คู่มือประชาชน...

คมอประชาชน สาหรบปองกนโรคทมากบนาทวม คมอประชาชน สาหรบปองกนโรคทมากบนาทวม


คานา

ในรอบ 10 ปทผานมา โลกประสบกบภยธรรมชาต เชน แผนดนไหว คลนสนาม พายฝน นาทวมหลายครง และมแนวโนมรนแรงมากขน รวมถงประเทศไทยกประสบกบภยธรรมชาตหลายครง โดยเฉพาะปญหาอทกภย วาตภย และดนโคลนถลมทมแนวโนมเพมมากขน ทงดานความรนแรง พนทและประชาชนทไดรบผลกระทบ นอกจากอนตรายทเกดจากอทกภย วาตภย และดนโคลนถลมโดยตรงแลว ผลกระทบทตามมาคอ สภาวะความเปนอยของประชาชนผประสบภยเปลยนแปลงไป เชน ตองอาศยอยในสงแวดลอมทมนาทวมขงนาน ๆ อาหารและนาดมนาใชทสะอาดขาดแคลน การขบถายและการกาจดขยะไมถกสขลกษณะ รวมถงสตวเลยงหรอสตวพาหะนาโรคตาง ๆ มาอยใกลมนษยหรอชมชนมากขน เหลานลวนกอใหเกดความเสยงทจะเกดโรคตดตอทอาจจะเกดการระบาดเปนวงกวางซาเตมผประสบภย หนวยงานตาง ๆ ทเกยวของทงภาครฐ ทองถน เอกชน และชมชนจงมหนาทในการแกไขปญหาและบรรเทาทกขของประชาชน อยางไรกตาม กาลงสาคญหรอผทประสบภยเองมสวนสาคญยง ทจะชวยลดผลกระทบทเกดขนได ถามความรหรอไดรบคาแนะนาในการปฏบตดแล ตนเองเบองตนทเหมาะสมอนจะเปนการปองกนและบรรเทาโรคภยตาง ๆ ทเกดขนได หนงสอคมอนจงหวงเปนอยางยงทจะสนบสนนใหประชาชนไดทราบถงโรคภยทอาจมากบภาวะอทกภย เพอประชาชนจะไดสามารถปองกน ดแลตนเองเบองตนได อนจะเปนการบรรเทาปญหาไดอกทางหนง (นายพรเทพ ศรวนารงสรรค) รองปลดกระทรวงสาธารณสข รกษาราชการแทนอธบดกรมควบคมโรค ตลาคม 2554


สารบญ หนา 1. การเตรยมพรอมกอนนาทวม 1 11. 2. นาดม นาใชสะอาด 2 3. อาหารสก สะอาด ปลอดภย 3 4. มอสะอาด รางกายสะอาด ปองกนโรคได 5

6

8

5. ขบถายในสวม หยดการแพรโรคระบาด 6. การจดการขยะ 7 * 7. การปองกนอบตเหต และการดแลบาดแผล 8. การปองกนการจมนา 13 9. การปฏบตตวเมอถกสตว แมลงมพษกด 15

ง 15 แมลง สตวอนๆ 17 ปลง 18

10. การดแลสตวเพอปองกนโรคตดตอระหวางสตวและคน 20

สารบญ (ตอ) หนา

โรคตดตอทพบบอยในชวงนาทวม และหลงนาลด 22 โรคผวหนง 22 โรคตาแดง 23

โรคระบบทางเดนหายใจ 25 * ไขหวด 25

ไขหวดใหญ 26 * โรคปอดบวม 27 โรคหด 29 โรคมอ เทา ปาก 31 โรคอจจาระรวง 33 โรคฉหน 35 โรคไขเลอดออก 37 โรคมาลาเรย 39

12. การปฏบตตวหลงนาลด 40


1. การเตรยมพรอมกอนนาทวม การเตรยมพรอมเปนสงสาคญยง ไมควรประมาทวาจะไมเกดนาทวม โดยเฉพาะในพนททมประวตนาทวมมากอน หรอพนทเสยง ควรเตรยมพรอม ดงน

1. ตดตามขาวและสถานการณนาทวมอยางสมาเสมอ 2. เตรยมนาสะอาด อาหาร อาหารกระปอง ยาทจาเปนตางๆ เชน ยาลดไข

ยาหยอดตา ยาใสแผล ผงนาตาลเกลอแร ยาประจาตวสาหรบผทมโรคประจาตว อปกรณทจาเปน เชน อปกรณการสอสารพรอมแบตเตอรสารอง อปกรณชชพ ไฟฉายพรอมถานไฟฉาย เทยนไข ไมขดไฟ ถงขยะ หรอถงพลาสตกใหเพยงพอ ใหสามารถชวยตนเองได 5 - 7 วน

3. ศกษาแผนปฏบตในกรณฉกเฉนของชมชน สญญาณตางๆ การตดตอ การเตอนภย เสนทางการอพยพ และสถานทตงทพกฉกเฉนหรอศนยอพยพ

4. เตรยมชองทางตดตอกบหนวยงานในทองถน ชมชน สาหรบความตองการชวยเหลอกรณพเศษ เชน เดกเลก หญงตงครรภ ผปวยโรคเรอรง ผพการ

5. หากมสตวเลยง ใหเตรยมสงของจาเปนสาหรบการดแลสตว เชน อาหาร พนทสาหรบสตว รวมทงการปองกนโรคทอาจเกดจากสตวสคน

2. นาดม นาใชสะอาด การทานาดม นาใชใหสะอาด

1. ตมใหเดอดนาน 5 นาท เพอทาลายเชอโรคในนา และชวยทาลายความกระดางของนาได นาทนามาตมควรเปนนาทใสสะอาดผานการกรองหรอทาใหตกตะกอนแลว 2. ใชสารสมกวนในนา สงเกตตะกอนในนาเรมจบตว นาสารสมออกใชมอเปลากวนนาตออก 1-2 นาท ตงทงไวจนตกตะกอน ใชสายยางจมไปทกนภาชนะบรเวณทเกดตะกอน ดดตะกอนออกจนหมด เหลอแตนาใส เตมคลอรนตามปรมาณและวธการทกาหนดกอนการนาไปใช 3. การใชคลอรน เพอฆาเชอโรคในนา สามารถทาไดโดย - คลอรนชนดผง ผสมผงปนคลอรน 60% ในอตราสวนคลอรน ½ ชอนชา ในนา 1 แกว คนใหเขากนทงไวใหตกตะกอน รนเฉพาะสวนทเปนนาใสผสมในนาสะอาด 10 ปบ ตงทงไวประมาณ 30 นาทกอนนาไปใช - คลอรนชนดเมด มหลายขนาด เชน ขนาด 2.5 กรม 3 กรม หรอ 5 กรมตอเมด ใหผสมนาในสดสวนตามฉลากทระบไวขางกระปอง - คลอรนชนดนา ใชหยดลงในนา 1-2 หยดตอนา 1 ลตร 4. ปดฝาภาชนะใสนาใหมดชด และจดใหมภาชนะทสะอาดสาหรบตกนา

ในกรณใชนาดมบรรจขวด จะตองดตรา เครองหมาย อย. (กอนดม ใหสงเกตความสะอาดของนาภายในขวด วามสงปลอมปนหรอไม) ควรทาลายขวด ภาชนะบรรจโดยทบ บบใหเลกลง กอนนาไปทงในถงดา เพองายและสะดวกตอการนาไปกาจด

1 2


3. อาหารสก สะอาด ปลอดภย การใสใจอาหารทรบประทาน ตงแตวตถดบ เครองปรง ภาชนะทใชในการประกอบอาหาร ภาชนะใสอาหาร ตองสะอาด ถกสขลกษณะ เกบรกษาอาหารใหมดชด ปลอดภยจากแมลงวนและสตวนาโรคเปนสงสาคญ ใหหลกเลยงอาหารทเนาเสยไดงาย เพอปองกนการเกดโรคระบบทางเดนอาหาร ตองมพฤตกรรมอนามยทถกตอง คอ กนรอน ใชชอนกลาง ลางมอใหสะอาดกอนกนอาหารและหลงขบถาย ในสถานการณนาทวม หากไดรบอาหารกลองหรออาหารบรรจถงพรอมบรโภค ควรกนภายใน 2-4 ชวโมง ไมควรเกบอาหารไวนานๆ ขามมออาหาร สงเกตลกษณะสภาพ ส กลนของอาหารวา บด เสย หรอไม หากอาหารมลกษณะผดปกต หามชมหรอกน ใหทงในถงดา และนาไปกาจดตอไป หากตองนาอาหารคางมอมากน ควรอนใหสกอยาง วถงกอน ท

