CU 474

173

วตถประสงคการเรยนร

เมอศกษาบทเรยนนแลวนกศกษาสามารถ

1. บอกความแตกตางของโครงสรางแบบโฮโมโลกสและอะนาโลกสได

2. บอกหลกเกณฑการแบงหมวดหมของสงมชวต

3. บอกหลกเกณฑการตงชอวทยาศาสตรของสงมชวต

4. บอกเกณฑทใชกาหนดลกษณะสงมชวตในอาณาจกรตาง ๆ

5. อธบายและยกตวอยางของสงมชวตในอาณาจกรโมนรา โปรตสตา ฟงไจ พช

สตว และไวรา

6. บอกประโยชนและโทษของสงมชวตบางชนดตอมนษย

การศกษาสงมชวตชนดตาง ๆ ทเปนเพอนรวมโลกของมนษย ซงสวนใหญแลว

มนษยไดใชประโยชนเพอการยงชพมาโดยตลอด เนองจากสงมชวตมความหลากหลาย

ทงชนดและจานวนมาก ระบบการจดหมวดหมใหมความเปนสากลจงเปนวถทางเดยวทจะ

ทาใหสามารถทาการศกษาสงมชวตไดอยางมประสทธภาพ การกาหนดชอทเปนวทยาศาสตร

ของสงมชวตทาใหสามารถสอสารกนไดอยางเขาใจทวโลก โดยเฉพาะอยางยงในทางวชาการ

ทาใหเขาใจเรองราวของสงมชวตมากขน มนษยจงใชประโยชนจากสงมชวตทงในดาน

ผลผลตเชงอาหารและดานการปองกน เชน ผลตภณฑจากสงมชวตทใชปองกนโรค ทงหลาย

ทงปวงนกเพอการดารงชพทเปนปกตสขของมนษย

5.1 การจดหมวดหมของสงมชวต

อรสโตเตล (Aristotle : 384-322 B.C) จดหมวดหมส งมชวตโดยพจารณาจากรปราง

ลกษณะ (structure) ทอยอาศย (habitat) และการดารงชวต (mode of living) โดยแบงพช

เปน 3 กลม คอ ไมลมลก ไมพมและไมยนตน แบงสตวเปน 2 กลม คอ สตวมกระดกสนหลง

บทท 5 ความหลากหลายของสงมชวต

Diversity of Life

CU 474

174

(Enaima or Vertebrates) มเลอดสแดง และ สตวไมมกระดกสนหลง (Anaima or

Invertebrates) ไมมเลอดสแดง

คาโรลส ลนเนยส (Carolus Linnaeus : ค.ศ. 1707-1778) จดหมวดหมส งมชวต

ไดแก พชดอกเปนหมวดหมโดยใชจานวนเกสรตวผเปนเกณฑ ซงปจจบนยงใชอย แบง

สตวเปน 6 กลม ไดแก สตวไมมกระดกสนหลง แมลง ปลา สตวครงบกครงนา นก และ

สตวเลยงลกดวยนานม ไดเขยนหนงสอเกยวกบพชชอ Species Plantarum และหนงสอ

เกยวกบสตวชอ Systema Nature เปนนกวทยาศาสตรคนแรกทคดระบบเรยกชอพชและ

สตวทเปนสากล เรยกวา ชอวทยาศาสตร (Scinetific name) ลนเนยสไดรบการยกยองวา

เปนบดาแหงอนกรมวธาน เพราะเปนผวางรากฐานวธจดจาพวกพชและสตว

ชอวทยาศาสตรของสงมชวต

รปท 5.1.1 Carolus Linnaeus

(1707-78)

(จาก George B. Johnson, 1997)

ชอวทยาศาสตร (Scientific name) เปนชอของสงมชวตท

ทาใหสอสารไดตรงกนในหมนก วทยาศาสตรและคนทวไป

ทาใหมการแลกเปลยนความรกนไดอยางกวางขวาง คาโรลส

ลนเนยส เปนผคดระบบการตงชอสงมชวตทประกอบดวย

2 สวน (Binomial Nomenclature System) คอสวนแรกเปน

ชอสกล (generic name) สวนท 2 เปนชอเฉพาะตว

(Specific epithet)

หลกเกณฑสาคญในการตงชอวทยาศาสตร

1. ชอวทยาศาสตร ตองเปนภาษาละตน ไมวาจะมรากศพทมาจากภาษาใด

2. ชอวทยาศาสตร ตงแต แฟมล ตองลงทายชอตามกฎ แฟมลของพชลงทายดวย

aceae แฟมลสตวลงทายดวย idea

3. ชอในลาดบสปชส ใชกฎ binomial system คอประกอบดวยคา 2 คา คาแรก

เปนชอสกล (genus) ใชอกษรตวใหญขนตน คาหลงเปนชอเฉพาะตวซงมกเปนคาคณศพท

ทแสดงลกษณะของสงมชวตใชอกษรตวเลกขนตน

CU 474

175

4. เขยนหรอพมพในลาดบสปชสตองมความแตกตางจากขอความทวไปคอ ใช

เปนอกษรตวเอน หรอขดเสนใต

ลาดบในการจดหมวดหมของสงมชวต

ลาดบหมวดหมของสงมชวตจดเรยงจากกลมใหญลงไปกลมยอยคอ Kingdom

Phylum (หรอ Division) Class Order Family Genus และ Species

สปชส (species) เปนหนวยพนฐานในการจดหมวดหมของสงมชวตประกอบดวย

ประชากรทมความสมพนธกนอยางใกลชดทางบรรพบรษ สงมชวตสปชสเดยวกนจะม

อวยวะทมโครงสรางและหนาทอยางเดยวกน สามารถผสมพนธกนไดลกทไมเปนหมน

ตวอยางลาดบหมวดหมและชอของสงมชวต

ลาดบหมวดหม คน ผง โอคแดง

Kingdom

Phylum

Class

Order

Family

Genus

Species

Animalia

Chordata

Mammalia

Primates

Hominidae

Homo

Homo sapiens

Animalia

Arthropoda

Insecta

Hymenoptera

Apidae

Apis

Apis mellifera

Plantae

Anthophyta

Dicotyledones

Fagales

Fagaceae

Quercus

Quercus rubre

ชอของคน คอ Homo Homo rapines

ชอของผง คอ Apis Apis mellifera

ชอของโอคแดง คอ Quercus Quercus rubre

ระบบการจดจาแนกสงมชวต

1. Artificial System เปนระบบการจดจาแนกสงมชวตโดยพจารณาลกษณะ

โครงสรางภายนอกทสงเกตได โดยจดพวกทมลกษณะคลายกนไวเปนพวกเดยวกน เปน

ระบบทใชในสมยของอรสโตเตล

CU 474

176

2. Natural System เปนระบบทจดจาแนกสงมชวตโดยพจารณาจากลกษณะตาม

ธรรมชาต ลกษณะโครงรางภายนอกและภายในตลอดจนพฤตกรรมและนเวศวทยา เปน

ระบบทลนเนยสใช

3. Phylogenetic System เปนระบบทพจารณาจากความสมพนธทางววฒนาการ

ของสงมชวตทมบรรพบรษรวม ประกอบกบความรทางชววทยาและวทยาศาสตรสมยใหม

แขนงตาง ๆ เปนระบบทใชอยในปจจบน

4. Modern System เปนระบบการจดหมวดหมทผสมผสานระหวาง Natural

System และ Phylogenetic System เขาดวยกน โดยรวมถงสณฐานวทยา กายวภาค การ

ถายทอดทางพนธกรรม การเจรญและพฒนาของเอมบรโอ องคประกอบทางชวเคมของ

เซลลและ หลกฐานจากซากดกดาบรรพมาเปนเกณฑรวมกน

เกณฑการจดหมวดหมของสงมชวต

ปจจบนการจดหมวดหมของสงมชวตพจารณาจากหลกฐานตาง ๆ หลายดานประกอบกน

ไดแก

1. หลกฐานทางววฒนาการ พจารณาจากสงมชวตทมความสมพนธใกลชดกน จะ

มบรรพบรษรวมกน โดยศกษาจากซากดกดาบรรพของสงมชวตทพบเหนในชนหนในยคตาง ๆ

เชน ซากมาโบราณ นกโบราณ เปนตน

2. หลกฐานทางกายวภาค (anatomy) ของสงมชวต โครงสรางทมจดกาเนดเดยวกน

แตพฒนาแยกกนไปทาหนาทตางกน (homologous structure) ของสงมชวตยอมแสดงถง

ความสมพนธทางววฒนาการทใกลชดมากกวาพวกทมจดกาเนดของโครงสรางตางกนแต

พฒนามาทาหนาทอยางเดยวกน (analogous structure)

