Хөвсгөлийн бухиа шуудан
DESCRIPTION
Хамтын зүтгэлээр Хөвсгөл нутгаа хөгжүүльеTRANSCRIPT
2012,001(01)
Òóðøèëòûí äóãààð
ÁÓÓÕÈÀ
� ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí Õºâñãºë àéìãèéíÒºìºðáóëàãèéí ñóìûí Òýýë áàãò Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé ¿¿ðýí õîëáîîíûòýðã¿¿ëýã÷ êîìïàíè Þíèòåëèéí ñ¿ëæýýã îðóóëæ òóñ áàãèéí áîëîíçýðãýëäýýõ ñóìäûí 2000 îð÷èì ºðõèéã ¿¿ðýí õîëáîîíû íàéäâàðòàé ýõ¿¿ñâýðò õîëáîëîî. 2012 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðûí 22-íä áîëñîí Þíèòåëèéíñ¿ëæýýíèé íýýëòèéí ¿åýð 3 íàñíû ìîðüä óðàëäàæ, öîëã¿é áºõ÷¿¿äèéíáàðèëäààí çîõèîí áàéãóóëàâ.
� Õºâñãºë àéìãèéí òºâ ̺ðºí õîòîä õýðýãæèõ “Øèíý ìºðºí”òºñëèéí ñàíàà÷ëàã÷ ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí óã òºñëèéí çóðàãòºñëèéí èíæåíåð¿¿ä, îðîí íóòãèéí óäèðäëàãóóäòàé óóëçàæ îðîí ñóóöíûõîðîîëîë áàðèãäàõ ãàçðûã ñîíãîâ. Ýíýõ¿¿ “Øèíý ̺ðºí” òºñëèéí îðîíñóóöûã õàìãèéí ãîë íü õÿìä ¿íýýð áàãø, ýì÷, çàëóó ãýð á¿ë, òºðèéí
ÕÝËÑÝÍ, ßÐÜÑÍÀÀÕÈÉÆ ÀÌÆÓÓËÍÀ
ãýñýí èòãýë íàäàä áàéãàà
-Òàâëàã ñàéõàí íàìàðæèæ áàéíà
óó. Òàíòàé ãèø¿¿í áîëîõîîñ ÷èíü
ºìíº ÿðèëöëàãà õèéå ãýæ ýðòíýýñ
òºëºâëºæ áàéñàí ÷ àìæñàíã¿é ë
äýý. Óã íü àìæñàí áîë Ìîíãîëûí
áèçíåñèéí ñàéí ìóóä õóòãàëäàæ
áàéñíû õóâüä øèíýýð áèçíåñ
ýðõëýõýýð çîèãëîæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñò
õýðýã áîëîõ áîëîâ óó ãýæ áîäîæ
áàéñàí þì ë äàà. Ãýõäýý ÓÈÕ-ûí
ãèø¿¿í áîëñîí õ¿íýýñ òýð ¿åä àâíà
ãýæ áîäîæ áàéñàí õàðèóëòàà àâ÷
÷àäàõ áîëîâ óó.
-Òàâëàã ñàéõàí ë íàìàðæèæ áàéíà.
ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í áîëñîí ÷ ãèø¿¿í áèø
áàéëàà ÷ òàíû àñóóëòàíä àäèëõàí ë
õàðèóëíà ø äýý. ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í
áîëëîî ãýýä äóó íü ººð áîëîîä, òàíèäàã
áàéñíàà òàíèõàà áàéäàã õ¿ì¿¿ñ
áàéäàã ë áàéõ. Õàðèí ìèíèé ìýòèéí
õºäºº ºññºí õ¿¿õäýä òèéì çàí áàéõã¿é
ýý. / èíýýâ / Õ¿ì¿¿ñ áèçíåñ õèéíý
ãýäãèéã øóóä ìºíãºòºé õîëáîæ îéëãîîä
áàéäàã. Çýýë ë á¿ò÷èõâýë ãýäýã ÷ þì
óó. Ýñâýë íýã õ¿í áèçíåñ õèéãýýä
æààõàí àøèã îëîõîîð ÿã òýðèéã íü
õóóëàõ ÷ ãýäýã þì óó. Óã íü öààíà íü
íàðèéí òîîöîî ñóäàëãàà, áèçíåñèéí
çàð÷èì áàéäàã ë äàà. Õ¿í ººðºº õèéõ
áèçíåñòýý ¿íýí ñýòãýëýýñýý õàíääàã
÷àíàð áîë ýõíèé òîì àìæèëòèéí ýõ
áóëàã ãýæ áîääîã. Òýãýýä íàðèéí ñàéí
òºëºâëºãºº, ìýäëýã èõ ÷óõàë. Õóâü
õ¿íèé àæëûí çîõèîí áàéãóóëàëò ãýýä
åð íü æèæèã þìíààñ ë ýõëýõ õýðýãòýé
áîëîâ óó. ßàõàâ ìèíèé õóâüä õîðü
ãàðàí æèë áèçíåñèéí ñàéí ìóóã ¿çýæ
òóóëñàí íü ¿íýýí. Òîäîðõîé ¿ð ä¿íä ÷
õ¿ðñýí. Ñàéõàí õàìò îëíûã
á¿ðä¿¿ëýýä, ÷àäàëòàé ìýäëýãòýé îëîí
ñàéõàí õ¿ì¿¿ñòýé õàìòðààä
àæèëëàõàä èõ óðàì îðäîã ãýõ ¿¿ äýý.
Õºäºëìºðëºæ, çîðüñîí çîðèëãîäîî
õ¿ðýõèéí òºëºº áàéíãà ÷àðìàéæ ÿâñàí
öàãò ¿ð ä¿í íü çààâàë èðäýã þì ø¿¿
ãýäãèéã ë õýëüå. Îäîî öàãò áîëîìæ
ìàø èõ áàéãàà ë äàà. Áèçíåñèéí
ìýäëýã îëãîõ ÿíç á¿ðèéí ò¿âøíèé
ñóðãàëòóóä áàéíà, áàñ èíòåðíåò, öàõèì
ìýäýýëýë ãýæ òîì ñàëáàð õóðäòàé
õºãæèæ áàéíà. Ìèíèé àéìãèéíõàà á¿õ
ñóìûã øèëýí êàáåëüä õîëáîæ, öàõèì
ýìíýëýã, öàõèì ñóðãóóëü, òºðèéí
àëáàíä öàõèì òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëíý
ãýæ ÿðèàä, õèéãýýä áàéãàà ç¿éëèéí
öààíà áèçíåñèéí ìýäëýã îëæ àâàõ
áîëîìæ ÷ áàñ ÿâæ áàéãàà ãýäãèéã
õýëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà.
-Òà ÷èíü ìºðºíãèéí õ¿¿õýä ãýý
áèç äýý. ̺ðºí ÷èíü õ¿í àì èõòýé
áàðàã õîò ãýæ õýëæ áîëîõîîð.
Òýãñýí õºäºº ºññºí õ¿¿õýä ãýæ
ººðèé㺺 õýëýýä áàéõ þì. Àéìãèéí
òºâèéí õ¿¿õýä ÿã õºäººíèé õ¿¿õýä
ãýñýí ¿ã áèø áàéõ àà. Õîòûíõîí
áîëîõîîð áè 40 ìÿíãàòûíõ ãýæ
îíãèðîîä áàéõàä òà õºäºº ð¿¿
ç¿òãýýä áàéõ þì.
-Áè ̺ðºíä ºññºí ÷ ¿íýí, õºäºº
ºññºí ÷ ¿íýí. Ààâ, ýýæèéíõýý íóòàãò
àõ ä¿¿ñèéíõýýðýý çóíû õýäýí ñàðûã
ºíãºðººæ õºäººíèé áîðîã àìüäðàëä
ºññºí. Àðáóëàã, Èõ-Óóë, Ðàøààíò,
Òàðèàëàíãèéí íóòãààð àõ ä¿¿ñ ìààíü
îäîî ÷ îëîí áàéíà. Òàíû ÿðüæ áàéãàà
õîò õºäººãèéí õºãæëèéí ÿëãàà òóí
óäàõã¿é àðèëíà ãýæ áè áîääîã. Ãýõäýý
õºäºº îðøèí áóé, öààøäàà ÷ îðøèí
àëáàíû èðãýä õóäàëäàí àâàõ áîëîìæèéã ñóäàëæ, óðò õóãàöààíû áàãà õ¿¿òýéçýýëýýð îëãîõ òàëààð àæèëëàæ áàéíà.
� Ñàíãèéí ñàéäûí 2012 îíû 07 äóãààð ñàðûí 16-íû ºäðèéí 156 òîîòòóøààëààð áàòëàãäñàí “ Õ¿¿õäèéí öýöýðëýã, åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëü,ñóðàã÷äûí äîòóóð áàéðíû çàõèðãàà, àæ àõóéí àæèëëàãñäûí îðîí òîîíû äýýäæèøèã íîðìàòèâ, îðîí òîîöîõ àðãà÷èëàë”-ûí àæëûã ìºðä¿¿ëñíýýð Óëñûíõýìæýýíä 2600 îð÷èì, õºâñãºë àéìãèéí õýìæýýíä 120 ãàðóé áàãø, àæèë÷èäàæëààñ ÷ºëººëºãäºõ íºõöºë áàéäàë ¿¿ññýíèé äàãóó Ìîíãîë Óëñûí åðºíõèéñàéä Í.Àëòàíõóÿã, Ñàíãèéí ñàéä ×.Óëààí, Áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíû ñàéäË.Ãàíòºìºð íàðò ýíý æóðìàà ýðãýí õàðæ çàëðóóëàõ òàëààð íýð á¿õèé 8ãèø¿¿íèé õàìò àëáàí òîîò õ¿ðã¿¿ëæ, òºðèéí îðäîíä õýâëýëèéí áàãà õóðàëçîõèîí áàéãóóëëàà.
� ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí Õºâñãºë àéìãèéí òºâèéí 6 ºðõèéíýìíýëãèéí ¿éë àæèëëàãààòàé òàíèëöàæ, ºðõèéí ýìíýëãèéí ýì÷,àæèëòíóóäòàé óóëçñàí áºãººä óóëçàëòàä îðîëöñîí ýì÷ àæèëòíóóäûí ç¿ãýýññàíõ¿¿æèëò áàãà áàéäãààñ ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿çëýã îíîøëîãîîíû òîíîãòºõººðºìæèéí øèíý÷ëýë õèéãäýæ ÷àäàõã¿é áàéãààã óëàìëàâ. Ýíý äàãóó 2012îíû òºñâèéí òîäîòãîëä ºðõèéí ýìíýëãèéí òîíîã òºõººðºìæèéí øèíý÷ëýëäÓëñûí õýìæýýíä 800 ñàÿ òºãðºã òóñãóóëæ, óã òºñ⺺ñ òîäîðõîé õýìæýýíèéñàíõ¿¿æèëò õºâñãºë àéìãèéí ºðõèéí ýìíýëã¿¿äýä õèéãäýõýýð áîëîâ.
� ̺ðºí ñóìûí èðãýí Ñàðàíçàÿàãààñ õ¿¿ Òýì¿¿ëýíãèéí í¿äíèéõàãàëãààíä îðîõîä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ òàëààð ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàíä õ¿ñýëò òàâüñíû äàãóó øààðäëàãàòàé ýì÷èëãýýíèé çàðäëûãøèéäâýðëýâ.
¯ÉË ßÂÄËÛÍ ÒÎÂ×ÎÎͯÉË ßÂÄËÛÍ ÒÎÂ×ÎÎͯÉË ßÂÄËÛÍ ÒÎÂ×ÎÎͯÉË ßÂÄËÛÍ ÒÎÂ×ÎÎͯÉË ßÂÄËÛÍ ÒÎÂ×ÎÎÍ
áàéõ ¸ñòîé óëàìæëàëò àõóé, çàí
çàíøèë, ìîíãîë õ¿íèé îíöëîã ñàéõàí
÷àíàðóóä ¿åèéí ¿åä ºâëºãäºõ ó÷èðòàéã
äàâõàð ñàíàæ ÿâàõ õýðýãòýé ë äýý. Ýíý
áîë Ìîíãîë õ¿í á¿ðèéí ñýòãýëä áàéíãà
ÿâàõ ó÷èðòàé ýðõýì íàíäèí ç¿éë ãýæ
áîääîã äîî.
-Óëñ òºðä òà õýçýýíýýñ îðñîí
áý?
Õ¿í íýã ºäºð óëñ òºðä îðîîä, óëñ
òºð÷ áîë÷èõäîãã¿é áàéõ ãýæ áîääîã.
Õîðü ãàðàí æèëèéí ýäèéí çàñãèéí áîëîí
ãàäààä õàðèëöààíû òóðøëàãà ìààíü
íàìàéã óëñ ýõ îðíû õºãæèëä õóâü
íýìðýý îðóóëàõ þìñàí ãýäýã çîðèëãîä
õºòºëñºí. ªíººäºð àìààð óëñ òºð õèéõ
áèø, ýðäýì ìýäëýãòýé, îþóíëàã îëîí
õ¿íèé óõààíààð õºãæëèéí áîäëîãîî
òîäîðõîéëæ àìæèëòàä õ¿ðýõ öàã
áîëñîí ãýæ áîäñîí ó÷ðààñ ÌÀÍ-ûí
ãèø¿¿í áîëæ, íàìààñàà íýð äýâøèæ
ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í áîëñîí ãýæ îéëãîæ
áîëíî îî.
-Òà íýëýýä ºðñºë人íòýé
òîéðãîîñ ÓÈÕ-ä ñîíãîãäëîî. Îäîî
ÿìàð àæëóóäûã íýí ò¿ð¿¿íä õèéõýýð
òºëºâëºæ áàéíà äàà?
