Универзитет Св. „Кирил и Методиј“ СкопјеПравен факултет Скопје

Семинарска работа по предметот:

На тема:

Трудово право

Ментор: Изработил:Проф. Др.

Скопје, 2005 година

1

Voved

Za {to podobro i pocelesoobrazno izu~uvawe na

naukata na trudovoto pravo, kako i za {to pocelosno

osoznavawe na pra{awata od trudovo pravnata nauka, kako

i za nudewe odredeni soznanija i re{enija za niv, mo{ne

golemo zna~ewe ima razgleduvaweto na odnosot na

trudovoto pravo so drugite pravni discipline i nivnata me|

usebna interaktivnost, i istovremeno da se izvr{i nivnoto

razgrani~uvawe i diferencirawe. Toj odnos najdobro }e mo`e

da se sogleda, ako pri toa na preden plan se postavi

predmetot na trudovoto pravo {to vsu{nost i slu`i kako

osnovno sredstvo i instrument za negovo razgrani~uvawe i

diferencirawe od drugite pravni i nau~ni disciplini. So

utvrduvaweto na predmetot na trudovoto pravo se otkriva

negovata celokupna sodr`ina i materija, a so negovoto

razgrani~uvawe od drugite pravni nau~ni disciplini se

odreduvaat granicite, ramkite, i limitite na negoviot predmet.

Pri razgleduvaweto na odnosot na trudovoto pravo so

drugite pravni disciplini, kako i pri nivnoto me|usebno

razgrani~uvawe se soo~uvame so golemi te{kotii za{to e

mnogu te{ko, pa duri i nevozmo`no da se postavi jasna

granica pome|u niv. ^esto naglasuvanata samostojnost i

aftonomija na trudovoto pravo vo nikoj slu~aj ne zna~i i

nejzina izolacija i prekinuvawe na sekakva vrska so drugite

pravni disciplini pred se so: gra|anskoto, ustavnoto,

2

upravnoto i trgovskoto pravo za{to site tie pravni disciplini

se del od eden ist i edinstven praven sistem ~ij predmet na

ureduvawe se razni oblasti od op{testvenite odnosi.

Site tie oblasti se povrzuvaat me|usebno, se

nadopolnuvaat pa duri i se prepletuvaat vo nivnoto

ureduvawe. Na toj na~in, i oddelni odnosi od oblasta na

trudovoto pravo zaemno se povrzuvaat ili navleguvaat vo

odnosite na drugite pravni disciplini, ili poradi toa {to

ostvaruvaweto na odredeni pravni odnosi od trudovoto pravo

e usloveno od izvr{uvaweto na pravnite propisi i pravila na

nekoi drugi pravni disciplini, ili poradi toa {to trudovoto

pravo pozajmuva izvesni na~ela i propisi od drugi pravni

granki i niv gi primenuva na svoite odnosi.

“Odnosot na trudovoto pravo so ustavnoto pravo”

