ภู�มิ�ปั�ญญาท้องถิ่��นภู�มิ�ปั�ญญาท้องถิ่��นLOCAL WISDOMLOCAL WISDOM

โดยโดยผู้�ช่�วยศาสตราจารย� ดรผู้�ช่�วยศาสตราจารย� ดร..ว�โรจน� ว�โรจน�

อ�นท้นนท้�อ�นท้นนท้�รองศาสตราจารย�จาร�ณี วงค์�รองศาสตราจารย�จาร�ณี วงค์�

ละค์รละค์รภูาค์ว�ช่าปัร$ช่ญาและศาสนา ภูาค์ว�ช่าปัร$ช่ญาและศาสนา

ค์ณีะมิน�ษยศาสตร�ค์ณีะมิน�ษยศาสตร�

ค์วามิเบื้)*องตนเกี่ �ยวค์วามิเบื้)*องตนเกี่ �ยวกี่$บื้กี่$บื้

ท้องถิ่��นลานนาท้องถิ่��นลานนา

•ล้�านนา หมายถึงดิ นแดินที่��ประกอบล้�านนา หมายถึงดิ นแดินที่��ประกอบดิ�วย ๘ จั�งหว�ดิของภาคเหน อ ค อ ดิ�วย ๘ จั�งหว�ดิของภาคเหน อ ค อ เชี�ยงใหม# เชี�ยงราย พะเยา ล้%าพ&น เชี�ยงใหม# เชี�ยงราย พะเยา ล้%าพ&น

ล้%าปาง แพร# น#าน แม#ฮ่#องสอน โดิยม�ล้%าปาง แพร# น#าน แม#ฮ่#องสอน โดิยม�เชี�ยงใหม#เป*นศู&นย,กล้างเชี�ยงใหม#เป*นศู&นย,กล้าง

ความหมายของค%าว#าล้�านนาความหมายของค%าว#าล้�านนา

• ล้�านนาหมายถึงดิ นแดินที่��ม�ที่��ล้�านนาหมายถึงดิ นแดินที่��ม�ที่�� นาน�บล้�านนา ค อม�ที่��นาเป*น นาน�บล้�านนา ค อม�ที่��นาเป*น

จั%านวนมาก เป*นค%าค&#ก�บล้�านชี�าง จั%านวนมาก เป*นค%าค&#ก�บล้�านชี�าง ค อดิ นแดินที่��ม�ชี�างน�บล้�านตั�ว ค อดิ นแดินที่��ม�ชี�างน�บล้�านตั�ว

ข้อส$นน�ษฐานข้องค์.าว�า ลานนา ข้อส$นน�ษฐานข้องค์.าว�า ลานนา

• ศู ล้าจัารกว�ดิเชี�ยงสา จั�งหว�ดิเชี�ยงราย ศู ล้าจัารกว�ดิเชี�ยงสา จั�งหว�ดิเชี�ยงราย ซึ่�งจัารกไว�เม �อ พ ซึ่�งจัารกไว�เม �อ พ..ศูศู..๒๐๙๖๒๐๙๖

• ระบบพ�นนา เป*นระบบการแบ#งเน 4อที่��นา ระบบพ�นนา เป*นระบบการแบ#งเน 4อที่��นา ออกเป*นหน#วยที่��เร�ยกว#า พ�นนา แตั#ล้ะ ออกเป*นหน#วยที่��เร�ยกว#า พ�นนา แตั#ล้ะ

เม องประกอบดิ�วยพ�นนาจั%านวนหน�ง เม องประกอบดิ�วยพ�นนาจั%านวนหน�ง เชี#น เชี�ยงรายม� ๓๒ พ�นนา พะเยาม� ๓๖ เชี#น เชี�ยงรายม� ๓๒ พ�นนา พะเยาม� ๓๖

พ�นนา พ�นนา

•พระราชีที่ นนามของเจั�าชี�ว ตัอ�าว ที่��พระราชีที่ นนามของเจั�าชี�ว ตัอ�าว ที่��พระบาที่สมเดิ6จัพระจัอมเกล้�าเจั�าอย&#พระบาที่สมเดิ6จัพระจัอมเกล้�าเจั�าอย&#ห�วพระราชีที่านให� ห�วพระราชีที่านให� ““พระเจั�ากาว โล้รสพระเจั�ากาว โล้รสส7ร ยวงษ์,ดิ%ารงนพ�ส�นคร ส7นที่รที่ศูส7ร ยวงษ์,ดิ%ารงนพ�ส�นคร ส7นที่รที่ศูล้�กษ์ณ์,เกษ์ตัรฯล้�กษ์ณ์,เกษ์ตัรฯ”” ค%าว#า ที่ศูล้�กษ์ณ์, ค%าว#า ที่ศูล้�กษ์ณ์,

เกษ์ตัร ตัรงก�บค%าว#า ที่ศูล้�กขเกษ์ตัร เกษ์ตัร ตัรงก�บค%าว#า ที่ศูล้�กขเกษ์ตัร แปล้ว#า ส บแสนนา หร อล้�านนาแปล้ว#า ส บแสนนา หร อล้�านนา

ล้�านนาล้�านนา ก�บก�บ ล้านนาล้านนา

ค์นลานนา ค์นลานนา : : ค์นเมิ)องค์นเมิ)อง คนล้�านนาเร�ยกตันเองว#า คนไที่ หร อคนล้�านนาเร�ยกตันเองว#า คนไที่ หร อ

คนไตั ซึ่�งอาจัจัะเร�ยกชี �อน�4ควบค&#ไปคนไตั ซึ่�งอาจัจัะเร�ยกชี �อน�4ควบค&#ไปก�บชี �ออ �น เชี#น คนโยน คนยวน แตั#ก�บชี �ออ �น เชี#น คนโยน คนยวน แตั#ชี �อที่��ร& �จั�กก�นดิ�แล้ะเร�ยกมาจันถึงชี �อที่��ร& �จั�กก�นดิ�แล้ะเร�ยกมาจันถึง

ป;จัจั7บ�นค อ คนเม องป;จัจั7บ�นค อ คนเม อง

ค์นอ)�นเร ยกี่ช่)�อช่าวลานนาค์นอ)�นเร ยกี่ช่)�อช่าวลานนา พม#าเร�ยกชีาวล้�านนาว#า โยน แล้ะถึ�าชี�4พม#าเร�ยกชีาวล้�านนาว#า โยน แล้ะถึ�าชี�4

เฉพาะล้งไปว#าโยนเม องใดิก6จัะเตั มชี �อเฉพาะล้งไปว#าโยนเม องใดิก6จัะเตั มชี �อเม อง เชี#น โยนเชี�ยงใหม# โยนนคร เม อง เชี#น โยนเชี�ยงใหม# โยนนคร ((ล้%าปางล้%าปาง) ) พม#าเร�ยกเคร �องเข นแบบพม#าเร�ยกเคร �องเข นแบบ

เชี�ยงใหม#ว#า โยนเถึ# เชี�ยงใหม#ว#า โยนเถึ# ชีาวอย7ธยาเร�ยกล้�านนาว#า ชีาวอย7ธยาเร�ยกล้�านนาว#า ““ยวนยวน”” จัาก จัาก

วรรณ์กรรมเร �อง ล้ ล้ ตัยวนพ#าย หมายวรรณ์กรรมเร �อง ล้ ล้ ตัยวนพ#าย หมายถึง ล้�านนาพ#ายแพ�แก#อย7ธยา ถึง ล้�านนาพ#ายแพ�แก#อย7ธยา

นอกจัากน�4วรรณ์กรรมเร �องน�4ย�งเร�ยกชีาวนอกจัากน�4วรรณ์กรรมเร �องน�4ย�งเร�ยกชีาวล้�านนาว#า ล้�านนาว#า ““ล้าวล้าว”” แล้ะเร�ยกเม องเชี�ยงใหม# แล้ะเร�ยกเม องเชี�ยงใหม#ว#า ว#า ““กร7งล้าวกร7งล้าว”” แถึล้งปางจัอมราชีร& �แถึล้งปางจัอมราชีร& � เสดิ6จัล้ง น�4นนาเสดิ6จัล้ง น�4นนาจังจัะเอากร7งล้าวจังจัะเอากร7งล้าว จั7#งแผ้�วจั7#งแผ้�วแถึล้งปางป?� นล้าวจันแถึล้งปางป?� นล้าวจัน จั�กชี#วย แล้นาจั�กชี#วย แล้นาบ�างรอดิเพราะร& �แล้�วบ�างรอดิเพราะร& �แล้�ว สล้&ดิหน� แล้นาสล้&ดิหน� แล้นา

