ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ

Ομόρριζες λέξεις που διαφέρουν σημασιολογικάΑνάγκη: υποχρέωση που επιβάλλεται από τις συνθήκες και απαιτεί δράση. Αναγκαιότητα: ο,τι επιβάλλεται από την ανάγκη-δείχνει ιδιότητα/σχέση.Άνθηση/ανθώ (ακμάζω). Άνθιση/ανθίζω (βγάζω άνθη).Ανταγωνίζομαι: αγωνίζομαι για να επικρατήσω έναντι κάποιου άλλου. Συναγωνίζομαι: αγωνίζομαι από κοινού με κάποιον.Αντιστοιχίζω (μτβ.): θέτω σε αντιστοιχία. Αντιστοιχώ (αμτβ.): είμαι αντίστοιχος με κάποιον/κάτι. Απευθείας: από. Κατευθείαν: προς.Αποδύομαι: αφιερώνομαι σε έναν αγώνα, μία προσπάθεια. Απεκδύομαι (κάθε ευθύνη): αρνούμαι να αναλάβω κάθε ευθύνη.Αχρησία <χρήση: η μη χρησιμοποίηση. Αχρηστία<άχρηστος: η ιδιότητα του άχρηστου.Γλωσσικός: αυτός που σχετίζεται με τη γλώσσα. Γλωσσολογικός: αυτός που αναφέρεται στην επιστήμη της γλωσσολογίας.Εκδικάζω (δικ.): δικάζω. Επιδικάζω (δικ.): αποφασίζω δικαστικώς την καταβολή αποζημίωσης, συνήθως χρηματικής.Εξαίρετος: λαμπρός, εκλεκτός. Εξαιρετικός: ιδιαίτερος, που αποτελεί εξαίρεση.Κατ’αρχήν και καταρχήν: βασικά. Κατ’αρχάς: αρχικά.Κληροδοτώ σε κάποιον.Κληρονομώ από κάποιον.Κυκλοφοριακός: κίνηση μεταφορικού μέσου. Κυκλοφορικό (όρος της βιολογίας).Μεταγραφή αθλητή, κειμένου, περιουσιακών στοιχείων. Μετεγγραφή μαθητή, σπουδαστή.Μετοικίζω: εγκαθιστώ κάποιον. Μετοικώ: Αλλάζω κατοικία, μεταναστεύω.Νομιμοποιώ: καθιστώ κάτι νόμιμο. Νομιμοποιούμαι: καθίσταμαι νόμιμος.Ονομαστικός: σε ό,τι έχει σχέση με το όνομα. Ονοματικός: γλωσσολογικός όρος. Πείρα: συσσωρευμένες εμπειρίες. Εμπειρία: βίωμα.Πλειονότητα: το μεγαλύτερο μέρος του συνόλου. Πλειοψηφία: το μεγαλύτερο μέρος του συνόλου, όταν υπάρχει ψηφοφορία.Πολιτιστικός: ό,τι προωθεί την ανάπτυξη του πολιτισμού, κυρίως πράξεις ή εκδηλώσεις που προωθούν πολιτισμό. Πολιτισμικός: ό,τι έχει σχέση με τον πολιτισμό.Πρόσκρουση (κινητού σε ακίνητο, π.χ. αυτοκίνητο σε τοίχο). Σύγκρουση (κινητού σε κινητό, π.χ. δύο αυτοκίνητα)Συνίσταται:<συνίσταμαι=αποτελείται. Συνιστάται:<συνιστώ=προτείνεταιΣύμβαση: συνθήκη, συμφωνία. Συμβατότητα: ταίριασμα, συμφωνια, εναρμόνιση. Συμβατικότητα: το να ακολουθεί κανείς τις κοινωνικές συμβάσεις.Τεχνητός: κατασκευασμένος, μη φυσικός. Τεχνικός: αυτός που έχει σχέση με την τεχνική.Ύπαιθρο (το): ανοιχτός χώρος. Το αντίθετο του κλειστού χώρου. Ύπαιθρος (η): εξοχή, χωριά. Το αντίθετο της πόλης.Υποκινώ: προκαλώ χωρίς να φαίνομαι (αρνητικό). Παρακινώ: προτρέπω, ενθαρρύνω (θετικό).Ψυχικός: αυτός που σχετίζεται με την ψυχή. Ψυχολογικός: αυτός που σχετίζεται με

1

την επιστήμη της Ψυχολογίας.

