ره و باشی ده چێت، ده چین���ه الی پارت���ی و ئینجا لیس���تی خزمه ت، له دواجاردا به ئیجماعی ده خرێته

به رده م ئه نجومه ن."

ئا: هاوكار حسێن

ده نگۆی ناكۆكی كه وتنه ناو گروپه ناڕازییه كه ی یه كێتی هه یه و لێدوانه كانی

ئه مدواییه ی جێگری سكرتێری گشتیی ئه و حزبه ش به هێمای

جۆرێك له ساردبونه وه له هه ڵوێستیان ده زانرێت، ئه ندامانی ئه و گروپه ش دان

به وه دا ده نێن كه كاری لیژنه كانیان له ئێستادا چه قیوه ، به اڵم ره تیده كه نه وه

ساردبوبێتنه وه .

كۆس���ره ت ره سوڵ، كه ماوه یه كی زۆره بێده نگی هه ڵبژاردوه و به وته ی ئه ندامانی پی���اده ی خۆیش���ی ، حزبه كه ی ب���ااڵی ده س���ه اڵته كانی نه ده ك���رد وه ك جێگری یه كه می سكرتێری گشتیی ، له چه ند رۆژی رابردودا، دوجار لێدوانیدا له باره ی دۆخی ناوخ���ۆی حزبه كه ی و سه رنجڕاكێش���ترین رسته ش ئه وه بو كه الیه نگرانی حزبه كه ی دڵنیاكرده وه له وه ی "ئه م كێشانه كۆتایی دێ���ن و ته نها ی���ه ك یه كێت���ی هه یه و هی

هه موانه ".به ش���ێك له ئه ندامانی بااڵی ئه و حزبه و چاودێرانی���ش گومانیان بۆ دروس���تبوه له چۆنیه ت���ی "كۆتاییهاتنی كێش���ه كان" و

ترس���یان ل���ه وه هه ی���ه ، وه ك جاره كانی پێشو، كۆس���ره ت ره سوڵ تانیوه ی رێگه له گه ڵ گروپه ناڕازییه كه بڕوات و پاش���ان پاشگه زببێته وه ، وه ك چۆن له سه روبه ندی

جیابونه وه ی بزوتنه وه ی گۆڕاندا رویدا.یه كێتی له سه ركردایه تی سه رچاوه یه ك كه له به ر هه س���تیاری بابه ته كه داوایكرد ن���اوی نه هێنرێت، به ئاوێن���ه ی راگه یاند، "ئێستا باس له وه ده كرێت جۆرێك ناكۆكی كه وتبێته نێو ئه و گروپه وه و دابه ش���بون به س���ه ر دو بۆچونی جی���ادا، به تایبه ت له حاڵه تی ئه وه ی دڵنیابن له سه رنه گرتنی

كاری لیژنه كان".به اڵم شااڵوی عه لی عه سكه ری ، ئه ندامی سه ركردایه تی یه كێتی ده ڵێت، "قه د شتی وانابێت، خۆش���م ب���اوه ڕم وایه كه كاك كۆسره ت په شیمانبونه وه ی تێدا نیه ".

زۆریان "ژماره یه كی وتی ، سه رچاوه كه ك���ه نزیك���ه ی %٩0 زیاتری���ش دودڵ���ن له جیابون���ه وه ، ئه مانه له وانه ن كه الیه نی ده س���ه اڵت و م���اده زاڵ���ه به س���ه ریاندا و ل���ه و بڕوایه دان كه ل���ه ده ره وه ی حزب نه پاره یان ده س���تده كه وێت نه ده س���ه اڵت. ژماره یه كی زۆر كه میشیان تێدایه له گه ڵ وه ك ئه وانیش پێیانوای���ه جیابونه وه ن و بزوتن���ه وه ی گ���ۆڕان ده ربچن و چانس���ی

خۆیان تاقیبكه نه وه ". س���ه باره ت به وه ی ك���ه ده وترێت باڵی ده ستڕۆیش���توی یه كێتی رۆڵی هه بوبێت به ره ی���ه دا، دو ئ���ه و له دروس���تكردنی "خ���ودی ئاش���كرایكرد، س���ه رچاوه كه هه بێت و ده سه اڵتی حه زده كات هێرۆخان له هه ندێك ش���تیش پێداگ���ره ، به اڵم ئه و یاریی���ه سیاس���ییانه نازانێ���ت و تاقه تی ئه و شتانه ش���ی نیه ، كه سانی دیكه هه ن

له جیاتی ئه و ئیشه كانی بۆ ده كه ن". مانگی رابردو جێگرانی سكرتێری گشتیی له نامه یه ك���دا له ژێرناوی "به رنامه ی كاری بوژاندنه وه و چاره س���ه ركردنی كێشه كانی یه كێتی " كه به ڕوكه ش ئاڕاسته ی ئه ندامانی )ی .ن.ك( س���ه ركردایه تیی ئه نجومه نی كرابو، ب���ه اڵم له بنچین���ه دا روی له هێرۆ ئیبراهیم ئه حمه د بو، داوای چاكسازییان له ئه ندامانی مه كته بی كرد، ژماره یه كیش سیاسی و س���ه ركردایه تی یه كێتی واژۆیان

له سه ركرد.جه عف���ه ر ش���ێخ مس���ته فا، ئه ندامی مه كته بی سیاس���یی یه كێتی نیش���تمانی كوردستان، كه یه كێكیش بو له واژۆكه رانی نامه ك���ه ، ره تیده كات���ه وه گروپه كه ی���ان س���اردبوبێتنه وه و به ئاوێن���ه ی راگه یاند، "ئه وه دوره له راس���تیه وه ، ئه وه مه سه له

گروپێك نیه به ڵكو رێكخس���تنه وه ی ناو یه كێتی���ه و چاككردنی ئ���ه و بارودۆخه ی یه كێتیه ، هه ر ئه وه ش بانگه شه ی هه ندێك كه سی هه لپه رسته له ناو یه كێتی و ده یه وێت ساردبونه وه و بێ متمانه یی دروست بكات. چونكه ئه وه ی بیه وێت یه كێتی تێكبدات،

هه مومان له دژیین". ه���اوكات ش���ااڵوی عه لی عه س���كه ری جه خت له وته كانی ئه مدوایه ی كۆس���ره ت ره سوڵ ده كاته وه و ده ڵێت، "به ڵێ یه كێتی هی ئێمه ی���ه و ئێمه دروس���تمان كردوه ، ئه گه ر زۆری لێبكۆڵین���ه وه ده رده كه وێت خه ڵك هاتوه ته س���ه ر س���فره ی حازری ، خۆ ئێم���ه نه هاتوین. ئه گ���ه ر كولتورێك دوای نه خۆشكه وتنی مام جه الل دروست بوبێت و خه ڵكی ل���ێ زیادبێت، ئه وا ئێمه

نین كه زیادین". دواب���ه دوای ئه و نامه ی���ه ش ژماره یه ك پێشكه ش���كارانی له نێ���وان كۆبون���ه وه ده ستڕۆیش���توی باڵ���ی یاداش���ته كه و چاره س���ه ری به مه به س���تی یه كێت���ی گرفت���ه كان ئه نجامدرا و چه ن���د لیژنه یه ك بۆ چاره س���ه ركردنی گرفته كان پێكهێنرا، "كاری وت���ی ، له وباره ی���ه وه ش���ااڵو هه ر ئه وه ی چه قیوه ،به هۆی لیژنه كانمان

براده ره به كارێكه وه سه رقاڵه ".

3(462( سێشه ممه ‌2015/1/20هه‌نوکه

ئا: هاوكار حسێن

قوڵتربونه وه ی قه یرانه كانی هه رێم بزوتنه وه ی گۆڕانی خستوه ته ژێر

فشاری ئه ندام و الیه نگرانیه وه و له ئاستی بااڵشدا ماوه یه كه له ناو

ئه و بزوتنه وه یه دا گفتوگۆی گه رموگوڕو به رده وام هه یه ، له سه ر

ئه و ئه گه رانه ی له به رده میاندایه ، به رپرسانی گۆڕانیش نایشارنه وه كه

ئه وان ناڕازین له دۆخه كه و كشانه وه ش له حكومه ت وه ك یه كێك له ئه گه ره كانی

به رده میانه .

هه رێمی كوردس���تان له ئێستادا سێ قه یرانی گه وره ی مرۆیی ، س���ه ربازیی و دارایی به رۆكی گرتوه ، به شێكی گه وره ی ئ���ه م قه یرانان���ه به ر ئ���ه و وه زاره تانه كه وتوه كه گۆڕان له كابینه ی هه ش���ت وه ك ئیستحقاقی هه ڵبژاردن داوایكردن، ئه م دۆخه ش بزوتنه وه كه ی خس���توه ته دۆخێكی روگیریی له به رده م ده نگده رو هه واداران���ی خۆی ، چونكه ئه و به ڵێنی دابو، له حكومه تدا چه ندین چاكسازیی

ئێس���تا هه س���تده كات وه ك پێویست خۆیه وه دوێنێی نه یاره كان���ی له الیه ن هاوكاریی ناكرێت بۆ جێبه جێكردنی ئه و به ڵێنه کانی ، بۆی���ه جۆرێك له ناڕه زایی له ن���او بزوتنه وه ك���ه دا دروس���ت بوه و به ش���ێكیان به جددی ب���اس له ئه گه ری

كشانه وه له حكومه ت ده كه ن. چه ند رۆژێكیش���ه له س���ه ر ئاستی جۆرێ���ك هه س���تده كرێت میدیای���ی ، له ناڕه زای���ی هه ی���ه و میدیاكان���ی ئه و س���ه رهه مان كه وتونه ته وه بزوتنه وه یه ئ���ه و نه هج���ه ی ك���ه له س���ه روبه ندی هه ڵمه ته كانی هه ڵبژاردندا ده یانكرد دژ به دو الیه نه كانی ده س���ه اڵت )یه كێتی و پارتی (، سه رچاوه یه كی تایبه تیش له ناو گۆڕان ئاماژه ی به وه كرد كه له ئاستی هه ره ب���ااڵی بزوتنه وه ك���ه وه ، گڵۆپی سه وز بۆ ناڕه زایی ده ربڕین هه ڵكراوه . رایگه یاند، ئاوێن���ه س���ه رچاوه كه ی "ماوه یه ك���ه به هۆی خراپتربونی دۆخی هه رێم به گش���تیی ، كاك نه وش���یروان ئه ن���دام و راوبۆچون���ی به ج���دی الیه نگره كان���ی وه رده گرێ���ت بۆئه وه ی بزانرێت گۆڕان چ���ی بكات له دۆخێكی

له و ش���ێوه یه دا، بۆچون���ی زاڵ له گه ڵ كشانه وه دایه له حكومه ت، به اڵم خودی كاك نه وشیروان پێیوایه كه هێشتا زوه

بۆ ئه وه ".هاوكات د. ئاسۆ مه حمود، باژێروانی له س���لێمانی ، گ���ۆڕان بزوتن���ه وه ی نایشارێته وه كه گۆڕان ناڕازییه ، به اڵم هێش���تا ئومێدێك ماوه ب���ۆ كاركردن، "گۆڕان له دۆخه كه ناڕازییه ، به اڵم ئێستا

نه گه یشتۆته دۆخی بێئومێدبون" ئه و به رپرسه ی گۆڕان باسی له وه ش كرد كه "كشانه وه یه كێكه له ئه گه ره كان، به رده وام س���ه ره تایه و هێش���تا به اڵم ده بین و كۆڵناده ی���ن، رای زاڵ ئه وه یه كه وه ك پێش���و له خه می خه ڵكدابین و

به رده وامبین".به ده مه وه چونی ئاس���تی له ب���اره ی ئه نجامدانی ب���ۆ دیك���ه الیه نه كان���ی حوكمڕانی له سیس���تمی چاكس���ازیی هه رێم���دا، د. ئاس���ۆ وتی ، "پێش���تر پێمان وتون كه ده بێ���ت هاوكاربن بۆ باشكردنی دۆخه كه ، پارتیش له ئاستی

بااڵ به ڵێنیان داوه كه هاوكاربن". به ش���ێك له به رپرس���انی گۆڕان ئه و

ره خنانه به موزایه ده ده زانن كه له سه ر له وه زاره ته كانی كه موكورتیان���ه ی ئه و ژێ���ر ده س���تیان دان، ده وروژێنرێ���ن، ده ڵێ���ن ب���ه راده ی ئه و چه ن���د مانگه به رپرس���یارێتیه كه هه ڵده گرن كه ئه و

وه زاره تانه یان وه رگرتوه . ئاوات ش���ێخ جه ناب، هه ڵس���وڕاوی دی���اری بزوتنه وه ی گ���ۆڕان به ئاوێنه ی راگه یان���د، "ئێم���ه كه هاتوینه ت���ه ناو حكومه ت له ساڵی 2014ه وه ده ستمان توانام���ان ك���ه ئ���ه وه ی پێك���ردوه ، هه بوبێ���ت كردومان���ه ، هه ندێك ش���ت هه یه موزایه ده ی سیاس���ییه و له ئاستی نوخبه شدا به رپرسانه سه یری واقیعه كه

ناكه ن". ئ���ه و ده ڵێت، "ئ���ه م بارودۆخه ی كه هاتوه ته پێش هی ئه و چوار مانگه نیه كه ئێم���ه ی تێداین، ده بێت چاوه ڕوانی خراپتری���ش بكه ین ن���ه ك چاوه ڕوانی باش���تر بكه ین. تێڕوانینی پێشومان بۆ نه گۆڕاوه و گۆڕینی كۆی سیس���تمه كه وه ك خۆیه تی ، به اڵم ناتوانین ته حه كوم

به بارودۆخه كه وه بكه ین."ناڕازییانه ی ده نگ���ه ئ���ه و له باره ی

كه ماوه یه كه له ناو گۆڕاندا س���ه باره ت به دۆخه كه س���ه ریهه ڵداوه ، ئاوات شێخ جه ناب وت���ی ، "خۆمان وا راهێناوه كه ئێستاش وه ك ئۆپۆزسیۆن بژین، ئێمه یه كێتی و ئیس���تفزازی ژێ���ر ناكه وینه پارتیه وه ، چونك���ه ئه و جۆره ئه ركه ی له س���ه ر ش���انی ئێمه یه وای ده بینین جی���اوازه له هه م���و ئه وانی ت���ر. ئه و ماوه یه ی ك���ه بێده نگیمان هه ڵبژاردبو، له به رئه وه ب���و كه ده بێ���ت ورده ورده به اڵم هاتوه���اوار، به بێ ئیش���بكرێت ئه وه ی ئێس���تاش كه وه اڵمده ده ینه وه ، بڵێی���ن، ده مانه وێ���ت ئه وه ی���ه ب���ۆ پارتی و یه كێتی مێژو ئێس���تا زۆر دور نه كه وتۆت���ه وه ، ئه و پارانه ی كه برابون ئێستاش هه ر براون خۆ نه هاتونه ته وه ، قاسه كه به به تاڵی ته سلیمی ئێمه كراوه . بۆیه هه مو ئه گ���ه ره كان له به رده مماندا ك���راوه ن و ده مانه وێت بڵێی���ن، ئه گه ر له ده سه اڵتیشدا بم، ده مم ناگیرێت".

ئه گه رچی گۆڕان له گه ڵ چوار الیه نی له حكومه تێك���دا دیك���ه دا سیاس���یی ل���ه و به ش���ێك ب���ه اڵم به ش���دارن، ناڕه زاییان���ه ی ك���ه ئێس���تا به رامبه ر

ره نگدانه وه ی س���ه ریانهه ڵداوه ، گۆڕان ئ���ه و ملمالنێ حزبیه یه ك���ه له رابردودا وه ك ئێس���تا هه ب���وه و له نێوانیان���دا تۆڵه كردنه وه ی���ه ك به رامب���ه ر به یه كتر

به كاریده هێنن.

ئه ندام���ی س���ه رکردایه تی یه کێتی، ره تیده کاته وه ئه سه س���ه رد فه ری���د ک���ه یه کێتی پش���تگیری ئه نجومه نی ئیزیدیه کانی ش���ه نگال بکات و ده ڵێت " گ���ه ر ئ���ه م ئه نجومه ن���ه نیه ت���ی بێ���ت، ئێمه دروس���تکردنی کانتۆن

ره تی ده که ینه وه ".فه ری���د ئاوێن���ه : س���لێمانی، ئه سه س���ه رد، ئه ندامی سه رکردایه تی یه کێت���ی س���ه باره ت به پێکهێنان���ی ئه نجومه ن���ی ئیزیدیه کانی ش���ه نگال پشتگیری "ئێمه راگه یاند به ئاوێنه ی ئ���ه و ئه نجومه نه مان نه ک���ردوه و گه ر نیازی دروستکردنی کانتۆنی هه بێت، ئه وا ئێمه ره تیده که ینه وه و بۆچونمان

هه مان بۆچونی حکومه تی هه رێمه ".ئه سه س���ه رد جه خت ده کاته وه که کانتۆن له گه ڵ سیاس���ه تی حکومه تی "ئێمه وتیش���ی ناگونجێت و هه رێمدا پشگیری دروستکردنی کانتۆن ناکه ین، چونکه پێچه وانه ی سیاسه تی هه رێمی ناوچانه ئه و هه روه ها کوردس���تانه ، چاره نوس���یان هێش���تا جێناکۆکن و دیاری نه ک���راوه و گه ر بێ���ت و بڕیار ب���ده ن که بگه ڕێنه وه س���ه ر هه رێمی کوردستان، ده کرێت ئه و ناوچانه که تایبه تمه ندیان تێدایه که مایه تیه کانی

پێبدرێت".ئه نجومه ن���ه ی ب���ه و س���ه باره ت پێکهێنراوه بۆ ئیزیدیه کان، ئه سه سه رد وت���ی "گه ر وه ک گروپێکی سیاس���ی یان وه ک حیزبێکی سیاسی کاربکه ن ده کرێ���ت مامه ڵه یان له گ���ه ڵ بکرێت

گه رنا ئێمه پشگیریان ناکه ین".ئه م���ه ش له کاتێک���دا دێ���ت ک���ه ئه نجومه نی له به ڕێوه به رانی یه کێ���ک س���ەعید ش���ه نگال، ئێزێدیه کان���ی په که که و رایگه یاندبوو که حوس���ێن یه کێتی پش���تگیری ئه نجومه نه که یان

ده که ن.

ئا: ئاكۆ حه مه د رابی

له م گفتوگۆیه دا له گه ڵ ئاوێنه عه لی حسێن ئه ندامی سه ركردایه تی و

به رپرسی لقی دوی پارتی له هه ولێر جه خت له وه ده كاته وه كه ئه و كاره ی په كه كه كردویه تی له شه نگال له الیه ن

ئێزدییه كانه وه قبوڵناكرێت و راگه یاندنی ئه و ئه نجومه نه ش درزده خاته نێو

ریزه كانی گه لی كورد. هاوكات ئه و به رپرسه ی پارتی ئه وه ش رونده كاته وه كه ئه گه ر پارتی له شه نگال شكابێت،

ئه وا هه رێمی كوردستان شكاوه .

له باره ی ئه وه ی ك���ه بۆچی په كه كه له و كات���ه دا پش���تگیری له راگه یاندنی ئه و ئه نجومه نه كردوه ، عه لی حس���ێن به ئاوێنه ی راگه یان���د، "پێكهێنانی ئه و ئه نجومه نه پێویس���تی به رونكردنه وه ی زیات���ر هه ی���ه ، چونكه تائێس���تا رون نه بۆت���ه وه كه ئایا ئ���ه و ئه نجومه نه بۆ ئیداره دانه ، یان هه وڵێكه بۆ به كانتۆن" وتیش���ی "ئه و كاره ی ك���ه كراوه هه ر الیه نێك له پش���تیه وه بێ���ت، ئه وه بۆ گه مه كردن���ه به س���ۆزی خه ڵك. له روی ده ستوریش���ه وه ئه و كاره پێچه وانه یه و دیس���ان پێكهێنانی ئه و ئه نجومه نه ش هه وڵدانه بۆ درزخس���تنه نێو ریزه كانی

كورد". له باره ی ئه وه ی كه پارتی شكس���تی

هێن���ا له ئیداره دانی ش���ه نگال، بۆیه ش له پێكهێنان���ی پش���تگیری په كه ك���ه ئه نجومه نێك���ی له وش���ێوه یه كرد، ئه و به رپرسه ی پارتی وتی، "ئه مڕۆ مامه ڵه ی كۆمه ڵگ���ه له گه ڵ حزبێك���ی دیاریكراو نیه ، به ڵكو له گه ڵ داموده زگای فه رمی حكومه ته . بۆیه ئه گه ر ئێمه ش���كابین، ئه وه هه رێمی كوردستان شكاوه به هه مو داموده زگاكانی���ه وه . ئه گه ر بێته س���ه ر ئه وه ش، خۆ له سنوری په یه ده ی نزیك له په كه ك���ه 360 گوندی كۆبانی ئاواره بون، با ئه وان هه وڵبده ن چاره س���ه ری ئه مه بكه ن. ئه گه ر مه سه له په كه كه شه ، ئ���ه وه خه باتی ئ���ه وان ل���ه توركیایه و ئێمه ش هاوكاریان بوین و هانمانداون بۆ

ڕێكه وتن له گه ڵ توركیا".به پێی زانیاریی���ه كان، پارتی داوای ئ���ه و هه ڵوه ش���اندنه وه ی گفتۆگ���ۆو ئه نجومه نه ی له په كه كه كردوه ، له باره ی ئ���ه وه ی كه ئه گ���ه ر ئ���ه و ئه نجومه نه كاریگه ریه ك���ی چ هه ڵنه وه ش���ایه وه ده بێت بۆ سه ر دۆخی ناوچه كه ، عه لی حس���ێن وتی، " ئه مه هی���چ كاریگه ری نابێت، چونكه به قس���ه ش���ت دروست نابێ���ت، به ڵك���و به واقی���ع دروس���ت ده بێت، هه ر بڕیارێك ئه گه ر پشتگیری خه ڵك���ی له گ���ه ڵ نه بێ���ت، ئه س���ڵه ن بێبنه مایه و خه ڵكی ش���ه نگالیش ئه وه قانونه كانی به پێ���ی نه ب���وه . له گه ڵی په رله مان���ی كوردس���تان و ده س���توری

عێراقیش ئه م كاره نایاس���اییه و به پێی عورف���ی سیاس���یش ئه م���ه ش���تێكی مه نتیقی نیه . ئ���ه وه ش خۆی له خۆیدا ئه نجومه نه كه ی���ه . هه ڵوه ش���اندنه وه ی موزایه ده یه كی سیاسی و ته نها ئه مه ش ش���تێكی ئیعالمیه و هیچیشی لێدروست

نابێت". ئه وه ش���دا كه له وه اڵمی پرس���یاری خ���ودی ئێزدییه كان بڕیاریان له س���ه ر پێكهێنانی ئه م ئه نجومه نه داوه و بۆچی پارتی ئه مه ره تده كاته وه ، ناوبراو وتی " ئێزدیی���ه كان كێن؟ له و كۆبونه وه یه دا ئه وانه به ش���داربون، كه س���ێك چه ند وه رگرت���وه ؟ له ك���ێ ش���ه رعیه تیان په رله مان���ی ئه ندام���ی ئێزدیی���ه كان عێراقیان هه یه ، نوێنه ریان له ئه نجومه نی پارێزگای موس���ڵ هه یه ، ئه وانه خه ڵك ده نگی پێ���داون، ئایا ئه وان���ه بڕیاری داوه ؟ ئه نجومه نه یان ئ���ه و پێكهێنانی ئه وان قایمقام و به ڕێوه به ری ناحیه یان هه ی���ه ئایا ئ���ه وان ك���ه س له گه ڵ ئه و

ئه نجومه نه بون، بێگومان نه خێر". له ب����اره ی به ش����داریكردنی نوێنه ری یه كێتیش له و كۆبونه وه یه دا، حس����ێن بیس����تومانه ئێمه "ئه وه ن����ده ی وتی، ئه و نوێنه ره وتویه ت����ی من به رێكه وت له وێ ب����وم و نه مزانیوه ئه و جۆره كاره ده ك����ه ن و به س����ه ردان چومه ته ئه وێ، به گشتی رای ره سمی یه كێتیشمان پێ

ئیجابی بوه ".

ئا: هه ولێر، سه ردار قادر

به رپرسێكی بااڵی سه ربه په كه كه له باره ی دروستكردنی ئه نجومه نی

خۆبه ڕێوه به ردنی ئێزدیانه وه ئاماژه به وه ده كات كه هیچ الیه نێكی باشور له باره ی كانتۆنی شه نگال مافی ره خنه یان نیه ،

"چونكه ئه گه ر الیه نێك نه یتوانی شارێك له شاره كانی كوردستان بپارێزێت،

ئه وكات الیه نی تر هه یه بیانپارێزێت". باس له وه ش ده كات كه له پێكهێنانی ئه نجومه نه كه ی شه نگالدا، نوێنه ری یه كێتی و حزبی شیوعیش ئاماده بوه .

نیلوفه ر كۆچ هاوس���ه رۆكی كۆنگره ی نه ته وه یی كوردستان )KNK( له لێدوانێكی تایبه ت���دا ب���ۆ ئاوێنه ره تیك���رده وه كه په كه ك���ه هه وڵی دروس���تكردنی كانتۆن بدات له ش���ه نگال و راگه یاند، "په كه كه ش خۆی ناڵێت ئێمه كانتۆن دروستده كه ین، كه ئه نجومه نی شه نگالیش دروستكراوه ، باس���ی كانتۆن���ی هاوش���ێوه ی رۆژئاوا خۆیان ئێزدیی���ه كان ئه گ���ه ر ناك���ه ن، له وباره وه باس���ی داواكاریه ك���ی ڕه وای له م ش���ێوه یه بكه ن، پێویس���ته هه موو بك���ه ن و خزمه تیان الیه نێك هاوكارییان بك���ه ن، چونك���ه له گش���ت رویه ك���ه وه ش���ه نگال له نێ���وان حكومه ت���ی هه رێم و حكومه تی مه ركه زی پشتگوێخراوه ، هه مو كه سێكیش قه رزارباری ئێزیدییه كانه ، هیچ الیه نێكی باش���وریش له ب���اره ی كانتۆنی ش���ه نگال مافی ره خنه یان نییه ، چونكه كه مته رخه میه كانی���ان له وباره وه به رون و

ئاشكرایی دیاره ". به به ش���داری رابردو، چوارش���ه ممه ی 200 نوێن���ه ری ئێزدیه كان���ی ش���ه نگال، ئه نجومه نی كاتی ئێزدیه كان راگه یه نرا كه پارتی كرێكارانی كوردستان به شێوه یه كی بیرۆكه یه ل���ه م الیه نگیری راس���ته وخۆ ده كات و ئه نجومه نه كه ش چه ند لیژنه یه كی پێكهێنا بۆ چۆنیه تی سه رپه رشتیكردنی ناڕه زایی كاروباری ئێزدییه كان. ئه مه ش هه رێم���ی س���ه رۆكایه تیه كه ی س���ێ كوردس���تان و هه ندێك الیه نی سیاس���یی

باشوری كوردستانی لێكه وته وه .نیلوف���ه ر له وباره یه وه ده ڵێت، "به پێی مادده ی 140 بێت، شه نگال بێ خاوه نه و سه ر به موسڵه و موسڵیش نه به ستراوه ته وه به كوردس���تان، ئێزدی���ه كان ته نها داوای

پاراس���تنیان ده كه ن نه ك دروستكردنی كانتۆن، ئه وه ی ئێستا هه یه ئه نجومه نی شه نگاله و )یه په شه (ش هێزێكی تایبه ته به شه نگال و پاراستنی شه نگال به ئه ركی خۆی ده زانێت وه ك هه ر هێزێكی تر، ئه م ئه نجومه ن���ه ش كه پێكهاتوه ، له و كاته دا نوێن���ه ری یه كێتی نیش���تیمانی و حزبی

شیوعیش ئاماده بون ".كوردس���تان نه ته وه ی���ی كۆنگ���ره ی (KNK( دامه زراوه یه كی سیاس���ییه كه له سه ر ده سپێشخه ریی پارتی كرێكارانی كوردس���تان )PKK( له س���اڵی 1999 و وه كو په رله مان له ده ره وه ی واڵت پێكهێنرا و ئه م دامه زراوه ش وه كو هه مو رێكخراوو )جگه به په كه كه س���ه ر دامه زراوه كانی له پ���ژاك( خاوه نی دو س���ه رۆكه ، واتا به ش���ێوه ی هاوسه رۆكی ئیداره ده كرێت، یه كی���ان ژن و یه كیان پیاو. نیلوفه ر كۆچ ئێستا وه ك یه كێك له ژنه سیاسییه كانی

كورد هاوسه رۆكی ئه م دامه زراوه یه .نیلوف���ه ر ك���ۆچ پێش���یوایه "ئه م���ڕۆ كوردس���تان ماڵی الیه نێ���ك نییه ، ماڵی كورده ، ئه گه ر الیه نێك نه یتوانی شارێك بپارێزێ���ت، كوردس���تان له ش���اره كانی ئ���ه وكات الیه ن���ی تر هه ی���ه بیپارێزێت. س���به ی ده كرێ���ت یه كینه ی پاراس���تنی ش���ه نگال )یه په ش���ه (، ببێته به ش���ێك له به ش���ه كانی پێشمه رگه یان ده توانرێت یه كه یه كی ئه منی هاوبه ش پێكبێنن ئه مه

كه ی گرفته ؟"

گۆڕان‌ناڕازییه‌‌له‌دۆخه‌كه‌‌و‌ئه‌گه‌ری‌‌كشانه‌وه‌‌له‌حكومه‌ت‌ده‌وروژێنرێت

ئه سه سه رد: کانتۆن له گه ڵ

سیاسه تی حکومه تی

هه رێمدا ناگونجێت

به رپرسی لقی دوی پارتی:

ئه گه ر ئێمه له شه نگال شكابین، ئه وا هه رێمی كوردستان شكاوه

هاوسه رۆكی كه نه كه : ئه گه ر الیه نێك نه یتوانی

شارێكی كوردستان بپارێزێت، ئه وا الیه نی تر هه یه بیپارێزێت

شه‌نگال‌له‌نێوان‌به‌رداشی‌پارتی‌و‌په‌که‌که‌دا

ئه م بارودۆخه ی كه هاتوه ته پێش هی ئه و

چوار مانگه نیه كه ئێمه ی تێداین، ده بێت

چاوه ڕوانی خراپتر بکه ین نه ک باشتر

به پێی مادده ی 140 بێت، شه نگال بێ خاوه نه و سه ر

به موسڵه و موسڵیش نه به ستراوه ته وه

ژماره یه ک پێشمه رگه له به ره کانی جه نگدابه كوردستان

هەنوکە(462( سێشه ممه 42015/1/20

ئا: محه مه د ره ئوف

93 ساڵ له مه وبه ر له سایه ی حكومه ته كه ی شێخ مه حمودا، كه ریمی عه له كه وه زیری دارایی

نه یده هێشت قاسه كه ی به تاڵ بێت و خه رجی حكومه تیشی ده داو هاوكاری هه ژارانیشی ده كرد، ئه حمه دی ئیالهی

كه وه زیری دارایی بو له كۆماری كوردستان له مهاباد، تا روخانی

كۆماره كه ش نه یهێشت قاسه كه ی به تاڵ بێت، به اڵم خراپیی سیاسه تی دارایی و نه بونی پالنی ستراتیژی ورد له ده یان

ساڵی رابردودا حكومه تی هه رێمی گه یاندۆته ئێستا كه قاسه یه كی به تاڵ و

9 ملیار دۆالر كورتهێنانیان خستۆته به رده م وه زیری نوێی دارایی.

زۆریی داهات وناڕێكیی له خه رجكردندا

پێش���ترو تا س���اڵی 2003 حكومه تی هه رێمی كوردس���تان ئه گه رچی به س���ه ر دو ئی���داره دا دابه ش بوبو به اڵم پش���تی به داهات���ی ناوخ���ۆو خاڵه س���نوریه كان ده به ست و به ته واوی موچه ی فه رمانبه ران و خه رج���ی پرۆژه كانیش���ی دابین ده كرد، به اڵم له دوای پرۆسه ی ئازادی عێراقه وه حكومه ت���ی هه رێ���م به ته واوی پش���تی ب���ه 17%ی بودج���ه ی عێراق به س���ت، به جۆرێك به ش���ه بودجه ی هه رێم له به غدا رێ���ژه ی 96%ی كۆی بودجه ی گش���تی هه رێم���ی پێكده هێن���ا، ئ���ه و بودج���ه زه به الح���ه وایكرد هه رێم به ش���ێوه یه كی هه ڕه مه كی بودجه كه ی ته خشانوپه خشان بكات به جۆرێك له س���اڵی 2004 ه وه كه بودجه له به غداوه هاتوه بۆ هه رێم زیاتر له )75 ملی���ار دۆالر( له به غداوه هاتۆته هه رێمی كوردس���تان، به جۆرێك له ساڵی 2004دا )2 ملی���ار و 330 ملیۆن دۆالر( له به غداوه گه یش���تۆته هه رێم 2005 بڕی (3 ملیارو 124 ملیۆن دۆالر( له به غداوه گه یش���تۆته هه رێم، ل���ه 2006 بڕی )3 ملیارو 560 ملی���ۆن دۆالر( له 2007 بڕی (6 ملی���ارو 539 ملیۆن دۆالر( له 2008 ب���ڕی)8 ملیارو 258 ملی���ۆن دۆالر( له 2009 بڕی )9 ملیار دۆالر( له 2010 بڕی (10 ملی���ارو 400 ملیۆن دۆالر( له 2011 ب���ڕی )9 ملیارو 166 ملی���ۆن دۆالر( له 2012 بڕی )10 ملیارو 500 ملیۆن دۆالر( له 2013 ب���ڕی )12 ملیار دۆالر( هاتۆته هه رێمی كوردس���تان له به غداوه كه كۆی گشتی ده كاته )74 ملیارو 877 ملیۆن دۆالر( ل���ه 2014ش ب���ڕی زیاتر له )14

ملیار دۆالر( پش���كی هه رێ���م بوه به اڵم به هۆی كێش���ه ی هه ولێرو به غداوه ته نها یه ك مانگی گه یش���ته هه رێم، ئه مه جگه له داهاتی خاڵه س���نوریه كان كه سنوری رۆژانه گرنگترینیانه و ئیبراهیم خه لی���ل (2 ملی���ار( دینار داهاتیه ت���ی و مانگانه باش���ماخ دین���ارو ده كاته )60 ملی���ار( رۆژانه )1 ملیار( دینار داهاتیه تی و مانگانه ده كاته )30 ملیار دینار(، حاجی ئۆمه ران رۆژانه )1 ملیار( دینار داهاتیه تی مانگانه په روێزخانیش ده كاته )30ملیار(دین���ارو رۆژان���ه )1 ملی���ار( دین���ار داهاتیه تی مانگانه ده كات���ه )30 ملیار( دینار، واتا كۆی گش���تی داهاتی خاڵه سنوریه كان مانگان���ه ده كات���ه نزیك���ه ی 150 ملیار دینار، هه رچه نده ل���ه م دۆخه ی ئه مڕۆدا كه مبۆته وه به جۆرێك ئاڵوگۆڕی بازرگانی له گ���ه ڵ توركیا 60% كه میكردوه و له گه ڵ

ئێران 80% كه میكردوه .ئه مه سه ره ڕای داهاتی ناوخۆیی وه زاره ته خزمه تگوزاریه كان به تایبه تیش داهات���ی كرێ���ی كاره ب���ا ك���ه س���ااڵنه (250 ملیار( دیناره و كرێی ئاو س���ااڵنه (30 ملی���ار( دیناره و غه رامه ی ئۆتۆمبیل س���ااڵنه زیاتر له )200 ملی���ار( دیناره ، ئه مه س���ه ره ڕای داهاتی نه وتی فرۆشراو له ڕێگ���ه ی ته نكه ره وه كه رۆژانه هه زاران ته نك���ه ر ره وان���ه ده كرێ���ن و كه س���یش

داهاته كه ی نازانێت.هه مو ئه م داهاتانه سااڵنه له بودجه ی گش���تیدا دابه ش ده بو به س���ه ر بودجه وه به رهێناندا، بودج���ه ی به كارب���ردن و به ش���یی زۆری بودجه ك���ه به بێ پالن و

به شێوه یه كی هه ڕه مه كی خه رجكراوه .

بودجه بۆ ژێرزه مینیحیزبه كان رۆیشتوه

گه ر به وردی له دابه ش���كردنی بودجه ی زۆر وردبین���ه وه ، هه رێ���م له راب���ردودا به ئاسانی بۆمان ده رده كه وێت، كه پشكی گه وره ی بودجه ی هه رێمی كوردستان بۆ حیزب بوه نه ك فه رمانبه ران، له س���اڵی 2004 وه تا سه ره تای ساڵی 2010، یه كێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان مانگانه هه ریه كه ی)35 ملیۆن دۆالر(یان ب���ۆ خۆیان ب���ردوه ، )دیاره به وت���ه ی ئه ندامێكی مه كته بی سیاس���ی یه كێتی و دواتریش س���ه رۆكی پێش���وی پارله مان���ی كوردس���تان( واتا به ه���ه ردو پارته ك���ه مانگانه )70 ملیۆن دۆالر(یان بۆ خۆی���ان بردوه ، به و پێیه ش س���اڵی (840 ملیۆن دۆالر(یان بۆ خۆیان بردوه ، به شه ش ساڵه كه ش)5 ملیارو 40 ملیۆن

دۆالر(. هه روه ها، له ساڵی 2004، كه بودجه ی هه رێمی كوردس���تان )2 ملی���ارو 330 ملی���ۆن دۆالر( ب���وه ، یه كێت���ی و پارتی له كۆی بودجه ی ئه و س���اڵه ، له ) %36( ی بودجه كه یان بۆ خۆیان بردوه ، ئه گه ر كۆی ئ���ه و ش���ه ش س���اڵه بخرێته رو ، واته له س���اڵی 2004 تا 2010، یه كێتی و پارت���ی)5 ملیارو 40 ملی���ۆن دۆالر(یان بۆخۆیان بردوه ، ك���ه نزیكه له بودجه ی هه ندێك له واڵتانی ده وروبه ر، س���ه ره ڕای ئه وه ی كۆی بودجه ی ساڵی 2004 و 2005 ی هه رێم���ی كوردس���تان 5 ملیارو 454 ملیۆن دۆالر ب���وه ، واتا یه كێتی و پارتی به و ش���ه ش س���اڵه به قه د بودجه ی دو س���اڵی هه رێمی كوردس���تان پاره یان بۆ

خۆیان بردوه ، ئه وه ی دوای شه شه میشدا له كابینه ی

سه رۆكی حكومه تی هه رێمی كوردستان، بودجه ی ه���ه ردو حیزبه كه ی بۆ نزیكه ی 5 ملیۆن دۆالر كه مكرده وه ، به و پێیه ش مانگی به هه ردو پارته كه 10 ملیۆن دۆالرو سااڵنه 60 ملیۆن دۆالریان بۆ خۆیان بردوه

كه ده كاته 6 هه زار ده فته ر دۆالر.

به هه ده ردانی خه یاڵیی له بودجه

ئ���ه و دۆخ���ه ب���ێ موچه ی���ه ی ئه مڕۆ حكومه تی بێپالنیه ی ئ���ه و درێژكراوه ی هه رێمه له بواری بودجه دا كه له س���ااڵنی ب���ۆ نه ب���وه وردی پالن���ی راب���ردودا ئه و بودجه دابه ش���كردن و خه رجكردنی زه به الحه ی كه هاتۆته ده ستی، حكومه ت له بری پاش���ه كه وتكردن و به هه ده رنه دانی بودجه ، زۆر به ئاسانی بودجه ی ته خشان ك���ردوه ، ب���ۆ نمونه س���اڵی 2013 بڕی

(671 ملی���ار و 833 ملی���ۆن( دیناری ته رخانك���ردوه ب���ۆ به خش���ین، كه بڕی (452 ملی���ارو 414 ملی���ۆن( دین���اری زیات���ره ل���ه و پاره یه ی ك���ه حكومه تی ناوه ندی عێراق ب���ۆی ته رخانكردوه ، كه له ساڵی 2013 له بودجه ی گشتی عێراقدا ب���ڕی )219 ملی���ارو 419 ملیۆن( دینار بۆ به خش���ینه كانی هه رێمی كوردس���تان ته رخانك���راوه ، س���اڵی 2012 ش ب���ڕی نزیكه ی )700 ملیار دینار( ته رخانكرابو بۆ به خش���ین كه ده چێت���ه چوارچێوه ی به هه ده ردان���ه وه ، كه ته نه���ا له ماوه ی 4 س���اڵدا نزیكه ی )2 ترلیۆن دینار( ته نها

بۆ به خشین ته رخان كراوه .ئه مه س���ه ڕای ئه وه ی ته نها له ماوه ی 4 ساڵدا )164 ملیارو 179 ملیۆن( دینار ته رخان كراوه ب���ۆ كڕینی ئۆتۆمبیل كه ته نها له 2013دا ب���ری )51ملیارو 134

ملی���ۆن( دینار ب���ۆ كڕین���ی ئۆتۆمبیل ته رخانك���راوه ، س���ه ره ڕای ئ���ه وه ی بۆ له س���اڵی ئۆتۆمبی���ل چاككردن���ه وه ی 2013دا )32ملی���ارو 356 ملیۆن دینار( ته رخانك���راوه و زیات���ر ل���ه )60 ملیار( كارپێكردنی س���وته مه نی و بۆ دیناریش ئۆتۆمبیل���ه كان خه رجكراوه ، له 2013 دا بری )25 ملیار دینار( ته نها بۆ رابواردنی فه رمی ته رخانكراوه ، كه بڕی )5 ملیارو 767 ملیۆن(دین���ار ته نها بۆ ئاهه نگێران ته رخانكراوه ، هاوكات ته نها بۆ یادی 25 س���اڵه ی كیمیابارانی هه ڵه بجه بڕی )5 ملی���ۆن دۆالر( ی ته رخانكردوه ، كه 35 هه زار دۆالری دراوه به ته والێتی سه فه ری بۆ 2 سه عات و 20 هه زارو 942 دۆالریش

دراوه به سێوی مێخه كڕێژ. حكومه تێك بۆ دو س���ه عات بڕی 35 هه زار دۆالر بۆ ته والێتی سه فه ری خه رج بكات و س���ااڵنه )5 ملیارو 767 ملیۆن(دینار ب���ۆ ئاهه نگگێران و بری )2 ملیارو 430 ملیۆن دینار( بۆ ئیشتراكی رۆژنامه و (7 ملی���ارو 644 ملیۆن دینار( بۆ كرێی ته له فۆن ته رخان بكات، چۆن ده توانێت

پاره ی )سپی بۆ رۆژی ره ش( دابنێت.كوردس����تان هه رێم����ی حكومه ت����ی كه له ڕاب����ردوداو له كاتی پ����اره زۆریدا به ه����ه ده ردان خه رجی و نه یتوانیبێ����ت ب����اش بودجه یه ك����ی كه مبكات����ه وه و قاس����ه كه ی چۆن بكات، پاش����ه كه وت له ئێس����تادا به تاڵ نابێت، كه ده وترێت كه عه له كه ، كه ریم����ی وه زاره ته ك����ه ی له حكومه ته كه ی ب����و دارایی وه زی����ری شیخ مه حمود پێش 93 ساڵ له مه وبه ر، به رده وام قاس����ه كه ی پ����اره ی تیابوه و به شی لێداوه و خه رجی حكومه تیش����ی هه ژارانیش����ی داوه ، چونك����ه پ����اره ی پاشه كه وتیش����ی ن����ه داوه و به ه����ه ده ر كردوه ، له م����اوه ی 11 مانگی حكومه تی ئیالهی ئه حمه دی له مهاباد، كوردستان كۆماره كه نه یهێش����توه دارایی وه زیری بێ بودجه بێت و به رده وام قاس����ه كه ی پ����اره ی تیابوه تاكاتی روخانی كۆماری كوردس����تان له مهاباد قاسه كه ی پاره ی ل����ه دوای ئاش����به تاڵی 1975و تیابوه ، دوای ئه وه ی سه ركردایه تی كورد چونه ئێران، پاره یه كی زۆریان هه بوه و له گه ڵ خۆیان بردویانه ، كه ده وترێت به نزیكه ی (150 هه زاردینار(ی ئه وكات بوه ، به اڵم به ه����ۆی كه مته رخه می و نه بونی پالنه وه له رابردودا ئێس����تا قاسه كه ی حكومه ت چۆته سه رساجی عه لی، وه زیری دارایی له ئێس����تادا قوربانی ب����ێ پالنی و باجی

كه مته رخه می رابردو ده دات.

ئا: ئاكۆ حه مه د رابی

باڵوبونه وه ی ده نگۆی ئه وه ی كه ئه و حه وت پۆسته ی بۆ بزوتنه وه ی گۆڕان یه كالییبونه ته وه ، هه مویان

به خه ڵكی ناو هه ولێر ده درێن، ده نگی ناڕه زایه تی له الی مه كۆكانی ده ره وه ی هه ولێر به رزكردۆته وه و ده ڵێن خه ڵكی

قه زاكان كراونه ته قوربانی هه ولێر، باژێروانی هه ولێریش ئه و ده نگۆیه

ره تده كاته وه .

س���ه رچاوه یه كی له ڕێگه ی ئاوێن���ه ئاگاداره وه ئ���ه وه ی زانیوه كه زوربه ی ئه و پۆستانه ی له حكومه تی سه ره كی و به ر هه ولێ���ردا حكومه ت���ی خۆجێیی له الیه ن كه وتون، گ���ۆڕان بزوتنه وه ی بزوتنه وه یه وه ئه و س���ه ره كی مه كۆی یه كالیی كراونه ت���ه وه و ئه وانیش هه مو هه ولێرو بۆ خه ڵك���ی پۆس���ته كانیان

نزیكی خۆیان یه كالیی كردونه ته وه . به پێ���ی ئه و زانیارییان���ه ی به ئاوێنه گه یش���تون، پۆسته كانی گۆڕان بریتین

له به ڕێوه به ری گش���تیی گه شتوگوزار، به ڕێوه به ری گش���تیی ئاوه دانكردنه وه ، له وه زاره تی پێش���كه وتو راوێژكارێكی ئه وقاف، جێگری س���ه رۆكی ده سته ی سه رۆكی هه ڵبژاردنه كان، سه ربه خۆی

ده س���ته ی وه به رهێن���ان، قایمقام���ی ناوه ن���دی هه ولێرو چه ند پۆس���تێكی

دیكه . به پێی زانیارییه كان، ئێس���تا به شی زۆری مه ك���ۆی قه زاكان ناڕازین و داوای

له وباره یه وه پێویس���ت رونكردنه وه ی ده ك���ه ن و به وپێی���ه ی گ���ۆڕان ل���ه و قه زایانه دا خاوه نی هه زاران ده نگده ره ، بۆ ئه و مه به سته ش ئێستا یاداشتێكیان

داوه ته ژوری په یجوریی بزوتنه وه كه .

رۆژنامه ن���وس و ئه حم���ه د نه ب���ه ز میدیاكاری نزیك له گۆڕان له لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رونیكرده وه كه "ئه و كاره ی مه ك���ۆی س���ه ره كی هه ولێ���ر ده یكات به زیانی بزوتنه وه ی گۆڕان ده شكێته وه ، چونكه هی���چ مه نتیقی تێ���دا نیه كه هه مو قه زاكانی سنوری هه ولێر بكرێنه

قوربانی سه نته ری شاری هه ولێر".ه���اوكات توان���ا ق���ادر به رپرس���ی به ئاوێنه ی مه كۆی س���ۆران، میدیایی راگه یان���د، "هه رچه نده ئه وان باوه ڕیان ره تیده كه نه وه ، نیه و به ناوچه گه ریه تی پێویس���ته ئه وه ش���دا له گ���ه ڵ به اڵم به ركه وته ی به پێ���ی ق���ه زاكان هه مو بۆ خۆیان و ده نگده ره كانیان حسابیان بكرێت و ناكرێ���ت خه ڵكی ئه و ناوچانه

له پۆسته كان بێبه ش بكرێن".ه���ه ر له وباره یه وه س���اماڵ عه بدواڵ باژێروانی ش���اری هه ولێر له لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه وتی ، "ئه و بابه ته په یوه ندی به ناوخ���ۆی خۆمانه وه هه ی���ه ، له گه ڵ ئه وه شدا بۆ دابه ش���كردنی پۆسته كان كۆمه ڵێك پێوه رم���ان هه یه ، بۆ نمونه

بۆ هه ر پۆستێك سێ كاندید داده نرێن، له و سێ كاندیده ش یه كێكیان یه كالیی ده كرێت���ه وه و له و نێوه ش���دا پێوه ری زانس���تی و بڕوانامه و خزمه تی سااڵنه و بڕوابون���ی ئ���ه و كه س���ه به به رنامه ی بزوتنه وه ی گۆڕان، ره چاو ده كرێت".

س���اماڵ عه بدواڵ جه خت���ی له وه ش كرده وه كه دابه ش���كردنی پۆسته كان "په یوه ن���دی به ئه نجومه نی قه زاكانه وه هه ی���ه و ئه نجومه نی هه ر قه زایه ك بۆی هه یه ئه و پۆستانه یه كالیی بكاته وه كه به ری كه وتون. ئێمه وه ك ئه نجومه نی قه زای ناوه ندی هه ولێر تا ئێستا ته نها چوار پۆستمان یه كالیی كردۆته وه كه به ر ئه نجومه نی قه زای ناوه ندی هه ولێر كه وتون. بۆ ده ره وه ی شاره كانیش هه ر ئه نجومه نی به ركه وێت، پۆس���تێكیان ق���ه زاكان دی���اری ده كات و په یوه ندی

به قه زاكان خۆیانه وه هه یه ".بزوتنه وه ی گۆڕان له سنوری پارێزگای هه ولێر خاوه نی 108 هه زار ده نگه ، له و رێژه یه ش 58 هه زار ده نگی له قه زاكانی

ده وربه ری هه ولێر به ده ستهێناوه .

پاره ی ژێرزه مینه كان چیان لێهات؟بێ پالنی و پاره به خشینه وه و خه ڵك رازی كردن حكومه تی مایه پوچ كرد

دابه شكاریی پۆسته كان له هه ولێرناڕه زایی له ناو گۆڕاندا دروست ده كات

دوای که مکردنه وه ی بودجه که یان پارتی و

یه کێتی مانگی 10 ملیۆن دۆالرو سااڵنه 60

ملیۆن دۆالریان بۆ خۆیان بردوه كه ده كاته 6 هه زار

ده فته ر دۆالر

شاری هه ولێر

پارلەمانی کوردس���تان لەس���اڵێکدا دو خولی گرێدانی هەیە ماوەی هەر خولێک چوار مانگە، کاتێ���ک خولێکی گرێدان کوتایی دێت دو مانگ دواتر خولی نوێ دەستپێدەکات. رونتر پارلەمان لەساڵێکدا هەشت مانگ دەتوانێ یاسا دەربکات و کۆبونەوەکانی ئیدام���ە پێبدات و چوار مانگیش دانیش���تەکانی رادەگیریت، جگ���ە لەکۆبونەوە نائاس���اییەکان کە بەگوی���رەی پەیرەوی ناوخۆ س���ەرۆک یان یەک لەس���ەر چواری ئەندامانی پارلەمان بۆیان هەیە داوای بکەن، لەماوەی ئەو چوار مانگەدا پارلەمان هیچ دانیشتنیکی نابێ و

یاساو بڕیار دەرناکات .

لەو ماوەیەی نێ���وان خولی گرێدانەکان وەک ئ���ەوەی پێیدەوترێ پش���وی پارلەمان، دەبێ لیزنەکانی پارلەم���ان کۆببنەوەو چاالکیەکانیان بەردەوام بیت و چاودێری حکومەت و بەدواداچونی کاروباری هاواڵتیان فراوانتر بکرێت، لەبنەڕەتدا راگرتنی خول���ی گرێدانەکان ک���ە لەپارلەمان و ئەنجومەنە تەش���ریعیەکانی زۆرێ���ک لەواڵتانی دونیادا هەی���ە، بۆ ئەوەیە ئام���ادەکاری زیاتر بکریت بۆ پرۆژەیاسا پێشکەشکراوەکان و لیژنە پەیوەندیدارەکان و ئەندامانی پارلەمان بەزانیاری زۆرترو ئامادەکاری باشەوە بچنە خولی تازەی

یاسادانانەوە . خول���ی گرێدان���ی پێش���وو بۆ ی���ەک مانگ درێژکرای���ەوە، ئ���ەم خولەش چەندی���ن ئەندام داوامان کرد، بەاڵم نیس���ابی یاسایی دەنگدان لەسەر درێژکردنەوەکە تەواو نەبو کە پێویستی

بەدو لەسەر سێ هەیە .

لەئێستای کوردستان و زۆری روداوو خێرایی گۆڕانکاریەکان���دا دو مانگ راگرتنی کۆبونەوەی پارلەمان پێویس���ت نیە، چەندین پرۆژەیاساو بڕیاری گرنگ خوێندنەوەی یەکەمیان بۆ کراوەو سیستەمی ئابوری و سیاسی و ژیانی هاواڵتیانیش لەچاوەروانی ئەو یاس���او بڕیارانەدان، نمونەی پرۆژەیاس���ای س���ندوقی داهات���ە نەوتیەکان، خانەنش���ینی ، بیم���ەی کۆمەاڵیەتی ، پرس���ی دەستورو چەندینی تر( ئەمە جگە لەوەی دەیان یاساو بڕیاریش پێویس���تیان بەهەموارکردنەوە هەیەو چەندین بابەتی تریش هەیە کە پێویستە پارلەمان یاساو بڕیاری لەبارەوە دەربکات. بۆیە گرنگە لەهەموارکردنەوەی پەیڕەوی ناوخۆدا کە برێارە چەند مانگ���ی داهاتوو گفتوگۆی بکرێت ئەم بابەتە یەکاڵبکرێت���ەوە نێوانی خولەکانی گرێ���دان الببرێ ی���ان کەمبکرێت���ەوە بۆ یەک

مانگ.

ئەندامی پەرلەمانی كوردستانلەفراكسیۆنی گۆران

5(462( سێشه ممه 2015/1/20په‌رله‌مان

لێسەندنەوەی متمانە لەوەزیرو بەرپرسەکانی حکومەتچاوه ڕوانییه ک که ڕونادات

پشو یان کۆتایی خولی گرێدانی پارلەمان؟

سه رۆكی هه رێم و كۆمسیۆنی بااڵی

هه ڵبژاردن و راپرسی ؟ ئه بوكاروان

كۆمس���یۆنی بااڵی هه ڵبژاردن و ڕاپرس���ی كوردستان بایه خێكی گه وره ی هه یه ، ده بوایه په رله مانی كوردستان له خوله كانی پێش���وتردا، بڕی���اری له س���ه ربدایه . ئه و راس���تیه ش ده زانین چ هۆكارێك بوه پاڵنه ر بۆ ئه وه ی په له بكرێت له دروس���تكردن و دامه زراندنی كۆمیس���یۆنی بااڵی س���ه ربه خۆی هه ڵب���ژاردن و ڕاپرس���ی، به تایبه ت له دوای ئه وه ی ده وڵه تی ئیس���امی "داعش"، ده س���تی به س���ه ر هه ریه ك له پارێزگاكانی "موسڵ و سه اڵحه دین"و به شێك له س���نووری پارێزگای كه ركوك و دیاله دا گرت و له به رامبه ریشدا سوپای عێراق له ناوچه كوردستانییه كانی

ده ره وه ی هه رێم خۆی ڕانه گرت و شكستیهێنا.سه ردانی سه رۆكی هه رێم بۆ په رله مان و چاوپێكه وتن و كۆبونه وه كانی له گه ڵ سه رۆكایه تی په رله مان و سه رۆكی فراكسیۆنه كان و په رله مانتاران، كه هه ر ئه وكات داوایكرد په له بكرێت له دامه زراندنی كۆمیسیۆنی بااڵی سه ربه خۆی هه ڵبژاردنه كان، كه نامه وێ لێره داو جارێكیتر له شێوازو چۆنێت���ی دامه زراندنی راو س���ه رنجه كانم بخه مه ڕو کە

لەنوسینەکانی پێشوومدا ئاماژەم پێکردووە.ئه وه ی له م نوس���ینه دا مه به س���تمه ، ره چاونه كردنی هه لوم���ه رج و واقعی هه مه الیه نه ی ئه مڕۆی كوردس���تانه له گفتوگ���ۆو بڕیاردان���ی ئه م كۆمس���یۆنه و له ماوه یه كی كورتدا هه مواركردنی یاساكه و بڕیاره كه ی، له سه ر بنه مای به شبه ش���ێنه ی حزبی و خوێندنه وه ی نا ته ندروس���ت بۆ

هه لومه رجه كه و پێداویستیه كانی قۆناغه كه .ڕونتر ده ڵێم، په رله مانی كوردس���تان له دانیش���تنی كارو له به رنام���ه ی 2014-9-23 رۆژی "2"ی ژم���ارە له خاڵی "6"شه ش���ه مدا، به ده ق هاتوه " دروستكردنی لیژنه ی تایبه تمه ندی په رله مانی كوردس���تان سه باره ت به پااڵوتنی ئه نجومه نی كۆمیسیاران ده ستنیشان بكات و بڕیاری له س���ه ربدات"، ئه مه له به ر رۆشنایی پێشنیاری پێنج فراكسیۆنه كه "پارتی ، یه كێتی ، گۆڕان، یه كگرتو، كۆمه ڵ، له كاتێكدا ئه م یاداشته له به رنامه ی كاریشدا بونی نه بو، كاتێكیش كه ژماره كه یان ده ستنیشان كرد، ته نها نوێنه ری پێنج فراكس���یۆنه كه یان دیاریكردو فه رامۆشی الیه نه كانی ترو پێكهاته كانی توركمان و كلدانی و ئاشوری و سریانی تێدا نه بو، لێره وه ئیتر زه مینه ی دروستكردنی كۆمیسیۆنێكی حزبییان ڕه خساند. دواتر له ژێر فشاری الیه ن���ه كان و رێكخراوه كانی كۆمه ڵگای مه ده نی ، له 21-

10-2014و له دانیش���تنی ژم���اره "6" به رێكه وتنی هه ر پێنج فراكس���یۆن "یه كێتی ، پارت���ی ، گۆڕان، یه كگرتو، كۆمه ڵ" یاداشتێكیان ئاراسته ی سه رۆكایه تی په رله مان كرد، كه بڕی���ار بدرێت دو په رله مانت���اری پێكهاته كان زیادبكرێ���ت بۆ لیژنه ی په رله مان���ی تایبه ت به پااڵوتنی ئه ندامانی كۆمیسیۆن! به اڵم دواتر ده ركه وت دانانی ئه و دو په رله مانتاره جۆرێك له خۆڵكردنه چاوی رای گشتی یان رونتر "فیڵ " بو له پێكهاته كان، چونكه له دانیشتنی "س���یڤی " ته نه���ا 2014-12-3 رۆژی "14"ی ژم���اره پاڵێوراوی پێنج حزبه كه و پێنج فراكسیۆنه كه یان خسته ده نگدانه وه ، پاڵێوراوێكی "توركمان" له پش���كی پارتی و پاڵێوراوێكی"كلدو ئاشوور"له پشكی یه كێتی ده ستنیشان كرابون، به مه ش كۆمیسیۆنه كه 100% بوه كۆمیسیۆنێكی حزب���ی ، وه ك ده ره نجامیش بۆ ئ���ه م كاره ناڕه زایه تی پێكهاته كان و حزب و الیه نه سیاسیه كان و رێكخراوه كانی

كۆمه ڵگای مه ده نی و چین و توێژه كانی لێكه وته وه .له ئه نجام���ی ئ���ه و ناڕه زایه ت���ی و خوپێش���اندانانه و به شدارینه كردنی فراكسیۆنه كانی توركمان و كلدو ئاشورو ئاراسته ی سۆسیالیس���ت، "ئازادی ، فراكس���یۆنه كانی س���ێیه م، بزوتن���ه وه ی ئیس���امی "و به ش���داری و رۆڵی كاریگه ری���ان هه بو له م ره تكردنه وه یه دا، ئه مه ش وایكرد س���ه رۆكی هه رێم ل���ه ڕۆژی 11-12-2014 كۆبونه وه یه ك پێكهات���ه كان و فراكس���یۆنی له گ���ه ڵ ئه نجامب���دات ناڕه زایه تی خ���ۆی رابگه یه نێ و داوای پێداچونه وه بكات به دامه زراندنی كۆمیسیۆنه كه و به ڕونی بڵێ " من مامه ڵه له گه ڵ كۆمیس���یۆنێكدا ناكه م كه به م شێوه یه بێت و كه ده بوایه فراكس���یۆنی پارتی دژی بوایه " وه ك به ش���ێك

له په رله مانتاره كان باسیان كرد.هه ر بۆیه فراكس���یۆنه كانی پێكهات���ه كان به هاوكاری فراكس���یۆنی "زه رد"، جارێك���ی تر پ���ڕۆژه ی هه مواری یاسای كۆمیس���یۆنیان ئاماده كرد كه "28" په رله مانتار واژۆی له س���ه ركردبو، ئاراسته ی سه رۆكایه تی په رله مان كراو له دانیشتنی ژماره "17" ی رۆژی 18-12-2014 ی په رله ماندا خوێندنه وه ی یه كه م بۆ هه مواری یاساكه كراو پڕۆژه یەک پێش���كه ش كرا، ئه مه ش بوه هۆكاری ورته ورت و بۆڵه بۆڵ له نێو ئه ندامانی چوار فراكس���یۆنه كه ی تر "یه كێتی ، گۆڕان، یه كگرتو، كۆمه ڵ"، پێش���یان وابو نابێ���ت ئه م كاره ئه نجام بدرێت، كار گه یش���ته ئه وه ی س���ه رۆكی یه كێك له فراكس���یۆنه كانی ئه و چوار الیه نه له كۆبونه وه ی ده سته ی سه رۆكایه تی په رله مان و سه رۆكی ده ستله كاركێش���انه وه هه ڕه ش���ه ی فراكس���یۆنه كاندا، له په رله م���ان بكات، ئه گ���ه ر ده س���تكاری له پێكهاته ی كۆمیسیۆنه كه دا بكرێت، به بێ ئه وه ی بیربكاته وه هێزێك هه یه له س���ه روی ئه وانه وه بڕیارده دات و ئه م كاره ش به س���ازان"توافق" كراوه و ئه گه ر ئه وانیشی له گه ڵ نه بێت

كاره کە ناڕوات و سەرکەوتو نابێت.

