Κρήτη μου

Εύα Χαλκιαδάκη-Παπαδημηηπίος

Κπήηη μος...

Ποίηζη

Χνξεύεη ε Κξήηε, θη'αθινπζεί νιάθεξε ε Ειιάδα

θαη κεο ζην θεγγαξόθσην έρεη ε ςπρή ιηαθάδα. Εκπξόο, πηαζηήηε ζην ρνξό ούληρ ηζη γηρ πνιίηεο.

Μέζα ζηζ' αγάπηρ ηη θωθιά λα βαθηηζηήηε... ΚΡΗΣΕ

Να βγεη θαπλόο ζηνλ νπξαλό, ζηα λέθαια λα θηάμεη. Καη η θιλία ηω λαώ, αο γίλεη, Θέ κνπ, ππάξη.

Χνξεύνκελ αγκαλιαζηά γηα ράξε ηνπ Πιαλήηε

λα'ρεη κι' η ζςναδέπθωζη παηξίδα ηδε ηη γ-Κπήηη.

Με ηε γ-καπδιά ρνξεύνκε γ-θαη ηνπ ρνξνύ ην βήκα

ζην Ναγθαζάθη είλαη θεξί, κα θαη ζηε Χηξνζίκα.

Δέμνπ Οπξαλέ, ηελ πξνζεπρή εηνύηνπ η' Άγηνπ ηόπνπ

εδά πνπ ν θόζκνο βξίρλεηαη... ζηο έλεορ η' αθπώπος

Κη' όπσο μικπαίν' η απόζηαζη κε ηζη καπδιάρ ηο μέηπο

λα γίλεη ν θόζκνο μια γποθιά και λα λ' η Κπήηη θέληξν.

ΑΘΗΝΑ 2010

ΔΤΑ ΥΑΛΚΙΑΓΑΚΗ-ΠΑΠΑΓΗΜΗΣΡΙΟΤ

Γελλήζεθε ζην Ρέζπκλν ην 1948. ηα 15 ηεο άξρηζε λα γξάθεη. Πηπρηνύρνο ηεο

Α..Ο.Δ.Δ., εξγάζηεθε ζην Τπνπξγείν ησλ Οηθνλνκηθώλ.

Δίλαη Δηδηθή Γξακκαηέαο ηνπ Γηνηθεηηθνύ πκβνπιίνπ ηεο Παλειιήληαο Έλσζεο

Λνγνηερλώλ, θαη κέινο ηεο Παγθξήηηαο Έλσζεο Λνγνηερλώλ, ηεο Έλσζεο Λνγνηε-

ρλώλ Βνξείνπ Διιάδνο , ηεο Γηεζλνύο Δηαηξείαο Διιήλσλ Λνγνηερλώλ, θαζώο θαη

δηαθόξσλ Πνιηηηζηηθώλ πιιόγσλ Κξεηηθώλ θαη κε (Κξεηηθή Μνύζα, Ρίδεο, Παλεπ-

ξπηαληθή Έλσζε, Φίινη ησλ Δπηαλήζσλ, Φ.Δ.. Κάληδαο).

Από ηηο εθδόζεηο ΝΟΩΝ έρνπλ εθδνζεί ηξεηο βξαβεπκέλεο πνηεηηθέο ζπιινγέο ηεο:

«Παλζέιελνο θαη πάιη...» xαηθνύ , «ηηγκέο θαη ηίγκαηα » θαη «Η έθηε ζάιαζζα».

Πνηήκαηα ,ηόζν από απηέο όζν θαη από ηηο αλέθδνηεο ή ππό έθδνζηλ ζπιινγέο ,

" θέςεηο - Διπίδεο - Όλεηξα " , " Η κάληξα θαη η' όλεηξν " , " Μαησκέλν Λπρλάξη".,

" ηηγκέο θαη ηίγκαηα " ,"Ύζηεξα απ' ηε ηειεία θαη ηελ παύια"," Σν κνλνπάηη κε ηηο

καξγαξίηεο","Απάγθην " ," ηεο αησληόηεηαο ην θαηώθιη " θαη " ηεο αιήζεηαο ηα

ρλάξηα "έρνπλ δεκνζηεπηεί ζε εθεκεξίδεο ("Κξεηηθή Δπηζεώξεζε","Άξηο", "Η Κά-

ληδα", "Ννζηαιγόο", "Κξεηηθή Γλώκε", Παγθξεηηθά Νέα", "Ο Ννπκάο"),

ζε ινγνηερληθά πεξηνδηθά ("Νέα θέςε", "Σα λέα ηεο ΔΛΒΔ - Μνπζώλ Μέιαζξνλ",

"Κειαηλώ", "Νέα Αξηάδλε","Πλεπκαηηθή δσή", "Γεμακελή), επίζεο ζηηο ΑΝΘΟΛΟ-

ΓΙΔ: 77 βξαβεπκέλσλ πνηεηώλ ζηα Φεζηηβάι Θεζζαινλίθεο 2000-2005

ηεο Δλώζεσο πγγξαθέσλ-Λνγνηερλώλ Δπξώπεο, ηεο ΔΚΣΔ "ηνπο ιαβύξηλζνπο ηεο

Πνίεζεο", ηεο "Τδξόγεηνο" κε ζέκα ηελ ειηά, ηεο "Πνιηηηζηηθήο πλεξγαζίαο" κε

αλαθνξά ζηελ Κξήηε, θαη ζε δηάθνξεο άιιεο, ζεκαηηθέο θαη κε.

Πνηήκαηά ηεο έρνπλ βξαβεπζεί ζε Παλειιήληνπο θαη Γηεζλείο Γηαγσληζκνύο από

δηάθνξνπο θνξείο Λνγνηερλίαο ζηελ Διιάδα θαη ζην Δμσηεξηθό (22νη Γειθηθνί Πνηε-

ηηθνί Αγώλεο ηεο Π.Δ.Λ, ηθειηαλά- UΝΔSCO, Έλσζε πγγξαθέσλ Λνγνηερλώλ

Δπξώπεο, Κειαηλώ-Ξάζηεξνλ, ύιινγνο Λόγνπ Σέρλεο θαη Διιεληθνύ Πνιηηηζκνύ

Βαπαξίαο, Διιελναπζηξαιηαλόο ύιινγνο Μειβνύξλεο, θ.ά.)

Έξγν ηεο έρεη ζπκπεξηιεθζεί ζηε Μεγάιε Δγθπθινπαίδεηα Νενειιεληθήο Λνγνηε-

ρλίαο ηνπ ΥΑΡΗ ΠΑΣΗ.

Εύα Χαλκιαδάκη-Παπαδημητρίου

Κρήτη μου...

Ποίηση

ΑΘΗΝΑ 2010

ISBN: 978-960-93-2213-3

copyright© 2010

Εύα Χαλκιαδάκη-ΠαπαδημητρίουΜιαούλη 1 και ΑνθέωνΚάντζα - Παλλήνης15351 Αττικήτηλ.: 210.6040097

Οι γκραβούρες που περιλαμβάνονται στην έκδοσηείναι του 17ου αιώνα, από τη συλλεκτική σειρά“ΚΡΗΤΗ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ” του Επαμ. Ε. Κατσούγκρη, που κυκλοφόρησε το 1980 σε 500 αριθμημένα αντίτυπα

Εργα της ιδιας (Ποιηςη)“Πανσέληνος και πάλι”, Χαϊκού Εκδ. ΝΟΩΝ“Στιγμές και Στίγματα”, Εκδ. ΝΟΩΝ“Η Έκτη Θάλασσα”, Εκδ. ΝΟΩΝ

αΝΕΚδοτα Εργα”Σκέψεις - Ελπίδες - Όνειρα”“Η μάντρα και το όνειρο”“Ματωμένο Λυχνάρι”“Απάγκιο”“Ύστερα απ’ την τελεία και την παύλα”“Το μονοπάτι με τις μαργαρίτες”“Στης αιωνιότητας το κατώφλι”“Στις αλήθειας τα χνάρια”“Σε κύκλους ομόκεντρους”“Θωρώ, θαρρώ, τ’ αθώρητα”“Φωτεινό σημάδι”

Στη μνήμη του πατέρα μου

-Νίκου Π. Χαλκιαδάκη- που μιλούσε με μαντινάδες

Με μαντινάδες που δυστυχώς χάθηκαν μαζί του νωρίς...

και της μητέρας μου- Ελενίτσας-

που πάντα χαιρόταν στ’ άκουσμα στίχων.

ΕΥΑ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗ-ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

8

ΚΡΗΤΗ ΜΟΥ...

9

Εισαγωγή

Θαρρώ πως αν ανοίξεις την καρδιά του Κρητικού

θα βρείς μέσα χαραγμένη την Κρήτη.

Ένας έρωτας βαθύς ενώνει τον Κρητικό με τη Γη

που τον γέννησε, που τον έθρεψε.