-Òýãñýí. Áè íýð äýâøèæ ºðñºëäñºí
õ¿ì¿¿ñòýý õ¿íäýòãýëòýé õàíäàæ
ºíãºðñºí ñîíãóóëüä îðîëöñîí. Ãóðâàí
÷ ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í, ºìíº íü ãèø¿¿í,
ñàéä áàéñàí õ¿ì¿¿ñ ìàíàé Õºâñãºëèéí
òîéðãîîñ íýð äýâøñíèéã òà ìýäýæ
áàéãàà áàéõ. Íàìûíõàà ìºðèéí
õºòºëáºðèéã ÿðèàä ë, Õºâñãºëèéíõºº
á¿õ ñóìûã íàð çºâ òîéðñîí äîî. Íýã
òàëààñ õýí íýãíèéã ìóóëààä, õóóëü
çºð÷ººä ÿâààã¿é áîëîõîîð ñîíãîã÷èä
ìààíü ÷ èõ ñàéõàí õ¿ëýýæ àâñàí. ÓÈÕ-
ûí ãèø¿¿íèé òàíãàðàãàà ºð㺺ä ë
àæèëäàà îðñîí. ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿íèé ÷èã
¿¿ðãèéí äàãóó çàðëàãäñàí õóðàëäààí-
äàà ñóóæ áàéãàà. Òîéðãûíõîî ñóì
á¿ðèéí õºãæëèéí çîðèëò, õºãæèõ äàâóó
òàëûã òîäîðõîéëîõîîð ñàíàëóóäûã íü
àâñàí. Ñàÿíû ÷óóëãàíààð òºñâèéí
òîäîòãîëä ªðõèéí ýìíýëãèéí ñàíõ¿¿-
æèëòèéã íýìýãä¿¿ëýõýä ñàíàë îðóóëæ
áàòëóóëñàíäàà áàÿðòàé áàéãàà. Áè
åñºí ñàðûí ýõýýð àéìàãò àæèëëàõäàà
ºðõèéí ýìíýëãèéí àæèëòíóóäòàéãàà
óóëçàõàä ºðõèéí ýìíýëã¿¿äèéí
ñàíõ¿¿æèëòèéí àñóóäëûã íàäàä
òàâüñàí. ¯íýõýýð õ¿íä íºõöºëä
àæèëëàäàã þì áèëýý. Åð íü áîë
íàìðûí ÷óóëãàíû ¿éë àæèëëàãàà
ýõëýõýýð õýä õýäýí õºäººãèéí
èðãýäèéí àõóé àìüäðàëòàé çºð÷èëäñºí
õóóëèíä íýìýëò ººð÷ëºëò îðóóëàõ
òàëààð àæèëëàíà ãýæ òºëºâëºæ áàéíà.
-ÓÈÕ-ûí ñîíãóóëèàð Õºâñãºë
àéìàãò öýíõýð ºí㺠äàâàìãàéëäàã.
Òàíû áîäëîîð ýíý æèë Õºâñãºëèéíõºí
ÿàãààä ÌÀÍ-ûã ñîíãîñîí þì áîë?
-Ìàíàé Õºâñãºë÷¿¿ä àðä÷èëëûí
àíõäàã÷äààðàà áàõàðõàæ, àðä÷èëëûí
òºëºº ç¿òãýæ èðñýí õ¿ì¿¿ñ. Àðä÷èëàë
ãýäýã ÷èíü ººðºº çºâõºí íýã íàìûí
ºì÷ëºëä áàéäàã ¿ã áèø ø¿¿ äýý. Ìàø
ºðãºí õ¿ðýýã õàìðàíà. Øóäàðãà,
õ¿ì¿¿íëýã àðä÷èëñàí íèéãìèéã çºâ
óòãààð íü õºãæ¿¿ëýõèéí òºëºº ¿ãýý
õýëäýã îëîí ìÿíãàí õ¿í ìàíàé íóòàãò
áàéäàã. Óóëçàëò õèéõýä øóóä áîñîîä
õýëüå ãýñíýý õýëäýã õ¿ì¿¿ñèéã ìèíèé
õóâüä õ¿íäýòãýäýã. Ø¿¿ìæëýë ãýäýã
áîë õýðýãòýé. Ø¿¿ìæëýëèéã çºâ
òóíãààæ öààøäûí àæèëäàà òóñãàäàã
áàéõ õýðýãòýé. Ýíý áîë àðä÷èëëûí íýã
çàð÷èì ãýæ îéëãîäîã. ßàõàâ ìàíàéõíûã
öýíõýð óëààí ãýæ ºí㺺ð ÿëãààä
õýðýãã¿é ýý. Íóòãèéíõàí ìààíü ºí㺺ð
á¿õíèéã øèéääýãã¿é ãýäãèéã ë ñàÿ
õàðóóëñàí ãýæ áîäîæ áàéãàà. Ìèíèé
õóâüä íóòãèéíõàí ìààíü íàìàéã íýð
äýâøèõ ñàíàë èõ ãàðãàñàí, äýâøýýä
î÷èõîä õ¿¿ øèãýý ë äîòíî ñàéõàí óãòàæ
àâñàí. Ñàéõàí èòãýë õ¿ëýýëãýñýí.
Èòãýëèéã íü ë ñàéõàí äààæ èõ ç¿éë õèéæ
íóòãèéíõàà õºãæëèéã èë¿¿ õóðäàñãàíà
ë ãýæ áîäîæ áàéãàà. Åð íü áè íàì
íàìààðàà òàëöàõûã íýã èõ
òààøààäàãã¿é. Àìüäðàëàà ÿàâàë ººä
òàòàõ âý, ñóì îðíîî àéìãàà ÿàæ
õºãæ¿¿ëýõ âý ãýæ óõààí áîäëîî, àæèë
¿éëñýý óðàëäóóóëäàã, àëèâààã
õàìòðàí øèéääýã, Áýðõøýýëèéã äóó
íýãòýé õàìò ñºðäºã áàéæ àìæèëòàíä
õ¿ðíý. Òýð äóíäàà õºäºº îðîí
íóòãèéíõàí ìààíü óëñòºðæèõã¿é áàéõ
õàìãèéí ÷óõàë ë äàà. Õî¸ëàà óëñòºð
ÿðèõàà áîëüæ ººð ñýäýâ ð¿¿ îðîõ óó.
-Òýãüå. Ýëáýãäîðæ åðºíõèéëºã÷,
Ãàíäè ñàéä ãýýä ñýòã¿¿ë÷ óëñòºð÷èä
áàéíà. Òà ÷ áàñ ñýòã¿¿ë÷.
Ìýðãýæëèéíõýý àæëûã õèéìýýð
ñàíàãäàõ ¿å áàéäàã óó.
-Ìýäýýæ íîãîîòîé øºëèéã íü óóæ,
íîìûí äóóã íü ñîíññîí þì áîëîõîîð
ñàíàãäàõ ¿å áàéëã¿é ÿàõàâ. Ãýõäýý
óðàí á¿òýýë÷, õàìòðàí àæèëëàæ
áàéñàí ñýòã¿¿ë÷èäòýéãýý õîëáîîòîé
áàéäàã. Íîì õýâëýëèéí àñóóäëààð
áàéíãà óóëçàæ, ñàíàë áîäëîî
ñîëèëöäîã. Ìîíãîëûí ñî¸ëûí ºâèéã
õàìãààëàõ, ñóðòàë÷ëàõ òàëààð
òîìîîõîí õýìæýýíèé íýâòýðõèé òîëü
ãàðãàõ ñàíàà áàéãàà. Àæèë íü ýõýëñýí.
Ñýòã¿¿ë÷ õ¿íèéã ìàíàé íýðòýé çîõèîë÷
Ëîäîíãèéí Ò¿äýâ ãóàé èõ îíîæ õýëñýí
áàéäàã ë äàà. Ãààíñíû óõëóóð ñýòã¿¿ð,
öîõèëóóð ãýæ...Ýíý þó ãýñýí ¿ã âý ãýýä
áîäîõîîð òàìèõèíû ¿ëäýãäýë õîãèéã
ñýòãýæ ãàðãààä öîõèëóóð äýýð ãàðãààä
õàÿæ áàéãàà ãýñýí ¿ã þì. Òýãýõýýð
ñýòã¿¿ë÷ õ¿í íèéãìèéí àëèâàà ìóó
ìóóõàé, õºãæèëä õºíäºëñºæ áàéãàà
ç¿éëèéã îíîâ÷òîé ãàðãàæ òàâèõ íü ìàø
èõ à÷ õîëáîãäîëòîé. Îäîî àõìàä
õýâëýë Òîíøóóë áàéíà. Òîíøóóë äýýð
ãàðàõ ë þì áîë õÿíàëò øàëãàëòûíõàí
èðæ àðãà õýìæýý àâíà, àæèë
ñàéæðóóëàõ ¿¿ðýã ºãíº, ýðãýí øàëãàíà.
ͺ㺺 ìóó íýðèéã õóñàâ÷ àðèëàõã¿é
ãýäýã ¿ã ÷èíü áèåëëýý îëäîã áàéëàà ë
äàà. Îäîî äóòàãäëàà õ¿ëýýäýã, àéæ
ýìýýäýã, ç¿éë áàãà áîëæýý. Àëäààãàà
àëü áîëîõ ë ººðººñºº õîëäóóëæ þìûã
àðãàëæ ÷àðãàë÷èõ ãýäýã ñýòãýõ¿é èë¿¿
èõ äàâàìãàéëäàã áîëñîí þì øèã
ñàíàãääàã.
-Òýãýõýýð àðãàëóóëæ,
÷àðãàëóóëàõ ãýñýí õ¿í ÓÈÕ-ûí
ãèø¿¿íä á¿ð èõ õàíääàã áàéõ äàà.
-Ìèíèé õèéõ àæèë, àìàëñàí ç¿éë
òîäîðõîé áàéãàà ë äàà. Àéìãèéíõàà çàì
äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëüå. Àéìãèéí òºâ
äýýð õÿìä, ÷àíàðòàé îðîí ñóóö áàðüÿ.
̺ðºíãèéíõºº ãýð õîðîîëëûí äýä
á¿òöèéã ñàéæðóóëæ äóëààíû øóãàìä
õîëáú¸, àéìãèéíõàà á¿õ ñóì áàãèéã
¿¿ðýí õîëáîîíû ñ¿ëæýýã îðóóëúÿ, á¿õ
ñóðãóóëü öýöýðëýãýý öàõèìæóóëúÿ
ãýýä. Ãýõäýý õ¿íèé àìüäðàëûí ò¿âøèí
ÿíç á¿ð áàéíà. Ñàéí ñóðëàãàòàé
õ¿¿õäýý èõ äýýä ñóðãóóëüä ñóðàë-
öóóëàõ ãýõýýð òºëáºðèéã íü
äèéëäýãã¿é. Ãýð îðîíã¿é øàõàì, ýñâýë
ãýíýòèéí îñîë ãàìøèãò íýðâýãäñýí
ºðõ¿¿ä áàéíà. Òýäýíä òóñëàõ ¸ñòîé.
Ýíý ¿¿äíýýñ àéìãèéíõàà 60 îþóòàíä
òîäîðõîé ¿ç¿¿ëýëòýýð òýòãýëýã îëãîõ
áîëñîí áàéãàà. Áè ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿íèé-
õýý öàëèíã àâàëã¿éãýýð ýíý õºòºëáº-
ðèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ áàéãàà þì. Ò¿¿íýýñ
áèø õýò õóâèéí ÷àíàðòàé àñóóäëûã
øèéäâýðëýõýä áýðõ ë äýý. Ãîë íü
õèéõýýð òºëºâëºñºí, àìàëñàí àæëûí-
õàà àðä ãàðàõ øèã ñàéõàí ç¿éë áàéõã¿é.
-Øèíý Çàñãèéí ãàçðûí èðýõ
äºðâºí æèëä õèéõ ¿éë
àæèëëàãààíû ìºðèéí õºòºëáºðò
òàíû ç¿ãýýñ õýðõýí õàíäàæ áàéíà.
Çàðèì ãèø¿¿äèéí õóâüä öàã
õóãàöààíû õóâüä ÿàðóó, òóíõàãèéí
øèíæòýé, õýò òîâ÷ ãýñýí
ø¿¿ìæëýë¿¿äèéã õýëýýä áàéãàà.
Ýíý òàë äýýð áàéð ñóóðèà õýëíý ¿¿?
-Øèíý Çàñãèéí ãàçðûí ìºðèéí
õºòºëáºðèéã ÿàðóó äàâ÷óó õýëýëö¿¿ëæ
áàéãàà íü ¿íýí. Ãýõäýý øèíý çàñãèéí
ãàçðûí ìºðèéí õºòºëáºðò àâàõ ñàíàà,
õýðýãæ¿¿ëýõ ¸ñòîé øèíýëýã ãýæ
õýëìýýð íèëýýä õýäýí àñóóäàë
òóñãàãäñàí ãýäãèéã õýëýõ õýðýãòýé. Ýíý
õºòºëáºðèéã áàòëàõäàà óëñ îðíû ýäèéí
çàñàã, íèéãìèéã õºãæ¿¿ëýõ òàëààð, àðä
ò¿ìíèé àìüäàëûã äýýøë¿¿ëýõ òàëààð
äàõèí íàðèéâ÷èëæ, íàì
õàðãàëçàõã¿éãýýð ãèø¿¿äèéíõýý
ñàíàëûã òóñãàõ õýðýãòýé ë äýý. Ñàéí
õóóëü ãàðãà, ñàéí õºòºëáºð áàòëààä
òýðèéãýý õýðýãæ¿¿ë ãýæ àðä ò¿ìýí
áèäãèéã ñîíãîñîí. Òýãýõýýð
óëñòºðæ¿¿ëýõã¿é ñàéí õºòºëáºð õèéõ
¸ñòîé. Íààä çàõ íü ñàéí õºòºëáºðòºé
áàéæ èðæ áàéãàà õÿìðàëûã äàâíà ø¿¿
äýý. Ýíý çààëò ººð íàìûí õºòºëáºðò
óðä íü òóñãàãäñàí áàéñàí ãýäýã ÷ þì
óó. Òèéì ºíö㺺ñ õàðààã¿é áàéõ. Õàðàõ
÷ ¸ñã¿é ãýæ áîäîæ áàéãàà ë äàà.
-Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿í ÌÀÍ-
ûí íàìûí äýâø¿¿ëñýí ñàíàà
äàâõàðäàæ òóñãàãäñàí ãýæ õýëæ
áàéñàí. Òàíàé íàìààñ äýâø¿¿ëñýí
ñàíààíààñ ÿã òîäîðõîé ÿìàð
àñóóäàë òóñãàãäààä áàéãàà âý?
-Íýãä¿ãýýðò ìàíàé íàìûí ìºðèéí
õºòºëáºðò òóññàí Õ¿íèé õºãæëèéí
ñàíãèéí òóõàé õóóëèéã öààøèä
¿ðãýëæë¿¿ëíý ãýñíèéã ýíý õºòºëáºðòºº
òóñãàñàí ãýæ õàðæ áàéãàà. Õ¿¿õäèéí
ìºí㺠ãýäýã áîë ýíý áîäëîãî ¿ðãýëæèëæ
áàéíà ãýñýí ¿ã. Õî¸ðäóãààðò “Ìîíãîë
ìàë” ¿íäýñíèé õºòºëáºð, “Ìàë÷äûí
òàëààð òºðººñ áàðèìòëàõ áîäëîãî”,
“Àòðûí 3-ð àÿí” çýðýã ìàíàé óëñûí
õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðò ¿ð ä¿íãýý
ºãñºí, õ¿í àìûã ýð¿¿ë àþóëã¿é
õ¿íñýýð õàíãàõ, ìàë àæ àõóéä
ò¿øèãëýí ºðõèéí îðëîãîî á¿ðä¿¿ëäýã
îëîí çóóí ìÿíãàí õ¿íèé àìüäðàëä
íºëººëæ áàéãàà áîäëîãóóäûã
¿ðãýëæë¿¿ëýõýýð áîëñîí. Åð íü áîë
ÌÀÍ-ûí áîëîâñðóóëñàí Àðä ò¿ìíèé
õºãæëèéí õºòºëáºðººñ 40 õóâü íü
øèíý çàñãèéí ãàçðûí õºòºëáºðò òóññàí
ãýæ ¿çýæ áàéãàà.