3. หลกฐานแบบแผนการเจรญเตบโตของสงมชวต เปนสงสนบสนนการมบรรพบรษ

รวมกน เชน การเจรญเตบโตของตวออนสตวมกระดกสนหลงจะมลกษณะและแบบแผนการ

เจรญเตบโตทคลายคลงกน ตวออนจะมการเจรญเตบโตโดยทบทวนลกษณะของบรรพบรษ

เสมอ

4. หลกฐานทางชวเคม และกระบวนการทางสรรวทยาของสงมชวตตลอดจนการ

ถายทอดทางกรรมพนธ สงมชวตยงมความใกลชดทางกรรมพนธมากเทาใด ยอมมโครงสราง

ของเซลลและองคประกอบทางเคมทคลายคลงกนมากเทานน

CU 474

177

5. หลกฐานทางพฤตกรรม ความสมพนธกบสงแวดลอมและการแพรกระจายพนธ

ตามสภาพภมศาสตร สงมชวตบางชนดทเดมเคยเปนสงมชวตชนดเดยวกนมากอน อาศย

อยในแหลงทอยเดยวกน เมอมการแยกตวของแผนดนโดยมทะเลมหาสมทรขวางกน ทา

ใหตองแยกกนอยและตางปรบตวเขากบสงแวดลอมใหมเปนเวลานานมาก ๆ ทาใหแยกกน

เปนคนละสปชสโดยไมมการผสมพนธกนอก

5.2 อาณาจกรของสงมชวต

แนวความคดการจาแนกสงมชวตเปนการจดสงมชวตตามลกษณะของเซลลและ

องคประกอบทางเคม ระดบเซลลทเหมอนกนหรอคลายกนมากทสดจะจดอยในอาณาจกร

(Kingdom) เดยวกน ปจจบนมการจดสงมชวตเปน 3-5 อาณาจกร

วทเทเคอร (Whittaker : 1969) แบงสงมชวตเปน 5 อาณาจกร คอ อาณาจกรโมนรา

(Monera Kingdom) อาณาจกรโปรตสตา (Protista Kingdom) อาณาจกรฟงไจ (Fungi

Kingdom) อาณาจกรพช (Plant Kingdom) และอาณาจกร (Animal Kingdom)

นอกจากนนกวทยาศาสตรพบวาสงมชวตพวกไวรสและไวรอยดมลกษณะแตกตาง

จากสงมชวตในอาณาจกรอน ๆ เปนอยางมากไมมเซลล ดารงความมชวตโดยการอาศย

อยในเซลลสงมชวตอน และทวจานวนได ดวยเหตนนกวทยาศาสตรบางคนจงจดไวรสและ

ไวรอยดไวเปนอาณาจกรหนงคอ อาณาจกรไวรา (Vira Kingdom)

5.3 อาณาจกรโมนรา (Monera Kingdom)

สงมชวตในอาณาจกรโมนราเปนพวกเซลลยคารโอต ม 2 กลม คอ แบคทเรย และ

สาหรายสเขยวแกมนาเงน

แบคทเรย (Bacteria)

แบคทเรย จดอยในไฟลมซโซไมโคไฟตา (Phylum Schizomycophyta) ลกษณะ

สาคญคอ ผนงเซลลประกอบดวย คารโบไฮเดรตและกรดอะมโน บางชนดมสารสทจบ

พลงงานแสงได คอ bacterio chlorophyll จงสามารถสรางอาหารโดยกระบวนการสงเคราะห

ดวยแสงได ไมม mitochondria แตม Mesosome มรปรางของเซลล 3 แบบ คอ ลกษณะ

CU 474

178

กลมหรอร (coccus) ลกษณะแทงทรงกระบอก (rod

หรอ bacillus) และลกษณะเปนเกลยว (Spirillum)

แบคทเรยสามารถสรางเกาะขนภายในเซลล

คอ เอนโดสปอร (endospore) เมอสภาวะแวดลอม

ไมเหมาะสมหรอเมอไดรบการกระตนทางเคมหรอ

ฟสกส เปนกรดไดพโคลนก (dipicolinic acid ; DPA)

ซงไมพบในเซลลปกตทวไป

การดารงชวตของแบคทเรย

1. แบคทเรยทใชพลงงานแสง (photothophic bacteria หรอ photosynthetic

bacteria) เปนพวกทมสารส Bacteriochlorophyll a, c และ d, Carotenoid (Carotene

หรอ Xanthophyll) โดยการทาปฏกรยาของ CO2 และแกส H2S ทไดจากการสลายตวของ

สารอนทรย

12 H2S + 6 CO2 C6H12O6 + 12S + 6 H2O

2. แบคทเรยทใชพลงงานจากปฏกรยาเคม (chemotrophic bacteria หรอ

chemosynthetic bacteria) เปนพวกทใชออกซเจนในการสนดาปสารอนทรยและสารอน

นทรย

2 NH3 + 3 O2 HNO2 + 2H2O + พลงงาน

2 NH2 + O2 2 HNO3

แบคทเรยจงแบงไดเปน 3 กลม ตามความตองการออกซเจนคอ แบคทเรยท

ตองการออกซเจน (aerobic bacteria) แบคทเรยทไมตองการออกซเจน (anaerobic

bacteria) และแบคทเรยทถามออกซเจนกใชและไมมออกซเจนกดารงชวตอยได

(facultative bacteria)

พลงแสง

Bacteriochlorophyll

รปท 5.3.1 โครงสรางของแบคทเรย

(จาก George B. Johnson, 1997)

CU 474

179

สาหรายสเขยวแกมนาเงน (Blue green algae)

รปท 5.3.2 Cyanobacterium :

Anabaena

(จาก George B. Johnson, 1997)

สาหรายสเขยวแกมนาเงนจดอยในPhylum Cyanophyta

มลกษณะสาคญคอ เซลลมสาร chlorophyll กระจายอย

ในไซโตพลาสซม โดยไมอยใน Plastid นอกจากนม

สารสอนไดแก phycoerythrin phycocyanin ซงไมพบ

ในสาหรายชนดอน เซลลมกมเมอกหม อาจอยเปน

เซลลเดยว เปนกลม หรอตอกนเปนสาย ไดแก Nostoc

Anabaena Oscillatoria

5.4 อาณาจกรโปรตสตา (Kingdom Protista)

สงมชวตในอาณาจกรโปรตสตาเปนพวกเซลลยคารโอต มทงชนดเซลลเดยวหรอ

หลายเซลลทไมม differentiation ไดแก สาหราย (algae) ไลเคนส (Lichens) ราเมอก

(slime mold) และโปรโตซว (Protozoa)