อาหารจากการบรจาค เชน อาหารแหง บะหมกงสาเรจรป และเครองกระปอง กอนจะบรโภค ควรตรวจวนหมดอาย หรอดสภาพ ส กลน และภาชนะบรรจ หากหมดอายหรอมลกษณะผดปกต ใหทงทนท

เมอมอาการทองรวง ใหปฏบตตวตอไปน - กนอาหารออนยอยงาย และดมของเหลวมากกวาปกต เชน นาแกงจด นาขาวใสเกลอ เปนตน - ดมสารละลายนาตาลเกลอแร โอ อาร เอส ผสมตามสดสวนทระบขางซอง หรอเตรยมสารละลายเกลอแรเอง โดยผสม

นาตาลทราย 2 ชอนโตะ กบเกลอปนครงชอนชา ละลายในนาตมสกทเยนแลว 1 ขวดกลม หรอ 750 ซซ ใหผปวยดมบอยๆ หากดมไมหมดใน 1 วน ใหเททง

- เดกทกนนม ใหกนนมไดตามปกตเพอปองกน การขาดนา เกลอแร และขาดสารอาหาร - รบพามาพบแพทยทนท หากอาการไมดขน หรอเมอถายเปนนาจานวนมาก อาเจยนบอย กนอาหารหรอ ดมนาไมไดหรอไดแตนอยมาก มไข ออนเพลยมาก ถายอจจาระเปนมกเลอด โดยเฉพาะเดกเลก ผสงอาย ผปวยโรคเรอรง ควรแจงแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขทนท

3 4


4. มอสะอาด รางกายสะอาด ปองกนโรคได

งของลานน ตองเยอบจมก ตา และปาก

แอลกอฮอลเจล

ทาความ

เดก • หลงการขบถาย สมผสสตวหรอขยะตางๆ

อาด ออยางนอย 30 วนาทแทน

. ขบถายในสวม หยดการแพรโรคระบาด

วหรอายาฆา อยางถกวธ

กรณท

มอ เปนอวยวะสาคญทใชสมผสกบรางกายของตนเอง และสงแวดลอมทวๆ ไป ถามอสกปรกกจะเปนแหลงแพรเชอโรคได โดยมออาจเปรอะเปอนสงสกปรก เชน ขยะมลฝอย อาหารดบ ฯลฯ ผปวยโรคตดเชอทางเดนหายใจมโอกาสทจะใชมอสมผสนามก นาลายของตวเอง และเชอจะไปปนเปอนกบสงของรอบๆ ตว ทาใหคนอนๆ ทใชมอหยบจบสเห ไดรบเชอโรคแลวนาเขาสรางกายเมอใชมอมาจบ ดงนน จงตองดแลรกษาให “มอสะอาดและมสขภาพด” ตดเลบมอใหสนอยเสมอ กรณมแผลทมอและนวมอตองรกษาใหหายหรอใสยา ปดพลาสเตอรไวและลางมอใหสะอาดดวยนาและสบ หรอใ

สะอาดมอทกครง ช

• หลงไอ จาม หรอสงนามก • กอนและหลงจากสมผสผปวย • กอนรบประทานอาหาร • กอนและหลงการเตรยมและปอนอาหารให

วธทงาย สะดวก และประหยดทสด คอ การลางมอใหสะอาดดวยสบและนาสะอาด โดย ถซอกนวมอ ฝามอ หลงมอ และรอบขอมอใหทวถง แลวเชดมอใหแหงดวยผาสะหรอหากปฏบตไมได ใหใชแอลกอฮอลเจลทาความสะอาดม

5

นาทวมเขาสวมไมได แตตองถายอยางไมแพรเชอโรค ควรถายในหองสวมทยงใชการได กรณไมสามารถใชหองสวมได ควรขบถายลงในถงดาใสปนขาวหรอนายาฆาเชอโรคลงในถงใสอจจาระแลวมดปากถงใหแนน กรณไมมปนขาน เชอโรค หลงถายเสรจใหมดปากถงใหแนน แลวรวบรวมสงไปกาจด ไมมสวม อาจทาสวมชวคราวอยางงายใชยามฉกเฉน ดงน

5 6


6. การจดการขยะ

หาร ชน โรค

กถงขยะกอนลวรวบ

วซม มความจไมเกน 20 ลตร ฝาปดมดชด และควรใชถงพลาสตกรองดานในถงขยะ

7. การปองกนอบตเหต และการดแลบาดแผล

แผลฟกชาตางๆ เปนตน งอาจตดเชอโรคแทรกซ

ดตก

• สวมใสรองเทาขณะเดนในนา เพอปองกนอบตเหตจากของมคม

ขยะมลฝอย ทเกดจากการประกอบอาหาร การใชชวตประจาวน และสงของทเสยหายจากนาทวม หากไมมการรวบรวมนาไปกาจดอยางถกตอง อาจทาใหเกดการแพรระบาดของเชอโรคได ซงสวนใหญมกทาใหเกดโรคเกยวกบระบบทางเดนอาเ ทองรวง หรอเปนแหลงใหเกดสตวพาหะนาโรคตางๆ เชน แมลงวน เปนตน ดงนน ในการจดการขยะ ใหใชถงดาหรอถงพลาสตกใสขยะ มดปาแ รวมใหหนวยงานทเกยวของนาไปกาจดอยางถกหลกสขาภบาลตอไป ถงขยะควรทาดวยวสดแขงแรง ทนทาน ไมรม

อบตเหต ทอาจเกดขนไดในชวงนาทวม เชน ไฟดด พลดตกนา จมนา รวมถงบาดแผลจากของมคม เศษแกวบาด แผลถลอก แผลถกตาซ อน และเปนสาเหตทาใหเสยชวตได

ปองกน ตดไฟฟาใ

การ

• นบานโดยสบคทเอาตไฟฟาดด

ของบานเพอตดไฟ ปองกนไฟฟารว

• ถอดปลกอปกรณไฟฟาในบาน เกบกวาดขยะ ว• ตถทแหลมคม ตะป ในบรเวณพนบานและทางเดน

อยางสมาเสมอ ระมดระว• ง และดแลเดกอยางใกลชด อยาใหเลนนา เพราะอาจพล

จมนาได

7 8


ใสรองเทาบท ชวยปองกนอบตเหตและโรคได เมอเกดนาทวม อาจเกดอบตเหตจากการเดนไปชนหรอเหยยบของมคมตางๆ ทาใหเกดบาดแผล และกอใหเกดโรคตามมา เชน แผลตดเชอ นากดเทา เปนตน ดงนน ถาจาเปนตองเดนยานา ควรใสรองเทาบทกนนา ไมควรใสรองเทาทอบทงวน และไมใสรองเทาทเปยกชน หากนาลนเขาไปในรองเทาบท ใหถอดแลวเทนาในรองเทาออกเปนคราวๆ ไมควรแชนาอยตลอดเวลา หลงการเดนยานาทกครง ตองลางเทาใหสะอาด ฟอกสบใหทว และใชผาสะอาดเชดใหแหง โดยเฉพาะตามซอกนวเทา หากมบาดแผล ใหใชแอลกอฮอลเชดรอบบาดแผล แลวใสยาฆาเชอ เชน เบตาดน เปนตน หากหารองเทาบทไมได ใหใชถงพลาสตกดามาประยกตใชทารองเทากนนาชวคราว ดงน

9 10


การดแลบาดแผล บาดแผลทดแลไมด อาจเกดภาวะแทรกซอนขน เชน แผลตดเชอจากแบคทเรยเกดหนอง เปนแผลเรอรง เกดการเนาของเนอเยอ จนบางครงอาจทาใหตองตดอวยวะสวนนนทงไป หรอเสยชวตได การปฏบตเมอเกดบาดแผล แผลขวน แผลถลอก หรอแผลแยกของผวหนงทไมลก จะมเลอดออกเลกนอยและหยดเองได แผลพวกนไมคอยมอนตราย ใหทาความสะอาดบาดแผล โดยใสยาฆาเชอ เชน เบตาดน และปดปากแผล แผลกจะหายเอง แผลฉกขาด เปนแผลทเกดจากแรงกระแทก หากเปนวสดทไมมคม แผลมกฉกขาดขอบกระรงกระรง แผลชนดนเนอเยอถกทาลายและมโอกาสตดเชอมาก ควรทาความสะอาดบาดแผลใหสะอาด ถาบาดแผลลกมากควรนาสงโรงพยาบาล เพราะผปวยอาจไดรบอนตรายจากการตดเชอโรคได

