ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ

ΤΝΓΔΗ ΜΔ ΣΑ ΠΡΟΗΓΟΤΜΔΝΑ:

Δίδακε ζην πξνεγνύκελν θεθάιαην, όηη πεξί ην 1263 κ.Υ. πξαγκαηνπνηήζεθε κηα πνιεκηθή

αλακέηξεζε κεηαμύ ησλ Βπδαληηλώλ επί απηνθξαηνξίαο ηνπ Μηραήι Ζ’ Παιαηνιόγνπ θαη

ηνπ Φξάγθνπ πξίγθηπα ηεο Πεινπνλλήζνπ Γνπιηέικνπ Βηιαξδνπίλνπ, ζηελ επξύηεξε πεξηνρή

ηεο Ληνδώξαο κε ηελ νλνκαζία «Πξίληηζα».

Καηαγξάςακε επίζεο κεξηθέο από ηηο ήδε ππάξρνπζεο απόςεηο γηα ην πνηα ήηαλ ε πηζαλή

ηνπνζεζία ηεο «Πξίληηζαο» θαζώο θαη ηεο κάρεο πνπ έγηλε ζηελ ηνπνζεζία απηή, κέζα από

δηάθνξεο εθδόζεηο.

ην κέξνο απηό ζα πεξηγξάςνπκε ηελ ελ ιόγσ κάρε έηζη όπσο ηελ «θιεξνλνκήζακε» κέζα

από ηελ πξσηόηππε αθήγεζε ησλ ζηίρσλ ηνπ έξγνπ κε ηίηιν: «ΣΟ ΥΡΟΝΗΚΟΝ ΣΟΤ

ΜΟΡΔΩ».

4. Η ΜΑΥΗ ΣΗ ΠΡΙΝΙΣΑ ΠΔΡΙ ΣΟ 1263 κ. Υ.

Δίπακε λα πάξνπκε ηα πξάγκαηα από ηελ αξρή θαη κε ζεηξά. Βέβαηα δελ ζα κπνξνύζακε λα

εμηζηνξήζνπκε όια ηα ζπκβάληα. κσο έλα κηθξό ρξνλνιόγην γηα ηα γεγνλόηα πνπ

δηαδξακαηίζηεθαλ ζηνλ επξύηεξν Διιαδηθό ρώξν, κε ηδηαίηεξε όκσο έκθαζε απηώλ πνπ

δηαδξακαηίζηεθαλ ζηελ πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ, πηζηεύνπκε όηη είλαη απαξαίηεην ζην

ζεκείν απηό.

Έηζη ινηπόλ ην ρξνλνιόγην ησλ θπξίσλ γεγνλόησλ ηεο επνρήο απηήο, είλαη ην αθόινπζν:

4Α. ΥΡΟΝΟΝΟΓΙΟ ΓΔΓΟΝΟΣΩΝ ΚΑΙ Η ΠΡΟΠΑΡΑΚΔΤΗ ΣΟΤ ΠΟΛΔΜΟΤ ΣΗ

ΜΑΥΗ ΣΗ ΠΡΙΝΙΣΑ

1204: Φξάγθνη θαη Λαηίλνη ζηξαηηώηεο ηεο Γ' ηαπξνθνξίαο πνιηνξθνύλ θαη θαηαιακβάλνπλ

ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε επί απηνθξαηνξίαο ηνπ Αιεμίνπ ηνπ Γ’ ηνπ Άγγεινπ. Οη αξρεγνί ηνπο

κνηξάδνληαη κεηαμύ ηνπο ηα εδάθε ηεο απηνθξαηνξίαο θαη ε γαιιηθή νηθνγέλεηα ησλ

Βηιιαξδνπίλσλ, κε αξρεγό ηνλ Γνδνθξείδν ηνλ Α’ Βηιιαξδνπίλν ιακβάλεη σο θένπδν ην

κεγαιύηεξν κέξνο ηεο Πεινπνλλήζνπ. Απηνί κε έδξα ηελ Αλδξαβίδα, θαηαθέξλνπλ λα

ππνηάμνπλ ηνπο ηνπηθνύο άξρνληεο. Γηα λα ηζρπξνπνηήζνπλ ηελ παξνπζία ηνπο ηνπνζεηνύλ

θξνπξέο ζε δηάθνξα θάζηξα ηεο Πεινπνλλήζνπ, πνπ είηε πξνϋπήξραλ είηε θηίδνληαη από

ηνπο ίδηνπο ηνπο Φξάγθνπο γηα απηό ην ζθνπό. Σελ επνρή απηή, ζα πξέπεη λα αλαδεηήζνπκε

θαη ηελ θαηαζθεπή ηνπ θάζηξνπ ηεο Άθνβαο πιεζίνλ ηνπ ρσξηνύ – νηθηζκνύ Γαιαηά ηνπ

Βπδηθίνπ. Παξ’ όηη νη πεξηζζόηεξνη ζηαπξνθόξνη ήηαλ Φξάγθνη, δειαδή Γάιινη, ελ ηνύηνηο ε

πεξηνρή καο θαη γεληθόηεξα ε Βαξσλία ηεο Άθνβαο απνδόζεθε ζηνλ εθ ηνπ Σνπξίλνπ

θαηαγόκελν ηππόηε Gautier A’ de Rosieres ή αιιηώο Γαηηέξε ηνλ Α’ ηνπ Ρνδηέξε.

1245: Σελ αξρεγία ηεο Πεινπνλλήζνπ αλαιακβάλεη ν Γνπιηέικνο ν Βηιιαξδνπίλνο

δεπηεξόηνθνο γηνο ηνπ Γνδνθξείδνπ ηνπ Α’ Βηιιαξδνπίλνπ.

1259: Μάρε ηεο Πειαγνλίαο ή αιιηώο Λόγγνο Βνξίιια, ηνπνζεζία πεξί ηνπ ζεκεξηλνύ

Μνλαζηεξίνπ (Βνπηέιηνλ – Βηηώιηα) ησλ θνπίσλ. Ζ ελ ιόγσ κάρε δηεμήρζε πεξί ηνλ

Οθηώβξην ηνπ έηνπο απηνύ, κεηαμύ ηνπ απηνθξάηνξα ηεο Νίθαηαο θαη κεηέπεηηα, πεξί ην

1261, απηνθξάηνξα ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο Μηραήι ηνπ Ζ’ Παιαηνιόγνπ. Αξρεγόο ησλ

Βπδαληηλώλ ζηξαηεπκάησλ ηεο κάρεο απηήο, ήηαλ ν αδειθόο ηνπ Μηραήι ηνπ Ζ’, Ησάλλεο

Παιαηνιόγνο. ην αληίζεην ζηξαηόπεδν βξηζθόηαλ ν δεζπόηεο ηεο Ζπείξνπ Μηραήι Β’

Κνκλελόο κεηά ηνπ νπνίνπ είραλ ζπκπαξαηαρζεί νη εθ Πεινπνλλήζνπ Φξάγθνη ζύκκαρνί ηνπ

θαη εηδηθά ν γακπξόο ηνπ, ν πξίγθηπαο Γνπιηέικνο ν Βηιιαξδνπίλνο. Οη Φξάγθνη εηηώληαη

από ηνπο Βπδαληηλνύο ζηελ ελ ιόγσ κάρε θαη ν Γνπιηέικνο, ν πξίγθηπαο ηεο Πεινπνλλήζνπ,

ζπιιακβάλεηαη αηρκάισηνο.

1261: Ζ Βπδαληηλή απηνθξαηνξία επαλαθηά ηελ πξσηεύνπζά ηεο, Κσλζηαληηλνύπνιε, κεηά

από αηθληδηαζηηθή έθνδν κηαο κηθξήο βπδαληηλήο ζηξαηηάο κε επηθεθαιήο ηνλ

ηξαηεγόπνπιν θαη ν Απηνθξάηνξαο, Μηραήι Ζ΄ Παιαηνιόγνο, γηα λα ειεπζεξώζεη ηνλ

Φξάγθν εγεκόλα θαη πξίγθηπα ηεο Πεινπνλλήζνπ, απαηηεί ηελ παξάδνζε ησλ ηξηώλ

θάζηξσλ: ηεο Μνλεκβαζηάο, ηεο Μάλεο θαη ηνπ "Μπδεζξά", θαζώο επίζεο, όπσο κεξηθνί

ηζηνξηθνί αλαθέξνπλ, θάπνηεο αθόκα πεξηνρέο ηεο Πεινπνλλήζνπ.

1262: Οη Φξάγθνη παξαδίδνπλ ην θάζηξν ηνπ Μπδεζξά θαη ηα ππόινηπα ζπκθσλεζέληα

ζηνπο Βπδαληηλνύο. Πξνηνύ όκσο γίλεη ε απνθπιάθηζε ηνπ πξίγθηπα ηεο Πεινπνλλήζνπ

Γνπιηέικνπ, ζα πξέπεη λα αλαθέξνπκε εδώ, όηη ν πξίγθηπαο είρε γίλεη «ζύληεθλνο»

(=θνπκπάξνο) ηνπ Βπδαληηλνύ απηνθξάηνξα Μηραήι ηνπ Ζ’ Παιαηνιόγνπ αθνύ ηνπ βάπηηζε

ηνλ γην ηνπ, θαζόζνλ ρξόλν απηόο βξηζθόηαλ αηρκάισηνο ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε. Ζ

απειεπζέξσζε ηνπ πξίγθηπα επηηεύρζε θαη γηα λα ηεξεζνύλ νη όξνη ηεο ζπλζήθεο παξάδνζεο

ησλ θάζηξσλ θαη ινηπώλ ζπκθσλεζέλησλ, αληειιάγε ν πξίγθηπαο κε ηελ νκεξία δύν εθ ησλ

πξώησλ θπξίσλ ηνπ πξηγθηπάηνπ, ήηνη αθ’ ελόο κελ ηεο Μαξγαξίηαο ηνπ Παζζαβά θόξε ηνπ

πξσηνζηάηνξνο ηνπ Μνξηά Jean de Neuilly θαη αθ’ εηέξνπ δε ηελ θόξε ηνπ απζέληε Jean de

Chauderon.

κσο ηα πξάγκαηα δελ έγηλαλ όπσο έπξεπε. Από ηελ κηα ε εγεηηθή πεξηνδεία, ηνπ κόιηο

απειεπζεξσζέληνο πξίγθηπα, αλά ηελ Πεινπόλλεζν θαη από ηελ άιιε ε πίεζε πνπ αζθήζεθε

ζηνπο Βπδαληηλνύο ηνπ Μπζηξά, έδσζαλ ηελ αθνξκή λα ζηαινύλ από ηνλ απηνθξάηνξα,

Μηραήι ηνλ Ζ’ Παιαηνιόγν, ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο εληζρύζεηο κε ζηξαηό θαη ζηόιν γηα ηελ

ζύλαςε ηαθηηθνύ πνιέκνπ.

Αξρεγόο ηεο εθζηξαηείαο απηήο δηνξίζηεθε ν άιινο αδειθόο ηνπ απηνθξάηνξα Μηραήι,

νλόκαηη Κσλζηαληίλνο ν νπνίνο έθεξε ηνλ ηίηιν ηνπ εβαζηνθξάηνξνο θαη θαθώο

αλαθέξεηαη σο Γνκέζηηρνο από ηνλ «Υξνληθόλ», όπσο ζα δνύκε ζε θάπνηεο παξαηεξήζεηο

πνπ ζα αθνινπζήζνπλ. Απηόο κε ηελ ζπλδξνκή ησλ Μέγα δεκέζηηρσλ (= κεγάισλ

ζηξαηεγώλ) Μαθξπλνύ θαη Φίιε θαη κε ηελ βνήζεηα ησλ εληνπίσλ αξρόλησλ ηνπ Μπζηξά κε

επηθεθαιήο ηνλ Καηαθνπδελό (παππνύ ηνπ κεηέπεηηα απηνθξάηνξα Καηαθνπδελνύ)

μεθίλεζαλ ηνλ πόιεκν ελαληίνλ ησλ Φξάγθσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ.