Και σαν ακούσει κάτι γι’ αυτήν, δε μπορεί να μείνει

αδιάφορος.

Είναι σάμπως μια μυστική φωνή να του φωνάζει, να

τον ξεσηκώνει...

Κι’ εγώ, ζώντας στην Αθήνα, στην εκδήλωση που

συνδιοργανώθηκε στις 3-5-2010 από την «Παγκρήτιο

΄Ενωση», την «Κρητική Μούσα» και την Ένωση «Ρίζες»

του Κουρνά στο ξενοδοχείο ΤΙΤΑΝΙΑ προς τιμήν

των Μιχάλη Μενιδιάτη -Κουρνιανού γαμπρού- και

του Βασίλη Σκουλά, όπου και αναφέρθηκα έμμετρα

και στους δύο τιμώμενους, ενημερώθηκα σχετικά με

το πολιτιστικό γεγονός του χορού της 7ης Αυγού-

στου. Ο εμπνευστής της Ιδέας ενός χορού απ’ άκρου

σ’ άκρον της Κρήτης (και όχι μόνο) για τη φιλία και

τη συναδέλφωση των λαών και Πρόεδρος του Σωμα-

τείου «Πλανήτης Κρήτη» Σπύρος Πρεβεζάνος, μου

έδωσε μια ανακοίνωση.

Η Ιδέα αυτή με συνεπήρε. Μ’ έκανε να ριγήσω αυτό

που διάβασα:

«Πλανήτης Κρήτη »Προς τους Κρήτες, Έλληνες και κατοίκους του πλανήτη μας.Κοινοποίηση: Ελ. Βενιζέλο, Ν. Καζαντζάκη,

Δ. Θεοτοκόπουλο, Βιτζ. Κορνάρο, Ν. Ξυλούρη, Κ. Μουντάκη κ.ά.

Πάνω στην ανακοίνωση, πριν γυρίσω σπίτι μου, άρ-

χισα να γράφω τους πρώτους σχετικούς δεκαπεντα-

σύλλαβους.

Και συνέχισα...

Στο internet, στην αρχική σελίδα του «Πλανήτης Κρή-

τη» αναρτήθηκαν αρκετά απ’ όσα έγραψα.

Και θέλοντας να προσφέρω κάτι στους φίλους μου

κατεβαίνοντας στο Ρέθυμνο για το χορό , σκέφτηκα

να τα συγκεντρώσω στο πρώτο μέρος μιας συλλογής,

που ο τίτλος της δε με δυσκόλεψε καθόλου.

«Κρήτη μου...»

Η προσφώνηση του καθενός από μας που βρίσκεται

μακριά της, έγινε Δοξαστικό και ομότιτλη συλλογή.

Εύα Ν. Χαλκιαδάκη

10


Κρήτη μου...Δοξαστικό-

Κρήτη... του πελάγου ο στίχοςΚρήτη... της καρδιάς μου ο πρώτος κι’ ο ύστερος χτύπος.Κρήτη... της θυσίας, του πάθουςΚρήτη... του σωστού πάντα λάθους.Κρήτη μου, Παναγιά εσύ, που δάκρυσεςΚρήτη... που λεβέντες ανάστησες.Κρήτη... με γυναίκες ολόρθεςΚρήτη... με ολάνοιχτες πόρτες.

Κρήτη μου, εσύ νεράιδα και μάγισσα,την ψυχή μου στεφάνι μπροστά σου κατάθεσα.Κρήτη... των θεών τον πατέρα που γέννησεςΚρήτη... τους φονιάδες του κόσμου που θέρισες.Κρήτη... των δακρύων, των ύμνων, της λύραςΚρήτη μου, τη σφραγίδα που φέρεις της μοίρας.Κρήτη... στην ψυχή όσων λείπουν ακίδαΚρήτη... η πιο λαμπρή ιστορίας σελίδα.Κρήτη... με της δάφνης κι’ ελιάς τα στεφάνιαΚρήτη μου, των παιδιών σου τρανή περηφάνια.

Κρήτη... που τον πόνο σου κάνεις τραγούδιΚρήτη... της Μεσόγειος τ’ ώριο λουλούδι.Κρήτη... του πελάγου ο στίχοςΚρήτη... της καρδιάς μου ο πρώτος κι’ ο ύστερος χτύπος.Κρήτη μου, εσύ νεράιδα και μάγισσα,την ψυχή μου στεφάνι μπροστά σου κατάθεσα.

20-5-2010

11



12

της Κρήτης

Κι’ αν έχω γράψει ως σήμερα Κρήτη, πολλά για σένα...όλα σκισμένα τα χαρτιά.Δεν κράτησα κανένα.

Γιατί...σε στίχο δε χωρείςεύκολα. Και δε φτάνειόσα αίμα τα πότισενα γράψει το μελάνι.

τυχαία, ο πρώτος των θεώνδεν διάλεξε την Ίδηνα γεννηθεί, και να χαρεί το πρώτο του παιχνίδι .

Παιχνίδια παίζει ο έρωταςπάντοτε στο νησί σου.Πίνει η αγάπη, και μεθάκι’ αυτή απ’ το κρασί σου.

Μιάς λύρας σου οι κοντυλιές- του Κρητικού το πάθος -χωρούνε, όπως κι’ οι καρδιές,και το σωστό το λάθος.

Λάθη σωστά, στον έρωτα,μα και στην ιστορία.Λάθη σωστά, σου χάρισανδόξα κι’ Ελευθερία

Κρήτη τση συναδέρφωσης

Ο Κρητικός τοξότης (Κουρίτης), ο πολεμιστής που συμβολίζει

τον ασταμάτητο αγώνα του Κρητικού λαού για την ΕλευθερίαΓκραβούρα του 17ου αιώνα


15

Προσκλητήριο

Εφτά τ’ αυγούστου θα σειστεί ολάκερη η Κρήτη.Ο άξονάς τση ξακουστός θα γίνει στο (μ)Πλανήτη.

Αγκαλιαστά χορέψετε στου φεγγαριού τσ’ αχτίδες.Μαντήλι άσπρο- φυλαχτό κρατήξετε ...τσ’ελπίδες.

Κρήτη, τη χέρα τση καρδιάς δίνεις, να’ρθούνε κι’ άλλοι.Και να πιαστούνε στο χορό ούλοι, μικροί - μεγάλοι.

Για Μακεδόνες, Θεσσαλούς, Θρακιώτες και νησιώτες,και για Πελοποννήσιους είν’ ανοιχτές οι πόρτες.

Στερεά Ελλάδα, Ήπειρο, Πόντο και Κύπρο αντάμακαλούμε να παραβρεθού στ’ Αυγούστου αυτό το θάμα.

Τσ’ Ελλάδας θέμε(ν) η καρδιά στη (γ)Κρήτη να χτυπήσειμαζί με λύρες κι’ όργανα, μόλις ο ήλιος δύσει.

Εμπρός, πιαστήτε στο χορό ούλης τση γης πολίτες,μέσα στσ’ αγάπης τη φωθιά να βαφτιστήτε ...«ΚΡΗΤΕΣ».

Να βγεί καπνός· στον ουρανό, στα νέφαλα να φτάξει.Και η φιλία τω λαώ, ας γίνει, Θέ μου, πράξη!

15-5-2010

«Πρώτη κι’ εδά σηκώνεται»

δεύτερη δεν επήγεν(ε) ποθές , ποτέ τζη η Κρήτη.Πρώτη κι’ εδά σηκώνεται να σώσει το (μ) Πλανήτη.

Και τσ’ αθρωπιάς το (μ) πρεσβευτή θα πέψει-περιστέρι,που μια (γ)καρδιά κι’ ελιάς κλαδί σ’ ούλη (ν)τη γη θα φέρει.

Καινούρ(γ)ιο ένα ριζίτικο* θα γοργοτραγουδήξειμπας και τ’ακούσει αϊτός και τα φτερά (ν)του ανοίξει.

Να πορευτού (γ)κι’ οι δυό μαζί - αϊτός και περιστέρι - δίδυμο που τη λευτερ(γ)ιά θα’χει δικό ντου ταίρι.**

8-5-2010

**(Με το συγκεκριμένο τρόπο γραφής και με τα εντός παρεν-θέσεων γράμματα «απεικονίζονται»οι φωνητικές ιδιομορφίεςτης διαλέκτου και αποδίδεται ο προφορικός Κρητικός λόγος,όπως λέει και ο δάσκαλος της Κρητικής Διαλέκτου ΜιχάληςΚαυκαλάς, ο οποίος αντί παρενθέσεων χρησιμοποιεί παύλες.).

16


* Πες περιστέρι τ’ αετού...