เอกสารในร�ชีสม�ยพระบาที่สมเดิ6จัเอกสารในร�ชีสม�ยพระบาที่สมเดิ6จัพระจัอมเกล้�าเจั�าอย&#ห�วแล้ะพระบาที่พระจัอมเกล้�าเจั�าอย&#ห�วแล้ะพระบาที่สมเดิ6จัพระจั7ล้จัอมเกล้�าเจั�าอย&#ห�วสมเดิ6จัพระจั7ล้จัอมเกล้�าเจั�าอย&#ห�ว

เร�ยกชีาวล้�านนาว#า ล้าว ล้าวโยน ล้าว เร�ยกชีาวล้�านนาว#า ล้าว ล้าวโยน ล้าว เฉ�ยง ล้าวพ7งดิ%า ล้าวพ7งขาว ล้าวกาว เฉ�ยง ล้าวพ7งดิ%า ล้าวพ7งขาว ล้าวกาว

คนเม องคนเม อง

คงจัะเป*นค%าใหม#ที่��ชีาวล้�านนาใชี�เร�ยกคงจัะเป*นค%าใหม#ที่��ชีาวล้�านนาใชี�เร�ยก ตันเอง โดิยที่��ไม#สนใจัว#าใครเร�ยกขาน ตันเอง โดิยที่��ไม#สนใจัว#าใครเร�ยกขาน

ตันเองเป*นอย#างอ �นจังที่%าให�ค%าว#า ตันเองเป*นอย#างอ �นจังที่%าให�ค%าว#า คนเม อง ไม#ไดิ�ร�บการยอมร�บหร อถึ&ก คนเม อง ไม#ไดิ�ร�บการยอมร�บหร อถึ&ก

บ�นที่กไว�ในเอกสารของพม#าหร อบ�นที่กไว�ในเอกสารของพม#าหร อสยามสยาม

คนเม อง ก6อาจัจัะเป*นค%าที่��ใชี�เร�ยกในหม&#คนเม อง ก6อาจัจัะเป*นค%าที่��ใชี�เร�ยกในหม&#ชีาวล้�านนาในสม�ยที่��พระเจั�ากาว ล้ะรวบรวมชีาวล้�านนาในสม�ยที่��พระเจั�ากาว ล้ะรวบรวมผ้&�คนมาจัากเม องตั#าง ๆ ในชี#วงที่��เร�ยกว#า ผ้&�คนมาจัากเม องตั#าง ๆ ในชี#วงที่��เร�ยกว#า ““เกี่/บื้ผู้$กี่ใส�ซ้า เกี่/บื้ข้าใส�เมิ)องเกี่/บื้ผู้$กี่ใส�ซ้า เกี่/บื้ข้าใส�เมิ)อง”” คนที่��ถึ&ก คนที่��ถึ&กกวาดิตั�อนมาอย&#ในเม องตั#าง ๆ รวมที่�4งกวาดิตั�อนมาอย&#ในเม องตั#าง ๆ รวมที่�4งเม องเชี�ยงใหม# ประกอบดิ�วยคนหล้ายเม องเชี�ยงใหม# ประกอบดิ�วยคนหล้าย

กล้7#มชีาตั พ�นธ7,จัากหล้ายเม อง เป*นตั�นว#า กล้7#มชีาตั พ�นธ7,จัากหล้ายเม อง เป*นตั�นว#า ไที่เข นจัากเม องเชี�ยงตั7ง ไที่ใหญ่#จัากเม องไที่เข นจัากเม องเชี�ยงตั7ง ไที่ใหญ่#จัากเม องตั#าง ๆ ในร�ฐฉาน คนเหล้#าน�4เม �อมาอย&#รวมตั#าง ๆ ในร�ฐฉาน คนเหล้#าน�4เม �อมาอย&#รวม

ก�นเก ดิการผ้สมผ้สานก�น เพ �อให�เก ดิก�นเก ดิการผ้สมผ้สานก�น เพ �อให�เก ดิความร& �สกเป*นกล้7#มพวกเดิ�ยวก�นความร& �สกเป*นกล้7#มพวกเดิ�ยวก�น

ในเอกสารของร�ฐสยามให�ค%าน ยามในเอกสารของร�ฐสยามให�ค%าน ยาม ““คนเม องคนเม อง”” ว#าก นข�าวเหน�ยวซึ่�ง ว#าก นข�าวเหน�ยวซึ่�ง

ที่%าให�เก�ยจัคร�านแล้ะก6บ�นที่กว#าคนที่%าให�เก�ยจัคร�านแล้ะก6บ�นที่กว#าคนสยามก นข�าวจั�าวจังขย�นกว#าคนก นสยามก นข�าวจั�าวจังขย�นกว#าคนก น

ข�าวเหน�ยวข�าวเหน�ยว

ที่7กว�นน�4 คนล้�านนาเร�ยกตั�วเองว#า คนเม อง ที่7กว�นน�4 คนล้�านนาเร�ยกตั�วเองว#า คนเม องซึ่�งก6ม�น�ยยะของการตั#อส&�ก�นที่างความค ดิซึ่�งก6ม�น�ยยะของการตั#อส&�ก�นที่างความค ดิ

ว#า เราไม#ใชี#คนปCา ไม#ใชี#คนดิอย แตั#เป*น ว#า เราไม#ใชี#คนปCา ไม#ใชี#คนดิอย แตั#เป*น คนในเม อง เม �อคนเข�ามาอย&#ในเม องเราก6 คนในเม อง เม �อคนเข�ามาอย&#ในเม องเราก6

จัะเร�ยกว#า คนเม อง แล้ะเร�ยกคนที่��อย&#ข�าง จัะเร�ยกว#า คนเม อง แล้ะเร�ยกคนที่��อย&#ข�าง นอกเม องว#า คนบ�านนอก การเป*นคน นอกเม องว#า คนบ�านนอก การเป*นคน

เม อง แล้ะคนบ�านนอก เม อง แล้ะคนบ�านนอก เป*นการแบ#งแยกเป*นการแบ#งแยก โดิยสภาพที่��อย&#อาศู�ยอย&#แล้�ว คนเม องก6ค อ โดิยสภาพที่��อย&#อาศู�ยอย&#แล้�ว คนเม องก6ค อ

ค%าอธ บายว#าเราเป*นกล้7#มคนที่��อย&#ในเม องค%าอธ บายว#าเราเป*นกล้7#มคนที่��อย&#ในเม อง

มาน ตัย, ว�ล้ล้ โภดิม ไดิ�กล้#าวว#าค%าว#า มาน ตัย, ว�ล้ล้ โภดิม ไดิ�กล้#าวว#าค%าว#า คนเม อง ส�นน ษ์ฐานว#ามาจัากค%าว#า คนเม อง ส�นน ษ์ฐานว#ามาจัากค%าว#า ไที่เม อง ของพระเจั�าส งหวตั ก7มาร ไที่เม อง ของพระเจั�าส งหวตั ก7มาร

ซึ่�งเป*นผ้&�ตั� 4งอาณ์าจั�กรโยนกนคร ซึ่�งซึ่�งเป*นผ้&�ตั� 4งอาณ์าจั�กรโยนกนคร ซึ่�งเป*นที่��มาของค%าว#า โยน หร อ ยวนเป*นที่��มาของค%าว#า โยน หร อ ยวน