Σαν: σε παρομοιώσεις,

Ορθή χρήση της προστακτικήςΛανθασμένη χρήση συγγενικών λέξεωνΑιτιολογώ: τεκμηριώνω, εξηγώ. Δικαιολογώ: δικαιώνω.Απολαμβάνω: χαίρομαι, ευχαριστιέμαι. Απολαύω: δέχομαι, μου προσφέρεται (εκτίμηση, αναγν).Νοητικός: αυτός που σχετίζεται με τη νόηση. Πνευματικός: αυτός που σχετίζεται με το πνέυμα.Εξαιτίας: σε αρνητική περίπτωση. Χάρη σε: σε θετική περίπτωση.Επισύρω: αρνητική σημασία. Προσελκύω: θετική σημασία.Καταλογίζω: αρνητική σημασία. Αναγνωρίζω: θετική σημασία.Περίπτωση: Περιστατικό. Περίσταση: κατάσταση.Πλεονέκτημα: για πράγματα. Προτέρημα: για πρόσωπα.Προοιωνίζομαι: προβλέπω (για πράγματα)-αρνητική σημασία. Προμηνύω: για άψυχα.Πρώην: στο απώτερο παρελθόν. Τέως: ο αμέσως προηγούμενος, στο εγγύς παρελθόν.Σαν: για παρομοίωση ή στη θέση αιτιολογικής πρότασης. Ως: Συνοδεύει συνήθως κατηγορούμενο. Δηλώνει χαρακτηριστικό ή ιδιότητα.

Συνηθισμένα λάθηΝΑΙ ΟΧΙΙ.ΑγγελιαφόροςΑθλητίατροςΑκατονόμαστος

ΑγγελιοφόροςαθλίατροςΑκατανόμαστος

2

Αμάλγαμα ΑμάγαλμαΑμαυρώνω ΑμαυρίζωΑντεπεξέρχομαι ΑνταπεξέρχομαιΑνδριάντας Αδριάντας Απαθανατίζω ΑποθανατίζωΑπαρέγκλιτοςΑπογοητεύω

ΑπαρέκλιτοςΑπαγοητεύω

Αποτάθηκα ΑποτάνθηκαΑυτοκινητικός ΑυτοκινητιστικόςΕλλοχεύω ΕλλογχεύωΕνάλιοςΕνήλικος

ΕνιάλιοςΕνήλικας

Εποχικός ΕποχιακόςΚαταταχωρίζω, καταχώριση Καταχωρώ (καταχώρηση)ΚοινοτοπίαΚοινωφελής

Κοινοτυπία Κοινοφελής

Μεγέθυνση ΜεγένθυσηΠαρεισφρέω (αορ. παρεισέφρησα) ΠαρεισφρύωΠαρεμπιπτόντωςΠαρεξηγώ, παρεξήγησηΠαρευρίσκομαι

ΠαρεπιπτόντωςΠαραξηγώ, παραξήγησηΠαραυρίσκομαι

Παρονομαστής ΠαρανομαστήςΠεριθάλπω ΠεριθάλπτωΣυνονθύλευμα ΣυνοθύλευμαΥπηρετώ ΥπερετώΥποθάλπωΦυσικοθεραπεία

