งานทันตสุขภาพคนพิการ สสจ.เชียงราย

ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 1

แรงบนดาลใจในการทางานสรางเสรมสขภาพชองปาก

สาหรบคนพการ

ทพญ.รพนท อบสวรรณ [email protected]

รกษาการแทนหวหนากลมงานทนตสาธารณสข

สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย


ภาพคณแมของขาพเจา (นางพงา ปรกกมะกล

อาย 76 ป) ในบรรยากาศแหงความสขท- ทาน

ไดรบคอ แรงบนดาลใจ และจดประกายให

ขาพเจาหนมาสนใจงานท- เก-ยวของกบผพการ

มากข 3น

เน�องจากคณแมของขาพเจาเปนอมพฤกษซกขวา มา

ไดประมาณ 6 ปแลว ไมสามารถชวยเหลอตนเองได

ท *งหมด ตองอาศย wheel chair ในการเดนทาง และเวลา

ปวดฟน คณแมอยากใหขาพเจาไปดวยทกคร *ง เพราะคณแมกลวการทาฟน

ตองการกาลงใจ และรสกอนใจจากลกสาวทนตแพทย ซ�งขาพเจาอยถงจงหวด

เชยงรายขณะท�คณแมอยกรงเทพ ขาพเจาจะตองหาเวลาเพ�อพาคณแมไปรกษา

ฟน แตเน�องจากคณแมมสขภาพจตดเย�ยม มความสขเพราะไดรบกาลงใจ ความ

รก ความอบอนจากลกๆ และญาตพ�นองทกคนในครอบครว พวกเรารสกวาคณ

แมดวนดคน ขาพเจาคดเสมอวา แมคณแมจะปวยกายแตกชางมบญจรงๆท� มคน

ดแลอยางยอดเย�ยม แตส�งเดยวท�คณแมบนอยเสมอคอ อยากเดนได

จงทาใหขาพเจาเขาใจและรซ *งกบประโยคท�วา ความพการคอความไม

สะดวก ไมใชไมสบาย แลวคนพการคนอ�นๆละ เขาจะเปนอยางไรและมโอกาส

อยางคณแมเราหรอไม ขาพเจาเช�อวานอยมาก ขาพเจาจงต *งคาถามน *อยเสมอ

และตองการหาคาตอบพรอมกบคดหาทางท�จะหยบย�น ส�ง ท�คดวาด และ


เหมาะสมใหคนพการอ�นๆ ส�งเดยวท�ขาพเจาคดวาอาจจะหาคาตอบไดคอ การไป

เย�ยมบานคนพการเหลาน *น พรอมกบสรางเครอขายชวยกนทางาน

ในฐานะท�ขาพเจาเปนขาราชการสาธารณสข เปน ทนตแพทยประจา

สสจ. นาจะมชองทางท�จะทาอะไรสกอยาง ประกอบกบในชวงเวลาท� ทพญ.พจนา

จาก รพ.เวยงแกน ได ชวนใหไปประชมรวมกบ สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ

สสพ. เก�ยวกบเร�องการสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ เม�อวนท� 19 มกราคม

