ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

ΑΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣΣΧΟΛΗ:ΣΔΟΤΜΗΜΑ:ΧΡΗΜΑΤΟΙΟΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ

ΘΕΜΑ: ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ –ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ.

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΑΛΟΥΠΗ(1440,΄Β)

ΚΟΖΑΝΗ 2006

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 1

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

1.ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η μαστίχα της Χίου είναι ένα προϊόν μοναδικό στον κόσμο και είναι γνωστή

από την αρχαιότητα για τις αξιοθαύμαστες ιδιότητές της. Τα τελευταία χρόνια

έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον μιας μεγάλης μερίδας επιστημόνων από όλο

τον κόσμο, των οποίων οι έρευνες επιβεβαιώνουν σε όλο και μεγαλύτερο

βαθμό τις ευεργετικές της επιδράσεις. Πολλές μελέτες δημοσιευμένες σε

αξιόλογα επιστημονικά περιοδικά κέντρισαν και το δικό μου ενδιαφέρον ως

γεωπόνου και με έπεισαν για τις καταπληκτικές ιδιότητες του μοναδικού αυτού

φυτού, που μαζί με τον κρόκο της Κοζάνης αποτελούν μια κληρονομιά για τον

τόπο μας- μια κληρονομιά που δυστυχώς συχνά μένει ανεκμετάλλευτη,

κυρίως επειδή δεν είναι ευρέως γνωστή.

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 2

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: σελ.1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ…………………………………………………………………..22. ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………….43.ΧΙΟΣ…………………………………………………………………………....44. ΤΟ ΜΑΣΤΙΧΟΔΕΝΔΡΟ………………………………………………………6

5. Η ΕΝΩΣΗ ΜΑΣΤΙΧΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΧΙΟΥ………………………………….8

6.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ…………………………………………………………...12

7.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………………………………………………13

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 3

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

2.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Μαστίχα είναι ο ρητινώδης χυμός που βγαίνει από τον κορμό και τα κλαδιά

του μαστιχόδεντρου, ενός αειθαλούς θάμνου, του σχίνου. Η έκκριση αυτή

προκαλείται από το χάραγμα του σχίνου «το κέντημα» μ’ ένα αιχμηρό

εργαλείο, το κεντητήρι. Η Μαστίχα εμφανίζεται σαν δάκρυ στα χαραγμένα

σημεία και ρέει κατά σταγόνες στη γη. Η ρητίνη του μαστιχόδεντρου

επικράτησε ως μαστίχη σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Η πιθανή

προέλευση της λέξης είναι από το ρήμα μαστάζω = μασώ, και αυτό από το

μάσταξ -ακος = τ ο σ τ ό μ α .Επίσης η λέξη μάσταξ -ακος έχει και την έννοια

της μασημένης τροφής με την οποία ταυτίζεται περισσότερο και η μαστίχη).

Άλλη εκδοχή της προέλευσης είναι αρχαία λέξη μάστιξ (μαστίγιο) επειδή

παλιότερα οι άνθρωποι αντί να χαράζουν το δένδρο το μαστίγωναν. Οι σχίνοι

αποτελούν κύριο στοιχείο της βλάστησης των παραμεσογείων χωρών, αλλά

μόνο στην Χίο, δέντρο και φύση σε μία μαγική συνταγή χαρίζουν την

ευχαρίστηση, την ανακούφιση και την γιατρειά μέσα από τα πολύτιμα δάκρυα

της μαστίχας. Το αξιοπρόσεκτο είναι, ότι ενώ σχίνοι υπάρχουν σε όλο το νησί

η παραγωγή της μαστίχας γίνεται μόνο στο νότιο τμήμα της Χίου, στα

Μαστιχοχώρια ή Μαστιχόχωρα. Όχι άδικα λοιπόν η Χίος ταυτίζεται με την

Μαστίχα.

3.ΧΙΟΣ

Η Χίος είναι το 5ο σε μέγεθος νησί της Ελλάδας με έκταση 807 τετρ.