การทาความสะอาดบาดแผล • ลางบาดแผลดวยนาสะอาด ซบใหแหงดวยผาสะอาด • ใชสาลสะอาดชบนายาแอลกอฮอลเชดรอบๆ แผล ไมตองเชดลงบนแผล • ใสยาฆาเชอโรค เชน เบตาดน ลงบนแผล เพอไมใหเกดการตดเชอ • ปดแผลดวยพลาสเตอร หรอผาพนแผล ไมใชสาลปดแผล เพราะเมอแผลแหงแลวจะตดกบสาล ทาใหดงออกยาก เกดความเจบปวด และทาใหเลอดออกไหลไดอก • ทาความสะอาดแผลเปนประจาทกวน • หลกเลยงไมใหแผลสกปรก หรอเปยกนา • สงเกตอาการอกเสบของบาดแผล เชน บวม แดง รอน สผวของบาดแผล เปลยนไป มหนอง ควรรบไปพบแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสข เพอรกษาตอไป

11 12


การทาชชพอยางงาย 8. การปองกนการจมนา การปองกนการจมนาชวงเกดนาทวม 1. ไมควรลงไปเลนนา บรเวณทมนาทวมขง นาเชยว หรอแมแตในกะละมง เพราะนอกจากจะเสยงตอการเจบปวยอนๆ แลว ยงเสยงตอการจมนาเสยชวตอกดวย 2. ผปกครองควรดแลเดกอยางใกลชด 3. ประชาชนควรสารวจและเฝาระวงพนทบรเวณบาน รอบบาน และชมชน ทเสยงตอการพลดตกและจมนา 4. ประชาชนทอยในภาวะนาทวม ไมควรดมของมนเมา 5. ประชาชนผประกอบอาชพทางนา เชน หาปลา งมหอย ฯลฯ ควรเตรยมความพรอมของสขภาพรางกายใหเหมาะสม ไมควรออกประกอบอาชพตามลาพง 6. หากจาเปนตองเดนทาง/ทากจกรรมทางนา ควรเตรยมอปกรณชชพใหพรอม เชน เสอชชพ หวงยาง แกลลอนเปลา ขวดนาพลาสตกเปลา ลกมะพราว เพอชวยในการลอยตว 7. ประชาชนทมโรคประจาตว ไมสามารถดแลตวเองไดขณะเกดเหต เชน โรคลมชก เครยด ความดนโลหตตา ไมควรอยตามลาพง

อปกรณชชพ สามารถทาเองไดจากวสดทม หรอหาได โดยใชขวดพลาสตก หรอแกลลอนพรอมฝาปด ขนาดพอเหมาะสาหรบการรบนาหนกตว จานวน 2 ใบ และใชเชอกทมความยาวพอดกบการใชงาน ผกแกลลอนไวดวยกน ตรวจสอบกอนนาไปใชวาแกลลอนไมแตก หรอรว สามารถรบนาหนกผใชได เชอกทผกตองมขนาดพอด ไมสนหรอยาวเกนไป เพราะจะทาใหไมสะดวกเมอใชชชพ ทาชชพ จากขวดนาดมเปลาและถงปย สามารถรองรบคนนาหนก 70 กโลกรม ดงน 1. มดขวดนาดมเปลาทปดฝาแลว 4 ใบ ใหเรยงกนดวยเชอก ทาจานวน 2 ชด 2. ใสขวดนาทมดเรยงลงในถงปย แลวเยบปดถง ทา 2 ชด 3. ใชกรรไกรตดถงปยทเยบแลวดานทไมมขวดนาเปลา ใหเปนวงคอเสอ 4. เยบถงปยทง 2 ใบทางดานคอเสอเขาดวยกนเปนเสอชชพ เจาะหรอยเชอกดานขางลาตวทงดานบนและดานลาง มดใหแนน นาไปทอลองใชเพอตรวจสอบการใชงาน

13 14


9. การปฏบตตวเมอถกสตว แมลงมพษกด งกด เปนภาวะฉกเฉนทอาจพบไดกรณนาทวม ผถกงกดควรดแลรกษาตนเองเบองตน ดงน • ตงสตใหด อยาตกใจเกนเหต เนองจากผถกงกดบางรายทถกงพษกดอาจไมไดรบพษ เพราะบางครงงพษกด แตไมปลอยพษออกมา หรองพษตวนนไดกดสตวอนมากอนและไมมนาพษเหลอ ในกรณทไดรบพษง ผถกงกดจะไมเสยชวตหรอมอาการอนตรายรายแรงทนท ตองใชเวลาอยางนอย 30 นาท จงจะเรมมอาการรนแรง • ลางแผลดวยนาสะอาด (ถาม) หามทาสงตอไปน คอ กรดแผล ดดแผล ใชไฟ/ไฟฟาจทแผล โปะนาแขง สมนไพรพอกแผล ดมสรา กนยาแกปวดทมสวนผสมของแอสไพรน การกระทาเหลานไมชวยรกษาผถกงกด แตจะมผลเสย เชน เพมการตดเชอ เนอตาย และทสาคญทาใหเสยเวลาทจะนาสงผถกงกดไปสถานพยาบาล • เคลอนไหวรางกายโดยเฉพาะอยางยงบรเวณทถกงกดใหนอยทสด การเคลอนไหวรางกายมาก ๆ อาจจะทาใหมการดดซมพษงจากบรเวณทถกกดเขาสระบบไหลเวยนเลอดมากขน และถาทาไดใหใชไมดามบรเวณทถกงกดและใชผาพนยด หรอผาสะอาดพนทบใหแนนพอประมาณ คลายการปฐมพยาบาลผปวยกระดกหก หรอ ขอมอขอเทาซน

• ไมควรทาการขนชะเนาะ อาจทาใหเนอเยอบรเวณนน ๆ ขาดเลอดไปเลยง เกดเปนเนอตาย • นาสงสถานพยาบาลทใกลทสด เรวทสด • ระหวางการนาสง ถาผปวยหยดหายใจ ใหทาการชวยหายใจ เชน การชวยหายใจแบบปากตอปาก จะชวยชวตผปวยไดนานพอทจะไปรบการรกษาทสถานพยาบาลได เพราะงพษบางอยาง เชน งเหา งจงอาง งสามเหลยม และงทบสมงคลา มพษทาใหรางกายเปนอมพาตทงตว ผถกงกดจะเสยชวตจากการหยดหายใจ สงทควรร

ควรแจงใหแพทยทราบลกษณะงทกด และกดบรเวณใด เมอไร ถานาซากงไปดวยกจะดมาก แตไมจาเปนตองเสยเวลาตามหา และไลตงเพอนาไปดวย เพราะจะทาใหเสยเวลาในการรกษาโดยไมจาเปน ถาผปวยมโรคประจาตว เคยมประวตแพยาหรอสารใด ๆ ตองแจงใหแพทยทราบดวย ผถกงกดไมจาเปนตองไดรบเซรมแกพษงทกราย แพทยจะใหเซรมแกพษงเฉพาะในรายทมขอบงชทางการแพทยเทานน

15 16


แมลง สตวอนๆ ปลง

• ผง ตอ แตน กดตอย ใหใชหลอดเลกๆ แขงๆ หรอปลายดามปากกาลกลนทถอดไสออกแลว ครอบจดทถกกดตอยและกดใหเหลกในโผลขนมา แลวจงใชวธคบดงออก อยาใ ช ว ธ บบหรอเคน เพราะจะทาใ หเนอเยอบรเวณทถกกดตอยบวมได ทาแผลดวยแอมโมเนยหรอครมไตรแอมซโนโลน

• ตะขาบ แมงป อ ง ก ด ใหทาแผลดวยแอมโมเนยหรอครมไตรแอมซโนโลน

• ถ าม อาการปวดมาก ม อ า ก า ร แ พ เ ช น ห น ง ต า บ ว ม หายใจไมสะดวก ควรรบไปพบแพทย

ปลง เปนสตวทกดและดดเลอดคนและสตวเปนอาหาร โดยปลอยสาร ทกระตนใหหลอดเลอดขยายตว และสารตานทานการแขงตวของเลอด ทาใหคนทถกกดเลอดไหลไมหยดและเสยเลอดเรอยๆ หากปลงไชเขาไปในลาไสใหญ และทะลลาไส จะทาใหชองทองอกเสบ หากปลงเขาไปในกระเพาะปสสาวะจะทาใหเกดเปนกอนนวในภายหลง แตพบไดนอย อาการทพบจากการถกปลงกดคอ มเลอดไหลออกมาจากทวาร ร หรอโพรง หลงการแชนา เชน เลอดกาเดาออก ไอหรออาเจยนเปนเลอด มเลอดออกทางทวาร หรอชองคลอด ทาใหเสยเลอดมาก ถาหากปลงอยในโพรงจมกอาจทาใหปวดศรษะ เปนเวลานาน ถาอยในกลองเสยงจะทาใหไอเปนเลอด หายใจไมออก

การดแลตนเองเบองตน 1.