ئا: ئاکۆ حەمەد رابی

تا ئێستا لەهەرێمی کوردستانداو بەدرێژایی 23 ساڵ حوکمڕانی خۆماڵی کوردی و

دوای نۆ کابینەی ویزاریی، هیچ وەزیرو بەرپرسێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەسەرۆک وەزیرو جێگرەکەشەوە، لەسەر

هیچ کەیسێک یان کەموکورتییەک، متمانەیان لێوەرنەگیراوتەوە. ئەمەش کارێکی وەهای

کردوە کە جگە لەوەی وەرگرتنەوەی متمانە نەبۆتە کەلتور، هاوکات وەزیرەکانیشی تا ڕادەیەک بێخەم کردوە بەوەی کەس نیە

بەتەواوی لێیان بپرسێتەوە.

لەفراکس���یۆنی کوردس���تان پەرلەمانت���اری پارتی، ئاری هەرس���ین لەلێدوانێکدا بۆ ئاوێنە جەختی لەس���ەر ئەوە کردەوە کە سیس���تەمی دیموکراس���ی تەنها ب���ەوە پێش���ناکەوێت کە دەبێ متمانە لەوەزی���ر وەربگیرێتەوە، "چونکە لەدونی���ادا واڵت هەیە متمان���ەی لەیەک وەزیر وەرنەگرتۆت���ەوە لەکاتێکدا واڵتەکەش واڵتێکی دیموکراس���یە، ئەمە جگە لەوەی کە ئەم بابەتە بۆ کوردستان جیاوازەو ئێمە دۆخێکی تایبەتمان هەبوەو لەحاڵەتی ئینتیقالی بوینەو لەشاخەوە

دابەزیوینەتە خوارەوە". هەرس���ین ئەوەشی رونکردەوە کە غیابی ئەم کلتورە لەماوەی 23س���اڵی رابردودا پەیوەندی ب���ەو دۆخە سیاس���یەوە ب���وە لەکوردس���تاندا دروستبوە، "ئەم کلتورەش بەوە دروست دەبێت کە متمانە بەیەکت���ری بکەین و برینەکانی کۆن س���ارێژ بکەین و لێی دوربکەوینەوە. کاتێکیش کە تێبینی و رەخنە ئاراس���تەی یەکتر دەکەین وا تێنەگەین کە بۆ شکاندنی یەکتری ئەو کارە

ئەکەین". هەر لەو بارەیەوە پەرلەمانتاری فراکس���یۆنی گ���ۆڕان، ئەنوەر ق���ادر، بەئاوێن���ەی ڕاگەیاند "غیاب���ی ئەم کلتورە بۆ ئ���ەوە دەگەڕێتەوە کە

لەرابردوداو لەماوەی 23ساڵ حوکمرانی لەبری ئەوەی متمانە لەو کەس���انە بس���ەندرێتەوە کە گەن���دەڵ بون���ەو کەموکوڕیان هەب���وە، کەچی لێک���ردون و بەرگریی���ان حزبەفەرمان���ڕەواکان تەنانەت پۆس���تی زیاتریان پێ���دراوە. تەنانەت تیایاندابوە کە خیانەتی نەتەوەیی ئەنجامداوە، کەچی لەپۆستەکان هێش���تویانەتەوە. ئەمەش هەقیقەتە کە لەڕابردودا ئەم دەسەاڵتە شکست خ���واردو ب���وەو بنەماکانی دیموکراس���ی بونی

نەبوە".ئ���ەو ئەن���دام پەرلەمان���ە جەختی لەس���ەر ئەوەش���کردەوە ک���ە وەرگرتن���ەوەی متمان���ە لەوەزی���رو بەرپرس���انی حکوم���ەت لەکاتێکدا دەکرێ���ت کە هەم���و دەزگاکانی ئ���ەم هەرێمە بەتەواوی بەنیش���تیمانیی بکرێن و لەژێر چنگی حزب دەربهێندرێن، "بۆیە ئەگەر حوکمڕانیەکی قانونیی و سیستماتیکی هەبێت، کەس ناتوانێت بەر بگرێت بەچەسپاندنی کولتوری لێسەندنەوەی متمانە لەوەزیرەکان. بۆیە گرنگە یاسا سەروەر بێ���ت و ڕێگە بگرین لەدوژمنی س���ەر س���ەختی دوەمی کوردس���تان کە گەندەڵیە، تا ئاستێکی زۆریش بەهۆی لێس���ەندنەوەی متمانە لەوەزیرو بەرپرس���ەکانی دیکەی حکوم���ەت، دەتوانرێت سیس���تەمی دیموکراس���یی و حوکمرانی لەواڵت

بەرەو پێش ببەین". لەس���ەر هەمان باب���ەت زان���ا عەبدولرحمان پەرلەمانتاری فراکس���یۆنی یەکێتی، بەئاوێنەی راگەیاند لەهەم���و دونیا نوێنەری حزب دەچێت بۆ پەرلەمان، بەاڵم لەواڵت���ان مامەڵەی ئەوان مامەڵەیەکی حزبیان���ە نابێت، "بەداخەوە ئێمە باوەڕمان وابو کە ل���ەدوای پێکهێنانی کابینەی حکومەتی بنکە فراوان، ئاسانتر دەتوانین بانگی وەزی���رەکان بکەین و مەس���ەلەی وەرگرتنەوەی متمانە لەوەزی���رەکان دەکەین بەکلتور، کەچی ئێستا شتەکە پێچەوانە بۆتەوە. چونکە بەشێکی زۆری هەمو پەرلەمانتاران لەکۆی فراکسیۆنەکان بونەتە پاسەوان و بەرگریکاری وەزیرەکانی سەر

بەحزبەکەیان".

ئ���ەو پەرلەمانت���ارە بڕواش���ی وای���ە کە زۆر زەحمەتە بەم نزیکانە ئەو کولتورە لەکوردستاندا بچەس���پێت، "لەهەمانکات���دا ئەم���ە ئەرکێکی گرنگی پەرلەم���ان و پەرلەمانتارانە کە متمانەو لێپرسینەوە لەهەر وەزیرێک بکەن کە کارەکانی خۆی باش ڕایی ن���ەکات. بەاڵم بەو پێیەی کە ملمانێ���ی حزبایەتی لەو واڵتەدا تەندروس���ت نەب���وە، هەر فراکس���یۆنێک پێ���ی وایە ئەگەر متمانە لەوەزی���ری حزبەک���ەی وەربگیرێتەوە، ئەوە حزبەکەی دەش���کێت کەچی من پێموایە ئەم���ە پێچەوانەک���ەی راس���تە. چونک���ە هەر فراکسیۆنێک وەزیرەکەی خۆی بانگی پەرلەمان بکات و متمانەی لێبسەنێتەوە، لەبنەرەتدا ئەوە گەورەییە بۆ ئەو فراکسیۆنەو حزبەکەی، چونکە ددان دەنێت بەوەی کە ئ���ەو وەزیرەی دایناوە کەموکورت���ی هەی���ە، لەبەر ئ���ەوە وەزیری تر دەخاتە جێگەکەی". ئ���ەو پەرلەمانتارە دانی بەوەشدا نا کە هەمو فراکسیۆنەکانی پەرلەمان

حزبیانە مامەڵە ئەکەن. عومەر کۆچەر لەفراکسیۆنی یەکگرتو، ئەوەی ب���ۆ ئاوێنە رونکردەوە کە نابێ���ت تەنها ئامانج لێس���ەندنەوەی متمانە بێت، "چونکە هەمومان دەزانین کە لەماوەی رابردوداو بەئێستاش���ەوە ئەو واڵتە چ گەندەڵیی و بێسەروبەرەییەکی تێدا بوەو چۆن کوردستان دابەشی دو زۆنی سەوزو زەرد بب���و، بۆی���ە کاتێکی���ش حکومەتی پێنج الیەنەکە دروس���ت بو ئەولەویەت بۆ چاکسازی بو، کەواتە وەزیرەکان هاتونەتە سەر ئەم دۆخەو بۆیە بەپێویس���ت نازانرێت کە ل���ەم قۆناغەدا مەسەلەی لێس���ەندنەوەی متمانه له وەزیرەکان بکرێتە ئەولەویەت، چونک���ە هەمومان ئەزانین ت���ا رادەیەک حکومەتی س���ازانەو بەو حاڵەش چاوپۆش���ی لەزۆر کەیس���ی گەندەڵی دەکرێت و

خەڵک تێیدا زیانمەند دەبێت". هەر پەیوەس���ت بەم بابەتە، س���ۆران عومەر

لەلێدوانێکدا پەرلەمانتاری فراکسیۆنی کۆمەڵ، ب���ۆ ئاوێنە جەختی لەس���ەر ئەوەک���ردەوە کە هەم���و جومگەیەکی لەکوردس���تاندا گەندەڵی ئەم هەرێم���ەی گرتۆتەوەو ئەگەر مەس���ەلەی لێس���ەندنەوەی متمانە لەرابردو و لەئێستاشدا پەی���رەو بکرایە، "ئەوا کەم وەزیرو بەرپرس���ی لێوەرنەگیرێتەوە". متمانەیان کە لێدەردەچون وتیش���ی "لەئێستاو لەرابردوش���دا ئەمە قورس بوە، بەداخ���ەوە لەهەرێمی کوردس���تاندا هیچ کەسێک نیە بەقەد خەڵکی گەندەڵکار پشتیوانی

هەبێت". ئەو پەرلەمانتارەی کۆمەڵ ئەوەشی رونکردەوە کە هەر فراکس���یۆنەو پشتگیری لەوەزیری سەر بەحزبەک���ەی دەکات، ه���ەر بۆیە مەس���ەلەی بەرپرس���ەکان لەوەزیرو متمان���ە وەرگرتن���ی رەنگ���ە قورس بێت و بەربەس���تی جیاجیای بۆ دروس���ت دەکرێت، بەتایبەت���ی لەالیەن خودی فراکس���یۆنەکانەوە. ئەو باس���ی لەوەشکرد کە هەر کاتێکیش دەست بۆ بابەتێکی لەو شێوەیە دەبرێت، الیەنەکەی بەرامبەر وا تێدەگا کە ئەم کارە بۆ تۆڵە س���ەندەنەوەو تەسفیەی حساب و ش���کاندنی حزبەکەی ئەوانە. بۆیە بەم حاڵەش زەحمەت���ە ئەمە بەو ش���ێوەیە س���ەر بگرێت. سۆران جەختی لەوەش کردەوە کە بەم حاڵەی ئێستاشەوە ئەستەمە ئەم کولتورە لەکوردستاندا بناغەی ب���ۆ دابنرێت، مەگەر تەنها ئەوە نەبێت ک���ە بیانەوێت وەزیرێک بەو هۆیەوە بش���کێنن. هۆکارەکەش���ی ئەوەیە کە لەکوردستاندا ئەوە نەچەس���پاوە ک���ە زۆربەی دەس���ەاڵتەکان الی

پەرلەمان بێت. پەرلەمان���ی ناوخ���ۆی پەی���ڕەوی بەپێ���ی کوردس���تان ب���ۆ وەرگرتن���ەوەی متمانە لەهەر وەزیرێ���ک پێویس���تە یەکەمج���ار پەرلەم���ان بانگهێشتی بکات بۆ لێپرسینەوە، ئینجا ئەگەر پەرلەمانتاران قەناعەتیان بەوەاڵمەکانی وەزیرە بانگهێش���تکراوەکە نەک���رد، ئەوە پێویس���تی بەرەزامەندی دو لەس���ەر سێی پەرلەمانتارانەوە هەیە بۆ لێسەندنەوەی متمانە لەهەر وەزیرێک.

له‌په‌رله‌مانه‌وه‌

گۆشه‌یه‌کی‌تایبه‌ته‌‌په‌رله‌مانتاران‌ده‌ینوسن

parlaman.awene@gmail.com

19 »»

لەئێستای کوردستان و زۆری روداوو خێرایی

گۆڕانکاریەکاندا دوو مانگ راگرتنی

کۆبونەوەی پارلەمان پێویست نیە

گەندەڵی لەکوردستاندا هەمو جومگەیەکی ئەم

هەرێمەی گرتۆتەوەو ئەگەر مەسەلەی

لێسەندنەوەی متمانە لەرابردو و لەئێستاشدا

پەیرەو بکرایە، "ئەوا کەم وەزیرو

بەرپرسی لێدەردەچون کە متمانەیان

لێوەرنەگیرێتەوە

بێستون فایەق

په رله مانی کوردستان

تایبه‌ت(462( سێشه ممه 662015/1/20

ویکیلیکس 2008

ئا: هاوكار حسێن

به رپرسانی ئه مریكا له عێراق دیارده ی گه نده ڵی له هه رێمی كوردستاندا

به دیارده یه كی ره گداكوتاو وه سفده كه ن و ئاماژه به وه ش ده كه ن كه قۆرخكردنی حكومه ت و ئابوریی هه رێم له الیه ن پارتی و یه كێتیه وه بوه ته هۆی به تااڵنبردنی داهاتی

گشتیی به شێوه یه كی سیستماتیك. هاوكات باس له رۆڵی دادگاو

رێكخراوه كانی كۆمه ڵی مه ده نی و رۆژنامه گه ریی ئازادیش ده كه ن

له به ره نگاربونه وه ی ئه و دیارده یه دا.

س���ایتی به ڵگه نامه یه ك���ی به پێ���ی ویكیلیك���س ك���ه ئاوێنه له خ���واره وه به ك���وردی ، ك���ردوه ده قه ك���ه ی دیپلۆماتكاره كان���ی ئه مریكا له هه رێمی كوردس���تان و عێراق باس له وه ده كه ن ك���ه گه نده ڵی له كوردس���تانی عێراقدا ره گ���ی داكوت���اوه و "هه ژمونی به هێزی دو حزبه كه )یه كێتی و پارتی ( به س���ه ر حكومڕانێت���ی و چاالكییه ئابورییه كاندا بوه ته هۆی به تااڵنبردنێكی سیستماتیك له داهاتی حكومه ت له الیه ن ئه و حزب و بنه مااڵنه ی كه كۆنترۆڵی ئه و كایانه یان

كردوه ".ل���ه و به ڵگه نامه یه دا ك���ه مێژوه كه ی بۆ س���اڵی 2008 ده گه ڕێت���ه وه ، باس له رۆڵی رۆژنامه نوس���ان كراوه ده ڵێت، كوردستان هه رێمی "رۆژنامه نوس���انی روبه رێكی بچوكیان داوه ته كه یسه كانی گه نده ڵی و كاتێكیش باس���یان كردوه ، حكومی���ه وه به رپرس���انی له الی���ه ن دراونه ته ب���ه ر ره خنه به وه ی ناوزڕاندنی كه كه ركوك رۆژنامه نوسێكی تێدابوه . له باره ی له شفرۆش���ی و گه نده ڵی له ناو له مانگی نوسیبوی ، پۆلیس هێزه كانی

ته موزدا له ناوبرا".به ڵگه نامه كه دا دیكه ی له به ش���ێكی نه وشیروان مسته فا باسی له وه كردوه كه "ده س���تی یه كێتی و پارتی زۆر قوڵ رۆیش���توه ، به جۆرێك ئه گه ر كۆمپانیا بیانیه كان بیانه وێت بۆ نمونه له شارێكی وه ك سلێمانی ، كاربكه ن، ئه وا پێویسته یه كێتی���ه وه له رێگ���ه ی له س���ه ریان مۆڵه ت���ی ئه وه یان پێبدرێ���ت بچنه ناو ب���ازاڕه ناوخۆییه كانه وه . فراوانترینیان كۆمپانی���ای نۆكانه ك���ه 18 كۆمپانیا ئابورییه كانی چاالكییه له خۆده گرێت و

روبه رێكی فراوانی گرتوه ته وه ".ئه مریكیه كانیش بۆچونی ش���رۆڤه و له س���ه ر دۆخ���ی هه رێ���م و دی���ارده ی گه نده ڵ���ی ئه وه ی���ه ك���ه "هه ژمون���ی

پارتی ده سه اڵتدار چه س���پاوی هه ردو )یه كێتی و پارتی ( به س���ه ر حكومه تدا، خۆی له بیرۆكراسیه تێكی فراوان به سه ر داموده زگا حكومییه كاندا ده بینێته وه كه هۆكاری ئه و ژماره زۆره ی فه رمانبه ران بۆ خزمه تكردنه به پارتی و یه كێتی وه ك

تۆڕێكی به رفراوانی پشتیوانی ". ده قی به ڵگه نامه كه :

08BAGHDAD2731 : ئای دیره گداكوت���راو گه نده ڵ���ی باب���ه ت:

له هه رێمی كوردستانی عێراقسه رچاوه : باڵیۆزخانه ی ئه مریكا

به روار: 25ی ئابی 2008پۆلێن: نهێنی

،2008 ئاب���ی 11-14ی رۆژی به رپرسان و راوێژكارانی بواری گه نده ڵی ئه مری���كا ئۆفیس���ی له باڵیۆزخان���ه و له هه ولێر، له گه ڵ به رپرسانی حكومه تی ناحكومییه كان و رێكخ���راوه هه رێ���م و نوێنه ران���ی كه رتی تایب���ه ت كۆبونه وه ب���ۆ پێوانه كردنی قه ب���اره ی گه نده ڵی تاوتوێكردنی كوردس���تان و له هه رێمی له دژایه ت���ی حكوم���ه ت هه وڵه كان���ی خ���اوه ن رونكردن���ه وه ی گه نده ڵ���ی و به رژه وه ندیی���ه لۆكاڵیی���ه كان له باره ی پیش���تیوانی حكومه ت���ی ئه مریكا له و پرۆگرامه ی كه له الیه ن رێكخراوی )یو.ئێن.دی .پ���ی (ه وه به ڕێوه ده چێ���ت بۆ به رزكردنه وه ی توانای به ره نگاربونه وه ی گه نده ڵی له سه ر ئاس���تی پارێزگاكان و ناوچه كانی عێ���راق. چاودێرانی میدیا و خاوه نكاره كانی كه رتی تایبه ت باسیان ل���ه وه كرد ك���ه هه ژمونی چه س���پاوی هه ردو پارتی ده س���ه اڵتدار )یه كێتی و پارت���ی ( به س���ه ر حكومه ت���دا، خۆی له بیرۆكراس���یه تێكی ف���راوان به س���ه ر دام���وده زگا حكومییه كاندا ده بینێته وه ك���ه ه���ۆكاری ئ���ه و ژم���اره زۆره ی فه رمانب���ه ران بۆ خزمه تكردنه به پارتی یه كێت���ی كوردس���تان و دیموكرات���ی نیش���تمانی كوردس���تان وه ك تۆڕێكی به پێچه وانه ی پش���تیوانی . به رفراوانی ره س���میه كانی بانگه ش���ه لێ���دوان و حكومه ت���ه وه ، به ك���رده وه زۆرین���ه ی ئه و پێویسته شه ریكی وه ربه رهێنه ران كۆمپانیایان���ه بن كه س���ه ربه یه كێك له حزب���ه س���ه ره كییه كانن، بۆئ���ه وه ی كوردستانیان بازاڕی چونه ناو مۆڵه تی به رپرسانی له كاتێكدا ده س���تكه وێت. حكومه ت هه تا خود سه رۆك وه زیرانیش باس���یان ل���ه و هه واڵن���ه ده ك���رد كه له ئارادان بۆ روبه روبونه وه ی گه نده ڵی ، ئاماده ییش���یان نیشاندا بۆئه وه ی سود نێوده وڵه تییه كان پس���پۆڕه له راوێژی وه ربگرن. له پاڵ ئه مانه ش���دا، شكست

هه یه ل���ه وه ی دان بنرێ���ت به مه ودای له هه رێم���ی گه نده ڵ���ی گه یش���تنی كوردس���تان، میدیایه ك���ی ناچ���االك و نه بونی هه ی���ه ، ترس���ێنراو زۆرج���ار پاڵپشتی قانونی ، الوازی رێكخراوه كانی

كۆمه ڵی مه ده نی .پێكهات���ه ی حزب���ی به ه���ه ده ردان و

گه نده ڵی زیادكردوه بازرگانه كانی میدی���ا و چاودێران���ی كه رت���ی تایبه ت باس���یان ل���ه وه كرد سیاس���ییه كان و پارته تێكه ڵبونی كه دامه زراوه حكومییه كان وه ك په تایه ك سه رتاس���ه ری هه رێم���ی كوردس���تانی گرتوه ته وه ، كه خۆی له بیرۆكراسیه تێكی فراوان به سه ر داموده زگا حكومییه كاندا ژماره ئ���ه و ه���ۆكاری ده بینێت���ه وه و زۆره ی فه رمانبه رانیش بۆ خزمه تكردنه وه ك تۆڕێك���ی به رفراوانی پش���تیوانی ب���ۆ یه كێت���ی و پارتی . به پێ���ی وته ی نه وشیروان مسته فا، هه ریه ك له یه كێتی و پارت���ی مانگانه 35 ملی���ۆن دۆالریان له بودجه ی گشتیی حكومه ت وه رگرتوه كه ده كاته %20ی بودجه ی گش���تیی ،

ب���ه ده ر ل���ه و پاره یه ی ك���ه له ناوخۆی هه رێمی كوردستاندا كۆكراوه ته وه . ئه و مه زه ن���ده ی كرد ك���ه %80ی بودجه ی هه رێمی كوردستان ده ڕوات بۆ موچه ی فه رمانبه رانی حكوم���ی كه نزیكه ی 1 ملیۆن موچه خ���ۆره . یه كێك له خاوه ن كاره تایبه ته كان وت���ی ، زۆرینه ی ئه و فه رمانبه رانه له سێ هه فته دا ته نها یه ك هه فت���ه ده وامده كه ن، ب���ه اڵم موچه ی ته واوه ت���ی مانگێكی���ان پێده درێ���ت. نه وش���یروان گله یی له الوازیی ژێرخانی ئابوری و كه می خزمه تگوزاریی شارێكی وه ك سلێمانی هه بو، وێڕای ئه وه ی له 5 س���اڵی رابردودا 21 ملیار دۆالری بۆ

دانراوه . نه وش���یروان مس���ته فا باس���ی له وه كرد كه ده س���تی یه كێتی و پارتی زۆر ق���وڵ رۆیش���توه ، به جۆرێ���ك ئه گه ر كۆمپانیا بیانیه كان بیانه وێت بۆ نمونه له شارێكی وه ك س���لێمانی ، كاربكه ن، له رێگه ی له س���ه ریان پێویس���ته ئه وا یه كێتی���ه وه مۆڵه تی ئه وه یان پێبدرێت ناوخۆییه كان���ه وه . ب���ازاڕه بچنه ن���او

فراوانترینی���ان كۆمپانی���ای نۆكانه كه 18 كۆمپانی���ا له خۆده گرێت و چاالكییه فراوان���ی روبه رێك���ی ئابورییه كان���ی گرتوه ت���ه وه . نێچیرڤ���ان بارزانی دانی به وه دان���ا ك���ه ناتوانێ���ت بڵێ���ت ئه و دیاریده یه راست نیه كه تێگه یشتێكی واهه یه ل���ه الی وه به رهێنه ره بیانیه كان به وه ی پێویسته ببنه شه ریكی یه كێتی

یان پارتی . هه رێ���م حكومه ت���ی به رپرس���انی ب���اس له وه ده كه ن ك���ه كارده كه ن بۆ گه نده ڵی دیاریده ی به ره رنگاربونه وه ی پڕۆژه یاس���ا و ده ركردن���ی له رێگ���ه ی لیژنه ی تایبه ت و ده س���ته ی چاودێریی س���ه ربه خۆ و بااڵ. ته نانه ت هه ندێكیان باس���یان ل���ه وه ك���ردوه كه ژم���اره ی باڵوكردوه ت���ه وه خۆی���ان ته له فۆن���ی بۆئ���ه وه ی گه نده ڵی له ه���ه ر كوێیه كدا هه بێت ئاگاداربن لێی ، ئه مه جگه له وه ی باس���یان له دانانی پڕۆژه یاسایه ك كرد ده سته یه كی به هۆیه وه كه له په رله مان گه نده ڵ���ی به بنه بڕكردن���ی تایب���ه ت داده مه زرێنرێ���ت و رێگه ده دات به خه ڵك ئاگاداری زانیارییه كانی حكومه ت بن.

حكومه ت���ی هه رێ���م ئاماده یی خۆی نیشانداوه بۆ پێش���وازیكردن له راوێژی تایب���ه ت نێوده وڵه ت���ی ته كنینك���ی گه نده ڵ���ی . به به ره نگاربون���ه وه ی س���ه رۆك وه زیران بارزانی باس���ی له و بڕیاره ی حكومه ت كرد بۆ به كرێگرتنی وۆته ره���اوس پرای���س دام���ه زراوه ی به مه به ستی ئه نجامدانی هه ڵسه نگاندێك بۆ پێداویس���تی هه مه الیه ن و بارودۆخی ئه و له هه رێمی كوردس���تان. گه نده ڵی هه ڵس���ه نگاندنه 3 مانگانه یه له مانگی

داهاتوه وه ده ست پێده كات. به رپرس���ه ئه و زۆرین���ه ی له گ���ه ڵ پێكه وت���ن، چاوم���ان حكومییان���ه ی پێوه دیاربو كه می���ان گه رموگوڕییه كی .مه ال گه نده ڵی به ره نگاربون���ه وه ی بۆ سیاسیی مه كته بی كارگێڕی به ختیار، یه كێت���ی چه ند ش���تێكی ب���اس كرد له ب���اره ی نه خۆش���ییه كانی گه نده ڵی و پاشان په ڕیه س���ه ر باسكردنی مێژوی یه كێت���ی بۆ م���اوه ی 45 خوله ك. هیچ كام ل���ه و به رپرس���انه ی ئێمه چاومان پێیانك���ه وت، باس���یان له قۆرخكردنی سیاس���ه ت و بازرگانی نه ك���رد له الیه ن یه كێت���ی و پارتیه وه ك���ه هۆكارێكه بۆ

زیادبونی گه نده ڵی . رۆژنامه نوس���انی هه رێمی كوردستان داوه ت���ه بچوكی���ان روبه رێك���ی كه یس���ه كانی گه نده ڵ���ی و كاتێكی���ش باس���یان كردوه ، له الیه ن به رپرس���انی به وه ی ره خنه دراونه ته به ر حكومیه وه

رۆژنامه نوس���ێكی تێدابوه . ناوزڕاندنی له شفرۆش���ی و له باره ی ك���ه كه ركوك گه نده ڵ���ی له ن���او هێزه كان���ی پۆلیس نوس���یبوی ، له مانگی ته موزدا له ناوبرا. سلێمانیش كورده كانی رۆژنامه نوس���ه بێزارب���ون ل���ه و كه یس���ه و نیگه رانیش بون له وه ی توانای ئه وان له باسكردنی گه نده ڵی خراپترده بێت، ئه گه ر كه یسی رۆژنامه نوسه كوژراوه كان به شێوه یه كی لێینه كۆڵدرێت���ه وه و رێكوپێ���ك یه كێ���ك له س���ه رنه درێت. بڕی���اری له رۆژنامه نوسه كان باسی له وه كرد كه پارتی دیموكراتی كوردستان "لیستێكی ره شی " هه بوه و رۆژنامه نوسه كوژراوه كه له و لیسته دا بوه ، ته نانه ت پێشئه وه ی بابه ته كه شی له سه ر گه نده ڵی بنوسێت. یه كێك���ی تریش���ی ك���ه زۆربه خراپی لێیدراب���و، باس���ی له وه ك���رد ئه ویش

له لیسته ره شه كه دا بو. یاسایی نه بونی گرتنه به ری رێچكه ی یه كێك���ه له به ربه س���ته كانی ب���ه رده م كوردس���تان. له هه رێمی ش���ه فافیه ت كه رتی بازرگانان���ی رۆژنامه نوس���ان و تایبه ت و رێكخه رانی كۆمه ڵگه ی مه ده نی بردنی كه یس���ه كانی ك���ه پێیانوای���ه دادگاكان، ب���ه رده م ب���ۆ گه نده ڵ���ی ش���تێكی پێكه نیناوی���ه . نه وش���یروان مس���ته فا باس���ی له وه ك���رد كه هیچ دادگه ریی���ه ك یان سیس���تمێكی دیكه نیه بۆ یه كالكالدن���ه وه ی ناكۆكیه كانی نێوان كۆمپانیایه ك و حكومه تی هه رێم. دانی بارزانیش نێچیرڤ���ان هه روه ه���ا ن���ا به الوازی���ی توان���ای دادوه ره كان و پێویس���تیان بۆ راهێنان و په ره پێدانی دیكه له سیس���تمی دادوه ریی���دا. زیاد جه ختیكرده وه دیكه له سه رچاوه یه كی ك���ه هی���چ سیس���تمێكی دادوه ری���ی

له هه رێمی كوردستاندا نیه . كۆمێنت:

كۆبونه وه كانم���ان، به درێژای���ی له پێویس���تی جه ختیان هه موالی���ه ك په ره پێدانی شه فافیه ت كرده وه به پێی پێوه ره دانپێدانراوه نێوده وڵه تییه كان، هه روه ها پێویس���تیبونی میدیای ئازاد و كاریگه رییه خراپه كانی گه نده ڵی له سه ر بیانی . هه ژمونی به هێزی وه به رهێنانی دو حزبه ك���ه به س���ه ر حكومڕانێت���ی و چاالكی���ه ئابورییه كان���دا بوه ته ه���ۆی له داهاتی سیستماتیك به تااڵنبردنێكی حكومه ت له الیه ن ئه و حزب و بنه مااڵنه ی ك���ه كۆنترۆڵی ئ���ه و كایانه یان كردوه . هه رێمی كوردس���تان رێگه یه كی درێژی له به رده مه بیبڕێت له روی ش���ه فافیه تی رۆژنامه گه ری���ی و ئازادی���ی بودج���ه و

به رزكردنه وه ی توانستی دادوه ریی .

گه نده ڵی له كوردستان ره گی داكوتاوه و به تااڵنبردنی سیستماتیك له داهاتی حكومه ت بونی هه یه

ئا: شاهۆ ئه حمه د

سه رۆكی لیژنه ی نه زاهه ی هه رێم رایده گه یه نێت كه به دواداچونیان بۆ ئه و

دۆسیه ی گه نده ڵیانه كردوه كه چه ند په رله مانتارێك له میدیاكاندا باڵویانكرده وه و

سكااڵیان له سه ری هه بو، بۆ ئه م مه به سته ش نوسراویان ئاراسته ی وه زاره تی

دارایی و ئابوری كردوه و چاوه ڕوانی وه اڵم ده كه ن، په رله مانتارێكیش ده ڵێت"بۆ

ئه وه ی رێگیری له گه نده ڵی بكه ین ده مانه وێت له رێگای یاساییه وه ئه و كاره

بكه ین."

چه ن���د رۆژێ���ك له مه وب���ه ر ژماره ی���ه ك په رله مانتار دۆسیه ی گه نده ڵیان باڵوكرده وه و س���كااڵیان ئاراسته ی ده س���ته ی نه زاهه ی به دواداچون و داوایانك���رد ك���رد و هه رێ���م رێكاری یاسایی بۆ ئه و بابه ته ی گه نده ڵیانه بگرێته به ر، گه نده ڵیه كانیش چه ند بوارێكی گرتوه ت���ه وه ، وه ك به هه ده ردانی س���امانی

گشتیی و زێده ڕۆیی له خه رجییه كاندا.په رله مانت���ار س���اڵح حه م���ه عه ل���ی

له فراكس���ۆنی گۆڕان، كه یه كێكه له وانه ی له چه ن���د رۆژی راب���ردودا به باڵوكردنه وه ی ژماره ی���ه ك به ڵگه نامه ، چه ند دۆس���ییه ی گه نده ڵی ئاش���كراكرد له رێی میدیاكانه وه ، له باره ی هۆكاری خس���تنه ڕوی ئه و به ڵگه ی گه نده ڵیانه به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئێمه ئه و دۆسیانه مان داوه به ده سته ی نه زاهه بۆئه وه ی له رێگه ی یاس���اوه رێگری ل���ه و گه نده ڵیانه بكرێت،هه روه ه���ا خزمه تی هاواڵتیان بكه ین جگه له وه ش هیچ مه به س���تێكی شه خس���ی ترمان نیه ، بۆئه وه ی ئه وه ش رونبكه ینه وه كه وا ئه و گه نده ڵیان���ه په یوه ندی به دۆخی ئێس���تاوه نیه ، من له رابردودا له سه ره تای مانگی 12ی ساڵی رابردو ئه و گه نده ڵیانه م به یانكرد، ئه وه ش���م راگه یاندب���و كه وا ئه و

دۆسیانه ده ده مه دادگا".ناوب���راو ئام���اژه ی ب���ه وه ش ك���رد كه "به دڵنیایه وه به دواداچون بۆ ئه و دۆسیانه ده كرێت، ئه وه ی له سه ر ئێمه بو كردومانه و ئاراس���ته ی ده س���ته ی نه زاهه مان كردوه و له م���ه ودوا پێویس���ته دادگا به دواداچ���ون بكات و ئیش له س���ه ر ئه و دۆسیانه بكات"، ئ���ه و وتی ، "ئێم���ه بۆ خۆده رخس���تن ئه و

سه رشانی ئه ركی نه كردوه ،به ڵكو كاره مان خۆم جێبه جێ كردوه و ئه گه ر به ش���ێكیش ل���ه و گه نده ڵیانه لێپرس���ینه وه ی لێبكرێت و جێگای خۆی بگرێت، هه ستده كه م كارێكی

گه وره م كردوه ".هاوكات په رله مانتاری فراكسیۆنی كۆمه ڵ له په رله مانی كوردس���تان س���ۆران عومه ر، ك���ه ئه وی���ش یه كێك ب���و له س���ه رچاوه ی به ڵگه نامه ی���ه ك چه ن���د ئاش���كراكردنی له س���ه ر گه نده ڵی ، له باره ی ئاش���كراكردنی ئ���ه و گه نده ڵیان���ه و تۆماركردن���ی س���كااڵ له ده س���ته ی نه زاهه به ئاوێن���ه ی راگه یاند،

"ئێمه یه كێ���ك له كاره كانمان به دواداچونی كاری حكومه ت و ده سه اڵتی جێبه جێكردنه ، له و چوارچێوه یه ش چیمان ده س���تبكه وێت له دۆسیه ی گه نده ڵی و به هه ده ردانی سامانی میلل���ه ت كاری له س���ه ر ده كه ی���ن، وه كو

به جێهێنانی ئه ركی خۆمان ".به وته ی زوربه ی په رله مانتاران، دۆسیه كانی گه نده ڵی جی���اوازن، هه یانه په رله مان خۆی به دواداچون���ی بۆ ده كات و بڕیاری له س���ه ر ده دات، به تایبه تی راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی كه به هه ده ردانی س���امانی گش���تی بڕیاری كۆده بنه وه و په رله م���ان لیژنه كانی

له سه ر ده ده ن،به اڵم به شێكی تری ئاراسته ی داواكاری گش���تی ده كرێت و سكااڵی له سه ر تۆمار ده كرێت،هه رچه نده ئه گه ر ده س���ته ی نه زاهه یاس���اكه هه موارنه كاته وه ناتوانێت

وه كو پێویست ئیشی له سه ر بكات.له باره ی مه به ستی ئه وان له ئاشكراكردنی ئه و به ڵگانه له م كاته دا، سۆران وتی ، "كاتی هه ڵمه ت���ی هه ڵبژاردن نی���ه ئێمه بمانه وێت په رله مانتارین ئێم���ه ده رخه ی���ن، خۆمان

ئه ركی خۆمان ئه نجامداوه ".نه زاهه ی هاوكات س���ه رۆكی ده س���ته ی هه رێم حاك���م ئه حمه د ئه نوه ر له باره ی ئه و

دۆسیانه ی تایبه تن به گه نده ڵیه وه و ئاراسته ی ده سته كه كراوه ، به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئه و براده رانه ی ئه و دۆسیانه یان ئاراسته ی ئێمه بودجه ی كه له ب���اره ی خه رجكردنی كردوه له ده س���ته كه 2013ی���ه و 2012و س���اڵی س���كااڵی یاسایی تۆمار كردوه ،ئێمه هه مان رۆژ نوس���راوێكی فه رمیم���ان ئاراس���ته ی وه زاره تی دارایی كردوه و زانیاری ته واومان پێگه یاندوه له و بابه ته ، له الی خۆشمانه وه وه كو هه ر سكااڵیه كی تر له ڕوی یاساییه وه دواتری���ش ده كه ی���ن ب���ۆ به دواداچون���ی ئاكامه كه ی راده گه ێنین و هه وڵی چاره سه ری

بۆ ده ده ین".ناوبراو ئه وه شی خس���ته ڕو كه وا ئه وان چاوه ڕێی وه زاره تی دارایی و چاودێری دارایی ده كه ن له ب���اره ی ئه و دۆس���یانه وه اڵمیان بده ن���ه وه ، به اڵم له س���ه ره تادا" پێویس���ته به دواداچ���ون بۆ ئه و زانیاران���ه بكرێت كه ئاراس���ته ی ده س���ته ی نه زاهه كراوه ، دوای ئ���ه وه ی زانرا تاوان���ی گه نده ڵی تێدایه ئه و كاته ده س���تده كه ن به به دواداچونی فه رمی و به وردی له و گه نده ڵیانه ده كۆڵنه وه و رێكاری

یاسایی ده گرینه به ر".

لیژنه ی نه زاهه : به دواداچون بۆ دۆسیه ی گه نده ڵییه كان ده كه ین

ده ستی یه كێتی ئه گه ر كۆمپانیا

بیانیه كان بیانه وێت بۆ نمونه

له شارێكی وه ك سلێمانی كاربكه ن

ئه وا پێویسته له سه ریان له رێگه ی یه كێتیه وه مۆڵه تی ئه وه یان پێبدرێت

بچنه ناو بازاڕه ناوخۆییه كانه وه

رۆژنامه نوسانی هه رێمی كوردستان روبه رێكی بچوكیان داوه ته كه یسه كانی

گه نده ڵی و كاتێكیش باسیان كردوه ، له الیه ن

به رپرسانی حكومیه وه

دراونه ته به ر ره خنه به وه ی ناوزڕاندنی

تێدابوه

ئه وه ی له سه ر ئێمه بو كردومانه و ئاراسته ی ده سته ی نه زاهه مان كردوه و له مه ودوا پێویسته دادگا به دواداچون بكات و ئیش له سه ر

ئه و دۆسیانه بكات

ئا: هاوكار حسێن

دابه زینی نرخی نه وت له بازاڕه كانی جیهاندا نیگه رانی الی به شێك

له چاودێرانی هه رێم دروستكردوه كه ئه گه ری هه یه رێككه وتنه كه ی

نێوان هه ولێرو به غدا په كبخات، به اڵم په رله مانتارانی عێراق جه ختده كه نه وه

كه ئه و بابه ته هیچ كاریگه رییه كی نابێت له سه ر رێكه وتنه كه و تائێستاش هیچ

به ربه ستێكی بۆ دروست نه بوه .

په رله مانت���اری مه نگ���وڕی ، ش���ێركۆ ك���ورد له په رله مانی عێ���راق ره تیكرده وه نرخی ن���ه وت كاریگه ری هه بێت له س���ه ر رێكه وتنه كه ی به غداو هه ولێرو به ئاوێنه ی راگه یان���د، "ئه گ���ه ر ه���ه ردوال پابه ندبن پێیه وه ، هیچ شتێكی له و جۆره كاریگه ری نابێت له سه ری ، چونكه كوردستان ئه وه ی له س���ه ر بوه كه 250 هه زار به رمیل نه وت بنێرێت، باس���ی ئ���ه وه نه ك���راوه ئه گه ر كوردس���تان هه رێمی كورتیهێنا، بودجه

به رپرسه لێی ". زۆرینه ی شاره زایانی بواری وزه ، پێانوایه ئه وه ی به ش���ێوه یه كی س���ه ره كی نرخی نه وتی دابه زاندوه ، بریتیه له تێكچونی ئه و هاوكێشه ئابورییه ی كه پشت ده به ستێت رۆڵی به بنه مای "خواست و خس���تنه ڕو"، ئه مریكاش له م نێوه نده دا یه كالكه ره وه یه پێشخس���تنی له رێگ���ه ی ئێس���تا ك���ه جۆرێك توانیویه تی ته كنه لۆژیایه ك���ه وه له وزه ی چنگبخات كه پێیده وترێت "نه وتی نائاسایی " و له به رد ده رده هێنرێت، ئه مه ش وایكردوه واش���نتۆن پێویستی به و نه وته نه بێت كه له بازاڕدایه ، بۆیه ئێستا %40ی ئه و نه وت���ه ی ده خرێت���ه ڕو ده مێنێته وه و

كه س نایكڕێت.به پێ���ی زانیارییه كان���ی ئاوێنه ، ئه گه ر ه���ه ر به رمیلێ���ك ن���ه وت ب���ه 60 دۆالر ئه مساڵی بودجه ی ئه وا مه زه نده كرابێت، عێراق به نزیكه ی 102 ملیار دۆالر دانراوه ، به اڵم له ئێس���تادا به هۆی دابه زینی نرخی نه وت به ش���ێوه یه كی سه رس���وڕهێنه ر كه له نێ���وان 45 ب���ۆ 50 دۆالردایه ، بودجه ی عێراق دێته سه ر 65 بۆ 70 ملیار دۆالر.

"ئه گه ر كه جه ختیك���رده وه مه نگوڕی بێت و نرخی نه وت به وش���ێوه یه ی ئێستا ه���ه ر له دابه زیندا بێت، ئ���ه وا ده نگۆیه ك هه ی���ه كه ئه و بودجه یه ی ئێس���تا هه یه ، ته نها به شی موچه ی فه رمانبه ران بكات، كه موچه ی فه رمانبه ران %32ی بودجه ی عێراق ده بات. هاوكات نزیكه ی %22ی بۆ پێداویستی پس���وڵه ی خۆراك و خۆراكی ئ���اواره كان ده چێت ك���ه ده كاته زیاتر له

182 تریلیۆن دینار". زانیارییانه ی ئ���ه و به گوێ���ره ی ه���ه ر له چه ند س���ه رچاوه یه كه وه ده ست ئاوێنه

كه وت���وه ، هێش���تا رێككه وتنه كه ی نێوان ئاس���ایی به ش���ێوه یه كی هه ولێر به غداو ده چێته پێ���ش، ب���ه اڵم هه ندێ���ك الیه نی عێراقی ش���یعه ناڕازین له ناوه ڕۆكه كه ی و به ئاش���كراش ئه م دژایه تیكردنه ی خۆیان

ده ربڕیوه . مه نگ���وڕی له وباره یه وه وتی ، "هه ندێك نیگه ران���ی هه ی���ه ل���ه الی په رله مانتاره عێراقییه كان، به اڵم ده وڵه تی قانون )كه س���ه ر به نوری مالكی س���ه رۆكوه زیرانی پێش���وی عێراقه ( به ئاشكرا رایگه یاندوه ، ك���ه ئه وان ده نگ ن���اده ن به رێككه وتنێك به ته نه���ا به رژه وه ندی كوردی تێیدا بێت و ئه مه ش فش���ارێكی زۆری خستوه ته سه ر

حه یده ر عه بادی ، سه رۆكوه زیران.ره ش���ید، حاجی ئه حمه دی ه���اوكات به ئاوێنه ی له به غ���دا كورد په رله مانتاری راگه یان���د، "دابه زینی نرخ���ی نه وت هیچ رێككه وتنه كه ی ناكاته سه ر كاریگه ریه ك

نێوان به غداو هه ولێر".چونه پێش���ه وه ی چۆنیه تی له ب���اره ی رێككه وتنه كه ، حاجی ره شید دوپاتیكرده وه

كه "هێشتا هیچ به ربه س���تێك له به رده م جێبه جێكردنیدا نییه ".

په رله مانتاره كانی زورب���ه ی به وت���ه ی عێ���راق، ئه و میزانیه یه ی ك���ه حكومه تی عێراق له دوای كه وتنی رژێمی س���ه دامه وه داین���اوه ، میزانییه ك���ی ناجێگیربوه ، "بۆ نمون���ه بودجه ی���ان به 100 ملی���ار دۆالر دۆالر ملی���ار 120 ك���ردوه ، مه زه ن���ده هاتوه ت���ه وه ، چونك���ه ب���ه رده وام نرخی ن���ه وت له به رزبون���ه وه دا ب���وه . ئێس���تا ئ���ه و له به رئ���ه وه ی پێچه وانه كه یه ت���ی ، به رێكوپێكی دان���راوه ، ك���ه بودجه یه ی دیراس���ه و به دواداچونی ب���ۆ نه كراوه تا

بزانرێت له چ بوارێكدا خه رجكراوه ". ده ڵێ���ت، له وباره ی���ه وه مه نگ���وڕی "له بودجه دا ته خشانوپه خش���انێكی زۆری تێداك���راوه ، بۆ نمونه قسه له س���ه ر ئه وه ده كرێت كه وه زیر هه بوه بۆ س���ه فه رێك فڕۆكه ی به كرێ گرتوه و كه چه ندین ملیۆن دۆالری تێچوه ، ئه مه جگه له وه ی پاره یه كی

زۆر له شه ڕی داعشدا خه رجده كرێت."بڕیاره س���به ی چوارش���ه ممه لیژنه ی

دارایی بچێته په رله مانی عێراق و راپۆرتی خۆیان له باره ی ئه و تێبینیانه وه بخه نه ڕو كه پێش���تر له الیه ن په رله مانتاره كانه وه پێیانگه یش���تبو، ئینج���ا جارێكی دیكه خوێندن���ه وه ی ب���ۆ ده كرێ���ت، ئه مه ش چاوه ڕوان ده كرێت مش���تومڕه كان له نێو چڕبكات���ه وه ، زیات���ر په رله مانتاران���دا كه په س���ه ندكردنی ئه م پرۆژه یاس���ایه به كرده وه رێككه وتنه كه ی نێوان هه ولێرو

به غدا ده خاته بواری جێبه جێكردنه وه .س���ه ره تای مانگ���ی كانون���ی یه كه م، نێچیرڤان بارزانی به سه رۆكایه تی وه فدێك گه یش���ته به غ���داو له گه ڵ به رپرس���انی ب���ااڵی عێراق رێككه وتن له س���ه رئه وه ی هه رێ���م رۆژانه 550 هه زار به رمیل نه وتی به رێگه ی كه ركوك كوردستان و هه رێمی كۆمپانیای سۆمۆی ژێر كۆنترۆڵی به غدا ره وان���ه ی بازاڕه كان���ی جیه���ان بكات و له به رامبه ریش���دا عێراق مانگانه رێژه ی %17ی كۆی گش���تیی بودج���ه ره وانه ی هه ولێ���ر ب���كات و به ش���ێكیش بودجه ی

پێشمه رگه دابینبكات.

7 )462( سێشه ممه 2015/1/20 عێراق

لەمالیكی خراپترئ���ەوەی وایكرد بەدرێژایی س���اڵی رابردو موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان زۆر دوابكەوێت و ئێستاش حكومەت موچ���ەی دو مانگی خەڵك قەرزار بێت، تەنیا بڕیارە تاكڕەوانەكەی نوری مالیك���ی نەبو، بەڵكو بەر لەوە بێ پالنی و گەندەڵ���ی و بەهەدەردانی بێ ش���وماری داهاتەكانی هەرێم بوە لەالیەن پارتی و یەكێتی-ەوە كە ماوەی )24( س���اڵە هەرچ���ی داهات هەبوە لەالیەن ئەو دو حزبە دەسەاڵتدارەوە وەك غەنیمە و تااڵنی مامەڵەی لەگەڵدا كراوە؛ لەدوای ئەوەیش كە هەرێم بوە خاوەنی بەشە بودجەی خۆی لەعیراق-دا، ئ���ەوەی لەبەغ���داوە گەیش���تۆتە هەرێم، بەش���ە بودجەی ئەو دو حزبە بوە ن���ەك هی خەڵ���ك، هەربۆیەش نیش���تیمانییان ئایندەبین و پالنێكی نەبوە بۆ ئ���ەوەی ئەو هەمو پارەیەی س���ااڵنە لەالیەن حكومەت���ی عیراق-ەوە نێ���ردراوە، كە زیات���ر لە )70( ملیار دۆالرە، لەخزمەتی بوژاندنەوەی ژێرخان���ی ئابوریی���دا بیخەن���ە گەڕ و ب���ۆ چیت���ر وەك زەرنەقوت���ە دەم )بەخشش���ەكانی( بەغدا نەكەینەوە. ئاخر هەر لەساڵی )1991(ەوە هێشتا پاككردنەوەی لەش���ەڕی پێشمەرگە ش���ارەكانی كوردس���تاندا بو، هەندێ لەس���ەرانی گەندەڵی ئ���ەو دو حزبە پاش���ماوەی فرۆش���تنی خەریك���ی پرۆژەكان و ئاودیوكردنی ئامێرەكانیان ب���ون ب���ۆ ئەودیوی س���نورەكان !.. ئینجا هەڵلوش���ینی پ���ارەی دەروازە گەندەڵیكردنی دوات���ر گومرگیەكان و بێ حس���ابیان لەبەرنام���ەی )نەوت بەرامبەر خۆراك( و پرۆژەكانی، پاشان دابەش���كردنی بودج���ە چەن���د ملیار )%57( بەرێژەی هەرێم دۆالریەكانی بە )43%( لەنێوان خۆیاندا و سەرەنجام لەبنهێنانی هەرچ���ی داهات و دارایی و زەوی زار و موڵك���ی ئ���ەم واڵتە هەیە بۆ خزمەتی ح���زب و كۆمپانیاكانیان و بنكۆڵكردن���ی لەبەرامبەریش���دا ئابوری���ی هەرێم و ژیان���ی خەڵكەكەی ك���ە نەتوانرێ���ت خ���ۆی لەب���ەردەم سیاسەتی نانبڕین بگرێت وەك ئەوەی لەسەرەتای س���اڵی رابردودا مالیكی لەدژی هەرێمی كوردستان گرتیەبەر. بۆیە ئەوە كەڵەكەی بێ پالنی سااڵنی راب���ردوی پارت���ی و یەكێت���ی بو كە هەرێمی وەك بیابانێكی روتەڵە خستە بەردەم رەش���ەبای بەغدای مالیكی و موچەخۆرانی تەنیا لەسەرەنجامیشدا بێ دەربەستی هەرێم باجەكەیاندا نەك بەرپرسە گیرفانپرەكانی حزب كە بێ باكانە قوتی خەڵكیان كردە پێخۆری

سیاسەتە هەڵەكانی خۆیان. ئێس���تا ئێمە لەپەرلەمانی عیراقدا س���ەرقاڵی گفتوگۆی پرۆژە یاس���ای بوجەی س���اڵی )2015(ین كە رەنگە تا كۆتایی ئەم مانگە پەسند بكرێت، بودجەیەك كە بەهۆی داڕمانی نرخی ن���ەوت-ەوە كورتهێنانەكەی لە )50( تریلی���ۆن دین���ار نزی���ك دەبێتەوە، وەك ل���ە بڕگ���ەی )دوەم(ی مادەی )9(ی پ���رۆژە یاساكەش���دا هات���وە )ئەگ���ەر تێپەڕێنرێت(، ئەوا بەش���ە بودجەی هەرێ���م )17%(ی خەرجی فیعلی خكومەتی عیراق دەبێت نەك بێگومان تەخمین���ی، لەموازەن���ەی ئەم���ەش كاریگەری���ی زۆری دەبێت لەسەر بەش���ەكەی هەرێم و زۆر لەوە كەمتر دەبێت كە پێویستیەتی، بۆیە ئەگەر حكومەتی هەرێم لەئێس���تاوە بۆ نەبێت پالنێك���ی هەمەالیەن���ەی تەقەشوف و دەستگرتنەوە بەو هەمو لەسااڵنی گەندەڵیانەی بەهەدەردان و راب���ردودا كراون، ئەوا قەیرانی دارایی ئەمساڵیش���مان لەوەی پ���ار كەمتر حكومەتی ئەمساڵ بەكورتی نابێت. دوڕیانێكدای���ە لەب���ەردەم هەرێ���م ی���ان دەرس لەراب���ردو وەردەگرێت و دەستدەكات بەپرۆسەیەكی چاكسازیی هەمەالیەنە كە گەندەڵی و بەهەدەردان بنبڕ بكات و دەستی درێژی حزب لەناو دامەزراوەكانی حكومەتدا بكێشێتەوە، یانیش درێژە بەسیاسەتی بێ پالنی و بێباكی���ی س���ااڵنی راب���ردو دەدات و ئەمج���ارە س���ەرمایە رەمزییەكان���ی هەرێمیش، وەك سەرمایە داراییەكانی، دەخاتە بەردەم رەشەبا بێ ئامانەكانی

چواردەورمان.

دابه زینی نرخی نه وت كاریگه ریی نابێت له سه ر رێككه وتنه كه ی نێوان هه ولێر و به غدا

س���ه خت رۆژگارێكی به ره و عێراق ملده نێت، له ڕوی سیاسی و سه ربازی و ئابورییه وه ، ملمالنێیه سیاس���یه كانی عێراق هه مو س���نورێكیان به زاندوه ، تروسكاییه ك له ئاس���ۆدا به دیناكرێت كه ش���ه ڕی داعش و تیرۆر و تائیفی و ئتن���ی له عێراق���دا كۆتای���ی بێ���ت، له س���ایه ی ئ���ه م دۆخه ناله ب���اره دا، دابه زین���ی نرخی ن���ه وت هێنده ی تر باری عێ���راق به ده وڵه ت و به خه ڵكه وه

قورس و گرانتر ده كات.عێ���راق یه كێك���ه ل���ه و واڵتان���ه ی رۆژهه اڵت���ی ناوه ڕاس���ت ك���ه ه���ه ر بیس���ته مه وه سه ده ی له س���ه ره تای ته نانه ت دۆزراوه ت���ه وه ، تێدا نه وتی هۆكارێكی پێكهێنانی ئه م ده وڵه ته ش له س���ێ ویالیه ت���ی موس���ڵ و به غداو

به س���ره ، له بنه ڕه تدا دۆزینه وه ی ئه و نه وته زۆره بو كه له ویالیه تی موسڵدا

دۆزرایه وه . عێراق س���ه د س���اڵه به ر نه فره تی نه وت كه وت���وه ، به ریتانیا دایمه زراند پێكهاته كان���ی نه وت���ه وه ، به ه���ۆی یه كتریان كوشت و پاكتاو كرد به هۆی نه وت���ه وه ، س���وپا بوه ماش���ێنێكی زه به الحی كوشت وبڕ به پاره و داهاتی نه وت، پرۆس���ه ی دیموكراس���ی وه ك هه مو واڵتانی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس���ت په كی ك���ه وت، له به رئه وه ی ده وڵه ته به ڕێوه چونیان ب���ۆ دیكتات���ۆره كان پێویستیان به سه ندنی باج له هاواڵتیان نه بو، ده وڵه ت هات به و پاره زۆره ی به ش���ێكی ده س���تیده كه وت له نه وت به موچه خۆری كرد خه ڵكیی فراوانی

خۆی ، له هه مو ئه وانه ش كاره س���اتتر ئابوری ن���ه وت، كۆتایی به خۆبژێویی له عێراقدا هێناو كه رته كانی كشتوكاڵ و

پیشه سازی له واڵتدا دواخست.له عێراق ن���ه وت كات���ه وه ی ل���ه و دۆزراوه ت���ه وه ، عێراق ئارامی به خۆوه نه دیوه ، له راب���ردودا ملمالنێ له نێوان هێزه بیان���ی و ناوخۆییه كان له الیه ك و كوردیی���ه كان و هێ���زه له نێ���وان حكومه تی به غدا له الیه كی تر له سه ر نه وت له ده یه ی 1960ه وه تا ئێس���تا

به رده وامه .نه وت تا س���ااڵنی ده ی���ه ی 1970، ڕۆڵێك���ی هێن���ده كاریگ���ه ری نه بو له ئابوری عێراقدا. بۆ نمونه س���اڵی 1932 ته نه���ا له 12.4% كۆی داهاتی ئابوری عێراقی پێكده هێنا. پاش���ان

%14.4 گه یش���ته 1941 س���اڵی ئابوری عێراق. به اڵم س���اڵی 1979دا گه یشته 61.4% و له ئێستاشدا داهاتی نه وت، داهاتی س���ه ره كی عێراقه كه زیات���ر له 95% ك���ۆی داهاتی ئابوری پێكده هێنێت، وات���ه نه ك هه ر نه وت رۆڵی س���ه ره كی له ئاب���وری عێراقدا ده بینێت، به ڵكو بوه ته س���ه رچاوه ی تاق و ته نهای به ده س���تهێنانی دراوی بیان���ی. هه ربۆی���ه هاڕه كردنی نرخی نه وت به و شێوه خێرایه ی كه له چه ند مانگی كۆتایی س���اڵی رابردوه وه تا ئێستا رویداوه ، جێی نیگه رانی بانكی نێوده وڵه تییه سه باره ت به دابینكردنی

بودجه ی عێراق له ساڵی 2015دا.له واڵتێكدا كه به ده وڵه ت و خه ڵكه وه چاوی����ان له س����ه ر ف����رۆش و داهاتی

نه وت بێت، بۆ ئ����ه وه ی به پاره كه ی خۆراكی می����وه و كاال و كه لوپ����ه ل و پێه����اورده بك����ه ن، دابه زینی نرخی نه وت كاریگه رییه كی گه وره له س����ه ر ژیانی ئه وان به جێده هێڵێت، ده وڵه ت خه م����ی كورتهێنان����ی بودجه یه تی و دابینكردن����ی خه م����ی خه ڵكی����ش موچه یه تی ، عێ����راق له دابه زینی هه ر دۆالرێك له نرخ����ی به رمیلێك نه وت، رۆژانه سێ ملیۆن دۆالر زیان ده كات كه س����اڵی ده كاته زی����اد له ملیارێك مانگ����ی چه ن����د له م����اوه ی دۆالر، نه وت به رمیلێ����ك نرخی راب����ردودا له 100 دۆالره وه هاتوه ته خوار بۆ 43 دۆالر. واته گه ر ئه م دابه زینه درێژه بكێشێت، ئه وا عێراق 57 ملیار دۆالر

له ماوه ی ساڵێكدا زیان ده كات.

عێراق به ر نه فره تی نه وت كه وت

له‌به‌غداوه‌گۆشه یه که

دو هه فته جارێک کاوه محمه د ده ینوسێت

پرۆفایل

له بودجه دا ته خشانوپه خشانێكی

زۆر كراوه ، قسه له سه ر ئه وه ده كرێت

وه زیر هه بوه بۆ سه فه رێك فڕۆكه ی

به كرێگرتوه چه ندین ملیۆن دۆالری تێچوه

به نده رێکی فرۆشتنی نه وت

ئابوری(462( سێشه ممه 2015/1/20 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

ئا: شیروان شه ریف

تادێت نرخی نه وت له بازاڕه كانی جیهان رو له كه مبونه وه ده كات، به جۆرێك گه یشتوه ته ئاستێك له ماوه ی پێنج ساڵی رابردودا

نزمبونه وه ی به و جۆره ی به خۆیه وه نه بینیوه ، دابه زینه كه هۆكاره بۆ زیان

گه یاندن به هه ندێك و سودمه ندبونی هه ندێكی تر، به اڵم ئه وه ی له به ره ی یه كه مدایه ئه و واڵتانه ن كه خاوه ن

ئابورییه كی الوازن.

ئه گه ر هۆكاره هونه ری و سیاسیه كان س���ه رچاوه ی به رزبون���ه وه و دابه زینی به های نه وت ب���ن له جیهاندا، ئه وا بۆ ئه مجاره زۆرێك له ش���اره زایان ئاماژه به هۆكاری سیاس���ی پش���ت دابه زینی به ه���ای ن���ه وت ده ك���ه ن به تایبه تیش په نجه بۆ ئه و ملمالنێ و ش���ه ڕه سارده درێژده كرێت كه ویالیه ته یه كگرتوه كانی ئه مریكا به رامبه ر واڵتانی روسیا و ئێران گرتویه تیه به ر، له گه ڵ ئه وه شدا پشكی ئه و شه ڕه به رۆكی عێراقیشی گرتوه .

س���ه باره ت به هۆكار و سه رچاوه كانی ئه ندامی ن���ه وت به ه���ای دابه زین���ی ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق، مه سعود راگه یان���د، به ئاوێن���ه ی حه ی���ده ر، ئه و هۆكاری گش���تی به ش���ێوه یه كی ره وش���ه بۆ ئه و ملمالنێ نێوده وڵه تییه ده گه ڕێته وه كه له ناوچه كه دا هه یه ، له م ره وشه شدا هه ندێك واڵتی هه رێمایه تی رۆڵێك���ی كاریگه ر ده بینن. وتیش���ی ، الیه نێكی تریش���ی تێدایه هه ر واڵتێك رێژه یه كی ئۆپیك���دا له چوارچێ���وه ی له هه نارده كردنی نه وت هه یه ، ئێس���تا س���عودیه توانیویه تی به هه نارده كردنی نه وتێك���ی زۆر جێ���گای ئ���ه و واڵتانه

پڕبكاته وه .

ئه و په رله مانتاره كه له هه مان كاتدا

ئه ندام���ی لیژنه ی دارای���ی په رله مانی عێراقه وتیش���ی ، هۆكارێك���ی تر ئه و ك���ه هه ندێك ئابورییه یه پاشه كش���ه له واڵتان���ی ئه وروپ���ای گرتوه ته وه كه بێگومان كاریگه ری خۆی هه یه ، چونكه كاریگ���ه ری كردوه ته س���ه ر بازاڕه كانی ئاسیا و چین و هند و واڵتانی تر. هۆكاری سه ره كیش به وته ی ئه و په رله مانتاره ، ملمالنێكانی نێوان روس���یا و ئه مریكایه كه ئه مه ی دوه میان له رێی الوازكردنی ئابوری الیه نی به رامبه ر ده یه وێت رۆڵی

خۆی زیاتر بچه سپێنێت.

دابه زینی به های نه وت هه ر له یه كه م بۆ دارای���ی قه یران���ی وێس���تگه یه وه عێراق هێنایه كایه وه سه ره تاكه ش���ی به دواكه وتنی بڕیاردان له سه ر بودجه ی گشتی واڵت ده س���تپێكرد، قه یرانه كه ئه وه نیش���ان ده دات كه به درێژایی 12 س���اڵی رابردو ده س���ه اڵتدارانی عێراق نه یانتوانی���وه بنچینه یه ك���ی ئاب���وری

به هێز بۆ واڵت بنیاتبنێت.

ل���ه و باره ی���ه وه مه س���عود حه یده ر ده ڵێت، النی كه م له 10 ساڵی رابردودا كردوه عێراقی���ان حوكمی ئه وان���ه ی نه یانتوانیوه بیر له به هێزكردنی ئابوری عێراق بكه نه وه ، كه ب���ۆ به هێزكردنی پێویسته سه رچاوه ی دارایی بۆ داهاتی واڵت زی���اد بێ���ت و كه رت���ی تایبه ت و گه ش���ه ی پیشه س���ازی كش���توكاڵ و

پێدرابێت.