χιλιόμετρα και πληθυσμό 53.000 κατοίκους περίπου. Είναι ένα από τα νησιά

του Βορειοανατολικού Αιγαίου, πολύ κοντά στα Μικρασιατικά παράλια και

απέναντι από την χερσόνησο της Ερυθραίας. Η ύπαιθρος χωρίζεται σε 10

δήμους. Το βόρειο και κεντρικό τμήμα του νησιού είναι ορεινό με υψηλότερα

σημεία τις δύο κορυφές του όρους Πεληναίο (1300 μ). Στη νότια περιοχή μόνο

της Χίου, όπου το κλίμα είναι ιδιαίτερα ξηρό και θερμό, καλλιεργούνται κατ’

αποκλειστικότητα τα Μαστιχόδεντρα. Το τμήμα αυτό οριοθετείται από τη

βόρεια πλευρά από μια συγκεκριμένη γραμμή που ενώνει τα χωριά Λιθί, Αγ.

Γεώργιος Συκούσης και Καλλιμασιά. Η γραμμή αυτή ονομάστηκε από τον

Pernot (1856) «φυσικό και μυστηριώδες όριο». Κάθε προσπάθεια να

επεκταθεί η καλλιέργεια πέρα από αυτό το όριο απέτυχε. Η «μοναδικότητα»

αυτή πιθανόν να οφείλεται, εκτός από τη μακρόχρονη παράδοση, σε κάποια

εδαφολογικά και κλιματολογικά στοιχεία καθώς και σε υποθαλάσσια ηφαίστεια

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 4

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

της περιοχής, τα οποία ευνοούν την καλλιέργεια του μαστιχόδεντρου ειδικά

στο συγκεκριμένο τμήμα. Σήμερα τα χωριά που παράγουν Μαστίχα είναι 24.

Αυτά είναι τα εξής : Αγ.Γεώργιος, Αρμόλια, Βαβύλοι, Βέσσα, Βουνό, Ελάτα,

Έξω Διδύμα, Θολοποτάμι, Θυμιανά, Καλαμωτή, Καλλιμασιά, Καταρράκτης,

Κοινή, Λιθί, Μέσα Διδύμα, Μεστά, Μυρμήγκι, Νένητα, Νεχώρι, Ολύμποι,

Παγίδα, Πατρικά, Πυργί και Φλάτσια.

Εικ. 1. Το νησί της Χίου

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 5

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

Εικ.2. Τα Μαστιχοχώρια της Χίου

4.ΤΟ ΜΑΣΤΙΧΟΔΕΝΔΡΟ

Γενικά

Η Μαστίχα, όπως ήδη αναφέρθηκε είναι ο ρητινώδης χυμός που βγαίνει από

τον κορμό και τα κλαδιά του μαστιχόδεντρου. Το μαστιχόδενδρο ή σχίνος,

επιστημονικά Pistacia lentiscus var. Chia, που ανήκει στην οικογένεια

Anacardiaceae, είναι θάμνος αειθαλής, με ύψος 2-3 μέτρα- μερικές φορές

φτάνει και τα 5 μέτρα. Αποκτά την πλήρη ανάπτυξή του μετά από 40-50

χρόνια. Η παραγωγή της μαστίχας δεν είναι δυνατή παρά μόνο έπειτα από

τον 5ο χρόνο μετά τη φύτευσή του, ενώ το μέγιστο της απόδοσης (320-1000

γραμμάρια) εμφανίζεται από το 12ο – 15ο έτος της ηλικίας του. Το δένδρο ζει

πάνω από εκατό χρόνια αλλά από το εβδομηκοστό έτος αρχίζει η παρακμή

του. Υπάρχουν αναφορές για μαστιχόδενδρα 200 ετών.

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 6

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

Εικ. 5. Το μαστιχόδενδρο ή σχίνος.Οι σχίνοι, γενικά, είναι φυτά αυτοφυή που συναντιούνται στα Κανάρια νησιά

και σε αρκετές περιοχές της Μεσογείου. Το μαστιχόδενδρο έχει φύλλα,

σύνθετα, βαθιά πράσινα και βγαίνουν ζευγαρωτά. Είναι δίοικο είδος με δικλινή

άνθη, δηλαδή εμφανίζει αρσενικές και θηλυκές ταξιανθίες σε διαφορετικά

άτομα. Τα άρρενα άτομα είναι εκείνα που αποδίδουν περισσότερη και

καλύτερη ποιότητα μαστίχας και αυτά κυρίως καλλιεργούνται. Για το λόγο και

οι παραγωγοί τα αποκαλούν «καρπόσκινα». Οι μασχαλιαίες ή επάρκειες

ταξιανθίες, που σχηματίζουν στάχυα, αναπτύσσονται στα μέσα Μαρτίου και η

άνθηση ολοκληρώνεται στις αρχές Απριλίου. Όλα τα όργανα του δένδρου

(βλαστός, φύλλα, ρίζες, άνθη καρποί) διατρέχονται από ρητινοφόρους

αγωγούς.