ชีาวเม อง ก�บ

คนเม อง

ค์.าเมิ)อง : ต$วเมิ)อง

• ล้�านนาม�ภาษ์าพ&ดิที่��เป*นเอกล้�กษ์ณ์,ของตั�วเองเร�ยกว#า

ภาษ์าล้�านนา เม �อใชี�พ&ดิจัาก�นเร�ยก ว#าค%าเม อง เม �อใชี�เข�ยนเร�ยกว#าตั�ว

เม อง

• ค%าเม องไม#ไดิ�ใชี�ส �อสารก�นเฉพาะคนเม อง เที่#าน�4น แตั#ใชี�ส �อสารก�นไดิ�ที่�4งหมดิในกล้7#ม

คนล้�านนา คนเม องไม#ว#าจัะอย&#ที่��ใดิจัะ ส �อสารก�นดิ�วยค%าเม อง ถึงแม�ค%าเม องจัะ

ม�ส%าเน�ยงที่��แตักตั#างก�นออกไปบ�าง แตั#ก6 ไม#ไดิ�เป*นอ7ปสรรคในการเข�าใจั ถึ�าเป*นคน

เม องแล้�วไม#พ&ดิค%าเม อง ก6จัะถึ&กกล้#าวหาว#าดิ�ดิจัร ตัหร อล้ มก%าพ ดิของตั�วเอง

• ในแง#ของภาษ์าพ&ดิ ค%าเม องเป*นค%า ที่��ม�ความไพเราะ อ#อนหวานเป*นที่��

ประที่�บใจัของแขกผ้&�มาเย อนเป*น อย#างมาก (ถึงแม�ว#าจัะฟั;งร& �เร �อง

บ�าง ไม#ร& �เร �องบ�างก6ตัาม) จันถึงข�4นพยายามที่��จัะห�ดิพ&ดิค%าเม องให�ไดิ�

• ตั�วเม อง เป*นอ�กษ์รล้�านนาที่��ใชี�ก�นในกล้7#มคนเม อง ม� ๓ ชีน ดิดิ�วยก�นค อ

๑ . ใชี�บ�นที่กค�มภ�ร,ที่างพระพ7ที่ธศูาสนาเร�ยกชี �อว#าอ�กษ์รธรรม

๒ . ใชี�จัารกห นเป*นศู ล้าจัารก เร�ยกชี �อว#าอ�กษ์รฝั;กขาม

๓ . ใชี�ส%าหร�บวรรณ์คดิ�ประโล้มโล้ก เชี#น โคล้งพรหมที่�ตั เป*นตั�น เร�ยกชี �อว#าอ�กษ์รขอมเม อง

หร ออ�กษ์รไที่ยน เที่ศู

• บ7ญ่ค ดิ ว�ชีรศูาสตัร, ไดิ�พ&ดิถึงล้�กษ์ณ์ะตั�วอ�กษ์รของล้�านนาว#าม�ล้�กษ์ณ์ะใกล้�เค�ยงก�บอ�กษ์รที่��ปรากฏใชี�ในประเที่ศูล้าว ภาคอ�สานของไที่ย ร�ฐฉาน เชี�ยงตั7ง ประเที่ศูพม#า เชี�ยงร7 �ง ส บสองป;นนา ประเที่ศูจั�น โดิยล้�กษ์ณ์ะอ�กษ์รล้�านนาม�ล้�กษ์ณ์ะกล้มปHอมคล้�ายอ�กษ์รมอญ่ พม#า แล้ะไที่ยใหญ่#

พั$ฒนากี่ารท้างค์วามิค์�ดและค์วามิพั$ฒนากี่ารท้างค์วามิค์�ดและค์วามิเช่)�อข้องค์นลานนาเช่)�อข้องค์นลานนา

• เน �องจัากคนล้�านนาประกอบดิ�วยกล้7#มเน �องจัากคนล้�านนาประกอบดิ�วยกล้7#ม คนหล้ายชีาตั พ�นธ7, จังม�ล้�กษ์ณ์ะความ คนหล้ายชีาตั พ�นธ7, จังม�ล้�กษ์ณ์ะความ

ค ดิแล้ะความเชี �อที่��แตักตั#างก�น แตั#ถึง ค ดิแล้ะความเชี �อที่��แตักตั#างก�น แตั#ถึง อย#างน�4นก6ตัาม คนล้�านนาก6ม�ความ อย#างน�4นก6ตัาม คนล้�านนาก6ม�ความ

ค ดิแล้ะความเชี �อที่��เป*นล้�กษ์ณ์ะร#วมก�นค ดิแล้ะความเชี �อที่��เป*นล้�กษ์ณ์ะร#วมก�น ไดิ�อย&#หล้ายประการดิ�วยก�น ค อ ไดิ�อย&#หล้ายประการดิ�วยก�น ค อ

• ความค ดิแล้ะความเชี �อเร �องผ้�ความค ดิแล้ะความเชี �อเร �องผ้�• ความค ดิแล้ะความเชี �อเร �องไสยศูาสตัร,ความค ดิแล้ะความเชี �อเร �องไสยศูาสตัร,• ความค ดิแล้ะความเชี �อเร �องโหราศูาสตัร,ความค ดิแล้ะความเชี �อเร �องโหราศูาสตัร,• ความค ดิแล้ะความเชี �อในพระพ7ที่ธความค ดิแล้ะความเชี �อในพระพ7ที่ธ

ศูาสนาศูาสนา

ความค ดิแล้ะความเชี �อเร �องผ้�ความค ดิแล้ะความเชี �อเร �องผ้�

การน�บถึ อผ้�หร อเที่พในล้�กษ์ณ์ะการน�บถึ อผ้�หร อเที่พในล้�กษ์ณ์ะ ตั#างๆ เป*นความค ดิแล้ะความเชี �อ ตั#างๆ เป*นความค ดิแล้ะความเชี �อ

ถึ อดิ�4งเดิ มของคนไที่ย เม �อเรา ถึ อดิ�4งเดิ มของคนไที่ย เม �อเราเปล้��ยนมาน�บถึ อศูาสนาพ7ที่ธแล้ะเปล้��ยนมาน�บถึ อศูาสนาพ7ที่ธแล้ะ

ศูาสนาพราหมณ์, ศูาสนาที่�4งสองก6 ศูาสนาพราหมณ์, ศูาสนาที่�4งสองก6 ม ไดิ�ปฏ เสธการน�บถึ อผ้� ม ไดิ�ปฏ เสธการน�บถึ อผ้�

ศ�ลาจาร4กี่ข้องพั�อข้�นรามิค์.าแหงย)นย$นศ�ลาจาร4กี่ข้องพั�อข้�นรามิค์.าแหงย)นย$นถิ่4งกี่ารน$บื้ถิ่)อผู้ ข้องค์นไท้ยไดเปั7นอย�างถิ่4งกี่ารน$บื้ถิ่)อผู้ ข้องค์นไท้ยไดเปั7นอย�าง

ด ว�าด ว�า ::• ““เบ 4องห�วนอนเม องส7โขที่�ย ม�ก7ฏ พ หาร เบ 4องห�วนอนเม องส7โขที่�ย ม�ก7ฏ พ หาร

ป&Cคร&อย&# ม�สร�ดิภงค, ม�ปCาพร�าว ปCาล้าง ม�ปCาป&Cคร&อย&# ม�สร�ดิภงค, ม�ปCาพร�าว ปCาล้าง ม�ปCาม#วง ปCาขาม ม�น%4าโคก ม#วง ปCาขาม ม�น%4าโคก ม�พระขะพ7งผ้�ม�พระขะพ7งผ้� เที่พดิา เที่พดิาในเขาอ�นน�4น เป*นใหญ่#กว#าที่7กผ้�ในเม องน�4 ในเขาอ�นน�4น เป*นใหญ่#กว#าที่7กผ้�ในเม องน�4 ข7นผ้&�ใดิถึงเม องส7โขที่�ยน�4แล้�ว ไหว�ดิ�พล้�ล้7ก ข7นผ้&�ใดิถึงเม องส7โขที่�ยน�4แล้�ว ไหว�ดิ�พล้�ล้7ก เม องน�4เที่��ยง เม องน�4ดิ� ผ้ ไหว�บ#ดิ�พล้�บ#ถึ&ก ผ้�เม องน�4เที่��ยง เม องน�4ดิ� ผ้ ไหว�บ#ดิ�พล้�บ#ถึ&ก ผ้�

ในเขาน�4นบ#ค7�มบ#เกรง เม องน�4หายในเขาน�4นบ#ค7�มบ#เกรง เม องน�4หาย””

ผู้ ในส$งค์มิไท้ย สามิารถิ่แยกี่ออกี่ไดด$งน * ผู้ ในส$งค์มิไท้ย สามิารถิ่แยกี่ออกี่ไดด$งน *

• กี่กี่ ) ) ผู้ ฟ้9า ผู้ ฟ้9า ((พัญาแถิ่นพัญาแถิ่น ) )• คนไที่ยเชี �อว#า คนไที่ยเชี �อว#า ““แถึนแถึน”” หร อ หร อ ““พญ่าพญ่าแถึนแถึน”” ค อผ้�ฟัHาเป*นผ้�ที่��ย �งใหญ่#ที่��ส7ดิ แถึน ค อผ้�ฟัHาเป*นผ้�ที่��ย �งใหญ่#ที่��ส7ดิ แถึน

อย&#บนสวรรค,เป*นผ้&�สร�างโล้ก สร�างอย&#บนสวรรค,เป*นผ้&�สร�างโล้ก สร�างมน7ษ์ย, ม�ค%าเร�ยกก�นหล้ายค%า เชี#น ผ้�ฟัHา ป&Cมน7ษ์ย, ม�ค%าเร�ยกก�นหล้ายค%า เชี#น ผ้�ฟัHา ป&Cแถึนแถึน--ย#าแถึน แถึนฟัHาหล้วง แถึน พญ่าย#าแถึน แถึนฟัHาหล้วง แถึน พญ่าแถึนแล้ะอาจัม�ชี �ออ �นที่��เร�ยกขานตั#างก�นไปแถึนแล้ะอาจัม�ชี �ออ �นที่��เร�ยกขานตั#างก�นไป

บ�างในแตั#ล้ะที่�องถึ �นบ�างในแตั#ล้ะที่�องถึ �น

• ข้ข้ ) ) ผู้ อาร$กี่ษ� ผู้ อาร$กี่ษ� (guardian (guardian spirits)spirits) ซึ่�งในสภาวะปกตั ถึ อว#าเป*นผ้�ซึ่�งในสภาวะปกตั ถึ อว#าเป*นผ้�ดิ� แตั#หากมน7ษ์ย,ที่%าการล้ะเม ดิล้#วงเก นดิ� แตั#หากมน7ษ์ย,ที่%าการล้ะเม ดิล้#วงเก นหร อล้ะเล้ยไม#ให�ความเคารพบ&ชีา เซึ่#นหร อล้ะเล้ยไม#ให�ความเคารพบ&ชีา เซึ่#น

ไหว� ก6อาจัที่%าร�ายมน7ษ์ย, โดิยบ�นดิาล้ให�ไหว� ก6อาจัที่%าร�ายมน7ษ์ย, โดิยบ�นดิาล้ให�เก ดิเหตั7การณ์,ตั#างๆ ที่��ไม#สงบ ไม#ดิ�งาม เก ดิเหตั7การณ์,ตั#างๆ ที่��ไม#สงบ ไม#ดิ�งาม หร อถึงข�4นร7นแรงค อเก ดิว บ�ตั ฉ บหายไดิ�หร อถึงข�4นร7นแรงค อเก ดิว บ�ตั ฉ บหายไดิ�

ปัระเภูท้ข้องผู้ อาร$กี่ษ�ปัระเภูท้ข้องผู้ อาร$กี่ษ�• ๑๑ ) ) ผู้ ฟ้9า ผู้ ฟ้9า ((พัญาแถิ่นพัญาแถิ่น)) ดิ�งที่��ไดิ�กล้#าวมาแล้�วว#าดิ�งที่��ไดิ�กล้#าวมาแล้�วว#าผ้�ฟัHาหร อพญ่าแถึนค อผ้&�สร�างโล้ก สร�างจั�กรวาล้ ผ้�ฟัHาหร อพญ่าแถึนค อผ้&�สร�างโล้ก สร�างจั�กรวาล้

สร�างมน7ษ์ย,แล้ะสรรพส �งตั#าง ๆ อย#างไรก6ตัามสร�างมน7ษ์ย,แล้ะสรรพส �งตั#าง ๆ อย#างไรก6ตัามผ้�ฟัHาหร อพญ่าแถึนน�4ก6หาไดิ�ที่%าหน�าที่��สร�างแตั#ผ้�ฟัHาหร อพญ่าแถึนน�4ก6หาไดิ�ที่%าหน�าที่��สร�างแตั#เพ�ยงอย#างเดิ�ยวไม# หากแตั#ที่%าหน�าที่��ในการเพ�ยงอย#างเดิ�ยวไม# หากแตั#ที่%าหน�าที่��ในการ

ควบค7มดิ&แล้ร�กษ์าดิ�วย ที่��ส%าค�ญ่ที่��ส7ดิก6ค อเป*นผ้&�ควบค7มดิ&แล้ร�กษ์าดิ�วย ที่��ส%าค�ญ่ที่��ส7ดิก6ค อเป*นผ้&�ก%าหนดิฤดิ&กาล้แล้ะล้มฟัHาอากาศู ซึ่�งเป*นป;จัจั�ยที่��ก%าหนดิฤดิ&กาล้แล้ะล้มฟัHาอากาศู ซึ่�งเป*นป;จัจั�ยที่��

ส%าค�ญ่ที่��ส7ดิในการดิ%ารงชี�ว ตัของผ้&�คนที่��ตั�องอาศู�ยส%าค�ญ่ที่��ส7ดิในการดิ%ารงชี�ว ตัของผ้&�คนที่��ตั�องอาศู�ยน%4าฝันในการที่%าไร#ที่%านาน%4าฝันในการที่%าไร#ที่%านา

• ๒๒ ) ) ผู้ เมิ)อง ผู้ เมิ)อง ผ้�เม องหร ออาร�กษ์,ผ้�เม องหร ออาร�กษ์,เม อง ซึ่�งในล้�านนาเร�ยกว#า อะฮ่�กเม อง เม อง ซึ่�งในล้�านนาเร�ยกว#า อะฮ่�กเม อง

บางแห#งเร�ยกว#า เจันเม อง บางคร�4งบางแห#งเร�ยกว#า เจันเม อง บางคร�4งเร�ยกเส 4อเม องบ�าง ผ้�เส 4อเม องบ�าง ในเร�ยกเส 4อเม องบ�าง ผ้�เส 4อเม องบ�าง ในภาคอ�สานเร�ยกว#า ผ้�มเหส�กข,หล้�กเม อง ภาคอ�สานเร�ยกว#า ผ้�มเหส�กข,หล้�กเม อง หร อเร�ยกส�4นๆ ว#า หล้�กเม อง บางคร�4ง หร อเร�ยกส�4นๆ ว#า หล้�กเม อง บางคร�4ง

ก6เร�ยกว#า อาฮ่�กก6เร�ยกว#า อาฮ่�ก

• ๓๓) ) ผู้ บื้รรพับื้�ร�ษ ผู้ บื้รรพับื้�ร�ษ ป;จัจั7บ�นน�4ในประเที่ศูไที่ยโดิยป;จัจั7บ�นน�4ในประเที่ศูไที่ยโดิย เฉพาะอย#างย �งกร7งเที่พฯ แล้ะภาคกล้างส#วนใหญ่# เฉพาะอย#างย �งกร7งเที่พฯ แล้ะภาคกล้างส#วนใหญ่#

เล้ กการถึ อผ้�บรรพบ7ร7ษ์ไปแล้�ว แตั#การถึ อผ้� เล้ กการถึ อผ้�บรรพบ7ร7ษ์ไปแล้�ว แตั#การถึ อผ้�บรรพบ7ร7ษ์เป*นแนวความค ดิแล้ะการปฏ บ�ตั ที่��คนไที่ยบรรพบ7ร7ษ์เป*นแนวความค ดิแล้ะการปฏ บ�ตั ที่��คนไที่ย