به پێچه وان���ه وه رونیش���یده كاته وه ، له عێراقدا كشتوكاڵ كه رتی له ئێستادا 3%ی داهاتی گشتییه له واڵتدا، كه رتی تایبه تیش زۆر الوازه و ته نها 4%ی داهات پیشه س���ازیش كه رتی پێكده هێنێت، كه رتێكی زۆر چ���االك نیه ، نه ك ئه وه به ڵكو ده یان كارگه و كارخانه ی س���ه ر به وه زاره ت���ی پیشه س���ازی هه ی���ه كه زۆرینه ی���ان بارگرانییه كی زۆر گه وره ن

له سه ر بودجه ی واڵت.

له نێوانیشیاندا ئابوری و شاره زایانی بانكی گۆس���مان ساكسی ئه مریكی كه بانكێك���ی وه به رهێنه ره ، رایده گه یه نن، دابه زینی به های نه وت له چه ند مانگی ئه گه ری ده بێت و ب���ه رده وام داهاتودا هه ی���ه نرخه ك���ه ی بۆ 38 ی���ان 39 دۆالر ب���ۆ به رمیلێك دابه زێت، ئه وه ش نه وت به رزبون���ه وه ی رونده كات���ه وه ، دوه می ناوه راستی له سه ره تای ره نگه س���اڵی 2015 بێ���ت و ئ���ه وكات نرخی

به رمیلێك بگاته 65 تا 80 دۆالر.

ئه م���ه ش ب���ه و مانایه دێ���ت عێراق له كاتێكدا كه بۆ دابینكردنی بودجه ی خۆی به رێژه ی 93% پش���تی به داهاتی نه وت به س���توه س���اڵێكی ناهه مواری ل���ه روی ئابوریی���ه وه له به رده مدایه كه

پێویست ده كات له ئێستاوه هه نگاو بۆ كه مكردن���ه وه ی كاریگه ری و زیانه كانی

بدات.

دارای���ی لیژن���ه ی ئه ندامه ك���ه ی له په ر له مانی عێراق پێیوایه ، پێویسته عێراق پالنی ئ���ه وه ی هه بێت له چه ند س���اڵی داهات���ودا هه م���وو كارگ���ه و وه به رهێنه ران و بدات���ه كارخان���ه كان

كه رتی تایبه ت..

ئاماژه ب���ه و هه نگاوانه ش ده كات كه وه ك هه نگاوێكی س���ه ره تایی له الیه ن په رله مانه وه ب���ۆ كه مكردنه وه ی عیجز به ش���ێك بڕینی له وانه ، ده گیرێته به ر ل���ه و موچانه ك���ه له س���ه رو ملیۆن و نیوێكه وه ی���ه به رێژه ی 10 تا 50%، كه له نێوانیاندا پله بااڵكان زۆرترین رێژه له موچه كه یان ده بڕدرێت. به وته ی ئه و، ئه و داش���كانه له موچه به نزیكه یی دوو

ترلیۆن دینار بۆ عێراق ده گه ڕێنێته وه و رێژه ی���ه ك ل���ه و عیجزه ی ك���ه هه بو

له بودجه دا پڕده كاته وه .

به اڵم ئه وه ش���د ه خاته ڕو، سه باره ت به موچه ی پله بااڵكان، ئێمه سه ره ڕای بكرێن موچ���ه كان ئه وه داین له گ���ه ڵ به نیوه ، به اڵم ئه و كاره زیاتر هه نگاوی بودجه ی ك���ۆی مه عنه وی���ن، چونكه سه رۆكایه تی كۆمار و په رله مانی عێراق و چوار عێ���راق وه زیرانی ئه نجومه ن���ی له ه���ه زاری بودجه ی گش���تی عێراقه ، واته ئه و كاریگه رییه ی نییه كه خه ڵك چاوه ڕێ���ی ده كات، به اڵم ره نگه له روی مه عنه وییه وه ش���تێكی ب���اش بێت كه نمونه یه كی باش نیشان ده ده ین له وه ی

له گه ڵ گرفته كانی خه ڵكین.

عه مه لی���ه وه ل���ه روی وتیش���ی ، ده توانرێت ئێم���ه به هه ڵس���ه نگاندنی وه زاره ت و به كاربردن���ی بودج���ه ی دامه زراوه كان���ی ده وڵه تی فیدڕاڵی كه ئێستاش تیابوه و زۆری گه نده ڵییه كی هه ی���ه كه مبكرێته وه ، كه ئێمه چاومان تێبڕیوه و توانیومانه بڕی پێنج تریلیۆن

له کورتهێنان كه مبكه ینه وه .

نه وت و له به ه����ای ناهاوس����ه نگی لێكه وته كان����ی ده بێ����ت پاڵنه ربێت داه����ات و له س����ه ر ئ����ه وه ی ب����ۆ عێراق به رپرسانی س����ه رچاوه كه ی بیر له رێگای دیك����ه بكه نه وه ، له و وتی ، حه یده ر مه س����عود باره یه وه له روی عه مه لییه وه ئه وه ی كه ئه مڕۆ عێراق بتوانێت پش����تیوانی ئابوری پێب����كات زیادكردنی هه نارده كردنی نه وته ، له گه ڵ چاككردنی ره وش����ی كش����توكاڵ و پیشه س����ازی و كه رتی تایبه ت.به ش����ێوه یه كی تایبه تی����ش بۆ ئه مس����اڵ عێراق ته نه����ا ئه وه ی له به رده مدای����ه ك����ه هه نارده كردنی

نه وت زیاد بكات.

هه ر ل���ه و چوارچێوه ی���ه دا ئه ندامی پێشوی ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق، به ئاوێن���ه ی حه س���ه ن بایه زی���د د. راگه یان���د، به درێژایی س���ااڵنی رابردو به شێوه یه كی عێراق ده س���ه اڵتدارانی نه گونجاو مامه ڵه ی���ان له گه ڵ ئابوری و داه���ات ك���ردوه ، س���ااڵنه بودج���ه ی عێ���راق به رێژه ی 92 له س���ه دا و زیاتر پش���تی به س���توه به داهات���ی نه وت، له به رامبه ریش���دا حكومه تی عێراقی نه گرنگی به كش���توكاڵ داوه ، نه گرنگی

به كه رتی پیشه سازی داوه .

وتیش���ی ، بچوكترین نمون���ه ئه وه یه ك���ه عێراق له جیاتی ئه وه ی هه ر نه وت ده ربهێنێت، ده یتوانی چه ند پااڵوگه یه ك دروس���ت بكات، بۆ ئ���ه وه ی بتوانێت بانزین بنێرێته ده ره وه نه ك بیهێنێت، ده بینی���ن، عێ���راق رۆژان���ه 6 بۆ 7 ملیۆن لیتر به نزین له ده ره وه ده كڕێت. په ترۆكیمیایی ده یتوانی پیشه س���ازی به رهه مبهێنێت و له رێیه وه هه م بینێرێته ده ره وه ، هه م هه لی كار بره خسێنێت، نه ختینه ی دراو ی كاتیش���دا له هه مان ده ستكه وێت و به مه ش له جیاتی ئه وه ی

دۆالر بكرێت خۆی پاره ی بۆ دێت.

ئه و په رله مانتاره ی پێشو مه ترسی ئه و به گه وره كوردستانیش له سه ر ره وشه له هه رێمی ئه گ���ه ر ده ڵێت، ده زانێت و كوردس���تان كه هه رێمی كشتوكاڵییه، گرنگیمان به و كه رته بدایه ده مانتوانی په ره پێدانی باش به كشتوكاڵ بكه ین بۆ ئه وه ی هیچ نه بێت ئاسایشی خۆراك و

ئاومان پارێزراوبێت.

ده ش���ڵێت، باش���تره هی���چ نه بێت له ئێستاوه به رپرس���انی هه رێم خه می كشتوكاڵ و گه شه سه ندنی په ره پێدان و س���امانه سروش���تیه كان و پیشه سازی بخ���ۆن تا له ه���ه ر قه یرانێ���ك به هۆی

دابه زینی نه وت دوربكه وینه وه .

ئا: شاهۆ ئه حمه د

ماوه یه ك به ر له ئێستادا له په رله مانی كوردستان پرۆژه بریارێك پێشكه ش

كرا و خوێندنه وه ی یه كه می بۆكراو ئاراسته ی ئه نجومه نی وه زیران

كراوه ، ئه و پرۆژه بریاره ش بریتییه له وه ی ساڵی 2014 به دو ساڵ خزمه ت بۆ فه رمانبه ران هه ژمار

بكرێت، شاره زایه كی ئابوریش ده ڵێت "له ئێستادا ناتوانرێت ئه و پرۆژه یه بكه وێته بواری جێ به جێ كردنه وه ".

گ���ۆڕان له فراكس���ۆنی په رله مانت���ار له په رله مانی كوردس���تان عه بدولرحمان له باره ی ئه و پرۆژه بریاره وه به ئاوێنه ی راگه یاند"س���ه ره تا ئه و پرۆژه یه پێشنیار بوه و له مانگی هه ش���تی س���اڵی رابردو په رله مان���ی س���ه رۆكایه تی له رێ���گای كوردس���تانه وه ئاراس���ته ی ئه نجومه نی وه زی���ران كراوه كه تێدا س���ێ داواكاری یه كه م:سوپاسنامه یه ك ئه وانیش هاتوه بۆ س���ه رجه م فه رمانبه رانی كوردستان، دوه م:ساڵی 2014 به دو ساڵ خزمه ت بۆ فه رمانب���ه ران هه ژمار بكرێت له به رامبه ر خۆراگی���ری هاواڵتی���ان له دواكه وتن���ی موچه كانی���ان، س���ێیه م :ده بێ���ت ئه و گرێبه س���تیش فه رمانبه رانی خزم���ه ت بگرێت���ه وه ، چونكه ئه وانیش كه متریان نه ك���ردوه له فه رمانبه رانی فه رمی ، هه ر بۆی���ه به پێی ئ���ه و به دواداچونه ی خۆم وه اڵمدانه وه یه كی حكوم���ه ت كردوم���ه

باش���یان هه ب���وه ، ب���ه اڵم پێویس���تی به هێزێكی یاس���ایی هه ی���ه ، هه ر بۆیه له په رله م���ان كردمان���ه پ���رۆژه بریار و 41 واژوی په رله مانتاران���م كۆك���رده وه و له 11/10 س���اڵی راب���ردو خوێندنه وه ی یه كه می بۆ كراوه ئاراس���ته ی حكومه ت

كراوه ".ناوب���راو ئاماژه ی ب���ه وه ش كرد كه وا ئ���ه و پرۆژه بریارانه ی ك���ه وا التیزاماتی دارای���ی ده وێ���ت ده بێ���ت ره زامه ن���دی حكومه ت له سه ر بێت، هه ر بۆیه پرۆژه پێویستی فه رمانبه ران بریاری ستایشی خه رجی دارای���ی هه یه بۆی���ه ره وانه ی له 12/8 ك���راوه وه زیران ئه نجومه ن���ی ل���ه 12/31 ئ���ه وه ش حكوم���ه ت دوای نه یانتوانیوه ئه نجام���داوه و كۆبونه وه ی

بیخه نه به رنامه ی كراوه ، هه ر بۆیه ئێمه چاوه ڕوانی ئه وان ده كه ین بۆ جێ به جێ كردن���ی پرۆژه كه ، ئه و وتی "ئه و پرۆژه یه به رزه موچه و سه ره موچه ی تێده كه وێت ئ���ه وه ش پاره یه كی زۆری ده وێت، هه ر بۆی���ه مه رج نیه له و قه یران���ه داراییه ی هه رێم ئه و پرۆژه ی���ه جێ به جێ بكرێت به تایبه تی له ئێستادا حكومه ت ناتوانێت موچ���ه ی فه رمانبه ران له كات���ی خۆیدا بدات، به اڵم ده كرێت دوای كۆتایی هاتن به دواكه وتنی موچه بكه وێته بواری جێ به ج���ێ كردنه وه ، چونك���ه ئه و قه یرانه

تاسه ر نابێت ".ش���اره زای ئابوری���ش پێ���ی وایه ئه و پرۆژه یه هێش���تا زوه بۆ ئه وه ی بكه وێته بواری جێ به جێ كردنه وه و پێویستێكی

دارایی زۆری ده وێت، له مباره یه وه عه زیز عه ل���ی ش���اره زای ئاب���وری به ئاوێنه ی وت"له ئێس���تا قه یرانێك���ی دارای���ی زۆر عێراق و هه رێمی كوردستانی گرتوه ته وه به وه ش هێش���تا زۆر زوه بۆ ئه وه ی ئه و پرۆژه یه په س���ه ند بكرێ���ت، هه روه ها بودجه ی كورتهێنان���ی ت���ر خاڵێك���ی عێراقه له 25 ملیۆن���ه وه بۆ 60 ملیۆن ئه وه جگه ل���ه وه ی نازانرێ���ت هه رێمی كوردستان بودجه كه ی چه ند كورتهێنانی هه ی���ه كه به پێی زانیاریه كان 10 تریلۆن دین���ار كورتهێنانی ده بێ���ت، هه ر بۆیه ئ���ه و پرۆژه یه فه رمانبه ران زۆر س���ودی لێده بینن، چونك���ه عه الویه ك ده چێته پێش���ه وه هه ر كه س���ه و به پێی ستێپی خۆی���ی پ���اره زی���اد ده كات، بۆ ئه و

مه به س���ته ش ئه گه ر ئه و پرۆژه یه بچێته ب���واری جێ به جێ كردن���ه وه تریلۆنێك

دیناری ده وێت ".ناوبراو ئام����اژه ب����ه وه ش ده كات كه وا ده بێت ئه و پرۆژه یه له بودجه دا جێگای بۆ بكرێته وه و په سه ند بكرێت به وه ی ده بێت بزانرێت ساڵێك به دو ساڵ حساب ده كه ێت چۆن ده بێت و چه ندی ده وێت، بۆیه ئه گه ر له بودجه دا په س����ه ند نه كرێت ئه و پاره یه له كوێ ده هێنیت و ده یده ت به فه رمانبه ران، وتیشی " پێویس����ته فه رمانبه رانی هه رێم زۆر له وه زیاتریان بۆ بكرێت، له به ر ئه وه ی ماوه ی ساڵێكه فه رمانبه ران له ناخۆشترین حاڵه تدان كه سی واهه یه پاره ی پاسی پێ نیه تاكو بچێت ب����ۆ فه رمانگه كه ی ده وام ب����كات، هه روه ها ل����ه روی كارگێریه وه ش

له فه رمانگه كانی حكومه ت ئیش و كار زۆر ناتوانێت چونكه به رێوه ده چێ����ت، خراپ زۆری ل����ێ بكه ی تاك����و التیزاماتی ته واو بێت له هه مان كاتیش����دا ناتوانیت )غائب(

ی ب����ده ی ، چونكه له كاتێك����دا موچه ی پێناده ی و فش����اریش له س����ه ر دروس����ت

ده كه ی ".فه رمانب���ه ر هاوڕێ به ك���ر كه موچه ی س���ێ مانگ���ی وه رنه گرتوه ئ���ه وه ی بۆ ئاوێنه خس���ته رو كه وا ئه وان له ئێستادا خه می پێدانی موچه كانیانه نه ك پێدانی ئیمتیازات له مباره یه وه وتی "من خاوه نی ماڵ و منداڵم و له خان���وی به كرێدام خوا خۆی���دا له كات���ی موچه ك���ه م ده كات پێده ده ن، ئه وه من ئه و خزمه ته م هه ر

نه ویست، پێشكه ش به خۆیان بێت".

دابه زینی به های نه وت، عێراق ده خاته به رده م ساڵێكی دژواره

پرۆژه بڕیاری ستایشی فه رمانبه ران یه ك تریلۆن دیناری ده وێت"زۆر‌زه‌حمه‌ته‌‌ئه‌و‌پرۆژه‌یه‌‌بچێته‌‌بواری‌‌جێبه‌جێ‌‌كردنه‌وه‌"

كۆی بودجه ی سه رۆكایه تی

كۆمار و په رله مانی عێراق و ئه نجومه نی

وه زیرانی عێراق چوار له هه زاری بودجه ی گشتی

عێراقه

سه ره ڕای له گه ڵ ئه وه داین موچه كان

بكرێن به نیوه ، به اڵم ئه وه زیاتر هه نگاوی

مه عنه وییه

خۆپیشاندانی کارمه ندان له سلێمانی

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

به هۆی رێگریكردنیان له راوكردنی ئاژه ڵی كێوی له ناوچه ی گه رمیان، تاقانه یه كی ئه نفال و چه ند كه سێك هه ڵده كوتنه سه ر ماڵی به رپرسی

بنكه ی دارستان و ژینگه ی كوڵه جۆ له گه رمیان، كه تاقانه ی ئه نفال بوه و

ده یده نه به ر ده ستڕێژی فیشه ك و له كۆاڵنه كه ی خۆیاندا ده یكوژن،

ئاوێنه له م راپۆرته دا نهێنی ژیانی ئه و به رپرسه و چیرۆكی سه ره تای كێشه كه و چۆنێتی كوشتنه كه ی

ئاشكرا ده كات.

به پێی زانیارییه كانی ئاوێنه له كه سێكی نزیكی ئه فسه ره كوژراوه كه وه ، چۆنێتی روداوه كه ب���ۆ ئاوێنه ده گێڕێته وه ، ئه و به رپرسی حه مه نوری "له 1/14 ده ڵێت تیله كۆ دارس���تانی پۆلیس���ی بنكه ی كوڵه جۆیه و له گون���دی باره گاكه ی كه تاقانه ك���ه خه ڵكی ئه وێی���ه ، ده بینێت ته یم���ورو چه ن���د كه س���ێك خه ریكی راوكردن���ن، پێ���ی وت���ون راوك���ردن قه ده غه ی���ه ، ئیدی میل���ی چه كیان لێ راكێش���اوه و ئه میش وازی لێ هێناون و

سه ره وه ی خۆی ئاگادار كردوه ته وه ".پاش ئه وه به ڕێوه به رایه تی دارستانی گه رمیان به "حه مه ن���وری" یان وتوه وازی لێ بێنه و ئێمه س���كااڵی له سه ر تۆمار ده كه ی���ن، ئیدی حه م���ه نوری ئیداره ی رۆیش���توه سه رپه رش���تیاری گه رمیان، سه اڵح كوێخای له و كێشه یه ئاگادار كردوه ته وه بۆ ئه وه ی كێشه كه گه وره نه بێته وه ، به اڵم ئه وان رۆژی دواتر

ده چنه سه ر ماڵه كه ی و ده یكوژن.گون���دی كوڵه جۆیه ته یمور خه ڵكی له ناحیه ی تیله كۆی گه رمیان، تاقانه ی ئه نفاله ، پاش ئه وه ی له ئه نفال رزگاری ده بێت، روده كاته واڵتی ئه مریكا، پاش چه ند ساڵێك ده گه ڕێته وه كوردستان، به پێی زانیارییه كان���ی ئاوێنه ، ته یمور ناوی خۆی گۆڕیوه بۆ كوڕی سێیه می تاڵه بان���ی )ته یمور ج���ه الل تاڵه بانی( له الیه ن یه كێتییه وه 8 پاس���ه وانی بۆ دان���راوه و ئۆتۆمبیلێكی جۆری فۆردی ئه مریكی بێ ژماره و جام ره شی پێبوه و به رده وامیش ئه و پاس���ه وانانه ی له گه ڵ

بون.جگ���ه ل���ه وه ی چه ندی���ن كتێ���ب و فیلمی دۆكیومێنتاری له س���ه ر ته یمور ئاماده كراون وه ك كه س���ێكی پاڵه وانی

رزگاربو له ده ستی به عس باسكراوه .كه س���ێكی نزیكی حه م���ه نوری به م شێوه یه روداوه كه بۆ ئاوێنه ده گێڕێته وه ، "خێزانه كه ی حه مه نوری باس���ی له وه كردوه كه ئێواره ی رۆژی دواتر ته یمورو چه ند كه س���ێك چونه ته س���ه ر ماڵی حه مه نوری و له ماڵ���ه وه نه بوه ، پاش حه مه هاتونه ته وه ، ت���ر نیوكاتژمێری

نوری له ماڵ نه بوه .ئی���دی خێزانه ك���ه ی په یوه ن���دی به مێرده كه ی���ه وه ده گ���رێ و پێی ده ڵێت چه ند كه س���ێك به چه ك و ئۆتۆمبیلێكی

بێ ژماره وه هاتون و به دواتا ده گه ڕێن، مه گه ڕێوه دیاره نیازیان خراپه ، حه مه ن���وری وتویه تی ئه وه من هاتومه ته وه و نزیكی ماڵ���ه وه م و چه كه كه م بۆ بێنه ، پێش ئه وه ی بگاته ماڵه وه و خێزانه كه ی نزیكی ببێته وه ، ئه وان ده س���تیانكردوه

به ته قه كردن لێی.

به وت���ه ی ئه و كه س���ه حه م���ه نوری نه كردوه ، ته ق���ه ی پێبوه و ده مانچه ی ئه وان ویستویانه له گه ڵ خۆیاندا بیبه ن، حه م���ه نوریش خۆی ده رب���از كردوه و ویستویه تی بچێته ماڵێكه وه له و نزیكانه ك���ه ده رگاكه ی���ان كراوه ب���وه ، ئه وان ته قه ی���ان لێكردوه و چه ند فیش���ه كێك به ر پش���ت و قاچی كه وت���ون، چونكه له سێ شوێنه وه ده ستڕێژییان لێكردوه ، پێش ئه وه ی گیان له ده ستبدات، حه مه نوری چه ند قس���ه یه كی بۆ خێزانه كه ی

كردوه .

كوشتنی ئه و ئه فس���ه ره ی دارستان له چه ند شوێنێكی وه ك كه الرو ناحیه ی رزگاری و هه ڵه بجه گردبونه وه ی ناڕه زایی لێكه وته وه و داوایان كرد له و دۆسێیه دا

یاسا سه روه ر بێت.ره نگه ئه و تاقانه یه خوێندنه وه یه كی ده رونی هه ڵبگرێت ك���ه تاوانێكی وای ئه نجام���داوه ، له و باره ی���ه وه توێژه ری كۆمه اڵیه تی ئاسۆ ئه مین رونیده كاته وه تاقانه بون ئێم���ه دا له كۆمه ڵ���گای كه نازناوێكه زۆر ش���تی لێ قبوڵده كرێت و له زۆر ش���ت ده بوردرێت، یان له وانه یه پێش���تر كاری خراپ���ی كردبێ���ت لێی

قبوڵكرابێت.ئ���ه و توێژه ره ئاماژه به وه ش���ده كات ره نگه حزبێك یان كه س���انێك پێشتر پش���تیوانی ئه م كه س���ه یان كردبێت و كارئاسانییان بۆ كردوه ، هاوكات له روی تاقانه شه وه زۆرترین كاری بۆ كرابێت، بیریشمان نه چێت هه ندێك حاڵه ت هه یه پێیده وترێت تاوانناس���یدا له زانس���تی )تاوانب���اری له ناكاو(، چونكه هه ندێك كه س هه یه به رێکه وت ده بێته تاوانبارو

پێشتر تاوانبار نه بوه .

له ب���اره ی ژیان���ی حه م���ه ن���وری و كه س���وكاره كه ی، خێزان و ئه نفالبونی هاوڕێیه ك���ی به ن���اوی حه مه ره ش���ید بۆ ئاوێن���ه ده دوێت و ده ڵێ���ت "حه مه نوری و براكه ی هه ریه كه و س���ێ منداڵ و ژنه كانیان له گه ڵ دایك و خوشكێكیاندا ئه نفالكراون، له سه ره تای هه شتاكانه وه له رێكخس���تنه كانی یه كێتی بوه و دواتر

بوه ته پێشمه رگه ".حه مه ره شید باس له وه شده كات پاش ئ���ه وه ی خێزانه كانیان ئه نفال ده كرێن،

له لێبوردنه كه ی به عسدا له دوای ئه نفال حه مه نوری و براكه ی ده چنه وه ش���ار و به نهێنی له گه ڵ رێكخسته كانی یه كێتیدا په یوه ندیی���ان ده بێ���ت و كارده ك���ه ن، ئیدی ئاش���كرا ده بن و ده چن له ش���اخ ده بن���ه پێش���مه رگه ، پاش���ان براكه ی له دوزخورماتو 1991 له راپه ڕینه ك���ه ی ته رمه كه ش���ی ده بێ���ت و ش���ه هید

نادۆزرێته وه .ئه و هاوڕێیه ی ده گێڕێته وه كه حه مه نوری له و كاته وه تائێس���تا پێشمه رگه

بوه و چه ند س���اڵێكه به رپرسی بنكه ی پۆلیسی دارس���تان و ژینگه بوه ، پاش راپه ڕی���ن خێزان���ی پێكهێناوه ت���ه وه و

خاوه نی ژن و چوار كچ و دو كوڕه .له كاتێك���دا رژێم���ی به ع���س له گه ڵ ئه نفالكردنی خه ڵك���دا، ژینگه و كانی و روباره كانیش���ی ئه نفالك���رد، كه چ���ی كردوه ئه نفال ده س���تی تاقانه یه ك���ی به راوكردن���ی ئ���اژه ڵ و تێكدانی ژینگه ، له كاتێكدا خۆی له ده ستی راوچییه كانی

به عس رزگاری بوه .

ئا: ئیحسان

شه هیدبونی سێ برا پێكه وه له میحوه ری گوێر، بو به چیرۆكی سه ر زاری كۆمه ڵگه ی كوردی، زوربه ی الیه نه كان سه رزه نشتی

ئه و به رپرسه یان كرد كه ئه و سێ برایه ی پێكه وه خستوه ته یه ك

به ره ی جه نگه وه ، سه ره نجام بڕیاری قه ده غه كردنی چه ند ئه ندامی

خێزانێك بۆ به ره كانی جه نگی لێكه وته وه ، به اڵم تائێستا له زۆربه ی

شوێنه كان جێبه جێ نه كراوه ، پێشمه رگه یه كیش ده ڵێت ئێمه چوار براین و ئێستاش له به ره كانی جه نگین.

پێش���مه رگه یه بوره���ان عه دن���ان له جه له وال ئاماژه به وه ده كات ئاگاداری بڕیاره كه ی س���ه رۆكی هه رێمه كه وتی نابێت س���ێ ب���را پێك���ه وه ببرێن بۆ به ره كانی جه نگ، له و باره یه وه ده ڵێت "چ���وار برا پێش���مه رگه ین، س���ێ برا برایه كیشمان جه له والین، له میحوه ری له به غ���دا، ته نان���ه ت له چه ن���د مانگی شه ڕی ناحیه ی جه له وال پێكه وه بوین، له دوایین شه ڕی ئازادكردنی ئه و ناحێیه

سێ برا له و شه ڕه دا بوین".ئه و پێش���مه رگه یه ك���ه له گه ڵ دو براكه ی���دا به ناوه كان���ی )گه رمی���ان و ش���یروان( له میح���وه ری جه ل���ه والن، ته نان���ه ت دو برایان له یه ك فه وجدان، ئ���ه وان ك���ه ب���ه وه ده كات ئام���اژه نه كردوه له به رپرس���ه كه یان داوای���ان پێك���ه وه له به ره كانی ش���ه ڕدا نه بن و بڕی���اره ی ئ���ه و به رپرسه كانیش���یان جێبه جێ نه كردوه ك���ه چه ند برایه ك

پێكه وه نه برێن بۆ به ره كانی جه نگ.له شه ڕی ئازادكردنی ناحیه ی زوممار س���ێ ب���رای پێش���مه رگه به ناوه كانی )مه ولودو نه جات و ئه حمه د عوسمان( له هێزی 431ی فه رمانده یی هه ڵگوردی ب���ون و ش���ه هید پێك���ه وه پارت���ی لێكه وت���ه وه ، زۆری كاردانه وه یه ك���ی س���ه رۆكایه تی په رله مان و ته نان���ه ت هه رێمی پێكه وه كۆكرده وه و بڕیاریاندا چیتر نابێ���ت دو ئه ندامی یه ك خێزان وات���ا دو برا یان زیات���ر یاخود تاقانه

ره وانه ی به ره كانی جه نگ بكرێن.تائێس���تا ده بینرێ���ت ئ���ه وه ی به پراكتیك���ی ئ���ه و بڕی���اره جێبه جێ نه ك���راوه و بردنی تاقانه یان دو یاخود سێ ئه ندامی یه ك خێزان بۆ به ره كانی

جه ن���گ به رده وامه ، جێگر محه مه د كه تاقه برایه له نێو خێزانێكدا ماوه ته وه و جه نگدای���ه ، له به ره كان���ی ئێس���تا ئه مس���اڵ 10ی له مانگ���ی برایه ك���ی به قه ناس���ه كانی جه له وال له ناحی���ه ی برایه ک���ی دو ش���ه هیدكراو داع���ش دیكه ی ب���ه ڕوداوی هاتوچ���ۆ گیانیان

له ده ستداوه .ئه و تاقانه یه بۆ ئاوێنه ده گێڕێته وه ئێستا له یه كێك له به ره كانی جه نگدایه ، وه ك خۆی وتی "ئێس���تا ده وامه كه م له ناوچه ی زه رگه یه الی جه له وال، به اڵم ده وامه كه م به كاتیی گواستراوه ته وه بۆ قوڕی چایی الی دوزخورماتو، پێشتر له كاتی ئاڵۆزیی و شه ڕه كان له ناحیه ی جه له وال بوم و ئه ركی خۆم له و شوێنه

ته واو بوه ".ئ���ه و تاقانه یه جگه ل���ه وه ی باوكی له ژیاندا نه ماوه ، خاوه نی سێ خوشك و دایكێك���ه ، باس ل���ه وه ده كات به هیچ له به رپرس���ه كانی داوای ش���ێوه یه ك نه كردوه نه یبه ن بۆ به ره كانی جه نگ، چونك���ه ته نها برایه ك���ی مابو به ناوی

)ئاسۆ( له جه له وال شه هید كراوه .جێگ���ر ك���ه ئێس���تا جێگ���ره وه ی یه ك خێزان���ه ئه و به ته نه���ا نییه كه

له به ره كان���ی جه نگ���دا بێ���ت، به ڵكو چه ندی���ن كه س هه ی���ه ئه ندامی یه ك خێزانن له به ره كان���ی جه نگدان، به اڵم هه ر یه كێكیان خراونه ته وه جبه یه كه وه

بۆ ده وامكردن.كه تر پێش���مه رگه یه كی ه���اوكات نه یویست ناوی باڵوبكرێته وه بۆ ئاوێنه ئه وه ده خاته ڕو كه ئه وان س���ێ بران و هه رس���ێكیان پێكه وه پێش���مه رگه ن، ده ڵێ���ت "ئه گ���ه ر بڕیارێك���ی وا هه یه بۆچی ئێمه ش���ه ش مانگه كه س���ێ نانێرنه وه كه سمان له شه ڕداین و براین بۆ ماڵه وه ، له كوردس���تان ته نها بڕیار

ده رده كرێت و كاری پێناكرێت".په رله مانت����ار باره ی����ه وه ل����ه و ئومێد خۆشناو پارتی، له فراكسیۆنی له لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێن����ه ئاماژه ی به وه كرد وه كو په رله مان پش����تگیری ئه و بڕیاره ی سه رۆكی هه رێممان کردوه كه نابێت تاقانه كان یان چه ند برایه ك ببرێنه به ره كانی جه نگه وه ، به داخه وه له به ش����ێك له به ره كانی جه نگدا چه ند حاڵه تێك����ی وا هه ب����وه چه ند برایه ك یان باوك و ك����وڕ له به ره كانی جه نگدا

شه هید ده بوون.ئه و په رله مانتاره ئاش����كرای ده كات

له به دواداچونه كانیاندا وه كو په رله مان گه یش����تونه ته ئ����ه و ئه نجام����ه ی كه پێكهات����ه ی له ش����كر له كوردس����تاندا فه رمانده كان به رپ����رس و به تایب����ه ت كه س����ه نزیكه كانی خۆیان له گه ڵدایه ، بۆیه وه كو پێویس����ت نه توانراوه ئه و دیس����انه وه بكرێت و جێبه جێ بڕیاره به دواداچ����ون په رله م����ان وه ك����و

ده كه ینه وه .گش����تی ئه مینداری له به رامب����ه ردا وه زاره تی پێشمه رگه جه بار یاوه ر بۆ ئاوێنه ئ����ه وه ده خاته ڕو كه وه زاره تی پێشمه رگه كاری به و بڕیاره ی سه رۆكی هه رێم كردوه و به نوسراو گشتاندویانه بۆ هه مو هێزه كانیان كه هه ر كه سێك پێشمه رگه یه و چه ند برایه ك یان دو برا پێكه وه ن، داوایه ك پێش����كه ش بكه ن ئه وا یه كێكی����ان ده برێت بۆ به ره كانی جه نگ، تاقانه كانیش نابێت ببرێن بۆ

شه ڕو ده بێت له خه لفیدا بمێنێته وه .له باره ی ئه وه ی ئ����ه و بڕیاره له زۆر ش����وێن كاری پێنه كراوه ، ئه مینداری گشتی وه زاره تی پێشمه رگه وتی "هه ر كه سێك ده ناسن ئاگاداری بكه نه وه با بێت س����ه ردانمان بكات بۆی جێبه جێ

ده كه ین".

9 )462( سێشه ممه 2015/1/20 کۆمه‌اڵیه‌تی

ته‌یموری‌رزگاربو‌له‌ده‌ستی‌راوچییه‌كانی‌به‌عس،‌تاقانه‌یه‌كی‌ئه‌نفال‌ده‌كوژێت

به‌پێچه‌وانه‌ی‌‌بڕیاره‌كه‌ی‌‌بارزانی‌بردنی‌سێ‌برا‌بۆ‌به‌ره‌كانی‌جه‌نگ‌به‌رده‌وامه

ئه گه ر بڕیارێكی وا هه یه بۆچی

ئێمه شه ش مانگه كه سێ

براین له شه ڕداین و كه سمان نانێرنه وه

بۆ ماڵه وه له كوردستان ته نها بڕیار ده رده كرێت و

كاری پێناكرێت

حه مه نوری و براكه ی هه ریه كه و

سێ منداڵ و ژنه كانیان

له گه ڵ دایك و خوشكێكیاندا

ئه نفالكراونکچی حه مه نوری

خێزانه که ی و کچێکی ساوای

rangalayawene@gmail.com (462( سێشه ممه ‌2015/1/20ره‌نگاڵه

هەس���ت بەنارەحەتی دەکەیت لەروی ئەو دەکرێت بەاڵم تەندروس���تیەوە، لەڕێی بکەیتەوە ک���ەم نارەحەتیەت

کارکردنەوە.

هەرچەندە دەوروبەرەکەت قەرەباڵەغەو بایەخ���ت پێ���دەدەن بەاڵم هەس���ت پەیوەندی ئەویش دەکەیت بەبێزاری

بەدواکەوتنی کارەکەتەوەیە.

زیات���ر بایەخ ب���ەو کاران���ە بدە کە پەیوەندی بەخۆتەوە هەیە، زۆر بایەخ بەکاری خەڵکی ت���ر دەدەیت و خۆت

پشت گوێ خستوە.

چاوەڕێی پەیوەندیەکی تەلەفۆنیت کە پەیوەندی بەش���وێنی کارەکەتەوەیە، زۆر پەس���تانی ئەرکت لەس���ەرخۆت

دروست کردوە.

ئەگ���ەر چاوت بەخۆشەویس���تەکەت خەمەکان���ت زۆرین���ەی بکەوێ���ت ئەڕەوێتەوە، هەوڵبدە کەشێکی ئارام

بۆخۆت و ئەو دروست بکەیت.

ئارام و لەسەرخۆبەو تۆزێک وریایانە بیربکەرەوە و کەس���انێک دەیانەوێت زیان بەتۆ بگەیەنێن لەهەمو روەکانی

ژیانت.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

پرسیارێک‌و‌چه‌ند‌وه‌اڵمێک

ئایا له هه رێمی کوردستاندا ئه گه ری چاکسازیی بونی هه یه ؟

ئەڤین ئاسۆ: ھیچ شتێک لەژیانی مندا نەگۆڕاوە

زەنگەنە: ئەگەر نەمرم، دو بەشی دیکەی گەردەلول بەرهه م دەھێنم

ئا: ئاکۆ حەمەد رابی

دەرهێنەری زنجیرە درامای گەردەلول رایدەگەیەنێت کە بەهۆی

نەخۆشکەوتنی نەیتوانیوە بەشی چوارەم و پێنجەمی گەردەلول بەرهەم بهێنێت. ئەوەش روندەکاتەوە کە ئەو دەقی ئەو دو بەشەی نوسیوە، بەاڵم

جارێ دڵنیا نیە لەوەی کەی دەتوانێت کاری دەرهێنانیان بۆ بکات.

لەم���اوەی چەند س���اڵی ڕاب���ردودا کوردس���تان، هەرێم���ی هاواڵتیان���ی بەزنجیرە درامایەکی کوردیی درێژخایەن بەن���اوی گەردەلول���ەوە ئاش���نا کران. ب���ەاڵم دوای نەخۆش���کەوتنی جەلیل زەنگەن���ە دەرهێنەری زنجیرە دراماکە، پێنجەمی چوارەم و بەشی تەواوکردنی ئەو درامایە وەستاوەو هیچ کاری تێدا

نەکراوە. لەو بارەیەوە زەنگەنە لەلێدوانێکیدا بۆ ئاوێنە ئەوەی رونکردەوە کە بەشی چ���وارەم و پێنجەم���ی زنجیرەدرام���ای گەردەل���ول پێویس���تی بەه���اوکاری و پشتیوانییەکی زۆری مادیی و مەعنەویی هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەو دەرهێنەرە ئێس���تا بەهۆی نەخۆش���کەوتنەوە تا ڕادەی���ەک لەکارک���ردن لەگەردەل���ول وەستاوە، "من بەشی چوارەم و پێنجەمی ئ���ەو زنجیرەدرامایەم نوس���یوەو تەنها ئەوەم ماوە پاکنوس و پێداچونەوەیەکی

بکەم".زەنگەن���ە دڵنیانییە ل���ەوەی ئایا تا لەژیاندا ماوە دەتوانێت ئەو دو بەشەی زنجیرە دراماکە تەواو بکات یاخود نا،

"ئەمە پرسیارێکەو بەردەوام لەمێشکمدا دێ���ت و دەچێت. بەدڵنیایی���ەوە ئەگەر نەمردم، بەڵێن بەخەڵک و بینەرانی ئەو درامای���ە ئەدەم، ک���ە گەردەلول تەواو

دەکەم". ئەو دەرهێنەرە ئاشکرای دەکات کە دەیەوێت ئیش���ێکی جوان و بەکوالێتی ب���کات و لەئێستاش���دا کارکردن���ی لەو درامایەدا دواخس���توە، "ئەگەر ئەو دو بەش���ەش تەواو بک���ەم، بەدڵنیاییەوە هەم���وی بەیەک���ەوە ش���تێکی گرنگ و

سەرنجراکێش دەبێت". جەلیل زەنگەنە باسی لەوەشکرد کە ئەو بۆ بەرهەمهێنانی بەش���ی یەکەم و دوەم و سێیەمی ئەو درامایە زۆر ماندو بوە "ئەوەش کاریگەری هەبوە لەس���ەر

نەخۆشکەوتنەکەم". زەنگەنە ئەوەشی رونکردەوە کە ئەو هەرچەندە ئێستا گەردەلولی راگرتوە، ب���ەاڵم ل���ەکاری هون���ەری دانەبڕاوەو ئێس���تا زنجیرە درامایەکی کۆمەاڵیەتی لەژێردەس���تدایە بەناوی "کۆکردنەوەی

ساتەکان".زنجی���رە ناونیش���انی گەردەل���ول، درامایەکی کوردیە، کە تائێس���تا سێ بەش���ی بەرهەم هێنراوەو لەدو س���اڵی رابردوشدا بەشی سێیەمی ئەو زنجیرە درامایە لەکەناڵی کوردسات پەخشکرا. گەردەل���ول باس لەزوڵم س���تەمەکانی ڕژێمی بەعس دەکات بەرامبەر بەکورد لەس���ااڵنی دوای 1976 تاکو ڕاپەرینی بەهاری 1991ەوە. تائێستاش توانراوە تاکو ساڵی 1983 بەشێکی کەمی ئەو مێژووە لەڕێ���ی ئەو زنجی���رە درامایە

بخرێتە رو.

ئا: ئاکۆ

کەودۆزیی و کۆتربازی دو کاری سەرنجراکێشن لەکوردستاندا، ئەوانەی خەریکی ئەم کارەن باس لەوە دەکەن

کە هەردوکیان حەزو ئارەزون و چێژ لەو کارە وەردەگرین. جەختیش لەسەر ئەوە دەکەنەوە کە ئێستا لەکوردستاندا ئەو

دو ئارەزوە لەبرەودان و هەزاران کەسیان بەخۆیانەوە سەرقاڵکردوە.

لوقمان حەمەد ئەمی����ن پیاوێکی تەمەن 45 ساڵەو بەش����ێک لەتەمەنی خۆی لەگەڵ کەودا بەسەر بردوەو لەمنداڵییەوە ئارەزوی کەودۆزی����ی هه یە، ئەو دەڵێت "ئێس����تاش بەبێ ئەو کارە ناتوانم بژیم، بۆیە تا لەژیاندا

بمێنم دەسبەرداری کەودۆزیی نابم". ئ����ەو هاواڵتیە باس ل����ەوەش دەکات کە لەنێ����و خۆیاندا کەس����ی وەهایان تێدایە کە زیات����ر لەچل س����اڵە بەو کارەوە س����ەرقاڵ ب����وەو چرکەیەکی����ش لێ����ی بێزارنەب����وەو دورنەکەوتۆت����ەوە، "چونکە ئێمە بەحەزەوە تایبەتی چێ����ژی کەودۆزی����ن و س����ەرقاڵی لێوەردەگرین و زۆر کاتیش لەالیەنی ماددیەوە

سودمەند دەبین لێی". لوقم����ان ئەوەش����ی راگەیاند کە س����ێ جۆر کەو ه����ەن لەالیەن ئەوان����ەوە کڕین و فرۆشتنیان پێوە دەکرێت، "ئەوانیش بریتین لەکەوی ڕاوێ، واتە ئەوانەی کە بۆ ڕاوکردن بەکاردەهێنرێ����ن، نرخی ئەوج����ۆرە کەوانە نزی����ک بەه����ه زار دۆالرە. جۆرێکی دیکەش بریتیە لەکەوی شەڕ، ئەو جۆرەش نرخەکەی دەگاتە دو ه����ه زار دۆالر. کەوێکی دیکەش

هەیە ئەوانە که وی ئاسایین و نرخەکەیان 20 هەزار دینارە".

ئەو پی����اوە چیرۆکێکی س����ەیر لەبارەی دەگێڕێت����ەوە، خۆی����ەوە هاوپیش����ەیەکی "هاوڕێیەکم ماوەی 13 ساڵ کەوێکی البو کە زیاتر بۆ ڕاوکردن بەکاری دەهێنا، ماوەیەک پێش ئێستا ئەو کەوەی مرد، ئەویش هێندە ئەو کەوەی خۆشدەویست پرسەی بۆ داناو دەیوت ئەگەر منداڵێک����م وەفاتی بکردایە،

هەر هێندە پێم ناخۆش دەبو". سەیفەدین شیالنی، کە نیشتەجێی شاری هەولێرەو ماوەیەکی زۆرە ئاشنایەتی لەگەڵ بەخێوکردن����ی کۆتر هەی����ەو هەندێکجاریش کڕی����ن و فرۆش����تنیان پێ����وە دەکات، باس لەوە دەکات کە ئێس����تا لەش����اری هەولێر، ناودار پارێ����زەرو هونەرمەن����دو کەس����انی کۆتر دەکڕن و بەخێوی����ان دەکەن و خاوەنی کۆت����ری جۆراوجۆرن. واتە تەنها کەس����انی ئاسایی ئارەزوی ڕاگرتن و بەخێوکردنی کۆتر

ناکەن بەڵکو ئێس����تا زۆر خەڵکی جۆراجۆر هەرچەن����دە مامەڵەی پێ����وە ناکەن، بەاڵم لەهەم����ان کاتدا ئارەزوی ئ����ەوە دەکەن کە

لەماڵەکەیاندا کۆتریان هەبێت.لەبارەی نرخی ه����ەر کۆترێکیش ئەوەی رونک����ردەوە کە کۆتر هەی����ە نرخەکەی 12 ه����ەزار دۆالرەو جۆرەکەش����ی پێ����ی دەڵێن کۆت����ری ئەرزی. کەمتری����ن نرخیش بۆ هەر

کۆترێک 20 هه زار دینارە.لەشارە جیاجیاکانی هەرێمی کوردستاندا بەتایبەت����ی لەهەولێ����رو س����ۆران و هەریرو خەلیفان و چەند شارێکی دیکەدا، چایخانەو بەکڕی����ن و فرۆش����تن و تایب����ەت جێگ����ەی

نمایشکردنی کۆترو کەو هەیە.ژمارەیەک����ی زۆری خەڵ����ک لەتەم����ەن و پیش����ەی جیاواز، لەماڵەکانیاندا کەو و کۆتر بەخێو دەک����ەن و زۆرێکیش لەخەڵک کڕین و فرۆشتن بەو باڵندانەوە دەکەن و بەهۆی ئەو

کارەوە ژیانی خۆیان دابین دەکەن.

سەرەڕای قەیرانەکانکچان لەکڕینی پۆشاکی نوێ ناوەستن

ئا: پەرێز ناسڕ

لەهه ر دۆخێکدا بێت، بەشێکی زۆر لەکچان لەخولیاکانی خۆیان

بەردەوام دەبن، ئەو خولیایانەش خۆی دەبینێتەوە لەگرنگییدان بەڕوخسارو

جلو بەرگی نوێ و سەرنجڕاکێش. لەئێستاشدا سەرەڕای ئەو قەیرانی

ئابوریەی لەکوردستاندا هه یە، بەاڵم کچان لەکڕینی پۆشاکی نوێ ناوەستن.

ئاورنگ ئەحم����ەد کچێکی تەمەن 22 س����اڵەو پێ����ی وایە هەم����و کچێک حەز ب����ەوە دەکات کاتێ ڕۆیش����تە دەرەوە دەرکەون جوانتر پۆش����تەیی و بەڕێک و لەهەر کەسێکی تر، "گرنگترین شتیش ئەوەیە کە ئەو جالنە سیمایەکی جوان دەبەخشنە ڕوخسارو بۆ ئارامکردنەوەی الیەن����ە ب����ەاڵم دەپۆش����رێن، دەرون خراپەکەی ئەوەیە، بەش����ێک لەخانمان توانای م����اددی ئەوەی����ان نییە ئەوەی

دەیانەوێت بەدەستی بهێنن".نەش����میل پیرۆت خانمێک����ی تەمەن 24 س����اڵەو بڕوای وایە کە گرنگییدانی خانم����ان بەجل����و ب����ەرگ دەگەڕێتەوە ب����ۆ حەزی ژیان ل����ەالی ژنان، "ئافرەت بەگش����تی حەزی لەژیان����ە و بەچاوێکی جوانتر سەیری ڕەنگەکان دەکات، بۆیە هەمیش����ە خواستی لەس����ەر جلی زۆرو هه ڵبژاردنی زۆرە بۆ ئەوەی هەمیش����ە

بەتازەیی دەربکەوێت".لەگەڵ ئەوەش���دا ئەو خانمە پێی وایە کە "چاولێکەری دەگەڕێتەوە بۆ س���ەرو هەمو دی���اردەکان". هه روەها بڕواش���ی وای���ە کە پۆش���تەیی تەنها ب���ۆ خانمان

نیی���ە، "ڕێکپۆش���یی و جلی جوان و س���ەرنجڕاکێش تەنها بۆ ئافرەت

پێویست نییە، بەڵکو بۆ هەمو مرۆڤێک پێویستەو پێویستە

گرنگی بەخۆی بدات".کۆمەاڵیەتی، توێژەری حەزو نەبی، ئەحمەد خولی����ای کچ����ان بۆ زۆر، پۆشاکی بونی

ب����ۆ چەن����د هۆکارێ����ک لەوانە "یەکێک دەگێڕێت����ەوە،

ه����ۆکاری خودی کەس����ەکەیە زۆری ئارەزویەک����ی ح����ەزو ک����ە

هەیە بۆ کڕینی جل����و بەرگ و بەردەوام حەزدەکات جوان و پۆشتە دەربکەوێت و

کەسایەتییەکی دیاری هه بێت".بریتیی����ە دیک����ەش هۆکارێک����ی دەوروب����ەر، کەس����انی لەکاریگەری����ی "کاتێ����ک دەبینێ����ت هاوڕێکان����ی جلو بەرگ����ی جوانی����ان پۆش����یوە، ئەویش حەزدەکات بەهەمان شێوەی هاوڕێکانی بێت ئەمە کاریگەرییەکی زۆری لەس����ەر دروست دەکات چونکە هاوڕێ و کەسانی دەوروب����ەر زیات����ر کاری ل����ێ دەکەن و س����ەرنجی ڕادەکێش����ن بۆ کڕینی جلو

بەرگ و بەکارهێنانی مۆدیالت" .بەب����ڕوای توێژەرەکە هۆکاری ئابورییش "زۆریک ل����ەهۆکارەکان ، دیک����ە یەکێکی لەو کچانەی کە الیەنی ئابورییان باش����ە زیاتر ح����ەز بەچونە ب����ازاڕ و کڕینی جلو بەرگ دەک����ەن و هەر کاتێک ک����ە زانیان مۆدیلیکی نوێ هاتۆتە بازاڕەوە زو دەچنە بازاڕ و دەیکڕن، هەرچەندە ئەمە الی کچە هەژارەکانی����ش هەیە ب����ەاڵم بەڕێژەیەکی

کەمتر" .

کەودۆزیی و کۆتربازییئارەزومەندانی هه زاران دۆالر بەکۆتر

دەدەن و پرسەش بۆ مردنی کەو دادەنێن

ئارام س����مکۆ، فەرمانبەر: گەر دەس����ەاڵتدارەکانمان سەرکردەو بیانەوێ����ت ئ����ەوا هەمو ش����تێک قابیلی جێبەجێکردنە. کوردستان خاوەنی هێندە س����امانی زۆرە کە بتوانێت هەمو کارێکی تێدا ئەنجام بدرێ����ت. چاکس����ازیی لەنیەتەوە سیس����تمی دەس����تپێدەکات، هێندە لەکوردس����تاندا حکومڕانی خ����راپ نەب����وە کە چاکس����ازیی تێ����دا نەکرێ����ت، ب����ەاڵم ئەگ����ەر دەسەاڵت بەم ش����ێوەیەی ئێستا بەردەوام بێت ئ����ەوا رۆژێک دێت نە چاکسازیی و نەهیچ شتێکی تر

فریای ناکەوێت.

ئومێ����د قەرەداغ����ی، نوس����ەر: چاکس����ازیی لەسیستمی سیاسیی ش����تێکی بوەتە لەکوردس����تاندا ئێج����گار قورس، ئەگ����ەر نەڵێین س����ەرەکیی هۆکاری ئەس����تەم. ئەوەی بۆ دەگەڕێت����ەوە ئەمەش سیاس����یی س����ەرکردایەتی لەناو حوکمڕان����دا نوخب����ەی ک����وردو بۆ چاکس����ازیی نیەتێکی جیدیی بونی دەس����ەاڵتی هەروەها نییە، بنەماڵە لەکوردستاندا. هۆکارێکی دیک����ەش ک����ە وادەکات ئەگەری چاکسازیی الواز بێت، تێکەڵبونی هەردو کایەی سیاسیی و بازرگانییە قۆرغکردن����ی هەرێم����ەدا. ل����ەم ئابوری����ی و بازاڕ لەکوردس����تانداو بەدروس����تبونی ڕێگەن����ەدان پیشەگەر سەربەخۆو ئابورییەکی لەواڵتدا، یەکێکە لەمەترسیە هەرە گەورەکانی سەر هەر سیستمێکی

سیاسیی لەهەر واڵتێکدا بێت. ئەگەر گریمانەی ئەوەش بکەین کە ئێستا نیەتێکی جیدیی دروست چاکسازیی، ئەنجامدانی بۆ ببێت ئ����ەوا بەالیەنی کەم����ەوە چەندین س����اڵی دەوێت تا بچێت����ە بواری

پراکتیکییەوە.

بەهیچ کاس����ب: حسێن، عەلی شێوەیەک هیچ حزبێک لەهەرێمی نیەتی نایەوێ����ت و کوردس����تاندا چاکس����ازیی نییە، چەندین ساڵە ئەو بانگەشەیە دەکرێت و هیچیشی دیار نییە. ئەگەر لەحاڵەتێکیشدا بیانەوێ����ت چاکس����ازیی بکەن کە م����ن بەبڕوای خۆم ب����اوەڕ ناکەن ش����تی وەها بکەن لەب����ەر ئەوەی بەرژەوەندییەکانیان تێک دەچێت، ئ����ەوا ناتوان����ن بەس����ەرکەوتویی چاکس����ازیی بکەن، لەبەر ئەوەی لەم����اوەی ئەو بیس����ت س����اڵەی ڕابردودا ئەوەندە شتەکانیان خراپ کردوە، بەئاسانی بۆیان ناچێتەوە

شوێنی خۆی.

توان����ا دلێر، خوێندکاری زانکۆ: هەمو ش����تێک قابیلی چاکسازیی و م����ن ئەگەر بەب����ڕوای گۆڕان����ە، نیەتێکی باش هەبێت، ئەوا هەنگاو بەهەنگاو دەتوانرێت چاکس����ازیی لەهەم����و درێ����ژدا لەماوەیەک����ی ئەنجام کوردس����تاندا کایەکان����ی بدرێت. دۆخەکە ئەوەندە زەحمەت نەبوە کە چاککردن و چاکس����ازی هەڵنەگرێت. ب����ەاڵم خراپییەکەی لەوەدایە تا ئێستا هیچ هەنگاوێکی لەئارادا بۆ چاکسازیی سەرەتایی نیی����ەو دیار نییە. تا س����ەرەتای دەس����تپێکردنی چاکسازیی دواتر بکەوێت، ئەوا کارەکە زەحمەتترو

ئەستەمتر دەبێت.

‌ره‌نگاڵه(462( سێشه ممه 2015/1/20 rangalayawene@gmail.com

گاکاوڕ

پێویستت بەخۆئامادەکردن هەیە لەهەر کارێک کە دەیکەی���ت، هیچ هەنگاوێک مەن���ێ ک���ە ببێت���ە ه���ۆی ناڕەحەتی

لەدواییدا بۆت.

هەواڵێک���ی ناخۆش ئەم ماوەیە زۆر بێتاقەتت ئەکات، بیر لەچارەسەرێک دەکەیتەوە بۆ خۆ دەرباز کردن لەو

کێشانە.

ئەم چەن���د رۆژە قەل���ەق نیت بەاڵم هەڵسوکەوتی س���ەیر دەکەیت رەنگە پەیوەندی بەخۆشەویستەکەتەوە بێت،

هەوڵبدە پەیوەندی لەگەڵ بکەیت.

چاوەڕێ���ی نامەی���ەک ی���ان هەواڵێکی لەکەس���ێکی نزیکت، بەاڵم رەنگە دوا بکەوێ���ت بەه���ۆی کێش���ەیەکەوە زۆر

چاوەرێ مەبە.

ئ���اگاداری دۆخ���ە دارایەکانت بە، با ئاس���تەنگی لەوە زیاترت بۆدروس���ت بەهەماهەنگی پێویس���تیت نەبێ���ت،

هەمو الیەکە.

قرژاڵدوانه‌‌

ترس���ت لەو قەیرانە داراییە زۆرەیە، لەوانەیە ترس���ەکەت لەجێگەی خۆی نەبێت چونکە ئ���ەو هەواڵەی پێیان

داویت راست نیە.

فه‌‌ریکشێر

1010

کچە پێشکەشکار ئەڤین ئاسۆ باس لەهۆکارەکانی دابڕانی بۆ ئ���ەو م���اوە زۆرە دەکات و هاوکات لەبارەی ژیانی تایبەتیشەوە دەڵێت "هیچ شتێک

لەژیانی مندا نەگۆڕاوە".

لەچاوپێکەوتنێکی تایبەتی ژمارە 92ی گۆڤاری ئاوێنەکاندا، ئەڤین ئاس���ۆ هۆکاری دابڕانی بۆ نزیکەی 6 مانگ لەشاش���ەی تەلەفزیۆنەکانەوە دەخاتە ڕو "ئێمە لەوەس���تانی هه ر وەرزێک بۆ ئەوەی تر ماوەیەکی باش���مان ویستوە، چونکە لەس���ەر ئەو بنەمایە کار دەکەین هه تا وەرزی نوێ بەتەواوی ئامادە نەبێت پیشانی بینەرانی نادەین". هه روەها رایدەگەیەنێت کە ئەو ماوەیە ب���ۆ وەس���تانی بەرنامەیەک زۆرە "بەش���ێکی هۆکارەکەی لەدەرەوەی دەسەاڵتی خۆمان بو، پالنەکەمان بەو شێوەیە نەبو، ئیتر بارودۆخەکە

وای خواست دوابکەوین".لەبارەی بەرنامەکەی خۆیەوە بەناوی "ئەڤین ژن و ژی���ان"ەو گۆڕانکارییەکانی بۆ ئەم وەرزە نوێیە کە لەسەر شاشەی نێت تیڤی پێشکەش دەکرێت، ئەڤین ئاس���ۆ دەڵێ���ت "لەڕوی هێڵە گش���تییەکانەوە بەهه مان ش���ێوەی وەرزەکانی پێش���وە، بەاڵم ل���ەڕوی ن���اوەرۆک و دیکۆرەوە

گۆڕانکاریی تێداکراوە".کۆمەاڵیەیتیی���ەکان لەت���ۆڕە هه رچەن���دە هه واداران���ی بۆ ئەڤین ئاس���ۆیان نوس���یبو کە ڕەنگە هۆکاری دیارنەمانی ئەوە بێت کە ش���وی کردبێت، بەاڵم ئەڤین ئاس���ۆ ڕەتی دەکاتەوەو

دەڵێت "هیچ شتێک لەژیانی مندا نەگۆڕاوە".دەتوانن تەواوی ئەم چاوپێکەوتنەو چەندین بابەتی هونەری���ی و هه مەڕەنگی دیکە لەژمارەی نوێی گۆڤاری ئاوێنەکان بخوێننەوە کە ئێس���تا

لەبازاڕدایە.گۆڤاری ئاوێن���ەکان، گۆڤارێکی هه مەڕەنگەو هه مو نی���وەی مانگێک کۆمپانیای ئاوێنە باڵوی

دەکاتەوە.

ئەڤین ئاسۆ: ھیچ شتێک لەژیانی مندا نەگۆڕاوە

دەس���ت و ئاش���کرایە وەک نینۆک���ەکان لەزس���تاندا روب���ەروی دەبنەوە قڵیش���ان ب���ون و وش���ک بەش���ێوەیەکی دەکرێت هەربۆی���ە سروش���تی و بەبەکارهێنانی پێکهاته پارێزگاری خانمان سروش���تیەکان، بکەن. وەک نێنۆکەکانیان لەدەست و پێویستیان نینۆکەکانیش ئاشکرایە بەبڕێکی باش لەپرۆتێنەکان هەیە کە لەڕێی خۆراکەوە لەش وەریدەگرێت

بۆ بەهێز بونیان. دەکرێ���ت خانم���ان لەڕێ���ی ئەم دەس���ت و سروش���تیانەوە پێکهاتە نینۆک���ەکان لەزس���تاندا بپارێ���زن،

ئەویش بەچەند رێگایەک:-پێویستە خانمان رۆژانە بۆ ماوەی دو کاتژمێر نینۆکەکان و پێستەکانی ب���ە نینۆکەکانی���ان دەوروب���ەری گیراوەی ئاوی لیمۆو زەیتی زەیتون چەوربکەن، پاش���ان بەئاو س���ابون بیش���ۆن)ئەم کردارە دەرۆژ لەسەر

یەک ئەنجامی بدەن(.-کاتێک دەس���تەکان لەم وەرزەدا بەهۆی س���ەرماوە، یاخ���ود بەهۆی زۆر شۆردنیان توشی قلیشان دەبن، دەتوانن سود لەم گیراوە سروشتییە

وەربگرن بۆنەرم کردنیان.

گیراوەک���ە: 3 کەوچک���ی گەورە گواڵو، 3 کەوچکی گەورە جلس���رین، 3 کەوچک���ی گەورە کحولی پااڵوتە، یەک کەوچک���ی گەورە ش���ەربەتی یەک کەوچک���ی گەورە پرتەق���اڵ، ئاوی لیمۆ، ی���ەک کەوچکی گەورە س���رکەی سێو. هەمو ئەم پێکهاتانە بخەرە شوشەیەک و تێکەڵ بەیەکیان بکەو پێش بەکارهێنانی ، شوش���ەکە راوەش���ێنە. رۆژانە دوای ش���ۆردنی دەس���تەکان بیدە لەدەست و پاشان دوات���ر بش���ۆرەوەو دەس���تەکانت بەکرێمێک دەس���تەکان چەور بکەو بیشێلە. ئەوەش بزانە ئەم گیراوەیە دەتوانی���ت ماوەیەک���ی زۆر هەڵ���ی

بگریت لەبەرئەوەی کۆن نابێت.- بۆ بەهێزکردن و دورخستنەوەیان لەش���کان، دەکرێ���ت نینۆکەکان���ت بخەیتە گیراوەیەک لەئاوی شلەتێن و ئاوی لیمۆو سەرە کەوچکێک خوێ و توزێک س���رکە بۆماوەی 20 خولەک دوات���ر دەس���تەکان بش���ۆ، ئەگەر هەس���تت بەزەردبونی نینۆکەکانیش کرد، ئ���ەوە دەکرێت ماوەیەک بۆیە هەتاوی ئ���ەوەی بۆ بەکارنەهێنیت پێویس���تی پێب���گات و رەنگەک���ەی

سروشتی بێتەوە.

تارا عومەر، خاوەنی ئارایشتگای اللەلی بۆ جوانکردنی خانمان لەگەرەکی ئاشتی .

سەرەڕای قەیرانەکانکچان لەکڕینی پۆشاکی نوێ ناوەستن ئا: ئاکۆ حەمەد رابی

شارۆچکەی سۆران بە هەر چوار قەزاکەیەوە خاوەنی زیاتر لە 645

شوێنەوارە، بە وتەی چەند هاواڵتییەکی نیشتەجێی ئەو ناوچەیە،

شوێنەوارەکان فەرامۆشکراون و بەشێکی زۆریان مەترسی لە ناوچونیان لەسەرە،

بەڕێوەبەری شوێنەواری سۆرانیش رایدەگەیەنێت کە وەک پێویست گرنگی

بە شوێنەوارەکان نادرێت.