สาหราย (algae)

สาหรายเปนเซลลทม chlorophyll และสารอน ๆ มโครงสรางของอวยวะทสราง

เซลลสบพนธเปนเซลลเดยว สบพนธไดทงไมอาศยเพศและอาศยเพศ โดยไซโกต เจรญ

เปนสาหรายหนวยใหมโดยไมผานระยะเอมบรโอ

สาหรายแบงเปน 4 ไฟลม

Phylum Chlorphyta (green algae)

รปท 5.4.1 สาหรายสเขยว

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : เซลลม chlorophyll a, b Carotenoid

ผนงเซลลประกอบดวยเซลลโลส Silicon และ Calcium

ม flagellum 1-8 เสน มสารอาหารสงโดยเฉพาะโปรตน

ไดแก Spirogyra Scenedesmus Chlorella ulothrix

gonium

CU 474

180

Phylum Chrysophyta (golden brown algae)

รปท 5.4.2 สาหรายสนาตาลแกมเหลองพวก

ไดอะตอม (จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : เซลลม chlorophyll a, c ผนงเซลล

ประกอบดวยเซลลโลส Silicon และสารเมอก

สรางและสะสมนาตาล chrysolaminaria และหยด

นามน Diatom เปนเซลลเดยว รปรางหลายแบบ

คอ สเหลยม สามเหลยม กลม ฯลฯ ลกษณะเปน

ฝา 2 ฝาประกบกนสนท ไดแก Diatom

Diatom เปนสาหรายทมประโยชนขณะมชวตเปนแหลงอาหารสาคญของสตวทะเล

เมอตายจะสะสมซากเปนชนหนใตทะเลคอ Diatomaceous earth เปนแหลงของแรธาต

และนามน ซงนามาทาเปนเชอเพลง หน นามาใชในอตสาหกรรมตาง ๆ เชน ยาขดโลหะ

เงน ทองเหลอง ยาสฟน สารฟอกส ฉนวน และอปกรณการกรองสาร

Phylum Phaeophta (brown algae)

รปท 5.4.3 สาหรายสนาตาล

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : เซลลม chlorophyll a, c Carotene

Xanthophyll และ fucoxanthin ผนงเซลลประกอบดวย

เซลลโลส alginic acid Sulphate และ mucopoly-

saccharide สรางและสะสมนาตาล Laminarin

และ manitol alcohol เซลลรวมกลมทาหนาท

คลายราก (hold fast) ลาตน (stipe) และใบ (blade)

ม Trumpet hyphae ชวยในการลาเลยง บางชนด

มถงลมอยท stipe ชวยใหลอยตวได

สาหรายสนาตาลมความสาคญใชเปนอาหาร สกดสาร alginic acid ใชในอตสาหกรรม

ในรปสารประกอบ algin ในการทาส ยานา ขนมหวาน เพราะ algin มความเหนยวและไม

ตกตะกอนงาย นามาเผาสกด เอาไอโอดนและโปแตสเซยมนาไปใชในรปป ยธรรมชาต

ไดแก Sargassum Pudina Laminaria Dictyota Macrocystis

CU 474

181

Phylum Rhodophyta (Red algae)

รปท 5.4.4 สาหรายสแดง

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : เซลลม chlorophyll a, d Carotene

Xanthophyll Phycocyanin และ Phycoerytrin ผนง

เซลลประกอบดวยเซลลโลส เพคตน calcium มสาร

เมอกคอ Carageenan เคลอบภายนอก สาหรายส

แดงมประโยชนใชเปนอาหาร เชน Porphyra ทคน

จนเรยก จฉาย carageenan ใชผลตวนใชใน

อตสาหกรรมอาหารกระปองและเครองสาอาง ไดแก

Polysiphonia Porphyra

ไลเคนส (Lichens)

ไลเคนสเปนสงมชวต 2 ชนด คอ สาหรายและราทอาศยอยดวยกนแบบภาวะทตอง

พงพา โดยสาหรายทาการสงเคราะหดวยแสง จากความชมชน (H2O) และ CO2 ทไดจาก

กลมเสนใย (mycelium) ของราทหมอยภายนอก สาหรายสวนใหญเปนพวกสาหรายสเขยว

(green algae) หรอสาหรายสเขยวแกมนาเงน (blue green algae) สวนราสวนใหญเปน

พวก แอสโคไมซตส (Ascomycetes) และสวนนอยเปนพวก เบสดโอไมซตส (basidomycetes)

ไลเคนสแบงเปน 3 กลมตามรปราง

Crustose fruticose foliose

รปท 5.4.5 ไลเคนสชนดตาง ๆ (จาก George B. Johnson, 1997)

1. ครสโตส (Crustose form) ลกษณะเปนแผนบาง (Crust-like) ตดแนนกบเปลอก

ไม หรอกอนหน

CU 474

182

2. ฟรตโคส (fruticose form) หรอฝอยลมมลกษณะเปนเสนเลก ๆ แตกเปนกงกาน

คลายพมไมเตย ๆ ขนาดเลก

3. โฟลโอส (foliose form) ลกษณะเปนแผนแบนบางคลายใบไม มบางสวนยดตด

กบเปลอกไมหรอกอนหน

ไลเคนสเปนโปรตสตทมประโยชน

1. ทาสยอมในสมยกอนใชไลเคนสสาหรบยอมผาสงของเครองใช

2. เปนยารกษาแผล ไฟรวก และแกพษสตว

3. เปนดชนวดมลพษของอากาศ ไลเคนสทเกาะอยตามตนไมหรอกาแพงในเมอง

จะดดซบสารมลพษจากอากาศเขาไปสะสมถงระดบหนงแลวจะตาย ดงนนเขตเมองทม

อากาศเสยมาก ๆ จงไมพบไลเคนสตามตนไม กอนหน หรอกาแพง

ราเมอก (Slime mold)

ราเมอกจดอยในไฟลม มกโซไมโคไฟตา (Phylum Myxomycophyta) มวงชวตทม

การเจรญเปนสองระยะ พลาสโมเดยม (plasmodium) มลกษณะเปนกอนเมอก เนองมาจากกลม

เซลลทแบงตวได จะไมมการแบงไซโตพลาสซม จงเปนกอนโปรโตพลาสซมทมนวเคลยส

จานวนมาก ไมมผนงเซลล กอนเมอกทเคลอนทไดชาเปนแบบอะมบา (amoeboid

movement) กนอาหารโดยวธฟาโกไซโตซส ระยะนจะเปนชวงทมความชนสง ชวง

ระยะเวลาทแหงแลง กอนเมอกจะหยดการเคลอนทและสรางกานชอบสปอร ภายในอบ

สปอรจะมสปอร สปอรจะปลวไปตกในทตาง ๆ เมอมความชนพอเหมาะสปอรกจะงอกเปน

เซลล 2 ชนด คอ myxamoeba cell กบ swarm cell ซงสามารถเปลยนกลบไปมาได เซลล

ทง 2 ชนดจะแบงเซลล และผสมพนธในกลมเซลลชนดเดยวกนไดเปน zygote ทพฒนาไป

เปน plasmodium ตอไป

ราเมอกพบไดตามทชนแฉะ เชน กองไมผ กองใบไมททบถมนาน ๆ ตามพนดนท

รมชน มสตาง ๆ เชน ขาว เหลอง สม

CU 474

183

ก. ข.