แตั#ดิ�4งเดิ มแล้ะปฏ บ�ตั ก�นในภาคเหน อของแตั#ดิ�4งเดิ มแล้ะปฏ บ�ตั ก�นในภาคเหน อของ ประเที่ศูไที่ยหร อล้�านนา ความค ดิแล้ะความเชี �อแล้ะ ประเที่ศูไที่ยหร อล้�านนา ความค ดิแล้ะความเชี �อแล้ะ

การปฏ บ�ตั ย�งคงดิ%ารงอย&#อย#างเห6นไดิ�ชี�ดิ แล้ะม� การปฏ บ�ตั ย�งคงดิ%ารงอย&#อย#างเห6นไดิ�ชี�ดิ แล้ะม�บที่บาที่อย#างมากในการก%าหนดิความส�มพ�นธ,ที่างบที่บาที่อย#างมากในการก%าหนดิความส�มพ�นธ,ที่าง

ส�งคม เศูรษ์ฐก จั การเม อง ของผ้&�คน โดิยเฉพาะใน ส�งคม เศูรษ์ฐก จั การเม อง ของผ้&�คน โดิยเฉพาะใน ชีนบที่ ผ้�บรรพบ7ร7ษ์ในภาคเหน อเร�ยกก�นที่��วไปว#า ชีนบที่ ผ้�บรรพบ7ร7ษ์ในภาคเหน อเร�ยกก�นที่��วไปว#า ผู้ ผู้

ปั�=ย�าปั�=ย�า ซึ่�งก6ค อว ญ่ญ่าณ์ของบรรพบ7ร7ษ์ผ้&�ล้#วงล้�บไป ซึ่�งก6ค อว ญ่ญ่าณ์ของบรรพบ7ร7ษ์ผ้&�ล้#วงล้�บไป แล้�ว แล้�ว

• ๔๔) ) ผู้ มิดผู้ มิด--ผู้ เมิ/งผู้ เมิ/ง เป*นผ้�บรรพบ7ร7ษ์อ�ก เป*นผ้�บรรพบ7ร7ษ์อ�กประเภที่หน�งที่��ย�งคงม�ความค ดิความประเภที่หน�งที่��ย�งคงม�ความค ดิความ

ค ดิแล้ะความเชี �อแล้ะธรรมเน�ยมปฏ บ�ตั ค ดิแล้ะความเชี �อแล้ะธรรมเน�ยมปฏ บ�ตั ตัล้อดิจันพ ธ�กรรมหล้งเหล้ ออย&#บ�างในตัล้อดิจันพ ธ�กรรมหล้งเหล้ ออย&#บ�างในล้�านนาเชี �อก�นว#าแนวความค ดิความค ดิล้�านนาเชี �อก�นว#าแนวความค ดิความค ดิแล้ะความเชี �อแล้ะพ ธ�กรรมเร �องน�4คนแล้ะความเชี �อแล้ะพ ธ�กรรมเร �องน�4คน

ล้�านนาร�บมาจัากชีาวมอญ่ ล้�านนาร�บมาจัากชีาวมอญ่

ข้ข้. . ค์วามิเช่)�อเร)�องไสยศาสตร�ค์วามิเช่)�อเร)�องไสยศาสตร�

ค์.าว�า ไสยศาสตร� หมิายถิ่4งค์.าว�า ไสยศาสตร� หมิายถิ่4งศาสตร�ท้ �ว�าดวยกี่ารใช่พัล$งล4กี่ล$บื้ศาสตร�ท้ �ว�าดวยกี่ารใช่พัล$งล4กี่ล$บื้

บื้างอย�างใหเกี่�ดปัระโยช่น�แกี่�ตน ท้$*งบื้างอย�างใหเกี่�ดปัระโยช่น�แกี่�ตน ท้$*งในท้างสรางสรรค์�และท้.าลาย เปั7นในท้างสรางสรรค์�และท้.าลาย เปั7นศาสตร�ว�าดวยพัล$งข้องเวท้มินต�ศาสตร�ว�าดวยพัล$งข้องเวท้มินต�

และค์าถิ่าอาค์มิตลอดถิ่4งเค์ร)�องรางและค์าถิ่าอาค์มิตลอดถิ่4งเค์ร)�องรางข้องข้ล$งต�าง ๆข้องข้ล$งต�าง ๆ

อาร� เพั�ธ ไดกี่.าหนดหนาท้ �ข้องอาร� เพั�ธ ไดกี่.าหนดหนาท้ �ข้องไสยศาสตร�ไว ๓ ปัระกี่าร ค์)อไสยศาสตร�ไว ๓ ปัระกี่าร ค์)อ

๑๑. . หนาท้ �ในกี่ารผู้ล�ต หนาท้ �ในกี่ารผู้ล�ต ((productiveproductive) ) ๒๒. . หนาท้ �ในกี่ารค์�มิค์รอง หนาท้ �ในกี่ารค์�มิค์รอง

((protectiveprotective)) ท้$*ง ๒ หนาท้ �น *บื้างท้ กี่/เร ยกี่ว�า ท้$*ง ๒ หนาท้ �น *บื้างท้ กี่/เร ยกี่ว�า

ไสยศาสตร�ข้าว ไสยศาสตร�ข้าว ((white magicwhite magic)) ๓๓. . หนาท้ �ในกี่ารท้.าลาย หนาท้ �ในกี่ารท้.าลาย ((destructivedestructive) ) ไสยศาสตร�ท้ �ท้.าหนาท้ �แบื้บื้น * เร ยกี่ว�า ไสยศาสตร�ท้ �ท้.าหนาท้ �แบื้บื้น * เร ยกี่ว�า

ไสยศาสตร�ด.า ไสยศาสตร�ด.า ((black magicblack magic))

มิณี พัยอมิยงค์� กี่/ไดแบื้�งไสยศาสตร�มิณี พัยอมิยงค์� กี่/ไดแบื้�งไสยศาสตร�ออกี่เปั7น ๒ ปัระกี่ารเหมิ)อนกี่$น ค์)อออกี่เปั7น ๒ ปัระกี่ารเหมิ)อนกี่$น ค์)อ

๑๑. . ไสยศาสตร�ท้ �ท้.าใหเกี่�ดค์วามิร$กี่ ไสยศาสตร�ท้ �ท้.าใหเกี่�ดค์วามิร$กี่ ค์วามิโช่ค์ด ส.าเร/จปัระโยช่น� มิ ค์วามิค์วามิโช่ค์ด ส.าเร/จปัระโยช่น� มิ ค์วามิ

ส�ข้ปัลอดภู$ย เร ยกี่ว�า ปัAยะส�ข้ปัลอดภู$ย เร ยกี่ว�า ปัAยะ ๒๒. . ไสยศาสตร�ท้ �เปั7นเค์ร)�องไสยศาสตร�ท้ �เปั7นเค์ร)�อง

ปั9องกี่$น เค์ร)�องท้.าลาย กี่.าจ$ดอ$ปัมิงค์ลปั9องกี่$น เค์ร)�องท้.าลาย กี่.าจ$ดอ$ปัมิงค์ลต�าง ๆ ใหหมิดส�*นไปั เร ยกี่ว�า กี่ายะต�าง ๆ ใหหมิดส�*นไปั เร ยกี่ว�า กี่ายะ

องค,ประกอบของไสยศูาสตัร,องค,ประกอบของไสยศูาสตัร, แสง จ$นท้ร�งามิ ไดแยกี่องค์�แสง จ$นท้ร�งามิ ไดแยกี่องค์�

ปัระกี่อบื้ข้องไสยศาสตร�ไว ๓ อย�าง ค์)อปัระกี่อบื้ข้องไสยศาสตร�ไว ๓ อย�าง ค์)อ ๑๑. . หมิอไสยศาสตร� หมิอไสยศาสตร� ((MagicianMagician) ) ๒๒. . ค์าถิ่าอาค์มิ ค์าถิ่าอาค์มิ ((Spell)Spell) ๓๓. . อ�ปักี่รณี�ในกี่ารท้.าพั�ธ ท้างอ�ปักี่รณี�ในกี่ารท้.าพั�ธ ท้าง