-Òàíû ç¿ãýýñ ÓÈÕ-ûí
ñîíãóóëèéí ìºðèéí õºòºëáºðòºº
òóñãàæ îðóóëæ èðñýí ñàíààíóóäààñ
ìºðèéí õºòºëáºðò òóñãàãäñàí óó?
-ªíãºðñºí ñîíãóóëèàð àëü íýã
íàìààñ íýð äýâøèæ áàéãàà õ¿í õóâèéí
ìºðèéí õºòºëáºðòºé îðîëöîîã¿éã òà
ìýäýæ áàéãàà áàéõ. Ìèíèé õóâüä
íàìûíõàà õºòºëáºðèéã ñîíãîã÷èääîî
òàéëáàðëàæ òàíèëöóóëæ ÿâñàí. Ãýõäýý
õºòºëáºðèéã òàíèëöóóëàõäàà òóõàéí
îðîí íóòãèéí ãàçàðç¿é, õ¿í àì, ýð¿¿ë
ìýíä, áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýý
õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäãèéã ñàéí
ìýäñýí áàéõ õýðýãòýé ë äýý . Òýð
óòãààð íü õºòºëáºðèéí àëü çààëò
ìàíàé íóòàãò òîõèð÷ áàéãààã îëæ õàðæ,
áîäèòîé õýðýãæèõ òàëààñ íü àâ÷ ¿çýõ
õýðýãòýé áîëñîí ãýõ ¿¿ äýý. Òóõàéí ¿åä
ìèíèé ç¿ãýýñ õºòºëáºðò îðñîí
çààëòóóäààñ àéìãèéí òºâ¿¿äèéã õîò
áîëãîõ, àéìãèéí òºâ¿¿ä äýýð îðîí
ñóóöíû õîðîîëîë áàðèõ, àéìãèéí
òºâèéí ãýð õîðîîëëûã øèíýýð
òºëºâëºæ, äýä á¿òöæ¿¿ëýõ, õºäººä
àæèëëàæ áàéãàà Áàãø, ñóðãàí õ¿ì¿¿-
æ¿¿ëýã÷èä, áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãûí
àæèëòíóóä, ýì÷, ýð¿¿ë ìýíäèéí
àæèëòíóóäûí íèéãìèéí àñóóäëûã
øèéäâýðëýõ, õºäººä àæèëëàæ àìüäðàõ
áîëîëöîîã íü áè áîëãîõ, Øèíý ñóìûí
òºâ õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ, ìºí
Õºâñãºë àéìãèéã íèéñëýëòýé õîëáîñîí
õýâòýý áîëîí áîñîî ÷èãëýëèéí àâòî
çàìûã áàðüæ äóóñãàõ, 2000 îíîîñ
ºìíºõ íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýëýý
òºëººã¿é èðãýäèéíõýý òýòãýâðèéí
äààòãàëûí çºð¿¿ã àðèëãàõ çýðýãò
ãîëëîí àíõààðëàà õàíäóóëæ áàéñàí ë
äàà. Òýãýõýýð äýýðõ àñóóäëóóä
òîäîðõîé õýìæýýãýýð òóñãàãäñààí ãýæ
õàðæ áàéíà.
Òºãñãºë íü II í¿¿ðò
2012 îíû åñä¿ãýýð ñàð
ÍÝÃ. ÒÝÒÃÝËÃÈÉÍ ÇÎÐÈËÃÎÕºâñãºë àéìãèéí õ¿¿õýä çàëóó÷óóäûã äýìæèõ, îþóíû
õºðºí㺠îðóóëàëòûã äýìæèõ çîðèëãîîð îíö, ñàéí ä¿íòýé
ñóðàëöäàã, àéìàã, á¿ñ, óëñ, îëîí óëñûí ÷àíàðòàé òºðºë
á¿ðèéí óðàëäààí, òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöäîã, îëîí
íèéòèéí ¿éë õýðýãò áèåý äàé÷èëäàã, ñóðãóóëü, íóòàã
îðíûõîî íýðèéã ºðãºæ ÿâäàã øèëäýã îþóòíûã äýìæèõ
çîðèëãîîð “ØÈËÄÝà ÎÞÓÒÍÛ” òýòãýëýãò õºòºëáºðèéã 1
äýõ æèëäýý çàðëàëàà.
ÕΨÐ. ÒÝÒÃÝËÃÈÉÍ ÑÀÍØèëäãèéí øèëäýã 1 îþóòàíä 1.000.000 òºãðºãèéí òýòãýëýã
Øèëäýã 4 îþóòàíä òóñ á¿ð 500.000 òºãðºãèéí òýòãýëýã
Øèëäýã 5 îþóòàíä òóñ á¿ð 400.000 òºãðºãèéí òýòãýëýã
Íèéò 5 ñàÿ òºãðºãèéí òýòãýëãèéã íýã óäàà îëãîíî.
ÃÓÐÀÂ. ÒÝÒÃÝËÝà կÑÝÃ×ÈÄ ÒÀÂÈÕ ØÀÀÐÄËÀÃÀ1. Õºâñãºë àéìãèéí õàðúÿàò áºãººä àéìàã, ñóìàíäàà
îðøèí ñóóäàã áàéõ;
2. Òºâ, îðîí íóòãèéí èõ, äýýä ñóðãóóëü, êîëëåæèéí
áàêàëàâðûí îþóòàí áàéõ.
3. Ñóðëàãûí ãîë÷ ä¿í íü 80% áà ò¿¿íýýñ äýýø õóâüòàé
áàéõ;
4. Ñóðãóóëèà òºãñººä îðîí íóòàãòàà èðæ àæèëëàõ;
5. Ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû á¿òýýë òóóðâèñàí,
íèéãýì, îëîí íèéò, ñàéí ¿éëñèéí àæèëä ìàíëàéëàí
îðîëöñîí, óðëàã, ãîî ç¿é, óðàí çîõèîë, ñýòã¿¿ë ç¿é,
ñïîðò, áèçíåñ, àæ àõóéí àëü íýã òºð뺺ð àìæèëò
ãàðãàñàí áàéõ;
ĪЪÂ. ØÀËÃÀÐÓÓËÀËÒ, ÒÝÒÃÝËÝà ÎËÃÎËÒ1. Øààðäëàãóóäûã õàíãàñàí ìàòåðèàëûã 2012.09.03-
ýýñ ýõëýí 2011.09.14-íû 18:00 öàã õ¿ðòýë ̺ðºí
ñóìûí Àíä ðåñòîðàíû 1-ð äàâõàðò õ¿ëýýí àâíà.
2.Á¿ðä¿¿ëñýí ìàòåðèàëûã áóöààí îëãîõã¿é.
3.Øàëãàðñàí îþóòíóóäûí òýòãýëãèéã 09 ñàðûí 21-íû
ºäºð Óëààíáààòàð õîòûí íóòãèéí çºâëºëèéí áàéðàíä
ãàðäóóëíà.
4.Øàëãàðóóëàëòàä øàëãàðñàí îþóòíóóäûí õàðèóã
çºâõºí á¿ðòãýëèéí õóóäàñ äýýð áè÷èãäñýí òàíû
óòàñíû äóãààðëóó ìýäýãäýõ áîëíî.
ÒÀÂ. Á¯Ðį¯ËÝÕ ÌÀÒÅÐÈÀË1.àíêåò
2.Ñóðãóóëèéí òîäîðõîéëîëò
• Òýòãýëýã õ¿ñýã÷ íü òóñ ñóðãóóëèéí … àíãè, êóðñò
ñóðàëöäàã
• Ýíý õè÷ýýëèéí æèëä ººð òýòãýëýã, õºíãºëºëòºíä
õàìðàãäààã¿é
• Ñóðãàëòûí òºëáºðºº õóâèàðàà òºëäºã íü ¿íýí
áîëîõûã òîäîðõîéëñîí áàéíà.
3. Îðøèí ñóóãàà ãàçðûí ( ñóìûí ) Çàñàã äàðãûí
ÍÝÃ. ÇÎÐÈËÃÎ:ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí 2012-2016 îíä Õºâñãºë
àéìãèéí 24 ñóì, 125 áàãèéí èðãýäèéí àìüæèðãààã äýìæèõ
çîðèëãîîð “ÃÝД òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëíý. Òºñºëä àìüäðàëûí
áàòàëãààæèõ ò¿âøèíãýýñ äîîãóóð îðëîãîòîé, íýí ÿäóó, öººí
ìàëòàé, ãýð îðîí íü øàòñàí, îëîí àì á¿ëòýé, ãýð á¿ëòýé
áîëñîí ÷ ºðõ òóñãààðëàõ áîëîìæã¿é çàëóóñ, á¿òýí ºí÷èí
çàëóó÷óóä, ºðõ òîëãîéëñîí ýìýãòýé÷¿¿ä çýðýã íèéãìèéí
òîäîðõîé á¿ëãèéíõíèé ãýð á¿ëèéí íèéãìèéí àñóóäëûã
øèéäâýðëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð “ÃÝД òºñëèéã
õýðýãæ¿¿ëíý.
ÕΨÐ. ÒªÑËÈÉÍ ÑÀÍ:2012 îíä ...............................ñàÿ òºãðºã;
ÃÓÐÀÂ. ÒªÑËÈÉÍ ØÀËÃÓÓÐ ¯Ç¯¯ËÝËÒ:1. Õºâñãºë àéìãèéí ñóì áàãèéí õàðüÿàò, îðîí
íóòàãòàà îðøèí ñóóãàà áîëîõûã èðãýíèé ¿íýìëýõèéí
õàÿãààð áàòëàõ;
ÓÈÕ-ÛÍ ÃÈد¯Í Ë.ÝÍÕ-ÀÌÃÀËÀÍÃÈÉÍ ÍÝÐÝÌÆÈÒ “ÃÝД ҪѪËÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕ ÆÓÐÀÌ
2. Àìüäðàëûí áàòàëãààæèõ ò¿âøèíãýýñ äîîãóóð
îðëîãîòîé áîëîõûã òîäîðõîéëñîí áàã ñóìûí
èðãýäèéí òºëººëºã÷äèéí õóðëûí òýìäýãëýë;
3. Àì á¿ëèéí áàéäëûí òàëààðõ ñóì, áàãèéí Çàñàã
äàðãûí òîäîðõîéëîëò;
4. Ãýð îðîí íü øàòñàí áîë Îíöãîé áàéäëûí õýëòñèéí
óëñûí áàéöààã÷èéí òîäîðõîéëîëò;
5. Á¿òýí ºí÷èí, ºðõ òîëãîéëñîí, øèíýýð ãýð á¿ë
áîëîõûã òîäîðõîéëñîí áàãèéí Çàñàã äàðãûí
òîäîðõîéëîëò;
6. Ãèø¿¿íèé áèå òºëººëºã÷èä èð¿¿ëñýí ºðãºäºë õ¿ñýëò;
7. Ãèø¿¿íèé áèå òºëººëºã÷èéí ãàçàð äýýð íü
òàíèëöñàí ñàíàë, ä¿ãíýëò áè÷ãýýð;
ĪЪÂ. ÒªÑËÈÉÍ ØÀËÃÀÐÓÓËÀËÒ:1. Õºòºëáºðò õàìðàãäàõààð èðãýäýýñ èð¿¿ëñýí
ìàòåðèàëûã Ãèø¿¿íèé àæëûí àëáàíä èð¿¿ëíý.
2. Àæëûí àëáà èð¿¿ëñýí ìàòåðèàëûã íýãòãýí õîëáîãäîõ
ÿàì, òºñëèéí áàéãóóëëàãàä áîëîí Ãèø¿¿íä òàíèëöóóëíà.
3. Ãèø¿¿íèé øèéäâýðèéí äàãóó ñóì, áàãààñ
øàëãàðñàí èðãýíä “ÁÀÒËÀÌÆ” ºãíº.
4. Ñóì, áàãèéí èðãýäýä îëãîõ ãýðèéã ãèø¿¿íèé áèå
òºëººëºã÷, àéìàã, ñóìûí óäèðäëàãûí õàìò
àéìãèéí òºâä àðãà õýìæýý çîõèîí áàéãóóëæ ãàðäóóëíà.
ÒÀÂ. ҪѪËÄ ÈЯ¯ËÝÕ ÌÀÒÅÐÈÀË:1. Áàã, ñóìûí Çàñàã äàðãûí òîäîðõîéëîëò ;
2. Ñóì, áàãèéí èðãýäèéí òºëººëºã÷äèéí õóðëààð îðæ
òóñ õóðëààñ 51-ýýñ äýýø õóâèéí äýìæëýã àâñàí áàéõ,
õóðëûí òýìäýãëýëèéã õàâñàðãàõ;
3. Èðãýíèé ¿íýìëýõèéí õóóëáàð./ Íîòàðèàòààð
áàòëóóëñàí áàéíà./ ;
4. Õºòºëáºðò õàìðàãäàõààð ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿íä
èð¿¿ëñýí õ¿ñýëò, ºðãºäºë;
ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÃÈد¯Í Ë.ÝÍÕ-ÀÌÃÀËÀÍÃÈÉÍ ÍÝÐÝÌÆÈÒ“ØÈËÄÝà ÎÞÓÒÍÛ” òýòãýëýãò õºòºëáºð
ÍÝÃ. ÒÝÒÃÝËÃÈÉÍ ÇÎÐÈËÃÎÕºâñãºë àéìãèéí õ¿¿õýä çàëóó÷óóäûã äýìæèõ, îþóíû
õºðºí㺠îðóóëàëòûã äýìæèõ çîðèëãîîð îíö, ñàéí ä¿íòýé
ñóðàëöäàã, àéìàã, á¿ñ, óëñ, îëîí óëñûí ÷àíàðòàé òºðºë
á¿ðèéí óðàëäààí, òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöäîã, îëîí
íèéòèéí ¿éë õýðýãò áèåý äàé÷èëäàã, ñóðãóóëü, íóòàã
îðíûõîî íýðèéã ºðãºæ ÿâäàã øèëäýã ñóðàã÷äûã äýìæèõ
çîðèëãîîð “Øèíý îþóòíû” òýòãýëýãò õºòºëáºðèéã 1 äàõü
æèëäýý çàðëàëàà.