Αιιά ζην ζεκείν απηό αο δνύκε πσο πεξηγξάθεη ηα γεγνλόηα απηά θαη εηδηθόηεξα ηελ κάρε

ηεο Πξίληηζαο, ην ίδην ην αθήγεκα κε ηίηιν: «ΣΟ ΥΡΟΝΗΚΟΝ ΣΟΤ ΜΟΡΔΩ».

4Β. Η ΜΑΥΗ ΣΗ ΠΡΙΝΙΣΑ ΜΔΑ ΑΠΟ ΣΟΤ ΣΙΥΟΤ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ «ΣΟ

ΥΡΟΝΙΚΟΝ ΣΟΤ ΜΟΡΔΩ»

ηελ ζπλέρεηα παξαζέηνπκε ηελ κάρε ηεο Πξίληηζαο έηζη όπσο ηελ θαηέγξαςε ην «Υξνληθόλ

ηνπ Μνξέσο. Γηα ηελ θαιύηεξε θαηαλόεζε θαη εκβάζπλζε ηνπ λνήκαηνο ησλ ζηίρσλ, νη

νπνίνη λα ζεκεηώζνπκε απνηεινύλ κέξνο ηνπ ελ ιόγσ έξγνπ, ε ρξεζηκνπνηνύκελε πιάγηα,

έληνλε θαη κπιε γξακκαηνζεηξά, ζα αληηζηνηρεί κε ηνπο ζηίρνπο ηνπ «Υξνληθνύ», ελώ νη

παξαηεξήζεηο, είηε δηθέο καο είηε δηαθόξσλ άιισλ ζα ζεκεηώλνληαη εληόο παξελζέζεσλ. Οη

δηθέο καο παξαηεξήζεηο γηα δηαρσξηζκό ησλ ππνινίπσλ, πνπ ζα παξαζέζνπκε από δηάθνξεο

εθδόζεηο, ζα ππνγξακκίδνληαη. Οη παξόληεο ζηίρνη, ηνπο νπνίνπο ζα παξαζέζνπκε ζην

πόλεκά καο εδώ, αθνξνύλ ηελ κάρε ηεο Πξίληηζαο θαη μεθηλνύλ από ηελ ζειίδα 195 κέρξη

ηελ ζειίδα 204 ηνπ έξγνπ: («Σν ΥΡΟΝΗΚΟΝ ΣΟΤ ΜΟΡΔΩ» – Δηζαγσγή – Τπνζεκεηώζεηο

θαη Δπεμεξγαζία ππό Πέηξνπ Καινλάξνπ). πγθεθξηκέλα μεθηλάκε από ηνλ ζηίρν κε αξηζκό

4642 θαη ηειεηώλνπκε κε ηνλ ζηίρν κε αξηζκό 4874. Να ζεκεηώζνπκε αθόκα όηη

πξνζπαζήζακε λα αθήζνπκε ηνλ ηξόπν γξαθήο θαη νξζνγξαθίαο σο έρνπλ, όζσλ βεβαίσο

θαηέζηε δπλαηόλ, από ηελ ελ ιόγσ έθδνζε, θαη ηνύην γηαηί δελ ζέιακε λα αιινηώζνπκε ηελ

πξσηόηππε αλαθνξά ηνπ ελ ιόγσ έξγνπ.

Έηζη ινηπόλ αλαθνξηθά κε ηελ κάρε ηεο Πξίληηζαο έρνπκε:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(αξ. ζηίρνπ 4642………………………………………. Έζέβεζαλ ζηα θάηεξγα νκνίσο είο ηα θαξάβηα, θαη ήιζαλ ζηελ Μνλνβαζίαλ είο δεθαπέληε ήκέξεο.

(Έζέβεζαλ ζηα θάηεξγα = Μπήθαλ ζηα πνιεκηθά πινία. Δδώ πξόθεηηαη γηα ην μεθίλεκα ησλ

Βπδαληηλώλ ζηξαηεπκάησλ από ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε, ζηηο αξρέο ηεο άλνημεο ηνπ 1263).

Αθόηνπ γάξ έπέδεςελ Γεκέζηηθνο ό Μέγαο, ό αύηάδειθνο ηνπ βαζηιέσο, είο ηελ Μνλνβαζίαλ, έξώηεζελ πνπ εύξίζθεηνλ ό Μαθξπλόο εθείλνο

•

θ’ είπαλ ηνπ όηη ζηνλ Μπδήζξα ζηέθεη κε ηα θνπζζάηα,

όπνπ ηελ παξαθάζεηαη ηελ Λαθθνδαηκνλίαλ

«θαί θαζ’ εθάζηε έθδέρεηαη ηελ βαζηιείαλ ζνπ, αθέληε».

(Αθόηνπ γάξ έπέδεςελ = όηαλ έθζαζε.

Γεκέζηηθνο ό Μέγαο = Ούησ Μέγαλ Γνκέζηηθνλ όλνκάδνπζη ηνλ άδειθόλ ηνπ

Αύηνθξάηνξνο Κσλζηαληίλνλ θαη ην ΔΥ θαη ην ΓΥ, όπεξ ελ § 336 θαη εξκελεύεη ην πξάγκα:

son frere le Grant Domestico, qui veut dire en francois le grant senescal de Romanie, έλώ ό

κελ είο Πεινπόλλεζνλ έθπεκθείο αδειθόο ηνπ βαζηιέσο είρελ αμίσκα έπίζεκνλ

εβαζηνθξάηνξνο, σο θαησηέξσ δείθλπηαη, ην δε ηνύ Μεγάινπ Γνκεζηίθνπ ‘Ρσκαλίαο, ή

θαηά ηό Α Υ grant marechal άλεθε, θαηά ηάο «ζπλζεζίαο», σο αλσηέξσ είδνκελ είο αύηόλ ηνλ

πξίγθεπα Γνπιηέικνλ ή, σο θαησηέξσ δείθλπηαη, ηνλ Φηιήλ…. (η. Γραγούκες).

Με άιια ιόγηα Μέγαο Γεκέζηηθνο ήηαλ Βπδαληηλόο ηίηινο ν νπνίνο όκσο αλαθέξεηαη εθ

παξαδξνκήο ζηνλ αδειθό ηνπ Βαζηιέα Μηραήι Παιαηνιόγνπ, Κσλζηαληίλν. Ο

Κσλζηαληίλνο ήηαλ αξρεγόο ησλ ζηξαηεπκάησλ ηεο ελ ιόγσ πνιεκηθήο ζύξξαμεο ζηελ

Πεινπόλλεζν ν νπνίνο όκσο ζηελ πξαγκαηηθόηεηα θαηείρε ηνλ ηίηιν ηνπ εβαζηνθξάηνξνο.

(εβαζηνθξάησξ = αλώηαηνο ηίηινο ηεο βπδαληηλήο απιήο ππνδεινύληα ηελ αλώηαηε

αξρεγία ηόζν ζε πνιηηηθό όζν θαη ζε ζηξαηησηηθό επίπεδν). Δηδηθά ζηελ εθζηξαηεία απηή, νη

θέξνληεο ηνλ ηίηιν ηνπ Μέγα Γεκέζηηθνπ (ηνπ ζηξαηησηηθνύ ζώκαηνο) ήηαλ ν Μαθξπλόο θαη

ν Φίιεο).

αύηάδειθνο ηνπ βαζηιέσο = ν αδειθόο ηνπ βαζηιηά Μηραήι Παιαηνιόγνπ ηνπ Ζ’, νλόκαηη

Κσλζηαληίλνο. Να ζεκεηώζνπκε όηη ν Μηραήι Παιαηνιόγνο ν Ζ’ έγηλε πξώηα απηνθξάηνξαο

ζηελ Νίθαηα ην 1260 θαη θαηόπηλ ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε ην 1261, ηελ νπνία επαλέθηεζε

αθνύ εμεδίσμε ηνπο Φξάγθνπο.

θνπζζάηα = (fossatum εθ ηνπ fossa = ηάθξνο) = ζηξαηόο.

έθδέρεηαη = πεξηκέλεη).

Κ’ εθείλνο σο ην ήθνπζελ, έζπνύδαμελ θαί ήιζελ

έθεί ζηελ Λαθθνδαηκνλίαλ, ηνλ Μαθξπλόλ έλώζε•

βνπιήλ επήξαλ έλνκνύ ην πώο λα έρνπλ πξάμεη.

(βνπιήλ = απόθαζε.

έλνκνύ = νκνύ, καδί).

Έκάζαλ όηη ό πξίγθηπαο επξίζθεηαη ζηελ Κόξηλζνλ

θ' έζθόπεζαλ όηη κε απηόλ έρεη γάξ ηνλ ιαόλ ηνπ.

(έζθόπεζαλ = ππνιόγηζαλ.

ιαόλ ηνπ = εδώ, ηνλ ζηξαηόλ ηνπ).

Παξαηήξεζε: Αμίδεη λα ζεκεησζεί εδώ, όηη ν πξίγθηπαο ηεο Πεινπνλλήζνπ ή αιιηώο ν

Γνπιηέικνο Βηιιαξδνπίλνο είρε απέιζεη ζηελ Κόξηλζν γηα λα δεηήζεη βνήζεηα από ηνπο

ζπκκάρνπο ηνπ, όπσο ηνλ Γνύθα ησλ Αζελώλ, ηεο Καξύζηνπ θαη ησλ λεζηώλ ηνπ Αηγαίνπ).

Δίο ηνύην εδόζε ή βνπιή λα ύπάλ είο ηνλ Μνξέαλ

λα εύξνπλ ηνλ ηόπν άπόζθεπνλ θαη ζέινπζηλ θεξδίζεη.

(άπόζθεπνλ = αθύιαθηνλ, αλνηθηόλ).

Σ' άιιάγηα ηνπ θνπζζάηνπ ηνπο έρώξηζαλ έληαύηα•

έμη ρηιηάδεο επξέζεζαλ όπνπ ήζαλ θαβαιιάξνη•

άιιάγηα επνίεζαλ δεθανρηώ, πξνο ηξία είρε ή ρηιηάδα.

(άιιάγηα = ζηξαηησηηθέο κνλάδεο).

Παξαηήξεζε: Οη έμε ρηιηάδεο αθνξά κόλνλ ηελ δύλακε ηνπ ηππηθνύ, γηα ηα ππόινηπα

πεδνπόξα ηκήκαηα ηνπ ζηξαηνύ ε αθόινπζε αλαθνξά).

Σα πεδηθά ηνπο είραζηλ άξίθλεηα ζε ιέγσ,

έπεί είραλ ηνπ Γαξδαιεβνύ ζύλ ηα ηεο Σζαθσλίαο,

ηνπ δξόγγνπ γάξ ηνπ Μειηγνύ θαί ηεο κεγάιεο Μάτλεο.

(άξίθλεηα = αλαξίζκεηα, αλππνιόγηζηα.

έπεί = επεηδή.