Πες περιστέρι τ’ αετού να μη σε κυνηγήσει.Πες του πως πάς ελιάς κλαδί σ’ Ανατολή (γ)και Δύση.Πες του, σε πόδια κόκκινα μαύρα νύχια πως έχειςκι’ αθάνατό ’χεις π(χ)ιεί νερό, στσι σαϊθιές ν’ αντέχεις.Πες του μαζί κι’ α φτάξετε σ’ ενιούς ονείρου άκρηθα στάξει από τα μάθια σας του λυτρωμού το δάκρυ.Πες περιστέρι τ’ αετού ήντα θα πει πατρίδα,κι’ αμοναχός σου να βαστάς του κόσμου την ελπίδα.Πες περιστέρι τ’ αετού να μη σε κυνηγήσει.Πες του πως πας και μια (γ)καρδιά σ’ Ανατολή και Δύση.Πες περιστέρι τ’ αετού...

11-5-2007

17



Τα πρώτα ζάλα του χορού στη (γ)Κρήτη θα γενούνε.Τάφοι πολλοί θα τρίξουνε, κι’ όσες ψυχές θα βγούνε θα π(χ)ιάσουνε μπροστάρηδες για χάρη του Πλανήτη,να’ χει κι’ η συναδέρφωση πατρίδα τζη τη (γ)Κρήτη.

Σειρά - σειρά θα π(χ)αίνουνε -πάν’ από τα κροσσάτα- σα (γ)καντινέλλες οι ψυχές· να οδηγού (ν)τα νειάτα.Κι’ είναι πολλές. Κι’ α (μ)πάει μπρός αυτή του Βενιζέλου,του Καζαντζάκη τσ’ακλουθεί, του Γκρέκο. Κι’ όσοι θέλουνα νοιώσουνε το πέταγμα...,το (γ) Κώστα το Μουντάκηκαι του Ξυλούρη τη φωνή ας θυμηθού λιγάκι.Κι’ως έρθει λιοβασίλεμα φεγγάρι θ’ ανατείλειολόγιομο, πανσέληνο, το μήνυμα να στείλει .Και όπου γης οι Κρητικοί τη λύρα ντως θα π(χ)ιάσου,τα τέλια - για τη λευτερ(γ)ιά του κόσμου - να τα σπάσου.

Στο σπάσιμο(ν)... ας ακουστεί σ’ ούλης τση γης τα μέρη:« αγκαλιαστά τη Λευτερ(γ)ιά ο κάθα είς θα φέρεισα θα μικράν’ η απόσταση με τση καρδιάς το μέτροκι’ απλώσει ρίζες η ελιά, που ’ναι τσ’ Ειρήνης δέντρο».

8-5-2010

18


«ςε κάθε ζάλο μια ευχή»

Λύρα, λαούτο και χορός εδά ’ν η Άλφα - Βήτα, να γράψουν ό,τι από ξαρχής ο καθαείς εζήτα· τρεις λέξεις: συναδέλφωση, αγάπη και φιλία·αυτές που δίνουν στη ζωή, στον άθρωπο αξία.

Γι’ αυτόν τ’ Αυγούστου το χορό ήντα κιανείς να γράψει;Φωθιά με λέξεις-κρύσταλλο ποιός το μπορεί ν’ ανάψει;Μ’ αν είναι το προσάναμμα απ’ τη (γ)καρδιά μια σπίθα ν’ ανάψει θέλει πυρκαγιά, να φωτιστεί κι’ η νύχτα.Κι’ η αλυσίδα - ανθρώπινη - από ψηλά βγορίζει κι’ ελπίδες που ’χανε χαθεί σ’ ούλη (ν)τη γη χαρίζει Σε κάθε ζάλο μια ευχή, κι’ ούλες μαζί χιλιάδεςσα (μ)που’ρχονται στου Κρητικού τα χείλια μαντινάδες.Κι’ ο πλιά μικρός ο χορευτής, ένα μικιό κοπέλιούλου του κόσμου τα παιδιά χαρούμενα τα θέλει Χορέψετε, χορέψετε τούτο (ν)το (μ)πεντοζάλη.Ψηλά τη (γ)Κρήτη βγάλετε. Μιά ’ναι. Δε γίνετ’ άλλη.

28 -5 -2010

19


Πεντοζάλης

Πέντε ’χει ζάλα ο χορός και γράμματα η αγάπη.Με πέντε «δάκρυ» γράφεται και στση καρδιάς την άκρη.

Πλανήτης Κρήτη! Συλλαβές έχει και τούτος πέντε.Κι’ έχει, θαρρώ, απάνω ντου και του Θεού τ’ αμέντε.

Στο (μ)πεντοζάλη έλα, μπες· πράμα να μη σε σκιάζει.« Πλανήτης Κρήτη » σα θα λες, ο κόσμος σ’ αγκαλιάζει.

Τα πέντε ζάλα κάμε τα, ποθές δε βρίχνεις άλλοετσά λεβέντικο χορό, και για σκοπό μεγάλο.

Για τη φιλία (ν)τω λαώ σα θα σφιχτού (ν)τα χέριαθα γίνου (ν)τα φθινόπωρα αγάπης καλοκαίρια.

Το χέρι, πέντε δάχτυλα· χαϊδεύει, και χτυπά σε.Και με πέντε κουνήματα τση κεφαλής... λυπάσαι.

Δώστε τα χέρια. Το δεξί, τ’ αριστερό ας σφίξει.Μόνο με συναδέρφωση πόρτα χαράς θ’ανοίξει.

16-5-2010

20


«Πλανήτης Κρήτη»Προς τους Κρήτες, Έλληνες

και κατοίκους του πλανήτη μας.Κοιν/ση: Ελευθ. Βενιζέλο, Ν. Καζαντζάκη,

Δ. Θεοτοκόπουλο, Βιτζ. Κορνάρο, Ν. Ξυλούρη, Κ. Μουντάκη κ.ά.

των αθανάτων ο χορός

Βρούχος γροικάτ’ από τη γή, σειού (ν) τηνε, αναταράζει.Κιανένας δε νογά να πει ήντά ’ναι , μ’ ήντα μοιάζει.

Στον άλλο (γ)κόσμο στέσανε χορό(ν) οι καλεσμένοι·και κάνου (μ)προεόρτια, ας εί (γ) κι’ αποθαμένοι.Ο Πρεβελάκης π(χ)ιάνεται μαζί με το (γ) Κορνάροκι’ ο Καζαντζάκης δίπλα ντου... περιγελά το Χάρο.Παρέα ’ν οι Αθάνατοι. Κιανείς θαρρώ, δε λείπει.Πρέπει πως πράμ’ ακούσανε για το (μ) Πλανήτη Κρήτη.

Τη (γ) κοινοποίηση λάβανε ούλοι κάτω απ’ το χώμα,και πέψα (ν) τη στον ουρανό, που πήρεν άλλο χρώμα.Κι’ αν έχουνε και μάνταλα οι ξώθυρες στον Άδη απ’ τση ψυχής μας τη φωθιά... έλαμψε (ν) το σκοτάδιΚι’ από ψηλά μασε θωρού (γ) και μασε καμαρώνου.Πού ’ναι, και πού χορεύγουνε... δε μασε φανερώνου.

Μα νοιώθομε (μ) πως είν’ επά , και δείχνου μας τα ζάλα,και πέμπουσί μας την ευκή : « με το καλό και σ’ άλλα »

Κι’ απίς χορέψομε (γ )κι’εμείς πιασμένοι χέρι - χέρι θα δώσομε(ν) υπόσχεση για τ’ άλλο καλοκαίρι.

21-5-2010

21


της 7ης αυγούστου

Σε συναδέλφωσης ρυθμούς χορεύομε στην Κρήτη, και θέμε(ν) ούλοι μια γροθιά να γίνου στον Πλανήτη.

Μέσα στο ρακοπότηρο σήμερ’ αγάπη θέμε·για μια φορά και στη ρακή ακόμη, «όχι» λέμε.

Χορεύομε μ-προσεχτικά χωρίς να στάξει μύτη·κι’ ας σείετ’ από το χορό απόψε ούλη η Κρήτη.

Το μήνυμα που στέλνομεν ο κόσμος το λαβαίνει·και με τσ’ αγάπης το κρασί εδά μεταλαβαίνει..

Δε μ-πήραμεν ούτ’ ένα ευρώ για τον Πλανήτη Κρήτη· δε θένε χρήμα η ψυχή και τση καρδιάς οι χτύποι.

21-6-2010

22


Πώς τσι κρατείς τσι κεραυνούς

Ο Κρητικός νους δε χωρεί τα Διεθνή Ταμεία.Ούλους μας μας επαίξανε - κοπέλια στα θρανία.

Θέ μου και ρίξε μια βροχή να καθαρίσει ο τόπος.Ό,τι κι’ α (γ)κάμει άθρωπος είναι χαμένος κόπος.

Φτερά δε μας αφήνουνε, μα η Κρήτη στην Ελλάδαείναι ό,τι κι’ η ξαφνική - μες στη βροχή - λιακάδα.

Γι’ αυτό και τηνε κάνομεν από νησί πλανήτη,η περηφάνεια να φανεί του Έλληνα πολίτη.