ÕΨÐ. ÒÝÒÃÝËÃÈÉÍ ÑÀÍØèëäãèéí øèëäýã 5 îþóòàíä
1.000.000 òºãðºãèéí òýòãýëýã
Øèëäýã òºãñºã÷ 10 îþóòàí òóñ á¿ð
500.000 òºãðºãèéí òýòãýëýã
Øèëäýã îþóòàí 15 îþóòàí òóñ á¿ð
400.000 òºãðºãèéí òýòãýëýã
Ñàéí ñóðàëöàã÷ 20 îþóòàí òóñ á¿ð
200.000 òºãðºãèéí òýòãýëýã îëãîíî.
Íèéò 25 ñàÿ òºãðºãèéí òýòãýëãèéã íýã óäàà îëãîíî.
ÃÓÐÀÂ. ØÀËÃÀÐÓÓËÀÕ ̄ ÍÄÑÝÍ ̄ ǯ¯ËÝËÒ� 2012 îíä 1-ð êóðñýä øèíýýð ýëñýæ îðñîí îþóòàí
áàéõ.
� Ñóðëàãûí ãîë÷ ä¿í íü “B” áóþó 80% ò¿¿íýýñ äýýø
áàéõ
� Íèéãýì, îëîí íèéò, ñàéí ¿éëñèéí àæèëä ìàíëàéëàí
îðîëöñîí, óðëàã, ãîî ç¿é, óðàí çîõèîë, ñýòã¿¿ë ç¿é, ñïîðò,
áèçíåñ, àæ àõóéí àëü íýã òºð뺺ð àìæèëò ãàðãàñàí áàéõ;
òîäîðõîéëîëò
• Òýòãýëýã õ¿ñýã÷ íü òóñ ñóì, áàãò àìüäàðäàã
• Àì á¿ëèéí òîî, ºðõèéí äóíäàæ îðëîãûã òóñ á¿ð
òîäîðõîéëñîí áàéíà.
4. Ñóðëàãûí ä¿íãèéí æàãñààëò
Èðãýíèé ¿íýìëýõíèé õóóëáàð
• Îþóòàí áîëñíîîñîî õîéø ãàðãàñàí àìæèëòûã
ãýð÷ëýõ áàðèìòûí õóóëáàðóóä (õàìðàõ õ¿ðýý, ýðýìáý,
çýðýãëýë ºíäºðòýé, òîìîîõîí ãýñýí óðàëäààí,
òýìöýýíèé 5 õ¿ðòýëõ ìàòåðèàëûã õóâèëñàí áàéõ)
• Áè÷ñýí ýðäýì øèíæèëãýýíèé á¿òýýë, èëòãýë, íîì,
¿çýñãýëýí, òîãëîëòûí æàãñààëò, ãàäààä õýëíèé ñóðãàëò,
äàìæààíû ò¿âøèí òîãòîîõ ñåðòèôèêàò, ãàäààä óëñ
îðíóóäàä ñóðãàëòàíä õàìðàãäñàí áàéäàë, ÿìàð íýã
õºòºëáºðò õàìðàãäàæ áàéñàí ãýð÷ëýõ áàðèìòóóä
ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÃÈد¯Í Ë.ÝÍÕ-ÀÌÃÀËÀÍÃÈÉÍ ÍÝÐÝÌÆÈÒ“ØÈÍÝ ÎÞÓÒÍÛ” ÒÝÒÃÝËÝÃÒ ÕªÒªËÁªÐ
· Àì á¿ë îëîí, ºðõèéí îðëîãî íü àæèðãààæèõ ò¿âøèíãýýñ
äîîãóóð, íýã àéëààñ îëîí îþóòàíòàé.
· Àõëàõ àíãèäàà óëñ, àéìàã, õîò, ä¿¿ðãèéí îëèìïèàä
áîëîí óðàëäààí òýìöýýíä àìæèëò ãàðãàñàí áàéõ.
ĪЪÂ. ÒÝÒÃÝËÝà կÑÝÃ×ÈÉÍ Á¯Ðį¯ËÝÕÌÀÒÅÐÈÀË:� Àíêåò
� Óëñ, àéìàã, õîò, ä¿¿ðãèéí îëèìïèàä, óðàëäààí
òýìöýýíä îðîëöîí àìæèëò ¿ç¿¿ëæ áàéñàí, ýñâýë ñïîðò,
óðëàãààð àìæèëò ãàðãàæ áàéñíûã ãýð÷ëýõ ìàòåðèàëûí
õóóëáàð
� ªðõèéí îðëîãî, àì á¿ëèéí òîäîðõîéëîëò
� Íýã àéëààñ îëîí îþóòàíòàé áîë òóñ á¿ð ñóðãóóëèéí
òîäîðõîéëîëò.
� Ýöýã, ýõèéí èðãýíèé ¿íýìëýõíèé õóóëáàð
� Ýëñýí ñóðàëöàæ áàéãàà ñóðãóóëèéí òîäîðõîéëîëò
ÒÀÂ. ØÀËÃÀÐÓÓËÀËÒ, ÒÝÒÃÝËÝÃ ÎËÃÎËÒ1. Øààðäëàãóóäûã õàíãàñàí ìàòåðèàëûã 2012.09.03-
ýýñ ýõëýí 2011.09.14-íû 18:00 öàã õ¿ðòýë ̺ðºí ñóìûí
Àíä ðåñòîðàíû 1-ð äàâõàðò õ¿ëýýí àâíà.
2. Á¿ðä¿¿ëñýí ìàòåðèàëûã áóöààí îëãîõã¿é.
3. Øàëãàðñàí îþóòíóóäûí òýòãýëãèéã 09 ñàðûí 21-íû
ºäºð Óëààíáààòàð õîòûí íóòãèéí çºâëºëèéí áàéðàíä
ãàðäóóëíà.
4. Øàëãàðóóëàëòàä øàëãàðñàí îþóòíóóäûí õàðèóã
çºâõºí á¿ðòãýëèéí õóóäàñ äýýð áè÷èãäñýí òàíû óòàñíû
äóãààðëóó ìýäýãäýõ áîëíî.
Õýëñýí, ÿðüñíàà õèéæ àìæóóëíà ãýñýíèòãýë íàäàä áàéãàà
Ò¿ð¿¿÷ íü I í¿¿ðò
-̺ðèéí õºòºëáºðººñ ÿã ÿìàðç¿éëèéã òà îëçóóðõàí õàðæ áàéãàà âý?
-Çýýëèéí õ¿¿ã áàãàñãàæ, íýãîðîíòîé òîîíä õ¿ðãýõ ãýæ îðñîí íüìèíèé àíõººðëûã òàòàæ áàéãàà.Çýýëèéí õ¿¿ã ¿íýõýýð íýã îðîíòîéáîëãîæ ÷àäàõ þóì áîë æèæèã äóíäáèçíåñ õºãæèõ, àæèëã¿éäýë áàãàñàõñàéí òàëòàé. Åð íü áîë áèçíåñèéíîð÷èíã ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ ¸ñòîé. Ýð¿¿ëæèõíýã ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü çýýëèéí õ¿¿áàãà áàéõ ¸ñòîé. ªíººäºð ìàíàéäæèæèã äóíä áèçíåñ õèéæ áàéãàà,
õèéõýýð ýõýëæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñòõàìãèéí ºíäºð õ¿¿òýé çýýë áóþó 17-21 õóâèéí õ¿¿òýé çýýë îëãîãääîã.Èéì áàðàã ëîìáîðäíû õ¿¿òýéçýýëýýð áèçíåñ õèéãýýä àøèã îëæ,àæëûí áàéð áèé áîëãîíî ãýæ õýçýý ÷áàéõã¿é ýý. Òèéì ó÷ðààñ ìèíèéõóâüä çýýëèéí õ¿¿ã íýã õóâüòàéáîëãîíî ãýäãèéã àíõààð÷, îëçóóðõàæõàðæ áàéãàà ç¿éë áèé. ̺í àéìàãáîëîí ñóì õºãæ¿¿ëýõ ñàíãèéíõºðºíãèéã ºñãºæ áàéãààã, çà áàñá¿òýýí áàéãóóëàëò, äýä á¿òöèéãäýìæèõ ÷èãëýëýýð òóñãàñàí ç¿éë¿¿äáàéãààã îíöëîõ õýðýãòýé áàéõ àà.
-Òàíû õóâüä áîëîâñðîëûí ñàëáàðòèõ àíõààðäàã þì øèã õàðàãääàã.Òóõàéëáàë, áîëîâñðîëûí ñàëáàðûíõºðºí㺠îðóóëàëòûã õàññàí, áàðèãäà-õààð òºëºâ뺺ä áàéñàí ñóðãóóëüöýöýðëýãèéí ñàíõ¿¿æèëòèéã õàññàí ãýæáàéñàí. Òýãâýë ìºðèéí õºòºëáºðò ýíýñàëáàðò õýð çýðýã àíõààðàë õàíäóóëñàíãýæ òà ¿çýæ áàéãàà âý. Òîäîðõîé çààëòäýýð ÿðèíà óó?
-Òèéì ýý, ýíý óäààãèéí òºñâèéíòîäîòãîëîîð 50-60 ñóðãóóëü, öýöýðëý-ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò õàñàãäñàí.Ãýõäýý ýíý õàñàãäñàí ñóðãóóëü,öýöýðëýã¿¿äèéã øèíýýð áàðèõõºðºí㺠2013 îíû òºñºâò òóñãàãäàíàãýñýí îéëãîëòòîé áàéãàà. Öààøäàà ýíýçàñãèéí ãàçðûí ìºðèéí õºòºëáºðòñóðãóóëü, öýöýðëýãèéí òîîã íàðèéíòîäîðõîé çààõ ¸ñòîé. Èðýõ äºðâºíæèëä òýäýí ñóðãóóëü, òýäýí öýöýðëýããýæ çààãààã¿é, íýìíý ãýñýí ë åðºíõèé¿ãýýð ÿâæ áàéíà ëýý.
-Òàíû ç¿ãýýñ Çàñãèéí ãàçðûíìºðèéí õºòºëáºð õýëýëöýõ ÿâöàä
ãîðèìûí ñàíàë ãàðãàæ òóñãóóëñàí óó.Õýðýâ òèéì áîë øàëòãààí, ¿ð íºëºº,øààðäëàãûíõ íü òàëààð ÿðèà÷?
-Ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîîíûõóðàë äýýð Áÿìáàöîãò ãèø¿¿íòýéõàìò Çàñãèéí ãàçðûí 2012-2016 îíû¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºðèéí òºñºëõýëýëöýõ ÿâöàä “Àæèëòàé îðëîãîòîéÌîíãîë õ¿í” õýñýãò áàéãàà Óëàìæëàëòìàë àæ àõóé, ìàõ ñ¿¿íèé ÷èãëýëýýðõýðýãæ¿¿ëýõ áîäëîãîä “Ìîíãîë ìà딿íäýñíèé õºòºëáºð, “Ìàë÷äûí òàëààðòºðººñ áàðèìòëàõ áîäëîãî”-ûíõýðýãæèëòèéã ýð÷èìæ¿¿ëæ, ìàëýìíýëýã, ¿ðæëèéí òºðèéí ¿éë÷èë-
ãýýíèé àëáûã á¿õ ñóìäàä áýõæ¿¿ëíýãýæ íýì¿¿ëñýí ë äýý. Ýíý ñàíàëûãìààíü ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîîäýìæèæ õºòºëáºðò òóñãàñàí. Çà ìºíýäèéí çàñãèéí õÿìðàëûã äàâàíòóóëàõ, ýäèéí çàñãèéí ýðñäëèéíáîäëîãûã ÿâóóëàõ, ãàäààä äîòîîäûíõºðºí㺠îðóóëàëòûí ýðõ ç¿éí îð÷íûãáîëîâñðîíãóé áîëãîõ çýðýã àñóóäëûãýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîîíäîðóóëæ äýìæèãäñýí.
-̺ðèéí õºòºëáºðò òóñãàãäààã¿é,äóòóó äóëèìàã ¿ëäñýí, òàíû ñàíààãçîâîîæ áàéãàà, ¿¿íèéã ë íýã øèéäâýðëýõõýðýãòýé ãýæ ¿çýæ áàéãàà ç¿éë ãýâýë òàþóã õýëýõ.
-Çàñãèéí ãàçàð ¿éë àæèëëàãààíûõºòºëáºðòºº 2012-2016 îíä Óëñ îðíûýäèéí çàñãèéí õºãæèë õýäýí õóâüòàéáàéõ âý, íýã õ¿íä íîîãäîõ äîòîîäûííèéò á¿òýýãäýõ¿¿í îäîîãèéíõîîñõýäýí õóâü ºñºõ âý, ÿäóóðëûí ò¿âøèíºíººäðèéí 36 õóâèàñ õýäýí õóâèàðáóóðàõ âý, àæèëã¿éäëèéã ºíººäðèéí-õººñ õýäýí õóâü áàãàñãàõ âý ãýõ ìýòòîî áàðèìòààð õýìæèãäýõýýð áîëãîõ¸ñòîé ãýñýí áàéð ñóóðèíààñ ìàíàéá¿ëýã ñàíàë áîëãîñîí áàéãàà. ¯¿íèéãìºðèéí õºòºëáºðòºº òóñãàæ ºãººã¿éáàéãààãààñ äàðàà íü ýíý çàñãèéí ãàçðûíõºòºëáºðèéí õýðýãæèëòèéã ä¿ãíýõ,õàðèóöëàãà òîîöîõîä äýýðõ ¿ç¿¿ëýë-òýýð ÿìàð àæëóóä õèéñíèéã á¿äãýð¿¿-ëýõ òàëòàé. Òèéì ó÷ðààñ õýìæèæ áî-ëîõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã çààâàë òàâèõ ¸ñòîé.