รปท 5.4.6 ราเมอกชนดตาง ๆ (ก) และวงจรชวตของราเมอก (ข)

(จาก George B. Johnson, 1997)

โปรโตซว (Protozoa)

โปรโตซว จดอยในไฟลมโปรโตซว (phylum protozoa) มทงชนดทเปนเซลลเดยว

หรอรวมเปนกลมเซลล รปรางหลายแบบ รปไข ยาวร บางชนดมรปรางไมแนนอน มทงนา

จด นาเคม และพนดน ดารงชวตทงอสระ ภาวะตองพงพา และปรสต แบงเปน 4 กลม

Class Mastigophora (Flagellata)

Trypanosoma

รปท 5.4.7 Flagellate Protozoa

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : เซลลมแส (Flagella)

สาหรบเคลอนท พบทงนาจดและนาเคม

สวนใหญดารงชวตอสระ พวกทเปนปรสต

เชน Trypanosoma เปนปรสตในเลอด

ของสตวเลยงและคน ทาใหเกดโรคอฟรกน

เหงาหลบ (African Sleeping Sickness)

CU 474

184

Class Ciliata

รปท 5.4.8 Paramecium ขณะสบพนธ

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : เซลลมขน (cilia) ใชพด

โบกในการเคลอนทและพดพาอาหารเขา

สเซลล สวนใหญอยในนาจด

Class Sarcodina

Amoeba

รปท 5.4.9 Sarcodin Protozoa

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : เคลอนทโดยการไหลเวยน

ของไซโตพลาสซมในเซลลเปนขาเทยม

(Pseudopodium) สวนใหญอาศยอยใน

นาจดมชวตอสระ บางชนดเปนปรสตใน

ลาไสคน เชน Entamoeba histolytica

ทาใหเกดโรคบด

Class Sporozoa

รปท 5.4.10 วฏจกรชวตของพลาสโมเคยม ขณะสราง

สปอรในเมดเลอดคน และสบพนธแบบอาศยเพศในตว

ยง (จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : เซลลไมมโครงสรางสาหรบ

การเคลอนทตองอาศยพาหะ ดารงชวต

เปนปรสตทงหมด สบพนธแบบไมอาศย

เพศโดยการสรางสปอรสลบกบการสบพนธ

แบบอาศยเพศ บางชนดทาใหเกดโรคท

รายแรง เชน plasmodium เปนเชอไข

มาลาเรยในคน โดยมยงเปนพาหะ

CU 474

185

5.5 อาณาจกรฟงไจ (Kingdom Fungi)

ฟงไจเปนสงมชวตทเซลลไมมคลอโรฟลลกษณะเซลลเปนเสนใย (hypha) เปน

พวกหลายเซลลรวมเปนกลมเสนใยเรยกวา ไมซเลยม (mycelium) ผนงเซลลเปนสารพวก

ลกนน และสารอน ๆ เชน ไคตน แคลโลส และเซลลโลส สวนใหญดารงชวตเปนแบบภาวะ

มการยอยสลาย (Saphophytism) บางชนดเปนปรสต และภาวะทตองพงพา เชน อย

รวมกบสาหรายในพวกไลเคนส สบพนธไดทงแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ ฟงไจ

แบงเปน 4 กลม

Phylum Zygomycota

Rhizopus Sp.

รปท 5.5.1 วงชวตของรา Rhizopus

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : เปนเซลลเดยว mycelium ไมม

ผนงกนตามขวาง สบพนธแบบไมอาศยเพศ โดย

การสรางสปอร และสบพนธแบบอาศยเพศ โดย

วธ Conjugation ราบางชนดมประโยชนใน

อตสาหกรรมผลตกรดฟมารกผลตอลกอฮอล รา

บางชนดทาใหเกดโรคพช เชน รานาคางใน

กะหลา และองน

Phylum Ascomycota

ลกษณะทวไป : mycelium มผนงกนตามขวาง

สบพนธแบบไมอาศยเพศ โดยการสรางสปอร

conidia บน sterigma สบพนธแบบอาศยเพศ

โดยการสราง ascospore จานวน 4 หรอ 8 ภายใน

ถง (ascus) โดยวธสรางเซลลอสระ (free cell

formation)

ราใน class นมประโยชนในอตสาหกรรม

CU 474

186

หมกเหลาเบยร ทาขนมปง เตาเจยว อลกอฮอล

บม เนย ผลตกรดอนทรย วตามน และยา

ปฏชวนะ

ชนดททาใหเกดโทษ ไดแก ราทผลต

สารพษ afla toxin โรคระบบหายใจ และโรคพช

ไดแก Aspergillus Sp. Penicillium Sp.

รปท 5.5.2 วงชวตของรา Ascomycota

(จาก George B. Johnson, 1997)

Phylum Basidiomycota

รปท 5.5.3 วงชวตของรา Baridiomycota

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : สบพนธแบบอาศยเพศ โดยการ

สรางสปอร บนเซลลรปกระบอง (Basidium) ท

อยบน gills เรยกวา basidiospore เสนใยรวมตว

กนสรางเปน Fruiting body ซงเปนทเกดของ

basidium เรยกวา basidiocarp หรอดอกเหด

เหดหลายชนดใชเปนอาหาร เชน เหดหหน

เหดหอม เหดนางรม เหดเปาหอ เหดฟาง ฯลฯ

เหดบางชนดมพษทมอนตรายถงตาย

CU 474

187

Phylum Deuteromycota (Fungi imperfecti)

ลกษณะทวไป : ยงไมพบการสบพนธแบบอาศยเพศ มการสบพนธแบบไมอาศย

เพศโดยการสรางสปอรดวยโครงสราง Conidia ราใน class น บางชนดมประโยชนในการ

ผลตยาปฏชวนะ ผลตกรดซตรก บางชนดทาใหเกดโรค เชน กลาก เกลอน และเทาเปอย

5.6 อาณาจกรพช (Kingdom Plantae)

สงมชวตทจดเปนพช เปนพวกหลายเซลล (multicellular organism) ทกลมเซลล

พฒนาเปนเนอเยอททาหนาทเฉพาะอยาง โครงสรางของอวยวะสบพนธประกอบดวยเซลล

ทจะเจรญไปเปนเซลลสบพนธจะถกหอหมดวยเซลลทเปนหมน การเจรญของไซโกตไป

เปนตนสปอโรไฟต (Sporophyte) จะผานระยะเอมบรโอ เซลลมคลอโรฟลอยในพลาสตด

เปนพวกทมวงชวตแบบสลบ (alternation of generation)

อาณาจกรพชแบงเปนกลมใหญในลาดบ Division จากพชชนตาไปยงพชชนสง

Division Bryophyta

Liverwort

Moss

รปท 5.6.1 พชในไฟลมไบรดอไฟตา

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ไมมเนอเยอลาเลยง เปนพชขนาดเลก

ชวงชวตทสรางเซลลสบพนธ (gametophyte generation)

ตนแกมโตไฟตมหลายแบบ บางชนดเปนแผนแบนตด

อยกบหน ดน เชน ลเวอรเวรต บางชนดมลกษณะ

คลายตนไม เชน มอส ชวงชวตทสรางสปอร (sporophyte

generation) ตนสปอโรไฟตจะมฟต (foot) ยดตดกบ

ตนแกมโตไฟต ชกานอบสปอร (seta) และสรางอบ

สปอร (capsule หรอ sporangium) ทปลายกาน ชวง

แกมโตไฟตจะยาวนานถอวา เ ปนระยะเดนกวา

ชวงสปอโรไฟต ซงเปนระยะสน ๆ สปอโรไฟตไมเปน

อสระตอแกมโตไฟต คอตองอยบนแกมโตไฟตตลอด

ชวต

CU 474

188

Division Psilophyta (Psilotum หรอหวายทะนอย)