ควรเดนทางโดยเรอหรออปกรณอนทลอยนาได ถาจาเปนตองเดนลยนา โดยเฉพาะจดทมนาทวมสงระดบเอวขนไป ขอใหแตงตวใหมดชด ควรใสกางเกงใน สวมกางเกงขายาวและสวมถงพลาสตกหมเทาและหมปลายขากางเกงทง 2 ขาง แลวรดดวยเชอกหรอยางเพอปองกนไมใหปลงเขาไปในกางเกงได

17 18

http://1.bp.blogspot.com/_M1aayZ83dDg/SY_wOvhVPWI/AAAAAAAAAuw/0wDjK-xXN-M/s1600-h/%E0%B8%95%E0%B8%B0%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%9Aok.jpg�


2. หลกเลยงการเลนนาหรอแชนานานๆ โดยเฉพาะในบรเวณทนาทวมขง 3. ระมดระวงบตรหลานหรอเดกเลกทเลนนาในบรเวณนาทวมขง เพราะเสยงตอการทปลงจะเกาะและชอนไชเขาไปในทวาร ร ชอง และโพรงตางๆ ของรางกายได 4. กรณถกปลงกดหรอดดเลอด • หากเหนตวปลงเกาะอยบนรางกายไมควรดงออกทนท เพราะจะทาใหเนอฉกขาดเปนแผลใหญ และเลอดหยดยากขน ควรใชนาเกลอเขมขน (ใชนาผสมเกลอแกง) นาสมสายชแท หรอแอลกอฮอล 70% หยดบรเวณรอบๆปากของปลง หรออาจใชไมขด หรอบหรทตดไฟจตวปลง จะทาใหปลงหลดออกได • ทาความสะอาดบาดแผลดวยยาฆาเชอเบตาดนหยดลงบนสาลหรอไมพนสาลทสะอาด เชดเปนวงรปกนหอยจากสวนในแผลออกสสวนรอบนอกของแผล • กรณไมมยาทาความสะอาดบาดแผล อาจใชวธการพนบาน เชน ใชใบสาบเสอลางใหสะอาดนามาขยปดปากแผล ใชยาเสนพอกปดปากแผล เปนตน • หากเลอดยงไมหยดไหล ใหใชยาซงมฤทธชวยในการหดตวของเนอเยอและหลอดเลอด เชน คาลามาย โลชน ทาบรเวณปากแผล 5. หากสงสยวา ปลงชอนไชเขาไปในรางกาย เชน มเลอดออกตามชองหรอโพรงตางๆ ไมหยด ใหรบนาสงโรงพยาบาล แพทยจะไดชวยเหลอคบปลงออกไดทน

10. การดแลสตวเพอปองกนโรคตดตอระหวางสตวและคน

ระยะกอนนาทวม ควรปฏบต ดงน 1. จดเตรยมอาหารสตวและนาสะอาดไวใหพรอมใชยามฉกเฉน 2. งดการนาสตวใหมเขามาในพนท หากจาเปนตองทราบประวต และแยกสตวใหม

ออกจากสตวทมอยเดม เพอลดความเสยงในการนาเชอโรคเขาพนท 3. ใหยาถายพยาธและกาจดเหบ หมด ไร (ถาเปนไปไดควรมการตรวจสขภาพ

สตวดวย) 4. ฉดวคซนปองกนโรคทอาจตดตอถงคนได เชน วคซนปองกนโรคพษสนขบา

เปนตน 5. อพยพยายสตวไปยงพนทปลอดภย กรณไมสามารถเคลอนยายสตวได

ยกพนทเลยงสตวใหสงขนและพนทาลายเชออยางถกตอง และหมนสงเกต ดอาการของสตววามอาการปวยหรอไม

6. กรณพบสตวปวยใหแยกสตวออกจากฝง และรบแจงปศสตวในพนท หรอ Call Center กรมปศสตวหมายเลข 08 5660 9906

19 20


ระยะนาทวมและหลงนาลด ควรปฏบตดงน 1. เพมความระมดระวงการถกสตวกดหรอขวน 2. ลางมอดวยสบและนาทกครงหลงสมผสสตว 3. ท าความสะอาดคอกสต วหร อ เ พ ง พก อปกรณท ใ ชก บส ต ว เล ย ง

ดวยผงซกฟอกตามดวยนายาฆาเชอเปนประจา พรอมทงสวมถงมอหรอถงพลาสตกกนนาทกครง โดยตองปฏบตตามคาแนะนาของฉลากอยางระมดระวง

4. ทงคนและสตว ควรลดการสมผสกบสตวภายนอกบาน 5. เศษอาหารและอจจาระของคนและของสตวเลยง ตองเกบทงใหเปนท

อยาปลอยทงใหเปนแหลงของแมลงวน หนหรอสตวอนๆ ซงอาจนาเชอโรคเขามาสคนและสตวเลยงได

6. หากมสตวใหญตายหรอสตวตายจานวนมาก ใหแจงเจาหนาทปศสตวพนท มาดาเนนการ หรอ Call Center กรมปศสตวหมายเลข 08 5660 9906

7. ไมควรนาสตวทตายโดยไมทราบสาเหตมารบประทานเพราะอาจทาใหเชอแพรกระจายและเจบปวยได

8. หากเปนไปไดควรแยกพนทเลยงสตวจากพนทอยอาศย หรอทาทกนแยกชนดสตวไมใหประปนกน

9. ภายหลงนาทวมจะมซากสตวตาย ปรากฏในทตางๆ ซงจะตองจดการเกบฝงโดยเรว

10. สตวทมชวตอยซงอดอาหารมาเปนเวลานานควรรบใหอาหารและนากลบคนใหเจาของ

11. โรคตดตอทพบบอยในชวงนาทวมและหลงนาลด

โรคผวหนง

โรคผวหนงทพบบอย ไดแก โรคนากดเทา โรคผวหนงจากเชอรา แผลพพองเปนหนอง เปนตน ซงเกดจากการยานาหรอแชนาทมเชอโรค หรอความอบชนจากเสอผาเครองแตงกายทไมสะอาด ไมแหงเปนเวลานาน

อาการ • ในระยะแรกอาจมอาการเทาเปอย และเปนหนอง • ตอมาเรมมอาการคนตามซอกนวเทา และผวหนงลอกออกเปนขย มผน • ระยะหลงๆ ผวหนงทเทาเกดพพอง นวเทาหนาและแตก อาจเกดโรคแทรกซอน

เชน ผวหนงอกเสบได

การดแลตนเองเบองตน • ควรหลกเลยงการยานาโดยไมจาเปน • ถาจาเปนตองยานา ควรใสรองเทาบทกนนา และเมอกลบเขาบาน ควรลาง

เทาใหสะอาดดวยสบและนาสะอาด แลวเชดเทาใหแหง • สวมใสถงเทา รองเทา และเสอผาทสะอาดไมเปยกชน • หลงยานาใชนาสะอาดใสถง เกลอแกง 1 - 2 ชอนชา แชเทา 10 นาท เชดใหแหง