Πώς τσι κρατείς τσι κεραυνούς Δία μ’ από την Ίδη;Εδά ’ναι που χρειάζεσαι, και κάμε εσύ παιγνίδι.

22-5-2010

23


ο αύγουστος έχει εφτά

Ο Αύγουστος έχει εφτάκι’ α (μ) πεις για το φεγγάριη λάμψη (ν)του δεν είχενε ποτέ τζη τέθοια χάρη.

Κόσμο χιλιάδες σα θωρεί που πεντοζάλη σέρνειπαίρνει τα παρακάλια (ν)τουκι’ ελπίδες τα γιαέρνει.

Θέ μου και να γινότανεοι ελπίδες ν’ αληθέψου(ν)κι’ από τα μάθια καθ’ ενιούςδάκρυα χαράς να τρέξου(ν).

18-6-2010

24


Ευχές να κάνομεν, ευχές.

Ένα χορό μοναδικό χορεύομε στη (γ)ΚρήτηΓι’ αγάπη, συναδέλφωση σε όλο (ν)-το (μ)-πλανήτη

Ήρθε (ν)το λιοβασίλεμα και λάμπει το φεγγάρι,κι’ όλης τση γης τσι συμφορές η νύχτα να τσι πάρει.Μια αγκαλιά όλοι μαζί, και πέντε ζάλα μόνομπορούνε να ξορίσουνε απ’ τη (μ)-ψυχή τον πόνο.

Η λεβεδιά δε (γ)κρύβεται, μ’από το (μ)πεντοζάληωσά (ν)τη φλόγα ξεπετά και τη θωρούνε κι’ άλλοι.Για την φιλία τω λαώ, του κόσμου την ειρήνηείν’ ο χορός, κι’ αδιάφορος κανένας να μη μείνει

Ευχές να κάνομεν, ευχές· να νοιώθει ο γεις τον άλλοκι’ α (γ)κάποια αστέρια πέσουνε στο τελευταίο ζάλο...γη μας, ας είναι ανοιχτή τση τύχης σου η θύρανα μπούνε μέσα οι χαρές που σου ’κλεψεν η μοίρα.

1-7-2010

25


« ο χορός » ι*

Χορεύει η Κρήτη κι’ ακλουθεί ολάκερη η Ελλάδακαι μες στο φεγγαρόφωτο έχει η ψυχή λιακάδα.

Εμπρός, πιαστείτε στο χορό ούλης τση γης πολίτες.Μέσα στσ’ αγάπης τη φωθιά να βαφτιστείτε ...ΚρητΕςΝα βγει καπνός· στον ουρανό, στα νέφαλα να φτάξει.Και η φιλία τω λαώ, ας γίνει Θέ μου, πράξη.Η λεβεδιά δε γ-κρύβεται , μ’ από το μ-πεντοζάληωσά ν-τη φλόγα ξεπετά και τη θωρούνε κι’ άλλοι.Χορεύομεν αγκαλιαστά για χάρη του Πλανήτη, κι’ έχει κι’ η συναδέρφωση Πατρίδα τζη τη γ-Κρήτη.

Το μήνυμα που στέλνομεν ο κόσμος το λαβαίνει·και με τσ’ αγάπης το κρασί εδά μεταλαβαίνει.Για την φιλία τω λαώ, του κόσμου την ειρήνηείν’ ο χορός, κι’ αδιάφορος κανένας να μη μείνει.Καθρέφτης είναι στα ψηλά τ’ ολόγιομο φεγγάρι,και καθρεφτίζετ’ ο χορός κι’ ούλοι ζητού μιά χάρη·« να ’ναι ανοιχτός ο ουρανός τ’Αυγούστου αυτό το βράδυ,όντε θ’ ανάψουν οι καρδιές φωθιά μες στο σκοτάδι...»

26


Δέξου Ουρανέ, την προσευχή ετούτου τ’ Άγιου τόπουεδά π’ ο κόσμος βρίχνεται... στο έλεος τ’ αθρώπου.Κάμε ... τ’ Αυγούστου ο χορός να φέρει ό,τι θέμε·ειρήνη, συναδέλφωση. Κι’ από χαρά να κλαίμε.Κι’ όπως μικραίν’ η απόσταση με τση καρδιάς το μέτρο,να γίνει ο κόσμος μια γροθιά και να ν’ η Κρήτη κέντρο.

2-5 Ιουλίου 2010

* 1η σύνθεση -νοηματικά πλήρης- 24 στίχων από διάφοραποιήματα της παρούσας συλλογής σχετικά με το χορό της 7ηςτου Αυγούστου , για υποβολή στην Επιτροπή έγκρισης του «Πλανήτης Κρήτη»

27


«ο χορός» της 7ης αυγούστου ιι*

Χορεύει η Κρήτη κι’ ακλουθεί ολάκερη η Ελλάδακαι μες στο φεγγαρόφωτο έχει η ψυχή λιακάδα.

Εμπρός, πιαστείτε στο χορό ούλης τση γης πολίτες.Μέσα στσ’ αγάπης τη φωθιά να βαφτιστείτε... ΚρητΕςΝα βγει καπνός· στον ουρανό, στα νέφαλα να φτάξει.Και η φιλία τω λαώ, ας γίνει Θέ μου, πράξη.Η λεβεδιά δε γ-κρύβεται , μ’από το μ-πεντοζάληωσά ν-τη φλόγα ξεπετά και τη θωρούνε κι’ άλλοι.Χορεύομεν αγκαλιαστά για χάρη του Πλανήτη, να ’χει κι’ η συναδέρφωση Πατρίδα τζη τη γ-Κρήτη. Το μήνυμα που στέλνομεν ο κόσμος το λαβαίνει·και με τσ’ αγάπης το κρασί εδά μεταλαβαίνει.Με τη γ-καρδιά χορεύομε γ-και του χορού το βήμαστο Ναγκασάκι είναι κερί, μα και στη Χιροσίμα. Για την φιλία τω λαώ, του κόσμου την ειρήνηείν’ ο χορός, κι’ αδιάφορος κανένας να μη μείνειΚι’ η αλυσίδα, ανθρώπινη, από ψηλά βγορίζεικι’ ελπίδες, που’χανε χαθεί, σ’ ούλη ν-τη γη χαρίζει. Σε κάθε ζάλο μια ευχή, κι’ ούλες μαζί χιλιάδεςσα μ-που ’ρχονται στου Κρητικού τα χείλια μαντινάδες.Χορέψετε, χορέψετε τούτο ν-το μ-πεντοζάλη·στ’ άστρα τη γ-Κρήτη βγάλετε. Μια ’ναι. Δε γίνετ’ άλλη.

28


Καθρέφτης είναι στα ψηλά τ’ ολόγιομο φεγγάρι,και καθρεφτίζετ’ ο χορός κι’ ούλοι ζητού μιά χάρη:« Να ’ναι ανοιχτός ο ουρανός τ’Αυγούστου αυτό το βράδυ,όντε θ’ ανάψουν οι καρδιές φωθιά μες στο σκοτάδι. Δέξου Ουρανέ, την προσευχή ’ματοβαμμένου τόπουεδά π’ ο κόσμος βρίχνεται... στο έλεος τ’ αθρώπου.Κάμε ... τ’ Αυγούστου ο χορός να φέρει ό,τι θέμε·αγάπη, συναδέρφωση. Κι’ από χαρά να κλαίμε.Κι’ όπως μικραίν’ η απόσταση με τση καρδιάς το μέτρο,να γίνει ο κόσμος μια γροθιά και να ν’ η Κρήτη κέντρο.

* 2η σύνθεση 32 στίχων από διάφορα ποιήματα της παρούσαςσυλλογής σχετικά με την Ιδέα και το χορό της 7ης Αυγούστου, γιαυποβολή στην Επιτροπή έγκρισης του«Πλανήτης Κρήτη».Το παρόν μπορεί και να δανειστεί τίτλο από το ποίημα της σελ. 18« Κρήτη τση συναδέρφωσης »

29


ςα τζι θυμάσαι τσι νεκρούς.

ςτον πατέρα μου, τον Νίκο Χαλκιαδάκη,που είχε πάντα ένα χαμόγελο, έναν καλό λόγο για όλους, και μια μαντινάδα στα χείλη.

«Σα τζι θυμάσαι τσι νεκρούς, πρέπει πως εί γ-κοντά σουκαι τσι θωρείς αραί και πού μέσα στα όνειρά σου.»Τ’ άκουσα, κι’ ήμου γ- κοπελιά, από μιάς γριάς τα χείλη. Κι’ εδά σε στίχο το ’βαλα, τ’ Αυγούστου αυτό το δείλι.