ش����وان عەبدواڵ گەنجێکی دانیشتوی دەکات گ����ەڕان ئ����ارەزوی س����ۆرانەو س����ەردانی ش����وێنەواریەکان و بە ناوچە زۆرێک لەناوچە شوێنەوارەکانی سۆرانی لەناوچونی لەبارەی مەترس����ی کردوە، ئەو شوێنەوارانەوە دەڵێت "بەشی هەرە زۆری ش����وێنەوارەکانی س����ۆران ئەگەر بەم ش����ێوەیە بمێننەوەو بایەخیان پێ نەدرێت پاراس����تنیان هەوڵی نەدرێت و یاخود نەخرێنە شوێنێکی تایبەت، ئەوە

بە دڵنیاییەوە لە ناو دەچن". ش����وان بە پێویس����تی دەزانێ����ت کە پالنێک����ی گونجاو دابنرێ����ت بۆ ئەوەی بەه����ەر جۆرێک بێت ڕێگ����ە لە فەوتانی

شوێنەوارەکان بگیرێت. هاوکات شاخەوان ئەحمەد، فێرخوازی رونکردەوە ئ����ەوەی زانکۆی س����ۆران، بە ش����ێوەیەکی ش����وێنەوار بون����ی کە بەرچاو لە س����نوری دەڤەری س����ۆراندا، نیش����انەی ئەوەی����ە کە هەزاران س����اڵ پێ����ش زایین و دواتریش، ئ����ەو ناوچەیە ژیانی تێدابوەو پڕبوە لە ملمالنێ. بەاڵم وەک ئەو فێرخوازەی زانکۆ باسی کرد، لەناوچونی شوێنەوارەکانی سۆران مانای دێرینی لەناوچون����ی مێژو و کولت����وری ئ����ەو ناوچەیە دەگەیەنێ����ت ، "لە دونیادا شوێنەوار گرنگە بۆ لێکۆڵینەوە لە ژیانی مرۆڤ����ی س����ەرەتایی، بۆیە پێویس����تە

شوێنەوارەکان بپارێزرێن".دەڤەری س����ۆران خ����ۆی لە هەر چوار ق����ەزای س����ۆران، چۆم����ان، روان����دزو مێرگەس����ۆردا دەبینێتەوەو ئەو دەڤەرە خاوەنی 645 ش����وێنەوارە کە ئێس����تا

تۆمارکراون.بەڕێوەبەری فەرمانگەی ش����وێنەواری سۆران عەبدولوەهاب محەمەد، لە بارەی س����ۆران، دەڤ����ەری ش����وێنەوارەکانی لە لێدوانێک����دا بۆ ئاوێنە ئاماژەی بەوەدا ئێس����تا بەردەوام����ن لە پش����کنین ب����ۆ دەڤەری سۆران بە مەبەستی دۆزینەوەی

شوێنەواری زیاتر لەو ناوچەیەدا. ناوبراو ئەوەش����ی رونک����ردەوە ک����ە ئەوەندەی ئەوان بۆیان کرابێت، هەوڵی پاراستنی

شوێنەوارەکانی سۆرانیان داوە. ب����ەاڵم بەڕێوەب����ەری ش����وێنەواری س����ۆران دو گرفتی س����ەرەکی بەردەم کارەکانی فەرمانگەکەیان روندەکاتەوەو نەبونی لە گرفتەکانمان "یەکێک دەڵێت س����تافێکی ش����ارەزایە لەو ناوچەیەدا، دوەم نەبونی مۆزەخانەیە لەو شارەدا. ئەگەر ئەو دو کێشەیەمان بۆ چارەسەر نەکرێ����ت ئێمە ناتوانی����ن هەڵکۆڵین بۆ

شوێنەوارەکان بکەین. واتە ئێمە ئێستا کاری هەڵکۆڵی����ن و نۆژەنکردنەوەم����ان راگرتوە، ئەمە جگە لە نەبونی بودجە بۆ

کاتی نۆژەنکردنەوەی شوێنەوارەکان".بەڕێوەب����ەری ش����وێنەواری س����ۆران ددان بەوەشدا دەنێت کە تائێستا نەک لە س����ۆران، بەڵکو بە شێوەیەکی گشتیی لە کوردس����تاندا، گرنگیی بە ش����وێنەوار ن����ەدراوە، "لەهەرێمدا ش����وێنەوار هەر پاشکۆی وەزارەتەکان بوە، پێشتر سەر بە وەزارەتی رۆشنبیریی بوین، ئێستاش

سەر بە وەزارەتی شارەوانین".

دەڤەری سۆران خاوەنی 645 پارچەی شوێنەوارییە

ئا: پەرێز ناسڕ

لەهه ر دۆخێکدا بێت، بەشێکی زۆر لەکچان لەخولیاکانی خۆیان

بەردەوام دەبن، ئەو خولیایانەش خۆی دەبینێتەوە لەگرنگییدان بەڕوخسارو

جلو بەرگی نوێ و سەرنجڕاکێش. لەئێستاشدا سەرەڕای ئەو قەیرانی

ئابوریەی لەکوردستاندا هه یە، بەاڵم کچان لەکڕینی پۆشاکی نوێ ناوەستن.

ئاورنگ ئەحم����ەد کچێکی تەمەن 22 س����اڵەو پێ����ی وایە هەم����و کچێک حەز ب����ەوە دەکات کاتێ ڕۆیش����تە دەرەوە دەرکەون جوانتر پۆش����تەیی و بەڕێک و لەهەر کەسێکی تر، "گرنگترین شتیش ئەوەیە کە ئەو جالنە سیمایەکی جوان دەبەخشنە ڕوخسارو بۆ ئارامکردنەوەی الیەن����ە ب����ەاڵم دەپۆش����رێن، دەرون خراپەکەی ئەوەیە، بەش����ێک لەخانمان توانای م����اددی ئەوەی����ان نییە ئەوەی

دەیانەوێت بەدەستی بهێنن".نەش����میل پیرۆت خانمێک����ی تەمەن 24 س����اڵەو بڕوای وایە کە گرنگییدانی خانم����ان بەجل����و ب����ەرگ دەگەڕێتەوە ب����ۆ حەزی ژیان ل����ەالی ژنان، "ئافرەت بەگش����تی حەزی لەژیان����ە و بەچاوێکی جوانتر سەیری ڕەنگەکان دەکات، بۆیە هەمیش����ە خواستی لەس����ەر جلی زۆرو هه ڵبژاردنی زۆرە بۆ ئەوەی هەمیش����ە

بەتازەیی دەربکەوێت".لەگەڵ ئەوەش���دا ئەو خانمە پێی وایە کە "چاولێکەری دەگەڕێتەوە بۆ س���ەرو هەمو دی���اردەکان". هه روەها بڕواش���ی وای���ە کە پۆش���تەیی تەنها ب���ۆ خانمان

نیی���ە، "ڕێکپۆش���یی و جلی جوان و س���ەرنجڕاکێش تەنها بۆ ئافرەت

پێویست نییە، بەڵکو بۆ هەمو مرۆڤێک پێویستەو پێویستە

گرنگی بەخۆی بدات".کۆمەاڵیەتی، توێژەری حەزو نەبی، ئەحمەد خولی����ای کچ����ان بۆ زۆر، پۆشاکی بونی

ب����ۆ چەن����د هۆکارێ����ک لەوانە "یەکێک دەگێڕێت����ەوە،

ه����ۆکاری خودی کەس����ەکەیە زۆری ئارەزویەک����ی ح����ەزو ک����ە

هەیە بۆ کڕینی جل����و بەرگ و بەردەوام حەزدەکات جوان و پۆشتە دەربکەوێت و

کەسایەتییەکی دیاری هه بێت".بریتیی����ە دیک����ەش هۆکارێک����ی دەوروب����ەر، کەس����انی لەکاریگەری����ی "کاتێ����ک دەبینێ����ت هاوڕێکان����ی جلو بەرگ����ی جوانی����ان پۆش����یوە، ئەویش حەزدەکات بەهەمان شێوەی هاوڕێکانی بێت ئەمە کاریگەرییەکی زۆری لەس����ەر دروست دەکات چونکە هاوڕێ و کەسانی دەوروب����ەر زیات����ر کاری ل����ێ دەکەن و س����ەرنجی ڕادەکێش����ن بۆ کڕینی جلو

بەرگ و بەکارهێنانی مۆدیالت" .بەب����ڕوای توێژەرەکە هۆکاری ئابورییش "زۆریک ل����ەهۆکارەکان ، دیک����ە یەکێکی لەو کچانەی کە الیەنی ئابورییان باش����ە زیاتر ح����ەز بەچونە ب����ازاڕ و کڕینی جلو بەرگ دەک����ەن و هەر کاتێک ک����ە زانیان مۆدیلیکی نوێ هاتۆتە بازاڕەوە زو دەچنە بازاڕ و دەیکڕن، هەرچەندە ئەمە الی کچە هەژارەکانی����ش هەیە ب����ەاڵم بەڕێژەیەکی

کەمتر" .

شوێنه واریی ئیچ قه اڵ له ناوچه ی سۆران

سیحری جوانیپاراستنی نینۆک و

ده سته کان له زستاندا

ئیسالم وه ک ئایدیۆلۆژیاتەمەنی بەئایدیۆلۆژیاکردن و بەسیاسیکردنی نزیکدەبێتەوە. حەسەن لەسەدەیەک ئیسالم بەنا یەکەم خوێندەواری ئەم ناوچەیەیە، بەبێ ئەوەی دەرچو ی ھیچ فێرگەیەکی دینیی بێت، فیکری ئیس���الم وه ک یەکێ���ک لەئایدیۆلۆژیا گەورەکان���ی دونیای نوێ، ھاوتا بەلیبرالیزم و سۆسیالیزم و فاشیزم، دادەڕێژێتەوە. حەسەن بەنا ئیس���الم تەنها بەسیاسیی ناکات، بەڵکو بەئایدیۆلۆژیایەکی گشتگیر، واتە دەش���یکات لەب���اوەڕو قەناعەت و بەڕس���تێک دەی���کات تێگەیشتن کە وێنەیەکی زۆر تایبەتیی دونیاو کۆمەڵگاو دەوڵەت و پەیوەندییە کۆمەاڵیەتیی و ئیس���الم پێش���نیاردەکات. فەرھه نگییەکان دەکات بەفلتەرێک تا وه کو لەڕێگایەوە سەیری دونی���ای مۆدێرن بکات و ھێڵە گش���تییەکانی ئەو کۆمەڵگای���ە دابڕێژێت کە دەخوازێت لەو دونیایەدا دروستیبکات. حەسەن بەنا ئیسالم لەسەر ھه مان مۆدێلی ئایدیۆلۆژیا گەورەکانی س���ەدەی بیس���تەم، کە بریتین لەلیبرالیزم و وه ک ئیس���الم سۆس���یالیزم، فاش���یزم و بازاڕی دەیخاتە دادەڕێژێت���ەوەو ئایدیۆلۆژیا ئایدیۆلۆژیاکانی س���ەدەکەوە. ئەم پیاوە سڵ لەوە ناکاتەوە بەرگریی لەوەبکات کە ئیسالم لەیەککاتدا ھه م سۆسیالیزم و ھه م لیبرالیزم و ھه م فاشیزمە، بۆیە پێویستی بەھیچ یەکێک ل���ەو ئایدیۆلۆژیان���ە نییەو خ���ۆی دەتوانێت جێگ���ەی ھه موی���ان بگرێتەوە. لەحەس���ەن بەناش���ەوە تا ئەمڕۆ پرۆسەیەکی بەرفراوانی ئیس���الم و ھه مەالیەن���ەی بەسیاس���یکردنی کردنی ئیس���الم بەئایدیۆلۆژیایەکی سیاسیی مەس���ەلەیەش، واتە دو ئ���ەم بەردەوام���ە، مەسەلەی بەسیاسیکردن و بەئایدیۆلۆژیکردنی ئیسالم، بەش���ێکە لەشێوازی ئامادەگیی دین لەو ناوچەیەی ئێمەدا .بەڕای ئێمە کێش���ەی س���ەرەکیی ئەم دۆخە لەسەرەتاوە تا ئەمڕۆ دو ش���تە. یەکەمی���ان ئەوەیە ک���ە زۆرینەی ھه رەزۆری ش���ێوازە جیاوازەکانی ئیس���المی بەسیاس���یکراو ش���ێوازی نادیموکراس���یین و پلورالیزمی���ان بەمانا ڕاس���تەقینەکەی قبوڵ نییە. دروشمی"ئیس���الم چارەسەرە" دەربڕی ئەو ڕاس���تییەیە کە ئ���ەم ھێزانە لەدەرەوەی ئیس���المدا ھی���چ مەودایەک بۆ ھی���چ جۆرە چارەس���ەرێکی دیکە ناھێڵن���ەوە، چ دینی چ نادینیی. لەم خاڵەش���ەدا ھیچ���ی ئەوتۆیان نادیموکراس���ییەکانی عەلمانیی���ە لەھێ���زە ناوچەکە جی���اواز نییە. دوەم، س���ەرجەمی ھێزەکانی ئیس���المی سیاس���یی ڕۆحیەتێکی دینی���ی کۆنەپارێزو داخراو گەش���ەپێدەدەن کە دەرگا لەس���ەر چەندان شێوەی داخرانی ئەخالقی���ی و فەرھه نگی���ی دەکەن���ەوه . ئەم دوان���ەش لەدوادەرەنجام���دا مۆدێلێکی نوێ لەدەسەاڵتگەرایی بەرھه مدەھێنن کە لەفۆرمە دینییە ئیس���المییەکەیدا دژ بەپرنسیپەکانی کۆمەاڵیەتی���ی و سیاس���یی و پلورالیزم���ی

فەرھه نگییە.

سەلەفیزم لەکوردستاندائامادەگیی بەدراوس���ێکانمان بەب���ەراورد ئیسالمی سیاسیی و تەمەنی گۆڕینی ئیسالم بۆ ئایدیۆلۆژیایەکی سیاسیی درەنگ دەگاتە کۆمەڵ���گای ئێمە. دەش���ێت ئەم ش���ێوازە لەئیسالمی سیاس���یی و ئایدیۆلۆژیی الی ئەم ی���ان ئەو تاکەک���ەس و خوێن���دەواری دینیی لەشەستەکان و ھه فتاکانی سەدەی بیستەمی کۆمەڵگای ئێم���ەدا بونی ھه بوبێ���ت، بەاڵم وه ک ھێزێک���ی ڕێکخراوی جەماوەریی و وه ک بزوتنەوەیەکی سیاس���یی خاوەن قورسایی، دروس���تبونی دوادەکەوێ���ت بۆ س���اڵەکانی سەرەتای دونیای دوای ڕاپەڕین. لەو ڕۆژەوە زیاد لەفۆرمێکی ئیسالمی سیاسیی لەدونیای ئێمەدا ئامادەیە، زیاد لەپارتێکی سیاس���یی و زیاد لەگروپێکی ئیسالمیی دروستدەبن، بەاڵم ئەوەی لەس���ااڵنی دوھه زاردا تێبینی دەکرێت گەورەبون و بەھێزبونی دیاردەی س���ەلەفیەتی ئیس���المییە لەبەش���ێکی زۆری ش���ارەکانی کوردس���تاندا. گەش���ەکردنی ئەم دیاردەیەو نەبون���ی ملمالنێیەک���ی فیکری���ی و دینی���ی ڕاس���تەقینە لەگەڵیداو پاڵپش���تیکردنی ئەم س���ەلەفیەتە لەالیەن ھێزە سیاسییەکانەوە، بەناوی ئەوە گوایە سەلەفییەت دیاردەیەکی سیاسیی نییەو س���ەلەفییەکان تەنها خۆیان ئەگەری دیندارییەوە سەرقاڵدەکەن، بەدین و گەشەکردنی گەورەی لەبەردەمدا کردونەتەوە . وێناکردنی سەلەفییەت وه ک بزوتنەوەیەکی دینی���ی ناسیاس���یی کە گوایە ھه ڕەش���ە بۆ سەر دەسەاڵتی سیاسیی ھێزە سیاسییەکان گەورەت���رو مەودایەک���ی دروس���تناکات، فراوانتری بۆ گەشەکردن و تەشەنەسەندن بۆ کردونەتەوه . بەاڵم ئەوەی کەمترین زانیاریی

ئیسالمیی س���ەلەفییەتی دیاردەی لەس���ەر ھاوچەرخ له ناوچەکەدا ھه بێت، ئەو ڕاستییە س���ادەیە دەزانێت کە وێناکردنی سەلەفییەت وه ک ھێزێکی ناسیاسیی، ڕاڤەکردنێکی تیوریی تەواو ھه ڵەیەو ھه ڵەیەکی سیاس���یی ھێجگار سەلەفییەکانی بینیمان ھه مومان گەورەشە. میس���ر بەدرێژای���ی س���ااڵنی نەوەد باس���ی ئەوەیان دەکرد کە ئەوان ڕقیان لەسیاسەتەو دینداریی و سیاس���ەتیان بەتەواوی لەیەکتری لەس���ەرەتاکانی ھه ر ب���ەاڵم جیاکردۆتەوە، شۆڕشی میس���ردا چەندان گروپی سەلەفیی کۆبو نەوەو پێکەوە چەندان پارتی سیاسیان

دروستکرد. س���ەلەفیزم لەمڕۆک���ەی کۆمەڵگای ئێمەدا ک���ە وزە کۆمەاڵیەتیی���ە بزوتنەوەیەک���ی ئایدیۆلۆژییەک���ەی لەوەھابی���زم و ئیس���المی سعودییەوە وەردەگرێت و ئەوەشی لەکۆمەڵگای ئێم���ەدا ئەنجام���ی دەدات، باڵوکردن���ەوەی داخراوترین ش���ێوازی کۆنەپارێزترین و ھه رە لەفۆرمە وەھابییە ئیسالمە ئەوەش ئیسالمە، بزوتن���ەوەی ئەگەرچ���ی س���عودییەکەیدا. س���ەلەفیزم لەدونی���ای عەرەبی س���ەرەتای سەدەی بیس���تەمدا، بزوتنەوەیەکی فرەجۆر بو، بەاڵم لەکۆتایی ھه فتاکانەوە س���ەلەفیزم لەژێر ھه یمەنەی وەھابیزمی س���عودییەدایە. وەھابی���زم جۆرێک���ە لەحەنبەلیزم���ی نوێ، ب���ەاڵم حەنبەلیزمێ���ک تێک���ەڵ بەپ���ارەی س���عودییەو بەو دۆالرە زۆران���ەی نەوت کە توانای باڵوکردنەوەی ئەم ئیسالمە بەدەوییە دەوارنشینە داخراوەیان بەھه مو دونیادا ھه یە. لەدوای دروستبونی شۆڕش���ی ئێرانی ساڵی ١٩٧٩و ھاتنەکایەی خومەینیزمیش���ەوە وه ک ئیسالمێکی ش���یعیی "شۆڕشگێڕ"، ملمالنێی س���ەرەکیی ئەم ئیس���المە س���عودییە و اڵتی کەنداو لەگەڵ ئێران و ئیس���المی ئێرانیدایە. ئەمەش وایکردوە بەگژداچونەوەی ش���یعیزم چ ل���ەڕوی سیاس���یی و چ ل���ەڕوی دینیی و چ لەڕوی تیۆلۆژییەوە، ئەرکی ژمارە یەکی ئەم

بزوتنەوە سەلەفییانە بێت.

سادەکردنەوەیەکی ترسناکی دین و دونیاس���ەلەفیزم ھه ڵگری���ی دیدێک���ی ھێجگار س���ادەیە بۆ دین و ب���ۆ دی���اردەی دینداریی لەکۆمەڵگادا. الی س���ەلەفییەت ھه م تێکستە دینییەکان سادەن، ھه م دونیا خۆی سادەیەو ھه م مرۆڤ خۆیشی بونەوەرێکی سادەیە، کە دەکرێت بەکۆمەڵێ���ک فەتواو بەخوێندنەوەی کتێبێ���ک ھه م���و نهێنییەکان���ی دەربکەون. سەلەفییەت پێیوایە وەاڵمی ھه مو پرسیارێکی کولتو ریی و دینیی و کۆمەاڵیەتیی و سیاسیی و ئ���ەم وەاڵمان���ەش پێیی���ەو فەلس���ەفییان لەالیەن ئیس���المەوە ھاتن���ی لەس���ەرەتای نەوەی یەکەمی موس���ڵمانانەوە دراونەتەوە. کەس���ایەتییە دیارەکان���ی ن���او ئیس���المی سەرەتایی رەمزیی دینی نین بەتەنها، بەڵکو مەرجەعی وەاڵمدانەوەی ھه مو پرسیارەکانی مرۆڤ���ن لەھه م���و س���ەردەم و کۆمەڵگاکاندا. ئەوەی سەلەفیزم دەکاتە دیاردەیەکی ھێجگار ترس���ناک ئەم س���ادەبونەیەتی. یەکەم شت ک���ە ئەم س���ادەگەراییە دەخوازێ���ت لەناوی بب���ات، ئاڵۆزییەکانی ناو دین و ناو دینداریی و ناو ژیان���ی کۆمەاڵیەتییە. لێرەدا ئیس���المی س���ەردەمی پێغەمبەرو ھه ڵسوکەوتی نەوەی س���ەرجەمی موس���ڵمانان وەاڵمی یەکەم���ی پرس���یارەکانی ئەمڕۆی���ان پێی���ەو ھه ڵگریی کۆمەڵێک یاس���ان کە دەبێت بەیاسایی ژیانی ئێم���ەش لەدونیایەکی تەواو جیاواز لەدونیای ئەو نەوە کۆنەدا. الی سەلەفییەت ئەوەی ئەو نەوەیە کردویان���ەو گوتویانەو ئەنجامیانداوە، تاقە ڕێگایەکی ڕاس���تەقینەیە ک���ە ھه موان دەبێت بیگرنەب���ەر، با م���رۆڤ لەکۆمەڵگاو سەردەمێکیشدا بژی تەواو جیاواز لەکۆمەڵگاو سەردەمی موسڵمانانی سەرەتاداو با دونیای ئەمڕۆ س���ەدانجار ئاڵۆزترو گەشەکردوتر بێت لەدونیای بەدەویی و خێڵەکیی و کۆچەرییانەی

سەرەتاکانی ئیسالم. ئەم پرۆسە ھه مەالیەنەی سادەکردنەوەیە وا لەس���ەلەفییەت دەکات دیاردەیەک بێت ڕقی لەھه مو ش���تێک بێ���ت کە س���ادەبونەکانی ئەوی قبو ڵنەبێت. ڕق لەھه مو تەفس���یرێکی تێکس���تە دینییەکان کە لەگەڵ دیدی ئەواندا یەکنەگرێتەوە؛ ڕق لەخوداناس���ییەک کە ئەو وێنەیەی بۆ خ���ودا نەبێت کە ئەوان ھه یانە، ڕق لەھه مو جۆرە مرۆڤبونێک کە نەچێتە ناو مۆدێلی مرۆڤی سەلەفییەوە، نەک تەنها وه ک عەقڵ و بیرکردنەوەو ھه ست ونەس���ت، بەڵکو تەنانەت وه ک ش���ێوازی جلوبەرگ و ستایل و دەرکەوت���ی دەرەکیی. ڕقی س���ەلەفییەکان لەھه م���و ئ���ەو ش���تانە تەنه���ا دیاردەیەکی س���ایکۆلۆژیی نیی���ە، ئ���ەوان تەنه���ا ڕقیان

لەژیانی مۆدێرن و مرۆڤی مۆدێرن و کۆمەڵگای مۆدێرن نییە، ئەوان س���ەرجەمی ئەو شتانە بەبێدینیی و کوفرو کافربون دەزانن و حوکمی کوفر و کافربو نیشیان بەسەردا دەدەن. دیارە الی ئەمان���ەش ئاش���کرایە کە ئ���ەم حوکمە چییە و پێویس���تیی به تەفیس���ر و لێکدانەوەی جیاواز نییە. ھه مو ئەم ش���تانە س���ەلەفیزم دەکاتە یەکێک له ھێزە ھه رە سێکتارییەکان، وات���ە تائیفییەکانی دونیا؛ ئەوان تەنها ڕقیان له دینەکانی تر و ڕقیان له بێدین و دژەدینەکان نیی���ە، بەڵکو لەناو ئیس���الم خۆش���یدا ھیچ ڕێباز و قوتابخانە و س���روت و لێکدانەوەیەکیان ل���ەدەرەوەی خۆیاندا قبو ڵ نیی���ە. لەدیدی ئەواندا ھه مو ناس���ەلەفییەک، چەند دیندار و خوداپەرس���تیش بێ���ت، دیندارێک���ی ھه ڵە و ناڕاس���ت و گومڕای���ە، موش���ریک و مونافیق و زەندیق و س���ەرجەمی ئەو تۆمەتە دینییانەی ت���رە ک���ە مێ���ژو ی تۆمەتبارکردن���ی دینیی ئیسالمناس���یی وه ک بەرھه میھێن���اوە. فەرەنس���ی ئۆلیڤەر روا دەڵێت، سەلەفییەت وەسوەس���ەی دروستکردنی س���نو ری ھه یە، س���نو ری جیاکردن���ەوەی خۆی ن���ەک تەنها له بێدین و دژەدینەکان، بەڵکو لەس���ەرجەمی دەرکەوتەکانی تری دین له کۆمەڵگادا، لەھه مو ئەو دیندارانەش کە بەڕاستی باوەڕیان به دین ھه یە، بەاڵم بەو دینە سەلەفییە نا کە ئەوان

ھه ڵگرین.

کایەی دین وه ک کایەیەکی پلورالکوردستان واڵتێکی فرەدینە، چەندان دین و باوەڕی جیاوازیی تێدایە. لەناو خودی ئیسالم خۆیدا، ئیسالمی سونیی و شیعیی، ئیسالمی سوفیی و ئیس���المیی میللیی، ئیسالمی شار و ئیسالمی الدێ ھه یە. لەدەرەوەی ئیسالمیشدا یەزیدی، مەسیحی، کاکەیی، شەبەکی و ئەھلی ھه ق و ئەوانیتر ھه ن. ئەمە جگە له ژمارەیەکی گ���ەورەی خەڵک ک���ە دین بۆ ئ���ەوان تەنها پێدراوێکە له پێدراوه کانی ژیان نەک ھه مو ژیان و دین ئەو ھێزە نییە کە ژیانیان ئاراسەتبکات و ھه ڵس���وکەوتیان لەژیانی ڕۆژانەدا ڕێکبخات. ئەمە جگە له بو نی ژمارەیەکی زۆری کەسانی عەلمانی���ی کە پێیان وایە دی���ن دەبێت تەنها ڕۆڵ���ی له ژیانی شەخس���یدا ھه بێ���ت. لەپاڵ ئەمانیش���دا ژمارەیەکی بەرچاو لەکەس���انی بێدی���ن و دژەدین ھه ن کە دی���ن و خورافەت و دین و غەیبانیەت و دین و نەخۆشی لەالیان یەک مانای ھه یە. ھه مو ئەمانە کۆمەڵێک ڕاستیی سۆس���یۆلۆگیی و مێژو یی���ن و ھه ر کەس���ێک بەڕێکەوتی���ش ڕێی کەوتبێتە کوردس���تانەوە ئەم شتانەی به چاوی خۆی بینیوە. خاڵێکی گرنگی تر ئەوەیە کە له نێوان ئەو زۆرینەیەدا کە موس���ڵمانن، دیسانەوە شێوازی جیاوازیی دینداریی ھه یە کە ناکرێت موس���ڵمانبو نیان بەھی���چ جۆرێک کورتبکرێن���ەوە بۆ یەکجۆر و ی���ەک ف���ۆرم لەدینداریی. جگ���ە لەمانەش ئەمڕۆ له کوردستاندا ئیسالمی سیاسیی ھه یە کە دابەش���ە بەس���ەر زیاد لەپ���ارت و گروپ و ئاراستەیەکی سیاسییدا، له توندڕەوە بۆ کەمتر توندڕەو لەوانیشەوە بۆ ئیسالمێکی میانڕەو. لەسەرێکی دیکەوە ئیسالمێکی میللیی ھه یە کە ئەویش فرەج���ۆر و فرەدەرکەوتە و ڕەنگ و ڕو ی ئەو ژینگ���ە کۆمەاڵیەتییانەی وەرگرتوە کە تیایاندا ئامادەیە. ئەم ئیس���المە میللییە ھه ڵسوکەوت و خوڕەوشت و له زمان و بەشێکە ئ���اکاری کۆمەاڵیەتیی تایبەت���ی ژمارەیەکی کۆمەڵ���گای ن���او ئیمانداران���ی بەرچ���اوی

ئێم���ە و له ھیچ ئاس���تێکدا پەیوەندییەکی بەو دیاردەی ئیس���المی سیاس���یی و ئیس���المی سەلەفیی وەھابییەوە نییە. لەمانەش بترازێت چەندان بزاوتی سوفیی و عیرفانیی و ڕۆحانیی ئاینی���ی ھه ی���ە ک���ە ئەمانی���ش دونیایەکی سەربەخۆی خۆیان ھه یە و شێوازێکی تایبەتیی دینداریی گەشەپێئەدەن. ئەمە جگە له بو نی ئیس���المێکی ڕەس���میی کە له دونیای دوای ڕاپەڕیندا لەپ���اڵ دو پارت���ە حوکمڕانەکەی کوردس���تاندا دروس���تبو ن و بەش���ێکی زۆری دەزگا دینییە رەس���مییەکانی کوردس���تانیان لەژێردەستدایە؛ لە وەزارەتەکانەوە بۆ دەزگا و ڕێکخ���راوە دینییە رەس���مییەکانی تر. لەناو له ئیس���الم جۆرێک گۆڕانیش���دا بزوتنەوەی ھه یە کە ئەوەندەی دینییە ئەوەندە سیاسیی نیی���ە، دی���ن لێرەدا بەش���ێکی س���ەرەکیی باوەڕ و عەقیدەی چەندان کادر و ھه ڵس���وڕاوی بزوتن���ەوەی گۆڕان���ە، ب���ەاڵم زۆرینەیان تا ئ���ەم س���اتەش، وا دەردەکەون ک���ە بکەری سیاس���یین نەک دینی���ی، تەنانەت زەحمەتە بخرێنە خانەی بکەری سیاس���یی-دینییەوە. س���ەلەفییەتی ئیس���المیی بەرھه می دونیای دوای ڕاپەڕی���ن و بەپل���ەی یەک���ەم بەرھه می دونی���ای دوای کەوتنی ڕژێمەکەی س���ەدامە. ئەم گش���تە ئاڵۆزە به ش���ێواز و مانا و ئەرکیی جی���اوازەوە ئامادەن و له کۆمەڵ���گای ئێمەدا کاردەکەن. ھه مو سادەکردنەوەیەکی ئەم دنیا ئاڵۆزە تو شی ھه ڵەی گەورە و لەزۆر ڕو شەوە

کارەساتی سیاسیی و دینییمان دەکات. کێش���ەی بەش���ی ھه رەزۆری ئەم شێوازە جیاوازان���ەی ئیس���الم له دونی���ای ئێم���ەدا لەوەدای���ە به دەگم���ەن نەبێت ھی���چ یەکێک له ھێزە چاالکەکانی ناو ئەم گش���تە گەورەیە پلورالیزم���ی دینی���ی و نادینیی قب���و ڵ نییە، یەکسانبو نی دینی ئیسالمی لەگەڵ دینەکانی تردا قب���و ڵ نییە، ئازادیی ویژدان و ڕادەربڕین و بیرکرن���دەوەی قبو ڵ نییە، س���ەربەخۆبو نی ژنان و یەکس���انبو نیان به پیاوان قبو ڵن نییە، نەک مافی یەکس���انیان بۆ کەس���انی بێدین و دژەدی���ن قبو ڵنیی���ە، بەڵک���و وه ک کافر و جیاوازیی ش���ێوازی وێنایاندەکەن و بێدی���ن بەگژاچو نەوەیان پێش���نیاردەکەن. لەناو ئەم له ھه مو ان ئیس���المی س���ەلەفیەتی گشتەدا داخراوت���رە، ئ���ەم س���ەلەفییەتە ھیچ جۆرە یەکس���انییەکی نێ���وان نێر و م���ێ و دیندار و بێدین و موسڵمان و دینەکانی تر و ھیچ نرخێکی نادینیی قبو ڵ نیی���ە. قبو ڵکردنی پلورالیزم و قبو ڵکردنی ئازادی ویژدان و بیرکردنەوە نەک تەنها بەش���ێک نیین له دونیابینیی و شێوازی بیرکردنەوەی ئ���ەم ھێزانە، بەڵکو نەوەیەکی گەنجیش���یان پەروەردەک���ردوە ک���ە دی���ن سەرەتا و کۆتایی ژیان و بیرکردنەوەیانە و بەو لۆژیکە ناپلورال و دژ به ئازادییە س���ەرجەمی لەگ���ەڵ دونیا و کۆمەڵگا و پەیوەندییەکانیان

کەسەکانی تردا ڕێکدەخەن.

بەسەلەفیکردنی کایەی دینئەوەی ئێم���ە ئەمڕۆ دەیبینین پرۆس���ەی به س���ەلەفیکردنێکی بەرفراوانی کایەی دینە له کوردستانە. سەلەفییەتی دینیی نەک تەنها فو یەکی تەواو کۆنەپارێزانەی نوێ بەناو ڕۆحی ھه مو ھێزەکانی تری ئیس���المی سیاس���ییدا دەکات، بەڵکو خەریکە وردە وردە ئەو ئیسالمە میللییە ھه مەجۆرەی له کوردستاندا ئامادەیە، ئەویش بۆ ئیس���المێکی س���ەلەفی بگۆڕێت. مەترسی سەلەفییەت لەوەدایە کە ھه مو فەزا دینییەک���ە دەکاتە فەزایەکی تەواو داخراوتر و کۆنەپارێزت���ر و ڕێگرتر لەھه ر جۆرێک گۆڕان و پێشکەوتن و تازەبو نەوەی نا وه کیی ناو کایەی دین خۆی، لەپێش ھه مو ش���یانەوە گەشەدان به ڕوانینێ���ک بۆ دی���ن کە نەتوانێ���ت بەھیچ جۆرێک لەگەڵ پلوارلیزم و شێوازە جیاوازەکانی دیموکراس���ییەتدا بنەماکان���ی ئازادیی���ی و بژی و بگونجێت. بەس���ەلەفیکردنی ئیسالمی سیاسیی، بەسەلەفیکردنی ئیسالمی میللیی، به سەلەفیکردنی ئیس���المی رەسمیی و ھێدی ھێدیش به سەلەفیکردنی ھه مو کایەی دینیی، ئ���ەو پرۆس���ەیەیە کە ئەمڕۆ له کوردس���تاندا لەئارادایە. ئەم پرۆسەیە به ھێمنی کاردەکات و به خێرایی گەش���ەدەکات، بەبێ ڕەخنەکردنی جیدی���ی و چاودێریکردنی دیموکراس���ییانەش بەردەوامیی بەکاری خۆی دەدات و دەرنجامی ئێجگار خراپ و مەترس���یدارش بەدوای خۆیدا

بەجێدەھێڵێت.ئەوەی ئەم دۆخەی ھێندەی تر ئاڵۆزترکردو ە جەنگ���ی داعش���ە. لەپاڵ ش���ەری داعش���دا س���ەلەفیزم بەناوی بەرگرییک���ردن له ئایینی ئیس���الم بست به بست "شەڕی پێگە"، به مانا گرامشییەکەی، دەکات و سیاسەت ناچاردەکات له پرۆسەی ئیسالمییکردنی کایەی پەروەردە و "رو بەری گشتیی"دا نەک بێدەنگ بێت، بەڵکو ئیسالمیی و سەلەفییەکان تەنانەت شوێنپێی ھه ڵبگرێ���ت. بۆنمو ن���ە م���رۆڤ له زانک���ۆی کەرکوک ھه س���ت ناکات کە ئەمە مۆدێرنترین ش���وێنی کۆمەڵگایە، بەڵکو ھه ستی ئەوەی الدروس���تدەبێت کە له مەرکەزێکی پاراستنی ئاداب���ی ئیس���المییدایە. بڕیاری یەکپۆش���ی ل���ەو زانکۆیە ب���ۆ خانم���ان به دەس���تو ری بااڵپۆش���ی رێس���ای دانان���ی ئیس���المیی و ئیس���المیی )جوب���ە( و دیاریکردنی تەنانەت نیلی، رەساس���ی، لەوێنەی رەنگەکانیش���ی

جۆزی و ڕەش، ئەو راستییە دەسەلمێنێت کە دەسەاڵت و سیاسەت له کوردستاندا شوێنپێی س���ەلەفییەکان ھه ڵدەگرن و به لۆژیکی دینیی ئ���ەوان بیردەکەن���ەوە. منەورەکان���ی ئ���ەم رێس���اکانی دو ھه می له تێبینی���ی زانکۆی���ە ڕەشپۆشیدا نو س���یویانە "تەنو رە شەپوشۆڕ و درێژ له )١٥( س���م زیاتر نەبێت له پاژنۆوە". قەدەغەکردن���ی خواردنەوە له نمو ن���ەی یان له دوای کاتژمێر ١٠ ش���ەوەوە پارادۆکسێکی پەروەردەیی ترم���ان بۆدەردەکەوێت کە ھیچ خزمەتێک به "پاراس���تنی گەنج���ان" ناکات، چونکە دەس���تکەوتنی خواردن���ەوە پابەندی کات نییە، بەڵکو پابەندی ئەو ڕێسایانەیە کە له زۆر ش���وێنی دونیا ڕەچاودەکرێت، ئەویش فرۆش���تنی ھه مو جۆرە خواردنەوەیەکە بەو کەس���انەی کە لەس���ەرو ی ھه ژدە ساڵەوەن و قەدەغەکردن���ی بۆ ئەو گروپ���ەی لەژێر ئەم

تەمەنەوەن.

ڕەخنەکردنی دین له کوردستانداگەورەیە نائومێدەییەکی جێ���گای ئەوەی ئەو ڕاستییەیە کە له دونیای ئێمەدا ڕەخنەی ئایین له ئاستێکی مەعریفیی و مەنهه جیی زۆر نزمدا دەژی. زۆربەی ئەو ڕەخنانەی له ئایین دەگیرێن، ھێندەی دەبن به سامانێک بۆ سەر خەرمان���ی بەھێزکردن���ی توندڕەویی دینیی، ھێن���دە ناب���ن به ھۆکارێک ب���ۆ بێهێزکردنی. ڕەخن���ەی ئایین ش���تێکە و ڕەتکردنەوەیەکی سەرپێیی دین شتێکی تر. کێشە لەوەدایە ئەم دو رەھه ندە بەیەکتر تێکەاڵوبکرێن کە ئەمەش تەنها ی���ەک ئاکامی ھه ی���ە، ئەویش نەمانی پ���ردی پەیوەندیی و گفتوگۆی���ە له کۆمەڵگادا لەسەر سەرجەمی پرسەکانی "ژیانی گشتیی" لەنێ���وان ئاین���داران و بێئایینەکاندا، لەنێوان ئەوان���ەدا ئەرگومێنتی دینییان ھه یە و لەگەڵ ئەوان���ەدا کە لەدەرەوەی دیندا بیردەکەنەوە. بەش���ێکی گەورەی ڕەخنەی دی���ن له دونیای ئێم���ەدا س���ەرقاڵی ڕەخنەکردنی تێکس���تە دینییەکانە، خ���ۆی به ڕەخنەکردنی ئەم یان ئەو کەس���ایەتی دینی ن���او مێژوه و ە خەریک به خورافی���ی لەجەنگ���ی یاخ���ود دەکات، ناس���اندنی ئەم یان ئەو عەقیدەی دینیدایە، نەک س���ەرقاڵی ڕەخنەکردنی دەرکەوتەکانی دین بێت له ژیانی کۆمەاڵیەتیی و فەرھه نگیی و سیاس���یی ئەمڕۆدا، نەک چۆنیەتی کارکردن و دینییەکانی ھێزە بیرکردنەوە و ھه ڵسوکەوتی دونی���ای ئەم���ڕۆ ڕەخنەبکات، ن���ەک ئەوەی بڕوانێت بک���ەرە کۆمەاڵیەتییەکان چی له دین دەکەن و دەیخەنە خزمەتی چ پرۆژە و خەون و پالنێک���ەوە. ھه مو ئەمانەش بەب���ێ توانای جیاوازەکان���ی دەرکەوت���ە جیاکردن���ەوەی دی���ن ھه م لەناو مێژو ھ���ه م لەناو کۆمەڵگای ئەمڕۆدا. ئێمە بۆ قسەکردن لەسەر دین ئەو میتۆدە ھابەرماس���ییە به پڕسەمەرترین ڕێگا دەزانین ک���ە باس ل���ەوەدەکات لێکۆڵەرەوە نابێت حوکم بەس���ەر ڕاس���تیی و دروس���تیی عەقی���دە ئایینییەکاندا بدات، بیس���ەلمێنێت دی���ن نەخۆش���یی و وەھم و غەیبانییەتێک���ی تەواو عەیارە، بەڵکو پێویس���تە س���نو رێکی ڕو ن له نێ���وان ئایین و مەعریفەی زانس���تییدا بکێش���ێت و بەیەکتریان تێکەڵنەکات، توانای ئەوەی ھه بێ���ت ئەرک���ە جیاوازەکانی دین و زانس���ت له کۆمەڵ���گادا ببینێ���ت. ب���ۆ ئەم مەبەس���تەش ھابەرماس باس له "بێخوداییی میتۆدی���ی" دەکات له ش���ێوازی کارکردن���ی زانس���تیدا، چونکە بەڕای ئەو دیدی زانستیی له ئینس���انەوە دەستپێدەکات و دیدی دینییش

له خوداوە. ب���ەڕای ئێم���ە ئ���ەوەی لەم چرکەس���اتە مێژو ییەدا گرنگە بریتییە له ھه ڵس���وکەوتێکی عەقالنی���ی لەگەڵ دیندا. ئەم ھه ڵس���وکەوتە مان���ای ئەوە نییە مرۆڤ ئ���ازاد نییە لەوەدا ب���ه چ جۆرێک ڕەخنەی دی���ن دەکات، بەڵکو مان���ای ئەوەیە بۆ ئێس���تا و داھاتوی نزیکیی کۆمەڵ���گای ئێم���ە پێویس���تە کاری جیدیی لەسەر س���ێ رەھه ندی گرنگی ناو کۆمەڵگای ئێمە بکرێت. یەکەمیان ئاستی پەروەردەیە. دوەمی���ان ئاس���تی تیۆلۆژی - سیاس���ییە،

سێهه میان ئاستی یاساییە.

پەروەردەی پلورالپێویستە سیستەمی پەروەردەدا لەئاستی خوێندن س���ەرلەبەر گۆڕانکاریی مەنهه جیی و مەعریفیی قوڵی تێدا بکرێ���ت. وانەی ئایین چیدی تەنها ناس���اندنی مندااڵنی کوردستان نەبێت بەئایینی ئیسالم و دەرخکردنی ئایەتە قورئانییەکان و فەرمودەکانی پێغەمبەر و مێژوی شەڕوشۆڕ و فتوحاتەکانی نەبێت بەپێوەر بۆ موسڵمانبونی ناو ھۆڵەکانی تاقیکردنەوە، تا وه کو قوتابییەکان نمرەی باش بهێنن، بەڵکو به ستراتیژێکی پەروەردەیی نوێ پێویستمان ھه یە کە ئایی���ن لەو بۆش���اییە مەعریفییە و لەم قەیران���ەی تیای���دا دەژی، دەربهێنێت. بۆئەم مەبەس���تەش بنەڕەتیترین ھه نگاو بۆ رزگارکردنی عەقڵ و تەنانەت خودی ئایینیش بریتییە له دانانی مەنهه جێکی نوێی ئایینناسی بۆ قوتابیانی کوردستان کە لەپاڵ خوداناسییدا کۆمەڵناس���یی و وه ک ت���ری زانس���تەکانی ئامادەبێت. ئینسانناسیی و دەرو نناسیی دین تەنها خوێندەوارە دینییەکان یەکەم قس���ە و دواھه مین قس���ە لەس���ەر دین نەکەن، بەڵکو

زانایانی بواری زانس���تە کۆمەاڵیەتییەکانیش ئامادەبن. کردنی ئایینی ئیس���الم به بابەتی زی���اد له زانس���تێک مانای پەراوێزخس���تنی ئیس���الم نییە، بەڵکو مانای جێگاکردنەوەیە بۆ زیاد لەڕوانین و تێگەییش���تنێک بۆ ئایین و مندااڵنی کوردستان فێرکردن و گۆش���کردنی بەش���ێک وه ک ئایین���ی به پلورالیزم���ی فەرھه نگیی و کۆمەاڵیەت���ی و له پلورالیزم���ی مەعریفیی و سیاسیی. بەتایبەت بۆ کۆمەڵگای ئێم���ە ک���ە کۆمەڵگایەک���ی فرەکولتو ری���ی و ئایینیی و ئایینزایییە و لەمڕۆشدا به ئەزمو نێکی زۆر خراپ و ترسناکی ئایینییدا تێپەڕدەبێت. بەتایب���ەت بەش���ێکی گ���ەورەی کۆمەڵگای کوردس���تان ک���ە ئێزیدیی���ەکان و چەن���دان ئایین و ئایینزای تریش، بەناوی ئیس���المەوە بەر ھێرش���ی پەراوێزخس���تن و بێنرخکردن و بەر له دوادەرەنجامیش���دا لەئینسانخس���تن و ھێرشی کۆمەڵکوژیی کەوتو ن و دەکەون. ئەم رەھه ندە بەالی ئێمەوە گرنگیی تایبەتی خۆی ھه یە، چونکە مندااڵنی کوردستان فێری ئەوە دەبن کە کۆمەڵگاکەیان جگە له ئیسالم ئایینی تری تێدایە و وه ک چۆن ئیسالم بۆ موسڵمان پێگەی تایبەتی روحیی و کۆمەاڵیەتیی خۆی ھه یە، ئاوھ���اش ئایینەکانی تر بۆ ئەندامانی گروپ���ە ئایینی و ئایینزاکان���ی خۆیان گرنگ و کۆمەاڵیەتیی دینیی و پەروەردەی بنەڕەتین. ئێمە پڕە له حوکمی کوێرانە و وێنای ناڕاس���ت بەرامب���ەر به گروپ���ە ئایینییەکانی تر، ئەمە جگە له حوکمی ھه ڵە بەرامبەر ئەو ش���تانەی ک���ە س���ەرچاوه کەیان ناچێتەوە ن���او دین. ئاشتیی سەقامگیرکردنی بۆ ئێمە وایدەبینین کۆمەاڵیەت���ی لەئاس���تی دو ردا، پیادەکردنی ئەم پرنسیپی پلورالیزمە له خوێندگاکاندا، بۆ تێگەییشتن له ئایین و کۆمەڵگا، له ھه مو کاتێکی تر گرنگترە. کەمنین ئەو موسڵمانانەی کە تا وه کو ئەمڕۆش بێڕێزیی بەرامبەر به ئێزیدیی و کاکەیی و مەسیحیی و گروپەکانی تر دەکەن و مرڤ���ی نادینیی���ش بەمانا ئیس���المییەکەی، وه ک مرۆڤێکی گاڵو دەبینن و مامەڵەدەکەن. سەرەڕای ئەوەی کە ئەو ھه مو گروپە دینییە جیاوازانە به کەمینە و زۆرینەوە له کوردستاندا پێک���ەوە دەژی���ن، کەچی زۆرین���ەی زۆری کوردانی موسڵمان ھیچ زانیارییەکیان لەسەر بچو کترین س���روتی ئایینی کوردانی ئێزیدی و کاکەیی و مەسیحییەکان و گروپەکانی تر نییە و تێگەیش���تنیان بۆ ھه مو سروتە ئایینییەکانی تر کە لەدەرەوەی سروتی ئایینی ئیسالمدان، س���ەرلەبەری ھه ڵەی���ە و منااڵنی���ش جگ���ە له فێرکردنی دەس���تەواژەی "کوفر" و "کافر"، ھیچ ش���تێکی تریان فێرناکرێت بۆ وێناکردنی ئەو گروپانە. ھه رئەمەش���ە وامانلێدەکات کە بڵێین پلورالیزمی ئایینی و گیانی قبو ڵکردنی یەکتری له کوردستانی ئەمڕۆدا تەنها له خیتابی سیاس���ییەکاندا و وه کو ریتۆریکێکی بەتاڵ، ئامادەیە. ئێمە گەر بمانەوێت کۆمەڵگایەکی ن���وێ له کوردس���تان بەرھه مبهێنین، دەبێت دەس���تپێبکەین. پلورالەوە له پەروەردەیەکی ئ���ەم پەروەردەی���ەش مان���ای ئەوەی���ە کە چیدی تاکڕەھه ندان���ە و تاکالیەنانە دونیامان ئیس���الم و ڕاڤەنەکرێت و بۆ له قوتابخانەکاندا موس���ڵمانبو ن وه ک چەق���ی دونی���ا و تاک���ە موقەدەس و تاکە ئایینی ڕاس���تەقینە تەماشا

نەکرێت.

بیروڕا)462( سێشه ممه 2٠/122٠١٥/١ birura.awene@gmail.com

چەند سەرنجێک لەئایین و سەلەفیزم و دەستور

ئاراس فه تاحمه ریوان وریا قانع

گەر بمانەوێت کۆمەڵگایەکی

نوێ له کوردستان بەرھه مبهێنین، دەبێت

له پەروەردەیەکی پلورالەوە دەستپێبکەین. کە چیدی تاکڕەھه ندانە و

تاکالیەنانە دونیامان له قوتابخانەکاندا بۆ

ڕاڤەنەکرێت و ئیسالم و موسڵمانبو ن وه ک چەقی دونیا و تاکە

موقەدەس و تاکە ئایینی ڕاستەقینە تەماشا

نەکرێتسەلەفییەتی دینیی نەک تەنها فو یەکی

تەواو کۆنەپارێزانەی نوێ بەناو ڕۆحی

ھه مو ھێزەکانی تری ئیسالمی سیاسییدا

دەکات، بەڵکو خەریکە وردە وردە

ئەو ئیسالمە میللییە ھه مەجۆرەی

له کوردستاندا ئامادەیە، ئەویش بۆ ئیسالمێکی سەلەفی

بگۆڕێت

١٩ »»

13 (462( سێشه ممه 2015/1/20 birura.awene@gmail.comبیروڕا

من لەگ���ەڵ ئەو بۆچون���ە ناکۆکم کە هەر جوڵەیەک���ی جیاوازی ناو یەکێتی بەپرس���ی لەڕاستیدا ببەس���ترێتەوە. چونکە چاکسازی ناونان���ی جوڵ���ەکان، یان بەس���تنەوەی ئەو جواڵنە بەپرسی چاکسازیەوە لەناو یەکێتیدا، تاکتیکیانە مامەڵەکردنێکی لەبنەڕەتەوە هەر ب���وە بەئامانجی ماکیاژکردنێک���ی زیرەکانەی ماهیەت���ی ئەو بزاوتە جیاوازان���ەی لەناو ئەو هێزەدا س���ەریان هەڵداوە. ماکیاژکردنێک که توانیویەتی بەش���ێوەیەکی تاکتیکی زیرەکانە لینکی ئەو جوڵە جیاوازانە بکات بەستراتیژێکی ڕیفۆرم���ەوە. بەچاکس���ازی و بارگاویب���و ئەمەلەکاتێکدا هەر لەسروش���تیانەوە، خودی ئ���ەو بزاوتان���ە کەمتری���ن پەیوەندیداری���ان بەپرسی چاکس���ازیەوە هەبوەو ئامانج لێیان پارێزگاریکردن بوە لەشوناس���ی خاوەندارێتی گوتاری یەکێتی و س���ەپاندنی دەستەجەمعی شەراکەت و هاوبەشێتی لەپرسی بەڕێوەبردنی

ئەو هێزە گرنگ و مێژوییەدا. س���ەرهەڵدانی لەمێ���ژوی لەڕاس���تیدا بزوتن���ەوە جیاوازەکانەوە ک���ه جیابونەوەی سۆسیالیستەکان دەستپێدەکات و دواتر ئااڵی شۆڕش و ئینجا بزوتنەوەی گۆڕان و لەئێستاشدا دەرکەوتنی ئاڕاستەیەکی دیکەی جیاواز بەناوی گروپی )بەرنامەی کار( شتێک بەهەڵەو شتێک بەغ���ەدر دەڕوات ئەویش بریتییە لەوێناکردنی نی���وەی یەکێت���ی بەگەن���دەڵ و نیوەکەی تر بەڕیفۆرمیس���ت لەکاتێک���دا ئەم���ە نەک هەر ڕاست نیە بەڵکو تەواو مامەڵەکردنێکی ڕەش و س���پیانەیەو کێماسییە لەجورئەت و ڕاستگۆیی خودی ئەو بزوتنەوانەدا. چونکە لەڕاس���تیدا ئەوە مامەڵەکردنێکی تێکەڵ بەدیماگۆجیەت و پڕوپاگەندەسازیی بوە که هەر لەسەرەتاکانی لەناو دروس���تبونی گروپگەلە جیاوازەکانەوە هەندێکی ناڕاس���ت بەش���ێوەیەکی یەکێتیدا خس���تۆتە ژێر بەرپرس���یارێتی و هەندێکیشی بەناڕاستتر خستۆتە دەرەوەی بەرپرسیارێتیەوە مێژوی بەرهەمهێنانی خاوەندارێتی و لەپرسی ڕابردوی ئەو هێزە سیاسیەدا بەربرسیارێتی و مێژویەک کەهەر لەجەوهەردا بەرپرسیارێتیەکی

ڕێژەیی هاوبەش بوە.ئەم وێناکردن و پۆلێنکردنانە کاتێک بەڕونی بەرجەس���تەبون، که ناکۆکیە سیاس���ییەکان گەیش���تون بەجیابون���ەوە. لێ���رەدا ڕەنگ���ە جیابونەوەی لەس���اتەوەختەکانی سەرنجدان سۆسیالس���ت و ئااڵی ش���ۆڕش لەسەردەمانی گۆڕان و بزوتن���ەوەی جیابون���ەوەی ش���اخ و لەس���ەردەمی ش���ار و دەرکەوتنیئاڕاس���تەی بەرنامەی کار لەس���ەردەمی ئێستادا دەشێت زیاتر بتوانێت س���انایی ئەم تێگەیش���تنەمان بۆ بەرجەس���تە بکات، بەتایبەت که دەبینین بەرهەمی سەرجەم ئەو دەرکەوتەو بەرکەوتەو جیابونەوە جیاوازانە بەبێ جیاوازی بەپرسی شەیتان و بەپرس���یوێناکردنی ڕەش وس���پی و فریش���تەو هەق وناهەق، بەش���ێوە ڕەهاکەیدا

گوزەری کردوە. لێرەدا وەستان و هەڵوەستەکردنێکی واقعیانە لەسەر ئەم پرسە بۆ یەکێتیەکان و لەناویشیاندا بۆئەوانەی لەناو ناوەندی بڕیاری ئەو هێزەدان زۆر گرنگە، بەتایبەت کەپڕۆسەی دەرکەوتنی جیاوازیی���ەکان، جارێکی دیک���ەش واخەریکە ل���ەدوای جیابونەوەی گۆڕان���ەوە وێنای ئەو پۆلێنکردن و ستراکچەرە تەقلیدیە بەرجەستە دەکاتەوە، که لەئەنجامی دەرکەوتنی گروپگەلە جیاوازەکانەوە لەناو یەکێتیدا سەرهەڵدەدەن. چونکە ئەوەتا خەریکە هەمان ئەم وێناکردنە ڕەش وس���پییە جارێکی دیک���ەش وەکو خۆی بەرجەستە دەبێتەوە. وێنایەک کەدەبولەدوای جیابونەوەی بزوتنەوەی گۆڕانەوە ئیدی چیدی س���ەرزەمینی ئەم هێزە، که س���ەرزەمینێکی مێژویی یەکێتیی نیش���تیمانیی کوردستانە بۆ چەلەحانێیەکی دیکەی ئ���اوا پڕوپاگەندەیی و نامٶڕاڵ���ی بەئاماجی دیاریکردنی شوناس���ی

گروۆپگەلە جیاوازەکاندا ڕاپێچ نەکاتەوە.لێ���رە دەکرێت بەش���ێوەیەکی زانس���تی و بابەتیان���ە س���ەرنج لەپرس���ی بەردەوامبونی گروپگەل���ە لەبەرهەمهێنان���ی یەکێت���ی جیاوازەکان���دا بدەین که لەڕاس���تیدا دەربڕی ئەوەیە ماک���ی جیاوازییەکان���ی یەکێتی هەر لەبنەڕەتەوە پەیوەندی بەپرس���ی ڕیفۆرمەوە نەبوەو نیی���ە. چونکە ئەگەر وابوایە دەبوهەر لەگ���ەڵ جیابون���ەوەی یەکەمین���ی گروپ���ی چاکس���ازیخوازی ناو یەکێتی لەیەکێتی ئیدی هەرچی ڕیفۆرمیس���تەکانی ناو ئه و هێزە بون روەو ئەو س���ەرزەمینە کۆچی���ان بکردایە که دەستتەبەری چاکسازیویس���تەکە تازە هێزە

دەکرد بۆیان!بەش���ێوەیەکی واقعی و دور لەپڕوپاگەندەو دیماگۆجیەت دەتوانین بڵیین هەر لەسروشت و قەیرانەکان���ی گرف���ت و دەس���تپێکیانەوە ن���او یەکێتی گرف���ت و قەیرانگەلێ���ک نەبون ریفۆرمیزەکردن���ی بەپرس���ی پەیوەندیی���ان یەکێتی یان پەیوەندیان بەپرس���ی بنیاتنانی مۆدێرنیت���ەی سیاس���ی و حزبی جی���اوازەوە هەبوبێت لەناو ئەو هێزە مێژوییەدا بەئەندازەی ئەوەیکەدەکرێت بگوترێ���ت هەر لەبنەڕەتەوە ئ���ەو قەیرانان���ە پەیوەندیان س���ەرهەڵدانی بەپرسی شەراکەت و هاوبەش���ێتتیەوە هەبوە

لەپرسی خاوەندارێتیکردنی یەکێتیدا.لێرەدا پرس���ی خاوەندارێتیکردنی یەکێتی،

تەنه���ا لەبازن���ەی خاوەندارێت���ی کردنێک���ی ڕێکخراوەی���ی ئەبس���تراکتدا قەتیس ناکرێت. چونکە لەبونیاتدا پرسی خاوەندارێتی یەکێتی پرس���ێکی فراوانترە لەوە. پرسێکە پەیوەندی بەهەس���تی خاوەندارێتی ئ���ەم هێزەوە هەیە، لەن���او جومگەکان���ی دەرەوەی حزبایەت���ی و ڕیکخستنیشدا. بەتایبەت که دەزانین هەمیشە مەودای خاوەندارێتی کردنەکان ڕوەو سنوری خاوەندارێتی بەرینتر لەس���نوری حزب خۆی چون که ئەوەش خۆیلەپرس���ی خاوەندارێتی و شەراکەت بەسەر ئەو جومگانەدا دەبینێتەوە که لەدەرەوەی کایە حزبیەکەدا بەرجەستەبون کەبێگومان ئەوانی���ش بریتی بون لەکایەکانی پەیوەندی���دار بەپرس���ی حکومڕان���ی و پارەو دیکەی ناڕاس���تەوخۆکانی جومگ���ە داهات و ح���زب. جومگەگەلێ���ک که حزب���ی کوردی لەدەرەوەی خۆیدا لەناو کایەکانی دەسەاڵت و دەوڵەت و کۆمەڵ���گاو کایە جیاو جیاوازەکانی دیکەدا بەدەر زانس���تی سیاسی و بەدەر لەهەر

چەشنە مەنهەجیەتێک دروستیان دەکات.بۆئ���ەوەی لێ���رەدا تێگەیش���تنەکە ڕونترو بڵێی���ن دەتوانی���ن بکەین���ەوە س���ادەتر جیاوازییەکان���ی ن���او یەکێتی ئەگ���ەر لەناو خ���ۆدا جی���اوازی پەیوەندیدارب���ن بەقەیرانی بەڕێوەبردنی یەکێتییەوە، ئەوا لەجومگەکانی ده رەوەی خۆی���دا، ئەم بابەت���ە پەیوەندیدارە بەهەبونی جیاوازی لەش���ەراکەتی دەسکەوت و ئ���ەو خاوەندارێتیکردن���ی بەردەوامبون���ی هێزەلەسەرنجامێکدا. سەرەنجامێک، کەپێمان دەڵێت لەئەس���ڵدا ماک���ی جیاوازیەکانی ناو یەکێتی پەیوەندیان ب���ەو میکانیزمەوە هەیە که حکوم���ەت و دەزگاو دامەزراوەکانی دیکەی یەکێتی لەناوەوە دەرەوەدا پێ بەڕێوەدەبرێت. س���ەرئەنجام و میکانیزمێک کەهەندێک تیایدا دەکەونە دەرەوەی بازنەوەو س���ەرەنجام ئەو هەندەش دەبن بەگروپێکی دیارو بەرجەستە. گروپێککە هەست بەغوبن و غەدرو جیاوازییەکی

نائومێدکەر دەکات لەناو حزبەکەی خۆیدا.بەس���ەرنجدانێکی ورد لەمێژوی دەرکەوتنی یەکەمی���ن گروپ���ی جی���اوازی ن���او یەکێتی کەسۆسیالس���تەکانن بۆ ئااڵی ش���ۆڕش و بۆ بزوتنەوەی گۆڕان و بۆ ئێس���تای سەرهەڵدانی گروپی بەرنام���ەی کار دەتوانین بەئاس���انی ل���ەو فاکت���ە تێبگەین کە ماک���ی و منداڵدانی خوڵقانی قەیرانەکانی یەکێتی وێڕای هەبونی دی���دو دونیابینی و ڕوئیای جی���اواز بەاڵم ئەم هەست و غوبن و غەدرە نائومێدیەیە کەلەپرسی هەست نەکردن، بەخاوەندارێتی و هاوبەشێتی و چونیەکیەوە سەرچاوە دەگرێت که ئەمە خۆی پرسێکی پەیوەندیداریشە بەپرسی یەکسانی و دادپەروەری ناو یەکێتی خۆیەوە،نەک پرسی

ریفۆرم و چاکسازی. لێرەدا مسداقیەتی گروپی بەرنامەی کارو ئەگەرەکانی سەرکەوتن و ژێرکەوتنیان لەپرسی تێوەگالن و تێوەنەگالنیانەوە بەچاکس���ازیەوە بەندە، چونکە بەش���ێوەیەکی س���ادە ڕەنگە ئەزمونی بەتایب���ەت گڕابردو ئەزمونەکان���ی بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان دیدگاو تێگەیش���تنێکی ئ���اوای هێنابێت���ە ئ���اراوە که ئی���دی چیتر یەکێتییەکان و پانتاییە کۆمەاڵیەتییەکانی ناو کۆمەڵگاش پرسی چاکسازی سەرنجیان بەالی گردبونەوەو فۆڕمە نوێکانی ناو گروپێکی نوێوە ڕانەکیش���ێت که ئەمەش کاری نوێگەرانی ناو گروپی بەرنامەی کاری ناو یەکێتی قورس���ترو دەرفەتی بەردەم کۆنسێرڤەتیڤەکانی ناو ئەو

هێزەشی لەبارتر کردوە.