-Òàíû ç¿ãýýñ ÷óóëãàíû õóðàëäààíäýýð àëñëàãäñàí àéìàã, ñóì, ä¿¿ðãèéíáàãø íàðûí àæèëëàõ îð÷èíã ñàéæ-ðóóëàõ, îðîí ñóóöíû àñóóäëûã
øèéäâýðëýõ òàëààð òóñãàõ òàëààðîíöîëæ áàéñàí. Ýíý áîë çàéëøã¿éøààðäëàãòàé àæëûí íýã ãýæ ¿çýõ õ¿ííèéãýìä îëîí áàéãàà. ¯¿íèéãòóñãóóëàõ òàëààð þó õèéñýí áý
-Ýíý àñóóäëààð áè ÷óóëãàíûõóðàëäààí äýýð ñàíàë òàâüñàí.Àëñëàãäñàí àéìàã, ñóì, ä¿¿ðãèéí áàãøíàðûí àæèëëàõ îð÷èíã ñàéæðóóëàõ,òýð äóíäàà îðîí ñóóöíû àñóóäëûãìºðèéí õºòºëáºðòºº òóñãàà÷ ýý ãýæ.Ýíý àñóóäëûã çàñãèéí ãàçðûí ìºðèéíõºòºëáºðò áèø Çàñãèéí ãàçðûí àæëûíõºòºëáºðèéí òºëºâëºãººíä îðóóëàõáîëíî îî ãýæ àëáàí ¸ñîîð õýëñýí.
Áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíû ñàéäË.Ãàíòºìºð “Áàãø” õºòºëáºðèéãõýðýãæ¿¿ëíý. Ýíý õºòºëáºðèéãõýðýãæ¿¿ëýõýäýý àëñëàãäñàí àéìàã,ñóì, ä¿¿ðýãò àæèëëàæ áàéãàà áàãø,àæèëòíóóäûí íèéãìèéí àñóóäëûãîíöãîéëîí àíõààðíà. Ýíý õºòºëáº-ðèéã çàñãèéí ãàçðûí àæëûí õºòºëáºðòñóóëãàõ áîëíî ãýæ ýíý ¿åä õýëñýí ëäýý. Ãýõäýý õºòºëáºð õýðýãæèõèéãõ¿ëýýæ ñóóõûã õ¿ñýõã¿é áàéíà ë äàà.Ìèíèé õóâüä àéìãèéíõàà òºâä“Øèíý ìºðºí” ãýæ îðîí ñóóöíûõºòºëáºð ýõë¿¿ëæ, îðîí íóòãèéíóäèðäëàãóóäòàé õàìòðàí ãàçðààøèéäñýí, çóðàã òºñ⺺ õèéæ äóóñàõøàòàíäàà ÿâæ áàéíà. Àëü áîëîõõÿìäõàí, áàãà õ¿¿òýé óäààí õóãàöààíûçýýëä õàìðàãäàõ áîëîìæèéã äàâõàðñóäàëæ áàéãàà. Åð íü áàãø, ýì÷ íàðÿàãààä õÿìä ¿íýòýé, ÷àíàðòàé, òîõè-ëîã ñóóöàíä, îðîí íóòàãòàà àìüäàð÷áîëîõã¿é ãýæ ãýæ áîäñîíû ¿íäñýíäýýð õèéãäýæ áàéãàà õºòºëáºð. Áèòîéðãèéíõîî á¿õ ñóìûí ñóðãóóëü,öýöýðëýã, ýìíýëãèéí àæèëòíóóäòàéóóëçàõàä òóëãàìäàæ áóé àñóóäëààñîðîí ñóóö øèéäâýðëýý÷ ãýäýãàñóóäëûã èõ òàâüñàí ë äàà. ̺í áàãø,àæèë÷èä ñóðãóóëèéíõàà äýðãýä òóñëàõàæ àõóé ýðõýëæ, îðëîãîî íýìýãä¿¿ëýõáîëîìæ áàéãàà, àéìãèéíõàà á¿õýìíýëýã , ñóðãóóëèéã øèëýí êàáåëäõîëáîæ öàõèì ñóðãóóëü, ýìíýëýãáîëãîõ ãýýä ººðººñºº õàìààðàõ àæëûãõèéæ ýõë¿¿ëýýä áàéíà.
-Öàã çàâàà ãàðãàí ÿðèëöëàãà ºãñºíòàíä áàÿðëàëàà. Ñ¿¿ëèéí àñóóëòûãòàíä ¿ëäýýå äýý.
ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.ÝÍÕ-ÀÌÃÀËÀÍ ÕªÂÑÃªË ÀÉÌÀÃÒ ÕÝÐÝÃÆÈÆ ÁÀÉÃÀÀ ÀÂÒÎÇÀÌ, ï¯ÐÈÉÍ ÕªÐªÍê ÎÐÓÓËÀËÒÀÄ ÀÍÕÀÀÐÀË ÒÀÂÈÍ ÀÆÈËËÀÆ ÁÀÉÍÀ
Òàéëáàð: Äýëãýðýíã¿é òàéëáàðûã àðûí õóóäñàíä ¿ç¿¿ëýâ.
ÕªÂÑÃªË ÀÉÌÀÃÒ ÕÝÐÝÃÆÈÆ ÁÀÉÃÀÀ ÀÂÒÎ ÇÀÌ, ï¯ÐÈÉÍ ÀÆËÓÓÄ
ÀØÈÃËÀËÒÀÄ ÎÐÑÎÍÇÀÌ, ï¯Ð
1. Õºâñãàë àéìàã.Õàòãàë-Æàíõàé-Õîéëîãò÷èãëýëèéí 20 êì õàéðãàíõó÷èëòòàé àâòî çàì
2. Õºâñãºë àéìàã Ò¿íýëñóì. Ýãèéí ãîëûí 162.5 ó/ì òºìºðáåòîí ã¿¿ð
3. Õºâñãºë àéìàã Ãàëòñóì. Èäýðèéí ãîëûí 162.9ó/ì òºìºðáåòîí ã¿¿ð 162.9ó/ì òºìºðáåòîí ã¿¿ð
4.Õºâñãºë àéìàã. Õàíõ-Ìîíäûí 23 êì àâòî çàìäáàéðëàõ 20.63 ó/ì òºìºð-áåòîí ã¿¿ð
5.Õºâñãºë àéìàã. ̺-ðºí ñóì. Õèëýíòèéí 180 ó/ì òºìºðáåòîí ã¿¿ð
6. Õºâñãºë àéìàã. Æàð-ãàëàíò ñóì. Èäýðèéí ãîëûí163.1 ó/ì òºìºðáåòîí ã¿¿ð
ÁÀÐÈÃÄÀÆ ÁÀÉÃÀÀÇÀÌ, ï¯Ð
7. ̺ðºí-Õàòãàë ÷èãëý-ëèéí 98.8 êì õàòóó õó÷èëò-òàé àâòî çàì
8. Õºâñãºë àéìàã. Öà-ãààí-¯¿ð ñóì. ¯¿ðèéí ãîëûí350 ó/ì òºìºðáåòîí ã¿¿ð
9. Óíüò-Òàðèàëàí ÷èã-ëýëèéí 88 êì õàòóó õó÷èëò-òàé àâòî çàì
10. ̺ðºí- Òàðèàëàí÷èãëýëèéí 79 êì õàòóó õó-÷èëòòàé àâòî çàì õó÷èëòòàéàâòî çàì
ÁÀÐÈÕÀÀРҪ˪Â˪ÆÁÀÉÃÀÀ ÇÀÌ , ï¯Ð
11. ̺ðºí-Òýðõèéí öà-ãààí íóóð ÷èãëýëèéí 100 êìõàòóó õó÷èëòòàé àâòî çàì
12. Õºâñãºë àéìàã. Õàíõ-Ìîíäûí 23 êì àâòî çàì
13. Ñýëýíãý ̺ðíèéÑàöûí áóëàíãèéí 253,3 ó/ì òºìºð áåòîí ã¿¿ð
14. Õàòãàë-Õàíõ ÷èãëý-ëèéí 80 êì õàòóó õó÷èëòòàéàâòî çàì
15. ̺ðºí-Òàðèàëàí÷èãëýëèéí 86 êì õàòóóõó÷èëòòàé àâòî çàì
2012 îíû åñä¿ãýýð ñàð
Çýýë àâàõààð àðèëæààíû áàíêóóäûãöàðàé÷èëæ, àðãàà áàðàõ æèæèã, äóíä¿éëäâýðëýë ýðõëýã÷äýä íýã ñàéõàí ìýäýýäóóëãàõàä Çýýëèéí áàòëàí äààëòûí ñàí èðýõñàðààñ áàéãóóëàãäàæ, ¿éë àæèëëàãààãààýõë¿¿ëýõ ãýíý. Òýãýõýýð “ãóéíà ãýäýããóòàìøèã, ãóéëãàíà ãýäýã ãàéõàìøèã”-èéíçîâëîíãîîñ æèæèã, äóíä ¿éëäâýðëýëýðõëýã÷èä òóí óäàõã¿é ñàëàõ áîëîëòîé.ͪÀÒ-ûã áîñãî 50 ñàÿ áîëñîí, Çýýëèéíáàòëàí äààëòûí ñàíã áàéãóóëàõ ãýýä æèæèã,äóíä ¿éëäýðëýë ýðõëýã÷èä àñóóäàë¿¿ñãýëã¿éãýýð àøèãëàæ ÷àäâàë Ìîíãîëä¿éëäâýðëýë ýðõëýõ àÿòàéõàí îð÷èí áàñ ÷èãíýã ¿åý áîäîõîä á¿ðýëäýýä áàéíà.
Æèæèã, äóíä ¿éëäâýðëýë ýðõ-ëýã-÷èäçýýë àâàõàä íýã òîì áýðõøýýëòýé òóëãàðäàã.Òýð íü çýýë àâàõàä øààðäàãäàõ áàòàëãààõºðºíãº. Áàòàëãàà õºðºíãºã¿éãýýñ òºðººñ¿ç¿¿ëæ áóé õºíãºëºëòòýé çýýë òóñëàìæèäòýð á¿ð õàìðàãäàæ ÷àäàõã¿é “ãàíçàãàõîîñîí” áóöàõ íü öººíã¿é. ªíãºðñºí 2011îíä ãýõýä çýýë àâàõûã õ¿ññýí 200 ºðãºäºëäàðèëæààíû áàíêóóä “¿ã¿é” ãýæ õàðèóëñàíáàéíà ëýý. ̄ ¿íèé ãîë øàëòãààí íü íºãºº ëáàðüöàà õºðºí㺠áàéõã¿é, áàðüöààëñàíõºðºí㺠íü àâ÷ áàéãàà çýýëèéíõýý áàòàëãààáîëæ ÷àäààã¿é ÿâäàë. Çàðèì íýã íüººðñäèéíõºº áè÷ñýí òîäîðõîéã¿é òºñ뺺ñáîëæ òºðººñ îëãîæ áóé õºíãºëºëòýé çýýëäõàìðàãäàæ ÷àäààã¿é áîëîõîîñ èõýíõýä íüòîõèîëäñîí ãîë áýðõøýýë íü áàðüöààõºðºíãèéí àñóóäàë áàéæ.
Ìîíãîë Óëñûí õýìæýýíä 73822 àæàõóéí íýãæ á¿ðòãýëòýé áàéãààãààñ 40921 íüòîãòâîðòîé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé àæ.¯¿íèé 90 ãàðóé õóâü íü æèæèã, äóíä¿éëäâýð¿¿ä. Òýãýõýýð Ìîíãîëûí àæ àõóéííýãæèéí 90 ãàðóé õóâèéã õºãæ¿¿ëýõ,òýäíèé ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ, òýäíèéãæèæãýýñ äóíä ðóó, äóíäààñ òîì ðóóøèëæ¿¿ëýõèéí òóëä ÓÈÕ-ààñ ºíãºðñºíõî¸ðäóãààð ñàðä Çýýëèéí áàòëàí äààëòûíñàíã áàéãóóëàõààð øèéäâýðëýñýí. Õóóëüáàòëàãäñàíààñ õîéø ºíãºðñºí õóãàöààíäÇàñãèéí ãàçðààñ Çýýëèéí áàòëàí äààëòûíñàíã áàéãóóëàõ æóðìàà áîëîâñðóóëæ,õîëáîãäîõ ãàçðóóä íü áýëòãýëýý áàçààãààääóóñ÷ áàéãàà ãýíý. Òîäðóóëáàë, ñàíã ÿìàðõýëáýðýýð áàéãóóëàõ, õýäýí òºãðºãèéíõºðºíãºòýé áàéõ çýðãèéã íü áîëîâñðóóëæ,èðýõ çóðãàäóãààð ñàð ãýõýä ¿éë àæèëëàãààãààýõë¿¿ëýõýýð òºëºâ뺺ä áóé àæ. Ñàíãáàéãóóëàõ çºâøººðëèéã Ñàíõ¿¿ãèéíçîõèöóóëàõ õîðîîíîîñ ºãñºí áºãººä òóñ ñàííü áèå äààñàí òîìîîõîí àãåíòëàã áàéõ ãýíý.Õóóëüä çààñíààð çýýë àâàõûã õ¿ññýí èðãýäàðèëæààíû áàíêíààñ òàâüñàí áàðüöààõºðºíãèéí øààðäëàãûã õàíãààã¿éòîõèîëäîëä “Çýýëèéí áàòëàí äààëòûí ñàí”-ä õàíäàæ õ¿ñýëò ãàðãàõ þì áàéíà.
Õýðâýý “Çýýëèéí áàòëàí äààëòûí ñàí”çºâøººðâºë 60 õóâèéíõ íü áàðüöààíûáàòàëãààã òóñ ñàíãààñ ãàðãàæ, ¿ëäñýí 40õóâèéíõàà áàðüöààã ¿éëäâýðëýã÷ ººðººãàðãàõ àæ. ªºðººð õýëáýë, ÿìàð ÷ òîõèîëäîëäòºð 100 õóâü áàòàëãàà ãàðãàã÷ áîëîõã¿é ãýñýí¿ã. Ó÷èð íü òºðèéã áàðüöààëæ áàéãààäàðèëæààíû áàíêíààñ õýäýí àðâàí ñàÿ çýýëàâààä àëãà áîëîõã¿é ãýñýí áàòàëãàà æèæèã,äóíä ¿éëäâýðëýë ýðõëýã÷äýä áàéõã¿éáîëîõîîð òýð. Õàäãàëàìæ çýýëèéíõîðøîîäîîñ ýõëýýä “Çîîñ”, “Àíîä” ãýýäáóñäûí èäýæ óóñàí õºðºíãèéã òºðººñ, òàòâàðòºëºã÷äèéí õàëààñíààñ ãàðãàäàã ãàøóóíñóðãàìæèéã Ìîíãîëûí òºð öººíã¿é àìññàí.