ΥποθάλπτωΦυσιοθεραπεία

ΙΙ.Απαντώ στην ερώτηση Απαντώ την ερώτησηΑπαντά=βρίσκεται, υπάρχει, π.χ.: «αυτή η λέξη δεν απαντά στον Όμηρο»επανέρχομαι ΞαναεπανέρχομαιΕνόψει όσων θα γίνουν (μελλ. γεγονότα) Ενόψει όσων έγινανΠλησιάζω Πλησιάζω κοντάΣτέκομαι μπροστά σε κάτι Στέκομαι μπροστά από κάτιΠριν από+ όνομα π.χ. πριν από τη συνάντηση

Πριν +όνομα

Μετά+ όνομα, π.χ. μετά τη συνάντηση Μετά από+ όνομα (όμως μετά+ αντωνυμία : μετά από σένα)

Στη μιάμιση (ώρα) Στις μιάμιση (ώρα)Διαχειρίζομαι (μτβ.) Διαχειρίζομαι τα οικονομικά της επιχείρησης

Τα οικονομικά διαχειρίζονται από εμένα.

Επεξεργάζομαι (μτβ.) επεξεργάζομαι τα δεδομένα

Τα δεδομένα επεξεργάζονται από εμένα.

Κατεργάζομαι (μτβ.) π.χ. κατεργάζομαι την πρώτη ύλη.

Η πρώτη ύλη κατεργάστηκε από εμένα.

Εκμεταλλεύομαι (μτβ.) π.χ. εκμεταλλεύομαι τους εργάτες.

Οι εργάτες εκμεταλλεύονται από εμένα.

Διαρρέω (αμτβ.) Η πληροφορία Εγώ διέρρευσα την πληροφορία.

3

διέρρευσε.

Επιρρήματα σε –α και σε –ως Αδιάκριτα (χωρίς διακριτικότητα, ευγένεια). Αδιακρίτως (χωρίς εξαίρεση)

Την κοίταζε πολύ αδιάκριτα. Μας έδωσαν τις ίδιες ευκαιρίες αδιακρίτως φύλου. Άμεσα (χωρίς τη μεσολάβηση κάποιου). Αμέσως (τώρα, γρήγορα)

Η πρόσληψή μου έγινε άμεσα χωρίς την έγκριση του διευθυντή προσωπικού. Ήρθε αμέσως μόλις του τηλεφώνησα.

Απλά (με απλό τρόπο, με απλά μέσα). Απλώς (μόνο)Ντύνεται πολύ απλά. Ήθελα απλώς να σας δω.

Έκτακτα (πολύ ωραία, θαυμάσια). Εκτάκτως (ξαφνικά)Περάσαμε έκτακτα στην εκδήλωση. Αναχώρησε εκτάκτως στο εξωτερικό.

Ιδιαίτερα (κυρίως). Ιδιαιτέρως (με μυστικότητα)Όλοι ήταν ευχαριστημένοι, ιδιαίτερα ο Κώστας. Με φώναξε να μου μιλήσει ιδιαιτέρως.

Τέλεια (υπέροχα, πολύ ωραία). Τελείως (εντελώς)Στις διακοπές περνάμε πάντα τέλεια. Με αγνόησε τελείως αν και εγώ τον χαιρέτησα.

Ευχάριστα (ωραία). Ευχαρίστως (με προθυμία, με ευχαρίστηση)Περάσαμε πολύ ευχάριστα στην εκδήλωση. Πολύ ευχαρίστως να μεταφέρω το μήνυμά σας.

Επίθετα και επιρρήματα Ακριβώς (επίρρημα): Ακριβώς αυτό σου είπα. Σωστά το κατάλαβες. Ακριβά (επίθετα): Τα ακριβά πράγματα χρειάζονται και πολλά χρήματα. Ενδεχομένως (επίρρημα): Ενδεχομένως να έσφαλε στην εκτίμησή του.

Ενδεχόμενα (επίθετο): Θα διορθωθούν όλα τα ενδεχόμενα λάθη. Επομένως (επίρρημα): Μου ζήτησε συγγνώμη. Επομένως, έχει μετανιώσει.