نۆزده ی���ه م و س���ه ده ی له كۆتاییه كان���ی سه ره تاكانی سه ده ی بیسته م به دواوه ، پرسی دواكه وتنی گه النی موس���ڵمان و پێشكه وتنی گه النی غه یره موس���ڵمان به تایبه تی گه النی ڕۆژئ���اوا، گه وره ترین ته حه دای���ه ڕویكردۆته گه النی موسڵمان. له ومیانه دا ڕێبه رانی بزاڤی چاكس���ازیخوازی ئیس���المی له ك���ۆن و نوێدا ه���ه ركام بۆ خۆی له گۆش���ه نیگای جیاجیاوه ڕاوبۆچون و توێژینه وه یان بۆ ئه م پرسه گرنگه پێشكه شكردوه . یه كێك له و هۆكاره سه ره كی و گرنگان���ه ی ك���ه ل���ه م ب���واره دا كاریگه ریی قوڵ و به هێزی هه یه ، په یوه س���ته به چۆنێتی تێڕوانینی موس���ڵمانان به شێوه یه كی گشتی بۆ مێژوی قۆناغه كانی س���ه رده می ده وڵه تی ئیس���المی ، به تایبه تی س���ه ده كانی سه ره تاو

ناوه ڕاستی سه رده می خه الفه تی ئیسالمی .نكوڵی له و ڕاستیه ش ناكرێ كه مێژو وه ك گه نجینه ی سه روه ری و بیره وه ریه كان و هه وێنی دروس���تبونی كه س���ایه تی و شوناس���ی هه ر گه ل و نه ته وه یه ك، به ش���ێوه یه ك له شێوه كان كاریگه ری ده بێ له س���ه ر ئاس���تی دواكه وتن یان پێش���كه وتنیان له قۆناغ���ه جیاجیاكانی مێژودا. حاڵه تێكی سروشتیشه كه هه رگه ل و نه ته وه یه ك له بنیاتنانه وه ی ئێس���تاو ئاینده ی خۆیدا سود له مێژوی خۆی وه ربگرێت. به اڵم بۆ گه النی موسڵمان هه ر وبه وه نده وراناوه ستێ ، به ڵكو مێ���ژو تایبه تمه ندییه كی زۆر جیاوازی هه ی���ه و كاریگه ریه ك���ی زۆر گ���ه وره و قوڵی له ڕاده به ده ری هه ی���ه ، چونكه ڕابردو حاكمه به سه ر ئێستای موسڵمانانداو ئه وه مردوه كان و پێش���ینانه كه به ش���ێوه یه كی ڕاس���ته وخۆو ناڕاس���ته وخۆ به رده وام ڕێبه رایه تی و ڕێنمایی

زیندوه كان ده كه ن.ڕاس���ته ك���ه له س���ه ره تای هاتن���ی ئاینی ئیس���المدا، به تایبه تی له ڕی���زی هاوه ڵه كانی شاگرده كانیش���یان ئیس���الم و پێغه مب���ه ری له قۆناغه كانی دوای خۆیان، نمونه ی زۆر به رزو دڵسۆزی و له پله ی پێشكه شكردوه گه وره یان ڕه وش���تی جوان و دونیانه ویس���تی و ئاماده یی ب���ۆ خۆبه ختك���ردن و قوربانیدان و گه یش���تن به ئاس���تی پێش���كه وتو له بواری زانسته كاندا به گشتی و زانسته ش���ه رعیه كاندا به تایبه تی ، كه مایه ی ش���انازی و س���ودلێوه رگرتنن نه ك ته نها بۆ موس���ڵمانان، به ڵكو بۆ س���ه رجه م مرۆڤایه ت���ی . به اڵم ئ���ه وه ب���ه و مانایه نییه كه هه مو ش���تێكی ڕاب���ردو به هه مان پێوه رو به هه مان چاو س���ه یر بكرێت و بكرێته نمونه و چڵه پۆپه ی پێشكه وتنی هه تاهه تایی و هه وڵی دوباره كردن���ه وه و كۆپیكردنی ببێته ئه ركێكی سه ره كی ئایینی و شه رعی موسڵمانان له گشت حاڵه تێكدا له هه مو چونكه س���ه رده مه كاندا. خه ڵكی ئ���ه و ڕابردوه ش هه ر م���رۆڤ بون و كه موكورت���ی و ناته واوییه كان���ی مرۆڤ ڕوی تێك���ردون، جگ���ه له پێغه مب���ه ری خوا هیچ كه س���ێك پارێزراو نه بوه و نابێ له هه ڵه وگوناه

و نابێته سه رمه شقی ڕه ها بۆ موسڵمانان. له الیه كی ت���ره وه ڕاس���ته قورئانی پیرۆز بایه خ���ی زۆری داوه به مێ���ژو، چی���رۆك و به س���ه رهاتی گ���ه ل و نه ته وه كان���ی ڕاب���ردو لێوه رگرتن و په ند به مه به س���تی ده گێڕێته وه ئاگاداربون له هۆكاره كانی شكست و سه ركه وتن یان چۆنێتی كاركردن به یاس���او ڕێس���اكانی

په روه ردگار له حه ره كه ت���ی ژیانی كۆمه ڵگه و نه ته وه كان���دا.، به اڵم ئه وه ب���ه و مانایه نیه كه ڕاب���ردو به پیرۆز س���ه یر بكرێت و به هه مو

شێوه یه ك هه وڵی دوباره كردنه وه ی بدرێت.خاڵێك���ی ت���ری نه خ���وازراو له تێڕوانینی موس���ڵماناندا بۆ مێژوی خۆیان، ئه وه یه كه حه ره كه تی مێژو حه ره كه تێكی ته واوخوازی و به ره وپێشه وه چون نییه ، به ڵكو حه ره كه تێكی چڵه پۆپه ك���ه ی خواربونه وه ی���ه . ب���ه ره و به س���ه رده می یه كه می هاتنی ئاینی ئیسالم ده س���ت پێده كات، له وه ب���ه دواوه كه م كه م ب���ه ره و خراپبون و دابه زین ده ڕوات تا ده گاته س���ه رده می هاتنی )مه هدی چاوه ڕوانكراو(، دوابه دوای ئ���ه وه ئیتر تێكچونی ئه م دنیایه و

هاتنی ڕۆژی قیامه تی به دوادادێت.له س���ه ده كانی نادروس���ته تێڕوانینه ئه م س���ه ره تای مێ���ژوی ئیس���المیدا به ڕاده یه ك كاریگه ریی و ئاماده یی هه بوه كه موس���ڵمانان وایانزانی���وه ته مه ن���ی ئ���ه م دونیای���ه چه ند قیام���ه ت زیاترناخایه نێ���ت و س���ه ده یه ك هه ڵده س���ێت. بۆیه زۆر پێویست به وه ناكات موس���ڵمانان گرنگییه ك���ی زیاد له پێویس���ت به م ژیانه ب���ده ن، باش وای���ه خۆیان یه كال بكه نه وه بۆ دوای مردن و ژیانی ڕۆژی دوایی . به هۆی ئه م تێروانینه نادروسته وه بۆ ڕابردو، دراوه پی���رۆزی له ش���ێوه كانی ش���ێوه یه ك به مێژوی س���ه ده كانی سه ره تای هاتنی ئاینی ئیسالم. ئه و مه سه له یه له بیروهۆش و زیهنیه تی زۆربه ی موس���ڵماناندا وه ك ڕاستیه كی گه وره چه س���پیوه و پێیانوایه پێش���ینان گه یشتون به چڵه پۆپه ی زانست و پێشكه وتن، به تایبه تی له بواری زانس���ته ئاینیه كاندا شتێك نه ماوه قس���ه یان له باره وه نه كردبێ و هیچ شتێكیان بۆ دوای خۆیان به جێنه هێشتوه . موسڵمانانی سه رده مه كانی تر به م سه رده مه ی ئێستاشه وه ، پێویس���ت ناكات زۆر خۆی���ان ماندو بكه ن، به ڵكو ه���ه ر ئه وه نده یان له س���ه ره ته قلیدی ئه و ڕابوردوه بكه ن و هه وڵی دوباره كردنه وه ی بده ن. چونكه بڕوایان وایه كه ده رمانی هه مو ده رده كان و ڕێگاچاره ی گش���ت گرفتاریه كانی ئ���ه م ڕۆژگاره ت���ا ڕۆژی قیام���ه ت له كردارو گوفت���ارو نوس���ینه كانی پێش���ینانی ئ���ه م ئوممه ته دا هه یه . بۆیه ده بینین گوتاری ئاینی س���ه رده م به شێوه یه كی گشتی پشت به ستوه به و ڕابردوه و ڕاسته وخۆ یان ناڕاسته وخۆ كار

بۆ دوباره به رهه مهێنانه وه ی ده كات.له وسۆنگه یه وه ده توانین ڕاشكاوانه دان به و راس���تیه تاڵه دا بنێین كه هۆكارێكی سه ره كی دواكه وتن���ی گه النی موس���ڵمان و به ش���ێكی زۆر له كێش���ه و گرفته قوڵ و ئاڵۆزه كانی ئه م سه رده مه ی جیهانی ئیسالمی ، ده گه ڕێته وه بۆ ئه م تێڕوانینه نادروسته بۆ مێژوی موسڵمانان و ه���اوكات نه بونی جورئه ت و توان���ای فیكری پێویس���ت بۆ وه رگرتنی هه ڵوێستی لۆژیكی و زانستیانه له مه ڕ كه له پورو به رهه مه كانی مێژو له ڕوی فیكری و فیقهی و سیاس���یه وه ، له گه ڵ نه بون���ی ئاماده یی بۆ تێپه ڕاندنی خاڵه الوازو جیاكردنه وه ی ڕابردوه و ئه و نه خوازراوه كانی ڕاس���ت و ناڕاس���ت یان دروس���ت و نادروست یان شیاوو نه ش���یاو له گه ڵ ڕۆحی سه رده م. به پێچه وانه ی گه النی پێش���كه وتو به تایبه تی ڕۆژئاوا كه هه ر له س���ه رده می ڕێنیسانسه وه توانیان)تج���اوز(ی ڕاب���ردوی نه خ���وازراوی خۆی���ان بكه ن و هه ڵه كوش���نده كان ڕاس���ت بكه نه وه و ئێس���تاو ئاینده ی نوێ و پێشكه وتو

بۆ خۆیان بهێننه دی . بۆیه گرنگه له هه ر پرۆس���ه یه كی چاكسازی ئیسالمی ڕاس���ته قینه دا، خوێندنه وه ی نوێ و ب���ۆ مێژوی ڕه خنه كاری زانس���تیانه بكرێت ئیس���المی و له ومیانه دا پێویس���ته كه له پورو به شێوه یه كی ئیس���المی مێژوی ڕوداوه كانی

گشتی بكرێت به سێ به شه وه :- به ش���ێكی دیاره كه بۆ سه رده می خۆی

پێویست بوه ، له سه رده مه كانی تریشداو له م سه رده مه شدا موسڵمانان ده توانن سودی لێ

وه ربگرن.- به شێكی تری بۆ سه رده می خۆی گونجاو بوه ، ب���ه اڵم بۆ س���ه رده مه كانی دوای خۆی

به تایبه تی بۆ ئه م سه رده مه گونجاو نیه .- به شی س���ێیه می بۆ سه رده می خۆیشی نادروس���ت و نه ش���یاو بوه ، چونك���ه هه ڵه و تاوان و كاری نادروستی بكه ره كانی بوه وه ك

مرۆڤ.به اڵم به داخه وه ئه گه ر س���ه رنجێكی خێرای ئه مڕۆی واڵتانی موس���ڵمان بده ین، ده بینین زۆربه ی ئه و كێشه و قه یرانه ئاڵۆزانه ی پێوه ی ده ناڵێنن، له به ش���ێكی زۆریدا ده گه ڕێته وه بۆ ئه و تێڕوانینه نادروسته و مامه ڵه ی ناواقیعیانه

له گه ڵ ڕابردو، بۆ نمونه :• دی���ارده ی توندڕه وی ئیس���المی - وێڕای هۆكاره بابه تییه كانی ئه م س���ه رده مه -هۆكاره سه ره كیه كه ی له ڕوی ئاینیه وه ده گه ڕێته وه بۆ تێگه یشتنی نادروست و نامه نتیقی له ژماره یه ك له ئایه ته كان���ی قورئ���ان و ڕوداوه كانی مێژوی موس���ڵمانان، به تایبه ت���ی ئه و به ش���ه ی كه جێبه جێكردن���ی به چۆنێت���ی په یوه س���ته ئه حكام���ی جیه���ادو فۆرم���ه مێژوییه ك���ه ی ده وڵه تی خه الفه ت، كه له ڕاستیدا ئه زمونێكی ته واو به شه رییه ، به اڵم له تێگه یشتنی زوربه ی موسڵماناندا وه ك به ش���ێك له ئیسالم سه یر ده كرێ���ت و ئه وه تا گروپی داعش به عه قڵیه تی دوباره كردنه وه ی هه وڵی نادروس���تی خۆیان ده ده ن و بونه ته سه رچاوه و هۆكاری گه وره ترین

مه ترسی و هه ڕه شه بۆ واڵتانی ئیسالمی .• هه روه ها كێش���ه و ئاڵۆزییه تائیفیه كانی نێوان ش���یعه و س���وننه ، له بنه ڕه تدا كێشه و شه ڕی ڕابردون، به اڵم مه خابن ئه وه تا ئێستا بوه ته هۆكارێكی سه ره كی ئه و ئاژاوه و قه یرانه ترس���ناكه ی ڕوی كردۆت���ه چه ند ناوچه یه ك، به تایبه ت���ی عێراق و س���وریا. قورئانی پیرۆز ڕاش���كاوانه ئاماژه به م ڕاس���تیه نه خوازراوه كه ئاگادارده كات���ه وه موس���ڵمانان ده كات و ئه وان به رپرس���یارنین له ڕابوردو پێش���ینان و ناب���ێ ڕوداوو كرده وه كانی پێش���ینان بكه نه هۆكاری كێش���ه و ئاڵۆزی ب���ۆ خۆیان، به ڵكو زیاتر له وه ش ڕاشكاوانه هه مو جۆره ته قلیدو

بابوباپی���ران كوێران���ه ی ش���وێنكه وتنێكی ڕه تده كه نه وه .

• هه رله ومیان���ه دا كولتوری ئیس���تبدادی سیاسی و تاكڕه وی له سیستمی حوكمڕانێتیدا كه چه ند س���ه ده یه كه گه النی موس���ڵمان تا ئێستاش���ی له گه ڵدابێت پێ���وه ی ده تلێنه وه ، درێژك���راوه ی مێژوی سیاس���ی ده وڵه ته كانی به میراتی عوس���مانیه و عه بباسی و ئه مه وی و بۆمان ماوه ته وه . چونك���ه به داخه وه فیقهی سیاس���ی ئیس���المی له كۆنه وه ش���ه رعیه تی داوه به شێوازی ده ستبه س���ه رداگرتن به زۆر، كه هاوشێوه ی كوده تا س���ه ربازییه كانی ئه م

سه رده مه یه . بۆیه بیرمه ندی گه وره ی موسڵمان)ئیقباڵ الهوری ( ده ڵێت: ئه و به هاو بنه ما سیاسیانه ی ئیس���الم هێنانی ب���ۆ رێكخس���تنی كاروباری حوكمڕانێتی له مێژوی سیاس���ی موسڵماناندا هه ر به )ده ڵه مه -أجنه (ی���ی مانه وه و نه خرانه

دۆخی به رجه سته بون و دامه زراوه ییه وه .دی���اره هه رله ب���ه ر هه مان هۆكاریش���ه كه بیرمه ندی ناوداری جه زائیری )مالك بن نه بی ( ڕای وایه شارس���تانێتی موس���ڵمانه كان له ڕوی سیاسیه وه شارس���تانێتیه كی نه خۆشه . چونكه مێژوی سیاس���ی موس���ڵمانان له گه ڵ ئه وه ش���دا كه چه ندی���ن نمونه و وێس���تگه ی دره وش���اوه ی تێدای���ه ، به اڵم به ش���ێوه یه كی ئاراس���ته به رده وامه كه ی���دا، ل���ه گش���تی و ڕێڕه وێكی نادروس���تی هه بوه و ئیس���تیبدادی سیاس���ی مۆرك���ی سیس���ته می حوكمڕانێتی ده وڵه تی خه الفه ت بوه و شه خس���ی خه لیفه یان س���وڵتان خۆی به ته نها خاوه نی گش���ت ده س���ه اڵته كان بوه . هه رئ���ه وه ش هۆكارێكی بنه ڕه تیه بۆ زو ڕاوه س���تانی شارس���تانێتی به ره وپێشچون، له گه ش���ه كردن و ئیس���المی سه ره نجام دواكه وتن و چه قبه س���تن و پاشان داڕوخان���ی سیاس���ی و س���ه ربازی له جه نگی

جیهانی یه كه مدا.ل���ه و ڕوانگه ی���ه وه تێك���ڕای بیرمه ن���دان و ڕێبه رانی بزاڤی چاكس���ازی ئیس���المی كۆكن له س���ه ر زه روره ت���ی ئه نجامدانی پرۆس���ه ی چاكسازی و نوێكردنه وه به شێوه یه كی ڕیشه یی و خاوێنكردنه وه ی كه له پوری مێژویی له باس و بابه ته نادروست و نه خوازراوه كانی سه ده كانی ل���ه ڕوی فیكری و چه قبه س���تن و دواكه وت���ن فیقه���ی و فه رهه نگی���ه وه ، وێ���ڕای زه روره تی گه ڕاندنه وه ی ڕۆڵ و پێگه ی عه قڵ له پرۆسه ی بنیاتنان���ه وه ی ئێس���تاو ئاین���ده ی گه الن���ی موسڵماندا به دۆزینه وه و داهێنانی ڕێگاچاره ی گونج���اوو س���ه رده میانه بۆكێش���ه و قه یرانه ئاڵۆزه كانی جیهانی ئیسالمی . چونكه بۆ هه ر س���ه رده م و قۆناغێكی مێژویی ، كێشه وگرفت و ڕێگاچاره ی تایبه ت به خۆی پێویس���ته . هه ر له به رئه وه یه شێخ سه عیدی نورسی كه وه ك یه كێ���ك له گه وره ترین زان���ا نوێكه ره وه كانی ئه م س���ه رده مه ئه ژمار ده كرێ ، له مباره یه وه ده ڵێ���ت، ئه گه ر ئه و له س���ه رده می مه والنای ڕۆمیدا بژیایه ، ئه وا ده بو)مه سنه وی ( به رهه م بهێنای���ه ، هه روه ك ئه گ���ه ر مه والنای ڕۆمیش ل���ه م س���ه رده مه دا بژیایه ، ئ���ه وا بێگومان)

په یامه كانی نور(ی ده نوسین.جێ���ی ئام���اژه پێكردنه قورئان���ی پیرۆز ب���ه م ش���ێوه یه ی كه ئێس���تا له به رده س���ت موسڵماناندایه ، خۆی ڕه چاوی ئه م ڕاستیه ی ئایه ت و له ڕێكخس���تنه وه ی كردوه ، چونك���ه ڕیزبه ندی ب���ه روارو به پێ���ی س���وره ته كاندا دابه زینیان ڕێك نه خراوه ته وه . ئه وه بۆ خۆی ئاماژه یه كی به هێزه كه بۆ هه ر س���ه رده مێك ڕوداوو كێش���ه و ڕێگاچاره ی تایبه ت به خۆی هه یه ، بۆیه پێویس���ته له س���ه ر بیرمه ندان و ئیله���ام زانایان���ی موس���ڵمان ڕاس���ته وخۆ له قورئان وه ربگرن بۆ دۆزینه وه و لێده رهێنانی ڕێگاچاره ی س���ه رده میانه ، نه ك ڕابردو كۆپی

بكه نه وه .

سلێمان عەبدواڵ یونس

له دەرکەوتنی گروپی )بەرنامەی کار(دا

شتێک بەهەڵەو شتێک بەغەدر دەڕوات ئەویش

بریتییە لەوێناکردنی نیوەی یەکێتی

بەگەندەڵ و نیوەکەی تر بەڕیفۆرمیست

لەکاتێکدا ئەمە نەک هەر ڕاست نیە بەڵکو تەواو مامەڵەکردنێکی

ڕەش و سپیانەیەو کێماسییە لەجورئەت و ڕاستگۆیی خودی ئەو

بزوتنەوه یه دا

ئایا کێشەی گروپی بەرنامەی کار چاکسازییە؟!

19 »»

كاریگه ریی مێژو له سه ر ئێستای گه النی موسڵمان

گرنگه له هه ر هادی عه لی پرۆسه یه كی

چاكسازی ئیسالمی ڕاسته قینه دا، خوێندنه وه ی

نوێ و ڕه خنه كاری زانستیانه بكرێت

بۆ مێژوی ئیسالمی

هەوڵی دامەزراندن���ی کانتۆنی کوبانی کە جۆرێکە لەسیستەمی خۆسەری بەڕێوەبەری و لەئامانجە سیاس���ییەکانی پەکەکە، یەکێکە نمون���ەی زیندوتری���ن لەئێس���تادا ک���ە لەسویس���رایە، تەنها ئ���ەو روکارە ئیدارییە نیە کە ئێم���ە دەیبینین، بەڵكو ئەمە زادەی ملمالنێیەک���ی قوڵ و دێرینی نێ���وان پارتی و پەکەکەی���ە، چونک���ە هەرچەن���دە ل���ەروی عەتف���ی نەتەوەیی���ەوە ئەم���کارەی پەکەکە ببێتە جێگەی نیگەرانی بەش���ێک لەکوردانی باش���ور و وەک پارچەپارچەکردنی ئەم بەشە نیمچە دانپێدانراوەی باش���وری کوردس���تان لێکبدرێتەوە، ئەوا هۆکار و ئامانجی زیاتر لەم کارەی پەکەکەدا هەیە کە دابەشدەبن بەسەر

هەردو هۆکاری مێژویی دور و نزیک.لەمێژوی دوردا، پەکەکە پاش دەستکردن یەکەم دروس���تکردنی بەخەباتی چەکداری و شانەی چەکداری بەسەرپەرشتی فەرماندەیەک بەناوی عەگید، لەالیەن پارتییەوە هەمیش���ە توش���ی ئاس���تەنگ و هەندێکج���ار راوەدونان

بونەتەوە، چونکە پاش کارەساتی هەکاری و نزیکبونەوەی قیادە موقەتە لەکوردانی باکور و پاشتریش لەسوپا و چەکدارە کوردەکانی ئەو دەوڵەتە، هەمیشە ئاستەنگی بۆ گەریالکانی پەکەکە لەناوچەکان���ی بادینان و خواکورک و حەفتانین و زاگرۆس دروستکردوە، هەرئەوەش وایکرد یەکەم دەس���تەی چەکداری پەکەکە ناچاربێت لەسەرەتای خەباتیدا بچێتە قواڵیی خاک���ی کوردس���تانی باک���ور و دواتریش ئەو کارەس���اتەی لێکەوتەوە کە لەمێژودا هەیە و سەرکردەی یەکەم شانەی چەکداری پەکەکە

لەالیەن تورکیاوە کوژرا.پاش راپەڕینیش پارتی بەرەیەکی فراوانی شەڕی لەگەڵ پەکەکەدا بەپشتگیری تورکیا دەستپێکرد، بنکە و سەربازی تورکی هێنایە باش���وری کوردس���تان و بو بەچاوساغی ئەو س���وپایە بۆ راوەدونانی پەکەکە، دیارە لەو شەڕەش���دا بەس���ەدان گەری���ال و فەرماندەی پەکەکە کوژران، ئەوەش جگە لەوەی کە زیاد لەنەخۆش���خانەکانی پەکەکە گەریالی لە60 هەولێردا و پاش ٣1ی ئاب بەزیندویی لەالیەن

پارتییەوە بێسه روشوێنکران.ئ���ەو چەند هۆکارە رونە و چەندین هۆکاری

هاوش���ێوە وەهای کردوە هەمیش���ە ئەو دو الیەنە سیاس���ییە لەبۆس���ەدا بن بۆ یەکتر، پەکەکە ک���ە وەه���ا نیش���اندەدات لەالیەن پارتیی���ەوە لەقۆناغ���ە جیاجیاکانی خەباتدا زوڵمی لێکراوە، ئەگەرچی ئێستا لەئاشتیدایە لەگەڵ رکابەرە پێشینەکەی، بەاڵم هەمیشە لەدەرفەت گەڕاوە بۆ تۆڵەسەندنەوە لەرێگای ترەوە بەرامبەر پارتی، بێگومان ناردنی گەریال بۆ ناوچەکانی ژێردەس���ەاڵتی پارتی و هەوڵی دامەزراندنی کانتۆن ل���ەو ناوچانەدا، چەندە ئەرکێکی نەتەوەیی بێت بەالی ئەو پارتەوە، لەتۆڵەس���ەندنەوە و جۆرێکە لەهەمانکات���دا

شەڕی کۆنەقین بەشێوازی جۆراوجۆر.لەمێژوی نزیک���دا، پارت���ی و پەکەکە لەم سااڵنەی دوایدا و بەدیاریکراوی پاش سااڵنی 2000 لەهەوڵ���ی فراوانکردن���ی دەس���ەاڵتی خۆیان���دا ب���ون لەپارچەکانی ت���ر، پەکەکە بەدروس���تکردنی پژاک لەرۆژهەاڵت و پەیەدە لەرۆژئ���اوا و پەچەدەکە لەباش���ور ویس���تی لەپارچەیەکی س���نوری کارەکان���ی خ���ۆی هەم���و ب���ۆ بگوێزێت���ەوە کوردس���تانەوە کوردس���تانی گەورە، پارتیش بەرامبەر ئەو هەوڵەی پەکەکە دەستەوەس���ان نەبو، بۆیە

بەدروستکردنی چەندین حیزب و بەرەی نزیک لەخۆی لەپارچەکانی تری کوردستان رۆشتە

ناو ئەو ملمالنێیەوە.ئ���ەم ملمالنێیەی نێ���وان پارتی و پەکەکە پاش س���ەرهەڵدانی شۆڕش لەسوریا و پاشان گۆڕانی شۆڕش���ەکە بۆ جەنگ تۆختر بوەوە، پارت���ی لەرێگای حیزب���ە نزیکەکانی خۆی و بەهاوکاری تورکیا هەمیشە ویستویەتی رۆڵی پەکەکە لەرۆژئاوای کوردستان الواز بکات، لەو پێناوەش���دا چەندین رێگای بەکارهێناوە هەر لەدروستکردنی خەندەق و داخستنی دەرگای س���نوری رۆژئ���اوا تا دەگات���ە جیاوازیکردن لەنێوان الیەنە سیاس���ییە کوردییەکانی ئەو

پارچەیەدا.لەبەرامبەردا پەکەکەش لەرێگای پەیەدەوە بەتون���دی کەوت���ە ن���او ئ���ەو ملمالنێ���وە و شەڕێکی س���ەختی چەکداری لەو پارچەیەدا دەستپێکرد و ویس���تی بیسەلمێنێت کە ئەوە ئەوانن لەرێگای خوێنەوە رۆژئاوا دەپارێزن، نەک ئەو حیزبە نزیکانەی پارتی کە بەقسەی پەی���ەدە ئوتێلنش���ینن و تەنه���ا بەچاکەت و

پانتۆڵەوە خەبات دەکەن.

پەکەکە دەیەوێت لەرێگەی شەنگالەوە چی بەپارتی بڵێت؟!ساالر جاف

ئه م���ه دوجاره وه زی���ری به رگری ئه ڵمانی و پێشتریش زۆر وه زیری تریش هاتن! ئایا چی ئه ڵمانی���او هه رێم پێکه وه ده به س���تێت؟ ئه م پرس���یاره دو بوار ده وروژێنێ���ت: گۆڕانکاری دۆخی هه رێم و رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست له الیه که وه، له الیه كی تره وه، گۆڕانکاری له دۆخی ئه ڵمانیا )ئه وروپ���ا( خۆیدا. ئایا تا چ ئاس���تێک ئه م دو گۆڕانکاریی���ه پێکه وه گرێ���دراون؟ پاش ڕاڤه كردنی ئه م په یوه ندییه، ده كرێت بپرسین ئایا چ���ۆن بتوانرێ���ت پێک���ه وه گرێبدرێن؟ س���ه ره تا با له گۆڕانکاری دۆخ���ی ئه ڵمانیا وه ده س���تپێبکه ین. ئه ڵمانی���ا هه ڵگیرس���ێنه ری جه نگ���ی جیهان���ی دوه م ب���و، جه نگێک که نه ك ئه و واڵته ته نها له ئاس���تی س���ه ربازی و ملمالنێدا دۆڕا، به ڵکو له هه مانکاتدا له ئاستی ئایدۆ لۆژی و ئه خالقی و پێگه ی سیاسیدا توشی دۆڕانێکی گه وره و شه رمه زارانه بو. ئه ڵمانیای پ���اش جه نگی جیهان���ی دوه م، ئه ڵمانیایه كی له تبوی برینداربو. له م نوسینه دا هه وڵده ده ین به چڕیی ده رب���اره ی ئه م په یوه ندییه نوێیه ی ئه ڵمانیا له گ���ه ڵ هه رێمدا بدوێی���ن، له پێناو به ده سخستنی زانیاری پێویست بۆ خوێنه ری

کورد.

پاشخان:هه تا جه نگی جیهانی دوه م ئه ڵمانیا له روی جیۆپۆله تیک���ه وه وه ها له خ���ۆی ده ڕوانی که هه میشه له مه ترسی ئه وه دایه ئابڵۆقه بدرێت، چونکه پێگ���ه ی جوگرافی ئه م واڵتە کەوتبوه نێوان دو هێ���ز که بریتی بون له فه ڕه نس���او روس���یا؛ دو هێ���زی گ���ه وره ی فراوانخوازبون له مێژویاندا. )ناپۆلیون ئه ڵمانیای داگیرکرد، هه رچه نده له ئاس���تی بااڵدا پێشوازی لێکرا، بۆ نمونه هێ���گل(. په رچه ك���رداری ئه ڵمانیا ل���ه م ڕوه وه ئ���ەوه بوه که ده بێت هه میش���ه به ده وری خۆیدا پانتایی���ه ك داگیربکات هه تا ببێت���ه زۆنێکی پاراس���تن ب���ۆی. ئه م ترس و پالنه ڕه گی تیوەره ی جیوپۆله تیکی ئه ڵمانی لیبنش���راومە Lebensraum. به پێ���ی ئەم تیوره ی���ه ده وڵ���ەت وەک بونه وەرێکی زیندو ده بینرێت که گه ورەبون و گەش���ەکردنی وەک بارێکی سروش���تی ده بینرێت. به مانایەکی تر پاساو هێنانه وه یه بۆ فراوانخوازی و دەستگرتن بەس���ەر خاک و واڵتی تردا. )ئه مڕۆ ئه حمه د داودئۆغل���ۆ له هه وادارن���ی ئ���ه م تیوره ی���ه(. ئەڵمانی���ای پ���اش جه نگی جیهان���ی دوەم؛ له خودبینین و پارادیمێکی جیاوازه ئەڵمانیای مامه ڵەکردن له گه ڵ ده رودراوسێدا. به جۆرێک ده توانین بڵێین ک���ه ئه ڵمانیای پاش جه نگی جیهان���ی دوه م ئه ڵمانیایه ك���ه وه ك زۆرێ���ک له واڵتانی تری ئه وروپا جیوپۆله تیکی ته سلیم به ئه مریکا کردبو. )ڕۆبه رت کێگان له کتێبی ده سه اڵت و به هه شتدا به دیدێکی ڕه خنه ییانه وه له مه ده دوێت، ده س���ه اڵت ئاماژەیه بۆ هۆبز، به هه ش���ت ئاماژه ی���ه ب���ۆ کان���ت(. ئه مریکا داڕێ���ژه ره وه ی ئه ڵمانیای نوێ ب���و له رێگای مارش���ال پالنه وه، نوسه ره وه ی ده ستوره كه ی ب���وbasic law ، له هه مانکات���دا ئه ڵمانی���ا واڵتێکی س���نوری frontier بو له جوگرافیای سیاسی جه نگی سارددا. وته به ناوبانگه كه ی که نه دی له به رلین که به زمانی ئه ڵمانی ده ڵێت: "ئی���ش بین ئاین���ه به رلینه ر" م���ن به رلینیم، ئاماژه ی���ه بۆ پێکه وه گرێدان���ی جیوپۆله تیکی ئه مریک���ی و ئه ڵمانی ل���ه و رۆژگاره دا. ئه مانه هه مو وه هایکردبو که ئەڵمانیا ڕۆڵێکی هێنده

چاالکی نه بێت له ئاستی سیاسه تی جیهانیدا، بەڵکو زیاتر س���ه رقاڵی ئه وه بێ���ت که چۆن به سه ر ڕابوردوی ش���ه رمه زاریدا زاڵبێت. ئه م هۆکاره پاڵنه ربو بۆ خۆته رخانکردنی ئه ڵمانیا ب���ۆ زانس���ت و کارو داهێن���ان. له هه مانکاتدا هه وڵدان بۆ هێنانه دی ئاشتی له ناو ئه وروپادا. وه ك قس���ه که ی تۆماس مان که پاش���ان بو به مانترای mantra سیاس���ه تی ئه وروپایی ئه ڵمانیا که ده ڵێ���ت: ئه وروپا له ناو ئه ڵمانیا نه ك ئه ڵمانیا له ناو ئەوروپا. به دروس���تبونی یه کێت���ی ئه وروپ���ا، ئه ڵمانیا ب���و به دڵی ئه و یه كێتییه. ئه مڕۆ به رلین پایته ختی سیاس���ی ئه وروپای���ه و فرانکف���ۆرت پایته خت���ی دارایی

ئه وروپا.له پاش جه نگی سارد ئه ڵمانیا سه رکه وتو بو له هه مانکاتدا روبه ڕوی ئه رکێکی سه خت بوه وه به وه ی چۆن هه ردو به ش���ه که ی یه کبخاته وه. له پ���اش یه کبونه وه ی ئه ڵمانیا، ئه و واڵته بو به گه وره تری���ن و به هێزترین واڵتی ناو ئه وروپا، ترس���ی پایته خت له هه ندێ���ک له س���ه ره تاو کۆن���ی هێنایه ئاراوه ب���ه اڵم هه رزو ده رکه وت ک���ه ئامرازه كانی ئه م���ڕۆی ئه ڵمانیا جیاوازن له ئامرازه کۆنه کان���ی. ئامرازی نوێی ئه ڵمانیا جیهانگیری، )س���ه رده می له شمه ك، بریتیه نه ک جیوپۆله تی���ک( بۆیه زیاتر پێویس���تی ب���ازاڕو به وااڵکردن���ی س���نورو کردن���ه وه ی هاتوچۆی ئ���ازادی کااڵکانه. ل���ه هه مانکاتدا گه ش���ه ی ئاب���وری ئه ڵمانی���ا جارێک���ی تر سیاسه تی رۆژهه اڵتی ئه ڵمانیای زیندو کرده وه )ئۆستپۆله تیک(. سیاسه تی رۆژهه اڵت بریتی بو له سه قامگیری له سنوره نوێکان و ئاسایشی وزه؛ که ڕاس���تەوخۆ په یوه ندی به روس���یاوه هه یه، ک���ه دابینکه ری چل له س���ه دی وزه ی

ئه ڵمانیایه. ئه ڵمانی���ا کاتێک ئه وروپا توش���ی قه یرانی دارای���ی بو، ئە و واڵته زیات���ر ڕۆڵی په یداکرد به جۆرێک که پاره ی کرده یه کێک له ئامرازه كانی هه ژه مونیه ت���ی خ���ۆی. به س���ه ربازیکردنی یه كێكیتره فانینانس( )میلیته رایزنگ دارایی له ئامرازه جه نگیه كانی س���ه ده ی بیستویه ک. ئه مه به ڕونیی له سیاس���ه تی به رامبه ر یۆنان و داڕشتنی سیاس���ه تی که مکردنه وه ی خه رجی له ئه وروپادا به زه قی ڕه نگیداوه ته وه. به کورتی

ده توانین بڵێین: له دوای جه نگی جیهانی دوه مه وه، ئه ڵمانیا به س���ێ قۆناغ له ئاسایشدا تێپه ڕیوه ، قۆناغی یه که م، له دوای کۆتایی هاتنی جه نگی جیهانی دوه مه وه ده ستپێده کات تاکو ڕوخانی دیواری به رلین، ل���ه م قۆناغه دا ئه ڵمان���ه کان کاریان له سه ر بنیادنانه وه ی ئه ڵمانیای دوای هیتله رو گه ره نتی ناوخۆی���ی ئاسایش���ی دابینکردنی کردنی یه کخستنه وه ی هه ردو ئه ڵمانیا ده کرد، تا ئاستێکی باش سه رکه وتوش بون. قۆناغی دوه م، کارکردن له پێناوی پاراستنی ئاسایشی ئه وروپ���ا، ئه ویش له ڕێگه ی به ش���داریکردنی له که مپه ینی س���ه ربازی بۆ سه ر یۆگۆسالفیای پێشو هه روه ها پاراس���تنی ئاشتی له بۆسنیا کۆتای���ی ئه م قۆناغ���ه ش به به ش���داریکردنی کاریگ���ه ری ئه ڵمان���ه کان دێت له کۆس���ۆڤۆ. س���ه ربازی به هاریکاری س���ێیه م، قۆناغ���ی پێش���مه رگه ده س���تپێده کات ک���ه ئه می���ش ئاسایشی له پاراستنی به شداریکردنه قۆناغی نێوده وڵه ت���ی، چی���دی ئه ڵمانی���ا ته نها وه ک نامێنێته وه له کیش���وه ری هێزێکی هه رێم���ی ئه وروپا؛ به ڵکو به ره و به شداریکردنێکی به رچاو

ده ڕوات له پاراستنی ئاسایشی نێوده وڵه تیی .

ئه ڵمانیاو رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست و کوردبۆ ئه ڵمانیا له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست ئیسرائیل بایه خدار داگی���رده كات. ڕۆڵێک���ی ئێج���گار داکۆکیک���ردن ئیس���رائیل، هاوکاریکردن���ی ق���ه رز ه���اوکاری و پێدان���ی له ئیس���رائیل و به ئیسرائیل، ته نانه ت نوێنه رایه تیکردنی واڵتی ئیسرائیل له هه ندێک له و واڵتانه ی که ئیسرائیل نوێنه رایه تی تیادا نییه بۆ نمونه ئه نده نوسیا. واڵتێکی تر پاش ئیسرائیل که جێگای بایە خی ئه ڵمانی���ا بوه تورکیایه. به ه���ۆی په یوه ندی مێژویی نێوان ئ���ه و دو واڵته، هه روه ها بونی ڕه وه ندێکی زۆری تورک له ئه ڵمانیا، که بوه ته هۆی په یوه ندییه كی ئاب���وری تۆکمه له نێوان ئه و دو واڵته دا. بۆ س���ااڵنێکی زۆر کێش���ه ی کوردیش له م ڕوانگه یه وه ده بینرا، بۆ ئه ڵمانیاو به گشتی بۆ ئه وروپاش کێشه ی کورد به مانای کێش���ه ی کورد ده هات له باکوری کوردستان و بزوتن���ه وه ی ک���وردی به مان���ای بزوتنه وه ی کوردی ده هات له و به ش���ه ی کوردس���تان. له چه ند س���اڵی ڕابردودا هه س���ت ده كرێت که په یوه ندیه كی نوێ له ئارادایه له نێوان ئه ڵمانیاو رۆژهه اڵتی ناوه ڕ است، ئه م په یوه ندییه هه رێمی کوردستان له باشوری کوردستان به گرنگییه وه له خ���ۆی ده گرێت. ه���ۆکاری دروس���تبونی په یوه ندی نێ���وان ئه ڵمانیاو هه رێم له م کاته و به م گ���وڕه کۆمه ڵێک هۆکاری هه یه. هۆکاری یه كه م بریتیه له گۆڕانی سیاس���ه تی ده ره وه ی ئه ڵمانی���ا به چاالکبون���ی زیات���ری ئه ڵمانی���ا له جیهان���دا. ه���ۆکاری دوه م بریتیه له دۆخی ئاسایش���ی ئه وروپاو رۆژهه اڵتی ناوه راس���ت. هۆکاری سێیه م بریتییه له کشانه وه ی ئه مریکا له ناوچه ک���ه و گۆڕان���ی سیاس���ه تی به رامبه ر ناوچه كه. ئه ڵمانیا له ئه نجامی ئه مانه دا هه ست ده كات که له الی���ه ك ده توانێت ڕۆڵ ببینێت، ل���ه ڕوی دابینکردن���ی ته كنه لۆجی���او چه ك و پ���اره وه: ئه م ئامرازانه ئامرازی ش���ه ڕکردنی سه ده ی بیستویه کن. له الیه کیتره وه به ئه رکی ده بینێت که بۆشاییه كه پڕ بکاته وه. له سه ده ی بیستویه كدا سوپای واڵتان شێوازیان ده گۆڕێت، واڵتانی دیموکراسی ناتوانن به ئاسانی به رگه ی بونی س���وپا بگرن له ناوچه ی شه ڕدا چونکه له میانه ی پرۆس���ه ی دیموکراس���یدا درێژه دان به شه ڕ، به تایبه تی شه ڕی دوره ده ست ئاسان نیه، له هه مانکاتدا ش���ه ڕ تێچون���ی زیاتره و هه روه ه���ا جه نگه کان زیات���رو زیاتر لۆکاڵین. ئه مه وه هاده كات که ئه ڵمانیا بیر له وه بکاته وه چ���ۆن له رێ���گای ه���اوکاری پێش���مه رگه وه؛ له رێگای چه ك���ه وه کۆمه ڵێک ئامانج بپێکێت: یه که م، شه ڕی نه یارانی، دوه م، شه ڕ له ڕێگای س���ێیه م، چونه زانیارییه وه، ته کنه لۆجی���او ناو سیس���ته می دارایی ئ���ه و واڵت و جێگایانه له ڕێگای پاره وه، له نمونه ی ئه ڵمانیادا، دوێچه بانک، ک���ه ده خوازێت ق���ه رز بداته هه رێمی کوردستان. چواره م، له رێگای پێکه وه گرێدانی ئاسایشی هه رێم و ئاسایشی ئه ڵمانیا)ئه وروپا( هه ماهه نگیی���ه ك بێته ئاراوه بۆ خزمه تکردنی

هه ردوال. ده بێت ئ���ه وه رون بکه ین���ه وه که مۆدێلی شه ڕ له س���ه ده ی بیس���تویه کدا به شێوه یه كی به رچ���او گۆڕانکاری به س���ه ردا هاتوه. چیدی ش���ه ڕ بریتی نیه له ناردنی سوپاو داگیرکردنی واڵتان له الیه ن رۆژئاواوه، به ڵکو ش���ه ڕ بریتیه له ناردن���ی زانی���اری، ته کنه لۆجی���ا، پاره بۆ توانابه خشین به هێزه ناوچه ییه کان و ڕاهێنانیان هه تا ببنه به ش���ێک له پرۆس���ه ی جه نگ. ئه و وته یه ی ک���ه ئۆباما ب���ه رده وام ده یڵێت، پێ no boots on the ،نانێینه س���ه ر خ���اکground مه به س���ت لێی ک���ه که س نانێرین ب���ۆ به ره كانی جه نگ هه تا به ش���ێوه ی پیاده بجه نگێت، بریتیه له کرۆکی ستراتیژی جه نگی سه ده ی بیستویه ک. له ئه نجامی ئه مه دا ئه وه ی دێته ئاراوه بریتیه له ئه نجامدانی کاری شه ڕی ته قلیدی له الیه ن خه ڵکی ناوچه که خۆیانه وه ئامرازه کان���ی دابینکردن���ی )پێش���مه رگه( جه نگ���ی مۆدرێن له الی���ه ن رۆژئ���اواوه. ئه م

س���تراتیژه گرنگ���ه )توێژه رێک���ی هاوڕێ���م له وه زاره ت���ی به رگری ئه ڵمانی پێی وتم، ئێوه میلیش���یای ئه ڵمانین(، چونکه پێکه وه گرێدان ئه ڵمانیا له نێوان کوردستان و دروس���تده كات س���ه ربازی، ئاس���تی ئاس���تدا؛ له کۆمه ڵێک ته کنه لۆجی )ڕاهێنانی پێش���مه رگه له س���ه ر چه كی ئه ڵمانی له ئه نجامدا پێشمه رگه ده کات به به كاربه ری چه کی ئه ڵمانی و پاشان کڕیاری ده كرێت ئه ڵمان���ی(. ته کنه لۆجیای چ���ه ک و ئ���ه م باوه ڕه وه ها ک���ورت بکرێته وه: ڕاهێنان له پێن���او دروس���تکردنی کڕی���اردا. هه روه ها پێکه وه گرێدانه له س���ه ر ئاس���تی دابینکردنی س���ه قامگیری. ئه وه ی لێ���ره دا گرنگه بوترێت ئه وه یه که ئه گ���ه ر هێزی توندڕه و جێگایه ك؛ مۆڵگه ی���ه ك ی���ان النکه یه ك���ی نه بێ���ت ئه وا ئه ندامه تاک���ه توندڕه وه کانی ئه وروپا هێنده چاالک نابن، ئه وانه ی که له زمانی ئاسایش���دا پێیان ده ڵێن گورگی ته نه���ا. به مانایه كی تر ئه گه ر له س���نوری ئه وروپا النکه ی توندڕه وی بونی نه بێت ئ���ه وا تون���دڕه وه تاکه كانی ناو ش���اره كانی ئه وروپا هان���ده ری چاالکبونیان نابێت. دیاره ده بێت لێره دا تیوره دۆلۆزیه كه بۆ ڕاڤه كردنی هه یکه لی )س���تراکتۆری( هێزه تیرۆریس���تیه كان به بیر خۆم���ان بهێنینه وه. دۆلۆز فه یله س���وفی کۆچه ریبون بو. کۆچه ری ی���ان نۆماد یانی ناس���ه قامگیری، به رده وامی جوڵ���ه. له ئه نجام���ی ئه مه دا دروس���تکردنی پێگه ی کات���ی و ته ش���ه نه كردنی خێرا، به مه ده ڵێ���ن ڕایزۆم )جۆره ته ش���ه نه كردنی وه ك هێز(. به و مانایه که چیدی پیویس���ت ناکات هه یکه لێکی داڕێ���ژراوی کۆنکریتی هه بێت بۆ به ڕێوه بردنی هێزه توندڕه وه کان به ڵکو ئه وان له رێگای باوه ڕیانه وه له جێگا دورو دابراوه کان خۆی���ان رێکده خ���ه ن و په یوه ندییه ك���ی الواز له گه ڵ خانه كانی تردا دروس���ت ده بێت، به اڵم هه ر شانه یه ک بۆخۆی جۆرێک له سه ربه خۆیی

هه یه له به رێوه چونی کاری تیرۆریدا. گۆڕانی میتۆدی جه ن���گ و گۆڕانی میتۆدی کارکردنی تیرۆریستان ده بێته هۆی گۆڕانکاری روبه ڕوبون���ه وه. به ڕێوه چ���ون له ش���ێوازی به خێربێن بۆ س���ه ده ی بیس���تویه ك جه نگی

پۆستمۆدرێن.

ڕه خنه له هاوکاری سوپای ئه ڵمانیا بۆ هه رێمبه گشتی دو جۆر ڕه خنه له هاوکاری سه ربازی ئه ڵمانیا بۆ هه رێم له ئارادایه: یه کیان بریتیه له ڕه خنه ی سیاسی که به گشتی له الیه ن پارته ئۆپۆزس����یونه کانه وه ده گیرێ����ت، به تایبه تی لینکه. دوه م ڕه خن����ه ی ته کنیکی. هه روه ها ڕه خنەی ئ����ه وه ش ده گیرێت ک����ه هاوکاریه س����ه ربازیه کان له ئاس����تی چه ک����ی ته کتیکی تێدانییه یه کالیکه ره وه ی تێناپه ڕێت و چه کی له مه یدانی شه ڕدا. به گشتی ڕه خنه كان هێنده کاریگه ر نین. هه ندێک بانگه شه ی ئه وه ده که ن که ئ����ه و چه کانه ی ب����ۆ هێزی پیش����مه رگه نێردراون چه کی کۆنن و زیاتر مه به س����ت لێی پاککردنه وه ی کۆگاکانی چه ک بوه له ئه ڵمانیا. فڕۆکه جه نگیه کانی نه کردنی به شداری له پاڵ ئه ڵمانیا له هه ڵمه ته س����ه ربازییه کانی س����ه ر ده وڵه تی ئیسالمی سه ره ڕای هه مو ئه مانه ش حکومه ت����ی ئه ڵمانیا ب����اس له به ڵێننامه یه ک ده کات که سه رکردایه تی سیاسی کورد واژۆی ک����ردوه که ئه و چه کانه ی له الیه ن ئه ڵمانیاوه ده نێردرێ����ت ته نه����ا بۆ ش����ه ڕی دژی داعش

به کارده هێنرێت.به اڵم سه رباری ئه م ڕه خنانه، به شداریکردنی ئه ڵمانی����ا له جه نگی داع����ش و هاوکاریکردنی پێش����مه رگه به های س����تراتیژی خۆی هه یه و چه ند ده رئه نجامێکی گرنگی لێده که وێته وه .

یه که م/ به ش����داریکردنی ئه ڵمانیا له شه ڕی ناوه ڕاس����ت له ڕۆژهه اڵت����ی تیرۆری����زم دژی ن����وێ ئاس����تێکی ئه ڵمانی����ا ده خاته س����ه ر پاراس����تنی به رپرس����یارێتی له هه ڵگرتن����ی

ئاسایشی نێوده وڵه تی. دوه م/ هاتن����ی ئه ڵمانیا ب����ۆ ناوچه یه کی سروش����تی گازی به یه ده گ����ی ده وڵه مه ن����د کاریگه ری ستراتیژی بۆ سه ر ئاسایشی وزه ی ئه وروپاو په یوه ندی نێوان ئه وروپاو ڕوس����یا

ده بێت. ل����ه دوای س����اڵی 2008 کاتێ����ک یه کێتی وزه ی دوه م����ی س����تراتیژییه تی ئه وروپ����ا خ����ۆی باڵوک����رده وه؛ ک����ه تیای����دا به ڕونی جۆراوجۆرکردن����ی له پێویس����تی باس����ی وزه س����ه رچاوه کانی " Diversification" بۆ ئه وروپ����ا ک����ردوه، به تایبه تی����ش گازی سروشتی چونکه دابینکه ری سه ره کی گازی سروشتی ئه وروپا بریتیه له ڕوسیا که هه رگیز گازی ڕوس����یاش بێ مه رجی سیاسی نه بوه و کاریگ����ه ری کێشمه کێش����مه سیاس����یه کانی

له سه ره له پالنه کانی جۆراوجۆرکردنی سه رچاوه کانی وزه؛ هه رێمی کوردس����تان وه ک ناوچه یه کی ده وڵه مه ن����د به نه وت و گاز ه����ه رزو که وته ناو نه خش����ه ی نوێی ئه وروپا ب����ۆ هاورده کردنی وزه ل����ه ده ره وه ی چوارچێوه ی ڕوس����یا. ئه م گرنگیپێدان����ه ی ئه وروپ����ا له پ����رۆژه ی بۆری گازی نابۆکۆ "Nabocco" به ڕونی ده رکه وت .سه رباری شکستی ئه و پرۆژه یه به اڵم هه رێم وه ك کێڵگه یه کی وزه بایه خی خۆی له ده ست نه دا. ئێستا ده نگۆی هاتنی کۆمپانیای نوێی

ئه ڵمانی هه یه له بواری وزه دا بۆ هه رێم. له ئه گ����ه ری کۆتاییهاتن����ی جه نگی داعش هاوپه یمانان؛ پێش����مه رگه و به س����ه رکه وتنی وه ک تێدانی����ه، ک����ه ئه ڵمانی����ا گومان����ی له ناوچه ک����ه دا س����تراتیژی هاوپه یمانێک����ی ده مێنێته وه و مانه وه ش����ی له چوارچێوه ی ئه و په یوه ندیی����ه دا له گه ڵ هه رێمی کوردس����تان ده بێته گه ره نتی ده ستڕاگه یش����تنی ئه ڵمانیا

به کێڵگه کانی گازی سروشتی.وه ک په یوه ندییه کی ڕاس����ته وانه ، ده س����ت گه یشتن به سه رچاوه یه کی وزه ی وه ک هه رێمی که مکردنه وه ی ده بێته ه����ۆی کوردس����تان، بازنه ی هه ژمونی ڕوس����یا له س����ه ر ئه ڵمانیاو

ئه ورپا.سێیه م/ له ستراتیژیه تی ئاسایشی ئه وروپای failed"2003 دا ده وڵه ت����ی شکس����تخواردوstate" به هه ڕه ش����ه یه کی سه ره کی بۆ سه ر ئاسایشی ئه وروپا دانراوه، به تایبه تی کاتێک ئه و ده وڵه ته که له س����نوری ئه وروپادا بێت، عێ����راق یه كێکه له و واڵته شکس����تخواردوانه

که نزی����ک به ئه وروپایه. له زمان����ی ئه ڵمانیدا به رۆژهه اڵتی ناوه راس����ت ده ڵێ����ن رۆژهه اڵتی

نزیک. ئه ڵمانی����ا که پێش����ه نگی یه کێتی ئه وروپا ده کات؛ ده یه وێ����ت به یارمه تیدان����ی هه رێمی کوردس����تان وه ک چوارچێوه یه کی رێکخراو، شکس����تخواردن هه ره س����هێنان و مه ترس����ی له ناوچه که دوربخاته وه . ئه گه ر ئه م ناوچه یه به شێوه ی ئێستا بمێنێته وه ده بێته بنکه یه کی مه ترس����یداری به رهه مهێنان����ی تیرۆریزم که هاوس����ێ و نزیک����ی کیش����وه ری ئه وروپای����ه له ڕوی جوگرافیه وه. هه ر ل����ه م روانگه یه وه؛ بون����ی کاراو به هێ����زی ئه ڵمانی����او ئه وروپا به ش����ێوه یه کی کاریگه ر له ناوچه که دا ده بێته ه����ۆی که مکردن����ه وه ی مه ترس����ی تیرۆریزم له سه ر ئه وروپا، چونکه یارمه تیدانی کیانێکی دام����ه زراو له ڕوی سیاس����یه وه؛ هه روه ها کارا کوردس����تان س����ه ربازییه وه "هه رێمی له ڕوی به نمونه " که توانای سه پاندنی حوکمی یاساو تیرۆریزمی هه ڕه ش����ه ی به ڕه نگاربون����ه وه ی هه بێ����ت؛ گه ره نتی نه په ڕین����ه وه ی تیرۆریزم

ده دات به ره و ئه وروپا .چ����واره م/ به دیوی هه رێمی کوردس����تاندا په یوه ن����دی س����تراتیژی ئه ڵمانی����او ک����ورد هه نگاوێکه به ره و به هێزبون و متمانه به خۆبون له س����ه ر ڕێگ����ه ی دروس����تکردنی ده وڵه ت����ی سه ربه خۆ. درێژبونه وه ی ڕه گی ئه و په یوه ندییه س����تراتیژییه ی نێوان ئه ڵمانی����او کورد چه ند ده رئه نجامێکی به س����ودی بۆ ک����ورد هه یه ، له وان����ه فه راهه مبونی بازاڕێک����ی تینو به وزه ک����ه وه ها له کورد ده کات چیدی دودڵ نه بێت بونی وزه . هه نارده کردنی له به رهه مهێنان����ی ئه ڵمانیاو واڵتان����ی دیکه ی ئه وروپاو ئه مریکا ئه و مه ترس����یه له س����ه ر وزه ی به رهه مهاتوی کوردس����تان که مده کاته وه ک����ه بکه وێته ژێر کاریگ����ه ری و دژایه تیکردن����ی واڵتانی دیکه ی

به رهه مهێنی وزه ، وه ک ئێران و ڕوسیا.ب����ه اڵم ئه مه له هه مانکاتدا له س����ه ر توانای س����ودلێبینی کورد وه س����تاوه له ده رفه ته كه. کورد هه تا له ناوخۆدا به گۆڕانکاری ڕادیکاڵی و گ����ه وره دا تێنه په رێ����ت ل����ه ڕوی چاکس����ازی س����ه ربازی، بۆ نمونه دروس����تکردنی سوپا، ل����ه ڕوی ئاب����وری، بۆ نمونه گواس����تنه وه بۆ ئابوری پیشه س����ازی نه ک ئابوری کرێخۆری، له ڕوی سیاس����یه وه زیاتر بونیادنانی ده زگاو ڕاسته قینه كردنی دیموکراسی، ئه وا ناتوانێت س����ودی ب����اش ل����ه م ده رفه تان����ه ببینێت؛ له هه مانکات����دا نابێته جێ����گای بڕوای ئه وانی تر. کورد ده بێت بتوانێت خۆی جودابکاته وه له گ����ه ل و واڵتان����ی تری ناوچه ک����ه، ئه مه ش

له ڕێگای مۆدرێنبونه وه ده بێت.

ده رئه نجامئه ڵمان����ه کان نوێ����ن، له کۆن����دا ئه ڵمانی����ا هه وڵی هه بو بۆ گه یش����تن به م ناوچه یه به اڵم ده رئه نجامی شکس����ت بو. ئه مڕۆ هاتنه وه ی به اڵم به ش����ه رمه وه یه به خشکه یی و ئه ڵمانیا رۆژ دوای رۆژ کاریگه رت����ر ده بێ����ت. هاتنی ئه ڵمان����ه کان بۆ ک����ورد له چه ن����د رویه که وه گرنگه. یه که م ئه ڵمانی����ا واڵتێکه که به وه دا ده نازێت هێزێکی نۆرماتیڤه، ئه مه به گش����تی ئه وروپاش خۆی وه ه����ا ده بینێت. نۆرماتیڤ به مان����ای ه����اوکاری له پێناو چاک����ه دا، یان چاکه ی هه ردوالدا، ن����ه ك ته نها به كاربردن و به ئامرازکردن. دوه م، ئه ڵمانیا له ڕوی بونیادی ده وڵه ت����ه وه به هێزتری����ن و کاراتری����ن واڵتی ئه وروپایه سودبینین له ئه زمونی ئه ڵمانی له م بوارانه دا پێویستییه كی هه نوکه ییه بۆ هه رێم. سێیه م، په یوه ندی بازرگانی له گه ڵ ئه ڵمانیدا به سودتره له ئه مریکاو ئه وروپا چونکه کااڵی ئه ڵمان����ی زۆر له کااڵی ئه و واڵتانه باش����ترو

ژینگه دۆستتره. ئه ڵمانه کان هێش����تا ده خوازن ڕه زامه ندی به غ����دا وه ربگ����رن له هاتن ب����ۆ هه رێم، به اڵم ئه مه ته نها مه س����ه له ی کات����ه، وه ک ئه ندام په رله مانێکی ئه ڵمانی پێی وتم، ئاسان نییه

مامه ڵه كردن له گه ڵ به غدادا.

ده رون عه بدول که ریمسه ردار عه زیز

بیرورا)462( سێشه ممه 2015/1/20 14

ئه ڵمانیا که پێشه نگی

یه کێتی ئه وروپا ده کات؛ ده یه وێت

به یارمه تیدانی هه رێمی

کوردستان وه ک چوارچێوه یه کی

رێکخراو، مه ترسی هه ره سهێنان و شکستخواردن

له ناوچه که دوربخاته وه

سیاسه تی ده ره وه ی ئه ڵمانیاو هه رێمی کوردستان

ئەوەی تەمەنی س����یوپێنچ ساڵێ بەرەوژوری تێپەڕاندب����ێ و ل����ەم ش����ارە خەمب����ارەدا ژیابێ؛ ئەو دەنگ����ە دێتەوە گوێی. پیاوێکی دەس����گێڕ لەشارێکی هەم دڵتەنگ و هەم بوێردا، بەکۆاڵنانا دەگ����ەڕا، بانگ����ی دەکرد ئەوە لفک����ە ئەوە لیرە ئ����ەوە نۆکی برژاو، پ����اش چەن����د دەقیقەیەک دوبارەی دەکردەوە ئ����ەوە لفکە ئەوە لیرە ئەوە

گوڵەبەڕۆژەی برژاو.دڵنی����ام ئەگەر ئەو فریش����تەیە لەژیاندا بمایە لەوانە بو کێش����ەی کارەبای چارەسەر بکردایە، ڕەنگە بپرس����ن چۆن؟ وەاڵمەکەی زۆر ئاس����انە! ئەویش ئەوەی����ە بێ )گەندەڵ����ی(، لەو ڕۆژەوە برنجی کوردی بو بەتاس����وق و حکومەتی کوردی دامەزراوە، کارەبا بوە بەو مەتەڵەی هەڵنایەت، جارێ����ک دەڵێن ئ����ەو وەزارەتەی نانی گش����ت

مەردمەکەی بەدەسە غاز نانێرێ، جارێک دەڵێن گازۆیل نییە،کورتوموختەسەر )بیانوی هین نانی جۆیە(، جارێک دەڵێن تورەکەکە بەتاڵ بوەتەوە، جارێک دەڵێن هاواڵتی نازانێ هاواڵتییەکی ساڵح بێت دەس بەکارەباوە بگرێت، بێ ئەوەی ڕەچاوی ئەوە بکەن ئەگەر دەس بەکارەباوە بگرین نەقڵی

ئەودنیا دەبین .حوکمەتەفەنی بڵێی ئێوە بزانن حوکمەت بن، ئێمە عالوس����ال نەبێن و نەزانی����ن ڕەعیەت بین؛ خۆزگە پێتان دەوتین. ئێمە نابەڵەیین بۆ ئەوەی

خۆمان چاککردایە.بەجۆرێ هاواڵتی س����ەری لێش����ێواوە خۆشی نازانێ شایەتمان بەشانی کام وەزیر بێنێ، کارەبا وەک تۆپی لێهاتوە ئەم وەزیر لێی دەدا بۆ ئەو وەزی����ر، تەنانەت وامان لێهات����وە نازانین کام ال دۆڕاوە، ت����ا ئێمەش چەپڵە ب����ۆ براوە لێبدەین. بەمەرجێک بەپێی دۆکۆمێنتی میدیایی، جەنابی وەزیر لەس����ەر شاش����ەی تیڤیەکان����ەوە عەرزی

فەرموی����ن ئ����ەو کارەبایەی لەبەری دانیش����تون کۆنکەن����ی لەب����ەرا دەکەن ، ب����ەالش نیە دەبێ بزان����ن لەکوێوە هات����وەو چۆن هات����وە، هەروا بێت����ەوە جارێکیان بەرپرس����ێکی حیزبی حەوت س����اڵێ پێش ئێس����تا عەرزی فەرموین ئەگەر تا س����اڵێکی تر کارەبا چاک نەب����و منیش لەگەڵ . )OK( ،ئێ����وە بای بای لە حوکم����ەت ئەکەمبەگم ئەوە س����ااڵنمان خایان����د نەکارەباو نە بای ب����ای، لەمەدا نە لۆمەی هیچ وەزیرێ دەکەین نە لۆمەی هێچ بەر پرسێکی حیزبی، ئێوە بڵێن بۆ؟ لەبەرئەوەی جارێک لەسەر تیڤیەکەوە بەملەوەنی لەبەرپرس����ێکیان پرس����ی ئایا بەڕێزتان هەست ناک����ەن بێ کارەبا ژیان ناڕوا بەڕێوە، لە وەاڵمدا بەڕێزیان فەرمویان من نازانم بێ کارەبایی مانای چی، چونکە کە کارەبا ئەبڕێ موەلیدەی تایبەت ب����ەکار ئەهێنم،من بێ کارەبا نابم، بەگم عەوافی قس����ەمان نیە عافێت ئۆڵس����ن؛ ماف����ی خۆتەو گوناحیشی، توشت بوە بەتوشی میلەتێکی وەک

ئەم میلەتەوە، بەیانی لەخەو هەڵدەسن بۆڵەیان دێ تا خەو ئەیان با بەالدا، ڕۆژێ داوای مه عاش ئەکەن، ڕۆژێ ئەڵێن بەنزینمان بۆ هەرزان بکەن، ڕٶژێ ئەڵێ����ن نەوتمان بەنێ ڕەقبوینەوە، توخوا ئەمە میلەتە ئێوە توش����تان بوە بە توش����یەوە، وەاڵ کافر بەزەیی پیاتانا دێتەوە هەر ئێوەش����ن

تەحەمول ئەکەن، خوا فرسەتتان بدا. با زۆر لەس����ەری نەڕۆین ڕازوگلەیی بەس بێ و لەکرۆکی باس����ەکە النەدەین لەالپ����ەڕە چواری ڕۆژنام����ەی ئاوێنەدا ل����ە ڕۆژی 2015/1/1٣ کە ژمارەکەی )461( ە برادەرێک لەژێر ناونیشانی پڕداتای لێکۆڵینەوەیەکی کارەبادا شێرپەنجەی ئەکادیمیانەی نوس����یبو کە دوای دەسخۆش����یو دەیهێنا هەڵوێستەی باس����ەکەی دەستگوشین، لەسەر بکرێ و بکرێتە سەرچاوەیەکی زانستی بۆ توێژینەوەو لێکۆڵنەوە ئەگەر دەس����ەاڵتیش دڵی گ����ەرد نەگرێ نەبێتە هۆی تێکدانی میزاجیان بۆ

لێپرسینەوەش، هەم بابەتە هەم نایابە!!!!