Áèçíåñ áîë òýð ÷èãýýðýý òîîöîî, ýðñäýëãýäãèéã çàõûí õ¿í ÷ îéëãîíî. Òýð ýðñäëèéí60 õóâèéã íü òºð õàðèóöíà ãýäýã æèæèã,äóíä ¿éëäâýðëýë ýðõëýã÷äèéí õóâüäòîìîîõîí áîëîìæ ãýõýýñ ººðººð ÿàõ áèëýý.Ñýðãýëýí íü äýíä÷èõñýí íºõä¿¿ä ýíýõ¿¿áîëîìæèéã ýðãýýä àâëèãà, çàëèëàí áîëãîîäõóâèðãà÷èõã¿é ë áîë ø¿¿ äýý. Ýíý ºíöºãººñõàðâàë àñóóäàë áàñ áàéíà. Òºðººñõºíãºëºëòòýé çýýë àâààä, ò¿¿íèéãýý ¿ðýíòàðàí õèé÷èõýýä äàðàà íü òºðººðòºë¿¿ë÷èõèéã õýí áàéã ãýõ âý. ¯¿íýýñÿàãààä àéãààä áàéíà âý ãýâýë ÓÈÕ-ààñáàòàëñàí Çýýëèéí áàòëàí äààëòûí ñàíãèéíòóõàé õóóëüä æèæèã, äóíä ¿éëäâýðèéãõºãæ¿¿ëýõ ñàí íü òóõàéí æèëä Çýýëèéíáàòëàí äààëòûí ñàíãèéí ãàðãàõààðòºëºâëºñºí íèéò áàòëàí äààëòûí ä¿íãèéí10 õ¿ðòýë õóâüòàé òýíöýõ õýìæýýíèéìºíãºí õºðºíãèéã áîëçîøã¿é ºð òºëáºðèéãòºëºõºä çîðèóëàí áýëýí ìºí㺠õýëáýðýýðäàíñàíäàà áàéðøóóëíà ãýýä çàà÷èõñàí áèé.
Ãýõäýý àëáàíû õ¿ì¿¿ñ çýýë, òóñëàìæàâàõûã õ¿ññýí õ¿í á¿õýíä çýýë îëãîõã¿é,áàíêíû ¿ð àøèãòàé ãýæ ¿çñýí çýýëä 60õóâèéí áàòëàí äààëò ãàðãàíà ãýäãèéãîíöîëíî ëýý. Ýíý ÷ áàñ ¿íýõýýð àâ÷ áîëîõàðãà õýìæýý. Òýãýõã¿é áîë òºðèéã ºðºíäóíàãà÷èõààä çýýëýý òºëæ ÷àäàõã¿é “õîîñîíõ¿íèé õî¸ð ÷èõèéã îãòëîîä àâáàë àâ” ãýýäãýäèé÷èõâýë ÿàõ óó. Ýöñèéí ýöýñò, æèæèã÷ áàéíà óó, äóíä ÷ áàéíà óó õàìààã¿é, õýííýãýí áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí ýðñäýëèéã òºðäààíà ãýäýã òàòâàð òºëºã÷äèéí ìºí㺺ðºðèéã íü òºëíº ãýñýí ¿ã ø¿¿ äýý.
-Íèéãìèéí äààòãàëûí òóõàé õóóëü
ÕÓÓËÜýðõ ç¿é
Ìàëä ò¿ãýýìýë òîõèîëäîõªÂ×ÈÍ ÝÌÃÝï¯Ä
Ìàëûí í¿äýíä áóóö, ýëñ øîðîî, ¿íñ,
óðãàìëûí õîã, ¿ð, ºò, ýìãýã òºð¿¿ëýã÷ áàêòåðè
îðñíîîñ í¿äèéã ¿ðýâñ¿¿ëæ ºâ÷ë¿¿ëäýã. Õýòýðõèé
äóëààí, ñàëõèâ÷ ìóóòàé áàéðàíä ÿëàíãóÿà õóæèð,
ýðäýñ òýæýýë äóòàãäñàíààñ õóðãà, èøèãíèé í¿ä
ºâ÷ëºõèéã ìàë÷èä òºë “õàëóóäàâ”, í¿ä àðãàõ,
õóóðàéøèõ ýìãýãèéã “õàðààð ºâäºõ” ãýæ ìàë÷èä
òóñ òóñ íýðëýäýã áàéíà.
Øèíæ òýìäýã: Ìàëûí í¿ä óëàéæ ºâ÷ëºí
íóëèìñ ãîîæèæ, í¿äíýýñ ºòãºâòºð øàð íîãîîí
íóóõ öóâíà. Íóóõ èõ öóâñàíààñ í¿äíèé äîòîð
áóëàí, ò¿¿íýýñ äîîø õýñãèéí àðüñ íîéòîãíîæ
¿ñýí á¿ðõ¿¿ë õàëöàð÷ äàéðòäàã. Õ¿íäýðâýë
í¿äýíä ¿¿ë öàãàà òîãòîí, õàðàà ìóóäíà.
Çàñàë: ªâ÷èëñºí í¿äèéã öýâýð óñààð
óãààõ, íýðìýë óñ, òàðâàãàíû òîñ, ñàÿ
õóðãàëñàí õîíèíû óóðàã ñ¿¿ çýðãèéã äóñààæ
ýì÷ëýõýýñ ãàäíà, äàâñ, õóæèð ýðäñèéã
òýæýýëèéí õàìò ºãºõ çàìààð ìàëûí åðºíõèé
øàëõûã ñàéæðóóëàõ çýðýã àðãà õýìæýý àâíà.
Í¿ä ºâ÷èëæ öèéñýí ¿åä õàð ìîäíû í¿¿ðñ,
ñàõàð õî¸ðûã òýíö¿¿ õýìæýýãýýð ñàéòàð
íóíòàãëàí õîëüæ áàãà áàãààð ºäºð ºíæèæ
í¿äýíä õèéõ, õàðèí ¿¿ë öàãàà í¿äýíä òîãòñîí
áîë èñãýëýí òàðàã, ̧ îòîí, äàâñ íóíòàãëàæ õèéõ,
çýñèéã íàðèéí õóóðàéãààð ¿ðæ ãàðñàí
¿ðòýñíýýñ íýã ÷èìõ àâ÷ í¿äýíä õèéõýä ¿¿ë
àðèëäàã.Òàðâàãàíû òîñûã öýâðýýð íü ºäºðò 2
óäàà 7-10 õîíîã õýðýãëýõýä ýäãýðýëò õóðäàí
áàéäãèéã (Ð.Äàâàà 2000) äóðüäñàí áàéäàã. ̺í
÷àöàðãàíû òîñûã í¿ä óëàéõ, íóóõòàõ, àðãàæ
õóóðàéøèõ, öèéõ ¿åä äóñààæ õýðýãëýõýä ñàéí
áàéäàã. Äýýðõ ýì÷èëãýýíýýñ ãàäíà í¿ä óëàéõ,
õàðàà ìóóäàõ, çîâõè áóóõ ºâ÷íèé ¿åä í¿äíèé
îð÷ìûí ãóðâàí ñóäñûã õàíàæ (̺.Äàø,
Á.Áÿìáàà, Ñ.Àíäðåé, Ä.Îðãèë, Ì.Äàâàà) öóñ
ãàðãàí ýì÷èëäýã. Åð íü í¿ä ºâäºõ ãýäýã íü
í¿äíèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ë ÿíç á¿ðèéí øàëòãààíààð
óëàéæ ¿ðýâññýíýýñ ýëäýâ ýìãýã òºð¿¿ëýã÷ íÿí
¿ðæèæ èäýýëýõ, íóõòàõ çýðýã ýìãýãò áàéäàë
þì. Òèéì áîëîõîîð í¿äíèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ëèéí
¿ðýâñëèéã íàìäààõ, ò¿¿íèéã ¿¿ñãýæ áàéãàà
øàëòãààíûã àðèëãàõ, ìàëûí áèåèéí
ýñýðã¿¿öëèéã ñàéæðóóëàõàä ýì÷èëãýýíèé àðãà
÷èãëýãäýõ ¸ñòîé.Òºë ìàëûí í¿äíèé äîòîð
ºíöãèéí àíüñãàíààñ ìºãººðñºðõºã õàëüñ óðãàæ
öàãààí í¿äèéã õààõûã ìàë÷èä “íàëõèòàõ” ãýæ
íýðëýäýã. Òýð õàëüñûã ç¿¿íä ñ¿âýëñýí óòñààð
ñ¿âëýí òàòàæ õàé÷èëæ àâíà (Ä.Àëèìàà,
×.Áîëîðòóÿà).
1. Í¯Ä ªÂĪÕ
¯ç¿¿ðòýé òºìºð, ìîäîíä ñ¿ëá¿¿ëýõ,
ìºðãºëäºõ, õàçóóëàõ, ÷îíî, íîõîé óðàõ,
õà÷èãòàõ, ºòºõ, õàìóóðñíààñ àðüñàà ìààæèæ,
øàëáàëàõ çýðýã ýëäýâ øàëòãààíààð ìàëûí
àðüñ, áóë÷èíãèéí ýä øàðõëàíà.
Øèíæ òýìäýã: Øàðõ ¿¿ñãýãäñýí øàëòãàà-
íààñ õàìààð÷ àíãàðõàé áîëîí áèò¿¿ õýëáýðèéí
øàðõ ¿¿ñíý. Àíãàðõàé øàðõíààñ öóñ èõýýð
ãîîæñîí áàéõààñ ãàäíà óðàãäà øàëáàðñíààñ
áîëæ àðüñ áóë÷èíãèéí çàðèì õýñýã òàñàð÷ àëãà
áîëñîí,ýñâýë ¿õýæñýí áàéæ áîëíî.
Çàñàë: Øàðõûã ýì÷ëýõèéí òóëä þóíû ºìíº
öóñûã òîãòîîõ õýðýãòýé. Ìàë÷èä õîíü,
òýìýýíèé íîîñ, øàð íàâòàñ, õºâºí çýðãèéí àëü
íýãèéã øàòààæ í¿¿ðñýýð íü øàðõíû ºíãèéã äàðæ
öóñûã òîãòîîäîã. Õýðýâ òîì ñóäàñ ãýìòñýíýýñ
öóñ èõ àëäàæ áàéâàë ñóäàñíû äýýä òàëààð ñóð,
îëñîîð ÷àíãà áîîæ õýñýã çóóð áàéëãàí öóñûã
òîãòñîíû äàðàà àâíà. Øàðõûã ýì÷ëýõýä äàëàí
ò¿ð¿¿íèé öýöýã, ñýíäýð, àëòàí ãàãíóóðûí
¿íäýñ, ãèø¿¿íèé íàâ÷, ¿íäýñ çýðãèéã õàíäàëæ
øàâøèæ õýðýãëýíý. Ãèø¿¿í áà àëòàí ãàãíóóðûí
¿íäñèéã äîòóóð õýðýãëýõýä øàðõ íü õóðäàí
áèò¿¿ð÷ ýäãýðäýã. Óäààí ýäãýðäýãã¿é øàðõûã
200-250 ãð õóðäàí öàãààíûã íýã ëèòð óñàíä
áóöàëãàæ õàíäëààä íýã ºäðèéí çàâñàðòàéãààð
1-3 óäàà øàâüøèæ óãààõàä ñàéí. Øàðõíû øàð
(õóðãàí çàñàà) óðãàìëûí öýöýã, èø, íàâ÷èéã
àâ÷ õàòààãààä íóíòàãëàæ ò¿¿íýýñ 2 õàëáàãà àâ÷
ëèòð óñàíä áóöàëãàæ õàíäëààä øàðõûã øàâøèõ
áóþó áîã ìàëä 200-250 ìë, áîä ìàëä 1 ëèòð
äîòóóð ºãºõºä ºâ÷èí íàìäàæ ò¿ðãýí ýäãýðíý
(Ä.̺íõºº). Íàðñíû øèëì¿¿ñ, áîðãîöîéã
ñàéòàð áóöàëãàæ õàíäëààä ÿìàð ÷ ìàëûí øàðõ
óãààõàä ìàõ ò¿ðãýí ò¿ðæ óðãàõààñ ãàäíà ÿëàà
ñóóõã¿é ñàéí òàëòàé.
2. ÝËÄÝ ØÀÐÕ ¯¯ÑÝÕ
Ìàëûã àéõàä äýëýí á¿õýëäýý áóþó
èõýâ÷èëýí íýã òàëûí õýñýã íü ÷èíýðýí õàâäàæ,
õàëóóí áîëñîí áàéíà. Ýíý ¿åä ñààëãàõã¿é,
òºëºº õºõ¿¿ëýõýýñ ýìçýãëýäýã.
Çàñàë: Äýëýí ºâ÷èëæ ýõýëæ áàéãàà ¿åä
äýëýíãèéí óðä òàëààñ î÷ñîí õî¸ð ñóäàñíû
ºâ÷èëñºí òàëûí ñóäñûã äýëýíãýýñ 2-3 õóðóó
õèðòýé çàéä õàíàæ 100-200ìë öóñ àâàõàä
ýäãýðíý. Õýðýâ 24 öàã áîëñîí áîë ýíý ýì÷èëãýý
¿ð ä¿íãýý ºãºõã¿é. Ò¿¿í÷ëýí ìàëûí äýëýí
àéõàä íóóæ àâñàí èõýð õ¿¿õäèéí îéìñ, õóâöàñ,
ãóóëèí øàíàãà, ñàíãèéí áîéõîð, áóóíû àì,
ãàðòààì õººðºã, ìºí ÿìàð÷ õàìààã¿é øàíàãûã
óóðàíä õàëààæ 2-3 óäàà èëæ äîìíîäîã. Äýëýí
íü àéæ, öî÷ñîí ¿åä ñýíäîð øàâæ ýì÷ëýõ íü ¿ð
ä¿í ñàéòàé áàéäàã.
4. ÄÝËÝÍ ÀÉÕ
ñîðîã÷ õà÷èã áîëîí õàìóóã óñòãàõààñ ãàäíà
àðüñíû øàðõàëñàí õýñãèéã àðãààæ, òîñîí
ò¿ðõëýãýýð ýì÷ëýõ íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã.
Ìàëûí àðüñ ÿìàð íýã øàëòãààíààð øàðõëàõ,
øàëáàðàõ, õºëñ, øýýñ áààñàíä íóðàõ çýðýã íü
ìàë ºòºõ øàëòãààí áîëíî.
Øèíæ òýìäýã: ªòñºí ìàëûã äàðóé íü
ýì÷ëýõã¿é áîë ¿õýæ õîðîãäîõ òºäèéã¿é ìàë
ñ¿ðãýýñýý òàñàð÷ òýíýæ ÿâàõ çýðãýýð ìàë÷äûí
àæëûã õ¿íäð¿¿ëäýã ºâ÷èí þì. ªòñºí ìàë ìàø
òîãòâîðã¿é, çîâèóð øàíàëãààòàé áîëæ äîðîî
äýâõöýõ, ìîä, õàä, òýðýã øºð㺺õ, ºòñºí ãàçðàà
õàçàõ, ìààæèõ, öàâ÷èõ, äýâñýõ çýðýã áàéäëûã
¿ç¿¿ëíý.