Επόμενα (επίθετο): Τα επόμενα εικοσιτετράωρα είναι κρίσιμα. Κοινώς (επίρρημα): Η νέα τάξη πραγμάτων έγινε κοινώς αποδεκτή.

Κοινά (επίθετο): Τα κοινά, καθημερινά πράγματα είναι πολύ καθοριστικά σε κάθε συμβίωση.

Κυρίως (επίρρημα): Οι διορθώσεις αφορούσαν κυρίως λάθη.Κύρια (επίθετο): Τα κύρια στοιχεία του χαρακτήρα του είναι η καλοσύνη και η ευγένεια.

Προηγουμένως (επίρρημα): Θα έρθω, αφού προηγουμένως σε ειδοποιήσω.Προηγούμενα (επίθετο): Τα προηγούμενα χρόνια ζούσαμε πιο άνετα από σήμερα.

Πιθανώς =πιθανόν (επίρρημα): Πιθανώς να μου μίλησες και να μη σε άκουσα.Πιθανά (επίθετο): Τα πιθανά αίτια του δυστυχήματος είναι ακόμη άγνωστα.

Παρώνυμα και ομόηχα που συγχεόνται συχνά ως προς τη σημασίαΑναστηλώνω (μνημείο: <στήλη=αναθηματική στήλη). Υποστυλώνω (στηρίζω με στύλους< στύλος=κολόνα). Οι στύλοι του Ολυμπίου Διός κι όχι οι στήλες του Ολυμπίου Διός.Ανενημέρωτος<ενημερώνω: ο μη ενημερωμένος. Ανημέρωτος<ήμερος: ο ατιθάσευτος, ο μη ήμερος.Βουλή<βουλεύομαι: απόφαση. Βούληση<βούλομαι: επιθυμία, θέληση.Εδώλιο<έδος:κάθισμα, θέση. Ειδώλιο<είδωλο: αγαλματίδιο.Επήρεια: φροντίδα.Επιρροή:επηρεασμός, κύρος.

4

Επιβολή: το αποτέλεσμα του επιβάλλω. Επιβουλή<επιβουλεύομαι: η κακόβουλη σκέψη για κάποιον.

Στερεότυπες φράσεις που λέγονται λανθασμέναΑνέκαθεν και όχι από ανέκαθεν.Αδιακρίτως φύλου και όχι αδιακρίτου φύλου.Ανεξαρτήτως ηλικίας και όχι ανεξαρτήτου ηλικίας.Απεκδύομαι την ευθύνη και όχι απεκδύομαι της ευθύνης.Εκ των ων ουκ άνευ και όχι εκ των ουκ άνευ.Ελαφρά τη καρδία και όχι με ελαφρά την καρδία.Επί το έργον και όχι επί τω έργω.Μέτρον άριστον και όχι παν μέτρον άριστον.Μακρόθεν και όχι εκ του μακρόθεν.Ο/του/η/των...επικεφαλής και όχι του επικεφαλή.Ο/του/τον περί ου ο λόγος. Η/της/την περί ης ο λόγος. Το /του/το περί ου ο λόγος. Οι/των/τους/τις/τα περί ων ο λόγος.Υπέρ το δέον /πέραν του δέοντος και όχι υπέρ του δέοντος.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ –ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ –ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ

Τα επίθετα διατηρούν τον τόνο στη θέση στην οποία βρίσκεται αυτός στην ονομαστική ενικού.Ο έξυπνος μαθητής / του έξυπνου μαθητή / των έξυπνων μαθητώνΗ ψυχολογία των άρρωστων ανθρώπων επηρεάζει πολύ το ρυθμό ανάρρωσής τους. (ΕΠΙΘΕΤΟ) ή ..των λόγιων τύπων της γλώσσαςΑλλά Η ψυχολογία των αρρώστων επηρεάζει πολύ το ρυθμό ανάρρωσής τους. (ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ-ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΕΠΙΘΕΤΟ) ή η συνεισφορά των λογίων