2553 ทาใหขาพเจาเร�มพบแสงสวางท�จะทางานดานคนพการและการท�จะมผ

มารวมงาน ท *งๆท�ขาพเจาเองกไมทราบวาจะตองทาอะไรบาง และ สสพ.ม

บทบาทอยางไร แตคดอยเสมอวาตองดกวาคดคนเดยวแนนอน ตองทางานให

สนก และมความสขกบการทางาน ขณะเดยวกน ขาพเจาจะไปหาทางชกชวน

นองๆในแตละอาเภอท�สมครใจ มารวมงานกน ชวยกนบรรเทาความไมสะดวก

ของคนพการในการมารบการรกษาทางทนตกรรม หรออยางดท�สดพวกเราจะ

รวมกนดแล ใหความรสงเสรมทนตสขภาพ มใหเขาเหลาน *นตองมปญหา และทน

ทกขทรมานกบการปวดฟน

กอนไปประชม รวมกบสสพ.ขาพเ จาได รบโครงการ การสง เสรม

ทนตสขภาพของแตละอาเภอท�สงมาใหทางจงหวด เม�อไดอานแตละโครงการแลว

พบวา โครงการท�นาสนใจและเก�ยวของกบคนพการคอโครงการของโรงพยาบาล

ศนยเชยงรายประชานเคราะห, โรงพยาบาลเวยงแกน และโรงพยาบาลเวยงปาเปา

ขาพเจาจงไดนาโครงการท *งสามน * นาเสนอตอทาง สสพ. พรอมกบขอใหผ เขารวม


ประชมคร *งตอไป ประกอบดวยทนตแพทยจาก รพศ.เชยงรายประชานเคราะห ,

รพช.เวยงแกน ,รพช.เวยงปาเปา, และ สสจ. ผ เขารวมประชมกบ สสพ.คร *งท� 2 ใน

วนท� 31 มนาคม 2553 จงประกอบดวย ทนตแพทย 4 คน ท�จะรวมเปนอาเภอ

นารองของจงหวดเชยงราย

ขาพเจาเร�มมเครอขายในจงหวด และทกคนมความมงม�นท�จะทางาน โดย

คาดหวงวาทนตแพทยจาก 3 อาเภอน * จะเปนกาลงสาคญท�จะรวมสรางสรรค

งาน เพ�อคนพการตอไปในอนาคต


ขาพเจาทาหนาท�ทนตแพทย สสจ. ในเร�อง

คนพการอยางเตมท� เพ�อใหบรรลความต *งใจ

ซ�ง ขาพเจาเอง กยงไมทราบวา ในฐานะ

ทนตแพทยจะทาอะไรเพ�อคนพการท�เรยกวา

ดและเหมาะสม เร�มแรกเราจงเร�มดวยการ

เย�ยมบานคนพการรวมกบ ทพญ. ศรนทพย

ปตวฒนสกล หวหนากลมงานทนตกรรม รพศ. เชยงรายประชานเคราะห ทกวน

พธของสปดาห ซ�งเปนแผนงานของกลมงานทนตกรรม รพศ.เชยงรายอยแลว

การไปเย�ยมบานคนพการน *นเสมอนหน�งไปเย�ยมญาต ดวยมตรไมตร ทาความ

รจกกนกอน ดวยความละเอยดออน เปนการทาความรจกซ�งกนและกน พรอมกบ

เปนการสารวจความจาเปนพ *นฐานท�คาดวา เปนส�งท�ผพการควรจะไดรบ โดยเปน

ความรวมมอกนระหวาง ทนตบคลากร พรอม สหวชาชพ เจาหนาท� รพ.สต. อบต.

อสม. คนพการและผดแล และบคคลอ�นๆท�เก�ยวของ มการบนทกภาพทกคร *งท�

ออกเย�ยมบาน และนาเสนอสบคลากรท�เก�ยวของเพ�อหาทางชวยเหลอ จงถอเปน

การส�อสารวธหน�ง ซ�งการส�อสารวธน *เปน

การชวย เหลอกน ทางานในชมชนท�

ส ะ ด ว ก ป ร ะ ห ย ด เ ว ล า แ ล ะ ม

ประสทธภาพพอสมควร เหมาะกบบรบท

ของความทรกนดารของชมชนน *น


บานหลงแรกท� เราไปเย�ยม คนพการไม

สามารถชวยเหลอตวเองได แมซ�งกมความ

พการเพยงเลกนอยท�ขาเปนผดแล หลงจาก

ไดพดคยและดส�งแวดลอมทาใหเรานามา

ปรกษากนเ พ� อหาทางชวย เหลอ แมของ

คนพการแสดงความขอบคณท�เรามาเย�ยม

และพยายามจะมอบขาวสารท�เกบเก�ยวได

ใหแกพวกเรา ขาพเจาจงสนองตอบในมตร

ไมตรน *นดวยการซ *อขาวสารดงกลาว และม

ความต *งใจท�จะกลบไปเย�ยมอก

คณย ายท า น น *พ ก า ร

สายตาและพการทางหแตเรา

พบวาคณยายมสขภาพจตท� ด

และดมความสขมากกบชวตท�เปนอยและช�นชม คณตาและลกหลานท�ดแลอยางด

ย�ง คณยายดใจมากท�เรามาเย�ยม แมเราจะไมไดทาอะไรมากมายนก แตเรา

สมผสได ถงความรสกน *น

“ ยงมความทกขยากลาบากอก

หลายเร�องในชวต กอนจะถง

เร�องสขภาพชองปาก อยารบ

รอนท�จะเรงงาน จงใชความ

ละเอยดออนและ ดแลเสมอน

ญาต แลวงานท�วาดและ

เหมาะสมกบผพการกจะ

เกดข/นดวยความต/งใจ”