ไสยศาสตร�ไสยศาสตร�

ไสยศาสตร�ท้ �ปัรากี่ฏในลานนามิ กี่ารต� ไสยศาสตร�ท้ �ปัรากี่ฏในลานนามิ กี่ารต� ((กี่ารท้.าค์�ณีไสยกี่ารท้.าค์�ณีไสย) ) กี่ารฝั�งร�ปั กี่ารท้.ากี่ารฝั�งร�ปั กี่ารท้.าเสน�ห� และกี่ารใช่ค์าถิ่าอาค์มิต�าง ๆ เสน�ห� และกี่ารใช่ค์าถิ่าอาค์มิต�าง ๆ

กี่ารต�กี่ารต� เปั7นกี่ารท้.าค์�ณีไสยดวย เปั7นกี่ารท้.าค์�ณีไสยดวยกี่ารเสกี่หน$งว$ว หน$งค์วาย หร)อตะปั� กี่ารเสกี่หน$งว$ว หน$งค์วาย หร)อตะปั�

เข้าไปัอย��ในท้องค์น ท้.าใหผู้�ท้ �ถิ่�กี่เข้าไปัอย��ในท้องค์น ท้.าใหผู้�ท้ �ถิ่�กี่ท้.ารายไดร$บื้ค์วามิเจ/บื้ปัวดท้รมิานท้.ารายไดร$บื้ค์วามิเจ/บื้ปัวดท้รมิาน

จนถิ่4งแกี่�ช่ ว�ตจนถิ่4งแกี่�ช่ ว�ต

ค์าถิ่าอาค์มิค์าถิ่าอาค์มิ ค์าถิ่าอาค์มิมิ$กี่จะเปั7น ค์าถิ่าอาค์มิมิ$กี่จะเปั7นถิ่อยค์.าท้ �มิ อ.านาจโนมินาวใจ ท้.าใหค์นถิ่อยค์.าท้ �มิ อ.านาจโนมินาวใจ ท้.าใหค์นเสกี่ค์าถิ่าเองเกี่�ดอารมิณี�ร�วมิไปักี่$บื้เสกี่ค์าถิ่าเองเกี่�ดอารมิณี�ร�วมิไปักี่$บื้

ค์าถิ่าน$*น ๆ กี่ารเร ยนค์าถิ่าตองเร ยนค์าถิ่าน$*น ๆ กี่ารเร ยนค์าถิ่าตองเร ยนกี่$บื้อาจารย�โดยตรง และผู้�ถิ่)อค์าถิ่าจะกี่$บื้อาจารย�โดยตรง และผู้�ถิ่)อค์าถิ่าจะ

ตองปัฏ�บื้$ต�ต$วตามิข้อหามิอย�างตองปัฏ�บื้$ต�ต$วตามิข้อหามิอย�างเค์ร�งค์ร$ด เช่�น จะลอดราวตากี่ผู้าไมิ�เค์ร�งค์ร$ด เช่�น จะลอดราวตากี่ผู้าไมิ�ได ถิ่าฝั=าฝัDน ค์าถิ่ากี่/จะเส)�อมิค์วามิได ถิ่าฝั=าฝัDน ค์าถิ่ากี่/จะเส)�อมิค์วามิ

ข้ล$งท้$นท้ ข้ล$งท้$นท้

ว$ตถิ่�ปัระสงค์�ข้องกี่ารใช่ค์าถิ่า อาจแบื้�งว$ตถิ่�ปัระสงค์�ข้องกี่ารใช่ค์าถิ่า อาจแบื้�งออกี่เปั7นปัระเภูท้ได ด$งน *ออกี่เปั7นปัระเภูท้ได ด$งน *

กี่กี่. . ค์าถิ่าปัระเภูท้พั�ท้ธมินต� หร)อเพั)�อค์าถิ่าปัระเภูท้พั�ท้ธมินต� หร)อเพั)�อกี่ารกี่าร--ร$กี่ษาพัยาบื้าล ค์าถิ่าปัระเภูท้น *จ$ดเปั7นร$กี่ษาพัยาบื้าล ค์าถิ่าปัระเภูท้น *จ$ดเปั7นส�ปัปัค์�ณี เปั7นค์าถิ่าฝั=ายด ท้ �เปั7นพัล$งเย/นส�ปัปัค์�ณี เปั7นค์าถิ่าฝั=ายด ท้ �เปั7นพัล$งเย/น

ค์าถิ่าแกี่ต��มิพั�ษ ค์าถิ่าแกี่ต��มิพั�ษ ““โอมิ เด)อนด$บื้ห)*อพั�ษโอมิ เด)อนด$บื้ห)*อพั�ษตกี่ โอมิ เด)อนหกี่ห)*อพั�ษลง โอมิ เด)อนลงตกี่ โอมิ เด)อนหกี่ห)*อพั�ษลง โอมิ เด)อนลงห)*อพั�ษแวบื้ เหมิ)อนแปั9งแกี่ลบื้ท้ �ท้�านฝั�ด ห)*อพั�ษแวบื้ เหมิ)อนแปั9งแกี่ลบื้ท้ �ท้�านฝั�ด

โอมิ สวาหายโอมิ สวาหาย”” ((ว�า ๓ จบื้ว�า ๓ จบื้))

ข้ข้. . ค์าถิ่าปัระเภูท้มิหาน�ยมิ ค์าถิ่าปัระเภูท้น *ใช่เพั)�อค์าถิ่าปัระเภูท้มิหาน�ยมิ ค์าถิ่าปัระเภูท้น *ใช่เพั)�อใหค์นอ)�นร$กี่ช่อบื้ในต$วเอง โดยเฉพัาะช่ายหน��มิ ใหค์นอ)�นร$กี่ช่อบื้ในต$วเอง โดยเฉพัาะช่ายหน��มิ ท้.าใหหญ�งสาวพัอใจในผู้�ใช่ค์าถิ่าน$*น ๆ ได ภูาษาท้.าใหหญ�งสาวพัอใจในผู้�ใช่ค์าถิ่าน$*น ๆ ได ภูาษาลานนาเร ยกี่ค์าถิ่าปัระเภูท้น *ว�า ค์าถิ่าสาวห�มิลานนาเร ยกี่ค์าถิ่าปัระเภูท้น *ว�า ค์าถิ่าสาวห�มิ ((สาวช่อบื้สาวช่อบื้))

ค์าถิ่ามิหาเสน�ห�ค์าถิ่ามิหาเสน�ห� ““โอมิส ส มิหาส ส ส หนากี่�โอมิส ส มิหาส ส ส หนากี่�งามิเพั ยงด$�งพัระจ$นท้ร� ฟ้�งกี่�งามิเพั ยงด$�งพัระงามิเพั ยงด$�งพัระจ$นท้ร� ฟ้�งกี่�งามิเพั ยงด$�งพัระแมิน แข้นกี่�งามิเพั ยงด$�งพัระพัรหมิ ผู้มิกี่�งามิแมิน แข้นกี่�งามิเพั ยงด$�งพัระพัรหมิ ผู้มิกี่�งามิเพั ยงด$�งพัระอ�นท้ร� สาวห$นกี่�กี่/ห)*อร$กี่ ล�กี่ย$งต$กี่เพั ยงด$�งพัระอ�นท้ร� สาวห$นกี่�กี่/ห)*อร$กี่ ล�กี่ย$งต$กี่ห$นกี่�กี่/พัอล)มิแมิ� สาวแกี่�กี่$นกี่�กี่/พัอล)มิผู้$ว แมิงพั� �ห$นกี่�กี่/พัอล)มิแมิ� สาวแกี่�กี่$นกี่�กี่/พัอล)มิผู้$ว แมิงพั� �ต$วองอาจห$นกี่�กี่/พัอล)มิเข้ากี่อไมิ เอกี่$ง สะมิะย$ง ต$วองอาจห$นกี่�กี่/พัอล)มิเข้ากี่อไมิ เอกี่$ง สะมิะย$ง สาวห�มิต�ดสาวห�มิต�ด””

ค์ค์. . ค์าถิ่าปัระเภูท้ข้$บื้ไล�หร)อปั9องกี่$น ค์าถิ่าปัระเภูท้ข้$บื้ไล�หร)อปั9องกี่$น ค์าถิ่าน *ใช่เสกี่ข้$บื้ไล�ส��งเลวราย หร)อค์าถิ่าน *ใช่เสกี่ข้$บื้ไล�ส��งเลวราย หร)อ