Γαξδαιεβνύ = Γαξδαιεβόο θαη ζήκεξνλ αθόκε ζώδεηαη ην όλνκα εηο ην ρσξίνλ Γξαγαιεβόο

ηνπ Γήκνπ Σαλίαο ηεο Δπαξρίαο Κπλνπξίαο, ήηνη εηο ηελ πεξηνρήλ Σζαθσλίαο θαη πιεζίνλ

ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ….(Π. Π. Καιολάρος).

δξόγγνπ = δξόγγνο = Πξόθεηηαη γηα δηνηθεηηθή ππνδηαίξεζε κηαο επξύηεξεο πεξηνρήο, έρεη δε

ηελ έλλνηα ηεο ζεκεξηλήο «επαξρίαο». Καθώο ζην ζεκείν απηό λα παξαηεξήζνπκε, όηη ε

έθδνζε ηνπ Α. Μπνύηζηθα αλαθέξεη: «….Ο Μειέηηνο αλαθέξεη δξόγγν σο ιόγγν. Ο δξόγγνο

ήηαλ κηα δαζσκέλε θιεηζνύξα πνπ θέξεηαη ζαλ ην κνλαδηθό πέξαζκα ζηελ πεξηνρή…». (Α.

Μπούηζηθας).

Μειηγνύ = Αλαθέξεηαη ζην βόξεην ηκήκα ηεο Λαθσληθήο ρεξζνλήζνπ, ε νπνία πεξηιάκβαλε

νιόθιεξν ην ηκήκα από ηελ Καιακάηα κέρξη ην Οίηπιν.

κεγάιεο Μάτλεο = κεγάιεο Μάλεο).

Οί θνξηηλνί έξξνβόιεςαλ θαί ήζαλ κεη' εθείλνπο.

(θνξηηλνί = Γνξηύληνη.

έξξνβόιεςαλ = επαλαζηάηεζαλ.

θαί ήζαλ κεη' εθείλνπο= εδώ ελλνείηε κε ηελ πιεπξά ησλ Βπδαληηλώλ).

Έθίλεζαλ θ' έξρόληεζαλ εθ ηνπ Χεικνύ ηα κέξε•

έζώζαλ ζηελ Βειίγνζηελ, έπηάζαζηλ θαηνύλεο,

έθάςαζηλ ην έκπόξηνλ, ην θάζηξνλ κόλη αθήθαλ.

(Χεικνύ = Υεικόο έληαύζα είλαη, νπρί ηα Άξνάληα ηεο Αραΐαο, άιι' έηεξνλ όξνο

ρακειόηεξνλ, θείκελνλ εηο ηα όξηα Λαθεδαίκνλνο θαη Αξθαδίαο, παξά ην ρσξίνλ Πεηξίλα ηνπ

δήκνπ Φαιαηζίαο ηεο επαξρίαο Μεγαινπόιεσο. Δηο ηελ θνξπθήλ ηνπ όξνπο ηνύηνπ ππήξρε

θξαγθηθόλ θάζηξνλ θηηζζέλ, επί ησλ εξεηπίσλ ηεο αξραίαο Βειεκίλεο, ίλα δη' αύηνύ

εμαζθαιίδεηαη ή ζπγθνηλσλία κεηαμύ Λαθεδαηκόληαο θαη Βειίγνζηεο. (Π.Π. Καιολάρος).

έζώζαλ = έθζαζαλ, εδώ επέρεη ηελ έλλνηα, ζηξαηνπέδεπζαλ.

Βειίγνζηελ = Βειίγνζηε ή Βειηγνζηή, θαηόπηλ ησλ εξεπλώλ ηνπ Buchon ελ Πεινπνλλήζσ,

εζεσξείην βέβαηνλ όηη έθεηην Γ. ηνπ Λενληαξίνπ θαη πιεζηέζηαηα ηνπ ρσξίνπ ακαξά, ηνπ

Γήκνπ Φαιαηζίαο, ην νπνίνλ κάιηζηα, από ηνπ 1918, κεησλνκάζζε εηο Βειηγνζηήλ. Ήδε

όκσο ε αθξηβήο απηήο ζέζηο ακθηζβεηείηαη…… (Π. Π Καιολάρος).

θαηνύλεο = Καηνύλα = ζηξαηησηηθή δηακνλή, θαηαπιηζκόο, ζηξαηησηηθαί απνζθεπαί, ζθελή.

έθάςαζηλ ην έκπόξηνλ = Σνύην ην «εκπόξηνλ» ν θ. Longnon, αθνινπζώλ θαη ελ ηνύησ είο

ηνλ Buchon, θαηά ιέμηλ άπέδσθε γαιιηζηί «le marche». Άιι' ίζσο πιεζηεζηέξα είο απηό ην

πξάγκα ήζειελ είλαη ή κεηάθξαζηο : «le bourg», απνδεδεηγκέλνπ όληνο, όηη, έθηόο θάζηξνπ,

πόιηο δελ ύπήξρελ ελ Βειηγνζηή….. (η. Γραγούκες).

έκπόξηνλ = Έκπόξηνλ νλνκάδεη ό Υξνλνγξάθνο ην θπξίσο ρσξίνλ ηεο Βειίγνζηεο, ηνπηέζηη

ηνλ άζηηθόλ ζπλνηθηζκόλ, le bourg – ην κπνύξγνλ, ηνλ νπνίνλ έθαπζαλ νη "Έιιελεο, θαη΄

άληηδηαζηνιήλ πξόο ην θάζηξνλ απηήο, ην όπνηνλ έκεηλελ άζηθηνλ……. Γελ είλαη όκσο

αζθαιή ηα ππνζηεξηδόκελα όηη ….ππήξμε θαη’ αξράο κόλνλ θάζηξνλ θαη θαηόπηλ ηδξύζε

πόιηο, σο θαη αλάινγνο άπνςηο πεξί Βειηγνζηήο…. (Π. Π. Καιολάρος).

Γελ ζα κείλνπκε όκσο πεξηζζόηεξν ζην εξώηεκα αλ ππήξρε ή όρη πόιε ζηελ Βειηγνζηή γηαηί

έηζη ζα ράζνπκε ηελ νπζία θαη ζα μεθύγνπκε ηνπ ζέκαηόο καο πνπ είλαη ε πεξηγξαθή ηεο

κάρεο ηεο Πξίληηζαο. Παξαζέζακε όκσο κεξηθνύο από ηνπο αληίινγνπο θαη ελδεηθηηθέο

δηακάρεο, πνπ έρνπλ γίλεη γύξσ από ην ελ ιόγσ έξγν θαη ηα όζα απηό αθεγείηαη, γηα λα

δείμνπκε όηη αθόκα θαη άλζξσπνη πνπ αλάισζαλ πνιύ ρξόλν θαη θαηά νπζία δελ θαηάθεξαλ

λα απνθξππηνγξαθήζνπλ πνιιά από ηα αζαθή θαη ζθνηεηλά ζεκεία ηνπ.

κόλη = κόλνλ).

Σελ άιιε ήκέξαλ ήιζαζηλ ζηνλ θάκπνλ Καξπηαίλνπ,

εθεί ζηνλ παξαπόηακν έκείλαλ ηελ έζπέξαλ•

έπί ηεο αύξίνπ έθίλεζαλ θ' ήιζαλ ζηελ Ληνδώξαλ,

ην παξεπόηακνλ ηνπ Άιθέσο νιόξζα έθαηεβαίλαλ•

ζηελ "Ιζνβαλ έδηάβεθελ άιιάγη από ηνπο Σνύξθνπο,

ην κνλαζηήξη έθάςαζηλ έδε ακαξηία πνπ έγίλε.

(Σελ άιιε ήκέξα = Υξνληθόο ραξαθηεξηζκόο ηεο θίλεζεο ησλ Βπδαληηλώλ ζηξαηεπκάησλ γηα

ηνλ νπνίν ζα θάλνπκε εθηελή ιόγν, παξαηεξήζεηο θαη ζρόιηα ζηελ αλάιπζή καο, πνπ ζα

αθνινπζήζεη.

θάκπνλ Καξπηαίλνπ = ζηνλ θάκπν ηεο Καξύηαηλαο.

έπί ηεο αύξίνπ = ένας ακόμα τρονικός ταρακτηρισμός της κίνησης των Βσζαντινών για τον

νπνίν επίζεο θαη εδώ ζα θάλνπκε εθηελή ιόγν, παξαηεξήζεηο θαη ζρόιηα ζηελ αλάιπζή καο,

πνπ ζα αθνινπζήζεη. Αο θξαηήζνπκε όκσο ζηελ κλήκε καο ηελ ρξνληθή αλάιπζε ζην ζεκείν

απηό ηεο αθήγεζεο ηνπ «Υξνληθνύ».

Ληνδώξαλ = Οιόθιεξνο ή πεξηθέξεηα ηνπ δήκνπ Ήξαίαο ('Δπαξρ. Γνξηπλίαο) νλνκάδεηαη

θνηλώο Ληνδώξα, αιιά ην όλνκα ηνύην εδόζε εζράησο είο ην ρσξίνλ Σζνύθα ηνπ απηνύ

δήκνπ.... (Π. Π. Καιολάρος).

παξεπόηακνλ ηνπ Άιθέσο = Λόγσ ηνπ πιήζνπο ησλ παξαπνηάκσλ ηνπ Αιθεηνύ θαηαληά λα

ζπγρέεηαη ν θύξηνο ξνύο απηνύ. Αιθεηόο πεγάδσλ από ηνπ Πάξλσλνο αθνινπζεί άλώκαινλ

δηαδξνκήλ θαη είο ηίλα ζεκεία ππό ηελ γήλ ρπλόκελνο είο θαηαβόζξαο, αλαθαίλεηαη δε

νξηζηηθώο θαηά ηελ Ν. είζνδνλ ηεο πεδ. ηεο Μεγαινπόιεσο, νπόζελ πξνρσξεί δηεξρόκελνο

δηα Καξπηαίλεο,……….. Δηο ηήλ Καξύηαηλαλ νη Έιιελεο ζπλήληεζαλ ηνλ θύξηνλ ξνύλ ηνπ

Αιθεηνύ θαη νπρί ηίλα ησλ πνιπαξίζκσλ παξαπνηάκσλ ηνπ. Σνύησλ θπξηώηαηνο είλαη ν

Λάδσλ, πεγάδσλ εθ Καιαβξύησλ θαί ζπκβάιισλ κεηά ηνπ Άιθεηνύ παξά ηελ άξραίαλ

Ήξαίαλ............... Λάδσλ, καθξόο θαη πνιύϋδξνο σο είλαη, απνηειεί ηελ ςπρήλ ηνπ

πνηακίνπ ζπγθξνηήκαηνο ηνπ Αιθεηνύ, νύηηλνο έιαβε ην δεκώδεο όλνκα «Ρνπθηάο» θαη ην

νπνίνλ είλαη πξνθαλώο θνηλή παξαθζνξά ηνπ νλόκαηνο Αιθεηόο. Ρνπθηάο νλνκάδεηαη

νιόθιεξνο ν Λάδσλ κεηά ηνπ θάησ ηκήκαηνο ηνπ Αιθεηνύ από ηνπ ζεκείνπ ηεο ζπκβνιήο.

Φαίλεηαη όηη θαη θαηά ηνπο κέζνπο ρξόλνπο έπηζηεύεην όηη ν Λάδσλ ήην ν θπξίσο Αιθεηόο,

νύησ δε εμεγείηαη πώο ν Υξνλνγξάθνο θάκλεη ιόγνλ εληαύζα πεξί «παξαπνηάκνπ», ελώ

πξάγκαηη πξόθεηηαη πεξί ηνπ θπξίσο ξνύ ηνπ Αιθεηνύ, ηνλ νπνίνλ ην γαιι. θείκελνλ νλνκάδεη

Charbon…….. (Π. Π. Καιολάρος).