รปท 5.6.2 หวายทะนอย

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : มเนอเยอลาเลยง สปอโรไฟตทอยเหนอ

ดนมสเขยวสงเคราะหดวยแสง แตกแขนงแบบสองแฉก

ไมมราก ไมมใบ สรางอปสปอรตามกง มลาตนใตดน

(rhizome) ตนแกมโตไฟตจะงอกรากสปอรมขนาดเลก

Division Lycophyta

Lycopdium

รปท 5.6.3 พชไฟลมไลโคไฟตา

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ตนสปอโรไฟตมสวนทอยใตดน

(Rhizome) และสวนทอยบนดน อาจตงตรง หรอทอดไป

ตามผวดนบางชนดเกาะอยบนตนไม (epiphyte) มราก

และใบขนาดเลก (microphyll) เรยงเปนเกลยวรอบกง

หรอลาตน แตกกงแบบ 2 แฉก สรางสปอรในอบสปอรท

มใบขนาดเลกรองรบ อดแนนเปน strobilus หรอ cone

ทปลายกง แกมโตไฟตเจรญมาจากสปอรอยบนดนหรอ

ใตดน มอวยวะสรางเซลลสบพนธเพศผ (Antheridium)

และเพศเมย (Archegonium) อยบนตนเดยวกน

Lycopodium ในประเทศไทย เชน ชองนางคล สรอยสกรม สามรอยยอด หญารง

ไก หางกระรอก สรอยสดา

Selaginella เชน เฟอยนก พอคาตเมย หญารองไห ตนตกแก

CU 474

189

Division Sphenophyta (Equisetum หรอหญาถอดปลอง)

รปท 5.6.4 หญาถอดปลอง

ลกษณะทวไป : ตนสปอโรไฟตมลาตนใตดนทมรากแตก

ตามขอ ลาตนบนดนมสเขยวเปนขอปลอง เหนอขอม

เนอเยอเจรญทาใหปลองยดตวไดเหมอนพชใบเลยง

เดยว ผวลาตนเปนรองและสนตามยาว มใบขนาดเลก

(microphyll) ปลายกงมอบสปอรทอดแนนเปน strobilus

แกมโตไฟตมลกษณะเปนแผนแคลลสมไรซอยด

antheridium และ archegonium เกดอยบนตนเดยวกน

Division Pterophyta (Fern)

รปท 5.6.5 วงชวตเฟรน

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : สปอโรไฟตมลาตนใตดน (Rhizome) ใบ

ออนมวนงอจากปลายใบมายงโคนใบ ซงเปนลกษณะทม

ในเฟรนเทานน ใบแกมขนาดและรปรางแตกตางกนมาก

เรยกฟรอนด (Frond) มทงชนดใบเดยว และใบประกอบ

สรางสปอรเปนกลมเรยกวา ซอรส (sorus) ดานหลงใบ

แกมโตไฟตเปนแผนขนาดเลกรปหวใจมไรซอยด

antheridium และ archegonium อยบนตนเดยวกน

เฟรนเปนพชทอาศยอยทงบนบก ชายนา ในนา

และเกาะอยบนพชอน เฟรนทอยบนพนดนบางชนดมลา

ตนขนาดใหญ คอ เฟรนตน (tree fern) ทมลาตนสง 50-

75 ฟต เฟรนนา เชน ผกแวน แหนแดง จอกหหนพวกท

เปน epiphyte เชน ชายผาสดา เขากวาง เปนตน บางชนดนามาเปนอาหาร เชน ผกกด

บางชนดนามาทาเครองจกสาน เชน ยานลเภา

CU 474

190

Division Coniferophyta (Pine)

รปท 5.6.6 วงชวตของสน

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : สปอโรไฟตมลาตนสงใหญ

มใบเลกเรยวยาวคลายเขม (Needle) อยเปน

กลม ๆ ละ 2-3 ใบ มเยอหม (fasicle) ลาตน

มนามนยางหรอ เรซน (resin) สรางโคน 2 ชนด

คอ โคนเพศผมขนาดเลกเปนกลมอยปลายกง

แตละอนประกอบดวย microsporophyll ทม

ลกษณะเปนแผนแขงรองรบ microsporangium

2 อน ซงภายในมเซลลทจะสรางเปน microspor

จะแบงไมโอซสสรางละอองเรณทมปกปลว

ไปผสมกบไขได โคนเพศเมยมขนาดใหญ

ประกอบดวย megasporophyll ซงภายในม

ovule ภายในโอวลม megasporangium ซง

แบงไมโอซส ได 4 เซลล แลว 3 เซลลสลายไป และ 1 เซลลเจรญไปเปนแกมโตไฟตเพศ

เมย ระยะแกมโตไฟต เพศเมยม archegonium 2 หรอ 3 เซลล จงมเซลลไข 2 หรอ 3

เซลล การผสมพนธเรมจากการถายละอองเรณ แลวระอองเรณผลตสเปรมเขาไปผสมกบ

ไขไดเปนไซโกตและพฒนาเปนตนออนตอไป

ไมสนเปนพชเศรษฐกจ เนองจากเนอไมมลายสวยงามจงนยมนามาทาเครองใช

พวกเฟอรนเจอร เปลอกของลาตนนามาทากระดาษ ทาส หมก และยา นามนสนใชเปน

เชอเพลงได

CU 474

191

Division Ginkgophyta (Ginkgo หรอแปะกวย)

รปท 5.6.7 พชพวกแปะกวย

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : สปอโรไฟตมลาตนขนาดใหญ แตก

กงกาน ไซเลมมเทรคต ไมมเวสเซล ใบเดยวรปพด

เปนไมผลดใบ ตนตวผสรางโคนเพศผทปลายกง ม

microsporophyll ทม sporangium สราง microspore

ตนตวเมยสรางโคนเพศเมยทยอดม ovule ทสราง

megaspore ทจะเปลยนไปเปนแกมโตไฟตเพศเมย

เมลดของแปะกวยนยมนามาทาอาหาร สวนใบนามา

สกดเปนอาหารเสรมบารงประสาท

Division Cycadophyta (Cycad : ปรง)

รปท 5.6.8 พชพวกปรง

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ระยะสปอโรไฟต ลาตนคลายตน

มะพราวเตย ๆ ใบประกอบแบบขนนก (pinnate) เรยง

เปนเกลยวรอบยอด แกมโตไฟตขนาดเลกอยบนตนส

ปอโรไฟต แยกตนเพศผกบเพศเมย cone เพศผอยท

ปลายยอดประกอบดวย microsporophyll สราง

microspore ตนเพศเมยสราง cone เพศเมยประกอบ

ดวย megasporophyll สราง ovule ทมไข

Division Anthophyta (Flowering Plants : พชดอก)

ลกษณะทวไป : สปอโรไฟตมราก ลาตน และใบทแทจรงเปนอสระ อวยวะสบพนธ

คอดอก แกมโตไฟตมขนาดเลกอยบนสปอโรไฟต การผสมพนธไมอาศยนา มเมลดโดยม

รงไขหอหมซงจะเจรญไปเปนผล พชดอกม 2 class คอ monocotyledonae เปนพชใบ

เลยงเดยวและ Dicotyledonae เปนพชใบเลยงค

CU 474

192

Class Monocotyledonae Class Dicotyledonae

1. ใบเลยงใบเดยว

2. เสนใบเรยงแบบขนาน

3. รากเปนระบบรากฝอย

4. กลมเนอเยอลาเลยงกระจายไมเปน

ระเบยบ

5. ไมมแคมเบยม ไมมการเจรญดานขาง

6. สวนประกอบของดอกมจานวนเปน 3

หรอทวคณของ 3

ใบเลยง 2 ใบ

เสนใบเปนรางแห

รากเปนระบบรากแกว

กลมเนอเยอลาเลยงเปนวงรอบตน

มแคมเบยม มการเจรญดานขาง

สวนประกอบของดอกมจานวนเปน 4-5

หรอทวคณของ 4-5

5.7 อาณาจกรสตว (Kingdom Animalia)