ΝΑΙοι νέες μέθοδοι

ΟΧΙΟι νέοι μέθοδοι ή οι νέες μέθοδες

Οι κεντρικές είσοδοι Οι κεντρικοί είσοδοιΟι παλαιές οδοί Οι παλαιοί οδοίΟ μέγας/ το μέγα, του μεγάλου Του μέγαΟ διδάσκων, του διδάσκοντος Του διδάσκονταΠληγεισών περιοχών Πληγέντων περιοχώνΑναφερθεισών περιπτώσεων Αναφερθέντων περιπτώσεων

ΙΙ.Απόλλυμι: Απώλεσα αλλά θα απολέσω, έχω απολέσειΕκδίδω: εξέδωσα, θα εκδώσει, έχει εκδώσει αλλά έχει εκδοθεί, εκδόθηκε, θα εκδοθείΒλέπω: είδα, ειδώθηκα αλλά να ιδώ, να ιδωθούμε, έχω ιδωθεί, ιδωμένοςΕισάγω: Ενεστ. θέμα- εισήγα (παρατατικός: πολλές φορές ή για μεγάλο χρονικό διάστημα), εισάγω (ενεστώτας), θα/να εισάγω (συνεχώς).Αοριστ. θέμα: εισήγαγα (μία φορά στο παρελθόν- αόριστος), θα/να εισαγάγω (μία φορά), έχω εισαγάγειΒάλλω: Ενεστ. Θέμα: βάλλω (ενεστώτας), υπέβαλλα (παρατατικός: πολλές φορές ή για μεγάλο χρονικό διάστημα), θα/να υποβάλλω (συνεχώς).Αοριστ. Θέμα: έβαλα, υπέβαλα (μία φορά στο παρελθόν- αόριστος), θα/να υποβάλω (μία φορά), έχω υποβάλει

5

ΙΙΙ.Μεσ’από το σπίτι αλλά μες στο σπίτι (ΟΧΙ μεσ’στο σπίτι).Μ’εμένα/ μ’εσένα και όχι με μένα/ με σένα

**Προσοχή στο Υποκείμενο των μετοχών σε –ο(ώ)ντας.Με την αναβάθμιση των υπηρεσιών που προσφέρονται από την υπηρεσία μας αυξήθηκαν οι πελάτες.Και όχιΑναβαθμίζοντας (Ποιοι? Όπως είναι, φαίνεται οι πελάτες) τις υπηρεσίες που προσφέρονται από την υπηρεσία μας αυξήθηκαν οι πελάτες.

Ορθή χρήση της προστακτικήςΝΑΙΑνταπόδωσε

ΟΧΙΑνταπέδωσε

Αντίγραψε ΑντέγραψεΑπεύθυνε ΑπηύθυνεΑπότρεψε ΑπέτρεψεΕπανάλαβε ΕπανέλαβεΕπίβαλε ΕπέβαλεΕπίμεινε ΕπέμεινεΕπίλεξε ΕπέλεξεΕπίτρεψε ΕπέτρεψεΚατάβαλε ΚατέβαλεΚατάγραψε ΚατέγραψεΜετάτρεψε ΜετέτρεψεΠαράγγειλε ΠαρήγγειλεΠερίγραψε ΠεριέγραψεΠερισύλλεξε (να περισυλλέξεις) Περισυνέλεξε (ΟΧΙ να περισυνελέξεις)Πρόσλαβε ΠροσέλαβεΥπόβαλε ΥπέβαλεΥπόγραψε ΥπέγραψεΥπόδειξε Υπέδειξε

Αντίκρισε-αντικρίστε (<αντικρίζω). Επίσης αντικριστός, αντικρινός, αλλά αντίκρυ.Γύρισε-γυρίστε (<γυρίζω)Δάκρυσε-δακρύστε (<δακρύζω)Καθάρισε-καθαρίστε (<καθαρίζω)Κατάκλυσε-κατακλύστε (<κατακλύζω)

ΔιαλυτικάΜάιος αλλά ΜαϊουΆυλος αλλά εξαϋλωσηΕυφυής αλλά ευφυϊα

ΠαραθετικάΌλες οι καταλήξεις –ότερος-η-ο/-ότατος-η-ο γράφονται με ο π.χ. νεότερος/ νεότατος, παλαιότερος,...Εξαίρεση: ανώτερος/ανώτατος, κατώτερος/κατώτατος, απώτερος/απώτατος, εξώτερος/εξώτατος, εσώτερος/ εσώτατος.