«....Δίλαη ελδερόκελν λα ζεσξήζεθε από ηνπο ζπληάθηεο ησλ «Υξνληθώλ» σο Αιθεηόο, ην

θνκκάηη ηνπ Αιθεηνύ, από ηελ ζπκβνιή ηνπ Λάδσλα κέρξη ηεο πεγέο ηνπ θαη ν Λάδσλαο σο

πξαγκαηηθόο Αιθεηόο. Δίλαη ε πην πηζαλνθαλήο εμήγεζε....». (Α. Μπούηζηθας).

Πεξηζζόηεξα όκσο ζρόιηα γηα ηελ δηαηππσζείζα έθθξαζε ησλ ζηίρσλ απηώλ, ηνπ

«Υξνληθνύ», ζηελ ζπλέρεηα θαη ζηελ αλάιπζή καο, πνπ ζα αθνινπζήζεη.

"Ιζνβαλ = ....Δξείπηα ηνπ θξάγθηθνπ κνλαζηεξίνπ ηεο "Ηζνβαο ζώδνληαη κέρξη ζήκεξνλ ελ

ζέζεη Παιάηηα θαη πιεζίνλ ηνπ ρσξίνπ Μπηδκπάξδη ηνπ δήκνπ Άιηθείξαο ηεο Δπαξρίαο

Οιπκπίαο..... (Π. Π. Καιολάρος). (ήκεξα ην ελ ιόγσ ρσξηό, θέξεη ην όλνκα Σξππεηή).

Άπαύηνπ έθαηέβεζαλ νιόξζα είο ηελ Πξηλίηζαλ•

εθεί θαηνύλεο έπηαζαλ, έζηήζαζηλ ηέο ηέληεο.

(Άπαύηνπ = κηα δηθνξνύκελε έθθξαζε γηα ηελ νπνία ζα θάλνπκε αξθεηά θαη εθηελή ζρόιηα

θαη παξαηεξήζεηο ζηελ αλάιπζή καο πνπ ζα αθνινπζήζεη επίζεο. Δδώ όκσο ζα πξέπεη λα

αλαξσηεζνύκε αλ «ην άπαύηνπ» αληηζηνηρεί ζην Βπδαληηλό ζηξάηεπκα ή ζην ηνύξθηθν

αιιάγη, πνπ είρε ήδε μεθόςεη από ηνλ θύξην όγθν ηνπ Βπδαληηλνύ ζηξαηεύκαηνο θαη ην νπνίν

βξηζθόηαλ θαη έθαηγε ην κνλαζηήξη ηεο Ίζνβαο. Πεξηζζόηεξα όκσο θαη εδώ, ζηελ αλάιπζε

καο, πνπ ζα αθνινπζήζεη.

Πξηλίηζαλ = ηνπνζεζία πνπ αλαιύεηαη εθηελέζηεξα παξαθάησ.

ηέληεο = ζθελέο, εδώ έρεη ηελ έλλνηα ησλ ζθελώλ ηνπ ζηξαηνπέδνπ).

Ίδόληα γαξ νί θνξηηλνί ην πιήζνο ηνπ θνπζζάηνπ,

επζέσο όινη έπξνζθύλεζαλ—ζθάικα κέγαλ έπνίθαλ—

θ' εθείλνη ηνπο ώδήγεςαλ θ' έπξνβεδίδαλέ ηνπο.

ζθάικα κέγαλ έπνίθαλ = Πξνθαλώο ν ρξνληθνγξάθνο εδώ αλαθέξεηαη γηα ζθάικα ησλ

Γνξηπλίσλ έρνληαο ππ’ όςηλ ηνπ, ηελ επηθείκελε ηηκσξία ηνπο, ε νπνία επήιζε δύν ρξόληα

αξγόηεξα, από ηνπο Σνύξθνπο κηζζνθόξνπο ηνπ Βπδαληηλνύ ζηξαηεύκαηνο.

ώδήγεςαλ θ' έπξνβεδίδαλέ ηνπο = ηνπο έδσζαλ νδεγίεο θαη (εκπξόο + βαδίδαλε) = ηνπο

θαζνδεγνύζαλ).

Δλ ηνύησ γάξ άθίλσ εδώ ηα ιέγσ θη αθεγνύκαη

δηά ηνλ Μέγαλ Γεκέζηηθνλ θαη ηα θνπζζάηα όπνπ είρελ,

θαί ζέισ λα ζε αθεγεζώ θαη λα ζε θαηαιέμσ

ηνλ πόιεκνλ πνπ έγίλεηνλ έηόηε είο ηελ Πξηλίηζαλ.

(θαηαιέμσ = θαηαιήμσ.

Πξηλίηζαλ = Πεξί ηεο κάρεο ηεο Πξηλίηζεο βιέπε Γξαγ. (ζει. 160—178), (Παξαζέζακε ήδε

ην ελ ιόγσ απόζπαζκα από ην αλαθεξόκελν έξγν ζηα πξνεγνύκελα) νπνύ πνιιά ζθνηεηλά

ζεκεία δηεπθξηλίδνληαη θάπσο, θαζνξίδνληαη δε θαί αί αθξηβείο ζέζεηο πνιιώλ ηνπσλπκίσλ

ηεο πεξηνρήο ηνπ Αιθεηνύ, ηεο Ζιείαο θαί ιπκπίαο. Πνιύηηκνο είλαη επίζεο ή ζπκβνιή ηνπ

ελ ύπνζεκ. ζηηρ. 4546 εμ. κλεκνλεπζέληνο έξγνπ Εakythinos, Le Despostat grec, ην νπνίνλ

όπσο θαί δηα ηάο ινηπόο επηρεηξήζεηο ηνπ πνιέκνπ Διιήλσλ θαί Φξάγθσλ παξέρεη

δηαθσηηζηηθόο θξίζεηο θαη πεξί ηεο ελ Πξηλίηζε κάρεο. (Αύηόζ. ζει. 36—37 ). Δάλ ή ήηηα

ηνπ βπδ. ζηξαηνύ είο ηελ Πξηλίηζαλ είλαη γεγνλόο ηζηνξηθώο έμεθξηβσκέλνλ, αί πεξηζηάζεηο

ηνπιάρηζηνλ ππό ηάο νπνίαο έιαβε ρώξαλ είλαη αζθαιώο πνιύ δηάθνξνη ησλ ελ ησ Υξνληθώ

παξνπζηαδνκέλσλ. "Οπσζδήπνηε θαίλεηαη όηη νί "Έιιελεο ππέζηεζαλ αίθλεδηαζκόλ,

θαηόπηλ πιεξνθνξηώλ θαηαζθόπσλ όηη νύηνη «δηαζθεδάδνπλ είο ην ζηξαηόπεδνλ παίδνληεο

ζθάθη θαί ηάβιη, ηξώγνληεο θαί πίλνληεο». (Άξαγ. Υξνλ. § 351—357)..... (Π. Π. Καιολάρος).

Σξηαθόζηνη Φξάγθνη έθέξδηζαλ εθείλα ηα θνπζζάηα,

ην πώο ην κέιισ άθεγεζή εκπξόο είο ην βηβιίνλ κνπ.

(Σξηαθόζηνη Φξάγθνη = ην λνύκεξν εδώ απνηειεί κηα πξώηε αλαθνξά ηεο δύλακεο ησλ

Φξάγθσλ ηνπ Ησάλλε ηνπ Καηαβά, ηνλ νπνίν ζα δνύκε ζηελ ζπλέρεηα. ε κηα δεύηεξε όκσο

αλαθνξά γηα ηελ δύλακε απηή, ζα καο δνζεί ε επθαηξία λα επηζεκάλνπκε θαη ζηελ ζπλέρεηα

ηνπ παξόληνο. Αο θξαηήζνπκε όκσο θαη ην λνύκεξν απηό ζηελ ζθέςε καο, γηαηί ζα ην

ρξεζηκνπνηήζνπκε ζε θάπνηα εθηελή ζρόιηα θαη παξαηεξήζεηο πνπ ζα θάλνπκε θαη ζα

αθνινπζήζνπλ ζηελ ζπλέρεηα ηεο αλάιπζήο καο).

'Ώζάλ έδηάβε ό πξίγθηπαο έηόηε είο ηελ Κόξηλζνλ

(δηα λα όξζώζε θαί λα έιζή ησλ Αζελώλ ό δνύθαο

θ' νί άιινη αθέληεο ησλ λεζίσλ κε ηα θνπζζάηα όπνπ είραλ

εηο ζπκκαρίαλ ηνπ πξίγθηπαο, δηα λα έρνπλ πνιεκήζεη

ηνλ κέγαλ γαξ Γεκέζηηθνλ κε ηα θνπζζάηα όπνπ είρελ),

ήηνλ άθήθνληα είο Μνξέαλ δηθαίνλ ηνπ δηα κπάτινλ

ηνλ κηζηξ Νηδά ληε Καηαβά, έλαλ ηνπ θαβαιιάξελ•

άλζξσπνο ήηνλ θξόληκνο, παηδεπηηθόο είο ζθόδξα,

ζηξαηηώηεο γάξ άπόθνηνο θ' είο άξκαηα ηερλίηεο.

(κπάτινλ = αληηπξόζσπν.

άπόθνηνο = κε ηόικε, ηνικεξόο.

Πξόθεηηαη γηα ηελ κεηάβαζε ηνπ πξίγθηπα Γνπιηέικνπ ζηελ Κόξηλζν πξνο εμεύξεζε βνήζεηαο

από ηνπο ππόινηπνπο ζπκκάρνπο - Φξάγθνπο ηεο ηεξεάο, ηεο Δύβνηαο θαη δηαθόξσλ άιισλ

λεζηώλ ηνπ Αηγαίνπ. Ο Γνπιηέικνο ινηπόλ είρε αθήζεη ηξόπνλ ηηλά αληηθαηαζηάηε ηνλ Νηδά

ληε Καηαβά έλαλ θενπδάξρε από ηα κέξε ηεο Κξέζηελαο).

Άζηέλεηνλ είρε θνβεξήλ όηη ήηνλ ξεκαηηάξεο

θη νπδέλ εκπνξεί λα θξάηε ζπαζίλ νύηε θνληάξηλ•

θη σο έκαζελ πιεξνθνξίαλ όηη έξρεηνλ ην θνπζζάην

ηνπ βαζηιέσο, ην ώδήγεπελ Γεκέζηηθνο ό Μέγαο,

έβηάζηε, πεξηεζώξεςελ 'θ ηνλ θάκπνλ ηνπ Μνξέσο

όζν θνπζζάην ήκπόξεζελ θαη όζνλ ήδπλήζε.

(Άζηέλεηνλ = αζζέλεηα. Ζ αζζέλεηα απηή ηνπ Ησάλλνπ Καηαβά ππήξμελ αζθαιώο ε

θπξησηάηε αθνξκή ηεο εξσηηθήο πεξηπεηείαο ηεο ζπδύγνπ ηνπ κεηά ηνπ απζέληνπ ηεο

Καξπηαίλεο, …. (Π. Π. Καιολάρος).