ลกษณะของสตวเปนสงมชวตหลายเซลล (multicellular) ทกลมเซลลรวมตวเปน

เนอเยอ (tissue) อวยวะ (organ) และระบบอวยวะ (system) เซลลไมมผนงเซลล ไมมคลอ

โรฟล มระบบประสาท เพอตอบสนองสงเรา

สตวแบงเปนไฟลมสาคญ 9 ไฟลม

Phylum Porifera (Sponge : ฟองนา)

รปท 5.7.1 ฟองนา

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : มเนอเยอ 2 ชน มรพรน

รดานขาง เปนทางนาเขา รดานบนเปน

ทางนาออก มโครงรางแขง (spiacle) ซง

อาจเปน calcium silicon หรอโปรตน

ขนอยกบชนดของฟองนา ไมมอวยวะ ม

เซลลพเศษทาหนาทแทนอวยวะ ไดแก

choanocytes (collar cell) ในเยอชนใน

ทาหนาทจบอาหาร amoebocytes อยใน

mesoglea ทาหนาทลาเลยงอาหาร และ

เซลลสบพนธ บางชนดใชถตว ในทาง

CU 474

193

เภสชวทยามการวจยพบสารเคมในฟองนามคณสมบตทางยาในการยบยงเซลลมะเรงหรอ

จลนทรยบางชนด

Phylum Coelenterata (Sea anemone coral hydra jelly fish)

รปท 5.7.2 Sea anemone

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : มเนอเยอ 2 ชน มชองวาง

ในลาตวทาหนาทยอยอาหาร คอ gastrovascular

cavity มปากไมมทวารหนก รอบปากม

หนวด (tentacle) ซงมเซลลทสรางเขมพษ

(nematocyst) ใชแทงเหยอใหสลบและเปน

อมพาต มเสนประสาทเปนรางแหไมมสมอง

หรอศนยรวมประสาท สบพนธแบบสลบ

ชวงสบพนธแบบอาศยเพศ มรปรางเปน

medusa และชวงสบพนธไมอาศยเพศ

มรปรางเปน polyp สตวในไฟลมนบางชนดใชเปนอาหาร เชน แมงกระพรน แตบางชนดม

อนตรายมาก เชน แมงกะพรนไฟ และแมงกะพรนรบโปรตเกส

Phylum Platyhelminthes (Flat worms : Planaria Liver Fluke Tapeworm)

รปท 5.7.3 พยาธตวแบน, ตวตด

ลกษณะทวไป : มเนอเยอ 3 ชน ลาตว

แบนดานหลงและทอง (Dorsoventral)

รางกายมหลายชนสวนคลายกบปลองใน

ไสเดอน ระบบยอยอาหารไมสมบรณมแต

ปากไมมทวารหนก ในตวตดไมพบระบบ

ทางเดนอาหารทชดเจน กาจดของเสย

โดยใชเซลลพเศษ คอ flame cell พวกท

เปนปรสตมอวยวะยดเกาะทเจรญมาก

ไดแก sucker และ/หรอ hook นอกจากน

ยงม cuticle เคลอบผวตวหนา สวนใหญ

ทาใหเกดโรคพยาธซงเปนผลเสยตอ

สขภาพและเศรษฐกจ

CU 474

194

Phylum nemathelminthes (or nematoda) (round worm)

รปท 5.7.4 พยาธตวกลม

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ลาตวยาวเรยว ไมมปลอง ม cuticle

เคลอบหนา ทางเดนอาหารสมบรณ มรมฝปาก ตว

เมยวางไข หรอฟกไขในรางกาย ตวออนเจรญโดย

ผานขนตอนการลอก cuticle อก สตวไฟลมนทาให

เกดโรคพยาธหลายชนด ไดแก พยาธไสเดอน พยาธ

ปากขอ พยาธแสมา พยาธกลามเนอ พยาธโรค

เทาชาง และไสเดอนฝอย ทเปนปรสตในรากพช

Phylum Annelida (segment worms)

รปท 5.7.5 หนอนปลอง

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ลาตวเปนปลอง แตละปลองมระยางค

เลก ๆ (setae) ผวหนงม cuticle เคลอบ ระบบหมนเวยน

โลหตระบบปด มเลอดสแดง โดย Haemoglobin

ละลายอยในนาเลอด มอวยวะขบถายของเสย คอ

Nephridia ปลองละ 1 ค ระบบประสาทเจรญ มปม

ประสาททหว 1 ค มเสนประสาทวงแหวนออมหลอด

อาหารไปเชอมกบประสาทเสนยาวดานทอง สวนใหญ

ดารงชวตอสระ เชน ไสเดอนดน แมเพรยง มสวน

นอยเปนปรสต เชน ปลงนาจด

Phylum Arthropoda

ลกษณะทวไป : ลาตวแบงเปน 3 สวนคอ หว (head) อก (thorax) และทอง (abdomen)

ลาตวเปนปลอง มระยางคเปนค มโครงรางแขงนอกลาตว (exoskeleton) มอวยวะขบถาย

ของเสย คอ green gland หรอ malpighian tube ระบบหมนเวยนโลหตระบบเปด เลอดไม

มสหรอสนาเงน ซงม hemocyanin ระบบประสาทมสมองและเสนประสาทมปมประสาท

1 ค อยดานหลงปาก เปนวงแหวนออมไปบรรจบกบเสนประสาทดานทอง ยาวตลอดลาตว

เปนสตวทมประโยชนเปนสวนใหญในแงของอาหาร

CU 474

195

แบงเปน 6 class

Class crustacean กง ป ไรนา เพรยง

ลกษณะทวไป : มขา 5 ค หวและอกรวมกน (cephalothorax)

Class insecta แมลง (insect)

ลกษณะทวไป : มขาเดน 3 ค รางกายแบงเปนหว อก และทอง หายใจโดยใชทอ

ลม (trachea) ทตดตอกบรหายใจ (spiracle) ทขางลาตว

Class arachnida แมงมม แมงปอง เหบ

ลกษณะทวไป : มขาเดน 4 ค หวและอกรวมกน หายใจโดยทอลม หรอ แผงปอด

(books lung)

Class chilopoda ตะขาบ

ลกษณะทวไป : ลาตวแบนมปลองลาตว 15-173 ปลอง

Class diplopoda กงกอ

ลกษณะทวไป : ลาตวกลมยาว มปลองลาตว 40-200 ปลอง มขาเดนปลองละ 2 ค

Class merostomata แมงดาทะเล (King crap)

ลกษณะทวไป : หวและอกรวมกน สวนทองเลก หางแหลมยาว มขาวายนาตดกน

เปนแผน 6 อน หายใจดวย book gill

ก. ข. ค.

ง. จ.