Çàñàë: Ìàëûí ºòñºí øàðõûã þóíû ºìíº
óãààæ öýâýðëýýä ºòèéã á¿ðýí ò¿ Õýìæýý /ñì/
¿õ õýðýãòýé. ªò íü ìàëûí áèåèéã õºíäèéëºí
èäýæ, ã¿íçãèé ÿðãàñàí áîë ò¿¿õýä áýðøýýëòýé
áàéäàã. Èéìýýñ øàðõûã õýñýã çóóð íîéòîí
õºâºí, äààâóóãààð àãààð õèé îðîõã¿éãýýð
áºãëºõºä ºò íü íààøàà ãàð÷ èðäýã ó÷ðààñ
ò¿¿õýä õÿëáàð áîëíî. ªòèéã ò¿¿æ øàðõûã
öàãààíû øàð ñ¿¿ãýýð óãààæ íóíòàã ýì õèéõýä
ñàéí. ªòèéã á¿ðýí ò¿¿ãýýä äàõèí ºòºõººñ
ñýðãèéëýæ òîãîîíû õºº, ¿íñèéã òîñòîé õîëüæ
øàðõ, ò¿¿íèé ýðãýí òîéðîíä ò¿ðõýíý. Äàâñ õèéæ
øàðõûã ýãøýýíý.Øàðõàíä òîñã¿é õºº, äàãø,
àðö, çýýðãýíèé íóíòàãèéã öàöàõ, øàðõíû ýðãýí
òîéðîíä òàðâàãàíû òîñ áîëîí ºòíèé ýñðýã
¿éë÷èëãýýòýé óóñìàëûã ò¿ðõýæ ÿëàà äàõèí
ñóóõààñ ñýðãèéëíý. ªòºæ õ¿íäýðñýí ìàëä
äîòóóð òºëºã÷ ºâñ, òàðíûí õàíä ºãºõºä øàðõ
õóðäàí ýäãýðíý. Õîíèíû ñ¿¿ëíèé ºòèéã
àðèëãàõã¿éãýýð àäóóíû øàð õîìîîëûí õàëóóí
íóðìûã õèéõýä ãîéä ñàéí ýäãýðäýã ãýäýã. Õàðèí
õîøíîãî áóñàä ãàçàð íü ºòñºí áîë ºòèéã
àðèëãàñíû äàðàà õàëóóí íóðàì õèéíý. Íýã óäàà
õèéõýä ¿íäñýíäýý ýäãýðíý (Ë.Íàöàãäîðæ).
Ñýðãèéëýõ: Øàðõûã ºòºõººñ õàìãààëàõ,
õóðäàí ýì÷èëæ ýäãýð¿¿ëýõèéí òóëä øàðõòàé
ìàëûã ºäºð á¿ð ¿çëýã õèéæ, øèíý ºòèéã
öýâýðëýõ, çóíû õàëóóíä øàðõàí äýýð õóðö
¿íýðòýé ç¿éë öàöàõ, áîîëò õààëò õèéõ àðãà
õýìæýýã àâíà. Áîîëò òîãòîõã¿é ãàçàð øàðõàí
äýýð äààâóó òàâüæ ¿ñ íîîñòîé íü î¸õ, íààõ
çýðãýýð øèðýëä¿¿ëæ áýõëýõ õýðýãòýé.
ÀÆÈËËÀÑÀÍ ÆÈË, ÒÝÒÃÝÂÐÈÉÍÄÀÀÒÃÀËÛÍ ØÈÌÒÃÝËÈÉà ͪժÍÒÎÎÖÎÕ ÒÓÕÀÉ
1 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí çîðèëò1.1.Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü ººðººñ íü ¿ë
õàìààðàõ øàëòãààíààð 1990-1995 îíûõîîðîíä àæèë, õºäºëìºð ýðõëýýã¿é áóþóýðõëýõ áîëîìæã¿é áàéñàí èðãýíèéàæèëëàñàí æèë íü òàñàðñàí õóãàöààãàæèëëàñíààð íºõºí òîîöîõ, 1995-2000 îíûõîîðîíä íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë íüòºëºã人ã¿é áóþó òºëºõ áîëîìæã¿é áàéñàíèðãýíèé äààòãóóëàã÷ ººðºº òºëºõ 10 õóâèéãòóõàéí îíóóäûí õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîäõýìæýýíýýñ òîîöîæ òºë¿¿ëýí íèéãìèéíäààòãàëûí øèìòãýëýý òºëñºíä òîîöóóëàõàñóóäàëòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààãçîõèöóóëàõàä îðøèíî.
2 äóãààð ç¿éë. Àæèëëàñàí æèë, òýòãýâðèéíäààòãàëûí øèìòãýëèéã íºõºí òîîöîõ òóõàéõóóëü òîãòîîìæ
2.1.Àæèëëàñàí æèë, òýòãýâðèéíäààòãàëûí øèìòãýëèéã íºõºí òîîöîõ òóõàéõóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýíõóóëü1, Õºäºëìºðèéí òóõàé2, Íèéãìèéíäààòãàëûí òóõàé3, Íèéãìèéí äààòãàëûíñàíãààñ îëãîõ òýòãýâýð, òýòãýìæèéí òóõàé4,ýíý õóóëü áîëîí ýäãýýð õóóëüòàéíèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéíáóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.
3 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí íýð òîìü¸îíûòîäîðõîéëîëò
3.1.Ýíý õóóëüä õýðýãëýñýí äàðààõ íýðòîìü¸îã äîð äóðäñàí óòãààð îéëãîíî:
3.1.1.”àæèëëàñàí æèë, òýòãýâðèéíäààòãàëûí øèìòãýëèéã íºõºí òîîöîõ” ãýæíèéãìèéí øèëæèëòèéí ÿâöàä àæèë,õºäºëìºð ýðõëýýã¿é áóþó ýðõëýõáîëîìæã¿é áàéñàí èðãýíèé 1990-1995 îíûõîîðîíä àæèëëàñàí æèë íü òàñàðñàí õóãàöààãàæèëëàñíààð íºõºí òîîöîõ, 1995-2000 îíûõîîðîíä íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë íüòºëºã人ã¿é áóþó òºëºõ áîëîìæã¿é áàéñàíèðãýíèé äààòãóóëàã÷ ººðºº òºëºõ 10 õóâèéãòóõàéí îíóóäûí õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîäõýìæýýíýýñ òîîöîæ òºë¿¿ëýí íèéãìèéíäààòãàëûí øèìòãýëýý òºëñºíä òîîöóóëàõàæèëëàãààã.
4 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí ¿éë÷ëýõ õ¿ðýý4.1.Ýíý õóóëèéí ¿éë÷ëýëä 1990-1995
îíû õîîðîíä àæèë, õºäºëìºð ýðõëýýã¿éáóþó ýðõëýõ áîëîìæã¿é áàéñàí, 1995-2000îíû õîîðîíä íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýëíü òºëºã人ã¿é áóþó òºëºõ áîëîìæã¿éáàéñàí äàðààõ èðãýí õàìààðíà:
4.1.1.àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà íü
ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí “ÀÆÈËËÀÑÀÍ ÆÈË,ÒÝÒÃÝÂÐÈÉÍ ÄÀÀÒÃÀËÛÍ ØÈÌÒÃÝËÈÉÃ ÍªÕªÍ ÒÎÎÖÎÕ ÒÓÕÀÉ” õóóëèéã
áàòëóóëàõàä äýìæèæ àæèëëàâ. Ýíý õóóëü áàòëàãäñàíààð çàõ äýýðæèæèã äóíä áèçíåñ ýðõýëäýã õºâñãºë àéìãèéí îëîí çóóí õ¿í
òýòãýâðèéí çºð¿¿ãýý íºõºí òîîöóóëàõ áîëîìæ á¿ðäëýý
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ
2012 îíû 09 ñàðûí 04 ºäºð Òºðèéí îðäîí, Óëààíáààòàð õîò
Èðãýíèé õóóëèéí5 32 äóãààð ç¿éëä çààñàí¿íäýñëýëýýð òàòàí áóóãäñàíû óëìààñàæèëã¿é áîëñîí;
4.1.2.àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà íüººð÷ëºí áàéãóóëàãäñàíû óëìààñ îðîí òîîíûöîìõîòãîëä îðñîí;
4.1.3.ººðººñ ¿ë õàìààðàõ øàëòãààíààðàæèë, õºäºëìºð ýðõëýõ áîëîìæã¿é áàéñàí;
4.1.4.ìýðãýæèë, óð ÷àäâàð, ýð¿¿ë ìýíäíü òóõàéí àæèë, àëáàí òóøààëä òýíöýõã¿éáîëñíû óëìààñ àæëààñ õàëàãäñàí.
5 äóãààð ç¿éë. Òýòãýâðèéí äààòãàëûã íºõºíòîîöîõ øèìòãýëèéí õóâü õýìæýý
5.1.Ýíý õóóëèéí 4 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàíèðãýíèé ñàðä íºõºí òºëáºë çîõèõ íèéãìèéíäààòãàëûí øèìòãýëèéí õóâü õýìæýýãÇàñãèéí ãàçðààñ áàòàëñàí òóõàéí ¿åä ìºðäºæáàéñàí õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîäõýìæýýíèé 10 õóâèàð òîãòîîíî.
6 äóãààð ç¿éë. Àæèëëàñàí æèë, òýòãýâðèéíäààòãàëûí øèìòãýëèéã íºõºí òîîöîõ
6.1.Ýíý õóóëèéí 4 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàíèðãýíèé àæèëëàñàí õóãàöààã íºõºí òîîöîõ,íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë íºõºíòºë¿¿ëýõ àæëûã íèéãìèéí äààòãàëûí òºâáàéãóóëëàãà çîõèîí áàéãóóëæ ã¿éöýòãýíý.
6.2.Ýíý õóóëèéí 4 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàíèðãýíèé íýãäñýí á¿ðòãýë, íèéãìèéíäààòãàëûí øèìòãýë íºõºí òºâëºð¿¿ëýõæóðìûã íèéãìèéí õàìãààëëûí àñóóäàëýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íÍèéãìèéí äààòãàëûí ¯íäýñíèé çºâëºëòýéçºâøèëöºí áàòàëíà.
7 äóãààð ç¿éë.Á¿ðä¿¿ëýõ áàðèìò áè÷èã7.1.Ýíý õóóëèéí 4 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí
èðãýí äàðààõ áàðèìò áè÷ãèéí àëü íýãèéãá¿ðä¿¿ëíý:
7.1.1.õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí æóðìûíäàãóó õºòºëñºí õºäºëìºðèéí äýâòðèéíõóóëáàð;
7.1.2.1990-1995,1995-2000 îíóóäàäîðøèí ñóóæ áàéñàí ãàçðûíõàà õàðüÿàëàõàéìàã, íèéñëýë, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãûíòîäîðõîéëîëò;
7.1.3.àæèëëàñàí õóãàöààã íü òîîöîõáàðèìòã¿é áîëñîí èðãýíèé àæèëëàñàíõóãàöààã ø¿¿õýýñ òîãòîîñîí áîë óã ø¿¿õèéíøèéäâýð.
7.2.Àæèëëàñàí õóãàöààã íºõºíòîîöóóëàõ, íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýëíºõºí òºëºõèéã õ¿ññýí èðãýí ºðãºä뺺 ýíýõóóëèéí 7.1-ä çààñàí áàðèìò áè÷ãèéí õàìòàéìàã, íèéñëýë, ä¿¿ðãèéí íèéãìèéíäààòãàëûí ãàçàð, õýëòýñò ºãíº.
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍÄÀÐÃÀ Ç.ÝÍÕÁÎËÄ
� ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàíãèéí
ñàíàà÷ëàãààð õèéãäýæ áàéãàà Õºâñãºë àéìãèéí
á¿õ ñóìàíä øèëýí êàáåëü òàòàæ àéìãèéíõàà
á¿õ ñóðãóóëü, öýöýðëýã, ýìíýëýã, òºðèéí
áàéãóóëëàãóóäûã èíòåðíåòýä õîëáîõ àæëûí
õ¿ðýýíä òóñ àéìãèéí Òàðèàëàí, Èõ-Óóë,
Òîñîíöýíãýë, Ðàøààíò ñóìä øèëýí êàáåëüä
õîëáîãäîîä áàéíà.
� ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí ÓÈÕ-
ûí Ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîî, Òºñâèéí
áàéíãûí õîðîî, Õ¿íñ, õºäºº àæ àõóéí áàéíãûí
õîðîîíû ãèø¿¿íýýð àæèëëàæ áàéíà. 2012-2016
îíû øèíý÷ëýëèéí çàñãèéí ãàçðûí ìºðèéí
õºòºëáºðò “Ìîíãîë ìàë” ¿íäýñíèé õºòºëáºð
áîëîí Ìàë÷äûí òàëààð òºðººñ áàðèìòëàõ
áîäëîãûã ¿ðãýëæ¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëýõ òàëààð
ñàíàë ãàðãàæ Ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí
õîðîîãîîð äýìæèãäæýý.
� ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí
Õºâñãºë àéìãèéí á¿õ ñóìäûí õºãæëèéí
çîðèëòûã òîäîðõîéëæ, öààøèä ñóìäûí
îíöëîãî, áàéãàëü îð÷èí, ìàë àæ àõóé, äýä
á¿òýö, õ¿í àìä òîõèðñîí õºãæëèéí òºëºâëºãººã
ìýðãýæëèéí àæëûí õýñýã ãàðãàí àæèëëàæ
ýõëýýä áàéíà.
� ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí
ºíãºðñºí 9 ä¿ãýýð ñàðä ñóðãóóëü,
öýöýðëýã¿¿äèéí óäèðäàõ àæèëòàí, áàãø íàðûí
çºâºë㺺íä îðîëöîæ áîëîâñðîëûí
áàéãóóëëàãàä àæèëëàã¸äûí íèéãìèéí àñóóäàë,
àæèëëàõ îð÷èí íºõöëèéí òàëààð ñàíàë
ñîëèëöîæ ¿ã õýëëýý.
ÌÝÄÝÝÍÈÉ ÒÎÂ×ÎÎÍ� ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí 2012
îíû òºñâèéí òîäîãîëîîð ªðõèéí
ýìíýëã¿¿äèéí ñàíõ¿¿æèëòèéã íýìýãä¿¿ëýõ
òàëààð ñàíàà÷ëàãàòàé àæèëëàæ 800.0 ñàÿ
òºãðºãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã òºñºâò ñóóëãóóëàâ.