بەاڵم من بەزمانێکی س����ادەتر لەسەر وەزنی ئەوە لفکە ئەوە لیرە؛ ئەتوانم بڵێم ئەوە کارەبا، ئێوە بڵێن چۆن؟ خەڵکینە ئەگەر ئەو حس����ابە بدەین����ە دەس دو حس����ابگەری دەس����وقەڵەم پ����اک، بڵێن ل����ەو ڕۆژەوە برایان����ی ئازیز ناوی خوایان لێهێناوە بڕیاریان داوە دەس����ت لەهەمو خۆش����ییەکی خۆیان هەڵبگ����رن و خۆیان بەخت بکەن بۆ ئەم مەردمەی کە هیچی لەبەرچاو نیە، حوکمداریمان بکەن تا ئەمڕۆ مەسروفاتتان چیەو چەندە لە کارەبادا، باس����ی داهاتەکەی ناکەین لەبەر ئ����ەوەی ئەڵێن قەبروقیام����ەت هەیە نەک گوناحباربین، ه����ەر ژمارەیەک دەرچو ئەیدەینە دەس کۆمپانیایەکی شارەزای بیانی بزانیین ئەو پارەیە دور لەڕوی جەنابتان و دور لەگەندەڵی چی تیائەب����و ،چی پێ ئەکڕراو چی پێ ئەکرا، تەنها یەک نمونەش ئەکەینە دیاری گۆش����ە. ش����ەش حەوت س����اڵێ بەر لەئێستا بڕیارتان دا سەعاتی کارەبای گەلحۆ دانێن بۆ مااڵن لەبەرئەوەی پێتان

وابو خەڵکێکی گەندەڵ هەیەو جاروبار ناخونه ک ئەدەن لەکارەبا، ببورن من هەڵەبوم س����ەعاتی زی����رەک نەک گەلح����ۆ ،دوب����ارە داوای لێبوردن ئەکەم بێکارەبایی نەعوزوبیال س����ەر لە دێویش تێ����ک ئەدا، تەنه����ا پیاچونەوەیەک بەو پرۆژەی س����ەعاتە گەلحۆیەدا بکەن بزانن چی بەسەرهات پارەک����ەی چەند بو، چی لێهات و چیتان لێکرد، چەند س����ەعاتتان کڕی، چەندتان سەرف کردو چەندتان لێ فڕێدا، چەند س����ەعاتتان هەڵواسی ب����ۆ ماڵە گومانلێک����راوەکان، وەی����ەک دو کیلۆ چەن����دی تر جێ دەهێڵین ب����ۆ ئەو ڕۆژەی )یوم یقوم الحس����اب( کە ئەگەر بەخت یاوەرمان بو لێپرس����ینەوەیە هاتە گ����ۆڕێ. .ئیتر خوا ئەزانێ چەند پرۆژەی هاوشێوەی ئەو سەعاتە نەگریسە دیزەبەدەرخۆنە کراوە؛ س����ەر ئاوی ئاشکرا بون ئەک����ەوێ ،کەواتە ئەگەر کارەبا گەندەڵی س�����ز کرا، ئەوا ئۆتۆماتیکی کارەبا خۆی چاک ئەبێ و

هیچی ناوێ.

ئەوە لفکە ئەوە لیرە ئەوە کارەبا دالوه ر سۆفی که ریم

كاتێك كه سێك به یه كێك له م هۆكارانه دڵ و ده وه ستێت)نه خۆش���ێكانی دڵی مێش���ك و بوونی بریندار بۆرێكان���ی ، سینگ، ژه هراوی بوون یاخود خنكان به هه موو جۆره كان���ی ( كاتێك باس له وه س���تانی دڵ ده كه ین واتا یان ئه وه تا به شێوه یه ك یاخود دڵه كه وه س���تاوه لێئه دات كه خوێن ناگه یه نێت مێشك و ش���وێنه گرینگه كانی له ش، كاتێكیش مێش���ك ئۆكس���جینی پێناگات ئه بێته هۆی زیان پێگه یش���تنی له ماوه ی 4 بۆ 6 خوله ك و دوای 10 خوله ك زیانه كان به شێوه یه ك ده بێت كه كه سه كه چاك نابێته وه . ه���ه ر بۆی���ه ده كرێت ئێمه به زوترین كات فریایی بكه وین له رێگه ی فریاگ���وزاری خێراوه . به م هه نگاوانه ی

الی خواره وه .ئه وه كه سه ی پێویس���ته س���ه ره تا فریاگوزارێك���ه ده كات ئ���ارام بێ���ت و نه ش���ڵه ژێ ب���ه اڵم له هه مانكاتیش���دا كرداره كه به خێرای بكات بۆئه وه ی زوو

فریای كه سه كه بكه وێت.كاتێك به هه ر هۆیه ك له هۆیه كان دڵی ده وه ستێت پێویسته كه سی فریاگوزار چه ند جارێك بانگی نه خۆشه كه بكات دواتر هه وڵ بدات كه سه كه به هێواشی رایوه شێنێت و قسه ی له گه ڵ بكات چه ند جارێك ئه گه ر هه رواڵم���ی نه بوو ئه وه ده بێت چه ند هه نگاوێ���ك بنات له وانه چه ناگه ی نه خۆش���ه كه به رز بكه ره وه بزانه گوێی له هیچ هه ناسه یه ك هه یه ) وه ك له وێنه ك���ه ده یبینی���ت( دوات���ر ده س���ت بكات به ش���ێالنی سنگ و دڵ.

ئه ویش به وه ده بێت سه ره تا ده م بخاته نه خۆشه كه و هه ناسه یه كی سه ر ده می پێبدا ت و یه ك س���انیه چاوه رێ بكات وات���ا تاهه واكه ده گه ریت���ه وه ده ره وه پاش���ان هه ناس���ه یه كی ت���ره پێبدات واتا دوو هه ناس���ه له سه ریه ك ده ده یت به كه س���ه كه پاشان ده س���ت ده كه یت به ش���ێالنه كه . كه س���ه كه بخه ره سه ر پشت و له سه ر ش���وێنێكی ره ق دایبنێ له الیه ك���ی نه خۆش���ه كه وه بوه س���ته و له سه ر ئه ژنۆكان هه ردوو ده ستت بخه ره سه ریه ك و به ش���ێوه یه ك ئانیشكه كانت نه نوش���تێته وه )وه ك بێ���ت راس���ت ه���ه ردوو ده یبینی���ت( له وێنه ك���ه دا سینگی له ناوه راس���تی ده س���ته كه ت نه خۆش���ه كه دابنی و پاڵ���ی پێوه بنێ

به ش���ێوه یه ك 5 سانتیم س���ینگه كه بچیته ن���اوه وه به رده وام به له ش���ێالن بۆماوه ی 30 جار له س���ه ر یه ك پاشان هه ناس���ه یه كی ب���ه رێ ئینجا ده س���ت بكه ره وه به ش���ێالن بۆماوه ی 30 جارو پاشان هه ناسه یه كی تری به ری )وه ك كرداره ئه م ده یبینی���ت(. له وێنه كه دا به رده وام ده بێ���ت تاوه كو ئه مبوالنس ده گاته الی كه س���ه كه یاخود كه س���ی ناتوانێت ده بێ���ت و بێهێز فریاگ���وزار كرداره كه بكات یاخود كه سه كه به هۆش خۆی دێته وه . هه روه ها له م كاته ی ئه م كه س���ه ر فریاگوزارێكه ده كات ده بێت كه س���ێكی تر په یوه ندی بكات به 122 بۆ ئ���ه وه ی ئه مبوالنس به زوترین كات

بگات.

چۆن‌فریای‌‌كه‌سێك‌بكه‌وین‌كاتێك‌دڵی‌‌ده‌وه‌ستێت؟د. سەروەر عارف ستار

15 )462( سێشه ممه 2015/1/20 tandrostyawene@gmail.comته‌ندروستی

ئه ندام���ه ل���ه یه كێك���ه گورچیل���ه سه ره كێكانی جه س���ته وه به توشبوونی ب���ه هه ركێش���ه یه ك زی���ان ب���ه هه موو ئه ندامه كانی تری جه س���ته ده گه یه نێت بۆی���ه ده كرێت له ریی هه ندێ خواردنه وه خواردنه كانیش لێبكه ی���ن. پارێزگاریان

بریتین له :-1- خوێ . له شی مرۆڤ رۆژانه پێویستی به خوێی س���ۆدیوم نی���ه بۆیه ده توانێت له ریێ خواردنی س���ه وزه و میوه وه بری پێویس���ت له خوێیه كانی ده ست كه وێت كه ب���ۆ له ش پێویس���ته ، چونكه به كار هێنان���ی خوێی زۆر وا ل���ه گورچیله كان ده كات زیات���ر پێویس���تی به ئاو بێت بۆ رزگاركردن���ی له ش له و ب���ره هه ر بۆیه ره نگ���ه گۆرچیله نه توانێ���ت خۆی له و هه موو خوێیه و پاشه رۆیه رزگار بكایت بۆی���ه ده بێته هۆی هی���الك بوونی و له

ناوچونی .2- خواردن���ه وه گازێ���كان. خواردنه وه

كان وه ك بیبسی و كۆالو جۆره كانی ترو سۆده و وه زه به خش���ه كان ده بنه هۆی دروست بوونی به ردی گورچیله و لم، هه ر بۆیه پێویس���ته لێی���ان دور بكه وینه وه

ده كرێت له ب���ری ئه وان ئه و خواردنه وانه بخورێت كه لیمۆكانیان تێدایه و هیچ گازو ش���ه كریان تێدا نیه و گۆرچیله كان پاك

ده كه نه وه .

3- گۆش���ت. پر پرۆتین���ه وه خواردنی برێكی زۆر له گۆشتی سور مه ترسیداره بۆ هه موو ئه ندامه كانی تری جه سته هه ر بۆیه ده بێت خواردنی گۆش���ت زۆر كه م

بكرێته وه .4- ش���یره مه نێكان. ش���یره مه نێكانیش هاوش���ێوه ی گۆش���ت پر پرۆتینن زۆر خواردن���ی ش���یره مه نێكان ده بێته هۆی زی���اد خس���تنه ده ره وه ی كالس���یۆم له رێگه ی میزه وه ، ئه م كالسیۆمه ده توانێت له گه ڵ به ردو رمه ڵه كان یاخود پاشماوه ده رنه چۆكان���ی گورچیل���ه ی���ه ك بگرن و ب���ه ری گه وره دروس���ت بك���ه ن. هه ر بۆی���ه خواردنی زۆری پرۆتی���ن ده بێته هۆی سس���ت ب���وون و پ���ه ك كه وتنی

گورچیله كان.5- كافاین. وه ك چاو قاوه و نیسكافه وه كاپۆچینه ...هتد. هۆكارن بۆ شێواندنی ئه رك���ی گورچیل���ه كان چونك���ه ئ���ه م خواردنه وانه هه ڵده ستن به هاندان یاخود هه س���تیاركردن و خوێن و ته وژمه كانی خوێن له گورچیل���ه كان. هه ر بۆیه زیاد خواردن���ی ده بێته هۆی سس���تی درێژ خایان یاخود پوكانه وه ی گۆرچیله كان.

زیانه كانی خواردنه وه ئه لكحولیه كان

ئه لكح���ول یه كێك���ه ل���ه و مادان���ه ی له به ركارده هێنرێت، سه رانس���ه ری جیهاندا س���ه ره رای زیانه ده رونی و جه سته یه كان كاریگه ری خراپی له س���ه ر ژیانی تاكه كان تووشی كۆمه ڵگاش ده بێت، خێزانه كان و

شپرزه ی ده رونی ده كات.له م س���ااڵنه ی دوایدا ڕێژه ی به كارهێنانی م���اده كحولی���ه كان رووی ل���ه زیادبوون ك���ردووه به تایبه ت له ناو چینی الواندا، به تایبه تریش ل���ه و وواڵتانه ی كه هه ژار نشینن، به ش���ێكی په یوه ندی به هه رزانی نرخ���ی و خراپی كوالیتی ئ���ه م مادانه وه هه یه ، به ش���ێكی دیك���ه ی په یوه ندی به رێ���ژه ی بێ���كاری و كێش���ه جیاوازه كانی

كۆمه ڵگاوه هه یه .جیهان���ی ته ندرویس���تی رێكخ���راوی راده گه یه نێ���ت س���ااڵنه نزیك���ه ی 1,8 ملیۆن هاواڵتی به ه���ۆی كاریگه ری مه ی خواردن���ه وه ده م���رن، هه روه ه���ا 58,3 په نجا و هه ش���ت ملیۆن و سی سه د هه زار

حاڵه تی په كه وتنی ژیان رووده دات.ئه وه ش���ی رێكخ���راوه ئ���ه و هه روه ه���ا خس���تووه ته روو كه رێ���ژه ی %20-%30 حاڵه تی شیرپه نجه ی سورێنچك و جگه ر و به ریش���البوونی جگ���ه ر و خێزان كوژی و رووداوی رێ���گا و ب���ان به ه���ۆی كاریگه ر

خواردنه وه كحولیه كانه وه رووده ده ن.چه ندین جۆری ئه لكح���ول بوونی هه یه ، جۆری ئه لفا له م جۆره دا ئه و كه س���انه ی ك���ه ده خۆنه وه ب���ۆ ئه وه یه هه س���ت به ش���ادومانی بكه ن، هه روه ها جۆری بێتا له م ب���اره دا زیانه البه الكان���ی ئه لكحول

ده رده كه وێت. ئیدمانبوونی له جۆری گامادا حاڵه تێكی زۆر خ���راپ و مه ترس���یداره چونك���ه ئه و كه س���انه ئه و جۆره خواردنه وانه ده خۆن كه خه ستن )ئه لكحولی زۆریان تێدایه (، هه روه ها ئیدمابوون له جۆری ده لتا تاك برێكی زۆر ناخواته وه به ڵكو به ش���ێوه ی به رده وام ده خواته وه و ئیسیۆن خواردنه وه به رده وام ده بێت به جۆرێك له نه خۆشی

ده رونی داده نرێت.س���ه رچاوه پزیش���كیه كان ئاماژه یان به هۆكاره كان���ی ئالووده ب���وون ك���ردووه ، له وانه ش بۆماوه ی كه له وانه یه له دوانه ی دوو هێلكه یدا رووبدات، ده روبه ر و به تایبه ت منداڵه كه ی ، له س���ه ر ب���اوك كاریگه ری راگه یاندن كه كاریگه ری خراپی له س���ه ر ده رونی تاكه كان ده بێ���ت، هه روه ها ئه و كه س���انه ی كه له باڕه كان���دا كارده كه ن ئه گه ری به كارهێنانی له كه س���انی دیكه

زیاتره .كاریگه ری ئه لكحولی���ه كان خواردن���ه وه پێكهاته له س���ه ر س���ه رجه م خراپی���ان جیاوازه كانی له ش���ی مرۆڤ به تایبه تی كۆئه ندامی ده ماری ده بێت، له وانه یه ببێته هۆی په رك���ه م و كرژبوونی موولووله كانی خوێن و كه متر رۆش���تنی خوێن بۆ به شه

جیاوازه كانی مێشك.هه روه ها كاریگه ری راس���ته وخۆی له سه ر به شی پێشه وه ی مێشك ده بێت كه به رپرسه ل���ه ئاگایی و كاره وورده كارییه كانی تاك، بینین و توانای ئاخاوتن ده بێت،سه ره رای ئ���ه وه ی كاریگ���ه ری به هێ���زی له س���ه ر مێشكۆكه )مێشكۆڵه ( ده بێت كه ناوه ندی

كۆنترۆڵكردنی جوڵه ی مرۆڤه .هه روه ها راس���ته وخۆ كاریگه ری له س���ه ر جگه ر ده بێت جۆرێك كه جگه ر توانای چوون���ه ده ره وه ی ئه و ماده ژه هراویانه ی نابێ���ت وده بنه هۆی له ه���ۆش خۆچوون و گرفتی ب���ه ئاگاهاتن���ی و هه ندێك جار

مردنیش.پس���پۆران پێیانوایه ئه و كه س���انه ی كه له بۆنه و ئاهه نگه كان���دا ده خۆنه 30% بۆ رۆژی دوات���ر رووداوه كانیان ئه وه ش كاریگ���ه ری B1 , B6, B12بی���ر نه ماوه ، هه روه ها كاریگه ری راسته وخۆی

له سه ر ڤیتامینراسته وخۆی له س���ه ر چێوه ده ماره كان و

ده رماره خۆنه ویسته كانی دڵ ده بێت.س���ه ره رای گش���ت ئه مانه ش كاریگه ری كۆئه ندامی س���وران و هه ناسه و له س���ه ر

هه رس و سورێنچك و گه ده ده بێت. كاریگه ری به هێزیش���ی له س���ه ر توانای ژم���اره ی كه مكردن���ه وه ی سكێس���ی و س���پێرمه كان و گونه كان ده بێت، هه روه ها گرفت���ی دره ن���گ هاویش���تن و نه زۆكی و كه مبوونه وه ی هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن له

پیاوانداده بێت.وه زاره ت���ی پێویس���ته ئی���دی بۆی���ه ته ندروستی و له رێگای شه پۆلێكی به هێزی ده زگاكانی راگه یاندنه وه رێنمایی تایبه ت له س���ه ر م���اده كحولی���ه كان ده ربكات، له پێن���او كه مبوون���ه وه ی به كارهێنانی و

زیانه كانی له سه ر تاك و كۆمه ڵگا.

‌5له‌‌و‌خۆراكانه‌ی‌‌زیان‌به‌‌گورچیله‌‌ده‌گه‌یه‌نن

ئه‌گه‌داری‌‌مه‌ترسێكانی‌‌حه‌بی‌‌ڤیاگرابا‌به‌

ئاژار دو هه فته جارێك

ئیسماعیل عوسمان ده ینوسێت

ئه م حه به یه كێكه له و چاره سه رانه ی كه پیاوان ب���ه كاری دێنن بۆ به هێز كردنی كرداری سێكسی . زۆر به ی هه ره زۆری ئه و كه س���انه ی ئه م حه بانه به كاردێنن به بێ ئاماۆژگاری پزیشك وه ری ده گرن ه���ه ر بۆیه پێویس���ت ئه و كه س���انه ی ب���ه كاری دێنن ئه م چه ن���د رێنمایانه ی

له باره وه بزانن.• ئه گه ر ده رمانی نه خۆش���ێكانی دڵ و سینگ ئێشه به كارده هێنیت ئه وه نابێت

ئه م حه به به كار بێنیت.• ئه گه ر ئ���ه م نه خۆش���یانه ت هه بوو ڤیاگ���را ب���ه كار مه هێنه ) نه خۆش���ی دڵ و جه ڵده ی دڵ و مێش���كت هه بوو له ماوه ی شه ش مانگی رابردوو ، به رزی پاڵه په س���تۆی خوێن و گۆلیسترۆڵ، نه خۆش���ی گورچیله ، نه خۆش���ێكانی

خوێن، برینی گه ده (.• گ���ه ر حه به ك���ه ت ب���ه كار هێنان و له كاتی كرداری سێكی هه ستت به دڵ تێكه ڵ هاتنو رشانه وه و ئازارو سربوون و مێروله كردن و ش���ان و مل كرد ئه وه ده ست به جێ واز له كرداره سێكسێكه

بێنه و سه ردانی پزیشك بكه .• له رۆژێك���دا زیاتر له جارێك ڤیاگرا به كار مه هێنه الیه نی كه م با نێوانیان

24 كاتژمێر هه بێت.• ئه گه ر كرداری سێكس���ێكه به هۆی حه به كه وه و زۆری خایه ن���د واتا زیاتر له كاتژمێرێك ئه وه پێویسته سه ردانی

پزیشك بكه یت.• ئه گه ر هه ستت كرد كێشه له بینینت

هه یه كاتێك ئه و حه به به كار ئه هێنیت ئه وه پزیشك ئاگادار بكه ره وه .

بۆنه رمكردنی قژت له زستان ئه م پێكهاته یه به كار بهێنه

ئه گ���ه ر چی ئه م وه رزه جه س���ته و قژ وش���ك ده بن ئه وه ده كرێ���ت به به كار هێنانی پێكهاته ی سروشتی قژت نه رم

و بریقه دار بكه یت. پێكهاته كه :

2 كه وچك گه وره هه نگوین.4 كه وچك ماست.

گیراوه كه : ئ���ه و دوو پێكهاته ی س���ه ره وه تێكه ڵ

به ی���ه ك بك���ه ب���ه ش���ێوه یه كی باش پاش���ان بیده له قژه كه ت بۆماوه ی 20 خوله ك دواتر به ئاو ش���امپۆ قژه كه ت بش���و. به اڵم نابێت ئه وه له بیر بكه یت كه پێش لێدانی ئ���ه و گیراوه یه ئه بێت قژه كه پاك بێت و هیچ زه یتێك یاخود كرێم و جێڵێكی پێوه نه بێت بۆئه وه ی كارگه رێكه له سه ر تاڵی قژه كه دروست

بكات.

تایبه‌ت(462( سێشه ممه 162015/1/20

ریکالم

لە شەنگال دا بەیەکدادانی بەرژەوەندی و دونیابینییە جیاوازەکان‌xwendn.awene@gmail.com

بۆ ئێمە هیچ س���ەیر نییە ملمالنێکانی پارتی کرێکارانی کوردس���تان )په که که ( و پارت���ی دیموکرات���ی کوردس���تان تا لەش���ەنگالدا خراپتری���ش ئاس���تێکی بەرژەوەندییە لەش���ەنگالدا قوڵببنەوە. سیاس���ی و ئابورییەکانی په که که و پارتی بەپراکتیکیی بەیەکدادەدەن و دونیابینییە ئایدۆلۆژییەکان���ی ئەو دو هێزە دژبەیەک تەقیونەتەوە. شەنگال لەڕوی جیۆگرافی و جێگەی دیمۆگرافییەوە جیۆپۆلەتی���ک و

تەماحی ئەو دو هێزەیە. دوای کەوتن���ی رژێم���ی دیکتاتۆری���ی س���ەدام حوس���ین، لەس���اڵی 2005 ەوە ئه وه جاری یەکەمە ش���ەڕێکی ساردی وا لەنێوان پارتی و په که که ببینین لەس���ەر ئایینەکان. ئێزیدی ناوچەی ش���ەنگال و ئ���ەوەش لەگەڵ پاشەکش���ێی هێزەکانی دەس���تیپێکردو ناوچەیەدا ل���ەو پارتی به گوڕتر شەنگال کانتۆنی بەڕاگەیاندنی بو. ئەم ملمالنێیانە رەگی قوڵی لەمێژوی پڕ ملمالنێی سیاسیی و ئایدیۆلۆژیی ئەو دو هێزەدا هەی���ە. هەوڵدەدەین تەواوی

وێنەکە بخەینەڕو.ڕاگەیاندنی کانتۆنی شەنگال سیاسەتی سەرەکی و نوێی په که که و عەبدواڵ ئۆجاالنە کە چەندین س���اڵە لەدورگ���ەی ئیمڕاڵی کاری تیۆری و ئایدیۆلۆژیی لەسەر دەکات. ئۆجەالن هەمیشە داکۆکی زیاتر لەو هێزو گروپ و کۆمیونیتیی و ئاینزاو )کەمایەتی(

یانە دەکا کە لەمێ���ژودا جارێک بەهۆی کوردبون و جارێک بەهۆی >کەمایەتی< بون لەناو کۆمەڵگای کوردییدا توش���ی چەوس���اندنەوەی زیات���ر هات���ون، بۆیە داکۆکیی���ە زۆرو جدییەکان���ی ئۆجەالن لەعەلەوییەکان���ی تورکی���ا بەڕادەی���ەک کاریگ���ەر ب���وە ک���ە زۆر لەنەیارەکانی ئۆج���ەالن ئەوی���ان ب���ە >عەلەویبون< تۆمەتبارکردوە. سیاسەتەکانی ئۆجەالن و ش���ێوازی کارکردنی لەسەر عەلەوییەکان دواج���ار بو بەهۆکارێکی س���ەرەکیی کە

ش���اری دێرس���یم لەدوا هەڵبژاردنەکانی تورکیادا ببەنەوە.

ساڵی 2005 په که که لەالیەک لەئێستا بێهێزتر بو، لەالیەکی دیکەوە هەوڵی دەدا هێرشەکانی لەئەگەری خۆی تاڕادەیەک ئەمری���کا بۆ س���ەر ئ���ەوان لەباش���ور بپارێزێت. بۆماوەیەک جێگای خۆی لەناو ئێزیدیەکانی شەنگال و دەوروبەری موسڵ گ���رت. زۆری نەب���رد گروپی عوس���مان ئۆج���االن و نیزامەدین ت���اش لەپه که که ب���ەوەش ژمارەیەکی زۆر جیابون���ەوەو لەکادرانی په که که بێهیوا بون و دانیشتن. ئ���ەو روداوە وایکرد په که که ش���ەنگال و ناوچەی ئێزیدیەکان بۆ پارتی چۆڵبکات و بەخۆیەوە خەریک بێ. دوای ئەوە چەند تەقینەوەیەک لەشەنگال رویانداو گومانی تەقینەوانە ئ���ەو لێدەکرا. قاعیدەی���ان ئێزیدییەکان���ی ترس���اندو پارتی ئەوەی ئیس���تیغالل کردو س���ەرجەم ناوچەکەی

خستە ژێردەستی خۆی. ب���ەالی زورب���ەی زۆری ئێزیدییەکانی هەرچوار بەش���ی کوردستان، ناسنامەی نیی���ەو گرن���گ ک���وردی نەتەوەی���ی ئ���ەوان خۆی���ان بەئێزی���دی دەزانن بەر لەکوردبونیان. هەندێکیشیان هەر خۆیان بەکورد نازان���ن. په که که هەر لەکۆنەوە کاریگەری لەس���ەر ئێزیدییەکانی باکورو رۆژئاڤ���او ئەوروپ���ا هەب���وە. ئەگەرچی س���ەنتەری ئێزیدییەکان ش���ەنگال بوەو می���رەکان کاتی خۆی، بەناچاریش���ەوە بێ، خۆی���ان لەگەڵ سیاس���ەتی بەعس گونجاندوەو ئێستاش بەهۆی بەرژەوەندیی مادی یان دەستەاڵت و هێز، ناچارن خۆیان لەگەڵ پارت���ی بگونجێنن. بەاڵم په که که بەپێچەوانەی پارتی کاریگەریی لەس���ەر ش���ێخ و میری ئێزیدییەکان کەمتر بوە، لەسەر چینەکانی کاریگەریی هەوڵیداوە خوارەوەی ئەو کەمینەیە بکات و زۆرجار لەڕێگای ئێزیدییەکانی ئەوروپا، رۆژئاڤاو باکور توانیویەتی گوشار بخاتەسەر میرو

بەعس و سیاسەتی جاران شێخەکانیان. ئەو دواییە سیاس���ەتی پارتی بەردەوام سیاسەتێکی ناوەندی >سێنتراڵ< بوەو پاکتاوبکەن کەمین���ەکان هەوڵیان���داوە ی���ان وەک ب���را بچ���وک بیانهێڵن���ەوە. پارتی بەگشتی و باشور دەستەاڵتدارانی بەتایبەتی، زۆرجار ش���انازی بەو مافانە دەکەن ک���ە بەکەمینەکانیان داوە. بەاڵم لەڕاس���تیدا مافێکی دەستوری و یاسایی لەئارادا نییە، ئەوەی هەیە ئەوان لەڕێگای بێکەسهێش���تنەوەو بەرژەوەندیی مادی، کەسایەتییە دیارەکانی ئەو کەمینانە بۆ

بەرژەوەندی حیزبی بەکاردێنن. سیاس���ەتی په که که ی���ە، هەرچ���ی ناوەن���دی کەمتر پەی���ڕەو دەکات. دوای دەس���تگیرکردنی ئۆجاالن و هەموارکردنە بنەڕەتیەکان���ی ئەو رێکخ���راوە، باوەڕی بەهاوسەنگییەکی یەکسان هەیە لەنێوان س���ەرجەم نەتەوەو کەمینەکان و کار بۆ المەرکەزیی���ەت دەکات. خ���ۆی لەخۆیدا نەتەوەی���ی - ئێتنیک���ی سیاس���ەتی لەس���ەرەتادا الی په که ک���ه جیاواز بوە. کێشەی په که که و پارتی لەسەر شەنگال، دابڕاو نییە لەناکۆکییەکانی ئەو دو الیەنە لەسەر ئیدارەی رۆژئاڤاو بلۆکبەندی نێوان سونە-شیعە، بەاڵم بەر لەو بلۆکبەندییانە ئ���ەو دو الیەنە لەس���ەر زۆر ش���تی تر کێش���ەیان هەبوە. بەتەنیا ئەو دو الیەنە لەسەر ئاستی هەرچوار بەشی کوردستان رکەبەری یەکترین، نەک هێزی دیکە. واتە یەکێتی، گۆڕان، دیموکراتەکان و ....هتد بەهۆی لۆکاڵیبون و کاریگەربونیان لەسەر چەند ناوچ���ەو کولتورێک���ی دیاریکراو، کوردستان بەشەکانی لەتەواوی ناتوانن سیاس���ەت بکەن. بەاڵم پارتی و په که که هەیە، کاریگەریی���ان لەهەرچوارب���ەش هەردوکیان لەناوچەی کورمانجی س���ەرو کورمانج���ی خ���وارو کاریگەرییان هەیە. هەردوال لەهەر چوار بەش���ی کوردستان حی���زب و ڕێکخ���راوو خەڵکی���ان هەیە. ب���ەاڵم ه���ەردوال خ���اوەن دو دونیابینی جیاوازن و ش���ەڕی ئەوان جگە لە ناوچە و هەرێم ش���ەڕێکی ئێدۆلۆژی و چینایەتی و س���تراتیژییە ک���ە ل���ە ئاس���تی هەرێم و

نێودەوڵەتیدا حیسابی لەسەر ئەکرێ. چەند مانگێک ب���ەر لەپەالماردانەکانی داع���ش بۆ س���ەر موس���ڵ و ش���نگال، ئۆج���ەالن لەئیمرالیی���ەوە رایگەیاندب���و ک���ە مەترس���ییەکی گ���ەورە لەئارادایە داوای ش���نگال. بەئێزیی���ەکان و دژ خۆڕێکخستن و خۆئامادەکردنی لەپه که که نەیتوانی په که ک���ه ئ���ەوکات کردب���و.

کارێک���ی وا بکاو لەجدییەتی پەیامەکەی ئۆجەالنیش نەگەیشتبو. بەاڵم په که که زو توان���ی قەرەبوی بکاتەوە و ئێزیدییەکان لەم���ردن و کارەس���اتی زیات���ر بپارێزێ. هەڵبەت���ە په که که کە خ���ۆی بەخاوەنی قەزیەی���ەک زان���ی، ه���ەروا بەئاس���انی

وازیلێناهێنێ. دوای دەس���تگیرکردنی ئۆجاالن ودوای عوس���مان گروپەک���ەی جیابون���ەوەی ئۆج���االن و نیزامەدی���ن ت���اش، په که که توشی شپرزەییەکی ستراتیژی، سیاسی و ئایدیۆلۆژی���ی بوب���و، بەتایبەت���ی دوای روخانی رژێمی س���ەدام حسێن، پارتی و یەکێت���ی بون���ە دو هێزی چەک���دار و پڕ هەرێمییدا نێودەوڵەتی و لەئاستی پارە و زۆر بەهێ���ز ب���ون. ئ���ەم بەهێزبون���ەی یەکێتی و پارت���ی هەڵبەز و دابەزی زۆری کرد لەدروستکردنی پەیوەندی هەرێمیی و نێودەوڵەتییدا تا دواجار یەکێتی بەسەر بەس���ەر پارتی بەرەی ش���یعە-ئێراندا و س���اغبونەوە. س���ونە-تورکیادا بەرەی بەردەوامی لەپش���تیوانیی جگ���ە ئەمە

ئەمری���کا و زۆر لەواڵتان���ی ئەوروپی���ی. دوای گیرانی ئۆجاالن، په که که نەیتوانی پەیوەندییەکان���ی خۆی لەگەڵ س���وریا و ئێران راگرێ و سوریا کۆتایی بەسەرجەم خەباتەکان���ی په که که هێن���ا. ئێرانیش بەتایبەتی دوای سازکردنی پژاک لەالیەن په که ک���ه وە، کەوت���ە س���ەنگەر لێیان. دوای س���ەرهەڵدانی بەه���اری عەرەبی و دزران���ی شۆڕش���ەکە لەالی���ەن ئیخوان موسلیمینەکانی ناوچەکە، ئێران و سوریا هەستیانکرد کە تورکیا، قەتەر، واڵتانی کەنداو خۆرئاوا کۆتاییان پێدێنن، ئەوەش لەرێ���گای بەهاری عەرەبیەوە. س���وریا س���ەلەفییە جیهادییەکانی لەزیندانەکانی ئازادکردن. بەوش���ێوەیە و بەئەنقەس���ت س���ەرەداوی ڕاپەڕینی بەه���اری عەرەبی خستە دەس���ت رێکخراوە توندڕەوەکان، ئەوەشی بۆ ئەوەکرد بۆ ئەوەی بەجیهان بڵ���ێ قاعیدە هێرش���دەکاتە س���ەریان و تەکتیکێکی بەکاربێن���ن. چەک ناچارن دیکەی س���وریا - روسیا و ئێران ئەوەبو، لەگەڵ په که که ئاش���تببنەوە و رۆژئاڤای کوردس���تان بۆ ئ���ەوان بەجێبێڵن تاکو س���وپای س���وریا بتوانێ دژ بە ئیخوان و

الیەنگرانی قاعیدە شەڕبکات.راستە سوریا توانی ئاقاری راپەڕینەکە ب���ەو ئاراس���تەیەدا بب���ات ک���ە خۆی و ئێ���ران و روس���یا دەیانویس���ت، ب���ەاڵم هەرچی تەکتیکی جێهێش���تنی رۆژئاڤای کوردس���تان بو بۆ په که که سەرکەوتنی بەدەستنەهێنا، چونکە ئەوان وایاندانابو په که ک���ه بکەوێت���ە گیان���ی تورکی���ا. ئەمە ویس���تی ئەوان بو ب���ەاڵم په که که >هێڵی س���ێیەم<ی هەڵبژارد کە خۆی لەملمالنێکانی شیعە و سونە هەڵنەقورتاند. رۆژئاڤای بیناکردنی په که که خەریک���ی کوردس���تان بو، لەپاڵیشیدا، لەالیەکەوە خ���ۆی گ���رت بەرانبەر ویس���تی پارتی و تورکیا بۆ شەڕکردن دژ بەرژێمی بەشار ئەس���ەد، لەالکەی تریشەوە، خۆی گرت دژ بەویستی بەشار ئەس���ەد و ئێران بۆ ش���ەڕکردن دژ بەتورکیا. ئەمە سەرنجی ئەمه ریکاشی راكێش���ا کاتێک تێگەیشت

نە سەر بە ئەسەدە و نە دژ بەتورکیا. ش���تێک ک���ە په که ک���ه لەپارت���ی، یەکێتی و سەرجەم رێکخراوەکانی دیکەی کوردس���تانیی جیادەکات���ەوە ئەوەی���ە، ئەوان لەدرێژایی پەیوەندیەکانیان لەگەڵ ئێران و س���وریا، لەژێرەوە کاریان لەسەر ئەجێندای خۆیان کردوە. بەو ش���ێوەیە ئەوان رۆژئاڤایان لەژێر دەس���تی رژێمی ئێرانییەکان بەاڵم دەرهێناوە، ئەس���ەد

ئەزمونیان لەس���وریا وەرگرتوە و رێگایان بەپه که که نەداوە تا ئێستا ئامانجەکانی بێنێتە لەرۆژهەاڵت گشتی بەشێوەیەکی دی. شێوازی پەیوەندی په که که و واڵتانی لەسەرەتاوە هەر کوردس���تان دراوسێی وابوە. دوای ئەم���ە، په که که ئابوریەکی سەربەخۆی هەیە، پشت بەبازاڕی رەش کەلوپەلی پەیداکردن���ی بۆ دەبەس���تێ س���ەربازی و چەک، لەڕوی مەعنەوییەوە دەبەس���تێ. ژن���ان ب���ەالوان و پش���ت لەئازایی و شەڕی س���ەرکەوتنی په که که فیوداڵییدا نیی���ە، تاکەکانی ناو په که که هەر بەقەد پێشمەرگە کۆنەکانی یەکێتی و پارتی بەر لەڕاپەڕین شەڕکەر بونە، بەاڵم ئ���ەوەی وایکردوە په که که لەس���ەرجەم رێکخراوەکانی دیکەی بزوتنەوەی سیاسی مانەوەی ب���ێ، بەهێزتر کوردس���تانیی ئەو هەزاران خەڵکەیە لەش���اخەکان بۆ ماوەیەکی درێژ و ئەو ئی���رادە بەهێزەیە کە لەپش���تی ئەو هێزە و گەریالکانیەتی. س���ەرکەوتنی په که ک���ه و جیاوازیی ئەو لەرێکخراوەکانی ڕێکخس���تنیەوە لەروی دیکەی کوردی ئەوەیە ئەو رێکخراوە هیچ کات شێوازی لەسەرەوە بۆ خوارەوەی بۆ رێکخستن بەکارنەهێناوە، بەڵکو بەردەوام بەپێچەوان���ەی پارت���ی، الوان و ژن���ان و چین���ی هەژار و الدێیی دەس���تپێدەکات و بەو ش���ێوەیە خێڵ، بنەماڵ���ە و دەزگای

فیوداڵیی بنکۆڵ دەکات. ئەو بنەم���ا س���ەرەکییانە وایانکردوە په که ک���ه لەدرێژای���ی پەیوەندیەکانی���دا لەگ���ەڵ ئێران، س���وریا و حی���زب اللەی لوبنان���ی بتوانێ س���ەرجەم هێلکەکانی نەخاتە سەبەتەی ئەوان و لە ژێرەوە کار

بۆ ئەجێنداکانی بکات. چۆن داگیرکردنی کوێت الی س���ەدام بەحیزب���ە زیندوبون���ەوەی دەرفەت���ی سیاسیەکانی باشوری کوردستان بەخشی، ئەو کێش���انەی کە ل���ەدوای 15ی مارتی 2011 توشی سوریاو رژێمی ئەسەد هاتن، لەپەراوێزخستن وگۆشەگیری و په که که ی الوازی رزگارک���رد؛ په که که چیتر هێزێک نییە تەنها لەش���اخەکانی کوردس���تاندا بونی هەبێ، خاک���ی رزگارکراوی هەیە و خەریک���ی جێبەجێکردن���ی خۆس���ەریی دیمۆکراتیی���ە ک���ە هەڵق���واڵوی فیکری ئۆجەالنە، چیتر هێزێک نییە تەنها لەڕێی هێزی چەکدارییەوە بتوانێ بەش���دار بێ جیۆگرافیای سیاسەت و لەنەخشەکردنی

ناوچەکە،

کەمال چۆمانیهیوا خۆشناو

ڕاگەیاندنی کانتۆنی شەنگال

سیاسەتی سەرەکی و نوێی

په که که و عەبدواڵ ئۆجاالنە کە

چەندین ساڵە لەدورگەی ئیمڕاڵی

کاری تیۆری و ئایدیۆلۆژیی لەسەر

دەکات

19 »»

‌‌‌ئا:‌ئاوێنه‌

عه‌بدواڵی‌‌حه‌سه‌ن‌زاده‌‌كه‌سایه‌تی‌‌ناسراوی‌‌كوردو‌وه‌رگێڕی‌‌به‌توانای‌‌رۆمانی‌"حه‌مه‌دۆك"‌نیگه‌رانی‌‌خۆی‌‌به‌رامبه‌ر‌به‌نه‌خۆشكه‌وتنی‌‌یه‌شار‌كه‌مال‌ده‌رده‌بڕێت‌و‌ده‌ڵێت‌"یه‌شار‌كه‌مال‌قه‌ت‌له‌بیری‌‌ئه‌وانه‌‌ناچێته‌وه‌‌بایه‌خ‌

به‌كولتورو‌فیكرو‌ئه‌ده‌ب‌ده‌ده‌ن".

عه‌ب���دواڵی‌‌حه‌س���ه‌ن‌زاده‌‌له‌لێدوانێكی���دا‌بۆ‌ئاوێنه‌‌رایگه‌یاند‌ك���ه‌‌له‌ده‌یه‌ی‌‌1980ه‌وه‌‌به‌رۆمانه‌كان���ی‌‌یه‌ش���ار‌كه‌مال‌ئاش���نا‌بوه‌و‌خولی���ای‌‌خوێندن���ه‌وه‌و‌وه‌رگێڕانی���ان‌له‌مدا‌چێكردوه‌،‌ئه‌و‌وتی‌‌"ئه‌و‌كاته‌‌كه‌‌بۆ‌یه‌كه‌مجار‌یه‌شار‌كه‌مالم‌خوێنده‌وه‌‌"ئینجه‌‌مه‌مه‌د"‌بو،‌به‌زمانی‌‌فارس���ی‌‌خوێندمه‌وه‌،‌ته‌واو‌عاشقی‌‌بوم‌و‌بڕیارمدا‌وه‌ریگێڕمه‌‌سه‌ر‌زمانی‌‌كوردی‌‌و‌س���اڵی‌‌‌1986چاپم‌كرد،‌چونكه‌‌بڕوام‌وایه‌‌كه‌‌پێویس���ته‌‌هاوزمانه‌كانم‌له‌و‌خۆش���ییه‌دا‌به‌ش���دار‌ب���ن‌كه‌‌م���ن‌له‌خوێندن���ه‌وه‌ی‌‌ئه‌م‌

رۆمانه‌دا‌چه‌شتوومه‌".وتیش���ی‌‌"كه‌‌ئینجه‌‌مه‌مه‌ن���دم‌خوێنده‌وه‌‌ته‌واو‌سه‌رسام‌بوم‌له‌ڕوی‌‌داڕشتن‌و‌ئه‌ده‌بی‌‌و‌په‌روه‌رده‌ی‌‌كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‌په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‌نێو‌كۆمه‌ڵ‌و‌ناته‌بایی‌‌چینایه‌تی‌،‌زۆرم‌حه‌زمكرد‌بیكه‌م���ه‌‌ك���وردی‌،‌له‌دنیاش���دا‌ئ���ه‌م‌كتێبه‌‌

به‌شاكاری‌‌یه‌شار‌كه‌مال‌ناسراوه‌".حه‌س���ه‌ن‌زاده‌‌ئه‌وه‌ش���ی‌‌رونكرده‌وه‌‌كه‌‌ئه‌و‌پیاوه‌‌ن���ه‌ك‌هه‌ر‌نوس���ه‌رێكی‌‌گه‌وره‌ی‌‌كوردی‌‌توركی‌نوس���ه‌،‌نه‌ك‌هه‌ر‌نوسه‌رێكی‌‌گه‌وره‌ی‌‌توركیایه‌،‌به‌ڵكو‌نوسه‌رێكی‌‌گه‌وره‌ی‌‌جیهانیشه‌،‌یه‌شار‌هه‌میشه‌‌مۆركێكی‌‌كوردانه‌‌كه‌‌ ده‌بینرێت،‌ رۆمانه‌كانیان���ه‌وه‌‌ به‌چیرۆك‌و‌له‌زۆربه‌یاندا‌باس���ی‌‌كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌‌كورده‌واری‌‌ده‌ك���رێ‌‌و‌خاك���ی‌‌كوردس���تان‌گۆڕه‌پان���ی‌‌به‌په‌یوه‌ن���دی‌‌ له‌ئام���اژه‌دان‌ روداوه‌كان���ه‌‌و‌كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و‌په‌یوه‌ندی‌‌خێزان‌و‌ژن‌و‌مێردو‌

په‌یوه‌ندی‌‌منداڵه‌كان‌له‌گه‌ڵ‌‌دایك‌و‌باوكیاندا‌مۆركێكی‌‌ت���ه‌واو‌كورده‌واریی‌‌زاڵه‌،‌ئه‌و‌وتی‌‌"یه‌شار‌كه‌مال‌خۆی‌‌ده‌ڵێت‌كوردم،‌ته‌نانه‌ت‌ش���ه‌هید‌قاس���ملو‌له‌نزیك���ه‌وه‌‌ده‌یناس���ی‌،‌قاس���ملو‌باس���ی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ده‌كرد‌كه‌‌به‌كوردی‌‌كرمانجی‌‌پێكه‌وه‌‌قس���ه‌مان‌كردوه‌،‌قاسملو‌به‌نوس���ینه‌كانی‌‌سه‌رس���ام‌بو،‌توركیش���ی‌‌كه‌‌ ده‌خوێن���ده‌وه‌،‌ رۆمانه‌كان���ی‌‌ ده‌زان���ی‌و‌

ده‌شچوه‌‌توركیا‌سه‌ردانی‌‌ده‌كرد".وتیش���ی‌‌"به‌داخه‌وه‌‌له‌گه‌ڵ‌‌ئه‌وه‌ی‌‌یه‌شار‌كه‌مال���م‌زۆر‌ل���ه‌ال‌گه‌وره‌یه‌،‌قه‌ت‌شانس���ی‌‌ئ���ه‌وه‌م‌نه‌بوه‌‌كه‌‌له‌نزیكه‌وه‌‌بیبینم،‌یه‌ك‌دو‌س���اڵ‌‌له‌مه‌وبه‌ر‌كه‌‌هه‌واڵی‌‌ئه‌وه‌‌باڵوكرایه‌وه‌‌ده‌یه‌وێت‌س���ه‌ردانی‌‌كوردس���تان‌بكات‌ته‌واو‌دڵخ���ۆش‌بوم‌به‌ڵك���و‌له‌ده‌رفه‌تێكدا‌بیبینم،‌به‌اڵم‌ئه‌و‌سه‌فه‌ره‌‌س���ه‌رینه‌گرت‌و‌نه‌متوانی‌‌

بیبینم".حه‌س���ه‌ن‌زاده‌‌نیگه‌رانی‌‌خ���ۆی‌‌به‌رامبه‌ر‌به‌نه‌خۆشكه‌وتنی‌‌یه‌شار‌كه‌مال‌ده‌ربڕی‌،‌ئه‌و‌وتی‌‌"هه‌رچه‌نده‌‌كه‌س‌له‌ده‌ست‌مردن‌قوتاری‌‌نابێت‌و‌هیچ‌ژیانێك‌نیی���ه‌‌مردنێكی‌‌به‌دواوه‌‌نه‌بێت،‌س���ه‌ڕه‌رای‌‌ئه‌وه‌ش‌كه‌‌یه‌شار‌كه‌مال‌ته‌مه‌نێك���ی‌‌زۆری‌‌به‌س���ه‌ربردوه‌،‌هیوام‌وایه‌‌ئه‌مجاره‌‌چاكبێته‌وه‌،‌چونكه‌‌خوانه‌خواس���ته‌‌گیان‌له‌ده‌ستدانی‌‌خه‌ساره‌تێكی‌‌گه‌وره‌یه‌".

وتیشی‌‌"یه‌شار‌كه‌مال‌قه‌ت‌له‌بیری‌‌ئه‌وانه‌‌ناچێته‌وه‌‌كه‌‌بایه‌خ‌به‌كولتورو‌فیكرو‌ئه‌ده‌ب‌

ده‌ده‌ن".

17(462(‌سێشه‌ممه‌‌2015/1/20 کتێب

‌‌‌ئا:‌سات

"كاك‌فوئاد‌مسته‌فا‌سوڵتانی‌‌كێ‌‌بو،‌ئامانجی‌‌چی‌‌بو،‌چۆن‌گیانی‌‌به‌خت‌كرد؟"‌كۆمه‌ڵێك‌چاوپێكه‌وتن‌و‌بیره‌وه‌ری‌‌و‌نوسینه‌‌

كه‌‌له‌الیه‌ن‌)مه‌له‌كه‌‌و‌ره‌زاو‌حیشمه‌تی‌‌مسته‌فا‌سوڵتانی‌(یه‌وه‌‌ئه‌نجامدراون‌و‌ساڵی‌‌پار‌له‌دوتوێی‌‌كتێبێكی‌‌قه‌باره‌‌

گه‌وره‌ی‌‌‌422الپه‌ڕه‌ییدا‌باڵوكراوه‌ته‌وه‌،‌ئه‌م‌كتێبه‌‌پێمانده‌ڵێت‌چ‌تراژیدیایه‌ك‌به‌سه‌ر‌بنه‌ماڵه‌ی‌‌مسته‌فا‌سوڵتانیدا‌هات‌و‌چ‌بێ‌‌ئه‌مه‌كییه‌كیش‌له‌الیه‌ن‌

هاوڕێ‌‌و‌هاوخه‌باته‌كانی‌كاك‌فوئاده‌وه‌‌به‌رامبه‌ر‌به‌بنه‌ماڵه‌كه‌یان‌كراوه‌‌كه‌‌جێی‌‌

سه‌رسوڕمانه‌.‌

"له‌دوای‌‌شه‌هیدبونی‌‌كاك‌فوئاد،‌زۆرجار‌مام‌جه‌الل‌به‌منی‌‌وتوه‌‌سوڵتانی‌‌زۆر‌زیره‌ك‌بو،‌بلیمه‌ت‌بو،‌ئه‌گه‌ر‌ئ���ه‌و‌بمایه‌‌كۆمه‌ڵه‌‌

چاره‌نوسێكی‌‌تری‌‌په‌یدا‌ده‌كرد!"یه‌كێ���ك‌ وه‌ته‌ندۆس���ت‌ س���اعیدی‌‌شۆڕش���گێڕی‌‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‌ له‌دامه‌زرێنه‌ران���ی‌‌زه‌حمه‌تكێشانی‌‌كوردستانی‌‌ئێران‌و‌له‌هاوڕێ‌‌نزیكه‌كان���ی‌‌فوئادی‌‌مس���ته‌فا‌س���وڵتانی‌،‌به‌مجۆره‌‌س���ه‌باره‌ت‌به‌زیره‌كیی‌و‌بلیمه‌تیی‌‌

كاك‌فوئاد‌له‌م‌كتێبه‌دا‌ده‌دوێت.‌فوئادی‌‌مسته‌فا‌س���وڵتانی‌،‌بزوێنه‌رێكی‌‌كۆمه‌ڵه‌ی‌‌ دامه‌زرێنه‌رێك���ی‌‌ گرن���گ‌و‌ هه‌ره‌‌كوردستانی‌‌ زه‌حمه‌تكێش���انی‌‌ شۆڕشگێڕی‌‌ئێ���ران‌ب���وه‌‌له‌ده‌ی���ه‌ی‌‌1970دا.‌ئ���ه‌و‌كه‌‌ئه‌ندازی���اری‌‌كاره‌ب���ا‌ب���و،‌له‌ته‌مه‌ن���ی‌‌31 س���اڵیدا‌گیانی‌‌به‌خت‌ده‌كات،‌له‌و‌ته‌مه‌نه‌‌كورته‌ی‌،‌‌4س���اڵی‌‌له‌زیندان‌به‌سه‌رده‌بات،‌كاتێك‌كه‌‌ئازاد‌ده‌كرێت‌گه‌رمه‌ی‌‌شۆڕش���ی‌‌ئێران‌و‌س���ه‌ره‌تاكانی‌‌روخانی‌‌رژێمی‌‌ش���او‌هاتنه‌س���ه‌ركاری‌‌كۆماری‌‌ئیس���امی‌‌ئێران‌ده‌بێت،‌له‌م‌ساته‌وه‌خته‌‌پڕ‌له‌وه‌رچه‌رخان‌و‌گۆڕانكارییه‌‌گه‌وره‌‌مێژوییانه‌دا،‌كاك‌فوئاد‌دوای‌‌ئازادكردنی‌،‌ته‌نه���ا‌‌11مانگ‌ده‌ژی‌،‌ب���ه‌اڵم‌له‌و‌‌11مانگه‌دا‌جێپه‌نجه‌ی‌‌به‌س���ه‌ر‌زۆرێ���ك‌له‌روداوه‌كان���ی‌‌ئ���ه‌و‌رۆژه‌گاره‌وه‌‌ل���ه‌و‌ ده‌بێ���ت‌ یه‌كێ���ك‌ به‌جێده‌هێڵێ���ت‌و‌كاراكته‌رانه‌ی‌‌كه‌‌كۆمه‌ڵه‌‌ده‌كات‌به‌الیه‌نێكی‌‌كارای‌‌س���ه‌ر‌گۆڕه‌پانی‌‌سیاسی‌‌رۆژهه‌اڵتی‌‌

كوردستان.‌خوش���ك‌و‌براكانی‌‌فوئاد،‌كه‌‌ئاماده‌كارو‌كۆكه‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌م‌كتێب���ه‌ن،‌له‌یه‌كه‌م‌دێڕیدا‌ده‌ڵێن‌"به‌درێژایی‌‌سی‌‌و‌چوار‌ساڵی‌‌رابردو‌پرس���یارێك‌هه‌مو‌بنه‌ماڵه‌ی‌‌ئێمه‌ی‌مسته‌فا‌س���وڵتانی‌‌به‌خ���ۆوه‌‌خه‌ریك‌ك���ردوه‌:‌ئایا‌گیانبه‌ختكردنی‌‌كاك‌فوئ���اد‌به‌رێكه‌وت‌بو‌

یان‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌پیانێكی‌‌داڕێ���ژراوی‌‌كۆماری‌‌ئیسامی‌‌ئێران‌بو؟"

له‌گه‌ڕان‌به‌دوای‌‌وه‌اڵمی‌‌ئه‌م‌پرسیاره‌دا،‌چه‌ندی���ن‌كه‌س���ایه‌تی‌‌دی���ار‌ده‌دوێ���ن‌كه‌‌به‌ش���ێكیان‌خۆی���ان‌له‌گ���ه‌ڵ‌‌كاك‌فوئ���اد‌بون‌ل���ه‌و‌س���ه‌فه‌ره‌‌چاره‌نوسس���ازه‌دا‌كه‌‌له‌بان���ه‌وه‌‌كردویه‌تی‌‌بۆ‌مه‌ریوان‌و‌ش���ه‌هید‌بوه‌،‌گرنگترینی���ان‌"ئیبراهیم‌جه‌الل"ه‌،‌كه‌‌له‌گه‌ڵ‌‌مه‌فره‌زه‌یه‌ك‌پێش���مه‌رگه‌ی‌‌یه‌كێتی‌‌له‌س���ه‌فه‌رێكی‌‌ب���ێ‌‌گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌‌‌6رۆژیدا‌له‌گه‌ڵی‌‌بوه‌‌و‌ئه‌رك���ی‌‌پارێزگاریكردنی‌‌ئه‌م‌یه‌كه‌م‌سكرتێره‌ی‌‌كۆمه‌ڵه‌ی‌‌پێسپێردراوه‌.‌برای���م‌ج���ه‌الل‌له‌گێڕانه‌وه‌كه‌ی���دا‌گومان‌ده‌كات‌ش���ه‌هیدكردنی‌‌به‌پیان‌و‌ده‌سیسه‌ی‌‌كۆم���اری‌‌ئیس���امی‌‌بوبێ���ت،‌به‌وپێی���ه‌ی‌‌ئه‌خب���اری‌‌كراون‌له‌الیه‌ن‌ماڵێكه‌وه‌‌كه‌‌كاك‌فوئادیان‌ناس���یوه‌.‌ناوبراو‌بۆ‌س���ه‌لماندنی‌‌

ئه‌س���تۆپاكیی‌‌خۆی‌‌ئاماژه‌‌به‌وه‌‌ده‌كات‌كه‌‌برایم‌عه‌لی���زاده‌و‌عه‌بدواڵ‌موهته‌دی‌‌و‌عومه‌ر‌ئیلخانی���زاده‌‌به‌رائه‌تنامه‌یان‌بۆ‌نوس���یوه‌و‌

داویانه‌‌به‌"مام‌جه‌الل".به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‌ ب���ه‌اڵم‌س���االر‌عه‌زی���ز‌فوئاد‌ به‌كوش���تدانی‌‌كاك‌ به‌رپرس���یارێتی‌ده‌خاته‌‌ئه‌س���تۆی‌‌برایم‌جه‌الل،‌ساالر‌باس‌ل���ه‌وه‌‌ده‌كات‌ك���ه‌‌"كاك‌فوئ���ادی‌‌بینیوه‌‌بیركه‌وتوه‌ته‌وه‌‌ ئارامی‌ یه‌كس���ه‌ر‌ش���ه‌هید‌به‌ه���ۆی‌‌خاكی‌‌و‌به‌س���یتیه‌وه‌"،‌ئه‌و‌ده‌ڵێت‌"دوای‌شه‌هیدبونی‌‌كاك‌فوئاد،‌برایم‌جه‌الل‌خۆی‌‌نه‌گرته‌وه‌،‌ب���و‌به‌پیاوێكی‌‌ره‌زاقورس‌الی‌‌هه‌مو‌كه‌س���ێك‌له‌ناو‌پێشمه‌رگه‌دا،‌جا‌ئ���ه‌م‌پیاوه‌‌كه‌‌كاك‌فوئادی‌‌به‌كوش���ت‌دا،‌

پیاوێكی‌‌ترسنۆكه‌".هه‌روه‌ها‌برایم‌عه‌لیزاده‌‌ئه‌وه‌‌ره‌ت‌ده‌كاته‌وه‌‌كه‌‌نامه‌ی‌‌ئه‌س���تۆپاكی‌‌و‌به‌رائه‌تی‌‌بۆ‌برایم‌

جه‌الل‌نوس���یبێت‌و‌عومه‌ری‌‌ئیلخانیزاده‌ش‌به‌هه‌مان‌ش���ێوه‌.‌ئیلخانیزاده‌‌ده‌ڵێت‌"ئێمه‌‌قه‌ت‌برایم‌جه‌اللمان‌خۆشنه‌ویس���توه‌.‌من‌به‌ش���به‌حاڵی‌‌خ���ۆم‌نه‌‌حازر‌ب���وم‌بیبینم‌ن���ه‌‌ئه‌و‌جورئه‌تی‌‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌هه‌بوه‌‌رو‌بكاته‌‌مه‌قه‌ڕێكی‌‌كۆمه‌ڵ���ه‌،‌له‌خودی‌‌مام‌جه‌الل‌و‌كاك‌نه‌وش���یروان‌و‌كه‌س���ی‌‌دیكه‌ی‌‌یه‌كێتی‌‌نیشتمانیم‌بیستوه‌‌كه‌‌زۆرزۆر‌لێی‌‌توڕه‌ن".به‌خوش���ك‌و‌ به‌ختیاریش‌ م���ه‌ال‌ هاوكات‌براكانی‌‌كاك‌فوئاد‌ده‌ڵێت‌"ئیسرار‌مه‌كه‌ن‌له‌س���ه‌ر‌قس���ه‌ی‌‌برایم‌ج���ه‌الل،‌ئیبراهیم‌جه‌الل‌هه‌مو‌قس���ه‌كانی‌‌هه‌ڵگێڕاته‌وه‌.‌یانی‌‌له‌حه‌یبه‌ت���ی‌‌خ���ۆی‌،‌ده‌زانێت‌ك���ه‌‌ده‌وری‌‌نه‌بوه‌و‌نه‌یتوانیوه‌‌كارێك‌بكات‌و‌ته‌قسیری‌‌

هه‌بوه‌‌له‌و‌كاره‌دا".به‌دوای‌‌ئه‌وانیشدا،‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌به‌‌مه‌له‌كه‌و‌ره‌زاو‌حیشمه‌تی‌‌مسته‌فا‌سوڵتانی‌‌

ده‌ڵێت‌"ده‌مه‌وێ‌‌یه‌ك‌شت‌عه‌رزی‌‌جه‌نابتان‌بكه‌م،‌قس���ه‌كانی‌‌ئیببرایم‌ج���ه‌الل‌جێگای‌‌