5.Η ΕΝΩΣΗ ΜΑΣΤΙΧΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΧΙΟΥ

Η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου ιδρύθηκε το 1938 (πρώτος της πρόεδρος

ο Γεώργιος Σταγκούλης) με τον αναγκαστικό νόμο 1390/1938 και

περιλαμβάνει 20 πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς των Μαστιχοχωρίων με

6.000 μέλη από αγροτικές οικογένειες. Η Ε.Μ.Χ. έχει την αποκλειστική

διάθεση της φυσικής μαστίχας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι κύριες

δραστηριότητες της αφορούν :

1. στην ολική υποστήριξη των παραγωγών για την καλλιέργεια και συγκομιδής

της μαστίχας

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 7

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

2.στην επεξεργασία, καθαρισμό και συσκευασία της φυσικής μαστίχας στην

παραγωγή και εμπορία προϊόντων μαστίχας (τσίκλες ΕΛΜΑ και μαστιχέλαιο,

άρωμα και νερό μαστιχελαίου).

Η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου διοικείται από εννιαμελές συμβούλιο-3

μόνιμα και 6 εκλεγμένα μέλη . Το απασχολούμενο προσωπικό της ανέρχεται

σε 58 άτομα και ο ετήσιος προϋπολογισμός της είναι της τάξης των 7,5

εκατομμυρίων Ευρώ. Η κύρια δραστηριότητα της είναι η συλλογή ,

επεξεργασία και πώληση της μαστίχας Χίου και των προϊόντων της. Έχει

όμως κι άλλες δραστηριότητες, όπως η διαχείριση ελαιουργείων ,

αλευρόμυλων , λιπασμάτων, παραγωγή και διαχείριση ζωοτροφών κι

άλλες υπηρεσίες προς τους γεωργούς του νησιού . Η εμπορική της

δραστηριότητα είναι κυρίως εξαγωγική αφού το 70% της ετήσιας

παραγωγής της μαστίχας Χίου προωθείται στις αγορές του εξωτερικού. Είναι

αξιοσημείωτο ότι τα προϊόντα, μαστίχα, μαστιχέλαιο, και η τσίκλα ΕΛΜΑ της

ΕΜΧ είναι προϊόντα Π.Ο.Π.( Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης).

Με την λήξη της προηγούμενης δεκαετίας, και μετά από πολυετή

προσπάθεια,

ουσιαστικά ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση αναδιοργάνωσης της Ένωσης

Μαστιχοπαραγωγών Χίου που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την

επιστροφή του Οργανισμού στην κερδοφορία και την ανανέωση των

προϊόντων, έχοντας ολοκληρώσει:

- τον εκσυγχρονισμό του εργοστασίου τσίχλας

- τον εκσυγχρονισμό του εργοστασίου μαστίχας

- εγκατάσταση συστήματος ποιότητας IS0 9001

- την εφαρμογή συστήματος ΗΑCCΡ

Εκτός όμως από την οικονομική-διαχειριστική δραστηριότητα η Ε.Μ.Χ. παίζει

έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Χίου με την

οργανωτική- διαχειριστική βοήθεια και υποστήριξη των μελών της γεωργών

και κυρίως μαστιχοπαραγωγών . Πρόεδρος σήμερα είναι ο Κων. Γανιάρης.