Παξαηήξεζε: Να ζεκεηώζνπκε εδώ όηη ηελ επνρή εθείλε θαη θαηά ηελ παξνύζα ρξνληθή

ζηηγκή, ν απζέληεο ηεο Καξύηαηλαο, Γνδνθξείδνο ληε Μπξηέξεο, έιεηπε κεηά ηεο ζπδύγνπ ηνπ

Ησάλλε Καηαβά ζηελ ηθειία.

ξεκαηηάξεο = πάζρσλ εθ ξεπκαηηζκώλ.

πεξηεζώξεςελ 'θ = κάδεςε εθεί).

Κη όζνλ ηνπο πεξηεζώξεςελ έγλώκηαζελ πόζνη ήζαλ•

ηξηαθόζηνη γαξ θαη δώδεθα επξέζεζαλ θαη κόλνλ.

(έγλώκηαζελ = αξίζκεζε, ππνιόγηζε.

ηξηαθόζηνη γαξ θαη δώδεθα = κηα δεύηεξε αλαθνξά γηα ηελ δύλακε ησλ Φξάγθσλ ηνπ

Καηαβά. Κάπνηα πεξηζζόηεξα ζρόιηα ζα παξαζέζνπκε, σο ήδε ειέρζε, ζηελ ζπλέρεηα ηνπ

παξόληνο).

Άπήξελ ηνπο θη άλέβαηλελ ηα κέξε ησλ Κξεζηέλσλ

γπξεύνληα θαηεξσηώλ, ην πνπ είλαη ηα θνπζζάηα

ηνπ βαζηιέσο, όπνπ έξρνληαη ζηνλ θάκπνλ ηνπ Μνξέσο.

(Άπήξελ = Πήξε.

Κξεζηέλσλ = Σα Κξέζηελα ηεο Οιπκπίαο.

θάκπνλ ηνπ Μνξέσο = Δδώ ν θάκπνο ηνπ Μνξέσο ελλνείηαη ν θάκπνο ηεο Ζιείαο. Μνξέαο

ιεγόηαλ παιαηόηεξα κόλνλ ε πεξηνρή ηεο Ζιείαο. Ζ νλνκαζία απηή, επηθξάηεζε αξγόηεξα ζε

νιόθιεξε ηελ Πεινπόλλεζν. Οη Βπδαληηλνί είραλ γηα θύξην ζηόρν ηελ πόιε ηεο Αλδξαβίδαο,

ε νπνία ηελ επνρή εθείλε ήηαλ πξσηεύνπζα ησλ Φξάγθσλ ζηελ Πεινπόλλεζν.

Κη σο έκαζελ όηη έζσζαλ έθείζε εηο ηελ Πξηλίηζαλ,

ζην παξαπόηακν ηνπ Άιθέσο έζέβε δηα λα όδεύε.

(έζσζαλ = έθζαζαλ.

έζέβε = επξέζε).

Κη σο εύξελ ηελ θαξθνιαζίαλ εθείλνπ ηνπ θνπζζάηνπ,

έζέβελ έμνπίζσ ηνπο θ' έξρεην έιάκλνληά ηνπο.

(θαξθνιαζίαλ = Σα ίρλε ηα ζρεκαηηδόκελα άπό ηα θαξθηά ησλ ππνδεκάησλ ηνπ

πνξεπνκέλνπ ζηξαηνύ θαί ησλ πεηάισλ ηνπ ηππηθνύ.

έιάκλνληά ηνπο = Διάκλσ = θαηαδηώθσ, παξαθνινπζώ θαηά πόδαο).

Κη όηαλ ήιζε θη άπέζσζελ είο όθάηη κηθξήλ θιεηζνύξαλ

εθεί πιεζίνλ, ην ιέγνπζηλ ζην 'Αγξίδη Κνπλνππίηζαο,

θ’ είδαλ ηνπο θάκπνπο εθεηλνύο γεκάηνπο ηα θνπζζάηα

—ηαρύηζηλ ήηνλ αθνκή, ώξα άλαηεικάηνπ—

άθλίδηα γάξ έμέβεζαλ είο ηα θνπζζάηα εθείλα.

(όθάηη = Κάπνηνο, ηηο, ηη.. εδώ θάπνηα

'Αγξίδη Κνπλνππίηζαο = Πεξί ηνπ ηνπσλπκίνπ απηνύ αλαθεξζήθακε ζηα πξνεγνύκελα.

κσο κηα απνδεθηή, από όινπο, αλαθνξά είλαη θαη ε παξαθάησ: ....λνκα ζηελήο δηαβάζεσο

παξά ηνλ Άιθεηόλ κεηαμύ "Ηζνβαο θαί θάκπνπ Πξηλίηζεο…… Αί πεξί ηνύηνπ πιεξνθνξίαη

ελ Γξαγ. (ζει. 133 ππνζεκ. 1), δελ παξέρνπλ ηίπνηε ην δηαθσηηζηηθόλ σο πξνο ηελ ζέζηλ.

Άγξίδη ζεκαίλεη έμσρώξηνλ, μεκόλη, άπαληά δε ζπλεζέζηαηα θαί σο ηνπσλύκηνλ..... (Π. Π.

Καιολάρος).

ηνπο θάκπνπο εθεηλνύο = Μηα ραξαθηεξηζηηθή θαηαγξαθή ηεο κνξθνινγίαο ηνπ εδάθνπο ηεο

Πξίληηζαο ή ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο ηεο. Ζ θαηαγξαθή απηή, πνπ αμίδεη θαη ζα πξέπεη λα

πξνζέμνπκε όισο ηδηαηηέξσο, απνηειεί κηα από ηηο πνιιέο θαηαγξαθέο ζρεηηθά κε ηελ

κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο ηεο Πξίληηζαο. Αο ην θξαηήζνπκε θαη απηό ζηελ κλήκε καο γηαηί

ζα καο ρξεηαζηεί ζηελ ζπλέρεηα ηεο αλάιπζήο καο.

ηαρύηζηλ = από ην ηαρέα = ηελ επόκελε πξσίαλ.

ώξα άλαηεικάηνπ = ώξα πνπ έβγαηλε ν ήιηνο, ηελ ώξα πνπ αλέηεηιε ν ήιηνο.

—ηαρύηζηλ ήηνλ αθνκή, ώξα άλαηεικάηνπ— Παξαηήξεζε: Δδώ πηζαλώο αλαθέξεηαη όηη

ήηαλ ε άιιε κέξα ή απιώο πνιύ πξσί όπσο ε επνκέλε ιέμε ώξα αλαηεικάηνπ. Αλ

ππνζέζνπκε όκσο όηη κε ην «ηαρύηζηλ» ν ρξνληθνγξάθνο ππνλνεί ηελ άιιε κέξα, εθ ηνπ

ηαρέα ή ηαρηά (= αύξην), όπσο ηζρπξίδνληαη θάπνηνη ηζηνξηθνί, ζα κπνξνύζακε λα βγάινπκε

έλα ζεκαληηθό ζπκπέξαζκα: όηη ν ίδηνο ν ζπγγξαθέαο θαη σο εθ ηνύηνπ θαη ν

ρξεζηκνπνηνύκελνο ηξόπνο γξαθήο ηνπ, καο δίλεη έλα αθξηβέο ρξνλνιόγην ηεο πνξείαο ησλ

Βπδαληηλώλ ζηξαηεπκάησλ θαη ηεο κάρεο πνπ δηεμήρζε ζηελ Πξίληηζα. κσο ζην ζεκείν

απηό ην θόκκα πνπ ππάξρεη κεηά ηελ ιέμε «αθνκή,» ζα έπξεπε λα κεηαθεξζεί κεηά ηελ ιέμε

«ηάρπηζηλ,». Γειαδή ν παξώλ ζηίρνο ζα έπξεπε λα απνδνζεί όπσο παξαθάησ: —ηαρύηζηλ,

ήηνλ αθνκή ώξα άλαηεικάηνπ— = δειαδή: ηαρηά (αύξην), ηελ ώξα πνπ έβγαηλε ν ήιηνο.

Δδώ πξόθεηηαη, αλ θαη αζαθώο κελ πξνζδηνξηδόκελνο, γηα θάπνηνλ αθόκα ρξνληθό

πξνζδηνξηζκό πνπ ν ρξνληθνγξάθνο πξνζπαζεί λα καο κεηαθέξεη.

άθλίδηα = αηθληδίσο).

Ό κηζίξ Νηδηά ληε Καηαβάο, ό θνβεξόο ζηξαηηώηεο,

ηίπνηε νπδέλ έδείιηαζελ δηά ην πνιύ θνπζζάην.

(ηίπνηε νπδέλ έδείιηαζελ = δελ θνβήζεθε θαζόινπ, ελλνείηε από ηνλ πνιύ ζηξαηό ησλ

Βπδαληηλώλ).

Πεξίραξνο έγίλεηνλ, θξάδεη ηελ ζπληξνθίαλ ηνπ,

θαί ιέγεη νύησ πξόο απηνύο κε πξνζπκίαλ κεγάιελ•

«Αθέληεο θίινη θη αδειθνί, ζύληξνθνη ήγαπεκέλνη,

»όινη πξέπεη λα ραίξεζηε θαη ηνλ Θεόλ δνμάδεηλ

»όηαλ καο ήθεξε ό ζεόο 'ο ηόζα έπηδέμηνλ ηόπνλ,

»ηόζα θνπζζάηα άθαληα λα ηα έρσκελ θεξδίζεη.

(έπηδέμηνλ ηόπνλ = κηα δεύηεξε αλαθνξά γηα ηνλ ηόπν ηεο Πξίληηζαο. Ο «επηδέμηνο» εδώ

δειώλεη όηη ν ηόπνο απηόο επλννύζε ηελ κάρε από πιεπξάο Φξάγθσλ).

»Πξνζέρεηε, θαινί αδειθνί, θάλεηο κε ηνπο δεηιηάζε

»δηαηό έλη πιήζνο γαξ ιανύ• δηα ηνύην όπνπ, ζαο ιέγσ,

»ηνύηνπο λα πνιεκήζσκελ όηη θάιιηόλ καο έλη,

»παξά λα ήζα όιηγώηεξνη θαη κηαο θπιήο άλζξώπνη.

(έλη = είλαη).

»Δηνύηνη είλαη άπόμελνη από δηαθόξνπο ηόπνπο,

»άπαίδεπηνη λα πνιεκνύλ κεηά Φξάγθνπο αλζξώπνπο•

»κεδέλ όθλήζσκελ πνζώο λα καο άπνζθεπάζνπλ,

»άθλίδσο αο ηνπο δώζσκελ όινη κε ηα θνληάξηα.

(άπόμελνη = μέλνη, εηεξόρζνλεο.

άπνζθεπάζνπλ = αλαθαιύςνπλ, καο αλαγλσξίζνπλ).

»Σά άινγα, όπνπ έρνπζηλ, όια ύπαξίππηα είλαη,

»έλόο θαξίνπ καο ή θνξά λα ξίμε δεθαπέληε.

(ύπαξίππηα = ίππνο κεηαθνξάο απνζθεπώλ, κηθ θαησηέξαο αμίαο.

θαξίνπ = θαξί = ίππνο πνιεκηθόο

θνξά = ε νξκή, ε θόξα).

»Καη πάιηλ ιέγσ, αδειθνί, εηνύην θ' ελζπκώ ζαο

»ηόλ θόπνλ, όπνπ έβάιαζηλ νί αθέληεο νί γνλείο καο,

»ηνύο ηόπνπο, όπνπ έρνκελ, λα ηνπο έρνπλ θεξδίζεη.