ئیعتیبار‌نییه‌!"دوای‌‌زنجیره‌ی���ه‌ك‌چاوپێكه‌وتن‌و‌گفتوگۆ‌له‌گ���ه‌ڵ‌‌هاوڕێیان‌و‌نزیكه‌كان���ی‌‌كاك‌فوئاد‌له‌كۆمه‌ڵه‌و‌یه‌كێتی‌‌نیش���تمانی‌‌كوردستان،‌ده‌ره‌نجام‌له‌وه‌اڵمی‌‌پرسیاره‌كه‌ی‌‌سه‌ره‌تای‌‌ئ���ه‌م‌كتێب���ه‌دا‌ده‌گ���ه‌ن‌به‌وه‌ی‌‌ك���ه‌‌بڵێن‌ش���ه‌هیدكردنه‌كه‌ی‌‌پی���ان‌بوه‌‌و‌ب���ه‌وردی‌‌نه‌خشه‌ی‌‌بۆ‌كێش���راوه‌،‌چونكه‌‌هه‌فته‌یه‌ك‌ب���رای‌‌ ب���ه‌ر‌له‌ش���ه‌هیكردنی‌‌فوئ���اد،‌دو‌به‌ئاماده‌بونی‌‌چه‌م���ران‌و‌ئایه‌تواڵ‌خه‌لخالی‌‌له‌پادگانی‌‌مه‌ریوان‌ئیعدام‌كراون‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌

كاك‌فوئادی‌‌پێبخه‌نه‌‌بۆسه‌وه‌.ره‌نگه‌‌سه‌رنجڕاكێشترین‌به‌شی‌‌ئه‌م‌كتێبه‌‌ب���ۆ‌خوێنه‌ران،‌ئه‌و‌به‌ش���ه‌‌بێت‌كه‌‌به‌ناوی‌‌"بنه‌ماڵه‌ی‌‌ئێم���ه‌،‌تراژیدی‌،‌ب���ێ‌‌مێهری‌،‌كه‌مته‌رخه‌می‌"یه‌،‌له‌و‌چه‌ند‌الپه‌ڕه‌‌كه‌مه‌ی‌‌كۆتایی‌‌كتێبه‌كه‌دا‌تراژیدیای‌‌ئه‌م‌بنه‌ماڵه‌یه‌‌رونت���ر‌ده‌رده‌كه‌وێت،‌كه‌‌ده‌كه‌ونه‌‌ده‌رده‌دڵ‌‌

هه‌ڵڕشتن.‌‌ت���ا‌ له‌م���اوه‌ی‌‌ش���ه‌ش‌رۆژدا‌)ل���ه‌‌‌39ی‌‌خه‌رمانان���ی‌‌1979(‌س���ێ‌‌ب���را‌گیان‌له‌ده‌ستده‌ده‌ن،‌حس���ێن‌و‌ئه‌مین‌له‌پادگانی‌‌مه‌ری���وان‌ئیعدام‌ده‌كرێ���ن،‌كاك‌فوئادیش‌له‌شه‌ڕێكی‌‌له‌ناكاوو‌زۆر‌گوماناوییدا‌شه‌هید‌ده‌كرێ���ت،‌خوش���ك‌و‌براكان���ی‌‌كاك‌فوئاد‌ده‌ڵێن‌"زۆر‌ك���ه‌س‌له‌خه‌ڵك���ی‌‌به‌ئه‌مه‌كی‌‌كوردس���تان‌ب���ۆ‌سه‌ره‌خۆش���ی‌‌و‌ده‌ربڕینی‌‌هاوده‌ردی‌‌خۆیان‌س���ه‌ردانی‌‌ماڵی‌‌ئێمه‌یان‌كرد‌له‌ئاوای���ی‌‌ئه‌ڵمانه‌ی‌‌مه‌ری���وان،‌به‌اڵم‌نه‌ئه‌وس���ا‌و‌نه‌دواتریش‌كه‌‌كوردستان‌ئازاد‌ده‌كرێت،‌هیچ‌كام‌له‌سه‌ركرده‌كانی‌‌كۆمه‌ڵه‌‌س���ه‌ردانی‌‌ماڵی‌‌ئێمه‌یان‌نه‌كرد،‌كه‌‌جاری‌‌وابو‌به‌چه‌ند‌هه‌فت���ه‌‌له‌مه‌ریوان‌ده‌مانه‌وه‌.‌له‌یه‌كه‌مین‌س���اڵڕۆژی‌‌گیانبه‌ختكردنی‌‌كاك‌فوئ���اددا‌چ���اوه‌ڕوان‌بوین‌النیك���ه‌م‌چه‌ند‌كه‌س���ێك‌له‌هاوڕێیانی‌‌رێبه‌رایه‌تی‌‌كۆمه‌ڵه‌‌و‌یاران���ی‌‌له‌مێژینه‌ی‌‌كاك‌فوئاد‌س���ه‌ردانی‌‌دایك‌و‌باوك‌و‌هه‌م���و‌بنه‌ماڵه‌كه‌مان‌بكه‌ن‌و‌بچنه‌‌سه‌ر‌قه‌بران،‌به‌اڵم‌له‌ناو‌سه‌رسوڕمانی‌‌ئێمه‌و‌هه‌مو‌خه‌ڵك���ی‌‌ئه‌وێدا‌هیچكامێكیان‌

نه‌هاتن!"س���ه‌ڕه‌رای‌‌ئ���ه‌وه‌ش‌براو‌خوش���كه‌كانی‌‌كاك‌فوئاد‌له‌سه‌ر‌شۆڕش‌و‌خه‌باتی‌‌خۆیان‌به‌رده‌وام‌ده‌بن‌و‌كۆڵناده‌ن،‌ره‌ش���اد‌و‌عه‌به‌و‌مه‌له‌كه‌و‌حیشمه‌ت‌له‌كوردستان‌كار‌ده‌كه‌ن‌و‌ماجی���د‌ده‌نێردرێ���ت‌ب���ۆ‌ش���اری‌‌ته‌ورێزو‌ئه‌مج���ه‌د‌بۆ‌ورمێ‌‌و‌ره‌زا‌بۆ‌ئه‌هواز‌بۆ‌كاری‌‌رێكخراوه‌ی���ی‌‌نهێنی‌.‌ماجی���د‌له‌رێبه‌ندانی‌‌1981و‌چ���وار‌مان���گ‌ب���ه‌دوای‌‌ئه‌ویش���دا‌

ئه‌مجه‌د‌له‌ته‌ورێز‌له‌الیه‌ن‌كۆماری‌‌ئیسامی‌‌ئێران���ه‌وه‌‌ده‌س���تگیر‌ده‌كرێ���ن‌و‌ده‌خرێنه‌‌زیندان���ه‌وه‌،‌"ده‌بو‌كۆمه‌ڵ���ه‌‌دڵه‌ڕاوكێی‌‌بۆ‌گرتن���ی‌‌ئه‌مجه‌د‌له‌ال‌زۆرت���ر‌بوایه‌و‌ئه‌ویان‌هێنابایه‌وه‌‌كوردس���تان!‌جگه‌‌له‌ئیعدام‌هیچ‌ئێران‌ له‌كۆماری‌‌س���ێداره‌ی‌‌ چاوه‌ڕوانییه‌ك‌نه‌ده‌كرا،‌هه‌مومان‌زۆر‌نیگه‌ران‌و‌په‌رۆش���ی‌‌چاره‌نوسی‌‌ئازیزانمان‌بوین،‌ئه‌و‌نیگه‌رانی‌‌و‌دڵه‌ڕاوكێیه‌مان‌راس���ته‌وخۆو‌ناڕاس���ته‌وخۆ‌له‌گه‌ڵ‌‌سێ‌‌چوار‌كه‌سی‌‌به‌رپرس‌و‌بڕیارده‌ری‌‌ئه‌وكاتی‌‌كۆمه‌ڵه‌‌باس‌كرد.‌ئه‌وكات‌كۆمه‌ڵه‌و‌كۆم���اری‌‌ئیس���امی‌‌زیندانیه‌كانیان‌له‌گه‌ڵ‌‌یه‌كتر‌ده‌گۆڕییه‌وه‌،‌ئاسایترین‌و‌مه‌عقولترین‌بڕیارده‌ران���ی‌‌ له‌به‌رپرس���ان‌و‌ چاوه‌ڕوان���ی‌‌كۆمه‌ڵ���ه‌‌ئه‌وه‌‌بو‌كه‌‌بێ‌‌ئه‌وه‌ی‌‌كه‌س���ێك‌ئه‌م‌باس���ه‌یان‌له‌گه‌ڵدا‌بێنێت���ه‌‌گۆڕێ‌،‌بۆ‌خۆیان‌هه‌رچی‌‌زوتر‌ماجیدو‌ئه‌مجه‌د‌بخه‌نه‌‌ناو‌لیس���تی‌‌گۆڕینه‌وه‌و‌له‌ده‌س���ت‌كۆماری‌‌ئیس���امی‌‌رزگاریان‌بكه‌ن،‌كاتێك‌مه‌له‌كه‌‌به‌بڕیارده‌ران���ی‌‌كۆمه‌ڵ���ه‌‌ده‌ڵێ���ت‌"تكایه‌‌له‌گۆڕینه‌وه‌ی‌‌ئه‌مجه‌دو‌ماجید‌په‌له‌‌بكه‌ن‌با‌جه‌رگس���وتانی‌‌ئێمه‌و‌دایك‌و‌باوكمان‌نه‌بێت‌به‌پێنج‌جار"،‌یه‌كێك‌له‌و‌براده‌رانه‌‌له‌وه‌اڵمی‌‌مه‌له‌كه‌دا‌ده‌ڵێت‌"تۆ‌سۆسیالیزم‌هه‌ر‌له‌ماڵی‌‌

خۆتان‌و‌ئاوایی‌‌ئه‌ڵمانه‌دا‌ده‌بینیت!"له‌ناو‌ بڕیارده‌ران‌ به‌رپرسان‌و‌ "سه‌ره‌نجام‌چوار‌لیستی‌‌ئاماده‌كراودا‌كه‌‌له‌سێ‌‌لیستدا‌ن���اوی‌‌كاك‌ماجیدی‌‌تێدا‌بو،‌ئه‌و‌لیس���ته‌‌هه‌ڵده‌بژێرن‌كه‌‌ن���اوی‌‌ماجیدی‌‌تێدا‌نییه‌!‌زۆری‌‌پێنه‌چو‌ل���ه‌رۆژی‌‌‌1981/5/28كاك‌ماجیدو‌كاك‌ئه‌مج���ه‌د‌له‌ته‌ورێز‌گولله‌باران‌كران،‌به‌بێ‌‌ئه‌وه‌ی‌‌هیچكام‌له‌و‌براده‌رانه‌ی‌‌رێبه‌رایه‌تیی‌كۆمه‌ڵه‌‌بێن‌و‌بڵێن‌ش���ه‌ریكی‌‌خه‌متانین،‌ته‌نانه‌ت‌به‌نامه‌یه‌كیش‌به‌سه‌ریان‌

نه‌كردینه‌وه‌!"هه‌روه‌ه���ا‌ئام���اژه‌‌ب���ه‌وه‌‌ده‌ك���ه‌ن‌كه‌‌حه‌مه‌ڕه‌شید‌مسته‌فا‌سوڵتانی‌‌باوكیان‌دوای‌‌پێنج‌جار‌جه‌رگ‌سوتان،‌كاتێك‌ئاماده‌‌نابێت‌له‌ژێر‌س���ایه‌ی‌‌ده‌سه‌اڵتی‌‌رژێمدا‌بژی‌،‌وه‌ك‌زۆرێك‌له‌كه‌سوكاری‌‌پێشمه‌رگه‌و‌شه‌هیده‌كان‌ش���وێنێكی‌‌گونجاوی‌‌پێ���ڕه‌وا‌نابینرێ‌،‌یان‌له‌باشوری‌‌كوردس���تان‌بۆ‌به‌كرێ‌‌ناگیرێ‌،‌دوای‌‌ئه‌و‌هه‌مو‌نه‌هامه‌تییه‌‌و‌به‌و‌ته‌مه‌نه‌وه‌‌كه‌‌كه‌س���ێكی‌‌ئایینی‌‌بوه‌،‌به‌ناچار‌له‌گه‌ڵ‌‌پێشمه‌رگه‌‌گه‌نجه‌كاندا‌له‌ناو‌مقه‌ڕه‌كان‌ژیان‌به‌س���ه‌رده‌بات،‌"به‌هیه‌"ی‌‌دایكیش���یان‌كه‌‌ده‌ترسێ‌‌بۆ‌جاری‌‌شه‌شه‌م‌وحه‌وته‌م‌جه‌رگی‌‌بس���وتێت،‌داوا‌له‌رابه‌رانی‌‌كۆمه‌ڵه‌‌ده‌كات‌منداڵه‌كان���ی‌‌بنێرن‌بۆ‌ئه‌وروپا،‌به‌اڵم‌كه‌س‌نیی���ه‌‌گوێی‌‌لێبگرێ‌،‌تا‌س���ه‌ره‌نجام‌دایك‌و‌

باوك‌به‌مه‌راقه‌وه‌‌سه‌رده‌نێنه‌وه‌.‌

خۆت‌بۆ‌كێ‌‌به‌كوشت‌ده‌ده‌یت‌هاوڕێ‌؟!تراژیدیای بنه ماڵه ی "كاك فوئاد"

پێنج‌برامان‌شه‌هیدو‌گولله‌باران‌کران‌

به‌بێ‌‌ئه‌وه‌ی‌‌هیچكام‌له‌و‌براده‌رانه‌ی‌‌

رێبه‌رایه‌تیی‌كۆمه‌ڵه‌‌بێن‌و‌بڵێن‌شه‌ریكی‌‌خه‌متانین،‌ته‌نانه‌ت‌

به‌نامه‌یه‌كیش‌به‌سه‌ریان‌نه‌كردینه‌وه‌!

به‌رگی‌کتێبه‌که‌

عه‌بدواڵی‌‌حه‌سه‌ن‌زاده‌:‌نیگه‌رانم‌یه‌شار

یه شار كه مال زۆرانبازی له گه ڵ مه رگ ده كات

له‌مه‌رگ‌ده‌ترس����ن،‌به‌اڵم‌ "مرۆڤ����ه‌كان‌له‌چاوتروكانێكدا‌هه‌مومان‌ده‌مرین،‌ئه‌مه‌ش‌

چیرۆكێكه‌‌كه‌‌ده‌بێت‌بینوسم."یه‌شار‌كه‌مال‌حه‌وت‌ساڵ‌‌له‌مه‌وبه‌ر‌ئه‌م‌وته‌یه‌ی‌‌له‌گفتوگۆیه‌ك����دا‌له‌گه‌ڵ‌‌رۆژنامه‌ی‌‌گاردیان‌راگه‌یاند.‌پێنجشه‌ممه‌ی‌‌رابردو،‌ئه‌م‌نوسه‌رو‌رۆمانوسه‌‌‌ناوداره‌‌بۆ‌نه‌خۆشخانه‌ی‌‌گوێزرایه‌وه‌‌و‌ ئه‌سته‌نبوڵ‌‌ پزیشكی‌‌ كۆلیژی‌‌ئێس����تا‌له‌ژێر‌چاودێری‌پزیشكدایه‌،‌ته‌نگه‌‌

نه‌فه‌سه‌‌و‌ریتمی‌‌لێدانی‌‌دڵی‌تێكچووه‌.

یه‌شار‌كه‌مال‌به‌الی‌‌خوێنه‌رانی‌‌كورده‌وه‌‌ناوێكی‌‌گه‌لێك‌ئاشنایه‌،‌ئه‌و‌ساڵه‌ی‌‌یه‌شار‌

له‌گوندێكی‌‌كوردنش����ینی‌‌نزیك‌ده‌ریاچه‌ی‌‌وان‌له‌دایكده‌بێ����ت،‌س����اڵی‌‌له‌دایكبون����ی‌‌كۆماری‌‌توركیاو‌هاتنه‌‌س����ه‌ر‌كاری‌‌كه‌مال‌ئه‌تاتورك����ه‌،‌هه‌رچه‌ن����ده‌‌ئ����ه‌و‌له‌نزیكه‌وه‌‌هه‌ورازو‌نشێوه‌‌كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‌سیاسیه‌كانی‌‌توركی����او‌په‌یامه‌كان����ی‌‌جه‌نگ����ی‌‌یه‌كه‌می‌‌جیهان����ی‌‌له‌س����ه‌ر‌واڵته‌ك����ه‌ی‌‌و‌هه‌وڵدانی‌‌مسته‌فا‌كه‌مال‌‌بۆ‌به‌مۆدێرنه‌كردنی‌‌توركیا‌ده‌بین����ێ‌،‌به‌اڵم‌ئ����ه‌وه‌ی‌‌بۆ‌ئ����ه‌و‌ده‌بێته‌‌مایه‌ی‌‌ده‌س����تدانه‌‌قه‌ڵه‌م،‌نادادپه‌روه‌ری‌‌و‌پێشێلكاریه‌كانی‌‌مافی‌‌مرۆڤ‌و‌پێداگری‌‌بو‌

له‌سه‌ر‌ئازادی‌.یه‌ش����ار‌كه‌مال‌له‌منداڵی����دا‌به‌هه‌ژاری‌‌و‌

ده‌س����تكورتی‌‌ژی����ا،‌له‌روداوێك����دا‌چاوی‌‌راس����تی‌‌له‌ده‌س����ت‌دا،‌ته‌مه‌ن����ی‌‌ش����ه‌ش‌س����ااڵن‌بو‌ك����ه‌‌باوكیان‌ب����ه‌‌به‌رچاویه‌وه‌‌كوشت،‌تا‌‌11ساڵی‌‌زمانی‌‌گیرا‌و‌به‌باشی‌‌قس����ه‌ی‌‌بۆ‌نه‌كرا،‌له‌هه‌ڕه‌تی‌‌گه‌نجێتیه‌وه‌‌چه‌ندی����ن‌كاری‌‌كردوه‌‌ه����ه‌ر‌له‌كرێكاری‌و‌بۆیاخچێتیه‌وه‌‌بگره‌‌تا‌ده‌گات‌به‌عه‌رزوحاڵ‌‌نوسین‌و‌ش����وانیی‌‌و‌پینه‌چێتی‌‌و‌شۆفێریی‌‌و‌رۆژنامه‌نوس����یی‌،‌خ����ۆی‌‌ده‌ڵێ����ت‌"ئه‌گه‌ر‌جارێكیت����ر‌بێمه‌وه‌‌ئه‌م‌دنیایه‌‌حه‌ز‌ده‌كه‌م‌

ببمه‌‌شۆفێری‌‌تراكتۆر."یه‌ش����ار‌كه‌مال‌له‌ده‌یه‌ی‌‌1940دا‌تێكه‌ڵ‌‌به‌چه‌په‌كان‌ده‌بێت‌و‌گرتن‌و‌زیندان‌ئه‌زمون‌

ده‌كات،‌یه‌كه‌مین‌رۆمانی‌‌"ئینجه‌‌مه‌مه‌د‌–‌حه‌مه‌دۆك"‌له‌ساڵی‌‌1955دا‌باڵوده‌كاته‌وه‌‌ك����ه‌‌ت����ا‌ئێس����تا‌ب����ۆ‌‌40زمان����ی‌‌جیهان‌توركیایه‌‌ نوسه‌ری‌‌ یه‌كه‌مین‌ وه‌رگێڕدراوه‌.‌

كه‌‌بۆ‌خه‌اڵتی‌‌نۆبڵ‌‌كانیدكرابێت.‌یه‌شار‌كه‌مال‌ساڵی‌‌‌1952له‌ئه‌سته‌نبوڵ‌‌هاوس����ه‌گیریی‌‌له‌گه‌ڵ‌‌خانمێكی‌‌جوله‌كه‌دا‌ده‌كات‌به‌ناوی‌‌"تیلیدا‌سریرۆ"،‌كه‌‌باپیری‌‌ئه‌م‌خانمه‌‌پزیش����كی‌‌تایبه‌تی‌‌س����وڵتان‌س����وڵتانی‌‌ دوا‌ دوه‌م،‌ عه‌بدولحه‌می����دی‌‌عوس����مانیه‌كان‌بوه‌،‌تیلیدا‌تا‌ئێس����تا‌17 رۆمانی‌‌هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌‌وه‌رگێڕاوه‌‌بۆ‌سه‌ر‌

زمانی‌‌ئینگلیزی‌.‌

ئه م كه الوه یه میراتی ئێوه یه بۆمان به جێماوه !

‌سیروان‌ره‌شید

ماوه‌ی‌ساڵێكه‌‌هه‌رێمی‌كوردستان‌توشی‌قه‌یرانێكی‌‌دارایی‌هاتوه‌،‌كه‌‌خۆی‌له‌دواكه‌وتنی‌موچه‌ی‌)موچه‌خ���ۆران‌و‌دواكه‌وتنی‌‌س���لفه‌ی‌به‌ڵینده‌ران‌و‌كۆمپانیاكان���ی‌كه‌رتی‌تایبه‌ت‌و‌وه‌ستاندنی‌پێش���ینه‌كان‌و‌نه‌بونی‌س���یوله‌ی‌نه‌قدی‌له‌بانكه‌كاندا‌ده‌بینێته‌وه‌و‌قه‌یرانه‌كه‌ش‌ئێستا‌بریتیه‌‌له‌و‌دۆخه‌ی‌كه‌‌حكومه‌ت،‌ناتوانێت‌داهاتی‌پێویست‌په‌یدابكات‌بۆ‌پڕكردنه‌وه‌ی‌خه‌رجیه‌‌گش���تیه‌كانی‌و‌به‌رده‌وامی‌جێبه‌جێكردنی‌پرۆژه‌‌وه‌به‌رهێنه‌كان‌له‌كوردس���تانداو‌ئه‌م‌

دۆخه‌ش‌له‌قه‌یرانێكی‌‌داراییه‌وه‌‌ئێستا‌په‌ڕیوه‌ته‌وه‌‌بۆ‌قه‌یرانێكی‌‌گه‌وره‌ی‌‌ئابوری‌.حكومه‌تی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌له‌ماوه‌ی‌‌ساڵی‌‌‌2004بۆ‌‌2013سااڵنه‌‌بودجه‌یه‌كی‌‌گه‌وره‌ی‌‌له‌به‌غداوه‌‌وه‌رگرتوه‌‌كه‌‌له‌ماوه‌ی‌‌ئه‌و‌ده‌‌س���اڵه‌دا‌بریتیه‌‌له‌س���نوری‌‌‌‌‌70مللیار‌دۆالر‌جگه‌‌

له‌داهاته‌‌ناوخۆییه‌كان.هۆكاری‌‌سه‌ره‌كی‌‌دروستبونی‌ئه‌م‌قه‌یرانه‌‌جگه‌‌له‌وه‌ی‌‌به‌شێكی‌‌په‌یوه‌ندی‌‌به‌‌به‌غداوه‌‌هه‌یه‌‌كه‌‌ساڵی‌2014،‌به‌شه‌‌بودجه‌ی‌هه‌رێمی‌كوردستانی‌نه‌ناردوه‌،‌به‌اڵم‌به‌شه‌‌كاره‌ساتباره‌كه‌ی‌‌دیكه‌‌په‌یوه‌ندی‌‌به‌دۆخی‌‌ناوخۆییه‌وه‌‌هه‌یه‌،‌ده‌سه‌اڵتدارانی‌‌هه‌رێم‌له‌ماوه‌ی‌‌‌11ساڵی‌‌رابردوی‌‌دوای‌‌روخانی‌‌رژێمی‌‌به‌عس‌به‌هۆی‌‌نه‌بونی‌‌سیاس���ه‌تێكی‌‌دارایی‌‌دروس���ت،‌شكستیان‌‌هێنا‌له‌دروستكردنی‌‌ژێرخان‌و‌سه‌رخانی‌‌ئابوریه‌كی‌‌به‌هێز‌بۆ‌هه‌رێمه‌‌كه‌مان،‌كه‌‌به‌كورتی‌‌شكستی‌‌

حكومه‌ت‌له‌بواری‌‌ئابوریدا،‌له‌‌11ساڵی‌‌رابردودا‌له‌م‌بوارانه‌دا‌بوه‌:‌یه‌كه‌م:‌حكومه‌ت‌نه‌یتوانیوه‌‌وه‌ك‌پێویس���ت‌ژێرخانی‌ئابوریه‌كه‌ی‌پته‌و‌بكات‌به‌شێوه‌یه‌ك‌ئه‌گ���ه‌ر‌به‌غدا‌بودجه‌ی‌نه‌نارد‌خۆی‌بتوانێت‌به‌به‌رهه‌می‌ناوخۆی‌‌و‌داهاتی‌ناوخۆ‌ئابوریه‌كه‌ی‌

به‌ڕێوه‌به‌رێت.دوه‌م:‌وه‌زاره‌تی‌‌دارایی‌‌به‌تایبه‌ت‌و‌حكومه‌تی‌هه‌رێم‌به‌گشتی‌‌له‌ساڵی‌1٩٩2وه‌‌تائێستا‌كه‌‌‌23ساڵه‌،‌نه‌یتوانیوه‌‌پاشه‌كه‌وتی‌دارایی‌و‌یه‌ده‌گی‌دراوی‌خۆی‌هه‌بێت،‌ته‌نانه‌ت‌له‌‌23ساڵی‌رابردودا‌نه‌یتوانیوه‌‌لێبڕینی‌خانه‌نشینی‌فه‌رمانبه‌رانی‌حكومه‌تیش‌كه‌‌زیاتر‌له‌‌٥ملیار‌دۆالر‌ده‌بێت‌له‌سندوقێكدا‌پاشه‌كه‌وتی‌بكات،‌بۆئه‌وه‌ی‌ئه‌گه‌ر‌توشی‌قه‌یرانی‌دارایی‌هات‌بتوانیت‌

به‌توانای‌خۆی‌چاره‌سه‌ری‌بكات.ئێس���تا‌خه‌ڵكی‌‌كوردستان‌له‌ئێوه‌‌ده‌پرسێ�ت‌له‌‌11س���اڵی‌‌رابردوی‌‌دوای‌‌روخانی‌‌سه‌دام‌

ئایا:‌*‌نه‌تانده‌توانی‌‌س���ه‌رچاوه‌ی‌دارایی‌هه‌رێمی‌كوردس���تان‌جۆراوجۆر‌بكرێ‌و‌ته‌نها‌پشت‌به‌بودجه‌ی‌به‌غداد‌نه‌به‌س���تێت‌له‌ڕێگای‌پێشخس���تنی‌كه‌رته‌كانی‌تری‌ئابوری‌:‌كش���توكاڵ،‌

پیشه‌سازی‌و‌گواستنه‌وه‌و‌گه‌شتیاری‌و...هتد‌ئابوری‌‌واڵته‌كه‌تان‌به‌هێزبكردایه‌؟!*ئایا‌نه‌تانده‌توانی‌‌دوباره‌‌رێكخس���تنه‌وه‌‌به‌و‌نادادیه‌دا‌بكه‌ن‌كه‌‌له‌دابه‌ش���كردنی‌‌موچه‌و‌

خانه‌نشینكردنی‌‌هه‌زاران‌كادێری‌‌حیزبیدا‌هه‌ستی‌‌پێده‌كرێت؟*بۆچی‌‌حكومه‌تی‌‌عێراق،‌خاوه‌نی‌‌ده‌یان‌ملیار‌دۆالری‌‌پاشه‌كه‌وتی‌‌نه‌وته‌،‌ئێوه‌‌نه‌تانتوانی‌‌یه‌ك‌سه‌نتیش‌پاشه‌كه‌وت‌بكه‌ن،‌به‌ڵكو‌ئێستا‌كورتهێنانی‌‌وه‌زاره‌تی‌‌داراییه‌كه‌مان‌گه‌یشتۆته‌‌

نزیكه‌ی‌‌‌10ملیار‌دینار؟*ئایا‌نه‌تانده‌توانی‌‌رێگه‌‌له‌و‌هه‌مو‌به‌هه‌ده‌ردانه‌‌بگرن‌كه‌‌ئێس���تا‌بۆته‌‌ئافاتێك‌و‌به‌رۆكی‌‌خه‌ڵكی‌‌گرتوه‌!‌هه‌ر‌بۆ‌نمونه‌‌حیزبی‌‌ده‌س���ه‌اڵتداری‌‌س���لێمانی‌‌له‌سه‌ره‌تای‌‌ساڵی‌‌)2013(ه‌وه‌‌تاوه‌كو‌پێش‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌)21(ی‌ئه‌یلول،‌له‌سه‌ر‌داهاتی‌‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‌هاتوچۆی‌‌سلێمانی‌‌بڕی‌‌)2(‌ملیار‌و‌)383(‌ملیۆن‌‌دیناری‌‌بۆ‌كڕینی‌‌ئۆتۆمبێل‌بۆ‌به‌رپرسانی‌‌ئیداری‌‌

سلێمانی‌‌ته‌خشان‌و‌په‌خشانی‌‌پێكرد؟!ئه‌م‌قه‌یرانه‌ی‌‌ئێس���تا‌هه‌یه‌‌و‌میدیاكانی‌‌حیزبی‌‌ده‌س���ه‌اڵتداری‌‌پێش���و‌ئێستا‌كه‌وتونه‌ته‌‌پاكانه‌كردن‌بۆ‌خۆیان،‌ئه‌وه‌‌به‌رهه‌می‌‌دو‌ده‌یه‌‌له‌شكستی‌‌حكومڕانی‌‌حیزبه‌كه‌ی‌‌خۆیان‌و‌‌10س���اڵ‌شكستی‌‌وه‌زاره‌تی‌‌داراییه‌‌كه‌‌وه‌زیره‌كه‌ی‌‌سه‌ر‌به‌حیزبه‌كه‌ی‌‌ئێوه‌‌بو‌‌عیجزی‌‌‌10ملیار‌

دیناری‌‌به‌جێهێشتوه‌‌و‌كه‌س‌نازانێت‌ئه‌م‌پاره‌‌زۆره‌‌بۆ‌كورتی‌‌هێناوه‌و‌له‌كوێیه‌؟*خه‌ڵكی‌‌كوردس���تان‌ده‌پرس���ێت‌وه‌رگرتنی‌‌زیاتر‌له‌‌‌6ملیار‌دیناری‌‌شیرینی‌‌نه‌وت‌كه‌‌

به‌شێكی‌‌زۆری‌‌ئێستا‌له‌‌گه‌رو‌ورگتاندایه‌‌بۆ‌له‌خه‌ڵكیتان‌‌شاردۆته‌وه‌!‌به‌كورتی‌وو‌به‌كوردی‌‌ئه‌و‌قه‌یرانه‌ی‌‌ئێس���تا‌هه‌یه‌،‌به‌ش���ێكی‌‌زۆری‌‌لێكه‌وته‌ی‌‌شكس���تی‌‌حكومڕانیه‌كه‌ی‌‌ئێوه‌یه‌و‌ئه‌م‌كه‌الوه‌یه‌ی‌‌بۆمان‌به‌جێماوه‌‌میراتی‌‌ئێوه‌یه‌‌یه‌خه‌ی‌‌سه‌دان‌هه‌زار‌

فه‌رمانبه‌ری‌‌ئه‌م‌واڵته‌ی‌‌گرتوه‌‌كه‌‌ماوه‌ی‌‌‌80رۆژه‌‌موچه‌یان‌وه‌رنه‌گرتوه‌!

تایبه‌ت )462(‌سێشه‌ممه‌‌1/20/18201٥

یه كێتیی مه كه نه قوربانی ملمالنێ و به رژه وه ندییه كانتان

ل���ه‌م‌بارودۆخه‌ی‌‌ئێس���تای‌‌كوردس���تان‌به‌تایبه‌ت���ی‌و‌عێ���راق‌و‌س���وریاو‌توركی���او‌ئێران‌و‌‌رۆژهه‌اڵتی‌‌ناوه‌ڕاس���ت‌به‌گش���تی‌،‌كه‌‌دۆخێكی‌‌ئاڵۆزی‌‌نائارامی‌‌پڕ‌له‌ش���ه‌ڕو‌ماڵوێرانی‌‌و‌ره‌شه‌كوژی‌‌و‌قڕكردنی‌‌به‌كۆمه‌ڵ‌هه‌مو‌ناوچه‌كه‌ی‌‌گرتوه‌ته‌وه‌و‌گه‌له‌كه‌شمان‌به‌تایبه‌تی‌‌له‌ناو‌خاكی‌‌نیش���تمانی‌‌خۆیدا،‌ب���ه‌‌سیاس���ه‌تێكی‌‌نێوده‌وڵه‌ت���ی‌‌روبه‌روی‌‌ش���ه‌ڕێكی‌‌نه‌گریسی‌‌ده‌س���ته‌ویه‌خه‌‌له‌گه‌ڵ‌به‌ن���او‌ده‌وڵه‌ت���ی‌‌ئیس���امی‌‌)داعش(‌دا‌بوه‌ته‌وه‌.‌به‌درێژایی‌هه‌مو‌سنوری‌‌باشوری‌‌كوردس���تان‌له‌س���ه‌عدییه‌وه‌‌ت���ا‌رۆژئاوای‌‌پێشمه‌رگه‌‌ پێش���مه‌رگه‌و‌ هێزه‌كانی‌‌ موسڵ‌‌خۆبه‌خ���ش‌و‌كه‌مئه‌ندامه‌كانی���ش‌وازیات���ر‌ل���ه‌)٥(‌مانگه‌‌به‌گیانی‌‌خۆی���ان‌پارێزگاری‌‌له‌سنوری‌‌كوردس���تان‌و‌گه‌له‌كه‌یان‌ده‌كه‌ن،‌ش���ه‌نگال‌بوه‌ته‌‌قوربان���ی‌‌ملمانێی‌‌الیه‌نه‌‌سیاس���ییه‌كان‌و‌به‌تراژیدایه‌كی‌‌نوێ‌ئه‌نفالی‌‌نه‌ته‌وه‌كه‌مانی‌‌به‌دوای‌‌خۆیدا‌هێنا،جه‌له‌والو‌ك���ه‌‌ بزان���ن‌ ئه‌وان���ه‌‌ مه‌گ���ه‌ر‌ س���ه‌عدیه‌‌له‌ناوچه‌كه‌بون‌به‌‌چ‌سیناریۆیه‌كی‌‌تراژیدیدا‌گوزه‌ر‌كراوه‌و‌چه‌ند‌پێشمه‌رگه‌ی‌‌نه‌به‌زیان‌تیا‌بوه‌ت���ه‌‌قوربانی‌.‌ئه‌وه‌‌ب���ا‌قه‌ره‌ته‌په‌و‌خورماتو‌ئه‌مبه‌روئه‌وبه‌ری‌‌پرۆژه‌ی‌‌ئاودێریی‌خواركه‌رك���وك‌و‌دب���س‌و‌مه‌خم���ورو‌گوێرو‌كاره‌ساتی‌‌شه‌نگالییه‌كان‌و‌به‌نداوی‌‌موسڵ‌‌و‌

چیای‌‌شه‌نگال‌له‌والوه‌‌بوه‌ستن!لینینگراده‌ك���ه‌ی‌‌ كۆبان���ی‌‌و‌ كانتۆن���ی‌‌یه‌په‌گه‌و‌ قاره‌مانێتی‌‌ خۆرئاواو‌ كوردستانی‌‌ش���ه‌ڕڤانان‌و‌ گه‌ری���او‌ كچ���ه‌‌ په‌یه‌ج���ه‌و‌یه‌كینه‌كانی‌‌پاراستنی‌‌گه‌ل‌و‌پێشمه‌رگه‌كانی‌‌نه‌به‌زین‌و‌ داس���تانی‌‌ بونه‌‌ كوردس���تان،كه‌‌واڵتانی‌‌ ده‌بینرێ���ت‌ كۆڵن���ه‌دان،‌ به‌رگری‌‌و‌زلهێ���زی‌‌دنیای‌‌وه‌كو‌ئه‌مری���كاو‌به‌ریتانیاو‌ئه‌ڵمانیاو‌فه‌ره‌نساو‌چه‌ندین‌واڵتی‌‌تری‌‌دنیا‌خۆیان‌كرده‌‌خاوه‌نی‌‌ش���ه‌ڕی‌‌پێشمه‌رگه‌ی‌‌كوردس���تان‌و‌به‌چه‌كی‌‌جۆراوجۆرو‌خه‌بیری‌‌س���ه‌ربازی‌‌و‌هێزی‌‌ئاسمانیی‌‌له‌یه‌كه‌م‌رۆژی‌‌ش���ه‌ڕه‌كه‌وه‌‌بونه‌ته‌‌پاڵپشت‌و‌یارمه‌تیده‌ری‌‌پێشمه‌رگه‌و‌گه‌ریاو‌شه‌ڕڤانان‌و‌یه‌كینه‌كانی‌‌

گه‌ل،‌هاوكاری‌‌راسته‌وخۆمان‌ده‌كه‌ن.له‌‌باكوری‌‌كوردس���تان‌وا‌چه‌ند‌س���اڵه‌‌له‌ژێر‌ناوی‌‌دانوس���تان‌و‌گفتوگ���ۆ‌له‌نێوان‌س���ه‌ركردایه‌تی‌‌ئه‌و‌پارچه‌ی���ه‌و‌حكومه‌تی‌‌توركیادا‌ده‌یان‌ڕۆڵه‌ی‌‌نه‌به‌ردی‌‌گه‌له‌كه‌مان‌ده‌بن���ه‌‌قوربان���ی‌‌و‌به‌سیاس���ه‌تی‌‌جیاوازی‌‌له‌نێ���وان‌په‌كه‌كه‌و‌داعش���دا‌نییه‌،‌دژایه‌تی‌‌له‌كوردس���تانی‌‌ ده‌كرێ���ت.‌ گه‌له‌كه‌م���ان‌رۆژهه‌اڵت‌له‌ژێر‌سایه‌و‌ده‌سه‌اڵتی‌‌ده‌وڵه‌تی‌‌شیعه‌گه‌رای‌كۆماری‌‌ئیسامی‌‌ئێراندا‌به‌ئاگرو‌ئاسن‌گه‌له‌كه‌مان‌ده‌چه‌وسێنرێته‌وه‌،‌ئه‌وه‌ش‌حكومه‌تی‌‌ناوه‌ندی‌‌به‌ن���او‌عێراقی‌‌فیدراڵ‌ك���ه‌‌كورد‌ه���ۆكاری‌‌دامه‌زراندن���ه‌وه‌ی‌‌بو.‌له‌دروستبونییه‌وه‌‌بێ‌‌په‌رواو‌به‌به‌رنامه‌یه‌كی‌‌دژایه‌ت���ی‌‌ س���وننه‌مه‌زهه‌ب‌ ش���یعه‌گه‌راو‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌و‌ئازادییه‌كانی‌‌گه‌له‌كه‌مان‌ده‌كرێت‌و‌ماوه‌ی‌‌ساڵێكه‌‌به‌سیاسه‌تێكی‌‌بێ‌‌س���ه‌ركردایه‌تی‌‌ هه‌رێم‌و‌ حكومه‌تی‌‌ بنه‌مای‌‌كورد،‌حكومه‌تی‌‌ناوه‌ندیش‌به‌سیاسه‌تێكی‌‌عه‌ره‌بچێتیان���ه‌،‌بودج���ه‌ی‌‌كوردس���تانیان‌بڕیوه‌و‌باری‌‌ژیانی‌‌فه‌رمانبه‌ران‌و‌گوزه‌رانی‌‌خه‌ڵكی‌‌كوردس���تانیان‌دوچ���اری‌‌نه‌بونی‌‌و‌ب���ێ‌‌ده‌رامه‌ت���ی‌‌ك���ردوه‌‌و‌هه‌م���و‌جومگه‌‌بنه‌ڕه‌تییه‌كانی‌‌ب���واری‌‌ئابوری‌‌و‌بازرگانی‌‌و‌ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و‌ كش���توكاڵ‌و‌ پیشه‌سازی‌‌و‌راوه‌ستاندوه‌.‌ واڵته‌كه‌مانیان‌ پێش���كه‌وتنی‌‌ئاماده‌نیی���ه‌‌هێزه‌كانی‌‌ حكومه‌تی‌‌عێ���راق‌پێش���مه‌رگه‌‌به‌هێ���زی‌‌نیزامی‌‌له‌س���وپای‌‌عیراقدا‌ئه‌ژمار‌بكات‌و‌به‌چه‌ك‌و‌پێداویستییه‌‌سه‌ربازییه‌كان،پێشمه‌رگه‌‌پڕ‌چه‌ك‌و‌پۆشته‌‌ب���كات،‌له‌كاتێكدا‌ئه‌وه‌ی‌‌به‌رگری‌‌له‌عێراق‌و‌عه‌رش���ی‌‌ده‌س���ه‌اڵتی‌‌فه‌رمانڕه‌وایی‌به‌غدا‌پاراست‌ كوردس���تانی‌‌ س���نوره‌كانی‌‌ كردو‌پێش���مه‌رگه‌‌بو،‌نه‌ك‌ئه‌و‌سوپا‌پڕ‌چه‌ك‌و‌پۆش���ته‌وپه‌رداخه‌ی‌‌مالكی‌‌كه‌‌ش���اره‌كانی‌‌موس���ڵ‌و‌تكریت‌و‌رومادی‌‌و‌هه‌مو‌رۆژئاوای‌‌به‌غ���داو‌زنجیره‌‌چیای‌‌حه‌مری���ن‌و‌حه‌وزی‌‌حه‌مری���ن‌و‌به‌عقوبه‌و‌س���ه‌عدیه‌و‌حه‌ویجه‌و‌ریازی‌‌راده‌ستی‌‌تیرۆرستانی‌‌داعش‌كرد.

ئێ���وه‌ش‌ل���ه‌‌نه‌خۆش���كه‌وتنی‌‌)هه‌ڤاڵ‌مام‌ج���ه‌الل(‌ه‌وه‌و‌ئاماده‌نه‌بونی‌‌له‌ناوتانا،‌له‌جیاتی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌سیاس���یانه‌‌و‌س���ه‌ركردانه‌‌جێ���گای‌‌ئه‌و‌س���ه‌ركرده‌‌خ���اوه‌ن‌ئه‌زمونه‌‌ك���ردارو‌ كارو‌ دڵ‌و‌ ده‌س���ت‌و‌ بگرن���ه‌وه‌و‌سیاس���ه‌تتان‌یه‌كخ���ه‌ن‌ب���ۆ‌به‌ڕێوه‌بردنی‌‌یه‌كێت���ی‌‌و‌هه‌وڵدان‌بۆ‌زیاتر‌گه‌ش���ه‌كردن‌و‌هه‌مو‌ به‌س���ه‌ر‌ ده‌ستگرتن‌ پێش���كه‌وتنی‌‌و‌دڵس���ۆزی‌‌ جه‌ماوه‌ری‌‌ كادیران‌و‌ ئه‌ندامان‌و‌یه‌كێت���ی‌‌و‌رابه‌رایه‌تیكردنێك���ی‌‌دروس���تی‌‌به‌شێوه‌یه‌ك‌ كه‌‌ س���ه‌رده‌میانه‌‌ سیاسیانه‌و‌ئاماده‌نه‌بون���ی‌‌م���ام‌جه‌اللت���ان‌پێوه‌‌دیار‌نه‌بوایه‌،له‌كاتێكدا‌ئێوه‌‌به‌حیساب‌ته‌مه‌نێكی‌‌دورودرێ���ژی‌‌سیاس���ی‌و‌پێش���مه‌رگایه‌تی‌‌و‌دبلۆماس���ی‌وحوكمڕانی‌‌و‌س���ه‌ركردایه‌تیتان‌له‌گه‌ڵ‌ته‌مه‌نی‌‌چل‌س���اڵه‌ی‌‌)ی‌.ن.ك(‌دا‌به‌س���ه‌ربردوه‌و‌ئه‌زمونێك���ی‌‌زۆرتان‌په‌یدا‌

كردوه‌،‌به‌اڵم‌جێگای‌‌داخ‌و‌سه‌رسوڕمانه‌،‌كه‌‌له‌و‌رۆژه‌وه‌ی‌‌چاو‌وجودی‌‌)مام‌جال(‌تان‌له‌ناودا‌نه‌ماوه‌و‌ناتوانێت‌سه‌رپه‌رش���تیتان‌بكات‌و‌له‌كردارو‌هه‌ڵسوكه‌وتتان‌بپرسێته‌وه‌،‌ئێوه‌‌كه‌وتونه‌ته‌‌ملمانێیه‌كی‌‌توندی‌‌یه‌كتری‌‌نه‌ك‌بۆ‌یه‌كخس���تنه‌وه‌و‌یه‌كڕیزی‌‌ڕیزه‌كانی‌‌ن���او‌یه‌كێتی‌‌و‌پێش���كه‌وتنی‌‌ئۆرگانه‌كانی‌‌و‌داڕش���تنی‌‌ جه‌ماوه‌ره‌ك���ه‌ی‌‌و‌ زیادكردن���ی‌‌به‌رنام���ه‌ی‌‌ن���وێ‌‌ب���ۆ‌دۆزی‌‌گه‌له‌كه‌مان‌و‌ده‌س���ه‌اڵتی‌‌خۆماڵی‌‌واڵته‌كه‌مان‌و‌باش���تر‌خزمه‌تكردنی‌‌كۆمه‌اڵنی‌‌خه‌ڵكی‌‌كوردستان‌و‌كوردس���تان‌و‌ ئاوه‌دانكردن���ه‌وه‌ی‌‌ زیات���ر‌دیاریكردنی‌‌سنوری‌‌كوردستان‌و‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‌ناوچ���ه‌‌داگیرك���راوه‌كان‌و‌به‌ده‌نگه‌وه‌چونی‌‌كه‌مئه‌ندام���ان‌و‌ ش���ه‌هیدان‌و‌ نه‌وه‌كان���ی‌‌هێزه‌كان���ی‌‌ گوزه‌ران���ی‌‌ باش���تركردنی‌‌پێشمه‌رگه‌و‌زیندانیانی‌‌سیاسی‌و‌زیادكردنی‌‌موچ���ه‌ی‌‌فه‌رمانبه‌ران‌و‌خانه‌نش���ینكراوان‌و‌بوژاندنه‌وه‌ی‌‌بنه‌مای‌‌ئابوری‌‌كوردس���تان‌و‌زیادكردنی‌‌موچه‌ی‌‌نابینایان‌و‌كورته‌بااڵیان‌و‌كه‌مده‌رامه‌تان‌و‌دانان���ی‌‌پرۆژه‌ی‌‌نه‌ته‌وه‌یی‌بۆ‌دۆزی‌‌گه‌له‌كه‌مان‌بۆ‌ئێس���تاو‌ئاینده‌ی‌‌گه‌له‌كه‌مان‌و‌واڵته‌‌داگیرو‌دابه‌شكراوه‌كه‌مان،‌كه‌‌مافی‌‌چاره‌نوس‌و‌دامه‌زراندنی‌‌ده‌وڵه‌تی‌‌كوردیی���ه‌.‌به‌ڵك���ه‌‌ئێ���وه‌‌ملمانێكه‌ت���ان‌ب���ۆ‌وه‌رگرتنی‌‌پۆس���تی‌‌ده‌س���ه‌اڵت‌له‌ناو‌هه‌رێم‌و‌ یه‌كێت���ی‌‌و‌حكومه‌تی‌‌ ئۆرگانه‌كانی‌‌حكومه‌تی‌‌ناوه‌ندو‌زیاتر‌س���ودمه‌ندبونتانه‌‌س���امانی‌)یه‌كێتی‌(‌ مومته‌له‌كات‌و‌ له‌پاره‌و‌ی���ه‌،‌به‌بێئ���ه‌وه‌ی‌‌ڕه‌چ���اوی‌‌دژه‌كانت���ان‌و‌ركه‌به‌ره‌كانت���ان‌بكه‌ن.ده‌بینرێت‌رۆژ‌به‌ڕۆژ‌ملمانێكانت���ان‌توندترو‌چڕت���ر‌ده‌بێته‌وه‌و‌ساباتی‌‌یه‌كێتیتان‌كردۆته‌‌ساباتی‌‌ملمانێی‌نادروس���ت‌ب���ۆ‌پاراس���تنی‌‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌‌به‌س���ه‌ر‌چه‌ند‌ یه‌كێتیتان‌ تایبه‌تیه‌كانتان‌و‌باڵێ���كا‌دابه‌ش���كردوه‌،‌هه‌ر‌باڵ���ه‌‌به‌بااڵی‌‌باڵه‌كه‌ی‌‌خۆیدا‌هه‌ڵ���ده‌داو‌هه‌ر‌باڵه‌‌چه‌ند‌ئه‌ندامێكی‌‌مه‌كته‌بی‌‌سیاسی‌و‌سه‌ركردایه‌تی‌‌و‌كادیران���ی‌‌ئۆرگانه‌كان‌و‌ئه‌ندامانی‌‌له‌ده‌وری‌‌خ���ۆی‌‌كۆكردۆت���ه‌وه‌و‌چه‌ندی���ن‌ناوه‌ندی‌‌راگه‌یاندنتان‌دروستكردوه‌و‌هه‌موی‌‌به‌پاره‌و‌س���امانی‌‌یه‌كێتی‌‌راتان‌گرتون‌و‌له‌ده‌ورتان‌كۆبونه‌ته‌وه‌،‌كه‌ناڵه‌كانی‌‌راگه‌یاندن‌و‌گۆڤارو‌فه‌یسبوكتان‌ س���ایته‌كانتان‌و‌ رۆژنامه‌كان‌و‌ش���ه‌وانه‌تان‌ رۆژانه‌و‌ ده‌وامكردنی‌‌ له‌ب���ری‌‌به‌یه‌كه‌وه‌‌له‌باره‌گاكانی‌‌حیزبه‌كه‌تان‌كردۆته‌‌ناكۆكیه‌كانتان‌و‌ خه‌ستكردنه‌وه‌ی‌‌ مینبه‌ری‌‌دور‌له‌گیانی‌‌یه‌كتر‌قبوڵكردن‌و‌پرنس���یپی‌‌حیزبایه‌تی‌‌و‌خه‌مخۆریتان‌بۆ‌رابردوی‌‌خۆتان‌و‌یه‌كێتیه‌كه‌تان‌و‌یه‌كریزی‌‌و‌یه‌ك‌هه‌ڵویستیتان‌یه‌كێتیه‌كه‌ت���ان‌ ئاین���ده‌ی‌‌ ئیس���تاو‌ ب���ۆ‌.ب���ه‌‌ئ���اره‌زوی‌‌نه‌ی���اران‌و‌ركه‌به‌ره‌كانتان‌یه‌كترو‌ یه‌كترش���كاندنی‌‌ گیانی‌‌ كه‌وتونه‌ته‌‌الپه‌ڕه‌هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌‌سه‌یروس���ه‌مه‌ره‌و‌قسه‌و‌قسه‌ڵۆك‌بۆ‌یه‌ك‌دروستكردن‌به‌بێ‌ئه‌وه‌ی‌‌ره‌چاوی‌‌رۆژانی‌‌سه‌ختی‌‌خه‌باتی‌‌سیاسی‌و‌س���ه‌رده‌مه‌كه‌و‌ ئێس���تاو‌ پێش���مه‌رگایه‌تی‌‌ئاین���ده‌ی‌‌خۆت���ان‌و‌یه‌كێتییه‌كه‌ت���ان‌و‌ئه‌و‌ڕوب���اری‌‌خوێ���ن‌و‌قوربانیانه‌‌ك���ه‌‌له‌ڕابردو‌ئێستاشدا‌ڕانه‌وه‌ستاوه‌‌بكه‌ن.لێتانده‌پرسین‌ئایا‌خۆتان‌ده‌زانن‌س���ه‌رمایه‌تان‌چه‌نده‌؟‌چه‌ن���د‌كۆمپانی���او‌پ���رۆژه‌ی‌‌جۆراوجۆر‌و‌ب���اخ‌و‌كۆش���كی‌‌هه‌مه‌چه‌ش���نه‌تان‌هه‌یه‌؟‌له‌و‌باوه‌ڕه‌داین‌كه‌مت���ان‌زانیاری‌‌ته‌واوتان‌

له‌سه‌ریان‌هه‌یه‌.من‌و‌به‌سه‌دان‌كادیرو‌روناكبیری‌‌په‌رۆشی‌‌)یه‌كێتی‌(‌به‌الیه‌وه‌‌سه‌یره‌‌كه‌‌ئێوه‌‌له‌و‌هه‌مو‌پێشمه‌رگایه‌تی‌‌و‌ ته‌مه‌نی‌‌خه‌باتی‌‌سیاسی‌و‌حوكمڕانییه‌ت���ان‌نه‌تانتوانیوه‌‌به‌ئه‌زمونێكی‌‌سیاس���یانه‌‌له‌دۆخێكی‌‌وادا‌هه‌ڵس���وكه‌وتی‌‌سیاسیانه‌‌بۆ‌س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و‌به‌ڕێوه‌بردنی‌‌حیزبه‌كه‌ت���ان‌بك���ه‌ن‌و‌په‌ن���ا‌ب���ۆ‌واڵتانی‌‌دراوس���ێ‌و‌حیزب‌و‌الیه‌نه‌‌كوردستانییه‌كان‌نه‌ب���ه‌ن‌بۆ‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌‌كێش���ه‌كانی‌‌ناوخۆت���ان‌و‌یه‌كێتی‌.‌هه‌مو‌ده‌زانین‌تا‌مام‌جه‌الل‌له‌‌ئارادابو‌هیچ‌كێشه‌یه‌كی‌‌ناوخۆی‌یه‌كێت���ی‌‌به‌‌هه‌وڵ���ی‌‌ده‌ره‌كی‌‌چاره‌س���ه‌ر‌نه‌ده‌كرا،‌به‌اڵم‌له‌مڕۆداو‌له‌م‌دۆخه‌‌دژواره‌دا‌ناوبژیتان‌ ئێ���ران‌ ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌‌ ده‌بێت‌بك���ه‌ن‌و‌هه‌وڵ���ی‌‌رێكخس���تنتان‌ب���ده‌ن‌و‌الیه‌نه‌‌سیاسییه‌كانی‌‌ به‌رپرس���انی‌‌حیزب‌و‌كوردس���تان‌رێنمایی‌و‌ئامۆژگاریتان‌بكه‌ن‌و‌پێتان‌بڵێن‌ملمانییه‌كانتان‌نه‌ك‌ته‌نها‌زیان‌به‌خۆتان‌و‌حیزبه‌كه‌تان‌و‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانتان‌ده‌گه‌یه‌ن���ێ‌،‌به‌ڵكه‌‌زیانی‌‌گ���ه‌وره‌‌به‌گه‌لی‌‌ك���وردو‌دۆزه‌كه‌ش���ی‌‌ده‌گه‌یه‌ن���ێ‌،‌چونكه‌‌)ی‌.ن.ك(‌ماوه‌ی‌‌چل‌س���اڵه‌‌له‌گۆڕه‌پانی‌‌خه‌باتی‌‌سیاسی‌و‌پێشمه‌رگایه‌تی‌‌و‌سه‌ربازی‌‌و‌حوكمڕانیدا‌وه‌ك‌الیه‌نێكی‌‌به‌هێزی‌‌خاوه‌ن‌رابردو‌و‌جه‌م���اوه‌ر‌له‌كوردس���تاندا‌خه‌بات‌

ده‌كات.س���ه‌یره‌‌ئێوه‌ی‌‌به‌رپرسانی‌‌بااڵ‌یاداشت‌و‌پرۆژه‌‌ده‌نوس���ن‌و‌باڵوی‌‌ده‌كه‌نه‌وه‌.‌باش���ه‌‌ئێوه‌‌بۆ‌كێی‌‌ده‌نوسن‌و‌ئیمزای‌‌له‌گه‌ڵدا‌كۆ‌ده‌كه‌نه‌وه‌و‌پێشكه‌ش���ی‌‌كێی‌ده‌كه‌ن؟‌خۆ‌مام‌جه‌الل‌ناتوانێت‌یاداش���ت‌و‌پرۆژه‌كه‌تان‌ب���كات‌و‌ بانگت���ان‌ به‌دوای���دا‌ ببینێ���ت‌و‌

كۆبونه‌وه‌تان‌له‌گه‌ڵدا‌بكات.باشه‌‌ئێوه‌‌بۆ‌ده‌سه‌اڵتی‌‌به‌رپرسیارێتیتان‌

ناكه‌ن؟‌ پیاده‌‌ حیزبه‌كه‌تان‌ له‌به‌ڕیوه‌بردنی‌‌چاوه‌ڕێی‌كێ‌ده‌كه‌ن‌كۆبونه‌وه‌تان‌پێبكات‌و‌

وه‌اڵمتان‌بداته‌وه‌؟نازان���م‌ئێوه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ن���ده‌‌خۆتان‌بچوك‌له‌پله‌وپای���ه‌ی‌‌ به‌گومان���ن‌ ده‌كه‌ن���ه‌وه‌و‌ده‌ب���و‌ ده‌ڵێ���م‌ ڕاش���كاوانه‌‌ حیزبیت���ان!‌له‌جیات���ی‌‌یاداشتنوس���ین‌و‌پرۆژه‌دان���ان‌و‌ئیمزاكۆكردنه‌وه‌،‌فه‌رمان‌و‌بڕیاری‌‌دانیشتن‌و‌كۆبونه‌وه‌ی‌‌سه‌ركردایه‌تیتان‌بدایه‌و‌ئه‌جندای‌‌كۆبونه‌وه‌ت���ان‌داڕش���تایه‌‌به‌پێی‌ئه‌جنداكه‌‌ش���رۆڤه‌تان‌له‌س���ه‌ر‌خاڵ‌به‌خاڵی‌‌گرفت‌و‌كێش���ه‌كانتان‌بكردایه‌و‌چاوی‌‌ڕاگه‌یاندنتان‌له‌‌كۆبونه‌وه‌كه‌تان‌دورخستایه‌ته‌وه‌و‌سزای‌‌ئه‌وانه‌ش���تان‌بدایه‌‌كه‌بچوكترین‌هه‌واڵی‌‌ناو‌

كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌‌دزه‌‌پێبكردایه‌.بۆی���ه‌‌ناچاری���ن‌لێت���ان‌بپرس���ین‌ئێوه‌‌یاداش���ت‌و‌پرۆژه‌‌بۆ‌كێ‌و‌بۆچی‌‌ده‌نوسن‌و‌ئیمزا‌كۆده‌كه‌نه‌وه‌؟‌باش���ه‌‌ئێ���وه‌‌ئه‌وه‌ی‌‌كردوتان���ه‌و‌ده‌یكه‌ن‌له‌كه‌س���ایه‌تی‌‌خۆتان‌كه‌مناكه‌نه‌وه‌و‌هه‌یبه‌تی‌‌یه‌كێتی‌‌ناشكێنن؟‌ی���ان‌هه‌ریه‌كه‌ت���ان‌ئه‌وه‌ن���ده‌‌كه‌موكوڕی‌‌و‌پرۆژه‌و‌كۆمپانیای‌‌جۆراوجۆری‌‌نادروستتان‌هه‌یه‌،توانای‌‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌‌یه‌كترتان‌نییه‌و‌زات‌ناكه‌ن‌الپه‌ڕه‌كانی‌‌یه‌كتر‌هه‌ڵده‌نه‌وه‌.

له‌گه‌ڵ‌ئه‌مانه‌ش���دا‌كه‌‌بیس���تمان‌دوای‌‌به‌رپرسێكی‌‌ چه‌ند‌ پرۆژه‌كه‌تان‌ یاداش���ت‌و‌بااڵتان‌له‌گه‌ڵ‌یه‌ك‌دانیشتون‌و‌له‌سه‌ر‌چه‌ند‌خاڵێك‌رێككه‌وتون‌و‌ب���ه‌و‌كۆبونه‌وه‌تان‌تا‌ڕاده‌ی���ه‌ك‌دڵخۆش���بوین،‌هه‌رچه‌ن���ده‌‌ئه‌و‌دانیش���تنانه‌مان‌ب���ه‌ده‌رزی‌‌هێوركردن���ه‌وه‌‌ده‌زان���ی‌.‌به‌اڵم‌له‌پڕ‌له‌هاتن���ی‌‌الری‌‌جانی‌‌سه‌رۆكی‌‌په‌رله‌مانی‌‌كۆماری‌‌ئیسامی‌‌ئێران‌بۆ‌سلێمانی‌‌و‌شێوه‌ی‌‌پێشوازیكردن‌و‌بردنی‌‌بۆ‌الی‌‌مام‌جه‌الل‌هه‌مو‌ریسه‌كانی‌‌كردنه‌وه‌‌به‌خوری‌...باش���ه‌‌بۆ؟‌ئێوه‌‌له‌‌نه‌خۆش���ی‌‌مام‌ج���ه‌الل‌و‌ماڵی‌‌مام‌ج���ه‌الل‌توڕه‌ن‌؟‌به‌و‌توڕه‌ییه‌تان‌له‌یه‌كێتیه‌كه‌تان‌قارس���ن‌و‌

ناتانه‌وێت‌به‌ماڵی‌‌مام‌جال‌دا‌بچن؟سه‌یره‌‌هه‌تانه‌‌به‌ساڵێك‌قسه‌یه‌ك‌ناكات،‌ناكات،‌ نانوس���ێ،‌چاوپێكه‌وتنێك‌ وتارێك‌رۆژنامه‌ی���ه‌ك‌یان‌كتێبێ���ك‌ناخوێنیته‌وه‌.‌هه‌ش���تانه‌‌رۆژانه‌‌به‌بۆن���ه‌و‌به‌بێ‌بۆنه‌‌هه‌ل‌ده‌كات‌و‌ قس���ه‌‌ به‌به‌رده‌وامی‌‌ ده‌قۆزێته‌وه‌و‌لێ���دوان‌ده‌دات‌به‌چاكوخ���راپ‌ك���ۆ‌له‌هیچ‌ناكات‌له‌گۆڤ���ارو‌كه‌ناڵه‌كاندا‌چاوپێكه‌وتن‌ده‌كات‌و‌به‌ئاره‌زوی‌‌خ���ۆی‌‌و‌به‌بێ‌گوێدانه‌‌ناهه‌مواریی‌‌ یه‌كێت���ی‌‌و‌ دۆخی‌‌ ئه‌ركه‌كانی‌‌و‌بارودۆخ���ی‌‌واڵت‌قس���ه‌‌ده‌كات‌و‌ته‌نانه‌ت‌كه‌‌ مه‌كته‌بی‌سیاس���یتان‌ به‌یاننامه‌كان���ی‌‌له‌بۆنه‌كان���دا‌ده‌نوس���رێن‌و‌باڵوده‌كرێنه‌وه‌،‌له‌نوس���ینی‌‌مه‌كته‌بی‌‌سیاس���یتان‌ناچێت‌و‌به‌ڵكه‌‌ش���ه‌قڵی‌‌بیروبۆچونی‌‌زیاتر‌كه‌س���ێ‌دوانتانی‌‌پێوه‌‌دی���اره‌و‌له‌وه‌‌ناچێت‌بڕیارو‌سیاسه‌ت‌و‌بۆچونی‌‌هه‌مو‌مه‌كته‌بی‌سیاسی‌

بێت.