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 8

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

Η κερδοφορία της μαστίχας

Τρ 2/9/2003

Στο 1,2 εκατομμύρια € έφτασαν τα κέρδη της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών

Χίου στην οικονομική χρήση του περασμένου έτους. Το ποσό αυτό είναι

υπερδιπλάσιο των κερδών από την προπέρσινη χρήση και τουλάχιστον δέκα

φορές αυξημένο σε σχέση με τα κέρδη του 2000 που είχαν σταματήσει στα 38

εκ. δρχ. Αύξηση της τιμής, διεύρυνση των εξαγωγών και των αγορών και

ελπιδοφόρα επιχειρηματικά ανοίγματα, συνέβαλαν ώστε η μαστίχα να μπει

στον νέο αιώνα με όλες τις ευοίωνες προοπτικές να την συνοδεύουν. Το

"γερό" ταμείο δίνει τη δυνατότητα ακόμα και αυτοχρηματοδότησης των

επιστημονικών ερευνών γύρω από τις φαρμακευτικές ιδιότητες του μοναδικού

αυτού προϊόντος. Η ιδιαίτερα υψηλή κερδοφορία της επιχείρησης επιτρέπει

στην διοίκηση να καταργήσει και το πλαφόν 5% επί της παραγωγής που

"πλήρωναν" οι συνεταιριστές στην Ένωση ενώ για πρώτη φορά στην ιστορία

των συνεταιριστικών οργανώσεων όλης της Ελλάδας, οι παραγωγοί θα

μοιραστούν ποσό ύψους 250.000.000 δρχ. Η τιμή της μαστίχας γι αυτούς θα

φτάσει για την φετινή παραγωγή στο δυσθεώρητο μέχρι πριν λίγα χρόνια

νούμερο των 24.000 δρχ. / κιλό, ενώ τίποτα δεν αποκλείει και την περαιτέρω

μελλοντικά αύξηση! Τα αποτελέσματα αυτά που παρουσιάστηκαν στην Γενική

Συνέλευση της ΕΜΧ το πρωί του Σαββάτου άφησαν πλήρως ικανοποιημένους

τους συνεταιριστές που ομόφωνα ενέκριναν τον ισολογισμό της επιχείρησης. 1

1http :// www . gummastic . gr / anak 1. asp

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 9

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

Άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες

Το καλοκαίρι το 2002 η ΕΜΧ ίδρυσε την MEDITERRA AE με σκοπό

την δημιουργία αλυσίδας καταστημάτων λιανικής πώλησης με το

εμπορικό σήμα mastihashop.  Μέχρι τον Δεκέμβρη του 2005 το δίκτυο

θα αριθμεί 9 καταστήματα, στην Χίο, την Αθήνα, τον Πειραιά, την

Θεσσαλονίκη & Πυλαία, τον Βόλο, το Ηράκλειο Κρήτης, την Λευκάδα

και στο Διεθνές Αεροδρόμιο Αθηνών «Ελευθ. Βενιζέλος». Για την

ερχόμενη διετία έχει προγραμματισθεί η ίδρυση 4 καταστημάτων  στο

εξωτερικό. Στα καταστήματα παρουσιάζονται δεκάδες προϊόντα

μαστίχας από την Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο. Τρόφιμα,

γλυκά, ζαχαρώδη, αρτοσκευάσματα, ποτά, φαρμακευτικά και

καλλυντικά συνθέτουν την πρόταση των mastihashop προς όλους τους

διατροφικά ανησυχούντες πολίτες. Η Ε.Μ.Χ διατηρεί επίσης μικρά

μερίδια συμμετοχής σε επιχειρήσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη

Χίο καθώς και σε άλλες συνεταιριστικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα

Βασικά οικονομικά μεγέθη

Συνοπτικά τα βασικά οικονομικά μεγέθη της ΕΜΧ είναι :

1999 2000 2001 2002 2003 2004

Εργαζόμενοι 60 58 65 65 63 60

Συνεταιριστές 4850 4850 4850 4850 4850 4850

Τιμή παραγωγού 39 44 52 58 70 75

Κύκλος Εργασιών(χιλ. €) 7922 10235 11356 13363 9994 13761

Κέρδη (χιλ.€) 107 113 568 1196 95 45

Ίδια Κεφάλαια (χιλ. €) 2416 3295 4331 5517 5583 7754

Πωλήσεις Μαστίχας(τον) 114 119 120 132 95 128

Εξαγωγές Μαστίχας (τον) 71 73 77 82 48 73

Παραγωγή μαστίχας(τον) 128 133 90 95 83 128

Πωλήσεις Τσίχλας (χκβ) 13336 17958 19187 26703 26194 27581

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 10

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

Η αυξομείωση των οικονομικών δεδομένων είναι άμεσα εξαρτώμενη

από την ετήσια παραγωγή μαστίχας.