ไปเย�ยมบานคนพการกนเถอะ และเราจะพบ

ความรสกท�ซอนอยในบานหลงน/น นอกเหนอจากความ

ตองการทางวตถและความรก คอความเหงา

คณตาออกมาตอนรบเราดวยทาทาง

การเคล�อนไหวท�กระฉบกระเฉงและ

อารมณด คณตาบอกวาไมมปญหา

อะไรเลย เพราะลกหลานดแล ด

ทกวนน *ยงทางานไดอย ดใจมากท�

หมอมาเย�ยม และอยากใหพวกเรามาอก ในวนน *นพวกเรารสกสดช�น เม�อเหน

รอยย *มของคณตาและลกหลานท�ดแล

ความเขาใจ ความรก และความอบอนภายในครอบครว คอยาใจท�

คนพการตองการ


คนพการทานน *ไมสามารถขยบทอนลางได โดยมผดแลเปนผสงอายใน

การหาอาหาร และอยเปนเพ�อน เปนคร *งคราว โดยไมมญาตอยดวยเลย สภาพ

ส�งแวดลอม ไมเอ *ออานวยใหมสขภาวะท�ดได ขาพเจาและคณหมอศรนทพยได

พยายามสารวจ ส�งแวดลอมโดยรอบ บนทกภาพ และคดหาทางท�จะชวยจดการ

ส�งแวดลอมเหลาน *นใหดและเหมาะสมย�งข *น โดยขอความชวยเหลอจากทาง อบต.

, รพ.สต. และ รพศ.

ภาพถายหลงจากท� ทพญ.ศรนทพย ได

ประสานขอความช วย เห ลอ ท า ใ ห

สภาพแวดลอมในบานดข *น มตรภาพ

และความสขจงเกดข *น เ ร� องสขภาพ

ชองปากจงจะเปนเร�องท�ตามมาในอนาคต

ขาพเจาเช�อวาความประณตและความละเอยดออนในการทางาน

จะนามาซ�งความศรทธา และผลสาเรจของงาน


เดกสาวพการแตกาเนดมยายเปนผ ดแล

เดกมอาการเกรงตลอดเวลา แตเราสมผสได

ดวยรอยย *มของผ ปวยท�แสดงความดใจท�เรา

มาเย�ยม ขณะท�คณยายน�งรองไหอยปลาย

เตยงและทกท ท�มโอกาสไดระบายกบเรา

เราพยายามท�จะสอนวธการดแลสขภาพ

ชองปากใหกบคณยาย เพ�อมใหเดกเกดการสาลก ซ�งเปนปญหาอยเสมอ

ขาพเจาสมผสไดถงความรสกทอแทและทกขยากกบภาระอนหนก

อ/งของผดแล ดงน/นการไปเย�ยมบานมใชนาความสขไปใหคนพการเทาน/น

แตยงประโยชนใหกบผดแล ซ�งเปนกาลงสาคญท�ทาใหคนพการดารงชวต

อยได

เดกสาวซ�งมความพการท *งแขนและขา

ตลอดจนการส�อสารแสดงความอาย ใน

การออกมาพบคนแปลกหนา หลง จาก

ท� เ ราแสดงความเปนมตรและแจง

วตถประสงคของการมา ทาใหกาแพง

ระหวางเขากบเราทลายลง หากเดกสาวคนน/ไดรบการดแลรกษาอยางม

ประสทธภาพ เขาจะเปนกาลงสาคญของสงคม มใชหลบซอนอยแตในบาน

จนกระท�งวนหน�งเดกคนน/จะเปนปญหาของสงคม ขาพเจารสกเสยดาย

โอกาสมาก และจะพยายามหาโอกาสท�ดหยบย�นใหแกเดกคนน/.