ภู�ตผู้ ปัFศาจต�าง ๆ เช่�นภู�ตผู้ ปัFศาจต�าง ๆ เช่�น ค์าถิ่าธน�ข้ *เผู้�*ง ค์าถิ่าธน�ข้ *เผู้�*ง ““โอมิ โค์โณี โอมิ โค์โณี มิหาโค์โณี ง$วเถิ่�กี่หลวงกี่�มิ เกี่าพั$นมิหาโค์โณี ง$วเถิ่�กี่หลวงกี่�มิ เกี่าพั$นหนอกี่ สายหอกี่กี่�มิ เกี่าพั$นวา ผู้ ส$งหนอกี่ สายหอกี่กี่�มิ เกี่าพั$นวา ผู้ ส$งมิาท้างหล$งห)*อมิ4งไล�ฆ่�า ผู้ ส$งมิาท้างมิาท้างหล$งห)*อมิ4งไล�ฆ่�า ผู้ ส$งมิาท้าง

หนาห)*อมิ4งไล�ช่น เจาธน�ช่นหนาห)*อมิ4งไล�ช่น เจาธน�ช่น””

งง. . ค์าถิ่าปัระเภูท้ใช่กี่ระท้.ากี่$บื้ผู้�อ)�น เปั7นค์าถิ่าท้ �ค์าถิ่าปัระเภูท้ใช่กี่ระท้.ากี่$บื้ผู้�อ)�น เปั7นค์าถิ่าท้ �ใหค์�ณีและใหโท้ษกี่$บื้ผู้�อ)�นได เปั7นพัล$งฝั=ายรอน ใหค์�ณีและใหโท้ษกี่$บื้ผู้�อ)�นได เปั7นพัล$งฝั=ายรอน

ค์าถิ่าผู้�าจาน ค์าถิ่าผู้�าจาน ““โอมิส ส มิหาส ส ส ห หมิ�เปั7นโอมิส ส มิหาส ส ส ห หมิ�เปั7นหย�อมิหยออย��หนาผู้ากี่ ห)*อมิ4งพัล$ดพัรากี่จากี่หย�อมิหยออย��หนาผู้ากี่ ห)*อมิ4งพัล$ดพัรากี่จากี่กี่$น เหมิ)อนน.*าพัรากี่ฝัาย เหมิ)อนผู้ ตายออกี่กี่$น เหมิ)อนน.*าพัรากี่ฝัาย เหมิ)อนผู้ ตายออกี่

จากี่บื้าน โอมิ ปัต�ปัตา โอมิผู้�าจาน โอมิ สวาหะจากี่บื้าน โอมิ ปัต�ปัตา โอมิผู้�าจาน โอมิ สวาหะจากี่จากี่””

นอกี่จากี่น * ย$งมิ ไสยศาสตร�ท้ �เกี่ �ยวข้องกี่$บื้นอกี่จากี่น * ย$งมิ ไสยศาสตร�ท้ �เกี่ �ยวข้องกี่$บื้กี่ารอย��ยงค์งกี่ระพั$น กี่ารอย��ยงค์งกี่ระพั$น ((ข้�ามิข้�ามิ) ) อ กี่ เช่�น กี่ารส$กี่อ กี่ เช่�น กี่ารส$กี่

ย$นต� กี่ารมิ ข้องศ$กี่ด�Hส�ท้ธ�Hต�าง ๆ ไว เช่�น เข้ *ยวย$นต� กี่ารมิ ข้องศ$กี่ด�Hส�ท้ธ�Hต�าง ๆ ไว เช่�น เข้ *ยวหมิ�ต$น เหล/กี่ไหล รวมิท้$*งพัระเค์ร)�องต�าง ๆ หมิ�ต$น เหล/กี่ไหล รวมิท้$*งพัระเค์ร)�องต�าง ๆ

ดวยดวย

ค.ความค ดิแล้ะความเชี �อเร �องโหราศูาสตัร,

• พจันาน7กรมฉบ�บราชีบ�ณ์ฑิ ตัยสถึาน ให�ความหมายของค%าว#าโหราศูาสตัร,ว#าหมายถึง

ว ชีาที่��ว#าดิ�วยการพยากรณ์,โดิยอาศู�ยการโคจัรของดิวงดิาวเป*นหล้�กคนล้�านนาส#วน

มากเชี �อโหราศูาสตัร, เชี �อการที่%านายที่ายที่�กว#าอนาคตัของตันจัะเป*นอย#างไร แล้ะเร�ยกผ้&�

ที่%านายที่ายที่�กว#า โหร หร อ หมอเม �อ

• โหราศูาสตัร,ในล้�านนาแยกไดิ� ๓ ประเภที่ดิ�วยก�น ค อ

• เร �องฤกษ์,ยาม หร อม 4อจั�นว�นดิ�•เร �องโชีคชีะตัา•เร �องความฝั;น

• ๑ ) เร �องฤกษ์,ยาม หร อม 4อจั�นว�นดิ� เป*นความค ดิแล้ะความเชี �อที่��ม�มาแตั#

โบราณ์กาล้มาจันที่7กว�นน�4 เป*นความค ดิแล้ะความเชี �อที่��อาศู�ยการค%านวณ์ที่ ศูที่าง

ของดิวงดิาวว#าจัะม�ผ้ล้ตั#อชี�ว ตัของมน7ษ์ย, ในเวล้าที่��กระที่%ามงคล้ หร อจัะออกเดิ นที่างม�กน ยมดิ&ฤกษ์,ยามเส�ยก#อน เพ �อความเป*นศู ร มงคล้แล้ะม�โชีค ปราศูจัาก

ภย�นตัรายที่�4งปวง

ว$นเส ย ประจั%าเดิ อน เป*นว�นที่��ก%าหนดิไว�ว#าแตั#ล้ะ เดิ อนม�ว�นเส�ย ค อ

เดิ อนเก�Lยง (เดิ อนอ�าย), ห�า, เก�า เส�ยอาที่ ตัย,ก�บจั�นที่ร,เดิ อนย��, หก, ส บ เส�ยว�นอ�งคารว�นเดิ�ยว

เดิ อนสาม, เจั6ดิ, ส บเอ6ดิ เส�ยเสาร,ก�บผ้�ดิ(พฤห�ส)

เดิ อนส��, แปดิ,ส บสอง เส�ยศู7กร,ก�บพ7ธ

•ยามิด ค อก%าหนดิชี#วงเวล้าที่��เป*นมงคล้ในแตั#ล้ะว�น ซึ่�งม�การก%าหนดิไว�แล้�ว ดิ�งน�4

ว$นอาท้�ตย� ยามเชี�าไดิ�แก# อโธห น�ง ไม#ดิ�ยามสาย ไดิ�แก# อ7ที่ธ�งราชีา ดิ�น�กยามใกล้�เที่��ยง ไดิ�แก# ปานโภชีน�ง ดิ�น�กยามเที่��ยง ไดิ�แก# ก�ณ์ห�งภาเว ไม#ดิ�ยามบ#าย ไดิ�แก# ม�ชีฌิ มน�ง ไม#ดิ�ยามเย6น ไดิ�แก# อโธห น�ง ไม#ดิ�ยามใกล้�ค%�า ไดิ�แก# อ7ที่ธ�งราชีา ดิ�น�ก

• เร �องโชีคชีะตัาหร อโชีคชีาตัา คนล้�านนา เชี �อว#า คนจัะโชีคดิ�หร อร�าย ข4นอย&#ก�บ

ชีะตัาชี�ว ตัของคน โหรหร อหมอเม �อจัะ เป*นผ้&�ม�บที่บาที่ในการที่%านายโชีคชีะตัา

ส �งน�4จังฝั;งแน#นอย&#ในใจัของคนล้�านนา ตัล้อดิมา การที่%างานที่7กอย#างตั�องหา

ฤกษ์,ยามแล้ะเก��ยวข�องก�บโชีคชีะตัา เสมอ

•ช่าตาว$นเกี่�ด ในว ธ�ความค ดิแล้ะความเชี �อแบบล้�านนาน�4น สามารถึระบ7ไดิ�ว#าผ้&�เก ดิว�นใดิจัะม�ชี�ว ตัอย#างไรโดิยดิ&จัากโฉล้กว�นเก ดิ