และหากมอาการเทาเปอย คน ใหทายารกษาตามอาการ •

หากมบาดแผล ควรใชแอลกอฮอลเชดแผล แลวทาดวยยาฆาเชอ เชน เบตาดน

21 22


โรคตาแดง เปนโรคทตดตอไดงายทงเดกและผใหญ โดยเฉพาะในเดกเลก เปนโรคทไมมอนตรายรนแรง เพราะสวนใหญเกดจากเชอไวรส แตถาไมไดรบการรกษาตงแตเรมเปน อาจตดเชอแบคทเรยแทรกซอนได การตดตอ

• จากการสมผสใกลชดกบผปวย ไดแก การสมผสโดยตรงกบนาตา ขตา นามกของผปวย

• จากการใชสงของเครองใชรวมกบผปวย เชน ผาเชดหนา ผาเชดตว ฯลฯ หรอจากแมลงวน แมลงหวทมาตอมตา

อาการ • หลงไดรบเชอประมาณ 1-2 วน จะเรมม

อาการระคายเคองตา ปวดตา นาตาไหล กลวแสง มขตามาก หลงตาบวม เยอบตาขาว อกเสบแดง โดยอาจเรมทตาขางหนงกอน แลวจงลามไปตาอกขาง

• ผปวยมกหายไดเองภายใน 1-2 สปดาห แตถาไมดแลรกษาใหถกวธ อาจเกดอาการแทรกซอน เชน กระจกตาดาอกเสบ ทาใหปวดตา ตามว

การดแลตนเองเบองตน • เมอมฝนละออง หรอนาสกปรกเขาตา ควรรบลางตาดวยนาสะอาดทนท • เมอมอาการของโรค ควรพบแพทยเพอรบยาหยอดตา หรอยาปายตาปองกน

ภาวะแทรกซอน โดยใชตดตอกนประมาณ 7 วน หากมไขใหรบประทาน ยาลดไขแกปวดตามอาการ

• หมนลางมอใหสะอาดดวยสบบอยๆ • ไมควรขยตา อยาใหแมลงตอมตา และไมควรใชสายตามากนก • ผปวยควรนอนแยกจากคนอนๆ และไมใชสงของตางๆ รวมกน และไมควรไป

ในทมคนมาก เพอไมใหโรคแพรระบาด • ถามอาการปวดตารนแรง ตาพรามว หรออาการไมทเลาภายใน 1 สปดาห

ตองรบพบแพทยอกครง

23 24

http://หมออนามย.com/wp-content/uploads/2009/10/conjuntivitis.jpg�


โรคระบบทางเดนหายใจ ไขหวด

เปนโรคทตดตอไมอนตราย เกดจากเชอไวรส กอโรคในบคคลทกเพศทกวย พบไดบอยในชวงทมอากาศเปลยนแปลง สามารถตดตอไดจากการสมผสใกลชดกบผปวย โดยเชอโรคแพรกระจายมาจากนามก นาลาย เสมหะ หรอสงของเครองใชของผปวย

อาการ

• มกมอาการครนเนอครนตว มไขเลกนอย • คดจมก มนามกใสๆ ไอ จาม • ปวดศรษะ ปวดเมอยตามรางกาย ออนเพลย และเบออาหาร • มกหายไดเองภายใน 1 สปดาห

ไขหวดใหญ

เ ป น โ รค ตด ตอจาก เ ช อ ไ ว ร ส ท า ให เ ก ด โ รค ไ ด ในคนท ก เพศท ก ว ย เชอจะแพรกระจายอยในลมหายใจ เสมหะ นาลาย นามก และสงของเครองใชของผปวย จงมโอกาสตดตอกนไดงาย

อาการ • มกมไขสง ปวดศรษะ • ปวดเมอยตามตวมาก • มนามกไหล คดจมก ไอ จาม เจบคอ เบออาหาร และออนเพลย

การดแลตนเองเบองตน • ผปวยควรใชผาปดปากและจมกเวลาไอ จาม หรอควรสวมหนากากอนามย

เพอปองกนการแพรกระจายของเชอโรคสบคคลอน • ใชผาเชดหนา หรอกระดาษนมสะอาด เชดนามก และไมควรสงนามกแรงๆ

เพราะอาจทาใหเกดหอกเสบได • กนอาหารทออนยอยงาย กนผกและผลไม ดมนาอนจานวนมากขน • อาบนาหรอเชดตวดวยนาอน แลวเชดตวใหแหงทนท •

เมอไขสง หรอเปนไขนานเกน 7 วน เจบคอ ไอมาก เจบหนาอก หรอมอาการผดปกตอนๆ ควรไปพบหรอปรกษาแพทย

25 26

http://www.google.co.th/imgres?imgurl=http://www.108health.com/108health/maintopic/mtopic_652.jpg&imgrefurl=http://www.108health.com/108health/topic_detail.php%3Fmtopic_id%3D652%26sub_id%3D57%26ref_main_id%3D15&usg=__TCjfSopxC6nSjChAstgfIqrZQQQ=&h=400&w=325&sz=30&hl=th&start=13&sig2=WQTNlDvfmRM5BkyrWLbReQ&zoom=1&tbnid=hhQJ7H6hxqA2-M:&tbnh=124&tbnw=101&ei=jY-STqq8BJHKrAfKs42QAQ&prev=/search%3Fq%3D%25E0%25B9%2582%25E0%25B8%25A3%25E0%25B8%2584%25E0%25B8%259B%25E0%25B8%25AD%25E0%25B8%2594%25E0%25B8%259A%25E0%25B8%25A7%25E0%25B8%25A1%26hl%3Dth%26sa%3DG%26gbv%3D2%26tbm%3Disch&itbs=1�


โรคปอดบวม เกดจากเชอไดหลายชนด เชน แบคทเรย ไวรส หรอสาลกสงแปลกปลอมเขาไปในปอด ทาใหมการอกเสบของปอด ผประสบภยนาทวม หากมการสาลกนา หรอสงสกปรกตางๆ เขาไปในปอด กมโอกาสเปนโรคปอดบวมได การตดตอ ตดตอโดยการหายใจเอาเชอโรคในอากาศเขาไป หรอจากการคลกคลกบผปวยเมอ ไอ จาม หรอหายใจรดกน หรอในผทมภมตานทานตา ออนแอ พการ มกพบเกดจากการสาลกเอาเชอแบคทเรยทมอยปกตในจมกและลาคอเขาไปในปอด อาการ

• มไขสง ไอมาก หายใจหอบและเรว • ถาเปนมากจะหายใจหอบเหนอยจนเหนชายโครงบม เลบมอ เลบเทา

รมฝปากซด หรอเขยวคลา กระสบกระสาย หรอซม

• เมอมอาการสงสยวาเปนโรคปอดบวม ตองรบไปพบแพทยทนท โรคแทรกซอนทอาจเกดไดหากไมไดรบการรกษาทเหมาะสม เชน นาในชองเยอหมปอด หนองในชองเยอหมปอด ปอดแตกและมลมรวในชองปอด หรอเยอหมหวใจอกเสบ ในผปวยมโรคหวใจอยกอนอาจหวใจวายได

การดแลตนเองเบองตน • ตองรบพบแพทย และรบการรกษาในโรงพยาบาล • ผปวยควรใชผาปดปากและจมกเวลาไอ จาม หรอใสหนากากอนามย

เพอปองกนการแพรเชอสบคคลอน • หากมไข ใหกนยาลดไข และใชผาชบนาเชดตวเพอลดไข • กนอาหารทออนยอยงาย กนผกและผลไม ดมนาอนจานวนมากขน • ใสเสอผาทสะอาด ไมเปยกชน และรกษารางกายใหอบอนอยเสมอ

27 28


โรคหด

เปนโรคไขออกผนทพบบอยในเดกเลก เกดจากเชอไวรส มกพบในชวงฤดฝน เปนโรคทสาคญเนองจากอาจมโรคแทรกซอนทาใหเสยชวตได

การตดตอ • ตดตอกนไดงายมาก โดยการไอ จาม หรอพดกนในระยะใกลชด • ระยะตดตอ 2-4 วนกอนเกดผน และหลงเกดผนแลว 2-5 วน • เชอกระจายอยในละอองเสมหะ นามก นาลายของผปวย และเขาสรางกาย