6

ΑριθμητικάΤα απόλυτα αριθμητικά από το 13 έως το 19 γράφονται με μία λέξη. Τα σύνθετα με δεύτερο συνθετικό το επίθετο μισός γράφονται με η στην κατάληξη, αν το πρώτο συνθετικό είναι το αρσενικό ένας ή το θηλυκό μία, και με ι σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, π.χ. ενάμισης χρόνος/μήνας/τόνος, μιάμιση ώρα/μέρα/εβδομάδα, ενάμισι λεπτό/κιλό/λεμόνι, δυόμισι τόνοι, εξίμισι εβδομάδες, τρεισήμισι ώρες/μήνες, τριάμισι λεπτά (κι όχι τρεισήμισι λεπτά, χρόνια) κτλ.

Τριάντα ενός ετών και όχι τριάντα ενός έτουςΟ/η/το/του/τον/την υπ’αριθμόν ένα και όχι ο υπ’αριθμόν ένας ή η υπ’αριθμόν μίαΠερισσότεροι από ένα(ν) ή περισσότεροι του ενός και όχι περισσότεροι από ένας.

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΑΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΑ

ΝΑΙ ΟΧΙΒεβαρημένος ΒεβαρυμένοςΔίνω το παρών (την παρουσία) Δίνω το παρόν (τώρα)Εν πάση περιπτώσει Εν πάσει περιπτώσειΚαμένος ΚαμμένοςΠού και πού Που και πουΠώς και πώςΚλασικός

Πως και πωςΚλασσικός

Είναι πολύς κόπος. Το έμαθα με πολλή χαρά. Έχω πολύ άγχος. ΕΠΙΘΕΤΟαλλάΠέρασα πολύ όμορφα. Το έμαθα με πολύ μεγάλη χαρά. Χαίρω πολύ. ΕΠΙΡΡΗΜΑΌ,τι (=οτιδήποτε). Αναφορικό αλλά το οτιδήποτε χωρίς κόμμα, π.χ. δώσε ό,τι θέλεις/ πες μου οτιδήποτε θέλειςαλλά ότι (=πως ειδικό) π.χ. Είπε ότι (=πως) δεν ήταν στην ώρα του.

Μία ή δυο λέξεις;Απαρχής Απ’ότι Απεναντίας Δια μέσου ΑπευθείαςΑφενός, αφετέρου (και αφ’ενός και αφ’ετέρου)

Εκ μέρουςΕν ανάγκη

Αφότου Εν γένειΔιαμιάς Εν λόγωΕιδάλλως, ειδαλλιώς Εν ολίγοις Ειδεμή Εν πάση περιπτώσειΕνόσωΕνόψει και εν όψει

Εν πολλοίς Εν τω μεταξύ

Εντάξει Εξ ολοκλήρουΕντέλειΕντούτοις και εν τούτοις

Επί τη ευκαιρία Επί τόπου

Εξαιτίας Επ’ουδενίΕξάλλου Κατ’αρχάςΕξάπαντος Κατά πόδαςΕξαρχής Κατ’εξοχήν

7

Εξίσου Καλώς όρισεςΕπικεφαλής Λόγου χάρηΕπιμέρους Παρ’ότι Επιπλέον Παρ’όλα/ παρ’όλοΕπιτέλουςΕφάπαξΕφεξήςΕφόσονΚαθαυτόΚαθεξήςΚαθόσονΚαθότιΚαταρχήν και κατ’αρχήνΚατευθείανΚιόλαςΜεμιάς ΜολαταύταΜολονότιΜονομιάςΟλωσδιόλουΟποτεδήποτεΟπουδήποτεΟπωσδήποτεΠροπάντωνΠροπαντόςΩσότουΏσπουΥπόψη και υπ’όψιν