Pri samoto poimawe i odreduvawe na odnosot pome|u

trudovoto pravo i drugite pravni disciplini i nivnoto me|

usebno razgrani~uvawe, odnosno diferencirawe sekako

nekakov prioritet e neophodno da mu se dade na odnosot na

trudovoto pravo i ustavnoto pravo. Ako se ima vo predvid

faktot deka kako osnoven, najvisok i najva`en praven akt i

instrument vo sevkupnata hierarhija na pravnite institucii i

instrumenti koi postojat vo edna dr`ava, gi sodr`i osnovnite

na~ela na op{testveno - ekonomskoto ureduvawe i deka vo

3

tie ramki vo nego se sodr`ani i osnovnite na~ela na

trudovoto pravo, i rabotnite odnosi, stanuva jasna

priuretnata postavenost na ovoj odnos. Osnovnite na~ela

{to gi ureduva ustavot kako {to se: na~elata na pravo na

rabota, na~eloto za za{tita na licata vo raboten odnos, na

posebna za{tita na maloletnicite, `enite, decata i licata so

posebni potrebi koi se vo raboten odnos, na~eloto na

ednakvost i ramnopravnost na licata pri stapuvawe vo

raboten odnos, na~eloto na pravo na socijalno osiguruvawe,

na~eloto na ograni~eno rabotno vreme, na~eloto na

dogovorno zasnovuvawe na rabotniot odnos, na~eloto na

dobrovolnost, na~eloto na nagraduvawe sprema vlo`eniot

trud, na~eloto na li~na odgovornost, na~elo na

organizirawe na rabotnicite i rabotodavcite i.t.n, i.t.n... osven

{to se sostaveni i vonistitutiven del od predmetot i

sodr`inata na ustavnoto pravo, tie istovremeno se i predmet

na izu~uvawe i ureduvawe i na trudovoto pravo kako

posebna i samostojna nau~na pravna disciplina {to taa gi

prezema od ustavnoto pravo i gi inkorporira vo svoite

zakonski akti vr{ej}i ponatamo{na nivna konkretizacija i

razrabotka, so {to se vospostavuva edna zakonodavna

regulativa na relacija ustavno pravo - trudovo pravo zaedno

so rabotnite odnosi i socijalnoto osiguruvawe, kako posebni

disciplini koi gi prou~uvaat domenite i oblastite na rabotnite

odnosi.

4

“Odnosot me|u trudovoto pravo i gra|anskoto pravo”

Ne pomalku va`en od odnosot me|u trudovoto pravo i

ustavnoto pravo e odnosot me|u trudovoto pravo i gra|

anskoto pravo koj i pokraj oformuvaweto odnosno

diferenciraweto na trudovotopravo kako posebna pravna

nau~na disciplina, seu{te e mo{ne tesen, za{to poglednato

od istoriska retrospektiva trudovoto pravo be{e del od gra|

anskoto pravo i od nego se razvi kako samostojna nau~na

pravna disciplina. Trudovoto pravo be{e del od gra|anskoto

pravo, pa odnosite {to se vospostavuvaat vrz osnova na

trudot za odredena pari~na nagrada pretstavuvaa negov

predmet na izu~uvawe i ureduvawe. Na toj na~in istoriski

poglednato, gra|anskoto pravo be{e i ostana na dogovorot

za rabota. Me|utoa so oddvojuvaweto na trudovoto pravo

kako posebna pozitivna nau~na disciplina, {to ja

determiniraat posebniot i specifi~niot predmet na

izu~uvawe i ureduvawe, posebnite celi, principi, institucii i

kategorii, postepeno po~naa da se nayiraat i ramkite i

granicite na odnosot me|u trudovoto pravo i gra|anskoto

pravo. Osnovnata razlika pome|u ovie dve prazni nau~ni

5

disciplini pred se e vo razli~nata sodr`ina i razli~niot

karakter na odnosite {to se predmet na nivnoto ureduvawe.

Trudovoto pravo kako predmet na ureduvawe gi ima

odnosite {to se vospostaavuvaat i se razvivaat vo samiot

proces na trudot i toa neposredno i isklu~ivo se zanimava so

dejnostite i aktivnostite na lu|eto pri samata rabota, potoa so

organizacijata na procesot na rabotata, so `iviot trud, so

pra{awata za ureduvawe na odnosite {to se

vospostaavuvaat vo ostvaruvaweto na procesot na trudot, a

vo vrska so toa i pra{awata za za{tita na rabotnicite pri

rabotata, rabotnata disciplina i.t.n. Od druga strana gra|

anskoto pravo gi regulira imotno pravnite odnosi, {to na prv

pogled imaj}i vo predvid deka i vo rabotnite odnosi vo

izvesna mera ima odredeni pra{awa od imotno - praven

karakter kako na primer plata ili nagrada za plata za

izvr{enata rabota, bi mo`elo da navede na soznanieto za

imotno - pravniot karakter.

Me|utoa site ovie ka`ani pra{awa od oblasta na

rabotnite odnosi, koi navidum imaat imotno - praven

karakter, dobivaat karakter na li~na sopstvenost na

rabotnicite vrz osnova na nivniot li~en trud i tie ne se

edinstveni elementi za odreduvawe na karakterot na

rabotnote odnosi i na trudovoto pravo voop{to.