ทางการหายใจ

อาการ • หลงไดรบเชอประมาณ 8-12 วน จะเรมมอาการไข นามกไหล ไอ ตาแดง

ตาแฉะ ตรวจพบจดขาวๆ เลกๆ ขอบแดง ในกระพงแกม • ในชวง 1-2 วนแรกไขจะสงขน และจะสงเตมทในวนท 4 เมอ

มผนขน • ผนมลกษณะนนแดง ตดกนเปนปนๆ โดยจะขนทใบหนา

บรเวณชดขอบผม แลวแพรกระจายไปตามลาตว แขนและขา •

การดแลรกษา

• ใหการรกษาตามอาการ ถาไขสงมากควรใหยาลดไขเปนครงคราว รวมกบการเชดตว ไมจาเปนตองใหยาปฏชวนะ ยกเวนกรณทมโรคแทรกซอน เชน ปอดอกเสบ หอกเสบ เปนตน

• แยกผปวยทสงสยเปนหด • ใหรบประทานอาหารออนทมคณคาทางอาหารครบถวน • ถามผนออกแลวยงมไขสง หรอมไขลดลงสลบกบไขสง ไอมาก หรอหอบ

ตองรบพาไปพบแพทยทนท

การดแลตนเองเบองตน • หลกเลยงการสมผสใกลชดผปวย • รกษาสขอนามยอยางเครงครด รบประทานอาหารทมคณคาทางอาหาร

และออกกาลงกายเปนประจา เพอใหมภมตานทานโรค • เดกทารกมภมตานทานเชอโรคนอย ควรเลยงลกดวยนมแม โดยเฉพาะ

ในชวง 1 ถง 2 สปดาหแรกหลงคลอด นานมแมจะอดมไปดวยภมตานทานตอโรคตาง ๆ

ตอมาไขจะเรมลดลง ผนจะมสเขมขนแลวคอยๆ จางหายไปในเวลาประมาณ 2 สปดาห

ในเดกทมภาวะโภชนาการไมด หรอในเดกเลก อาจมโรคแทรกซอน เชน หชนกลางอกเสบ หลอดลมอกเสบ ปอดอกเสบหรอสมองอกเสบ และอาจเสยชวตไดงายกวาเดกปกตทมสขภาพแขงแรง

• วธปองกนทดทสด คอ ฉดวคซนปองกนโรคหด

29 30


โรคมอ เทา ปาก

เกดจากเชอไวรสลาไสหรอเอนเทอโรไวรส หลายชนด พบไดบอยในเดกทารกและเดกเลกอายตากวา 5 ป ในโรงเรยนอนบาล สถานรบเลยงเดก ศนยเดกเลก สถานทเลนของเดกในหางสรรพสนคา โดยเฉพาะในทอยรวมกนอยางแออดจะมโอกาสทเกดการระบาดไดงาย โรคเกดประปรายตลอดป แตจะเพมมากขนในฤดฝน ซงอากาศเยนและชน

การตดตอ การตดตอสวนใหญเกดจากไดรบเชอไวรสเขาสปากโดยตรง โรคแพรตดตองายในชวงสปดาหแรกของการปวย โดยเชอไวรสตดมากบมอหรอของเลนทเปอนนาลาย นามก นาจากตมพองและแผล หรออจจาระของผปวย และเกดจากการไอจามรดกน โดยหายใจเอาเชอทแพรกระจายจากละอองฝอยของผปวย สาหรบการตดเชอจากอจจาระ จะเกดไดในระยะทเดกมอาการทเลาจนกระทงหายปวยแลวประมาณ 1 เดอน แตจะเกดขนไดนอยกวา อาการของโรค

การดแลตนเองเบองตน • โรคนไมมยารกษาโดยเฉพาะ แพทยจะใหยารกษาตามอาการ เชน ยาลดไข

ยาทาแกปวด ในรายมแผลทลนหรอกระพงแกม • ผปกครองหรอผเลยงดเดก ควรเชดตวเดกเพอลดไขเปนระยะ และใหผปวย

รบประทานอาหารออนๆ รสไมจด ดมนาและนาผลไม และนอนพกผอนมากๆ ถาเปนเดกออน อาจตองปอนนมใหแทนการดดจากขวด

• ตามปกต โรคมกไมรนแรงและไมมอาการแทรกซอน แตเชอไวรสบางชนด เชน เอนเทอโรไวรส 71 อาจทาใหมอาการรนแรงได จงควรดแลเดกอยางใกลชด หากพบมไขสง ซม ไมยอมกนอาหารหรอดมนา อาเจยนบอย หอบ แขนขาออนแรง ชก ตองรบพาไปโรงพยาบาลทนท เพราะอาจเกดภาวะสมองอกเสบ กลามเนอหวใจอกเสบ หรอนาทวมปอด ซงจะรนแรงถงขนเสยชวตได หลงจากไดรบเชอ 3-6 วน ผตดเชอจะเรมแสดงอาการปวย เรมดวยมไขตาๆ

ออนเพลย ตอมาอก 1 – 2 วน มอาการเจบปาก กลนนาลายไมไดและไมยอมกนอาหาร เนองจากมตมแดงทลน เหงอก และกระพงแกม จะพบตมหรอผนนนสแดงเลก (มกไมคน) ทฝามอ นวมอ ฝาเทา และอาจพบทกนดวย ตมนจะกลายเปนตมพองใส บรเวณรอบ ๆ อกเสบและแดง ตอมาตมจะแตกออกเปนแผลหลมตนๆ อาการจะทเลาและหายเปนปกต ภายใน 7-10 วน

31 32


โรคอจจาระรวง

การตดตอ เชอโรคจะเขาสรางกายโดยการกนอาหารหรอดมนาทปนเปอนเชอโรคเขาไป เชน อาหารทปรงสกๆ ดบๆ อาหารทมแมลงวนตอม อาหารททงคางคนโดยไมไดแชเยน และไมไดอนใหสกอยางทวถงกอนนาไปกน

อาการ ผปวยมอาการถายอจจาระเหลวอยางนอย 3 ครง หรอถายเปนนาอยางนอย 1 ครง หรอถายมมกเลอดหรอมกปนเลอด อาจมอาเจยนรวมดวย หากมอาการรนแรงโดยถายเปนนาคลายนาซาวขาว คราวละมากๆ

การดแลตนเองเบองตน • หากผปวยเปนเดกท ดมนมแม ให ดมนมตอไดตามปกต พรอมปอน

สารละลายนาตาลเกลอแรบอยๆ • หากผปวยเปนเดกทดมนมผงชง ใหผสมนมจางลงครงหนงของทเคยดม

และใหดมสารละลายนาตาลเกลอแรสลบกนไป • ไมควรกนยาเพอใหหยดถาย เพราะจะทาใหเชอโรคคางอยในรางกาย ซงจะ

เปนอนตรายมากขน

• ใหผปวยดมนาหรออาหารเหลวมากๆ ใหดมสารละลายนาตาลเกลอแร

(โอ อาร เอส) ผสมนาตามสดสวนทระบขางซอง หรอเตรยมสารละลายเกลอแรเอง โดยผสมนาตาลทราย 2 ชอนโตะ กบเกลอปนครงชอนชา ละลายในนาตมสกทเยนแลว 1 ขวดกลม หรอ 750 ซซ ใหผปวยดมบอยๆ ทดแทนนาและเกลอแรทสญเสยไปจากการขบถาย หากดมไมหมดใน 1 วน ใหเททง

• ลางมอใหสะอาดดวยนาสะอาดและสบทกครง กอนเตรยมและปรงอาหาร กอนกนอาหาร หลงการขบถาย และหลงจบสงของสกปรก

• ดมนาทสะอาด เลอกกนอาหารทสะอาด ปรงสกใหมๆ หรออนใหรอน และเกบอาหารในภาชนะทมดชด

• กาจดสงปฏกล ขยะมลฝอย เพอไมใหเปนแหลงเพาะพนธของแมลงวน • อาหารและภาชนะทใชควรทาความสะอาดและเกบไวในทแมลง สตวนาโรค