Κι’ άρχιξα να παρακαλώ, και θέλω τον πατέρα να μου σιμώσει, στο χορό να με κρατεί απ’ τη χέρα.«Καλή μου Τύχη, διόρθωσε τση μοίρας μου τα λάθηκαι κάμε ό,τι κι’ αν έχασα, τη νύχτα να ξανάρθει.Στον ύπνο μου να τσι θωρώ τσ’ αθρώπους απου φύγα(ν)κι’ αλλού, σε γη ή σ’ ουρανό, μακρυά ’πο μένα πήγα(ν).Κι’ ας είναι να ’χω τ’ όνειρο πάντα μπροστά στα μάθια·στου νου μου να π(χ)αινόρχεται ποθώ τα μονοπάθια.Στα καλντερίμια τση ψυχής κάμε τσι να διαβαίνου(ν)κι’ όντε σκοντάφτω και πονώ, να στέκου ν’ ανιμένου(ν)Κι’ εδά, σε τούτο ν-το χορό ούλοι μαζί μου να’ναι·ίσα να τσι ξελιγωθώ, κι’ απόκιας... πίσω ας πάνε.»

Πατέρα, θα’σαι στο χορό. Δεν το μπορείς να λείπεις.Ό,τι πολύ αγάπησες, δεν το εγκαταλείπεις.Με μαντινάδες μου ’λεγες ό, τι’ θελες, κι’ απόρου(ν)Δε ν-το’νοιωθα πως ν’ απαντώ ίδια κι’ εγώ εμπόρου(ν)

30


Το δεκαπεντασύλλαβο, τον είχες για παιγνίδι.Κι’ άλλαζες για χατήρι μας σε μέρα το σκοτίδι.Κατέω το· κι’ απ’ τα ψηλά το ίδιο θες να κάνεις·κάτω από τσι φτερούγες σου τσ’απ’ αγαπάς να βάνεις.Γίνεται... « δρόμος τω λαώ » το σπίτι μας στη Χώρα.*Νοιώθω το· εκειά θα βρίχνεσαι εις του χορού την ώρα.Λύρα, τραγούδι θα γροικάς, κι’ ίσως να καμαρώνεις·μια μαντινάδα από ψηλά θα μου αφιερώνεις.

Κι’ εκειά απού μου φύτεψες σταφύλι κοτσυφάλι...χρυσή αχτίνα φεγγαριού θα πέψεις μου και πάλι.

*το σπίτι μας και το αμπέλι (Θεοτοκοπούλου τέρμα) στο ρέ-θυμνο απαλλοτριώθηκαν κατά τη διάνοιξη του Βόρειου οδι-κού Άξονα, στον οποίο γίνεται τώρα ο χορός για τη συνα-δέλφωση των λαών.

1-8-2010

31


ρεθεμνιώτικα

Ρέθυμνο. Γενική άποψη.

Με τη συνύπαρξη των Κάστρων, των Μιναρέδων και των

Εκκλησιών που διακρίνουν μια συγκλονιστική περίοδο

(Ενετοκρατία-Τουρκοκρατία) της πολυκύμαντης ιστορικής

πορείας του νησιού.Γκραβούρα του 17ου αιώνα


35

του γυρισμού-στο ρέθυμνο -

Πρόκληση έγιν’ η πρόσκληση· να γράψω, να δακρύσω,τον τόπο που αγάπησα να ’ρθώ να χαιρετήσω.Τους φίλους τω(ν) γονέω(ν) μου - όσους ζούνε - ν’ ανταμώσω,κάτι ν’ ακούσω απ’ αυτούς, κάτι κι’ εγώ να δώσω:Ένα στίχο, ένα χαιρετισμό, ένα δάκρυ για όσους πάνε,για θύμησες, που μες στου νου τις στράτες τριγυρνάνε.Το ζυμωτό, αχνιστό ψωμί, τ’ αβίαστα τα γέλια,το γλυκοκαλωσόρισμα από μιας λύρας τέλια,που υμνούσανε τη λεβεντιά, την πίστη, την ελπίδα,τον έρωτα- την πιο όμορφη κάθε ζωής σελίδα.

Και βρίσκω το φιλότιμο - δώρο θεϊκό, απ’ την Ίδη -του Ρεθεμνιώτη κόσμημα, του Κρητικού στολίδι.

Μάης, 2009

ςτο φεγγάρι-Πανσέληνος στο Ρέθυμνο-

Ονόματα σου δώσανε πολλά.Άστρο της νύχτας, σ’ αποκάλεσαν παλιά.Σε τραγουδήσανε, και σου γυρέψανε να βρείς αγαπημένους.Και να τους πεις ...το πόσο αγαπηθήκανε.

Κι’ εγώ, θωρώντας σε σ’ όλη τη δόξα σου,πανσέληνο, φεγγάρι - έτσι όπως σ’ ήξερα προτού αλωθείς απ’ τους ανθρώπους,νοιώθω το φως σου βάλσαμο ψυχής μες στο σκοτάδι.Τραγούδια σου’ χουν γράψει ένα σωρό.Και για όσους έχουν στα μαλλιά τ’ ασήμι, στήνουν οι θύμησες τρελό χορό μέσα στης νύχτας τούτης τη γαλήνη.Κι’ αν οι αστροναύτες πάνω σου πατήσαν,κι’ αν φέρανε κομμάτια σου σ’ εμάς, μέσα στη σκέψη μας ολόιδιο σ’ αφήσαν:Ασήμι, φως, φεγγάρι που γελάς.

Το νοιώθω. Όταν σβήνει ένας ήλιος,ένα φεγγάρι ανάβει σπλαχνικό.Κι’ όταν σκοτάδι απλώνεται τριγύρω,κάποιας πανσέληνου το φως θα θυμηθώ.Είναι και μνήμες το φεγγάρι.Στην απουσία, έχει τ’ αγαπημένου τη μορφή.Λοιπόν, θα το προσμένω. Και θα’ ρθεί.


36


37

Είναι γεμάτη από φεγγάρια η ζωή μας. Χάση και γέμιση.Μικρά, ολόκληρα, τέταρτα και μισά.Κι’ εμείς, μέσα στη μιά, την κατασκότεινη νυχτιά,ας θυμηθούμε τούτης της πανσέληνου τη λάμψημαζί με κάποια προσμονή πολύ γλυκιά,για του καινούριου φεγγαριού το φως, που δε μπορεί...Σε κύκλου γύρισμα, θα’ ρθεί.η δύση του ήλιου, φεγγαριού ’ναι ανατολή.

Κι’ όλοι, στη θέση του ήλιου της αγάπης,που ’χει στις μέρες μας σχεδόν χαθεί,ένα μικρό ας ανάψουμε λυχνάρι,σαν νιό φεγγάρι, τις ψυχές μας να οδηγεί.Κάθε βραδιά το φως του να πληθαίνει.Ώσπου...πανσέληνος να γίνει, λαμπερή.Τη ζήση η αδελφοσύνη να ομορφαίνει, και σάμπως μέρα η νύχτα να φανεί.

Είναι κι’ ελπίδα το φεγγάρι. Και θα’ ρθεί.

Και σαν η αγάπη - νύχτας άσβηστο λυχνάρι -ολόγιομο φεγγάρι θα γενεί,εμείς, λουσμένοι στης πανσέληνου το φως,θα δούμε ...πώς χαμογελάει ένας Θεός.

*Η αρχή και το τέλος του ποιήματος έχει μελοποιηθεί από τονσυνθέτη Μπάμπη Πραματευτάκη για την « ςερενάτα στο φεγ-γάρι » που παρουσιάστηκε στις 6-8-2009 στο θέατρο « Ερω-φίλη » της Φορτέτζας Ρεθύμνου.

Επιστροφή

Στην πόλη που γεννήθηκα δεν έρχομαι συχνά,όσο κι’ αν μες στη σκέψη μου -κάθε στιγμή- ξυπνά.Άκαιρη λέξη το « ξυπνά »· είναι... για ό,τι κοιμάται.Μα η νοσταλγία ξαγρυπνά σαν η ψυχή θυμάται.Πιότερο στ’ όνειρό σου ζει· ποτέ δεν ξαποσταίνει.Και το ταξίδι στ’ όνειρο είναι που σε ζεσταίνει.Όνειρα γίναν τα παλιά, όσα έζησα και πάνε·φίλοι, γονείς και συγγενείς που στα ουράνια θα ’ναι.

Μια σερενάτα μ’ έφερε· του φεγγαριού· κι’ ο στίχοςπου ντύθηκε με μουσική, και μάγεψε το πλήθος. Έξη τ’ Αυγούστου βρέθηκα στο Ρέθυμνο ξανά .Περπάτησα· το βλέμμα μου χάιδεψε τα στενά.Και στάθηκε στο σπίτι μου το πατρικό· το ξένο.Τώρα δε μ’ υποδέχεται σαν πρώτα· απ’ έξω μένω.Το σπίτι που μεγάλωσα ...με διώχνει. Τώρα, εδώ...για τους ανθρώπους έκλαψα που δεν θα ξαναϊδώ.Καντήλι άναψα γι’ αυτούς. Στεφάνι αγάπης πλέκω,και «προσοχή» στον τάφο τους -σάμπως λαμπάδα- στέκω.Με δάκρυα στα μάτια μου το αιώνιο σπίτι* αφήνω.Σκέφτομαι: θα ’χω τελικά, κάπου κι’ εγώ να μείνω.