Za {to poobjektivno i pocelosno sogleduvawe na

odnosot me|u trudovoto i gra|anskoto pravo, e potrebno da

se istakne faktot deka i pokraj insistiranosta na posebnosta

6

na nivniot predmet i karakter sepak e prisutna, mo`e da se

re~e i ne izbe`na, nivnta neposredna povrzanost i

isprepletenost. Toa osobeno se sogleduva pri koristewe od

trudovoto pravo i toa ~esto na odredeni na~ela i propisi na

gra|anskoto pravo. Takov e slu~ajot i so validnosta i

legitimnosta na voljta pri isklu~uvaweto na dogovorot za

rabota, odnosno pri samoto stapuvawe na rabota, potoa

utvrduvaweto na rokovite za zastarenost za pobaruvawata

od raboten odnos koi se cenat i utvrduvaat spored propisite i

pravilata na gra|anskoto pravo. Ovde sekako bi trebalo da se

spomene i nadomestokot za materjalnata {teta {to seu{te

se vr{i vrz osnova na gra|ansko pravnite propisi i pravila, {to

va`i za postapkta vo vrska so rabotnite odnosi pred

redovnite sudovi. Me|utoa vo site ovie slu~ai trudovoto

pravo ne navleguva vo pokonkretno prou~uvawe na

problemite za{to tie kako takvi prestavuvaat predmet na

gra|anskoto pravo. Trudovoto pravo tie na~ela i propisi

samo gi pozajmuva i toa so cel {to podobro i pocelosno da

razgleda nekoi pra{awa i problemi koi isto taka prestavuvaat

i negov predmet na izu~uvawe. Vo pravnata teorija ne bi

trebalo da se zapostavi odnosot i vlijanieto {to trudovoto

pravo go ima vrz gra|anskoto osnosno imotnoto pravo, za

{to najdobar primer e problematikata na odgovornosta za

{teta, osobeno na nadomestocite za pretrpenata {teta vo

slu~aj na nesre}a pri rabota.

7

“Odnosot me|u trudovoto pravo i upravnoto pravo”