»Κ' εάλ νπθ έβάιακελ βνπιήλ ηελ ζήκεξνλ ήκέξαλ,

»ό θαηά εηο ην ζώκα ηνπ λα ην έρε δηαθεληέςεη,

»λά δείμσκελ εηο άξκαηα όηη είκεζελ ζηξαηηώηεο,

»θη άπαύηνπ λα θπιάμσκελ νκνίσο ηα ίγνληθά καο•

»θη αλ νύησο νύδέλ πνηήζσκελ σζάλ έγώ ζαο ιέγσ,

»νύδέλ πξέπεη λα καο θξαηνύλ αλζξώπνπο ησλ αξκάησλ,

»νύηε πξνλνίεο λα έρσκελ, νύηε ηηκήλ ζηνλ θόζκνλ.

(δηαθεληέςεη = πξνζηαηέςεη.

ίγνληθά καο = θιεξνλνκηθά καο, θιεξνλνκηά καο.

πξνλνίεο = θένπδα).

»Ίδέηε πάιηλ δεύηεξνλ, αθέληεο θαη ζύληξνθνη,

»όηη, αλ καο δώζε ό ζεόο θ' ή ηύρε καο εηνύην,

»ηόλ άδειθόλ ηνπ βαζηιέσο θ' εηνύηα ηα θνπζζάηα

»κέ πόιεκνλ θαί κε ζπαζί λα ηνπο ληθήζσκε ώδε,

»έσο όηνπ ζηήθεη ή θηβσηόο ζην Αξαξάη ην όξνο,

»κέιιεη ζηήθεη ην έπαηλνο ηεο ζεκεξλήο εκέξαο,

»όπνπ καο ζέινπλ επαηλεί όζνη ην ζέινπλ αθνύζεη.

(ώδε = εδώ).

»Έγώ γάξ, σο ην εμεύξεηε θ' έβιέπεηε είο έκέλαλ,

»νύ δύλνκαη ηνπ λα θξαηώ ζπαζίλ νύηε θνληάξηλ

»ηνύ λα ζηαζώ εηο πόιεκνλ, ηνπ λα έρσ πνιεκήζεη•

»άιιά λα πνηήζσ σο δηα εζάο ηνύηελ ηελ πξνζπκίαλ,

»ηνπ πξίγθηπνο ην θιάκνπξνλ ζέισ λα ην βαζηαίλσ,

»ζην ρέξηλ κνπ ην δέζεηε λα ην θξαηώ ζηεξέα.

(θιάκνπξνλ = ζεκαία

ζηεξέα = ζηεξεά).

»Σήλ ηέληαλ ηνπ Γεκέζηηθνπ ζεσξώ ηελ άπ' έδώζελ,

»θη νκλύσ ζαο γάξ εηο ηνλ Χξηζηόλ νιόξζα έθεί λ'άπέιζσ.

»Κη όπνηνο ίδε όηη λα ηξαπώ ή ηίπνηε δεηιηάζσ,

»έρηξόλ ηνλ έρσ ηνπ Χξηζηνύ, λα κε κε ζθάμε επζέσο».

(νκλύσ = νξθίδνκαη.

ηξαπώ = εληξαπώ).

Ό Μέγαο γαξ Γεκέζηηθνο ζηελ ηέληαλ έθαζέηνλ,

νπνύ ήηνλ άλάβνινλ εηο ην ρσξίνλ Πξηλίηζαο.

(άλάβνινλ = κε βνιηθό. Μηα αλαθνξά γηα ην ρσξηό ηεο Πξίληηζαο. Καη γηα ηελ αλαθνξά

απηή, ζα παξαζέζνπκε θάπνηα ζρόιηα θαη παξαηεξήζεηο, ζηελ ζπλέρεηα ηνπ παξόληνο.

Πξηλίηζαο = Γηα ηελ πηζαλή ηνπνζεζία ηεο Πξίληηζαο αλαθεξζήθακε εθηελέζηεξα ζηα

πξνεγνύκελα. Μηα αθόκα αλαθνξά γηα ην κέξνο απηό είλαη θαη ε αθόινπζε, από ηνλ Π. Π.

Καινλάξν: «....Σν ρσξίνλ Πξηλίηζα, (γαιιηζηί Ηa Brenyce πξβι. Υξνλ. § 368, 380, 383, 466)

δελ ύπάξρεη ζήκεξνλ. Έθείην παξά ην ρσξίνλ Βύιηδα ηνπ δήκνπ "Οιπκπίσλ, Ννκνύ Ζιείαο.

Βιέπε ζρεηηθώο έξεπλαο ελ Buchon ελ La Grece continentale et la Moree ζ. 499. Πξβι. θαη

Γξαγ. . 136, όζηηο ηνπνζεηεί ηελ Πξηλίηζαλ κεηαμύ ησλ θσκώλ Μπέιεζη θαί Ππξί ηνπ

δήκνπ Ήξαίαο, ηεο έπαξρίαο Γνξηπλίαο, είο ηελ πεξηνρήλ ηεο Ληνδώξαο......».... (Π. Π.

Καιολάρος).

Κη σζάλ έθαλεξώζεζαλ εθείλνη νί Φξάγθνη άθλίδηα,

ηνύηνλ ηνλ ιόγν έιάιεζελ, αηόο ηνπ γάξ ηνλ είπελ•

«πξνγεκαηίηζηλ γάξ κηθξόλ έβιέπσ όηη καο ήιζελ».

(αηόο = ν ίδηνο.

πξνγεκαηίηζηλ = κηθξό πξόγεπκα).

Οξίδεη, έθαβαιιίθεςαλ άιιάγηα ηξία θαη κόλνλ,

ρίιηνπο απάλσ είο η'άινγα ηνπο Φξάγθνπο λ' απαληήζνπλ•

επζέσο έθαβαιιίθεςαλ θη απήιζαλ είο ηνπο Φξάγθνπο,

ζηακαηηθά ηνπο έζκημαλ όινη κε ηα θνληάξηα.

(Οξίδεη = δηαηάζζεη.

ζηακαηηθά = απόηνκα).

ην πξώηνλ πνπ έβαξέζαζηλ έπεζαλ εθ ηνπο Φξάγθνπο

θαιά ην ηξίηνλ άπ' απηνύο όινη από ηα θαξηά ηνπο•

δηα έλα Φξάγθνλ ήζαζηλ Ρσκαίσλ δέθα θνληάξηα.

(Παξαηήξεζε: Γελ ζα κπνξνύζακε λα κελ παξαηεξήζνπκε όηη αλ από ηνπο ηξηαθόζηνπο

Φξάγθνπο «έπεζαλ» ην έλα ηξίηνλ ήηνη εθαηό Φξάγθνη, ηόηε γηα ηνπο ππόινηπνπο δηαθόζηνπο

δελ βγαίλεη ην λνύκεξν «δέθα θνληάξηα» αλ ππνζέζνπκε όηη ζην μεθίλεκα ηεο κάρεο απηήο

«ξίρηεθαλ», «αιιάγηα ηξία θαη κόλνλ», ήηνη ρίιηνη Βπδαληηλνί).

Αθνύζαηε, ράξηλ ηνπ Χξηζηνύ, θαλείο από ηνπο Φξάγθνπο

θνληάξη νπδέλ έπίαζελ, θάλεηο νύθ έιαβώζε•

εθείλνη γάξ όπνπ έπεζαλ επζέσο θαβαιιηθεύνπλ

θαί ηα ζπαζία έμήβαιαλ θαη ηνπο Ρσκαίνπο έζθάδαλ.

(έμήβαιαλ = έβγαιαλ).

'Ώξα έδηάβεθε πνιιή πνπ έράζεζαλ νί Φξάγθνη

θη νπδέλ έθαίλνληαλ πνζώο κέζα εηο ηνπο Ρσκαίνπο

εθείλνο γάξ ό κηζίξ Νηδάο, ό Καηαβάο, ζε ιέγσ.

Αθόηνπ έζεθώζεζαλ νί Φξάγθνη έθεί όπνπ έπέζαλ,

όπνπ ηνπο άπεδείξαζηλ ην πιήζνο ησλ Ρσκαίσλ,

έβγαιαλ ηα ζπαζίηζηα ηνπο, ηνλ πόιεκνλ άξράζαλ,

Ούησο έζθαμαλ ηνπο Ρσκαίνπο σο θάιθνο ην ιηβάδη.

(ηα ζπαζίηζηα ηνπο = ηα ζπαζηά ηνπο.

άξράζαλ = αξρίζαλ.

θάιθνο = δξεπάλη (ην δξεπάλη ην ρνξηάξη)).

Από ην πιήζνο ησλ Ρσκαίσλ έράζεζαλ νί Φξάγθνη

θη νπδέλ ηνπο έβιεπελ πνζώο Γεκέζηηθνο ό Μέγαο

εθείζελ, όπνπ έθάζεηνλ ζηελ ηέληα ηνπ άπέζσ.

(άπέζσ = απ’ έμσ).

Ό δε καθάξηνο κηζίξ Νηδάο ό Καηαβάο εθείλνο

νπδέλ άλάκελελ πνζώο λα πνιεκνύλ ηνπο Φξάγθνπο•

νιόξζα πάληα έζπνύδαδελ λα ζώζε είο ηελ ηέληαλ,

όπνπ έζεώξεη από καθξά όηη ήηνλ ηνπ Γεκεζηίθνπ.

(λα ζώζε = λα θζάζεη).

Σηλέο, όπνπ ήζαζηλ εθεί ζηνλ πόιεκνλ εθείλνλ,

είδαλ θαη έκαξηύξεζαλ όηη είδαλ θαβαιιάξελ

άζπξαινγάηνλ είο θαξί, γπκλόλ ζπαζίλ έβάζηα,

θαη πάληα ππήγαηλελ νκπξόο εθεί πνπ ήζαλ νί Φξάγθνη.

Καη είπαλ θη άθηξώζαζηλ όηη ό άγηνο Γεώξγηνο ήηνλ

θη ώδήγεπελ θη άληξείεπελ ηνπο Φξάγθνπο λα πνιεκνύζηλ.

(άθηξώζαζηλ = αθηξώλσ=ζηεξεώλσ, ζηεξέσζαλ).

Οί κελ είπαλ όηη έρόιηαζελ ή ύπεξαγία Θενηόθνο,

όπνπ ήηνλ είο ηελ Ίζνβαλ ζην κνλαζηήξη έθείλν,

ην έθαςαλ ηόηε νί Ρσκαίνη είο ην ηαμείδη εθείλν•

θαη άιινη πάιε έιέγαζηλ όηη ή άθηνξθία πνπ έπνηήζελ

ό βαζηιεύο—όπνπ ώκνζελ ηνπ πξίγθηπα Γπιηάκνπ

θαη άλεπ θηαίζκαηνο ηηλόο λα πνίεζε πξνο εθείλνλ,

δηα ιόγηα γάξ ςεκαηηλά θαη δσξηαλά καληάηα

απόζηεηιε ηα θνπζζάηα ηνπ ηνλ πξίγθηπα καδίδεη—

δηα ηνύην έρόιηαζελ ό Θεόο θ' ή ύπεξαγία Θενηόθνο

θ' έδσθε λίθνο ησλ Φξαγθώλ θαη ησλ Ρσκαίσλ ώξγίζηε.

(έθαςαλ = Λόγσ ππξπνιήζεσο ηνπ κνλαζηεξίνπ Ίζνβαο.

άθηνξθία = επηνξθία, θαηαπάηεζε ηνπ όξθνπ.