คณยายทานน *พการทางสายตา

แตสามารถดารงชวตและทา

ภา ร ก จส ว นตว ตลอดจน ม

สขภาพจตท� ด หอมลอมดวย

ลกหลาน และเพ�อนบาน คณ

ยายกอดเราและอยากจะดแล

เรา ไมอยากใหกลบ ย *มแยมแจมใส และพดตลอดเวลาวา ไมอยากใหกลบเลย

ดใจจรงๆท�หมอมาเย�ยม เพ�อนบานออกมาตอนรบพวกเราดวยความรสกท�ด เรา

รสกประทบใจ

ในเม�อกายกบใจสมพนธกนเปนหน�งเดยว ทาไมเราไมลงท�ใจกอน

ละ แลวส�งดๆจะตามมา

คนพการทางดานสขภาพจตทานน *รบกระวกระวาดมาแปรงฟนเม�อทราบ

วาหมอฟนมาถงบานแลวเราพบวา เราเพยงแคไดรจกคนพการเทาน *น แตเราไม

สามารถส�อสารอยางอ�นได จงไดแคแนะนาเร�องการสงเสรมสขภาพชองปาก

โภชนาการและอ�นๆเทาท�พอจะส�อสารกนได และลากลบ


คณตามความพการทางกาย มคณยาย

เปนผดแล ส�งแวดลอมภายในบานไดรบการปรบปรงเพ�อเอ *ออานวยใหคณตาได

ออกกาลงกายแขนขา โดยคานงถงความปลอดภยเปนหลกในทกๆจดของบานเรา

ไดพบส�งประดษฐหลายอยางท�ไดรบการออกแบบมาอยางด โดยชางประจา

หมบาน ทาใหการเย�ยมบานคร *งน * เราไดมโอกาสสนทนากบคณตาคณยาย อยาง

สนกสนาน เม�อคณตาเหนพวกเรากพยายามท�จะเลาเร�องลกและหลานใหฟงอยาง

มความสข คณตาไดอวดของท�ลกสาวมอบใหและอวดหลายๆอยางท�คณตาอยาก

เลาใหพวกเราฟง คณตาคณยายรอวนท�ลกจะกลบมาในเรววนน *อยางใจจดใจจอ

ขาพเจารสกไดวาแคโทรศพทอยางเดยวไมพอ ตองมสมผสโอบ

กอดดวย

อสม.ขาลย พาเราไปเย�ยมบาน

พ รอมทกทายชาว บานตลอด

เสนทาง


การเย�ยมบานคนพการทานน *ซ�งมอาชพในการซอมมอเตอรไซค เปนเพยง

แคไปทาความรจกกนและเสมอนไปเย�ยมญาต ขณะเดยวกนไดทราบขอมล

เพ�มเตมคอพบวามหลานซ�งเปนลกของพ�ไดรบการเล *ยงดโดยคณยายอยในเปล

ทมงานเราจงไดใหขอแนะนาเร�องการดแลและขอพงระวงในเดกแรกเกดดวย

การเย�ยมบานคนพการจงมใชเพยงแคคนพการเทาน/นแตไดด

บรบทรอบดานเพ�อใหการไปเย�ยมบานน/นเกดประโยชนสงสด �


ทพญ.รพนท อบสวรรณ ในฐานะหวหนาและผรบผดชอบโครงการ

พฒนาระบบบรการสขภาพปฐมภม “สขภาพชองปาก” คนพการทก

ประเภท จงหวดเชยงราย

ไดทาหนาท� ทนตแพทย สานกงานสาธารณสขจงหวดในทกโอกาสท�ม ใน

การขยายเครอขายและพฒนา ตนแบบการใหบรการทนตสขภาพสาหรบกลมคน

พการในระดบปฐมภม สรางองคความร ผานเวทเรยนร ถายทอดประสบการณ

และจดการความร ตลอดจนการส�อสารสราง ความตระหนกในเครอขายทนต

บคลากรและ สหวชาชพทกรปแบบ ดวยหวงผลถง วตถประสงคขอสดทายคอ

การพฒนากลไก การเขาถงบรการทนตสขภาพของกลมคนพการ ทกประเภททก

วย อยางท�วถงและเปนธรรมตอไป �


อบรมใหทนตสขภาพแก ผพการและผดแล คร3งท- 1,2 ณ รพ.สต.แมกรณ จ.เชยงราย

งานทันตสุขภาพคนพิการ สสจ.เชียงราย

Documents