Zna~eweto na odnosot me|u trudovoto i upravnoto

pravo bi mo`elo da se postavi na kontradiktoren na~in od

odnosot me|u trudovoto i gra|anskoto pravo. Dodeka vo

istorijata na razvitikot na trudovoto pravo i negovoto

formirawe kako posebna pravna disciplina, odnosot me|u

trudovoto i gra|anskoto pravo gi slabee prvobitnite ni{ki na

me|usebnat apovrzanost i ineraktivnost, odnosot me|u

trudovoto i upravnoto pravo so razvitokot na trudovoto pravo

i zakonodastvo kako i so pro{iruvawe na rabotnite odnosi,

stanuva{e se potesen. Toa se dve pravni disciplini koi

~estopati zaemno se nadopolnuvaat i ~ij predmet na

izu~uvawe i ureduvawe ~estopati me|usebno se prepletuva

pa taka ~esti se slu~aite koga vo nivniot odnos se javuvaat i

sporovi vo vrska so pra{awata koi spored svojot karakter se

8

smestuvaat vo trudovoto ili upravnoto pravo, ili koi od

predmet na upravnoto pravo preminale na predmet na

trudovo pravo.Takov e primerot so rabotniot odnos na

javnite slu`benici, za{titata na rabotnicite vo odnos na

bezbednosta pri rabotata, osiguruvaweto na rabotnicite

i.t.n... Vo odnos na ovie pra{awe trudovoto pravo prezema

vo odreden del izvesni pravni odnosi i propisi {to porano bea

sostaven del na ustavnoto pravo. Ottamu pravnite propisi

{to gi ureduvaat pravata i obvrskite, na primer dr`avnite

slu`benici, se predmet na trudovoto pravo a propisite so koi

se ureduva funkcioniraweto i aktivnostite na tie slu`benici,

{to proizleguvaat od nivniot upraven odnos, odnosno

pravnite propisi {to ja ureduvaat organizacijata na dr`avnata

uprava voop{to se predmet na upravnoto pravo. Ist e

slu~ajot i so propisite za za{tita na ovie lica pri rabotata i za

socijalnoto osiguruvawe, koi se predmet na trudovoto pravo,

na nivnoto ostvaruvawe i obezbeduvawe e tesno povrzano

so propisite na upravnoto pravo. Osven ovie postojat i niza

drugi pra{awa kade {to povrzanosta na trudovoto i

upravnoto pravo e u{te pozabele`itelna. Na primer i vo

trudovoto i vo upravnoto pravo predmet na ureduvawe e

(inspekcijata na trudot) no so taa razlika {to upravnoto

pravo ja regulira nejzinata organizacija i funkcioniraweto, a

trudovoto pravo nejzinata nadzorna funkcija i nejzinata uloga

vo domenot na za{tita na rabotnicite pri rabotata kako i vo

re{avaweto na rabotnite sporovi, so {to se postignuva

9

poseopfatna analiza i pocelosno prou~uvawe na ovaa

problematika.

“Odnosot me|u trudovoto pravo i drugite pravni disciplini”

Pri razgleduvaweto na odnosot na trudovoto pravo so

nekoi drugi pravni disciplini treba da se spomene i odnosot

me|u trudovoto pravo i krivi~noto pravo, kako i trgovskoto

pravo. Rabotnikot, osven {to neodgovara disciplinski za

povreda na rabotnite obvrski i odgovornosti, kumulativno

mo`e da odgovara krivi~no za protivpravni dejstva koi gi

sodr`at elementite na edno krivi~no delo, a toa se

protivpravnosta, vinovnosta, kaznivosta i ~ovekovo

povedenie i toa pred se za krivi~nite dela protiv rabotnite

odnosi, {to se predmet na ureduvawe na krivi~no - pravnite

propisi.

10

Trudovoto pravo ima odredeni vrski i so trgovskoto

pravo {to osobeno se sogleduva vo oblasta na

nagraduvaweto na rabotnicite za izvr{enata rabota, odnosno

za vlo`eniot trud ili platite. So ogled na faktot deka ovaa

problematika e edna od osnovnite prava na rabotnicite od

rabotniot odnos, a voedno i negov biten element, taa bez

nikakva dilema spa|a vo domenot na trudovoto pravo.

Bidej}i platite svojata osnova ja imaat vo sevkupniot prihod

{to pretprijata go ostvaruvaat so svoeto rabotewe, ovaa

problematika navleguva vo domenot i na trgovskoto pravo

so {to se ocrtuvaat konturite i slikite na odnosot na ovie dve

pravni disciplini. Trudovoto pravo razgleduvaj}i ja

problematikata so platite a neophodno vo odreden obem da

go opfati pra{aweto za raspredelbata na sevkupniot dohod i

da uka`e na principite i osnovite na taa raspredelba, za{to

vo tie ramki se razrabotuvaat i pravilata, merilata i osnovite

na raspredelbata na sredstvta nameneti za nagraduvawe na

rabotnicite za izvr{enata rabota, odnosno nivnata plata.

11

Sodr`ina:

- Odnosot na trudovoto pravo i ustavnoto pravo

- Odnosot me|u trudovoto i gra|anskoto pravo

- Odnosot me|u trudovoto i upravnoto pravo

- Odnosot me|u trudovoto pravo i drugite pravni

disciplini

12

Koristena literatura:

- Trudovo pravo i rabotni odnosi

Avtor: Prof. d-r. Gzime

Starova

- Gra|ansko - imotno pravo

Avtor: Prof. d-r. Asen Grup~e

13

- Upravno pravo

Avtori: Prof. d-r. Simeon Gelevski

Prof. d-r. Bor~e

Davitkovski

Prof. d-r. Naum Grizo

- Komentar na zakonot za rabotni odnosi

Prof. d-r. Gzime Starova

Prof. d-r. Todor

Kalamatiev

14