ώκνζελ = σκλύσ = δίλσ όξθνλ, πνπ έδσζελ όξθν.

ςεκαηηλά = ςεπδή.

δσξηαλά = αβάζηκα, απαηειά.

καδίδεη = καδίδσ θαη καδήδσ = πιήηησ, θηππώ, πνιεκώ.

έρόιηαζελ = ζύκσζε, ιππήζεθε).

Από ώξαο πξώηεο άξρηζελ ό πόιεκνο εθείλνο

θ' νί Φξάγθνη άπεζώζαζηλ ώξα κεζεκεξίνπ

ζηελ ηέληαλ, όπνπ έθάζεηνλ Γεκέζηηθνο ό Μέγαο.

(Από ώξαο πξώηεο = εδώ ελλνείηε από ην πξσί.

άπεζώζαζηλ = έθζαζαλ).

Ό Μέγαο γάξ Γεκέζηηθνο άπέθεη εθ ηελ ηέληαλ

ην βιέκκα ηνπ είρε άδηάιεηπα έθεί πξνο ην θνπζζάηνλ

λα ίδή ην ηί έγίλνληαλ νί Φξάγθνη ηνπ Μνξέσο•

πνύπεηε Φξάγθνλ νύ ζεσξεί, κόλνλ θαη ηνπο Ρσκαίνπο•

ηάο ρείξαο ηνπ έζήθσζε θαη ηνλ ζεόλ δνμάδεη,

ζθνπίδνληα, ινγηδόκελνο, έράζεζαλ νί Φξάγθνη.

(άδηάιεηπα = ρσξίο δηάιεηκκα.

πνύπεηε = νπδακνύ).

Καί νύησο σζάλ έζηήθεηνλ θ' έζεώξεη ηα θνπζζάηα,

άθλίδηα έθάλεζαλ εθεί ηα θιάκνπξα ησλ Φξάγθσλ•

έγλώξηζελ ηα θιάκνπξα ηνπ θξάγθηθνπ θνπζζάηνπ.

(ηα θιάκνπξα = νη ζεκαίεο).

Δθεί ζηελ ηέληα έξρόληεζαλ, πνπ έβιέπαζηλ ην ζθήπηξνλ

ηνπ βαζηιέσο ηνπ αδειθνύ, ηνπ Μεγάινπ Γεκεζηίθνπ.

ηξηγγήλ θσλίηζαλ έζπξελ, κεγάιε σο έδπλάζηε,

εθείλσλ ησλ παηδόπνπισλ, όπνπ ήζαλ κεη' εθείλνλ•

«Μσξέ, θέξε ην ίππάξη κνπ, κσξέ, ηνλ ηνπξθνκάλνλ,

«ζεσξείηε θιάκνπξα Φξάγθσλ, όπνπ καο έπεηξώζαλ».

(ηξηγγήλ θσλίηζαλ = νμείαλ θξαπγήλ..

παηδόπνπισλ = λεαξώλ ππεξεηώλ.

ηνπξθνκάλνλ = όλνκα ίππνπ.

έπεηξώζαλ = θαηαπιάθσζαλ κε πέηξεο).

Κ' εθείλνη σο είδαλ ηα ζπαζία γπκλά έμειακπξηζκέλα

λα έξρόληεζαλ απάλσ ηνπο—ηα έβαζηαίλαλ νί Φξάγθνη—

από ην αίκα ησλ Ρσκαίσλ ήζαλ αίκαησκέλα—

ό θαηά είο έζπνύδαδελ λα ζώζε ηνλ έληαπηόλ ηνπ•

όινη είο θπγίνλ έβάιζεζαλ έλζα εκπνξεί ν θαζέλαο.

(έμειακπξηζκέλα = ιακπνθνπνύληα).

'Οθάπνηνο ήηνλ θξόληκνο πνπ αγάπα ηελ ηηκήλ ηνπ,

έδξακε, ήθεξελ άινγνλ όπνπ έζηεθελ ζηξσκέλνλ,

όπνπ ήηνλ ην θαιιηώηεξνλ ηνπ Μεγάινπ Γεκεζηίθνπ•

έβνήζεζε ηνπ άθέληνπ ηνπ, πήδα θαβαιιηθεύεη.

Όθάπνηνλ εύξελ εθεί άλζξσπνλ γαξ ηνπ ηόπνπ,

όπνπ έμεπξε θη άπείθαδελ ην κέξνο ηεο Πξηλίηζαο.

(άπείθαδελ = εγώξηδελ, απεηθάδσ = γλσξίδσ).

Δθείλνο ηνλ ώδήγεςελ θαη ζπληξνθίαλ ηνπ έπνίθελ•

εθείζελ εθ ηελ Λέβηηζαλ ζηελ Κάπειελ άλέβε,

αγξίνπο ηόπνπο έδηάβεζαλ λα κε ηνπο έγλσξίζνπλ,

θαη ηόζα απήιζαλ θξόληκα κεηά έπηδεμησζύλεο,

ζηνλ Μεδεζξά ηνλ έζσζελ όπνπ πνιιά έπεζύκα.

(εθείζελ εθ ηελ Λέβηηζαλ ζηελ Κάπειελ άλέβε = ηα ηνπσλύκηα απηά αλαθεξζήθακε ζηα

πξνεγνύκελα. Μηα αθόκα αλάιπζε από ηνλ Π. Π. Καινλάξν είλαη θαη ε αθόινπζε:

«....Λέβηηζαλ θαη Κάπειελ = Σνπνζεηώλ ηελ Πξίληηζαλ παξά ην ρσξίνλ Ππξί ν Γξαγ. εηθάδεη

όηη ε Λέβηηζα ζπκπίπηεη ηνπνγξαθηθώο πξνο ην ζεκεξηλόλ ρσξίνλ Βεξβίηζα ηνπ δήκνπ

Σξνπαίσλ ηεο Δπαξρίαο Γνξηπλίαο. Ωο πξνο ηελ Κάπειελ, αύηε θαη ζήκεξνλ εηζέηη είλαη

δαζώδεο πεξηνρή ηεο Ζιείαο θαη ελ κέξεη ηεο Γνξηπλίαο, δηαξξενκέλε θαη ππό ηνπ

παξαπαηάκνπ ηνπ Αιθεηνύ Δξπκάλζνπ, όπνπ ηα ρσξία Αλδξώληνλ, Γηάξκελα, Καθνηάξη,

Κιεηληηά, Κνύκαλη θιπ. ηνπ δήκνπ Λακπείαο, ηνπ λνκνύ Ζιείαο....». (Π. Π. Καιολάρος).

ηελ ζπλέρεηα γηα θαιίηεξε θαηαλόεζε ηεο πεξηνρήο ζα παξαζέζνπκε έλαλ ράξηε κε ηα

βαζηθόηεξα ηνπσλύκηα θαη ηνπνζεζίεο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ παξνύζα αθήγεζε ηνπ

«Υξνληθνύ».

Σα δε θνπζζάηα ησλ Ρσκαίσλ, όπνπ ήζαλ ζηελ Πξηλίηζαλ,

ην ίδεί ηνπο Φξάγθνπο όηη έζσζαλ ζηελ ηέληα ηνπ

Γεκεζηίθνπ

θη άπέδεηξαλ θ' έξξίμαζηλ ηνπ βαζηιέσο ην ζθήπηξνλ,

όινη άπνθεθαιίζηεζαλ, έβάιζεζαλ λα θεύγνπλ•

ό είο ηνλ άιινλ νύθ έβιεπελ ην πόζελ ύπαγαίλεη.

Σί λα ζαο ιέγσ ηα πνιιά θαη πνίνο λα ζαο ηα γξάθε;

Οη Φξάγθνη άπνζηάζεζαλ ζθάδνληα ηνπο Ρσκαίνπο•

έκπνδνλ κέγαλ εύξαζηλ ηα δάζε ηεο Πξηλίηζαο,

ηνπο ηόπνπο έθείλνπο ηνπο ζθιεξνύο θαη πνιιά

δαζσκέλνπο.

(έκπνδνλ = εκπόδηνλ.

ηνπο ηόπνπο έθείλνπο ηνπο ζθιεξνύο θαη πνιιά δαζσκέλνπο = Πξόθεηηαη γηα κηα αθόκα

κνξθνινγηθή αλαθνξά ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο ηεο Πξίληηζαο. Ζ «ηόπνη» εδώ, πεξηζζόηεξν

δείρλνπλ «ζθιεξνί» από ηα πνιιά δάζε πνπ ππήξραλ ζηελ πεξηνρή απηή.

Έθεί έγιύησζαλ νί Ρσκαίνη, όζνη έδξάκαλ θ' έκπήθαλ•

έπεί, αλ έιεηπαλ νη ζθιεξνί νί ηόπνη όπνπ ζαο ιέγσ,

ινγίδνκαη είο πιεξνθνξίαλ έλαο κόλνο άπ' απηνύο

νπ κε λα έγιύησζε άπ' εθεί, αλ είραζηλ νί Φξάγθνη

ηελ δύλακηλ λα έζθάδαζηλ ην γέλνο ησλ Ρσκαίσλ.

Οη Φξάγθνη άπνζηάζεζαλ ζθνηώλσλ ηνπο ερηξνύο ηνπο,

θη σο είδαλ πάιε όηη έθπγαλ θ' έπηαζαλ ηα βνπλία,

είο ηνπο δξπκώλεο έθπγαλ έθεί πξνο ηνλ ζηξαηέαλ

άθεθαλ λα ηνπο δηώρλνπζηλ, εζηξάθεζαλ νπίζσ.

(δξπκώλεο = δαζσκέλεο πεξηνρέο.

ζηξαηέαλ = .....νύησ «ηνλ ()ηξαηέαλ» νπρί «ηελ ζηξάηαλ» σο ελ ζηίρνηο 505, 513, 648.….

Πεξί ηξαηίαο ηεο νκεξηθήο πόιεσο ηδέ ελ Αξθαδηθήο Δπεηεξίδαο (Σάθε Καλδειώροσ)

1903, ζει. 184 -185.... (η. Γξαγνύκεο). Με άιια ιόγηα εδώ ν η. Γξαγνύκεο εκκέλεη ζηελ

άπνςε όηη ε θαηαγξαθή «πξνο ηνλ ζηξαηέαλ» αθήλεη λα ελλνεζεί όηη ν Βπδαληηλόο ζηξαηόο

«ζθόξπηζε» πξνο ηελ αξραία θαη από ηνλ κεξν κλεκνλεπζείζα, πόιε ηξαηίε. Αλ δερηνύκε

ηελ άπνςε όηη ν ρξνληθνγξάθνο ησλ «Υξνληθώλ» ππνλνεί ηελ Οκεξηθή απηή πόιε ζα πξέπεη

λα δερηνύκε όηη γλώξηδε θαιά θαη ηα έξγα ηνπ κεξνπ, θαζώο επίζεο θαη νιόθιεξε ηελ

Διιεληθή ηζηνξία. Αλαθεξόκαζηε ζην γεγνλόο απηό γηα δύν θπξίσο ιόγνπο. Ο πξώηνο είλαη,

όπσο εμ’ άιινπ είπακε θαη ζηελ αξρή, όηη ε γξαθή θαη ην πλεύκα ηνπ «Υξνληθνύ», θαη’ εκάο,

πξνζπαζεί λα κπεζεί ηα έξγα ηνπ «Θείνπ» Οκήξνπ θαη ν δεύηεξνο ιόγνο είλαη όηη ζύκθσλα

κε ηελ άπνςή καο απηή, ζα εληνπίζνπκε θαη ζα θαηαγξάςνπκε ζηελ πνξεία ηεο αλάιπζήο

καο θαη άιια ηέηνηα ζηνηρεία παξκέλα από ηελ Διιεληθή ηζηνξία. Αιιά απηά ζηελ ζπλέρεηα.