م���ن‌وای‌‌بۆ‌ده‌چم‌ئێ���وه‌‌به‌هه‌رهه‌موتان‌له‌هه‌وڵی‌‌ئ���ه‌وه‌دان‌یه‌كێت���ی‌‌پارچه‌پارچه‌‌بك���ه‌ن.‌ئه‌گه‌ر‌نا‌بۆ‌له‌م‌دو‌س���اڵه‌ی‌‌دوای‌‌نه‌خۆشكه‌وتنی‌‌)مام‌جه‌الل(‌وه‌‌نه‌تانتوانی‌‌یه‌كێكتان،‌یان‌ده‌س���ته‌یه‌كی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌بكه‌ن���ه‌‌س���ه‌رچاوه‌ی‌‌بڕی���ارو‌یه‌كێتی‌‌بێ‌س���ه‌رچاوه‌ی‌‌بڕیار‌نه‌هێڵنه‌وه‌‌؟‌من‌دڵنیام‌ئێ���وه‌‌به‌‌الڕێی���ی‌خۆتان‌گ���وزه‌ر‌ده‌كه‌ن‌و‌یه‌كێت���ی‌‌و‌جه‌م���اوه‌ری‌‌دڵس���ۆزی‌‌یه‌كێتی‌‌له‌ناوناچێ���ت‌و‌وه‌ك���و‌خ���ۆی‌‌ده‌مێنێته‌وه‌،‌ده‌زانم‌كه‌س���تان‌له‌‌خۆتان‌ڕانابینن‌و‌تواناو‌قودره‌تی‌‌ئه‌وه‌تان‌نییه‌‌یه‌ك‌مانگ‌یه‌كێتی‌‌

به‌ڕێوه‌به‌رێت.ئه‌ندام���ان‌و‌ كادی���ران‌و‌ نازان���ن‌ ئێ���وه‌‌جه‌ماوه‌ری‌‌دڵسۆزی‌‌یه‌كێتی‌‌چه‌ند‌له‌‌ئێوه‌‌توڕه‌ن‌و‌لێتان‌به‌داخن.‌ره‌نگه‌‌ئه‌وه‌تان‌درك‌پێنه‌كردبێ‌ئه‌وه‌ش‌له‌به‌رئه‌وه‌یه‌‌ئێوه‌‌ته‌نها‌گوێ‌‌له‌و‌كه‌سانه‌‌ده‌گرن‌كه‌‌ده‌ستیان‌به‌سه‌ر‌سنگیانه‌وه‌یه‌و‌ده‌سته‌ونه‌زه‌ر‌له‌دیوان‌و‌باخ‌و‌ماڵه‌كانتانا‌ڕاوه‌س���تاون‌و‌به‌ڵێی‌‌ناحه‌قیتان‌بۆ‌ده‌كه‌ن.ئه‌گه‌ر‌ئێوه‌‌نوس���ینی‌‌ئه‌و‌هه‌مو‌یاداش���ت‌و‌قس���ه‌ی‌‌ئه‌و‌هه‌زاران‌كادیرانه‌ی‌‌ناو‌ئۆرگان���ه‌كان‌و‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئۆرگانه‌كانتان‌به‌هه‌ند‌وه‌رگرتایه‌و‌دوجار‌بانگتان‌بكردنایه‌و‌كۆبونه‌وه‌تان‌له‌گه‌ڵدا‌بكردنایه‌و‌گوێتان‌بۆ‌راوبۆچونه‌كانی���ان‌بگرتایه‌،‌ئه‌وا‌به‌‌ئاقاری‌‌

دژایه‌تی‌‌یه‌كتر‌هه‌نگاوتان‌نه‌ده‌نا.باشه‌‌ئێوه‌‌نازانن‌ئه‌وه‌ی‌‌هه‌تانه‌‌له‌هێزی‌‌پاره‌و‌س���امان‌و‌ تایب���ه‌ت‌و‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌‌موڵ���ك‌و‌ماڵتان‌و‌به‌ده‌ی���ان‌ئۆتۆمبێلی‌‌دوا‌مۆدێلی‌‌خۆتان‌و‌كچ‌و‌كوڕو‌زاواو‌براو‌برازاو‌تیتكزاو‌پیاوان���ی‌‌ده‌وروبه‌رتان‌و‌كۆمپانیاو‌پ���رۆژه‌‌جۆراوجۆره‌كانت���ان،‌هه‌رهه‌م���وی‌‌به‌پاره‌و‌سامانی‌‌یه‌كێتی‌‌بۆتان‌دابینكراوه‌و‌مانه‌وه‌شیان‌به‌مانه‌وه‌ی‌‌یه‌كێتییه‌وه‌‌به‌نده‌و‌ئه‌گ���ه‌ر‌)ی‌.ن.ك(‌به‌هۆی‌‌ئێوه‌وه‌‌توش���ی‌‌هه‌ڵدێریت���ر‌بكرێت،‌ئ���ه‌وا‌دڵنیاتان‌ده‌كه‌م‌پێش‌كادیرو‌ئه‌ندامان‌و‌جه‌ماوه‌ری‌‌یه‌كێتی‌،‌

ئێوه‌‌زه‌ره‌رمه‌ندی‌‌یه‌كه‌م‌ده‌بن.‌له‌كۆتایی���دا‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌ده‌مه‌وێ���ت‌پێتانی‌‌

بڵێم:ئه‌گ���ه‌ر‌ه���ه‌ر‌هه‌موت���ان‌به‌ڕاس���تگۆیی‌هه‌ڵس���وكه‌وت‌له‌گ���ه‌ڵ‌یه‌ك���دا‌نه‌كه‌ن‌و‌واز‌له‌ملمانێكانت���ان‌له‌گ���ه‌ڵ‌یه‌ك���دا‌نه‌هێنن‌و‌خۆشه‌ویس���تی‌‌حیزبی‌‌له‌ناوتان���ا‌چه‌كه‌ره‌‌نه‌كات���ه‌وه‌و‌به‌متمان���ه‌وه‌‌یه‌كت���ر‌قب���وڵ‌نه‌كه‌ن‌و‌گوێ‌‌بۆ‌راوبۆچونی‌‌یه‌كتر‌نه‌گرن‌و‌ده‌سبه‌رداری‌‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌‌تایبه‌تییه‌كانتان‌نه‌بن‌و‌ده‌وامی‌‌ڕۆژانه‌و‌شه‌وانه‌‌له‌باره‌گاكانی‌‌حیزبه‌كه‌تان���ا‌نه‌كه‌ن‌و‌ش���ه‌ووڕۆژ‌نه‌خه‌نه‌‌س���ه‌ریه‌ك‌بۆ‌داڕش���تنی‌‌پرۆژه‌ی‌‌یه‌كڕیزی‌‌یه‌كێت���ی‌‌و‌مان���ه‌وه‌ی‌‌یه‌كێت���ی‌‌به‌یه‌كێتی‌‌و‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‌بڕیار‌ده‌ست‌نیشان‌نه‌كه‌ن‌و‌دوای‌‌خاوبونه‌وه‌ی‌‌ملمانێ‌و‌ناكۆكییه‌كانتان‌هه‌وڵی‌‌به‌س���تنی‌‌كۆنگره‌‌نه‌درێت‌و‌كۆنگره‌‌به‌زویی‌نه‌به‌سترێت‌و‌له‌‌كۆنگره‌شدا‌وشرۆڤه‌‌له‌سه‌ر‌ئێس���تاو‌ئاینده‌ی‌‌یه‌كێتی‌‌نه‌كرێت،‌ئه‌وه‌‌به‌دڵنیایی‌و‌ڕاش���كاوانه‌‌پێتان‌ده‌ڵێم‌ده‌س���ت‌له‌مانه‌وه‌ی‌‌یه‌كێتی‌‌بش���ۆن‌و‌ئه‌و‌كاته‌ش‌ئێوه‌‌به‌پله‌ی‌‌یه‌كه‌م‌ده‌بنه‌‌به‌رپرس‌له‌به‌رامبه‌ر‌مێژو‌و‌خوێنی‌ش���ه‌هیدان‌و‌ئه‌و‌ڕوب���اره‌‌خوێن���ه‌ی‌‌له‌چل‌س���اڵی‌‌ته‌مه‌نی‌‌یه‌كێتی���دا‌ڕژاوه‌و‌ده‌كه‌ونه‌‌ب���ه‌ر‌نه‌فره‌تی‌‌كه‌مئه‌ندام���ان‌و‌ ش���ه‌هیدان‌و‌ كه‌س���وكاری‌‌جه‌ماوه‌ری‌‌خه‌ڵكی‌‌كوردستان‌ئه‌گه‌ر‌له‌سه‌ر‌ملمانێكانتان‌به‌م‌شێوه‌‌نادروسته‌‌به‌رده‌وام‌ب���ن‌و‌یه‌كێت���ی‌‌به‌قه‌یرانی‌‌بێ‌‌پرنس���یپی‌‌لێپرسینه‌وه‌‌ چاكسازی‌‌و‌ نیه‌تی‌‌ بمێنێته‌وه‌و‌یه‌كێتی‌‌و‌ مومته‌له‌كات���ی‌‌ له‌سه‌روس���امان‌و‌مومته‌له‌كاتی‌‌هه‌ریه‌كێكتان‌ سه‌روس���امان‌و‌نه‌كرێت‌و‌به‌م‌شێوازه‌‌كاركردنه‌تان‌یه‌كێتی‌‌له‌دوڕێیانێكی‌‌س���ه‌ختدا‌گ���وزه‌ر‌پێبكه‌ن‌و‌س���وربن‌له‌س���ه‌ر‌ملمانێكانتان‌حیساب‌بۆ‌یه‌كێتی‌‌ نه‌كه‌ن،‌ جه‌ماوه‌ره‌ك���ه‌ی‌‌ یه‌كێتی‌‌و‌وه‌ك���و‌ئ���ه‌و‌یه‌كێتیی���ه‌‌نامێنێت���ه‌وه‌‌كه‌‌بتوانرێ���ت‌ئێوه‌و‌س���امان‌و‌مومته‌له‌كاتتان‌بپارێزرێ‌‌و‌بتانه‌وێ���ت‌و‌نه‌تانه‌وێت‌ده‌كه‌ونه‌‌به‌ر‌شااڵوی‌‌لێپرس���ینه‌وه‌‌و‌سزادان‌له‌الیه‌ن‌نه‌یارانی‌‌خۆت���ان‌و‌یه‌كێتییه‌كه‌تانه‌وه‌.‌ئێوه‌‌به‌وه‌ت���ان‌نه‌زانیوه‌‌به‌هۆی‌‌ملمانێكانتانه‌وه‌‌ئاگات���ان‌له‌داموده‌زگا‌ئه‌منی‌‌و‌س���ه‌ربازی‌‌و‌حكومییه‌كان‌و‌ئه‌رك‌و‌كاره‌كانی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌هه‌رێم‌و‌په‌یوه‌ندییه‌‌نێوده‌وڵه‌تیه‌كان‌و‌هاتن‌و‌ڕۆیشتنی‌‌وه‌فده‌كانی‌‌واڵتان‌و‌كۆبونه‌وه‌كانتان‌له‌گه‌ڵ‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌و‌په‌رله‌مان‌و‌حكومه‌تدا‌نه‌ماوه‌،‌پۆس���تی‌‌جێگری‌‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێم‌نازان���رێ‌‌چیی���ه‌و‌چۆن���ه‌و‌چ‌رۆڵێك���ی‌‌بۆ‌

یه‌كێتی‌‌و‌پێشكه‌وتنی‌‌واڵته‌كه‌مان‌هه‌یه‌.ئێس���تاش‌كات‌له‌به‌رده‌ستتاندایه‌،‌هه‌لی‌‌ڕه‌خس���او‌هه‌یه‌‌ئه‌گ���ه‌ر‌به‌خۆتانا‌بچنه‌وه‌و‌سیاس���یانه‌و‌دڵس���ۆزانه‌‌بی���ر‌بكه‌ن���ه‌وه‌،‌نزیكبونه‌وه‌تان‌له‌یه‌كترو‌دانیش���تن‌و‌یه‌كتر‌قبوڵكردنتان‌كارێك���ی‌‌مه‌حاڵ‌‌و‌گران‌نییه‌.‌بكه‌ونه‌‌خۆت���ان‌ئه‌مج���اره‌ش‌یه‌كێتی‌‌له‌م‌ته‌نگژه‌یه‌ی‌‌كه‌‌بۆتان‌دروس���تكردوه‌‌ده‌رباز‌بكه‌ن‌با‌مێژو‌له‌الپه‌ڕه‌ی‌‌ڕه‌ش���یدا‌مێژوتان‌به‌ڕه‌ش���یی‌‌تۆمار‌نه‌كات‌و‌یه‌كێتی‌‌مه‌كه‌نه‌‌قوربانی‌‌ملمانێكانی‌‌خۆتان‌و‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌‌

تایبه‌تییه‌كانتان.

‌محه‌مه‌د‌شێخ‌عه‌بدولكه‌ریم‌سۆڵه‌یی

ناچارین‌لێتان‌بپرسین‌ئێوه‌‌یاداشت‌و‌پرۆژه‌‌

بۆ‌كێ‌و‌بۆچی‌‌ده‌نوسن‌و‌ئیمزا‌

كۆده‌كه‌نه‌وه‌؟‌باشه‌‌ئێوه‌‌ئه‌وه‌ی‌‌كردوتانه‌و‌ده‌یكه‌ن‌له‌كه‌سایه‌تی‌‌خۆتان‌كه‌مناكه‌نه‌وه‌و‌

هه‌یبه‌تی‌‌یه‌كێتی‌‌ناشكێنن؟‌یان‌

هه‌ریه‌كه‌تان‌ئه‌وه‌نده‌‌كه‌موكوڕی‌‌و‌پرۆژه‌و‌

كۆمپانیای‌‌جۆراوجۆری‌‌نادروستتان‌هه‌یه‌‌

توانای‌‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌‌یه‌كترتان‌نییه‌و‌زات‌ناكه‌ن‌الپه‌ڕه‌كانی‌‌یه‌كتر‌هه‌ڵده‌نه‌وه‌

جان‌جاك‌رۆسۆ‌كه‌‌یه‌كێكه‌‌له‌نوسه‌رو‌فه‌ره‌نسی‌،‌ دیاره‌كانی‌‌شۆڕشی‌‌ ڕوناكبیره‌‌كۆمه‌اڵیه‌تی‌(‌‌ كتێبی‌‌)په‌یمان���ی‌‌ خاوه‌نی‌‌ده‌ڵێ���ت‌"له‌نێ���وان‌خه‌ڵك‌و‌به‌رپرس���اندا‌په‌یمانێك‌هه‌یه‌‌كه‌‌له‌سه‌روه‌ختی‌‌ده‌نگدان‌و‌متمانه‌‌پێبه‌خشیندا‌هاواڵتیان‌به‌حكومه‌تی‌‌ده‌به‌خش���ن،‌ئه‌گه‌ر‌هات‌و‌حكومه‌ت‌واته‌‌به‌رپرس���ان‌له‌س���ه‌ر‌په‌یمان‌و‌به‌ڵێنه‌كانی‌‌خۆی���ان‌نه‌بون،‌ئه‌وا‌ده‌كرێت‌ئه‌و‌په‌یمانه‌‌هه‌ڵبوه‌ش���ێنرێته‌وه‌،‌وه‌كو‌زانایان‌ده‌ڵێن‌ته‌نها‌رۆسۆ‌ئه‌و‌قسه‌یه‌ی‌‌نه‌كردوه‌،‌به‌اڵم‌رۆس���ۆ‌ش���تێكی‌‌تری‌بۆ‌هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌په‌یمانه‌‌داناوه‌و‌ده‌ڵێت:‌ئاس���اییه‌‌بۆ‌البردنی‌‌ئه‌و‌حكومه‌ته‌‌شۆڕش���ی‌‌به‌رامبه‌ر‌بكه‌ی‌‌و‌بیگۆڕی���ت.‌لێره‌وه‌‌ده‌مه‌وێت‌ئه‌وه‌‌بڵێم‌نێوانی‌‌ئێمه‌و‌حكومه‌ت‌ئه‌و‌به‌ڵێنه‌یه‌‌كه‌‌جان‌جاك‌رۆسۆ‌باسی‌‌ده‌كات‌به‌ڵێنێك‌ك���ه‌‌كاندیده‌كان���ی‌‌په‌رله‌م���ان‌له‌ماوه‌ی‌‌مانگێك���ی‌‌بانگه‌ش���ه‌دا‌ده‌یان‌و‌س���ه‌دان‌جار‌ه���ه‌زاران‌به‌ڵێن‌دوب���اره‌‌ده‌كه‌نه‌وه‌،‌ئه‌وه‌ی‌‌تیایان���دا‌هاوبه‌ش���ه‌‌بریتییه‌‌له‌م‌دروشمه‌‌)ده‌بمه‌‌پارێزه‌رێكی‌‌سه‌رسه‌ختی‌‌مافه‌كانت���ان(،‌ب���ه‌اڵم‌دوای‌‌ئه‌زمونكردنی‌‌ئ���ه‌و‌به‌ڕێزانه‌‌له‌كاتی‌‌گرفت‌و‌كێش���ه‌یه‌ك‌ك���ه‌‌توش���ی‌‌ماف���ی‌‌هاواڵتی���ان‌ده‌بێت،‌كه‌می���ان‌هه‌یه‌‌به‌ڵێ���ن‌و‌په‌یمانه‌كه‌‌بباته‌‌س���ه‌رو‌ببێته‌‌پارێزه‌ر،‌پێش‌دروستكردنی‌‌حكومه‌تیش‌به‌هه‌مان‌شێوه‌ی‌‌كاندیده‌كان‌كابینه‌‌سه‌دان‌ پێكهێنانی‌‌ ڕاس���پێردراوی‌‌وه‌ع���دو‌په‌یم���ان‌ده‌دات‌و‌دواتریش‌هه‌ر‌خۆی���ان‌ده‌بنه‌‌به‌ربه‌س���تی‌‌مافی‌‌خه‌ڵك‌و‌هاواڵتیان‌كێش���ه‌یان‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌و‌حكومه‌ته‌‌بۆ‌دروس���ت‌ده‌بێت‌كه‌‌پێش���تر‌به‌ڵێنی‌‌پێدابون،‌به‌اڵم‌ئایا‌ئه‌ی‌‌بۆ‌هاواڵتیان‌په‌نا‌نابه‌نه‌‌به‌ر‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌په‌یمانه‌ی‌‌كه‌‌له‌نێوانیاندا‌هه‌ی���ه‌،‌ئه‌وه‌‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌هه‌ندێ‌‌بارودۆخ‌ك���ه‌‌ڕه‌نگه‌‌له‌قازانجی‌‌حكومه‌ته‌كه‌دا‌بشكێته‌وه‌،‌هه‌ر‌بۆیه‌‌وتومه‌‌حكومه‌تی‌‌به‌‌به‌خت،‌چونكه‌‌ئه‌و‌دژواریه‌ی‌‌

به‌رپرسانی‌‌واڵت‌توش���ی‌‌خه‌ڵكیان‌كرد،‌به‌هۆی‌‌سیاس���ه‌تی‌‌ناڕون‌و‌بێ‌‌حیكمه‌تی‌،‌ئه‌وا‌ئه‌گه‌ر‌دروستبونی‌‌بابه‌تگه‌لێكی‌‌وه‌كو‌شه‌ڕی‌‌داعش‌و‌سیاسه‌تی‌‌مالیكی‌‌و‌هه‌ندێ‌‌ڕه‌چاوكردنی‌‌دۆخه‌‌هه‌رێمی‌‌و‌نێوده‌وڵه‌تیه‌كه‌‌نه‌بوای���ه‌،‌كه‌‌هاواڵتیان‌چاكه‌یان‌به‌رامبه‌ر‌حكومه‌ت‌كردو‌حكومه‌تیش‌به‌ختی‌‌هه‌بو‌ك���ه‌‌هاوكاتی‌‌قه‌یرانی‌‌دارایی‌‌و‌سیاس���ی‌‌و‌ئاب���وری‌‌و‌كۆمه‌اڵیه‌تی‌،‌ئ���ه‌وا‌بیانویه‌كی‌‌هه‌یه‌‌كه‌‌كوردس���تان‌له‌حاڵه‌تێكی‌‌شه‌ڕو‌كێشه‌دایه‌و‌به‌ڵێنه‌كان‌نه‌باته‌سه‌ر،‌ئه‌گینا‌ئه‌و‌هاونیش���تیمانیانه‌ی‌‌17ی‌‌ش���وبات‌و‌ڕۆژانی‌‌دوایی‌‌هاتنه‌‌س���ه‌ر‌ش���ه‌قام‌و‌دژی‌‌حكومه‌ت‌وه‌س���تانه‌وه‌،‌بڕوام‌وایه‌‌نیوه‌ی‌‌ئ���ه‌و‌گرفتانه‌‌نه‌بون‌كه‌‌ئێس���تا‌به‌رۆكی‌‌خه‌ڵكی‌‌گرتووه‌،‌النیك���ه‌م‌موچه‌‌له‌كاتی‌‌خ���ۆی‌‌ده‌دراو‌پ���رۆژه‌ی‌‌خزمه‌تگ���وزاری‌‌ب���ه‌رده‌وام‌ب���ون‌و‌دوكاندار‌موش���ته‌ریان‌هه‌بو،‌خانوو‌زه‌وی‌‌ده‌فرۆشران‌و‌گیرفانی‌‌خوێندكاره‌كان‌پاره‌یه‌كی‌‌باشتری‌‌تێدابو،‌دامه‌زران���دن‌به‌و‌ش���ێوه‌ی‌‌ئێس���تا‌قوفڵ‌نه‌دراب���و،‌س���نوره‌كان‌داهاتی‌‌باش���یان‌ده‌هات‌و‌ زۆرت���ر‌ گه‌ش���تیارێكی‌‌ هه‌ب���و،‌كرێخان���و‌هێنده‌‌گران‌نه‌ب���و،‌گازو‌غازو‌به‌نزینیش‌نرخیان‌كه‌متر‌بو،‌له‌س���ه‌روی‌‌هه‌موشیانه‌وه‌‌بودجه‌ی‌‌كوردستان‌ده‌هات‌و‌گرفتی‌‌تێدانه‌بو،‌به‌اڵم‌ش���عوری‌‌هاواڵتی‌‌هه‌مو‌ قبوڵی‌‌ بارودۆخه‌كه‌‌ به‌خوێندنه‌وه‌ی‌‌ئ���ه‌و‌نه‌هامه‌تیان���ه‌ی‌‌ك���ردوه‌و‌نه‌ڕژاوه‌ته‌‌س���ه‌ر‌ش���ه‌قام،‌ئه‌مه‌ش‌وه‌كو‌به‌ختێكی‌‌حكومه‌ت���ی‌‌ده‌بین���م،‌ئه‌گ���ه‌ر‌حكومه‌ت‌هه‌ڵوێس���تی‌‌ خه‌مخۆران���ه‌‌ به‌زانایان���ه‌و‌نه‌كات‌و‌ ڕه‌چ���او‌ هاواڵتیان‌ دڵس���ۆزانه‌ی‌‌پاداش���تیان‌نه‌داته‌وه‌،‌ئه‌وه‌‌راس���تیه‌كی‌‌مێژویی���ه‌‌كه‌‌ئ���ه‌و‌گرفتانه‌ی‌‌ئێس���تای‌‌حكومه‌ت‌به‌ده‌ستیه‌وه‌یه‌تی‌،‌تاكو‌كۆتایی‌‌دونیا‌به‌رده‌وام‌نابن‌و‌ڕۆژێك‌هه‌ر‌كۆتاییان‌پێدێت،‌ئه‌گه‌ر‌حكومه‌ت‌له‌ئێستاوه‌‌پانی‌‌دوای‌‌ئ���ه‌و‌قه‌یرانانه‌ی‌‌نه‌بێ���ت‌بێگومان‌ڕۆژێك‌دێ���ت‌هاواڵتیان‌چاو‌به‌و‌په‌یمان‌و‌به‌ڵێنه‌دا‌ده‌خشێننه‌وه‌‌كه‌‌له‌نێوان‌ئه‌وان‌و‌

حكومه‌تدا‌له‌سه‌ری‌‌ڕێككه‌وتون.‌

حـكـومـه تـی بـه بـه خـت!رێبوار‌حسێن

(462( سێشه ممه 2015/1/20 19تایبه‌ت

ونبون * ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )كاسب حه مه امین

تۆفیق( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )زانا برهان حسێن(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )ڕائد هاشم هادی (

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی وه زاره تی پالن دانان ونبوه به ناوی )محمد تاهر مصطفی(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی وه زاره تی پالن دانان ونب���وه به ناوی )ئاكۆ عبدالغفور فقی

رحیم( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی وه زاره تی پالن دانان ونبوه به ناوی )دلش������اد حه مه صالح

اسماعیل( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )ڕزگار محمد امین(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )برهان عبدالكریم محمد

غریب( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )ماجد عمر ابراهیم(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )چۆمان احمد رشید(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )دلشاد سعید ابراهیم(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )به رێز اقبال میرزا

احمد( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )مقداد توفیق رشید(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )شوانه خدر علی (

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕینێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .

www.awene.com

دیالۆگی کراوەرەهه ن���دی دو ه م بریتیی���ە له گفتوگۆیەکی کراوە لەگ���ەڵ هێزە سیاس���ییە دینییەکان و ناچارکردنی���ان ب���ۆ رێزگرت���ن له پرنس���یپی پلورالی���زم و ئ���ازادی بی���روڕا. خوداناس���ە خوێن���دەوارە ڕۆش���نبیر و ئیس���المییەکان و دینیی���ەکان دەبێت ئەو ڕاس���تییە بزانن گەر سەلەفیزم کایەی ئایین داگیربکات، بێدو دڵی ئەوا خۆش���یان لەناو ئ���ەو مەنزڵگا دینییەی گروپێکی س���ەلەفیی جیهادی���ی وه ک داعش نابێتەوە. بینایبکات، جێگای���ان دەیەوێ���ت ئ���ەم گفتوگۆی���ە مانای ئەوەیە کە ش���ەڕی س���ەلەفیزم و ئیس���المێکی ناپلورال بەتەنها شەڕی کەس���ە نادینیی و عەلمانییەکان نییە، بەڵک���و بەپلەی یەکەم، ش���ەڕی ئ���ەو هێزە میانڕەوانەی ناو ئایینی ئیس���الم خۆیەتی کە نایەوێت توندوتیژیی ببێت به کەرەس���تەیەک بۆ وێرانکردن���ی ژیانی تاکەک���ەس و کۆمەڵگا و ناش���یەوێت جیهان لەنێوان "دار االس���الم" و "دار الح���رب" ی���ان لەنێ���وان "جاهیلیەت" و "ئیس���الم" دا دابەش���بکرێت. ئێمە پێمانوایە کە بەبێ ریفۆرمی ئایین و تێگەیشتن له ئایین ناتوانین لەدونیای ئێس���تای داعشیزم و پاش داعشیزمیشدا دژ بەم رەهه ندە وەحشەتناکەی

س���ەلەفیزمی جیهادیی بوەستینەوە. بەتەنها بو ن���ی دیدگایەکی تیۆلۆژی���ی - مەعریفیی و ویژدانیی جی���اواز لەالیەن هێزە سیاس���ییە دینییەکانی کوردستانەوە بەرامبەر به داعش و هێزان���ە ئ���ەم هاوچەش���نەکانی، وادەکات شوێنگەیەکی سیاسیی و دینیی جوداکەرەوەیان لەگەڵ س���ەلەفیزمی ئایینی���دا هه بێت. بۆیە جارێکی تر جەخت لەوە دەکەینەوە کە شەڕی سەلەفیزم بەتەنها شەڕی عەلمانییەکان نییە، بەڵکو شەڕی ئەو گروپە ئایینییە کراوانەشە کە هێش���تا لەناو کۆمەڵگای ئێمەدا ڕەنگیان کاڵ نەبو ەت���ەوە و ئەو ش���ێوازە له دینداریی داخ���راو له خس���تنەگەڕی وێرانکەرانەی دین له دونیادا قبو ڵناکەن. ئەم هه ڵوێستە کاتێک گرنگە کە نەک بەتەنها به هه ندێک تەسریحاتی رۆژنامەگەریی کار له سنو ری خۆجیاکردنەوەی سیاسیی له داعش و فەلسەفەی دەسەاڵتدارێتی خەالفەت بکرێت، بەڵکو بەڕو نی ئەو رەهه ندە تۆتالیتاریزمەی س���ەلەفیزم ئیدانە بکرێت کە جگە له خۆی هیچ ئایین و دەسەاڵتدارێتییەکی تر بەڕاس���ت و دروس���ت نازانێت. بەمانایەکی تر ئ���ەوەی له ئێس���تادا پێویس���تە بریتییە له کارک���ردن لەس���ەر رەهه ندەکانی ئایین کە خوازی���اری داگیرکردنی دونی���ا نییە، بەڵکو

باوەشکردنەوەیە بۆ دونیا، بینینی واقیعییانەی خۆیەت���ی وه ک یەکێک له ڕەنگ���ە زۆرەکانی دونی���ا. ئێمە ڕامان وایە بەب���ێ ڕەخنەکردنی موق���ەدەس و جەوهه رگەرایی ناتوانین مرۆڤ له خ���ودا جیاوازەکانی ش���ەڕ بپارێزین و بەبێ گەڕان���ەوەی چەمک���ی ڕێ���ز و جوانی���ی بۆ پلورالیزم���ی مرۆڤ و کۆمەڵ���گاکان، ناتوانین

باس له پێکەوەژیانی ئاشتییانەش بکەین.

ئایین و دەوڵەتئێمە ئەم دۆخە وەحشەتناکەی کە سااڵنێکە کوردستان و دونیای عەرەب و ئیسالمی پێوەی ئالو دەن، ل���ه زۆر ڕو ەوە به دۆخ���ی "جەنگی سی ساڵە"ی ئەوروپا دەچوێنین کە له ساڵی 1648دا له س���اڵی دەس���تیپێکرد و 1618کۆتاییهات. ئەم جەنگ���ە، جەنگێکی تائیفی هه مەالیەن���ە بو کە چەندین ملیۆن ئینس���ان تیایدا ب���و ن به قوربانیی، چونکە دو ئایینزای پرۆتس���تانتی و کاتۆلیکی پێک���ەوە هه لیانن ەدەکرد و هیچی���ان ئەوی تریان���ی قبو ڵنەبو هه ر یەکەیان خوازیاری سەپاندنی هه یمەنەی خۆی بو بەس���ەر ئەوروپادا. ئاش���کرایە کە دەرئەنجامی ئەم جەنگە ئایینییە له ئەوروپادا به جیاکردن���ەوەی ئایین له دەوڵ���ەت کۆتایی

ه���ات، چونکە پاش ئەو جەنگ���ە دو رودرێژ و پڕوکێنەرە تائیفییەی ناو ئایینی مەس���یحی، کۆمەڵگاکان ئەو راس���تییەیان بۆ دەرکەوت ک���ە هیچ ئایینێک ی���ان ئایینزایەک ناتوانێت له دەسەاڵتدا بێالیەن بێت. بێگومان دینەکان و هێ���زە دینیی���ەکان و ئامادەگ���ی دین خۆی له ژیانی گش���تیدا دەمێننەوە، بەاڵم دەوڵەت دەبێتە ناوبژیوانێ���ک لەنێوان هه مو اندا، نەک ئەوەی دینی یەکێکیان بەس���ەر ئەوانیتریاندا بس���ەپێنێت. ئەوەی له دەوڵەت���ی نادینییدا دەپارێزرێ���ت دو ش���تە. یەکەمیان بێالیەنیی دەوڵەت���ە له بواری دین���دا، دو هه میان کردنی بڕوای ئایینی و ئینتیمای ئایینییە به کایەیەکی پاڕێزراو ب���ەو مانایەی کە هه مو کەس���ێک و هه مو گروپێ���ک بەبێ جیاوازیی، مافی ژیان و مافی مومارەسەی بڕواو سروتە ئایینییەکانی خۆی هه یە. هه ر کاتێکیش بەها ئایینییەکان س���ەرەکییەکانی له کۆڵەکە به یەکێ���ک بو ن هێزێکی سیاسیی، واتە کە دین کرا به دینێکی سیاس���یی، ئەوا دەبێت دینداریبو نەکە وه کو ڕایەکی سیاسیی لەپاڵ چەندان ڕای سیاسی ت���ردا ئامادە بێ���ت کە پرنس���یپی پلورالیزم ئاسمانیی شەرعیەتێکی نەک کۆیانبکاتەوە، کە قابیلی گفتوگۆ و ڕەخنەکردن و ڕەتکردنەوە

نەبێت. دینی ناو سیاسەت و ژیانی گشتیی دین نییە بەمانا موقەدەس���ەکەی، بەڵکو دیدێکی

سیاسییە لەپاڵ چەندان دیدی دیکەدا.

ئایین و پرسی دەستو ر

ئ���ەوەی ئەم���ڕۆ له دونی���ای ئێم���ەدا بۆ ڕێکخستنی پەیوەندیی نێوان دین و دەوڵەت و دین و ژیانی گش���تیی گرنگە بریتییە له پرسی دەس���تو ر. دەس���تو ر بۆ ئێمە تێکستێکە کە ئینسان دەینو سێت و عەقڵ تیایدا دەبێت بەو سەروەرەی کە پەیوەندی نێوان ئینسانەکان رێکدەخات، نەک ئەوەی لەژێر جەبر و ئیمالی له دەستو ردا ئایینیەکاندا بنو سرێت. تێکستە قسەی خودا داوەر نییە لەنێوان ئینسانەکاندا، چونکە وێنە و تێگەیش���تنی ئینس���انەکان بۆ خ���ودا جیاوازە، ئ���ەوەی س���ەروەرە وێنای ئینس���انەکانە به هه م���و نەت���ەوە و ئایین���ە جیاوازەکان���ەوە بۆ پێکەوەژیان و گەیش���تن یەکدا. لەگەڵ کۆمەاڵیەتی���ی به ڕێکەوتنێکی بەڕای ئێمە وێنەکانی مرۆڤ بۆ رێکخس���تنی له دەس���تو ردا، گش���تیی ژیانی کۆمەڵ���گا و نابێ���ت له هیچ ئایینێکەوە س���ەرچاوەبگرێت، ئەوسا ئیس���الم بێت، یان مەسیحیی یاخود

ی���ان ه���ه ر ئایدیۆلۆژییایەک کە ئێزی���دی، بەرهه می دی���د و ڕوانینی گروپێکی دینی یان نادینی بێ���ت له کۆمەڵگادا، ی���ان پارێزەری بەرژەوەن���دی گروپێک���ی کۆمەاڵیەت���ی یان تائیفەیەکی ئەتنی یان ئایینی دیاریکراو بێت، بەڵکو دەبێ���ت رەهه ندێکی س���ەرو ئایینیی و سەرو ئایدیۆلۆژیی هه بێت کە هه مو کەسەکان به دیندار و بێدینەوە، هه مو ئایین و ئایینزاکان به ئیسالمی س���وننە و ش���یعەوە، به ئێزیدی و کاکەیی و مەس���یحی و شەبەک و کەس و گروپە ببیننەوە و تێدا خۆیانی نادینییەکانیش���ەوە مافەکانیان تیادا پارێزراوبێت. لەدەس���تو ردا بەشە جیاوازەکانی کۆمەڵگا لەسەر کۆمەڵێک پرنسیپ و یاسای س���ەرەکیی ڕێکدەکەون بۆ ڕێکخس���تنی "ژیانی گش���تیی" خۆیان، نەک ئ���ەوەی دین ی���ان دژەدینبو نی ئ���ەم گروپ یان ئەو بەش���ی کۆمەڵگا بەس���ەر هه مو اندا بسەپێنێت. دەس���تو ر دەبێت دەوڵەت وه ک هێزێکی بێالیەن وێنابکات کە هیچ ئایدیۆلۆژیا و دین و تائیفەی���ەک نەتوانێت لەڕێگای ئەوەوە خۆی و وێناکردنەکانی بەسەر بەشەکانی تری کۆمەڵگادا بسەپێنێت. بێالیەنی دەوڵەت تەنها بەرامب���ەر به ئایینەکان نییە، بەڵکو بەرامبەر

به ئایدیۆلۆژیا نادینیی و عەلمانییەکانیشە.

چەند‌سەرنجێک‌لەئایین‌و‌سەلەفیزم‌و...‌پاشماوه‌

لەم ملمالنێ نزیکەی نێوان پەکەکە و پارتیدا، ش���ەقام و الیەنە سیاس���ییەکانی باشور دەبو رۆڵی س���ەرەکی بگێڕن، هەر لەبەر ئەوەش بو بەس���ودوەرگرتن لەملمالنێی دورمەودای نێوان پارتی و یەکێتی و ملمالنێی توندی نێوان گۆڕان و پارتی، پەکەکە و پەیەدە توانییان تا رادەیەکی

باش یەکێتی و گۆڕان بەالی خۆیاندا راکێشن.بەش���ێوەیەکی گۆڕانی���ش یەکێت���ی و دوژمنی دروش���می لەژێ���ر ناڕاس���تەوخۆیی و خس���تە خۆی���ان دۆس���تمە، دوژمنەک���ەم ن���او ئ���ەو ملمالنێی���ەوە و له رێ���گای میدی���ا و رێکخس���تنەکانیانەوە هەمیشە هەوڵی ئەوەیان داوە پەی���ەدە و پەکەک���ە وەک پاڵەوانێک���ی نەتەوەیی هەرچوار پارچەکە بناسێنن، هاوکات ئەو دو حیزبە درکی���ان بەوەکردوە کە جەالل تاڵەبان���ی بە هۆی نەخۆش���ی و نەوش���یروان مس���تەفا بە هۆی ن���وێ دەرکەوتنییەوە وەک س���ەرکردەی یەکەمی الیەنێکی سیاسی خاوەن جەماوەر، ناتوان���ن له کاریزمایەکی لۆکاڵییەوە پ���ەل ب���ەرەو ئەوە بکێش���ن ببن ب���ە یەکێک له کاریزماکان له هەمو پارچەکانی کوردستاندا، بۆیە له بەرامبەر پەلکێش���انی بارزانی بەرەو بە کاریزما بون له پارچەکانی تری کوردس���تاندا، ئەمانیش پش���تیوانی عەبدواڵ ئۆجەالنیان کرد بەو ئامانجە و تا رادەیەکی زۆریش س���ەرکەوتو بون، چونکە میدیاکانیان رۆڵی بەرچاویان هەبو له ناس���اندنی ئەو س���ەرکردەیە بە نەوەی نوێ له کوردس���تان، کە نەوەیەک���ی لۆکاڵییە و نەک زمانێک���ی تر نازانن بەڵک���و زۆربەیان لەهجەی

کرمانجیش تێناگەن.ئ���ەوەی ماوەت���ەوە لوتک���ەی ملمالنێکەیە

ک���ە هەوڵی دروس���تکردنی کانتۆنی کوبانییە، ئەگەرچ���ی یەکێت���ی و گ���ۆڕان ل���ەم بابەتەدا ناڕەزای���ش دەربڕن، ناتوانین ب���اوەڕ بەخۆمان بهێنبی���ن کە ئەم دوالیەنە بەراس���تی دژی ئەو سیاس���ەتەی پەکەکەن، چونکە تا ئێس���تاش زۆنی سیاسی لەکوردستاندا بەزەقی دیارە و هەر بچوکبونەوەیەک لەزۆنی زەردا روبدات لەقازانجی ئەم دو الیەنەی تردایە، هاوکات س���نورێک بۆ ئ���ەو پەلهاویش���تنەی پارت���ی دادەنێت و وەک کارتێکی سوریش���ە بۆ ئەو الیەنە کە تەنانەت

لەماڵی خۆشیدا حاکمی موتڵەق نییە.ه���اوکات پەکەکە ب���ەم کارەی دژەکارتێکی دەستپێش���خەری دروس���تکرد بەرامب���ەر هەر هەوڵێک���ی بارزانی ب���ۆ پەلهاویش���تنی زیاتر لەکوردس���تانی رۆژئاوادا، بەتایبەت لەئێستادا کە پێش���مەرگە بەچەکی قورس���ەوە لەکۆبانی ش���ەڕ دەکات، کەس���یش نازانێت ئایندەی ئەو هێ���زە چی دەبێت، ئایا پاش تەواوبونی جەنگ هەروا بەئاس���انی دەگەڕێتەوە، ی���ان لەالیەن زلهێزەکانەوە دەوڵەت���ە ئەمەری���کا و تورکیا و بارزان���ی هاندەدرێ���ت ت���ا داوای کردن���ەوەی بنکەیەکی هەمیش���ەیی بۆ ئەو هێزانە لەرۆژئاوا ب���کات، بەاڵم پێش ئەوەی ئ���ەم گومانە ببێت بەکارتێکی فش���ار بۆ س���ەر پەیەدە، پەکەکە بەهەوڵی دامەزراندنی کانتۆن لەشەنگالی پەنا دەس���تی هەولێری پایتەخت���ی مەملەکەتەکەی بارزانی، ه���ەر زو دژە کارتەکەی دۆزیوەتەوە، ئ���ەوەی دەمێنێت���ەوە رۆژگار و لێزانی���ی ئەو دوالیەن���ە یەکالییدەکات���ەوە، ک���ە ئاخۆ چۆن س���ازش بۆ یەکتر دەکەن لەگەمەی سیاس���ی

نێوان پارچەکانی کوردستاندا.

پەکەکە‌دەیەوێت‌لەرێگەی‌شەنگالەوە‌چی‌بەپارتی‌بڵێت؟!...‌پاشماوه‌ له‌شه‌نگالدا‌بەیەکدادانی‌بەرژەوەندی‌و...‌پاشماوه‌

لێره دا پرس���یارێك دێته پێشه وه و خۆی ده س���ه پێنێ :" ئایا له دانیشتنی په رله ماندا ئه و پێنج فراكس���یۆنه له یه كتر جیا ده بنه وه دو زیادكردن���ی ب���ۆ ده نگ���دان له كات���ی ئه ندام���ی تر بۆ كۆمیس���یۆنه كه ؟ ئایا چوار فراكس���یۆنه كه ده توانن رێگری بكه ن له وه ی ئه و پڕۆژه یاس���ایه ده نگی ته واو به ده س���ت نه هێن���ێ ؟ ئه گ���ه ر س���ه ركه وتوبون رۆڵ���ی فراكس���یۆنی زه رد چۆن ده بێت، به تایبه تی

گڵۆپی )س���ه وز( یان بۆ هه ڵكرابو، له الیه ن س���ه رۆكی هه رێمه وه ؟ ئایا سه رۆكی هه رێم مامه ڵه له گه ڵ كۆمیس���یۆنه كه ناكات وه ك

خۆی ڕایگه یاندوه ؟ئه م پرسیارانە هه ریه كه یان گفتوگۆیه كی زۆر هه ڵده گرن و به كورتی و به ڕاشكاویی ده ڵێم:" به شبه ش���ێنه ی له به حزبیكردن و پێویس���ته دامه زراوه كانی سیس���ته می حكومڕانی ، زۆر گرنگه دور بكه وینه وه له م جۆره رێكه وتنانه ی

له به رژه وه ن���دی هه رێمی كوردس���تاندا نیه و به ڕاش���كاوتریش ده ڵێم، ناتوانن تا كۆتایی له س���ه ر ئه و كێكه رێك بكه ون كه ماوه یه كی كه م نییه له نێوان یه كتردا دابه شی ده كه ن، چونكه به رژه وه ندییه كانیان له یه ك ده ترازێ و كێشه ی زیاتر دروست ده بێت، ئه مه ش وه ك ناواقیعیانه تان خوێندن���ه وه ی به ره نجام���ی ملمالن���ێ و كوردس���تان و دۆخ���ی ب���ۆ

به ریه ككه وتنه كانی .

باشترین نمونه ش یاسایه ك بۆ كۆمیسیۆنی بااڵی سه ربه خۆی هه ڵبژاردنه كان، له كورتترین ماوه دا، كه له مێژوی دنیادا نمونه ی وا بونی نیه ، هه موار بكرێته وه و ئاكامیش بوه ته هۆی توندبونه وه ی ملمالنێكانتان، واتا له ڕێكه وتن و س���ازانه وه بۆ ملمالنێیه كی توند لەسەر ئەم یاسایەو پرۆژەیاساو بڕیاری تر، كه ئه گه ری هه ی���ه له داهاتودا ناكۆك���ی و ملمالنێی نوێ

به دوای خۆیدا بهێنێ ؟

سه‌رۆكی‌‌هه‌رێم‌و‌كۆمیسۆنی‌‌بااڵی‌...‌پاشماوه‌

بەڵک����و هێزێک����ە لەقواڵیی پرس����ەکاندایە، پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەمریکا بەرەو بەهێزیی دەچن بەه����ۆی س����ەرکەوتنەکانی لەرۆژئاڤای کوردس����تانەوە و بون بەبەش����ێکی س����ەرەکیی

لەشەڕ دژی تێرۆریزم. لەس����ەرەتای موداخەلەکردن����ی په که که بۆ ڕۆژئاواو گرتنە دەستی دەستەاڵت لەوێ لەژێر هەر ناوو هەر بیانوی����ەک بێ، واڵتانی کەنداو، تورکیا و پارتی ناڕەزاییان نیش����اندا. لەهەمان کات����دا په که که لەناوچەکان����ی بۆتان و هەکاری زۆر بەتون����دی و بەتەکتی����ک و تەکنیکی نوێ، پەالماری تورکیایدا. ئەوکاتە تورکەکان خۆیان دەیانگ����وت جاری یەکەمە لەمێ����ژوی تورکیادا حیزبێک لەناوخۆی س����نوری تورکیا، ش����ەڕی بەرەی����ی دژ بەتورکیا بکات. په که که لەڕۆژئاوا ملی بۆ سیاسەتی پارتی نەداو یەکێتی خستە پاڵ سیاس����ەتی. په که ک����ه لەرێ����گای پارتی کانتۆنی دیموکرات����ی، سیس����تێمی یەکێت����ی لەش����ارەکانی رۆژئاڤا ڕێکخست و بەشێوەیەکی بەرچاو جێگای بەنوێنەری ئێزیدی، کریستیان و ئێزیدییەکانی عەرەبەکان����دا. ئەمە س����ەرنجی راکێشاوە و بۆ شەنگال ئەگەر لەژێر سیستەمی خۆسەریی دیمۆکراتیش نەبێ، بەدڵنیایی داوای جۆرێک لەالمەرکەزیی����ەت دەکەن کە چی وای لەخۆسەریی دیمۆکراتیک کەمتر نەبێ. بێگومان په که که دەیان ساڵ بو لەقەندیل کاری لەسەر ئەو ج����ۆرە بەڕێوەبەرایەتییە دەکرد. ئۆجاالن بەس����تراتیژی چاوی دەس����تگیرکردنی، دوای ئایدیۆلۆژی����ای کوردس����تان و س����ەربەخۆیی مارکس����یزم خش����اندەوە و پڕۆژەیەک����ی نوێی جی����اوازی لەدەوڵەتی نەتەوەی����ی و ئایدیۆلۆژی بەرهەم هێنا. کرۆک����ی پڕۆژەکەی ئۆجاالن کە بانگەش����ەی بۆدەکات بریتیی����ە لەپڕکردنەوەی ئ����ەو بۆش����اییەی ک����ە لەئەنجام����ی دەوڵەتی نەتەوەیی لەالیەن چینی سەردەس����ت هاتۆتە ئاراوە و بانگەش����ەی ئەوە دەکات کە سەرجەم کێش����ەکانی ناوچەک����ە خۆیان لەسیس����تەمی

دەوڵەتی نەتەوەیی دەبیننەوە. جگە لەوە په که که کار لەسەر ئایدیۆلۆژیای دیموکراس����ی ڕادی����کاڵ دەکات و هەوڵ����دەدات لیبرالیزمی ب����ۆ ئەڵتەرناتیڤێک لەڕێگای����ەوە، دژ په که ک����ه بدۆزێت����ەوە. س����ەرمایەداری بەبەڕێوەبەرایەتی ناوەندی، فێدراڵ و ئۆتۆنۆمیە و ئ����ەوان پێیانوایە ئ����ەو پڕۆژانە س����ەرجەمیان نەتەوەکان دژبەی����ەک هاندەدەن. ئەو بۆچون و ئایدیۆلۆژیەی په که ک����ه زۆر دورنییە لەپڕۆژەو بەاڵم خۆرئاوا نێو-مارکسیستەکانی دونیابینی لەکۆنتێکس����تی ناوچەیی����دا. بۆ تێگەییش����تن دیموکراتی����ک خۆس����ەریی لەسیس����تەمی نزیکایەتی����ی و هاوش����ێوەیەکی زۆری لەگ����ەڵ سیس����تەمی فێدرالیزیم����ی سویس����رایی هەیە. سویسرا دابەش����بۆتە سەر 26 کانتۆن کە هەر کانتۆنە شێوازی رێکخس����تنی ژیان و ئابوریی و سیاسەتی خۆیان رێکدەخەن. دیمۆکراسییەتی راستەوخۆی سویسرا دەرفەتێکی باشی داوەتە ئەو واڵتە ک����ە بتوانێ فرەرەنگ����ی کولتوریی و زمان����ی خ����ۆی لەچوارچێوەی سیس����تەمێکی

دیمۆکراتدا رێکبخا. ش����ەڕی داع����ش دژ بەحکومەت����ی هەرێمی

کوردس����تان بەتایبەتی لەشەنگال، دەرفەتێکی نوێ����ی بەپه که ک����ه دا بەتایب����ەت دوای ئەوەی پێش����مەرگەکانی پارتی لەش����ەنگال کشانەوە و په که ک����ه ب����و بەفریادڕەس����ی ئێزیدیی����ەکان. ناوچەک����ە ئاڵوگ����ۆڕی سیاس����ی کۆمەڵێ����ک وایانک����ردوە هەندێک هێز قورس����ایی جارانیان لەدەس����تبدەن. ئەو سیاس����ەتەی کە چەندین س����اڵە تورکیا لەناوچەکە درێ����ژەی پێدەدات، رۆژ دوای رۆژ خۆرئ����اواو ئەمری����کا لەخ����ۆی دوردەخاتەوە. تورکیا پێوانەکانی کۆپەنهاگنی ب����ۆ چونە ن����او یەکێت����ی ئەوروپ����ا جێبەجێ نەکرد، پشتگیری تورکیا لەڕێکخراوی حەماس نیگەرانیەکی زۆری لەالیەن ئەمریکا سازکردوە، پەیوەن����دی و نەرم����ڕەوی تورکی����ا ب����ۆ الیەنە فەندەمەنتالیستە ئیسالمیەکان و سەرنەکەوتنی سیاسەتی تورکیا لەمەڕ سوریا ئەوەندەی دیکە ئەو واڵتەی پەرێش����انکردوە. هەرچەندە ئێمە پێمان وانییە ئەمری����کا بەهیچ جۆرێک تورکیا لەدەس����تبدا، پەیوەندییەکانی ئەو دو هێزەش قوڵت����رن و فراوانترن ل����ەوەی جیاوازییەکانیان لەسەر پرس����ێک پەیوەندییەکانیان بگەیەنێتە خاڵی سفر، بەاڵم بەدڵنیایی ئەمریکا هەوڵدەدا هەژمونی تورکیا له ناوچەکەدا زۆر سنورداربکا. بەپێچەوانەی ئەوە، نەرمی په که که لەبەرانبەر جیهانی رۆژئاوا و ش����ەڕی ئ����ەوان دژ بە داعش ئێ����ران لەپه که ک����ه و ئەوانی����ش وایک����ردوە نزیکببنەوە. ئەگەر گفتوگۆکانی چارسەرکردنی پرس����ی چەکی ناوەکیی ئێ����ران لەگەڵ واڵتانی خۆرئاوا بەئەنجامێکی دڵخۆشکەر بگا، هێندەی تر تورکیا لەناوچەک����ەدا پەراوێزدەخرێ. ئەوە کاریگ����ەری لەس����ەر پارتی����ش هەی����ە. پارتی لەسیاس����ەتەکانی نزیکبونەوەی لەگەڵ تورکیا، لەبواری فرۆش����تنی نەوت، لەبواری شەڕکردن دژ بەداعش و چەندین بابەتی دیکە س����ەرکەوتو نەبوە. هەڕەشەکانی پارتی وەک »جیابونەوە لەعێراق و فرۆش����تنی نەوت بەبێ گەڕانەوە بۆ

بەغدا« ئەمریکای زۆر نیگەران کرد.حکومەت����ی س����تراتیژەکانی سیاس����ەت و هەرێم بەگش����تی و پارتی بەتایبەتی هەر له بە دوبەیکردنی کوردستان تا فێدراڵی و سەربەخۆیی شکستیان هێناوە. لەئاستی عێراقدا کێشەکانی وەک نەوت، پێشمەرگە و ماددەی 140 چارەسەر نەکراون. لەئاس����تی هەرێم����دا، دو ئیدارەیی، کۆنگ����رەی نەتەوەیی تا دەگات����ە بوژاندنەوەی ئابوری، رێکخس����تنی ئایین و کۆمەاڵیەتی هیچ کارێ����ک نەکراوە. قەیرانێکی توندی سیاس����ی، ئی����داری، ئاب����وری و س����ەربازی کوردس����تانی گرتۆتەوە و زۆر زەحمەتە بەو ئەقڵە کۆنە هیچ کامێک لەو قەیرانانە چارەس����ەر بکرێن. ئەگەر مەترس����ی داعش لەناوچەکه دا نەبوایە ئەگەری هەڵگیرسانی شۆڕش����ێکی مەدەنیی زۆر کراوە

بو. سیس����تەمی حوکمڕانیی هەرێمی کوردستان شکس����تێکی تەواو بوە لەهەمو ئ����ەو بوارانەی باس����کران. لەباری لەخۆگرتن����ی >کەمینە< و ئایینزاکان و گ����روپ و هێزەکان����ی دیکەی ناو جڤاکی ک����وردەواری، سیس����تەمی حوکمڕانیی هەرێم نەیتوانیوە ژیاێکی جیاواز لەپێش خۆی بەرهەمبێنێ. 2٣ س����اڵە دەبوایە سیس����تەمی

فێدراڵیی ببوایە به کولتور لەکۆی سیاس����ەت و سیس����تەمی ئی����داری و بەڕێوەبردن����ی هەرێم، کەچی ن����ەک نەبۆتە کولت����ور و جێبەجێکردنی زۆر بەڵک����و سیس����تەمێکی شکس����تیهێناوە، سێنتراڵیی چەقبەس����تومان دروستکردوە وەک

سیستەمی سێنترالیی سەردەمی بەعس. سیستەمی حوکمڕانیی هەرێم هەروەک چۆن بەرژەوەندییەکانی دەسته و تاقمی بچوکی ناو دو هێزی کوردس����تان پاراستون، ئاواش تەنها سەردەس����تەی بەرژەوەندییەکانی توانیویەتی کەمینە، نەت����ەوە، ئایین و ئایینزاکان بپارێزێ و خەڵک����ی تر باوەڕیان ب����ەوە نەماوە ئەو ئەقڵە بتوانێ ئەوان بپارێزێ. سیستەمی دیمۆکراسیی و فێدرالیزم هاوش����انی یەکتر دەڕۆن و رۆژبەڕۆژ ناوەندی����ەکان کەمت����ر گرنگ����ی دەس����تەاڵتە دەبێت����ەوە و ش����ارەوانی، ناوچ����ەو هەرێمەکان حەزدەکەن خۆیان ناوچە و هەرێمەکانی خۆیان

بەڕێوەببەن. بەو ئەقڵییەتە، بەو سیس����تێمە کۆنە، بەو دەس����تور و یاساو رێسایانەی دوای عێراقی نوێ هاتونەتە ئ����اراوە، کە زۆربەی����ان درێژکراوەی ئەقڵییەتی س����ێنتراڵی س����ەردەمی بەعس����ن، هەرگی����ز ناوچەکە لەگێژاوی سیاس����ی رزگاری نابێت و پێویس����تی بەگۆڕانکارییەکی ریشەیی هەیە. لەشەنگالدا راستیی ئەو سیستەمە باشتر دەرکەوت، بۆیە ئێمە زۆر بەپێویس����ت دەزانین سیستەمی خۆبەڕێوەبەریی نەک هەر لەشەنگالدا، کوردس����تاندا ناوچەکانی لەت����ەواوی بەڵک����و پەرەیپێبدرێ. ئێستا کە پۆستەکانی حکومەتی هەرێم جارێکی تر دابەش����دەکرێنەوە، دیس����ان هەر مەکتەب سیاسییەکان و کەسە بااڵکانن کە پۆس����تەکان یەکالیی دەکەنەوە، لەبری ئەوەی خەڵک خۆی نوێنەرانی خۆی هەڵبژێرێ. گوند، ناحیە، قەزا و پارێزگاکان ناتوانن سەرکەوتوبن ئەگەر خۆیان نوێنەران����ی خۆیان هەڵنەبژێرن، لێپێچینیەوەیان لەگەڵ نەکەن و دەس����تیان پێ

لەکار نەکێشنەوە. پارتی و په که که دوهێزن ش����ەڕیانە لەس����ەر خەونەکان����ی ک����ورد. س����ەرکردایەتیکردنی مەس����عود بارزانی بۆ بون بەسەرکردەی پان-ناسیۆنالیس����تی کوردیی و خەون����ی په که که بۆ چەس����پاندنی خۆس����ەریی دیمۆکراتیک لەسەر ئاستی هەمو کوردستان، خەونی راستیی نین. مەس����عود بارزانی هەرگی����ز ناتوانێ ببێتە ئەو س����ەرکردەیە لەهەبونی ئۆجەالن و په که که دا، په که که ش هەرگیز ناتوانێ سیستەمی خۆسەریی دیمۆکراتیک لەباش����وری کوردستاندا پیادەبکا بەهۆی سیس����تەمی سیاس����یی و بەڕێوەبەریی هەرێمی کوردس����تان و عێراق. پارتی کۆمەڵێک هێزی لەدەستداون و له کۆمەڵێک تاقیکردنەوەدا دوای هێزێک����ە یەکێت����ی س����ەرنەکەوتوە. دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕان و نەخۆشکەوتنی سەرکردە کاریزماتیکەکەی، دابەش بوە بەسەر چەند باڵێک و ئەگەر هاوکێشەی ناوچەکە نەبێ لەماوەیەکی کورتدا هەڵدەوەش����ێتەوە. په که که خ����ۆی بەس����ەرکەوتو دەزانێت و لەدو بەش����ی کوردس����تاندا تاقە هێزە و لەبەشەکانی دیکەدا هێزی سەربازی و سیاسیی هەیە. ئەزمونەکانی په که که لەباشور نیشانمان دەدات، باسکردنی

سیس����تێمی کانتۆنی بۆ ش����ەنگال کە ئێس����تا ترس و نیگەرانی لەالی پارتی س����ازکردوە، بەو قەبارەیە نییە ک����ە لەمیدیاکاندا باس دەکرێ، بەاڵم ئەو دو هێزە هیچ متمانەیەکیان بە یەکتر نییە و له ئەگ����ەری بەردەوامیی ملمالنێکانیاندا، تەواوی پرۆس����ەکە زەرەرمەن����د دەبێ. کانتۆن جیۆگرافییە ناوچەیی و ئیداری سیس����تەمێکی ن����ەک دروس����تکردنی دەوڵ����ەت و پارچەکردنی عێراق و کوردس����تان. واڵتانی وەک سویس����را، فەرەنس����ا و بەلجیکا نمونەی ئەو سیستەمەن. په که که تا ئێستا لەباشوری کوردستاندا نەبۆتە سیستەمێکی ئیداری و سیاسی، بەڵکو باشوری کوردس����تان کارتێک����ە بۆ په که ک����ه بۆ ئەوەی دەس����تێوەردانەکانی پارتی ی����ان هەر هێزێکی دیکە لەباکور و رۆژئاوا سنوردار بکات. هاواری چەند س����اڵی رابردوی ئێمە دژ بەسیاس����ەتە بارزانی پاوانخوازییەکان����ی پارتی و مەس����عود هاواری راس����تەقینە بون. په که که له بەرانبەردا کە بەدەس����تهێناون گەورەتری س����ەرکەوتنی بەش����داریی بەهۆی لەج����ۆرەکان بەجۆرێ����ک میلیتاریی����ان، دەتوان����ن ش����ەرعییەتێک بدەن بەو ش����وێنانەی کەرزگاریان ک����ردون. لەوانەیە لەباشوری کوردستاندا بەهەزاران خەڵک هەبن په که که یان خۆشبوێت و وێنەو سومبوڵەکانیان لەماڵەکانیان، لەسەر دیواری فێیسبوکەکانیان و هتد بەکاربێنن. ب����ەاڵم کە دەبێتە هەڵبژاردن، الیەنگرانی ئ����ەو پارتە ژم����ارەی دەنگەکانیان ناگاتە رێ����ژەی بردنەوەی کورس����ییەک. ئەوە دەیس����ەلمێنێ ک����ە په که که لەباش����ور نەبۆتە پڕۆژەیەک����ی ئیداری و سیاس����ی، ج����ا هۆکار یاریکەران����ی ئ����ەو پارت����ە بێ لەباش����ور یان سیس����تەمی قۆرخکاری و گەندەڵیی هەڵبژاردن

لەکوردستاندا. باشوری کوردستان ناوچەیەکی زۆر ئاڵۆزترە لەباکور و رۆژئاڤا کە تاقە ئایدیۆلۆژیا و پارتێکی سیاسی بتوانێ سیستەمێکی سیاسی و ئیداری بابەتەکە راس����تیی جێبەجێبکا. بس����ەپێنێ و ئەوەیە کە ئەقڵییەت و سیس����تێمی سیاسیی و ئیداریی باشوری کوردس����تان لەزوربەی زۆری بوارەکاندا شکس����تی هێناوە و دەبێ ئەو یەکە بەتەواوی لەرەگوریش����ەدا بگۆڕدرێ. هێزەکان ئاڵوگۆڕیان بەس����ەردا هاتوە و هێزێک ناتوانێ تاسەر ببێتە ریشسپیی س����ەرجەم بەشەکانی

کوردستان.په که ک����ه و پارتی دەب����ێ هەردوکیان دان بە هێز وپێگەی یەکتردا بنێن. پارتی لەچەند ساڵی رابردودا هەوڵی زۆری داوە کێش����ە بۆ په که که لەرۆژئاڤای کوردس����تان و تەنان����ەت تورکیاش دروس����تبکا و دروستیکردون. ئێس����تا په که که دەتوانێ نەک هەر کێشە بۆ پارتی دروستبکا، بەڵکو تەواوی پرۆژە سیاسیی و ئابورییەکانی پارتی بخاتە مەترسییەوە. بەرلەوەی کێشەکان قوڵت����ر بن، دەب����ێ ئەو دو هێ����زە رێکبکەون. لەرێکنەکەوتنی ئ����ەو دو هێزەدا و بەردەوامیی پێکدادانی بەرژەوەندییە ئابوری و سیاسییەکان و دونیابینیی����ە ئایدۆلۆژییە جیاوازەکان، ئەگەری رۆژگارێکی پڕ مەترس����یی لەنێوان ئەو دو هێزە هەی����ە کە دواجار ئاگری ئەو رۆژگارە هەمومان

دەسوتێنێ.

ریکالم

نوێنه‌ری‌ئاوێنه‌‌له‌ئه‌وروپاشوان‌حه‌مه‌‌ـ‌نه‌رویج004799004729

hamashwan.awene@yahoo.noAweneکوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه گه رمیانی، سەردەشت عوسمان، سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاھیر

خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د