รปท 5.7.6 สตวพวกอารโทรพอด กง (ก) แมลง (ข) แมงมม (ค) ตะขาบ (ง) และกงกอ (จ)

(จาก George B. Johnson, 1997)

CU 474

196

Phylum Mollusca (หอย ปลาหมก)

รปท 5.7.7 หอย

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : รางกายมเนอนม เนอชนนอก คอ

mantle ทาหนาทสรางกาบ หรอเปลอก มกลามเนอ เทา

(foot) ทพฒนาใหเหมาะสมกบการใชงาน สวนใหญใช

เคลอนท จบอาหาร และขดทราย มระบบขดดน หรอกด

กนอาหารโดย radula ในชองปาก ระบบหมนเวยนโลหต

เปนระบบเปด มหวใจ 1-2 Auricle และ 1 ventricle

อวยวะขบถาย

เจรญ คอ ไต เปนสตวทมประโยชนในทางเศรษฐกจ คอ เปนอาหาร มสวนนอยทใหโทษ

Phylum Echinodermata (starfish, sand dollars sea urchin)

รปท 5.7.8 ดาวทะเล

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ผวหนงหยาบขรขระ เปนสารประกอบ

พวกหนปน บางชนดมหนามยาวปกคลม มรปรางเปน

แฉก สวนมากเปน 5 แฉก มระบบจาเพาะ คอ ระบบนา

หมนเวยนทใชในการเคลอนท และกจกรรมการดารงชวต

เชน ลาเลยงอาหาร หายใจ รบสาร และขบถาย นาจะ

ผานเขาทางแผนตะแกรงดานบน (madreporite) ผานไป

ตามทอวงแหวนรอบปาก (ring canal) แยกเขาทอแขน

(radial canal) และถง amplura บบนาเขาทอขา (tube

feet) ทาใหเคลอนทได

Phylum Chordata

ลกษณะทวไป : ม Notochord เปนเนอเยอทประกอบกนเปนทอแขง อยดานหลง

ลาตว เปนโครงรางของรางกาย ททาใหคงรปราง อาจมตลอดชวตหรอเฉพาะตวออน ม

ชองเหงอก (gill slits) ใชหายใจ อาจมเฉพาะตอนตวออนหรอตลอดชวต ประสาทสนหลง

(spinal cord) ตอมาจากสมองทอดยาวตลอดลาตวทางดานหลง notochord

CU 474

197

Sub phylum Urochordata เพรยงหวหอม เพรยงลอย

รปท 5.7.9 เพรยงหวหอม

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ลกษณะสาคญทง 3 ของไฟลม พบเฉพาะ

ในชวงตวออน ลกษณะลาตวอวน ผวหนงหยาบ ตวเตม

วยมทางเดนอาหารเปนรปตวย คอหอยมชองเหงอก (gill

slits) รางกายปกคลมดวยโครงสรางทเหนยว เรยกวา

tunic มชองใหนาเขา (incurrent siphon) ดานบน และ

ชองนาออก (excurrent siphon) ทางดานขาง

Sub phylum Cephalochordata Amphioxus (ปจจบนคอ Branchiostoma)

รปท 5.7.10 แอมฟออกซส

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ลาตวยาว 4-8 ซม. คลายปลาพบตาม

หาดทราย ครบหลงและครบทอง บรรจบทปลายครบ

หาง gill slits หลายค notochord ยาวตลอดลาตว นามา

ทาเปนอาหารของชาวเอเชย เคยมรายงานวาพบใน

ประเทศไทยบรเวณอาวสตหบ จงหวดชลบร

Sub phylum Vertebrata

ลกษณะทวไป : ระยะตวออน (embryo) มพฒนาการของ notochord ไปเปนโครง

รางแขง คอ กระดกออน (cartilage) หรอกระดกแขง (bone) รางกายจงแขงแกรงและยดหยน

ไดดในการเคลอนไหว กระดกสนหลงจะหอหม spinal cord และ gill slits จะหายไปโดยม

ปอดมาแทนทเมอโตเตมวย

CU 474

198

Class Cyclostoma ปลาปากกลม (Lamprey)

รปท 5.7.11 ปลาปากกลม

ลกษณะทวไป : ลาตวยาวคลายปลาไหล ปากกลมไมม

ขากรรไกร ครบหลงและทองยาวพบกนทปลาย เปนครบ

หาง ม gill slits หลายค notochord ยาวตลอดลาตว ม

กระดกออนทงหมด ปากและเพดานปากมฟน ขดเนอปลา

ชนดอนกนเปนอาหาร

Class Chondrichthyes ปลากระดกออน

รปท 5.7.12 ปลากระดกออน

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : มโครงกระดกเปนกระดกออนทงหมด gill

slits 5-7 ค ไมมกระดกแกม (operculum) ปดชองเหงอก

มครบเดยว เกลดคม ปากอยดานลาง มฟน ตวผม

classper 1 ค สาหรบผสมพนธภายใน

Class Osteichthyes ปลากระดกแขง (Bony Fishes)

รปท 5.7.13 ปลากระดกแขง

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : กระดกแขงทงหมดหายใจดวยเหงอก ม

กระดกแกมปดเหงอก หวใจม 2 หอง รบเลอดดาสงไป

ฟอกทเหงอก แลวสงไปเลยงรางกาย โดยเสนเลอดแดงท

ไมผานหวใจ มครบเปนค

Class Amphibia กบ งดน ซาลามานเดอร

รปท 5.7.14 สตวครงบกครงนา

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ผวหนงมตอมเมอก ไมมเกลดหรอขน

นวเทาไมมเลบ ขาหลงมแผนหนง (web) ยดระหวางนว

เปนสตวเลอดเยน หวใจม 3 หอง Auricle 2 Ventricle 1

เลอดแดง หายใจดวยเหงอก ปอด ผวหนง ผวในปากและ

CU 474

199

คอหอย มรจมกทตดตอกบชองปากชวยในการหายใจ ผสมพนธภายนอก ตวออนม

metamorphosis ไปเปนตวเตมวย

Class Reptilia จงจก ตกแก เตา ง กงกา ตะกวด จรเข

รปท 5.7.15 สตวเลอยคลาน

(จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : ผวหนงแหงมเกลดปกคลม ขามนวเทาม

กรงเลบ หายใจดวยปอด เปนสตวเลอดเยน หวใจ 3 หอง

หรอ 4 หองไมสมบรณ (ยกเวนจรเข)

Class Avis นก เปด ไก หาน

รปท 5.7.16 นก (จาก George B. Johnson, 1997)

ลกษณะทวไป : รางกายปกคลมดวยขน

ประเภทขนนก (Feather) มขา 2 ค

โดยคหนาเปลยนไปเปนปกใชบน ขา

หลง ม 4 นว แขงมเกลด ปากมจงอย

เปนกระดกแขง ไมมฟน กระดกอก เปน

สนยาว เปนสตวเลอดอน หวใจ 4 หอง

หายใจดวยปอด มถงเกบลม (air sac) แทรกอยภายในทวไป ซงมชองทางตดตอกบปอด

Class Mammalia

ลกษณะทวไป : ตวเมยมนานมและเตานมใหลกออนดดกน รางกายมขนเปนเสน

(hair) ปกคลมรางกาย มตอมเหงอใตผวหนง มกระดกคอ 7 ชน ปากมฟนทงขากรรไกรบน

และลาง มฟน 2 ชด มลน มนยนตาทมหนงตากระพรบได มใบห มกลองเสยงบรเวณคอ ม

เสนเสยง มเสนประสาท 12 ค เปนสตวเลอดอน เมดเลอดแดงเมอมอายใชงานจะไมม

นวเคลยส เพศผมกพบอณฑะ 1 ค อยนอกชองทอง ผสมพนธภายใน ตวออนเจรญอยใน

มดลก

CU 474

200

Sub Class Prototheria ตนปากเปด (Duck-bill platypus)

ลกษณะทวไป : มพฒนาการนอย ไมมใบห มดลก หวนม ทอนานม มตอมนานมท

ผวหนง รวมกนเปนกระจก มรองขงนานมสาหรบใหตวออนเลยกน

Sub Class Metatheria จงโจ (Kangaroo)