เขาไมถง • หากมอาการมากขน เชน อาเจยนมาก ไขสง ชกหรอซมมาก ควรไปพบ

แพทยโดยเรว

33 34


โรคฉหน โรคฉหน หรอโรคเลปโตสไปโรสส เปนโรคตดตอจากสตวมาสคน โดยเชอจะออกมากบฉของสตว เชน หน หม วว ควาย แพะ แกะ และสนข แลวปนเปอนในแมนา ลาคลอง พนททมนาขงหรอพนทชนแฉะ ผทเสยงตอการเปนโรคฉหน ไดแก ผทลยนาหรอแชนานาน ๆผทเดนลยนาทวม คนงานบอปลา ชาวสวน ชาวนา คนงานขดลอกทอระบายนา การตดตอ เชอโรคฉหนในสงแวดลอมจะเขาสรางกายไดโดยการไชเขาทางบาดแผลหรอเขาทางเยอบออนๆ เชน งามมอ งามเทา เยอบตา ขณะทแชนา รบประทานอาหารหรอดมนาทปนเปอนเชอโรคฉหน อาการ มกเรมมอาการหลงไดรบเชอ 2 – 10 วน โดยเรมมไขสง ปวดศรษะ ปวดเมอยกลามเนอ โดยเฉพาะนองและโคนขา ตอมาอาจมเยอบตาแดง เจบคอ เบออาหาร ทองเดน

หากมอาการทกลาวมาหลงจากไปแชนา ยาโคลนมา 2-26 วน (เฉลย 10 วน) ควรนกถงโรคน ไมควรหายามากนเอง ตองรบไปพบแพทยทโรงพยาบาล หรอหนวยแพทยทออกมาใหบรการในพนท ถาไมรบรกษา บางรายอาจมจดเลอดออกตามผวหนง ไอมเลอดปน หรอตวเหลอง ตาเหลอง ปสสาวะนอย ซม สบสน เนองจากเยอหมสมองอกเสบ อาจมกลามเนอหวใจอกเสบและเสยชวตได

การดแลตนเองเบองตน หลกเลยงการแชนา ยาโคลนนานๆ เมอขนจากนาแลว ตองรบอาบนาชาระรางกายใหสะอาด ซบใหแหงโดยเรวทสด ควรสวมรองเทาหรอรองเทาบททเหมาะสม สามารถปองกนนาไดหากตองลยนา

ยาโคลน เดนบนทชนแฉะ โดยเฉพาะถามบาดแผลควรระมดระวงเปนพเศษ กนอาหารทสะอาด และเกบอาหารในภาชนะทมดชด เกบกวาดขยะใสถงพลาสตก มดปากถงใหแนน ไมใหเปนแหลงอาหารของหน ดแลทพกใหสะอาดไมใหเปนทอาศยของหน

35 36


โรคไขเลอดออก เปนโรคตดตอทมยงลายเปนพาหะ ยงลายอาศยอยในบานและบรเวณรอบๆบาน มกกดคนในเวลากลางวน พบผปวยโรคไขเลอดออกไดทกวย และทกภาคของประเทศไทย อาการ

• ไขสงลอย (ไขสงตลอดทงวน) ประมาณ 2-7 วน • ปวดศรษะ ปวดเมอยตามตว สวนใหญมอาการหนาแดง อาจมจดแดงเลกๆ

ตามลาตว แขน ขา • มกมอาการคลนไส อาเจยน ปวดทอง และเบออาหาร • ตอมาไขจะเรมลง ในระยะนตองระวงเปนพเศษเพราะอาจเกดอาการ

รนแรง โดยผปวยจะกระสบกระสาย มอเทาเยน หรอมเลอดออกผดปกต เชน ถายดา หรอไอปนเลอด อาจมภาวะชอค และเสยชวตได

การดแลตนเองเบองตน • ควรรบพาผปวยไปพบแพทยทนท • ใชผาชบนาเชดตวลดไข • ใชยาลดไขพาราเซตามอล หามใชยาแอสไพรน เพราะจะทาใหเลอดออกงายขน • ใหดมนาผลไม หรอนาตาลเกลอแรบอยๆ • ระวงอยาใหยงกดในเวลากลางวน โดยการนอนในมง หรอทายากนยง • กาจดแหลงเพาะพนธลกนายงลายทกสปดาห โดยปดฝาภาชนะเกบนาใหสนท

ทาลายเศษวสด เศษภาชนะ หรอควาไว เกบยางรถยนตเกาอยาใหมนาขง

37 38


โรคมาลาเรย เปนโรคตดตอทมยงกนปลองเปนพาหะ ยงกนปลองอาศยอยในปาเขาบรเวณทมแหลงนาจดธรรมชาต มกกดคนในเวลากลางคน อาการ

• หลงไดรบเชอ 7-10 วน จะมอาการไข ปวดศรษะ บางรายอาจมอาการคลายไขหวด

• ในระยะแรกอาจมไขสงตลอดได บางรายมอาการหนาวสน หรอเปนไขจบสน ซงเปนลกษณะเฉพาะของโรคน ในรายทมอาการรนแรงอาจเสยชวตได

การดแลตนเองเบองตน

• ควรนอนในมง ทายากนยง • สวมใสเสอผาปกคลมรางกายใหมดชด เพอปองกนไมใหยงกดเมอเขาปา • ถาพบวามอาการเจบปวยดงกลาว ควรรบไปพบแพทยทนท

12. การปฏบตตวหลงนาลด

การดแลบานเรอนสงของ เครองใช และอาหาร หลงนาลด ภายหลงนาลด กอนทจะกลบมาดาเนนชวตตามปกต ทกครอบครวคงตองทาความสะอาดเสอผา เครองใช ปด กวาด เชด ถ ภายในบานและบรเวณบานใหสะอาด จากนน ตรวจสอบดความเรยบรอยของอปกรณ เครองใชตางๆ ทงตอการอปโภคและบรโภค ใหแนใจวาปลอดภยกอนทจะนากลบมาใช เพอปองกนอนตรายทอาจเกดขนหลงนาทวม เชน ตรวจเชคปลกไฟ สายไฟ เครองใชไฟฟาภายในบานใหมนใจกอนวาสามารถ ใชงานไดปกตเหมอนเดมหรอไม และปลอดภยตอคนในบานเพยงใด อยาดมนาหรอกนอาหารทเคยเกบไวในระหวางนาทวม ควรตมและปรง ใหสะอาดกอนทกครง รกษาสภาพแวดลอมบานใหสะอาด ไมเปนแหลงเพาะพนธสตวนาโรคตางๆ

อยาเขาไปในเขตทแจงวาเปนอาณาบรเวณอนตรายหลงนาทวม เพราะอาจเปนอนตรายได หากมปญหาทไมสามารถดาเนนการแกไขได ควรแจงและขอความชวยเหลอ จากเจาหนาทของรฐ เชน กานน ผใหญบาน อาสาสมคร หรอเจาหนาทอาเภอ เปนตน

39 40


การปรบสภาพชวตสสภาพปกต การระมดระวงโรคระบาดหลงนาทวม นาทวมไมเพยงสรางความเสยหายทางดานทรพยสน และรางกายเทานน สภาพจตใจกเปนสงทตองเรงฟนฟหลงการเกดนาทวม เพราะความหดห ทอแท สนหวง และหมดกาลงใจยอมเกดขนไดเสมอในระหวางนาทวม การไดระบายความรสกนกคดดวยการพดคย ปรบทกขกนในหมสมาชกในบานและครอบครว เพอนบาน จงเปนสงสาคญและควรกระทาเปนอยางยง ควรปรบชวตใหดาเนนไปตามสภาพปกตเหมอนเดมเทาทจะทาไดและเปนไปไดดวย

การปองกนและกาจดยงลาย เนองจากลกนายงลายอาศยอยตามภาชนะเกบนา ตลอดจนยางรถยนตเกาและเศษวสดตางๆ ทมนาขง จงควรปดภาชนะเกบนาทกชนดใหมดชดอยเสมอ ควาโองนาและภาชนะทไมใชงานหรอเกบไวในทรมและฝนไมสาด หมนเกบทาลายเศษวสดและ ยางรถยนตเกา หากตองการเกบไวใชประโยชน ตองเกบไวใตชายคาหรอหาสงปกคลมเพอปองกนนาขง สาหรบบอซเมนตในหองนาและหองสวม ใหใสทรายกาจดลกนา (ขนาดและวธใชตามทระบไวบนฉลาก) หรอใสปลาหางนกยงไว (เฉพาะตวผ) จานวน 2-10 ตว ขนอยกบขนาดของบอ หรอหมนใชสวงชอนเอาลกนาทงไปกได ยงลายออกกดดดเลอดในเวลากลางวน ตงแตเชาตรจนถงเยน และถาในหองมแสงไฟสวางเพยงพอ ยงลายอาจกดดดเลอดถงพลบคา การปองกนตนเองไมใหถกยงลายกด ทาได ดงน นอนในมง (แมจะเปนเวลากลางวน) หรอหองทมมงลวด หมนตรวจสอบวามงลวดคงอยในสภาพด ไมชารดฉกขาด หลกเลยงการอยในบรเวณทเปนมมมด อบลม ไมสวมเสอผารดรป เพราะปากยงสามารถเจาะผานเนอผาได การสวมเสอผาหลวมๆ แขนยาว ขายาว จะชวยลดโอกาสทปากยงจะมาสมผสผวหนง นอกจากน ควรหลกเลยงการสวมใสเสอผาสเขม เพราะสเขมจะดงดดยงมากกวาสออน ทายากนยงในกรณทมความจาเปน อานวธใชและคาเตอนบนฉลาก และตองปฏบตตามอยางเครงครด ยาทากนยงบางชนดหามใชกบเดกอายนอยกวา 4 ป