Επενδύσεις

Με την λήξη της προηγούμενης δεκαετίας και μετά από πολυετή

προσπάθεια, ουσιαστικά ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση

αναδιοργάνωσης της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου που

δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την επιστροφή του Οργανισμού

στην κερδοφορία και την ανανέωση των προϊόντων, έχοντας

ολοκληρώσει τον εκσυγχρονισμό του εργοστασίου μαστίχας & τσίκλας.

Σήμερα η Διοίκηση της Ένωσης κλείνοντας θετικά μια δεκαετία, κατά

την οποία μια σειρά από ζητήματα αντιμετωπίσθηκαν με επιτυχία, έχει

εγκρίνει τις βασικές κατευθύνσεις ενός μέσο-μακροπρόθεσμου σχεδίου

ανάπτυξης και αναδιοργάνωσης, προϋπολογισμού 10.000.000 € που η

εφαρμογή που προσδοκάται να φέρει τον Οργανισμό, ταχύτατα και με

ασφάλεια, σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα αποδόσεων και επιδόσεων

που θα διασφαλίζουν το παρόν και το μέλλον των συνεταιριστών-

παραγωγών. Ιδιαίτερης σημασίας αποτελούν τα τμήματα εκείνα του

επιχειρησιακού σχεδίου που στοχεύουν στην σταδιακή μετατροπή του

μαστιχών του νησιού σε βιολογικά καλλιεργούμενου και στην μετεξέλιξη

της Ε.Μ.Χ και των θυγατρικών εταιρειών της σε πράσινους

οργανισμούς με τελικό στόχο την ουσιαστική ενσωμάτωση της

κοινωνικής ευθύνης στις συνεταιριστικές (εταιρικές) διαδικασίες και

λειτουργίες.2

2http :// www . gummastic . gr / emx _ index . asp

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 11

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

6.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

Η Μαστίχα μύθος, η πραγματικότητα τελικά;

Λόγω της μοναδικότητας της σε ολόκληρο τον πλανήτη έχει καταφέρει να είναι

μονοπώλιο, που σημαίνει ότι αυτό το θαύμα της φύσης υπάρχει μόνο στο

νοτιότερο τμήμα της Χίου. Αυτό την κάνει μοναδικό προϊόν που σημαίνει ότι

αυτό επιφέρει κέρδη υψηλά στον Αγροτικό Συνεταιρισμό. Άρα

καταλαβαίνουμε ότι μπορεί να επεκταθεί και να διευρύνει τους ορίζοντές της

και προς αλλά προϊόντα εκτός της τσίχλας αλλά και αναπτύξεων οικονομικών

μονάδων.

Από τα βασικά οικονομικά μεγέθη παρατηρούμε ότι συνεχώς κάθε χρόνο

έχουμε ανοδική πορεία στον τζίρο δηλ. στις πωλήσεις των προϊόντων της.

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 12

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

7.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

ΑΠΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ:

1. http :// www . gummastic . gr / emx _ index . asp 2. http :// www . gummastic . gr / anak 1. asp

3. http://openitnow.blogspot.com/2005/01/blog-post_14.html4.http://www.in.gr/news/Reviews/article.asp?lngReviewID=654964&lngItemID=6639125. http://europa.eu.int/comm/agriculture/qual/el/img_el/aop2_el05.gif

6. www.gummastic.gr

ΑΠΟ ΒΙΒΛΙΑ:1. 1. Μαστίχα Χίου, Εκδ. της Ένωσης Mαστιχοπαραγωγών Χίου

2. Perikos J., “The Chios Gum Mastic” Print All ltd. Graphic Arts

3. Σαββίδης Θ.,«Το Μαστιχόδενδρο της Χίου» Εκδ. Αδελφοί Κυριακίδη Α.,

2000

4. Ένθετο, Η Καθημερινή Επτά Ημέρες , Η Μαστίχα της Χίου, 10/12 /2000

5. Ένθετο εφημερίδας «Καθημερινή», 13/11/2004

6. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, Τόμος 61ος Εκδ.

Οργανισμός Πάπυρος,1996

7. Διαφημιστικά Φυλλάδια της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου

ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ 13