ลกษณะทวไป : ออกลกเปนตว เลยงลกออนไวในกระเปาหนาทอง (Pouch หรอ

Marsupium)

Sub Class Eutheria

ลกษณะทวไป : ออกลกเปนตว ลกออนเจรญอยในมดลกของแมเปนเวลานาน โดย

มสายสะดอตดตอกบรกทผนงมดลกของแม เปนทางแลกเปลยนสารและของเสยระหวาง

แมกบลก

5.8 อาณาจกรไวรา (Kingdom Vira)

ไวรสเปนสงมชวตทไมมสมบตของเซลล เพราะไมมทงเยอหมเซลลและโปรโตพลาสซม

จงถอวาไวรสเปนอนภาคเรยกวาไวรออน (virion) แตละไวรออนของไวรส ประกอบดวย

กรดนวคลอกชนด DNA หรอ RNA ชนดใดชนดหนงเทานน และอาจเปนชนดสายค

(double strand) กได และมโปรตนเรยกวาแคปสด (capsid) หมหอโดยรอบกรดนวคลอก

แคปสดประกอบดวยหนวยยอยทเรยกวา แคปโซเมอร (capsomer) สวนของกรดนวคลอก

และโปรตนนรวมเรยกวา นวคลโอแคปสด (nucleocapsid) ไวรออนของไวรสบางชนด

พบวามสารพวกไลปคหรอไลโปโปรตนหมอยรอบนอกของแคปสดอกชนหนง

CU 474

201

รปท 5.8.1 โครงสรางของไวรส (ก) และรปรางของไวรส (ข) (จาก George B. Johnson, 1997)

ไวรออนของไวรสบางชนดเทานนทพบวามเอนไซมทชวยจาลองกรดนวคลอกเมอ

ไวรออนนนจะเพมจานวน ดงนนการเพมจานวนของไวรสจงตองอาศยเอนไซมและเมตา

บอไลตทงหมดจากเซลลทไวรสอาศยอย เพอใชจาลองกรดนวคลอกของตวไวรสเองและ

เพอสรางโปรตนมาเปนแคปสด จากนนโปรตนทสรางขนจะไปหมกรดนวคลอกทสรางใหม

เปนไวรออนใหมทเพมขนจากเดมมากมายอยภายในเซลลทไวรสอาศยอย

รปรางของไวรสม 3 ชนด คอ

1. helical symmetry รปรางเปนแทงสเหลยมผนผาตรงหรอโคงงอ

2. cuboidal symmetry เปนรปสเหลยมลกบาศกหรอหลายเหลยม

3. binal symmetry เปนรปรางทม 2 สวน คอ สวนหวละสวนหาง

CU 474

202

การจดจาแนกไวรส

จาแนกไวรสตามหลกของ เอ ลฟฟ และผรวมงาน (A. Lwoff et al. 1962)

1. ในระดบไฟลมใชชนดของกรดนวคลอกวาเปน DNA หรอ RNA เปนลกษณะ

สาคญ

2. ในระดบคลาสใชรปรางของไวรส ซงอาศยการเรยงตวของแคปสด เปนลกษณะ

สาคญ

3. ในระดบออรเดอรพจารณาการมหรอไมมเปลอกหม เปนลกษณะสาคญ

4. ในระดบแฟมล พจารณาขนาดของไวรออน หรอจานวนแคปโซเมอรตอไวร

ออนเปนลกษณะสาคญ

5. ในระดบจนสและสปชสพจารณาจานวนการเรยงลาดบของไนโตรเจนเบสใน

กรดนวคลอกและจานวนนวคลไอไทด รวมทงสมบตทางเคมและฟสกสของแคปโซเมอร

เปนลกษณะสาคญ

การเรยกชอวทยาศาสตรของไวรส

ไวรสททาใหเกดโรคกบพชนยมเรยกตามชอพชทไวรสอาศย และอาการของโรคท

เกดจากไวรสนน (host-symptom system) เชน TMV ทาใหเกดอาการใบดางของยาสบ

ไวรสททาใหเกดโรคในสตวนยมเรยกตามอาการของโรคแลวตอทายดวยคาวา

ไวรส เชน pox virus คอไวรสททาใหเกดโรคฝดาษ อาการเปนตมมนาเหลอง (pox) หรอ

เรยกตามวธการแพรของโรคไวรสนน เชน Arbovirus คอไวรสทมสตวในไฟลมอารโทรโป

ดาเปนพาหะชวยแพรโรค

ไวรสทอาศยในแบคทเรย นยมเรยกชอแบคทเรยนนตอดวยคาวา phage เชน

coliphage คอ ไวรสทอาศยอยในเซลล Escherichia coli

CU 474

203

Major Viral Diseases of Humans

Disease Pathogen Vector/Reservoir Epidemiology

AIDS HiV STD Destroys immune defensets, resulting

in death by infection or cancer. Four

million cases worldwide by 1995.

Ebola fever Filoviruses Unknown Acute hemorrhagic fever; virus attacks

connective tissue, leading to massive

hemorrhaging and death; peak mortality

of up to 90%

Hepatitis B

(viral)

Hepatitis B virus

(HBV)

Humans Highly infectious thorugh contact with

infected body fluids. Approximately

1% of U.S. population infected. Vaccine

available. No cure. Can be fatal.

Influenza Influenza viruses Human, ducks Historically a major killer (22 million

died in 18 months in 1918-19): wild

Asian ducks are a major reservoir.

The ducks are not affected by the flu

virus, which shuffles its antigen genes

while multiplying within them, leading

to new flu strains

Polio Poliovirus Humans Acute viral infection of the CNS that

can lead to paralysis and is often fatal.

Prior to the development of Salk’s

vaccine in 1954. 60,000 people a year

contracted the disease in the United

States alone.

Yellow fever Flavivirus Humans,

mosquitoes

Spread from individual to individual

by mosquito bites; a notable cause of

death during the construction of the

Panama canal. If untreated, this disease

has a peak mortality rate of 60%

(จาก George B. Johnson, 1997)

CU 474

204

แบบฝกหดทายบท

1. ชอวทยาศาสตร (Scientific names) ของสงมชวต คออะไร มหลกการสาคญใน

การกาหนดชออยางไร

2. หลกสาคญในการจดหมวดหมของสงมชวตในปจจบนคออะไร

3. โครงสรางแบบโฮโมโลกส (Homologous Structure) และโครงสรางแบบอะนาโลกส

(Analogous Structure) มลกษณะอยางไร

4. นกอนกรมวธานจดหนอน เปน 3 กลม ในระดบไฟลม คอ ตวแบน ตวกลม

และหนอนปลอง โดยใชหลกเกณฑในเรองใดเปนสาคญ

5. แตเดมนกอนกรมวธานจด เพรยงหวหอมไวในพวก Mallusk ปจจบนจดอยในพวก

Chordates ดวยเหตผลในเรองใด

6. ลกษณะสาคญทแสดงวาพชและสตวมววฒนาการสงกวาโปรตสต คออะไร

7. ลกษณะทบงบอกวาพชดอกมความเจรญกาวหนาและประสบผลสาเรจในเชง

ววฒนาการมากกวาพชพวกทไมมดอก เชน เฟรน ปรง และสน คออะไร

8. Species หมายถง อะไร และแตกตางจาก Subspecies อยางไร

9. ลกษณะสาคญทเปนลกษณะรวมของสตวใน Phylum Chordata ไดแกอะไร

10. แบคทเรยและสาหรายสเขยวแกมนาเงน (blue green algae) เปนสงมชวตท

อยในอาณาจกรเดยวกน เนองจากมลกษณะอะไรรวมกน