อาบนาและรกษารางกายใหสะอาด ผทมกลนตวแรงหรอมอณหภมของรางกายสงกวาผอน จะดงดดยงใหมากดมากกวา

41 42


การปองกนและกาจดยงกนปลอง เนองจากลกนายงกนปลองอาศยอยตามแหลงนาในธรรมชาต การกาจดลกนายงกนปลองจงกระทาไดยาก การปองกนการตดเชอโรคมาลาเรย อาจทาไดโดยการไมเดนทางเขาไปในบรเวณทมมาลาเรยเปนโรคประจาถน หากหลกเลยงไมไดหรอจาเปนตองอาศยอยในพนทปาเขา ตองปองกนตนเองไมใหถกยงกนปลองกด ดงน นอนในมงหรอมงชบสารเคม หรอในหองทมมงลวด หมนตรวจสอบสภาพของมงและมงลวด ไมสวมเสอผารดรป เพราะปากยงสามารถเจาะผานเนอผาได การสวมเสอผาหลวมๆ แขนยาว ขายาว จะชวยลดโอกาสทปากยงจะมาสมผสผวหนง นอกจากน ควรหลกเลยงการสวมใสเสอผาสเขม เพราะสเขมจะดงดดยงมากกวาสออน

ทายากนยงในกรณทมความจาเปน อานวธใชและคาเตอนบนฉลาก และตองปฏบตตามอยางเครงครด ยาทากนยงบางชนด..หามใชกบเดกอายนอยกวา 4 ป ตดหรอเลมพมไมก งไมทอยรอบๆบาน เพอลดแหลงเกาะพกของยง และชวยใหลมพดผานสะดวก

การปองกนและกาจดแมลงวน การปองกนไมใหมแมลงวนมารบกวน ตองกาจดแหลงอาหารของมนซงไดแก ขยะมลฝอยและมลสตว ทงขยะในภาชนะทมฝาปด ระวงอยาใหมเศษอาหารตก หรอของเหลวจากอาหารหยดเรยราดบนพน หากพบขยะ เศษอาหารตางๆ ตองเกบไปทง หรอใชนาฉดทาความสะอาดทนท เพอกาจดกลนทจะดงดดใหแมลงวนมาตอมและวางไข ตรวจสอบถงขยะกอนนามาใช วาไมมรอยชารดฉกขาด และมดปากถงใหแนนกอนนาไปกาจดอยางถกหลกสขาภบาลตอไป ในกรณทมแมลงวนมารบกวนและตองการกาจด ถามจานวนนอยกใชสวงโฉบหรอตดวยไมตแมลงวน อาจใชกาวดกแมลงวนหรอกบดกแมลงวนทมจาหนายในทองตลาด ถามแมลงวนจานวนมาก อาจตองฉดพนดวยสารเคม ซงควรใหผเชยวชาญดาเนนการ เนองจากแมลงวนจะดอสารเคมไดรวดเรว นอกจากน จะตองคนหาแหลงเพาะพนธของตวออน และดาเนนการกาจดควบคกนไปดวยจงจะไดผล

43 44


การปองกนโรคฉหน แหลงอางองขอมล เมอระดบนาลดลง และดาเนนการสารวจ ปรบปรงสภาพสงแวดลอมทอยอาศย ควรปฏบตดงน เกบกวาดขยะใสถงพลาสตก มดปากถงใหแนน ไมใหเปนแหลงอาหารของ หนและสตวอนๆ

สวมถงมอยางในการเกบกวาดบานเรอน ถนนและสงสาธารณะประโยชน สวมรองเทาหรอรองเทาบททเหมาะสม หากตองลยนา ยาโคลน หรอเดนบนทชนแฉะ สามารถปองกนนาและเชอโรคได เมอเสรจภารกจตองรบอาบนาชาระรางกายใหสะอาด ซบใหแหงโดยเรวทสด รบประทานอาหารทสะอาด และเกบอาหารในภาชนะทมดชด ดแลทพกใหสะอาดไมใหเปนทอาศยของหน หากมไขสง ปวดศรษะ ปวดเมอยกลามเนอ โดยเฉพาะนองและโคนขา ไมควรซอยามารบประทานเอง ควรรบไปพบแพทยทโรงพยาบาล หรอหนวยแพทยทออกมาใหบรการในพนท

คมอคาแนะนาการปองกนโรคทมากบนาทวม : กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2553. คมอประชาชน การสขาภบาลสงแวดลอมสาหรบกรณฉกเฉนและพบตภย : สานกอนามยสงแวดลอม กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2552. คมอ : การดแลและปองกนโรคและภยสขภาพจากภาวะนาทวม

: กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2554. นาทวม ภยธรรมชาตใกลตว : ศนยเตรยมความพรอมปองกนภยพบตแหงเอเชย.

การดแลรกษาตนเองเบองตนเมอถกงกด : ผศ.นพ.สชย สเทพารกษ ทปรกษาคลนกพษจากสตว สถานเสาวภา สภากาชาดไทย

45 46

48


สถานทตดตอ

• แจงขอความชวยเหลอกรณฉกเฉนไดท หนวยกชพฉกเฉนนเรนทร หมายเลข 1669 (ตลอด 24 ชวโมง)

• ขอคาแนะนาเพมเตม หรอแจงการระบาดของโรคไดท - ศนยปฏบตการ กรมควบคมโรค โทร. 0 2590 3333, 1422 - สานกงานปองกนควบคมโรค ท 1-12 - สานกงานสาธารณสขจงหวด - สานกงานสาธารณสขอาเภอ ในพนท - หนวยแพทยชวยเหลอในพนท

ทปรกษา นายแพทยพรเทพ ศรวนารงสรรค อธบดกรมควบคมโรค นายแพทยสวรรณชย วฒนายงเจรญชย รองอธบดกรมควบคมโรค นายแพทยโอภาส การยกวนพงศ ผอานวยการสานกโรคตดตอทวไป นายแพทยพรชนก รตนดลก ณ ภเกต สานกโรคตดตอทวไป สตวแพทยหญงอภรมย พวงหตถ สานกโรคตดตอทวไป คณะจดทา สานกโรคตดตอทวไป นางสาววชร สารบตร กลมพฒนาภาคเครอขายและการสอสารสาธารณะ นางสาวอาจาร องคะวณช กลมพฒนาภาคเครอขายและการสอสารสาธารณะ นางจงกล พวงนาค กลมพฒนาภาคเครอขายและการสอสารสาธารณะ นางปนนภ นรเศรษฐพนธ กลมพฒนาภาคเครอขายและการสอสารสาธารณะ นางอญชล สทธชยรตน กลมพฒนาภาคเครอขายและการสอสารสาธารณะ ดร.สวกา แสงธาราทพย กลมยทธศาสตรและพฒนาองคกร นางสาวสรสวด กลนชน กลมพฒนาวชาการท 1 นางรตนา ธระวฒน กลมพฒนาวชาการท 3 บรรณาธการ นางสาววชร สารบตร สานกโรคตดตอทวไป ผชวยบรรณาธการ นางจงกล พวงนาค สานกโรคตดตอทวไป ออกแบบ นางจงกล พวงนาค สานกโรคตดตอทวไป

พมพครงท 1 สานกโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรค ตลาคม 2554 จานวน 50,000 เลม สานกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก

47

คู่มือประชาชน...

Documents