Διαφορές στην ορθογραφία ομόρριζων και ομόηχων λέξεων

καπηλεία αλλά αρχαιοκαπηλίαλατρεία αλλά αρχαιολατρίαπορεία αλλά πρωτοπορία/αργοπορίαοδύνη αλλά ανώδυνοςόλεθρος αλλά πανωλεθρίαόροφος αλλά ημιώροφος/ διώροφος/

πολυώροφοςΟφειλή, όφελος<οφείλω όρυγμα/ορυκτό/ορυχείο

αλλάαλλά

ωφέλεια, επωφελής<ωφελώανθρακωρύχος/ανθρακωρυχείο

αλείφω/επάλειψη/εξάλειψη αλλά αλοιφήαμείβω αλλά αμοιβήπηγαίνω αλλά πηγεμόςπαλεύω αλλά παλαιστήςποικίλλω αλλά ποικιλία/ποικίλοςλείπω αλλά λοιπός, υπόλοιπος, ελλιπήςκλίση< κλίνω, βλ. σύγκλιση αλλά κλήση<καλώ, βλ. πρόσκλησημείγμα, μείξη, αναμειγνύω αλλά μιγάς, αμιγής, μικτόςανδρεία αλλά ανανδρίαβραδιάζω, βραδινός αλλά βράδυ

8

νεότερος αλλά νεωτερίζω

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΡΧΑΙΑΣ-ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣΦωνητικήΣτα Νέα Ελληνικά έχουμε: το μαθητή αντί για τον μαθητή: (αποβολή τελικού –ν μπροστά από εξακολουθητικό σύμφωνο στα άρθρα τον, την, στο αριθμητικό έναν, στην προσωπική αντωνυμία αυτήν, την, στα άκλιτα δεν και μην.)1

Σπλάχνα αντί για σπλάγχνα: (απλοποίηση συμφωνικών συμπλεγμάτων)ΜορφολογίαΣτα Νέα Ελληνικά παρατηρείται η τάση να διατηρείται το ίδιο φωνήεν σε όλους τους τύπους μιας κλιτής λέξης, π.χ. ο νοικοκύρης, του νοικοκύρη, ...... ο ναύτης, του ναύτη..., η Σαπφώ, της Σαπφώς,......Στα ουσιαστικά παρατηρείται η τάση να τονίζονται σε όλες οι πτώσεις εκεί όπου τονίζονται στην ονομαστική ενικού, π.χ. ο ανήφορος, του ανήφορου, τους ανήφορους,....., ενώ στα επίθετα η τάση αυτή έχει επικρατήσει καθολικά, π.χ. ο όμορφος, του όμορφου, ..... Στα προπαροξύτονα αρσενικά σε –ος γενικά κατεβαίνει ο τόνος στην παραλήγουσα στις πλάγιες πτώσεις: π.χ. ο άνθρωπος, του ανθρώπου. Οι πολυσύλλαβες και οι λόγιες λέξεις όμως κρατούν τον τόνο στην προπαραλήγουσα: ο αντίλαλος, του αντίλαλου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ανδριώτης, Ν.Π., Ετυμολογικό λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, 2η έκδοση, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 1971.

Εγκόλπιο της ορθής γραφής (επιστ. Επιμέλεια Δ. Μαρωνίτης), Αθήνα, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη.

Εμμανουηλίδης, Π., Πετρίδου-Εμμανουηλίδου, Ε., Η Ελληνική Γλώσσα, Αθήνα, εκδ. Μεταίχμιο, 1999.

Holton, P, Mackridge, P., Φιλιππάκη-Warburton Ε., Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα, εκδ. Πατάκης, 1997.