*Ο οικογενειακός τάφος στο παλιό νεκροταφείο.

38


Μα ίσαμε τότε, το ’νοιωσα, κάτι πρέπει να δώσω:στον τόπο που αγάπησα το στίχο μου ν’ απλώσω.Πέντε χρονιές περάσανε που ξέφυγαν οι στίχοιαπ’ τα συρτάρια, κι’ έφτασαν...όπου τους πήγε η τύχη.Στον άνεμο τους φόρεσα - κροσσάτο λες μαντήλι - τους στίχους, που’ναι συντροφιά τ’ανθρώπου-πρώτοι φίλοι. Κι’ ό,τι από χρόνια έγραψα, μ’ άνεμο θα το στείλωστην πόλη που μεγάλωσα· θαρρώ... της το οφείλω.

Κι’ αν κάποιοι κάτι αισθανθούν, ας μου το πουν κι’ εμένα.ς’ αυτούς όλα μου τα γραφτά θα ’ναι αφιερωμένα.

2010

39



40

Χαιρετισμός - Μνήμες (και όχι μόνο)

Δεκάχρονο έγινα παιδί σαν άκουσα πως τώρα ...στ’ Ωδείο, μες στο Ρέθυμνο, στης ποίησης την ώραστίχοι δικοί μας θ’ ακουστούν για σένα -π’ αγαπούμε-πόλη που γεννηθήκαμε, πόλη που νοσταλγούμε.Και μ’ ένα πέταγμα του νου πίσω - στα περασμένα -μαύρη ποδιά ξανά φορώ ,κι’ ας βρίσκομαι στα ξένα.Κοντά σας είμαι, φίλοι μου. Τα χρόνια δεν περνούνε.Για την ψυχή και την καρδιά... ποιός λέει πως γερνούνε;Και ξετυλίγεται με μιας της μνήμης το κουβάρι.Στον άνθρωπο είν’ απ’ το Θεό δοσμένη ετούτη η χάρη·μ’ ένα απλό βλεφάρισμα ... να ξανανιώνει πάλι,και στη χαμένη -των γονιών- να βρίσκεται αγκάλη.

Κι’ εγώ πέντε χρονών παιδί , στα χέρια του πατέρακοντά στο Φάρο βρίσκομαι, κι’ ήτανε Μάη μέρα.Με το καράβι θα’ φευγεν η μάνα στην Αθήνακαι δάκρυσαν τα μάτια της σαν άκουσεν εκείνατα λόγια, δίπλα στο παλιό, το γραφικό λιμάνι,την ώρα που απ’ τ’« Αγγέλικα »,τη βάρκα είδε να φτάνει.Κι’ ακούω τον πατέρα μου - το μαντιναδολόγο -υποβολέα μες στ’ αυτί. Τότε... εκφωνώ το λόγο:

«Την πέτρα απου πάτησες και μπήκες εις τη βάρκαθα τη γυρέψω να τη βρω, να τη γεμίσω δάκρυα.»

Το βλέμμα της- που μου ’ριξε -γεμάτο από λατρείαδεν λησμονιέται· ως σήμερα· απ’ το πενηντατρία.


41

Αργότερα, όλοι χαίρονταν, σα να ’τανε κοπέλια,και ξεπετάριζ’ η χαρά από μιας λύρας τέλιασαν είδαμε στο Ρέθυμνο να γίνεται λιμάνι,κι’ ογκόλιθοι να στήνονται στο πέλαο μάνι-μάνι.Βάρκες δε θα χρειάζονταν, και στο καράβι τώραθα μπαίναμε περπατηχτά, απ’ τη δική μας Χώρα.

Κι’ αφού αποχαιρετήσαμε κείνη την αποβάθρα,δεν το λογιάζαμε ποτέ... πόσα θα γράφαν άρθραγια να μπορεί το ρόλο του να παίζει το λιμάνι·στο λιμενοβραχίονα ...πλεούμενο να φτάνει.

Και τώρα... ακόμη λαχταρώ προβλήτα να πατήσω,κι’ από το Φέρρυ ως κατεβώ, ρέθυμνο ν’ αντικρύσω.Χανιά κι’ Ηράκλειο τ’αγαπώ, κι’ ολάκερη την Κρήτη.Μα η « Χώρα » είναι ξεχωριστή για μένα στον πλανήτη.

Και σα δε γίνεται δουλειά μ’ αιτήματα και μ’ άρθρα,μονάχοι μας ας φέρομε πλοίο στην αποβάθρα.

Κι’ άααλλα, θωρώ, ατεεέλειωτα, στα βλεφαρίσματά μου,όμως...θαρρώ πως πέρασε, φίλοι μου, η σειρά μου.Κι’ αφού κοντά σας δε μπορώ να ’μαι αυτή την ώραένα σας στέλνω ποίημα- για τη Φορτέτζα -τώρα.

2010

Γράφηκε όταν πληροφορήθηκα ότι στο Ωδείο θα γινόταν εκδήλωση την ημέρα της γιορτής της ποίησης με θέμα :« Το Ρέθυμνο με τη ματιά του στίχου»

ΦορτέτζαΑπό τη συλλογή «Στιγμές και Στίγματα»

Άλλοι τραγούδησαν περήφανα κάθε γωνιά σου,άλλοι σιγοψιθύρισαν κάτι για ένα χαμένο μεγαλείο.Ύμνο σου ψάλανε, συντροφιασμένοι από το κύμα,που ’σπαγε στα πόδια σου.Μα εγώ, μόνο το κλάμα βρίσκω βολετό.Σε λίγο η πόρτα σου θα κλείσει.Με τη δύση του ήλιου θα σφαληχτούν τα γκρεμισμένα τείχη σου.Την ώρα ετούτη, τούτη τη στιγμή,σα βασιλεύει ο ήλιος, να κλάψω μοναχά μπορώ πάνω στο χώμα σου.Δε θα σου υμνήσω τις καστρόπορτες.Να τραγουδήσω δεν μπορώ τις πολεμίστρες.Όχι! Με θαυμασμό δεν θα κοιτάξω όσα απ’ τα τείχη σου έμειναν ορθά·τείχη που η μοίρα τ’ όρισε να γίνουν τάφοισ’ ονείρατα κι’ ελπίδες τόσων εχθρών και φίλων.Τείχη που ορθώνει και γκρεμίζει ο χρόνος,σέρνοντας τους ανθρώπους σκλάβους πίσω του.Ερειπωμένο κάστρο Εσύ,το νου μου πιότερο το γκρέμισμά σου συνεπαίρνει.Το γκρέμισμά σου Κάστρο, σύμβολο ορθώνεταιτης Λευτεριάς τ’ ανθρώπου.

Κι’ ας ήταν, τύχη, εσύ που τείχη ορθώνεις στις ανθρώπινες καρδιές, ας ήταν...να τα γκρέμιζες μια μέρα.

26 -5 -1970

42


τα περιστέρια ζήλεψα

Στου μπαλκονιού τα κάγγελα ...τρία περιστέρια. Κι’ακόμη δυό στου δωματίου μας -του παλιού - τη στέγη. Κι’ εγώ... σ’ ένα παγκάκι, απέναντι,με πέντε δάκρυα στα μάτια μου.Για τους ανθρώπους που ποτέ δε θα ξανάρθουνε τα δυό,και τ’ άλλα τρία για μάς,που και τις μνήμες που ξυπνούνμας κλέψανε.Το σπίτι που μεγάλωσα θωρώ,κι’ αυτούς που φύγανε θυμούμαι...Τα περιστέρια ζήλεψα...Τα μάτια σκούπισα, και φεύγω.Το σπίτι που μεγάλωσα είναι ξένο.Κι’ ας με φωνάζει μένοντας πάντοτε στα δυό στενά -Χαιρέτη και Παύλου Βλαστού.Πάει το παλιό μας δίπορτο.Οι δυό του πόρτες τώρα πιά, κλειστές.Κι’ ο ζεμπερές... από το παραθύρι λείπει.Σάμπως... μαζί με τους ανθρώπους τουνα χάθηκε...