Σώξα αο δνύκε πσο ηειείσζε ε ελ ιόγσ κάρε κεηαμύ ησλ Βπδαληηλώλ ηνπ εβαζηνθξάηνξα

Κσλζηαληίλνπ θαη ησλ Φξάγθσλ ηνπ Κξεζηεληώηε Νηε Καηαβά.

Χίιηα άινγα έθέξδηζαλ έηόηεο σλ νί Φξάγθνη.

Ωο ην έκαζαλ νί άλζξσπνη έθείζε εθ ηα ρσξία,

κηθξνί κεγάινη έδξακαλ λα έρνπζηλ θεξδίζεη,

εθ ησλ Ρσκαίσλ ηα πξάγκαηα λα έρνπλ δηαθνξήζεη.

(Χίιηα άινγα = ....ηα ιάθπξα δεινλόηη, άηηλα ήζαλ (ΔΥ) 1000 ή (ΑΥ) 2000 ίππνη, αη ζθελαί

θαη άιια πάκπνιια ηνζαύηα δ’ ήζαλ ηα εγθαηαιειεηκκέλα ώζηε θαη νη πεξίνηθνη έδξακνλ εηο

δηαξπαγήλ (ΔΥ)....».... (η. Γραγούκες).

δηαθνξήζεη = θεξδίζεη (δηάθνξνλ = θέξδνο)).

Οη Φξάγθνη γάξ έκείλαζηλ έηόηε εηο ηα έξβηα•

επεί αλ ήζειαλ λα έιζνύλ, λα κείλνπλ παξαθάηνπ,

νπδέλ έδύλνληαλ λα ππάλ όη' ήζαλ θνπηαζκέλνη,

θαη δηα ην θέξδνο ην πνιύ ην είραζηλ θεξδίζεη•

επί ηελ αύξηνλ ππάλ νξζά εηο ην Βιηδίξη.

(έξβηα = Καηά η. Γξαγνύκε, σο είδακε, πξόθεηηαη γηα ην ρσξηό έξβνπ Γνξηπλίαο.

έξβηα = Καηά Α. Μπνύηζηθα ε ζρεηηθή θαηαγξαθή γηα ην ηνπσλύκην απηό, όπσο

παξαζέζακε ζηα πξνεγνύκελα θαη αο ζπκεζνύκε ζην ζεκείν εδώ, έρεη σο εμήο: «….Σα

έξβηα. Δίλαη κηα απ’ ηηο δπζθνιόηεξεο κεζαησληθέο ηνπσλπκίεο. ηεο πεξηνρήο καο. Σν

«Υξνληθόλ», κε ηελ αζάθεηά ηνπ ζην ζεκείν απηό, δελ βνεζεί ζηνλ εληνπηζκό ηεο, νύηε

επίζεο θαη άιιε πεγή ηελ αλαθέξεη.

Ο Καινλάξνο ζεκεηώλεη όηη δελ είλαη δπλαηόλ λα ηαπηηζζνύλ κε ην ρσξηό έξβνπ ηεο

Γνξηπλίαο (Πξβι. Γξαγνύκε, ζει. 171). Αθόκα δελ κπνξνύκε λα ππνζηεξίδνπκε όηη

ηαπηίδνληαη κε ηα γεηηνληθά εξ6ηαλά ή εξγηαλά. Ο BUCHON θνληά ζηα έξβηα ηνπνζεηεί

ην Πεξηγάξδη: ηο Περηγάρδη ήιζαζηλ εθεί προς ηο Βισδήρε. / Αθ’ όηοσ γαρ εζώζαζηλ

έθείζε εης ηα έρβηα. (ζηίτ. 5204)05)

Βέβαηα, δελ ππάξρεη νξαηή ζρέζε κε ηα έξβηα ηεο Κνδάλεο. Δίλαη ηνπσλπκία θαζαξά ηνπ

ειεηαθνύ ρώξνπ, αιιά αδπλαηνύκε λα θάλνπκε ηελ παξακηθξή ππόζεζε, γηα ηνλ

πξνζδηνξηζκό ηεο ηνπνζεζίαο ηνπο.

Δίλαη θη απηό από ηα «λεθξό» ηνπσλύκηα ηεο πεξηνρήο καο...» (Α. Μπνύηζηθαο). (ει. 103

ηνπ ηδίνπ).

έξβηα = Καηά Π. Καινλάξν έρεη σο εμήο: «….Σα έξβηα δελ είλαη δπλαηόλ λα ηαπηηζζνύλ

κε ην ρσξίνλ έξβνη ηνπ δήκνπ Ήξαίαο ηεο Γνξηπλίαο, (Πξβι. Γξαγ. ζ. 171, 172 ), άιι' νύηε

θαη κε ηα εξγηαλά (ή εξβηαλά θαηά ηνλ Κσδ. Π ζηηρ. 5046. Πξβι.θαί ύπνζεκ.), ή ηα

έξβηα ηα ππνδεηθλπόκελα ελ Schmitt (Index. ει. 640). Πιεζίνλ αύηώλ ό Buchon ηνπνζεηεί

ην Πεξηγάξδη (Biauregart, Γαιι. Υξνλ. § 355) θαη ην Βιηδίξη (la Glisiere, —Γαιι. Υξνλ. §

356), ην όπνηνλ θαη ηαπηίδεη κε ην ρσξίνλ Μπεζεξέ ηνπ δήκνπ Πελεηΐσλ ηεο Ζιείαο, (Πξβι.

Buchon, La Grece Continentale et la Moree ζ. 506 εμ. ηνπ απηνύ Rech hist. Α 170, σο θαί

ύπνζεκ. ζηίρ. 2280 ηνπ παξόληνο Υξνληθνύ).... (Π. Π. Καιολάρος).

επί ηελ αύξηνλ = έλαο αθόκε ρξνληθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ «Υξνληθνύ», γηα ηνλ νπνίν ζα

θαηαγξάςνπκε κεξηθά ζρόιηα ζηελ αλάιπζε καο, πνπ ζα αθνινπζήζεη.

Βιηδίξη = Βιηδίξη ή Βιπδήξε. Πξόθεηηαη γηα έλα αθόκε αζαθέο ηνπσλύκην ησλ «Υξνληθώλ»,

ην νπνίν άιινη ηαπηίδνπλ κε ην ρσξηό Μπεζζεξέ (ζήκεξα Πεξηζηέξη) θνληά ζηελ Ακαιηάδα

θαη άιινη ην αλαθέξνπλ όηη αληηπξνζώπεπε ηελ επξύηεξε πεξηνρή ηνπ Πύξγνπ Ζιείαο. Έηζη

ή αιιηώο ζηελ ηνπνζεζία απηή ππήξρε κηα από ηηο ηέζζεξηο πξηγθηπηθέο θαηνηθίεο ηνπ

Γνπιηέικνπ. Ο Α. Μπνύηζηθαο, ν νπνίνο σο είδακε ηνπνζεηεί ηελ κάρε ηεο Πξίληηζαο πεξί

ηνπ ρσξίνπ Πεύθεο, ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη: «….κεηά ηε κάρε ηεο Πξηλίηζαο, νη Φξάγθνη

ληθεηέο, ελώ ήζειαλ λα θαηεβνύλ «παξαθάηνπ», δελ κπνξνύζαλ, γηαηί ήηαλ «θνπηαζκέλνη»

από ηε κεγάιε κάρε. Γη’ απηό, ηελ άιιε κέξα ζα μεθηλνύζαλ γηα ην Βιηδίξη πεδνί, αθνύ δελ

πξέπεη λα ήηαλ θαη πνιύ καθξηά: επεί αλ ήζειαλ λα έιζοσλ λα κείλοσλ παραθάηοσ, / οσδέλ

εδύλαληαλ λα σπάλ ηόη' ήζαλ θοπηαζκέλοη, / θαη δηα ηο θέρδος ηο ποιύ ηο είταζηλ

θερδίζεη· / Δπεί ηες αύρηολ σπάλ ορζά εης ηο Βιηδίρη….(ζηίτ. 4860-63)….», (ει 80, ηνπ

ηδίνπ). κσο ζην ζεκείν απηό ζα κπνξνύζακε λα θαηαγξάςνπκε κηα απνξία καο. Ζ απνξία

καο απηή είλαη ην πσο νη ηξηαθόζηνη ζηδεξόθξαθηνη ηππόηεο ηνπ Ησάλλε Καηαβά, κεηά ηελ

λίθε ηνπο ζηελ Πξίληηζα θαη εηδηθά κεηά ηα άινγα πνπ θέξδηζαλ, αο ππνζέζνπκε ηνπιάρηζηνλ

ρίιηα, από ηελ κάρε απηή, ζα πήγαηλαλ κε ηα πόδηα κέρξη ην Βιηδίξη, παξακέλεη γηα εκάο έλα

αλαπάληεην εξσηεκαηηθό.

Ό κηζέξ Σδάλ δε Καηαβάο, ό πνδαγξόο ζηξαηηώηεο,

πηηηάθηα νξίδεη, γξάθνπζηλ, καληαηνθόξνπο ζηέιλεη

έθείζε είο ηνλ πξίγθηπα ζην θάζηξνλ ηεο Κνξίλζνπ.

(πηηηάθηα = γξάκκαηα).

Λεπηνκεξώο έδήισζε ηελ πξάμηλ θαη ην πξάγκα,

ην πώο έγίλε ό πόιεκνο εθείλνο ηεο Πξηλίηζαο,

ηελ πξάμηλ όπνπ έπξαμελ, ην λίθνο νπνύ έιάβαλ.

(έδήισζε = αλάθεξε.

λίθνο = λίθε).

Ό πξίγθηπαο, σο ην ήθνπζελ, έζήθσζελ ηάο ρείξαο

θαη ηνλ ζεόλ έδόμαζελ, ηελ πάλαγλνλ Θενηόθνλ.

Δθ ην ελ κέξνο έράξεθελ, εθ ην άιιν έιππήζε•

έράξε, δηνύ έλίθεζελ έηόηε ν ιαόο ηνπ,

θαί πάιηλ έιππήζεθελ δηνύ νπδέλ εύξέζελ.........

(…………………………………………….αξ. ζηίρνπ 4874)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(δηνύ = δηόηη, επεηδή.

εύξέζελ= πηζαλώο ππνλνεί όηη δελ «επξέζε», δελ έιαβε κέξνο, ζηελ ελ ιόγσ κάρε).

Απηή ήηαλ ε πεξηγξαθή ηεο κάρεο ηεο Πξίληηζαο, ζύκθσλα κε ηελ αθήγεζε ηνπ

«Υξνληθνύ».

4Γ. ΥΑΡΣΖ ΣΖ ΜΑΥΖ ΣΖ ΠΡΗΝΗΣΑ

Γηα λα γίλεη πεξηζζόηεξν θαηαλνεηή ε πεξηγξαθείζα κάρε θαζώο θαη ε πνξείεο ησλ

Βπδαληηλώλ θαη Φξάγθηθσλ ζηξαηεπκάησλ, όπσο επίζεο θαη κεξηθά αλαθεξόκελα

ηνπσλύκηα, παξαζέηνπκε ζηελ ζπλέρεηα έλαλ ράξηε ηεο πεξηνρήο.