Καραγιάννη, Φ.Δ., Οδηγός ορθής έκφρασης, Αθήνα, 1984. Καρζής Θ., Τα σωστά ελληνικά, 4η εκδ., Αθήνα, εκδ. Φιλιππότη, 1995. Κατσαβός, Γ., Ελληνικά για Έλληνες, Αθήνα, εκδ. Μαυρίδης, 1998. Κριαράς Εμμανουήλ, Νέο ελληνικό λεξικό: Λεξικό της σύγχρονης ελληνικής

δημοτικής γλώσσας, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1995. Κωβαίος, Γ., Λέγειν και Γράφειν, Αθήνα, εκδ. Τυπωθήτω-Γιώργος Δάρδανος,

1997. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., Ινστιτούτο

Νεοελληνικών Σπουδών, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 1999. Μπαμπινιώτης, Γ., Γραμματική της Νέας Ελληνικής-Δομολειτουργική-

+Επικοινωνιακή, τομ. Α: Το Όνομα της Νέας Ελληνικής (1996), τομ. Β: Το Ρήμα (1999), τομ. Γ: Τα επιρρηματικά στοιχεία (2001), Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.

Μπαμπινιώτης, Γ., Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα, Κέντρο Λεξικολογίας, 1998.

1 Σχετικά με τη διατήρηση ή όχι του τελικού –ν στην αιτιατική ενικού των άρθρων πριν από τα αρσενικά ουσιαστικά, υπάρχει διαφωνία μεταξύ των φιλολόγων. Η κυρίαρχη τάση, ιδίως στο δημοσιογραφικό λόγο, είναι να διατηρείται το –ν στις αιτιατικές αρσενικού. Όμως η Γραμματική της ΝΕ Γλώσσας (πρφ.47, 48) που διδάσκεται στα σχολεία ορίζει να μη διατηρείται στις παραπάνω περιπτώσεις. Το ίδιο συμβαίνει με το άκλιτο δεν.

9

Νεοελληνική Γραμματική-Αναπροσαρμογή της Μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής του Μ.Τριανταφυλλίδη, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β., χ.χ.

Oμάδα φιλολόγων, Οδηγός της νεοελληνικής γλώσσας, Αθήνα, εκδ. Πατάκη, 1999.

Παπαζαφείρη, Ι., Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας, Αθήνα, εκδ. Σμίλη, τομ. Α (1996), τομ. Β (1997).

Σετάτος, Μ., «Τα γλωσσικά λάθη και η αντιμετώπισή τους», Φιλόλογος, 63, Άνοιξη 1991, σ.17-39.

Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β., χ.χ. Τζάρτζανος, Α., Νεοελληνική Σύνταξις (της κοινής δημοτικής), 2η εκδ., Αθήνα,

Ο.Ε.Σ.Β, τομ. Α (1946), τομ. Β (1953) (Φωτοτυπική επανέκδοση, Θεσσαλονίκη, εκδ. οίκος Αδελφών Κυριακίδη, 1989).

Τομπαϊδης, Δ.Ε., Επιτομή της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β., χ.χ.

Τριανταφυλλίδης, Μ., Νεοελληνική Γραμματική (της δημοτικής), Αθήνα, Ο.Ε.Σ.Β., 1941 (Ανατύπωση με διορθώσεις, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 1985).

Τσικοπούλου, Χ., Η Μονοτονική Γραφή, Αθήνα, εκδ. Γεωργιάδη, 1997. Τσολάκης, Χ., Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική, Αθήνα, εκδ. Νησίδες, τόμοι

A, B, 1999. Τσοπανάκης, Α., Νεοελληνική Γραμματική, Θεσσαλονίκη, εκδ. Οίκος

Αδελφών Κυριακίδη, Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1994. Χαραλαμπάκης, Χ., Γλωσσαλγήματα-Έρευνες για την ελληνική γλώσσα,

Αθήνα, Γεννάδειος Σχολή, 1997.

10