Ιούλιος 2004

43



44

ακροστιχίδα(Στον Νίκο Μαμαγκάκη, για κάποιοΟυράνιο τόξο που πάνω του περπάτησα)

Νίκος και μουσική.ισα στα ουράνια η μουσική σου ανεβαίνει.Κι’ αν ο ποιητής μετακομίζει οταν χαθεί μέσαςτους στίχους του, *

Μέσα στα έργα του αληθινός σαν είναι κι’ ο συνθέτης Μένει.....ακούραστα δουλεύει όπως κι’ εσύ,για μια Ιδέα, ένα σκοπό, μια μελωδία.Κι’ η μουσική σου ουράνιο τόξο έχει γενεί, ανθρώπινων ψυχών γεφύρι, έμπνευση θεία.Κρήτη κι’ Ελλάδα ολάκερη ξεπέρασες.η κάθε νότα σου κρυστάλλινο νερό ζωής που τρέχει.ςύνορα, το ’μαθες, και το ’δειξες σ’ εμάς·

ςΥΝορα η ΜοΥςιΚη... ΠοτΕ δΕΝ ΕΧΕι

* Η ποιήτρια Φιλίτσα Λέρτα γράφει για τον ποιητή:« Θα ζει πέρα απ’ το θάνατο· ο Πλάστης το ορίζει.

Απ’ τη ζωή στους στίχους του απλά μετακομίζει.»


45

ςτον πρώτο μου δάσκαλοΜανώλη τρανταλίδη(2ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνης)

Κι’ ένα λιθάρι στην ψυχήτου καθενός μας βάζοντας,έχτισες πύργους.Κι’ απ’ τις κορφές τους, δάσκαλε, εύκολα σμίγει με τα σύννεφαη ψυχή η δική σου.Μπροστά στο μνήμα σου για μια στιγμή ξαναντυνόμαστετον παιδικό εαυτό μας.Κι’ είναι κι’ αυτή η ξεχωριστή στιγμήμια προσφορά δική σου.Σ’ εμάς, που ορθό ξανά στην έδρα σου σε βλέπουμε,με το βιβλίο ή με την κιμωλία,στου πίνακα την άκρη.

Δάσκαλε, δεν πιστεύουμε πως έφυγες.Δάσκαλε, σ’ αποχαιρετούμε...

μ’ ένα δάκρυ.

1990


46

ςτη μνήμη του δ.γ.δ

Καθηγητή μου -φιλολόγου , βιολιού-και λογοτέχνη δημήτρη δαφέρμου

Ο στίχος, που αγάπησες ,θα σου μιλήσει πάλι,κι’ ενός βιολιού οι δοξαριές θα κλάψουν το χαμό σου.Τάχα να ζούνε κι’ οι ψυχές;Να βλέπουν στο σκοτάδι;Θαρρώ πως ναι…..Κι’ αν άκουσες λυγμό, μην απορήσεις.Όσοι σ’ αγάπησαν πονούν.Έφυγες. Θα γυρίσεις;Αν έρθεις μες στη θύμηση αυτών που σε προσμένουν,με δακρυσμένα μη σε δουν τα μάτια,κι’ ας θρηνούνε.

Αν έρθεις, θα’ ναι στ’ όνειρο.Κι’ όμως…σε καρτερούνε.


47

ςτη γιαγιά μου-την ιταλίδα Μανταλένα Πούντζι-

Τα σκουλαρίκια σου, θυμούμαι,ήταν ζάρια…Ζάρι η ζωή. Και σπάνια τα εξάρια.Σ’ εμένα… έτυχες εσύμωρό σαν ήμουν. Μ’ αγάπησες.Γιαγιά απόχτησα χρυσή.Κι’ αν δε μας ένωνε το ίδιο αίμα,η πιο γλυκιά ήσουνα μορφή για μένα.« η γιαγιά μου », έλεγα.« Η γιαγιά η Νένα ».Στην Άττα, τη Μαρί μου, τη Λιλή.*Και φάνταζες στα μάτια τα δικά μουαπ’ όλες τις γιαγιάδες πιο καλή.

Κι’ αν έφυγες…στο νου μου πάντοτε θα μένει- και στην καρδιά μου -η μορφή σου χαραγμένη.

2007

*Οι τρεις κόρες της γιαγιάς της Νένας (Αννίτα, Μαρίακαι Αυρηλία ) -φίλες της μητέρας μου- όπως τις έλεγατότε ... που έμεναν στο Μακρύ στενό, κοντά στην «Κυρίατων αγγέλων ».

του παππού μουπαπά- Πέτρου Χαλκιαδάκη

Δε θα το πίστευα αν μου το ’λεγαν...πως φταίνε κάποτε κι’ οι τοίχοι.Όργανα πως κι’ αυτούς τους κάνει η τύχη.*Μα στη ζωή σου ετούτο πήρε σάρκα και οστά.Στα εικοσιοχτώ της έφυγε η γιαγιά.Με το μεγάλο το παιδί σας, το Μανώλη,και στην ορφάνια μεγαλώσαν όλοι.Η Ελένη, ο Κώστας, ο Λευτέρης και ο Νίκος.Γι’ αυτούς πιά της καρδιάς σου κάθε χτύπος.Παπάς και δάσκαλος, το τίμησες το Σχήμα.Μα έζησες μες στη μοναξιά, τι κρίμα!Το ταίρι σου, έλειπε…Ως τα γεράματα είχες μόνο τα παιδιάκαι τα εγγόνια σου για συντροφιά.Ώσπου στο τέλος ... ήρθε η τύχη πιο κοντά σου:

Έφυγες… λίγο πριν απ’ τα παιδιά σου.

1975

* ο παππούς μου, πρωθιερέας στο ρέθυμνο, έχασε τη σύζυγότου στα 35 του, όταν τη σκότωσε μαζί με το μεγαλύτερο(οκτάχρονο) παιδί τους ένας τοίχος που κατέρρευσε στορουσσοσπίτι.Πέθανε το 1974, στα ογδόντα εννέα του χρόνια, έξι μόλις μή-νες πριν από τα δύο παιδιά του - Νίκο (τον πατέρα μου) καιΚώστα - που ήταν 63 και 56 ετών αντίστοιχα.

48


ςτον γιάννη Χαλκιαδάκη(λυράρη από τ’ ακούμια,εξάδελφο του πατέρα μου)

Τον έρωτα τραγούδησες,και τ’ Αγιοβασιλειώτικα βουνά.Μα οι κοντυλιές της λύρας σουδε θ’ακουστούν ξανά.Ούτε τραγούδι Κρητικόστα χείλη σου θ’ ανθίσει.Για σένα η ανατολήήταν κοντά στη δύση.Μα... αυτή την ώρα σε θωρώμε τον πατέρα μου να στήνετε χορόσ’ονειρεμένα τ’ ουρανού παλάτια.Τ’ αληθινά τα ονείραταθένε... ανοιχτά τα μάτια.

Αέρας παίρνει τώρα το σκοπό,κι’ αυτός φέρνει το δάκρυ.Αχ! θύμηση μιάς κοντυλιάς-πικρή σταγόνα- που κυλάςαπ’ των ματιών την άκρη...

49


αΛηςΜοΝητΕς ΠατριδΕςο...ςυνωστισμός*(Όπως αναφέρεται στο απαράδεκτο βιβλίο της

Έκτης δημοτικού ο χαλασμός στη ςμύρνη)

Εγώ της Σμύρνης δεν τις είδα τις φωτιές.Με εφιάλτες δε μεγάλωσα γι’ αυτές.Κι’ από χαμένες δεν κατάγομαι πατρίδες.Όμως της ιστορίας ξεφυλλίζω τις σελίδες.Με δέος την καταστροφή αντικρύζω.Με πνίγει η αγανάκτηση, δακρύζω.Κι’ αν η αντίσταση του στίχου χρέος είναι,πέννα! Στο χέρι μου ...ψυχής συνέχεια, μείνε.«Συνωστισμός» ο χαλασμός, ποτέ δε λέγεται.Και των παιδιών μας οι ψυχές -ςμύρνη που καίγεται.Εγώ της Σμύρνης δεν τις είδα τις φωτιές.Με εφιάλτες δε μεγάλωσα γι’ αυτές.Γιαγιάδες ή παππούδες δε μου μίλησαν.Πριν γεννηθώ είχαν φύγει δε με φίλησαν.Μα ήταν στη γειτονιά κάποιες γριούλες(σε -όγλου τέλειωναν, θαρρώ, τα ονόματά τους)που όλο μιλούσαν για τα βάσανά τους.Και για «συνωστισμό» δεν άκουσα να λένε.Τις έβλεπα ολημερίς να κλαίνε.Σκαμμένα πρόσωπα... Μαύρα μαντήλια,... Ποτάαααμια δάκρυα...Σφιγμένα χείλια.Ήταν στη γειτονιά κάποιες γριούλες,( σε -όγλου, σίγουρα, τα ονόματά τους )μόνες. Χαμένα, ή σκοτωμένα τα παιδιά τους.

50


Κι’ ανατολίτικο σαν άκουγαν τραγούδι,σε κάποια γλάστρα μόλις φύτρωνε λουλούδιτα μάτια τους θολώνανε...Κι’ η πίκρα...μόνιμη συντροφιά τους· μέρα - νύχτα.Εγώ της Σμύρνης δεν τις είδα τις φωτιές.Και τις χαμένες τις πατρίδες δεν τις έζησα.Μα καθρεφτίζονταν στα γέρικα τα μάτια-ψυχών καθρέφτες, που γενήκανε κομμάτια.Εγώ δεν έζησα στην Πόλη ή στ’ Αϊδίνι.Και μες στου χαλασμού δε βρέθηκα τη δίνη.