คนเก ดิว�นที่ ตัย, ความค ดิผ้�งผ้าย อย&#ส7ขสบาย ตั#อเที่�าก7�มเถึ�า

คนเก ดิว�นจั�นที่ร,ใจับานบ#เส�า ดิ�บจั ตัตั,ไปบนชี�4นฟัHาคนเก ดิว�นอ�งคาร กล้�าหานสะง�า อย&#ไหนบ#ถึ�ากล้�ว

ภ�ยคนเก ดิว�นพ7ธ ว ส7ที่ธ Nหมดิใส ปรารถึนาใดิ สมใจัใฝัC

อ�าง

คนเก ดิว�นพรห�ส สมบ�ตั มากกว�าง ข�าวของเง นค%าปCาเล้�อ

คนเก ดิว�นศู7กร, สน7กแที่�เน�อ คนอ �นเบ �งเหง�อขอยยวน

คนเก ดิว�นเสาร, บ#ถึ�าก%าสรวล้ ปร วารมวล้ มากมายชี �นส&�

หม&#ม ตัรย งชีาย อย#าว#าข�4อ& �บ#เชี �อคอยดิ&ผ้#อเตัOอะ

•นอกจัากน�4 ย�งม�อ�กตั%าราหน�งที่��สน��น ธรรมธ ไดิ�มาจัากการส�มภาษ์ณ์,นายม&ล้ นวล้ตัา บ�านย#างมาย อ%าเภอส�นก%าแพง จั�งหว�ดิเชี�ยงใหม# ว#า

•คนเก ดิว�นที่ ตัย, ชี#างม�ใจัหาญ่ ห�นเม�ยไผ้งาม ม�นชี#างเข�าใกล้�

•คนเก ดิว�นว�นจั�นที่ร,ไผ้ห�นใคร#ไดิ� ค%าจัาม�นดิ� ย �งน�ก•คนเก ดิว�นอ�งคาร ในหาญ่แที่�ที่�ก ม�ใจัเค�ยดิกล้�า ปานไฟั•คนเก ดิว�นพ7ธ ร&ปร#างส�ใส ราห&พาไป เน 4อตั�วบ#เกล้�4ยง ส�ผ้ วหม#นม�ว ตั�วเป*นขากเส�4ยน ม�ใจัม7ที่& ที่#าน

ร�ก

•คนเก ดิว�นผ้�ส ฉล้าดิแที่�ที่�ก ป;ญ่ญ่าเก#งกล้�าอาคมค�นไดิ�คดิแล้�ว อ�นใดิก6สม ป;ญ่ญ่าอาคม ว ชีามากถึ�วน

•คนเก ดิว�นศู7กร, ร&ปเล้าขาวอ�วน ค%าจัาม�นดิ�นอกล้ 4นค%าอ& �จัาหวาน เพที่เพ�ยงน%4าม 4น ในใจัพอกปล้ 4น เตั6มที่�

•คนเก ดิว�นเสาร,น� 4น ปากตั�นใสส� ค%าจัาม�นดิ� สะออ ดิอ�อนม�ใจัเที่��ยงหน ม ดิ��งห นพ�นก�อม เส�ยม�นไดิ�นอน บ#ล้7ก

๓. เร �องความฝั;น• ค�มภ�ร,อภ ธ�มม�ตัถึส�งคหะ ไดิ�แสดิง

สาเหตั7แห#งความฝั;นไว� ๔ ประการ ค อ

• ก . ป7พพน ม ตั เคร �องหมายหร อส�ญ่ญ่าณ์ล้#วงหน�า เพ �อเตั อนให�เจั�าตั�ว

ที่ราบล้#วงหน�าถึงเหตั7การณ์,ดิ�หร อร�ายที่��จัะเก ดิข4นในชี�ว ตั

• ข . จั ตัอาวรณ์, หมายถึง ความฝั;นที่��เก ดิจัากการค ดิมาก ขณ์ะตั �นอย&#ถึ�าคนค ดิเร �องใดิมาก ๆ ดิ�วยความเอาใจัใส#เป*นพ เศูษ์ ดิ�วยอารมณ์,ร7นแรง เม �อนอนหล้�บก6เก ดิความฝั;นเก��ยวก�บเร �องน�4น ๆ ข4น

• ค . เที่พส�งหรณ์, หมายถึงการตั ดิตั#อก�บเที่พหร อมน7ษ์ย,ในขณ์ะหล้�บ

• ง . ธาตั7ก%าเร บ (ธาตั7โขภะ ) หมายถึง การที่��ร #างกายไม#ปกตั ในขณ์ะหล้�บ เชี#น ปวดิที่�อง ห ว เป*นไข� หร อถึ&กรบกวนจัากส �งภายนอก กระที่บกระเที่ อนถึงภว�งคจั ตั จั ตักระเพ �อมข4นเล้#นก�บธรรมารมณ์,ในมโนที่วาร การฝั;นจังเก ดิข4น

ค์.าท้.านายฝั�น• ฝั;นว�นอาที่ ตัย, เก ดิก�บม ตัรสหาย• ฝั;นว�นจั�นที่ร, เก ดิก�บพ��น�อง

• ฝั;นว�นอ�งคาร เก ดิก�บบ ดิามารดิา• ฝั;นว�นพ7ธ เก ดิก�บบ7ตัรแล้ะภรรยา• ฝั;นว�นพฤห�สบดิ� เก ดิก�บข7นนาง เฒ่#าแก#

คร&-อาจัารย,• ฝั;นว�นศู7กร, เก ดิก�บส�ตัว,เล้�4ยง เชี#น ว�ว

ควาย• ฝั;นว�นเสาร, เก ดิก�บผ้&�ฝั;นเอง

๔) ค์วามิค์�ดและค์วามิเช่)�อในพัระพั�ท้ธศาสนา

• มิ ข้อส$นน�ษฐานเกี่ �ยวกี่$บื้กี่ารเข้ามิาข้องพัระพั�ท้ธศาสนาในลานนาอย�� ๒ ปัระกี่ารดวยกี่$นค์)อ ปัระกี่ารแรกี่เช่)�อว�าพัระพั�ท้ธศาสนาเข้ามิาในลานนาพัรอมิกี่$บื้กี่ารอพัยพัข้องค์นไท้ยจากี่ด�นแดนจ นและเปั7นพัระพั�ท้ธ

ศาสนาแบื้บื้มิหายาน

•ปัระกี่ารท้ �สองเช่)�อว�าพัระพั�ท้ธศาสนาเข้ามิาในลานนาพัรอมิกี่$บื้กี่ารข้4*นมิาอย��ท้ �หร�

ภู�ญช่$ยข้องพัระนางจามิเท้ว ในพั�ท้ธศตวรรษท้ � ๑๑ และเปั7นพัระพั�ท้ธศาสนา

แบื้บื้เถิ่รวาท้• เมิ)�อพัระพั�ท้ธศาสนาเข้ามิาอย��ในลาน

นาแลว กี่/เกี่�ดกี่ารผู้สมิผู้สานกี่$บื้ค์วามิค์�ดและค์วามิเช่)�อเด�มิข้องค์นลานนา เช่�น

ค์วามิค์�ดและค์วามิเช่)�อเร)�องผู้ และไสยศาสตร� เปั7นตน จนกี่ลายเปั7นล$กี่ษณีะ

เฉพัาะข้องพัระพั�ท้ธศาสนาในลานนา

•ค์วามิค์�ดและค์วามิเช่)�อในพัระพั�ท้ธศาสนาข้องค์นลานนาปัระกี่อบื้ดวย

•ค์วามิค์�ดและค์วามิเช่)�อเร)�องบื้�ญ-บื้าปั•ค์วามิค์�ดและค์วามิเช่)�อเร)�องกี่าร

พัล$ดพัรากี่•ค์วามิค์�ดและค์วามิเช่)�อเร)�องกี่ฎแห�ง

กี่รรมิ