Του Βόσπορου δεν είδα την Αρχόντισσακι’ ούτε τη Μαύρη Θάλασσα τη γνώρισα.Μαύρες καρδιές ίσαμε τώρα όμως βλέπω, σ’ όποιο Μνημόσυνο Χαμένης Δόξας τρέχω.Εγώ του Ρωμανού δεν έχω δει την Πύλη.Μα ψιθυρίζουνε συχνά τα δυό μου χείλη:Θέ μου! Ας ήταν η Αγιά Σοφιά και πάλιδική Σου Εκκλησιά, μάνας αγκάλη.

27-5-2007

*από την ανέκδοτη συλλογή «απάγκιο»(αριστείο σε Πανελλήνιο διαγωνισμό του λογοτεχνικού πε-ριοδικού «Κελαινώ» με θέμα «αλησμόνητες Πατρίδες».)αφιερωμένο και στο Μικρασιατικό στοιχείο του ρεθύμνου.

51


ςτ’αρκάδι

αρκάδι! Είσαι ένας σταθμόςστον Εθνικό μας δρόμο,κι’ η μνήμη σου ολοζώντανη, ανέγγιχτη απ’ το χρόνο.Φρυγμένο τ’ Άγιο χώμα σου προσκύνημά ’χει γίνει·κι’ η φλόγα αυτή που σ’ άγιασε πάντα άσβηστη θα μείνει.Θα δείχνει τον ιερό βωμό που έγιν’ η θυσία-του λυτρωμού αντάλλαγμα για την αθανασία.Όσα γραφήκαν μ’ αίματα ποτέ δεν ξεθωριάζουν.Κι’ όσα φλόγες τα τύλιξαναιώνια θα κραυγάζουνπως ήρθε η Δόξα κι’ άπλωσε πάνω σου τα φτερά της κι’ απόμεινες παντοτινά μέσα στην αγκαλιά της.

αρκάδι! Πίστη και ψυχή.Μπαρούτι και μια δάδα.

Η φλόγα σου... φως άκτιστο,της λευτεριάς λαμπάδα!

8-11-1965

52


δεν ξεπουλιούνται τα ιερά.*Σ’ όσους τόλμησαν να μιλήσουν γιαξεπούλημα της Ακρόπολης.

Δεν ξεπουλιούνται τα ιερά.Τα μάρμαρα ματώνουν.Και στου μεσημεριού το φως ηλιομορφές θαμπώνουν.Κι’ ύστερα...στο σκοτάδι, στη νυχτιάλάμπει το αίμα· λάμπει σαν λεπίδι.Κι’ είν’ οι αγνές καρδιές - όσες χτυπά -κάθε αγιασμένου λιθαριού στολίδι.Κι’ αν βρέθηκαν επίορκοι,Γούσιοι και Εφιάλτες,είν’ εκατόμβες όσοι, Ελλάς,για σένα γίναν στάχτες. Κι’ η φλόγα π’ άναψε-πυρσόςσ’ Αρκάδια, Μεσολόγγια,αιώνια θ’ αναδίδει Φως,όσα κι’αν λένε λόγια αυτοί, που εσένα βλέπουνε« προς αντιπαροχή »στοχεύοντας σε δεύτερη,πιο μαύρη Κατοχή.Δεν ξεπουλιούνται τα Ιερά·μάρμαρα, πέτρες, τάφοι.Πάνω τους στέκει η Λευτεριά·Όσα κι’ αν γίναν λάθη...

Κι’ όσο θα υπάρχει Έλληνας επάνω στον Πλανήτη,η ακρόπολη... μόνο Θεών θα παραμένει σπίτι.

2010

53


αθήνα- Κρήτη μετ’ επιστροφής

Στολίδι μες στο πέλαγο, Κρήτη, νησί του Δία,με φύλλα από τις δάφνες σου σε ραίνει η Ιστορία.Πάντα το μαυρομάνικο κρατείς, για όσους θαρρούνεπως το μπορούν της Λευτεριάς το νόμο ν’ αψηφούνε.Εσύ του κόσμου ολάκερου άλλαξες την πορεία.Δίδυμο πια αναπόσπαστο ΚΡΗΤΗ κι’ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.Με λεβεντιά στο θάνατο, με λεβεντιά στον πόνογεννά η ψυχή του Κρητικού μια μαντινάδα μόνο. Φέρνει ο αέρας τον αφρό, βραχοφιλεί το κύμα,στέλνει η λύρα το σκοπό σε γάμο, ή σε μνήμα.Και τ’ αποχωρισμού σου...απλός, ποτέ δεν είν’ ο πόνος.Μακριά σου ο καθένας μας, μέσα σε χίλιους...μόνος.Κι’ όποιος στα κάστρα σου γυρνά, και στα φαράγγια ακόμα, σκύβει και παίρνει φεύγοντας μια χούφτα άγιο χώμα.

Κι’ ως ανεβαίνει σ’ ουρανό, και - σαν νησί - μικραίνεις,από τα μάτια κι’ αν χαθείς, μες στην καρδιά απομένεις.

2009

54


ΡέθυμνοΓκραβούρα του 17ου αιώνα

Περιεχόμενα

Εισαγωγή...................................................9

Κρήτη μου... ............................................11Της Κρήτης ............................................12


Προσκλητήριο .......................................15«Πρώτη κι’ εδά σηκώνεται» ................16*Πες περιστέρι τ’ αετού... ......................17Κρήτη τση συναδέρφωσης ..................18«Σε κάθε ζάλο μια ευχή».......................19Πεντοζάλης .......................................20Των Αθανάτων ο χορός ........................21Της 7ης Αυγούστου ...............................22Πώς τσι κρατείς τσι κεραυνούς............23Ο Αύγουστος έχει εφτά.........................24Ευχές να κάνομεν, ευχές.......................25«Ο χορός » Ι* .........................................26«Ο χορός» της 7ης Αυγούστου ΙΙ* .....28Σα τζι θυμάσαι τσι νεκρούς. .................30


56

ρεθεμνιώτικα

Του γυρισμού..........................................35Στο φεγγάρι.............................................36Επιστροφή...............................................38Χαιρετισμός - Μνήμες (και όχι μόνο) ....40Τα περιστέρια ζήλεψα ...........................43Ακροστιχίδα ...........................................44Στον πρώτο μου δάσκαλο .....................45Στη μνήμη του Δ.Γ.Δ.............................46Στη γιαγιά μου ........................................47Του παππού μου ....................................48Στον Γιάννη Χαλκιαδάκη ...................49Ο...Συνωστισμός*...................................50Στ’Αρκάδι ...............................................52Δεν ξεπουλιούνται τα Ιερά.* ................53Αθήνα- Κρήτη μετ’ επιστροφής ...........54


57

58


∆∏™ π¢π∞™

◊ÏÈÔ˜ ÛÙË ‰‡ÛËØ

ÙÔ Ìˆ‚ ÙÔ˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ·

Î·È ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ì·˜.

∞Á¿πË˜ fiÓÂÈÚÔ!

¢ÂÓ Ù· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÛ·È

ÎÏÂÈÛÙ¿ Ù· Ì¿ÙÈ·.

∂›Ó·È Ë ¯·Ú¿Ø

∫È’ fiÙ·Ó ÌÔÈÚ¿˙ÂÙ·È,

‰έ˜ ÙËÓ, πÏËı·›ÓÂÈ.

59


∆Ô ÂÚ›ÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓ ‰·¯Ù‡ÏˆÓÙÔ˘ Î·ıÂÓfi˜, Û¯‹Ì· Î·Ú‰È¿˜.¢ÂÓ ÙÔ ·ÓÙÈÏ‹ÊıËÎ·Ó ÔÏÏÔ›.

∫È' Ô ÎfiÛÌÔ˜ ı· ’Ù·Ó fiÌÔÚÊÔ˜·Ó fiÏÔÈ Ê¤ÚÓ·ÓÂ Ù· ¯¤ÚÈ·

ÌÚÔ˜ ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ- ·ÓÙ›¯ÂÈÚ· Ì'·ÓÙ›¯ÂÈÚ·,

‰Â›ÎÙË ÌÂ ‰Â›ÎÙË -Î·È ÙÔÓ ·ÓÙ›ÎÚ˘˙·Ó

Ì¤Û· ·fi ÌÈ· Î·Ú‰È¿.

Η ποιητική συλλογή “Κρήτη μου”

της Εύας Χαλκιαδάκη-Παπαδημητρίου,εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2010

για λογαριασμό της ίδιας και τυπώθηκε στις εκδόσεις ΝΟΩΝ,

Πελοποννήσου 59-61, Αγία Παρασκευήτηλ.: 6950.426367 www.noonbooks.gr

Κρήτη μου

Documents