� Ìîíãîë Óëñàä òºðèéí çàõèðãààíû
¿éë÷èëãýý øàò äàìæëàãà èõòýé, õ¿íä
ñóðòàëòàé, ¿éë÷èëãýýíèé òàëààðõè ìýäýýëýë
õàíãàëòã¿é áàéäãààñ ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýä èõýýõýí
õ¿íäðýë òóëãàðäàã. Èðãýä ¿éë÷èëãýý àâàõûí
òóëä îëîí áàéãóóëëàãûí ¿¿ä ñàõèæ, òàìãà
äàðóóëàõ, ãàðûí ¿ñýã çóðóóëàõ, çºâøººðºë
àâàõ, ÿëàíãóÿà õºäºº îðîí íóòãèéí èðãýä
çààâàë àéìãèéí òºâ, íèéñëýë îðîõ õýðýã ãàðäàã
áºãººä ÷èðýãäýëòýé, òîäîðõîé áóñ ä¿ðýì
æóðàì íü õóâü õ¿í, áèçíåñ ýðõëýã÷äýä òºâºã
ó÷ðóóëæ, ýíý íü ýðãýýä óëñ îðíû íèéãýì-
ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä ñààä áîëæ áàéíà.
¯¿íèéã çàñ÷ ñàéæðóóëàõ íýã àðãà çàì áîë “Íýã
öîíõíû ¿éë÷èëãýý”-ã íýâòð¿¿ëýõ ÿâäàë ãýäãèéã
îëîí îðíû òóðøëàãà õàðóóëæ áàéãàà áºãººä
ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ë.Ýíõ-Àìãàëàí Øâåéöàðèéí
õºãæëèéí àãåíòëàãààñ õýðýãæ¿¿ëýõ “Íýã
öîíõíû ¿éë÷èëãýý” òºñºëä Õºâñãºë àéìãèéã
õàìðóóëàõ òàëààð òóñ áàéãóóëëàãàä ñàíàë
òàâüæ àæèëëàõààð ñóäàëãàà õèéæ áàéíà..
Òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ íýã ãîë íºõöºë íü íü
òóõàéí îðîí íóòàãò èíòåðíåò, öàõèì ¿éë÷èëãýý
íýâòýðñýí áàéõ øààðäëàãàòàé áºãººä ¿¿íèé
¿ð ä¿íä øóóä ñóì, îðîí íóòãààñàà äýýð
äóðüäñàí ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã èðãýä àâàõ
áîëîìæòîé áîëíî.
Ìàë õà÷èãòñàí, õàìóóðñíààñ áîëæ àðüñ íü
çàãàòíàí, ìîä, ÷óëóó, õàä øºðãººæ ¿ðñíýýñ
áîëæ àðüñíû ãàäíà á¿ðõ¿¿ë áèò¿¿ øàðõàëæ öóñ,
ø¿¿ñ ãîîæèí ¿ðýâñäýã. Èéì òîõèîëäîëä öóñ
3. ªÒªÕ
2012 îíû åñä¿ãýýð ñàð
2012 ÎÍÛ ÒªÑÂÈÉÍ ÒÎÄÎÒÃÎËÎÎÐ ÕªÂÑÃªË ÀÉÌÀÃÒ ÕÈÉÃÄÝÕ ÕªÐªÍê ÎÐÓÓËÀËÒÛÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ
À.Äàâààíÿì:Øèíý çàñãèéí ãàçðûí ñàéí áºãººä
ñààð ìýäýýã øóóðõàé óíøèõûã õ¿ñâýëLike äàðíà óó...
ÁÍÕÀÓ-ûí Îðäîñ õîòîä îëîíóëñûí ñïîðòûí õî¸ðäóãààð íààäàìºíãºðñºí ñàðûí ñ¿¿ëýýð áîëñîí áèëýý.Ñïîðòûí 11 òºð뺺ð çîõèîãäñîí óãíààäìûí õÿòàä áºõèéí òºðºëä Õºâñãºëàéìãèéí Ãàëò ñóìûí õàðüÿàò àéìãèéíàðñëàí Àëòàíãýðýëèéí Äàâààíÿìò¿ð¿¿ëñýí.
Òýðáýýð ¿íäýñíèé áºõ,æþ¿æèö¿, æ¿äî, ñàìáî, êóðàø, êàçàõêóðàø, á¿ñòýé áºõ, ñûðûì, ÷ºëººòáºõ, õÿòàä ãýýä áºõèéí 12 òºðºëäºíäºð àìæèëò ãàðãàñàí íýãýí.À.Äàâààíÿì ýíý ñàðûí ñ¿¿ëýýðÊàçàõñòàíû Àñòàíàä áîëîõ á¿ñòýéáºõèéí ÄÀØÒ-ä îðîëöîíî. Ò¿¿íòýéÿðèëöñàíàà õ¿ðãýå.
-”Îðäîñ-2" íààäìûí òàëààðÿðèëöëàãàà ýõýëáýë ÿìàð âý?
-Íàéìäóãààð ñàðûí 27-31-íäªÌªÇÎ-íû Îðäîñ õîòîä îëîí óëñûíñïîðòûí íààäàì áîëæ, ºíäºðëºëºº.Ìèíèé õóâüä ýíý íààäàì õÿòàäáºõèéí òºðºëä îðîëöîæ, ò¿ð¿¿ëëýý.Íààäàì ºíäºð ò¿âøèíä ñàéõàí çîõèîíáàéãóóëàãäñàí.
-Õÿòàä áºõººð ºìíº íü áàðèëäàæáàéâ óó. Åð íü áàðèëäàæ áîëìîîð þìóó?
-Õÿòàä áºõèéí òºðºëä àíõ óäààáàðèëäàæ ¿çëýý. Èõ ýâã¿é áàðèëäààíáàéíà ëýý. Áè î÷ñîí ºä𺺠ä¿ðýìòýé-ãýý òàíèëöàæ, áàðèëäààíûã òîäîðõîéõýìæýýãýýð ñóäàëæ áàðèëäñàí.Ìèíèé õóâüä àâàðãûí òºëººõáàðèëäààíä õÿòàä áºõèéí òºð뺺ðîëîí ò¿ð¿¿ àâ÷ áàéñàí ºâºðìîíãîëáºõòýé áàðèëäàæ àâàðãà áîëëîî.
-ªâºðìîíãîëîîñ èðýýä øóóä“×èíãèñ õààí” æ¿äî áºõèéí Äýëõèéíöîìûí òýìöýýíä îðîëöñîí óó?
-Òèéì ýý. Íààäìûí äàðàààìðàëòûí áàéäàëòàé õºäººã¿¿ð ÿâñààðáàéãààä Äýëõèéí öîìûí òýìöýýíîðîëöñîí. Áýëòãýë õèéëã¿é îðîëöîæ,îëèãòîé áàðèëäààã¿é. ÊèðãèçñòàíûÞðèé Êðàêîâåòñêèé, ìàíàé ºñ÷ ÿâààçàëóó æ¿äî÷ ª.Ä¿¿ðýíáàÿð íàðòÿëàãäñàí.
-Èíãýõýä áºõèéí ñïîðòîîð õýäýíæèë õè÷ýýëëýæ áàéíà âý. Ö.Øèéðýâáàãøèéí øàâü ãýäãèéã òàíü ìýäýõ þìáàéíà?
-Áè 2001 îíä ÎÁÅÃ-ûí “Àâðàã÷”êëóáèéí äàñãàëæóóëàã÷ àéìãèéíàðñëàí Ö.Øèéðýâ áàãøèéí øàâüáîëæ, ñàìáî æ¿äî áºõººð õè÷ýýëëýæýõýëñýí. Òóõàéí ¿åä ìàíàé êëóá“Áàÿíç¿ðõ” íýðòýé áàéñàí äàà. Áº-õèéí ñåêöýíä îðîîä 5-6 ñàð õè÷ýýë-ëýýä ßïîí ðóó ñóðãóóëüä ÿâñàí.
-ßïîíä õýäýí æèë àìüäàðñàí áý?-ßïîíû ÿôè õîòûí äóíä
ñóðãóóëèéí æ¿äî áºõèéí àíãèääºðâºí æèë, ìºí èõ ñóðãóóëüä äºðºâ,íèéòäýý íàéìàí æèë ñóðàëöñàí.Õ¿íèé íóòàãò íàéìàí æèë àìüäàðíàãýäýã àìàðã¿é ø¿¿. Äóíä ñóðãóóëüääºðâºí æèë æ¿äîãîîð òàñðàëòã¿éõè÷ýýëëýñýí. Õàðèí èõ ñóðãóóëèéíäºðâºí æèëä ñïîðòîî îðõèñîí òàë áèé.Õè÷ýýëýý òàðààä öàãèéí àæèë õèéæ,õîîë, óíàà, áàéðíû ìºí㺺 îëîõ õýðýããàðíà. Åð íü ßïîíä ñóð÷, àìüäðàõàäºðòºã ºíäºð.
-Íàðàí óëñàä àëü èõ ñóðãóóëèéãÿìàð ìýðãýæëýýð òºãññºí áý?
-Òîêèî õîòûí “Äàéòî Áóíêà” èõñóðãóóëèéã áèçíåñ ìåíåæìåíòìýðãýæëýýð òºãññºí.
-Òýíä áàéõ õóãàöààíä ßïîíûæ¿äîãèéí îþóòíû àâàðãà øàëãàðóóëàõòýìöýýíä îðîëöîæ áàéâ óó?
-Îðîëöîëã¿é ÿàõ âý. Õî¸ð æèëäàðààëàí õ¿÷ ¿çñýí. Ãýõäýý øàëüòàéáàðèëäààã¿é íýã, õî¸ðäóãààð òîéðîãòÿëàãäàæ áàéñàí.
-Òàíûã îðîëöîæ áàéõàä ßïîíûøèë-äýã æ¿äî÷èä çîäîã-ëîæ áàéâ óó?
-2008 îíû Áýýæèíãèéíîëèìïèéí àâàðãà Ñàòîøè Èøèé,ìàíàé îëèì-ïèéí àâàðãà Í.Ò¿â-øèí-áàÿðûí ãîë ºðñºëäºã÷ ÒàêàìàñèÀíàé, Òàêàé ãýýä îëîí øèëäýã æ¿äî÷áàðèëäàæ áàéñàí. Áè Àíàéòàé îþóòûíàâàðãà øàëãàðóóëàõ òýìöýýíä òààð÷ÿëàãäàæ áàéñàí.
-ßïîíä áàéõäàà àëäàðòàéáºõ÷¿¿äòýé õàìò áýëòãýë õèéæ áàéñàíáèç äýý?
-Îëèìï, äýëõèéí àâàðãà Êýéæè
Ñ¿ç¿êè, äýëõèéí àâàðãà ßñ¿þêèÌ¿íåòà, Êàç¿õèêî Òàêàõàøè íàðûíõ¿íä æèíãèéí àëäàðòàé áºõ÷¿¿äòýéáýëòãýë õèéæ áàéñàí
-Æ¿äî áºõèéí ÓÀØÒ-ä ÿìàðàìæèëò ¿ç¿¿ëæ áàéâ?
-2006 îíä àíõ ÓÀØÒ-ä -100 êã-ûí æèíä õ¿ðýë ìåäàëü õ¿ðòýæ áàéñàí.Òóõàéí ¿åä ìèíèé æèíä Ñýëýíãèéíàéìãèéí àðñëàí Á.Çîëáàÿð àãñàíò¿ð¿¿ëæ, ÎÓÕÌ Ö.Î÷èðáàò àõ ìºíãº,îëèìïèéí àâàðãà Í.Ò¿âøèíáàÿð áèäõî¸ð õ¿ðýë ìåäàëü õ¿ðòýæ áàéñàí.
̺í 2008 îíä Ìîíãîëûí á¿õ àðäò¿ìíèé XII íààäàìä îëèìïèéíàâàðãàòàé àâàðãûí òºëºº áàðèëäàæ,ÿëàãäñàí.
-Õýçýýíýýñ +100 êã-ûí æèíäáàðèëäàõ áîëñîí áý?
-2009 îíîîñ äýýä æèíäýýáàðèëäàæ ýõýëñýí. ßïîíä áàéõàäìèíèé æèí 100 êã õ¿ðäýãã¿é áàéñàí.Õàðèí ýõ îðîíäîî èðñíýýñ õîéøíóòãèéí õîîë íàäàä òîõèð÷, îëîí êã
íýìýãäñýí. ßëàíãóÿà ñ¿¿ëèéí ãóðâàíæèëèéí õóãàöààíä æèí èõ íýìñýí.
-Åð íü æèíãýý íýìýõ íü çºâ ¿¿?-Æèí íýìýõ áóðóó ë äàà. Æèí
íýìýãäñýíýýð óðüä íü õèéäýã áàéñàíìýõí¿¿äýý õèéæ ÷àäàõàà áàé÷èõäàãþì áàéíà ëýý. Õàðèí ¿íäýñíèé áºõºäõ¿íä æèíòýé áàéõ íü äàâóó òàëòàé.
-Àíõ îëîí óëñûí ÿìàð òýìöýýíýýñìåäàëü õ¿ðòýæ áàéâ?
-2006 îíä Óëààíáààòàð õîòîäáîëñîí æ¿äî áºõèéí Ç¿¿í Àçèéíàâàðãà øàëãàðóóëàõ òýìöýýíýýñ õ¿ðýëìåäàëü õ¿ðòñýí íü ìèíèé îëîí óëñûíòýìöýýíýýñ õ¿ðòñýí àíõíû ìåäàëü.Äàðàà íü òóñ òýìöýýíýýñ õî¸ð ìºíãºíìåäàëü õ¿ðòñýí.
-Òàíû õóâüä áºõèéí îëîí òºðºëäáàðèëääàã. Áàðèëäàæ ¿çýýã¿é òºðºë áèéþó?
-Ñóìîãîîñ áóñàä áºõèéí á¿õòºðºëä áàðèëäàæ ¿çñýí. Áè ºìíº íüáºõèéí 11 òºð뺺ð áàðèëäàõäààîðîëöñîí òýìöýýí á¿ðýýñ ìåäàëüõ¿ðòýæ áàéñàí. Åð íü áàðèëäàæ¿çýýã¿é áºõèéí òºðºë ñóìî ë áàéõøèâ äýý.
-ßïîíä áàéõ õóãàöààíäàà ñóìîãîîðáàðèëäàõ áîëîìæ áàéñàí óó?
-Áàðèëäàõ áîëîìæ áàéñàí.Ìýðãýæëèéí ñóìîãèéí õýä õýäýíäýâæýýíýýñ ñàíàë òàâüæ áàéñàí. Ãýõäýýààâ, ýýæ ìààíü áîëîâñðîëäîî àíõààðãýýä áàðèëäóóëààã¿é. Îäîî ÀÍÓ-äàæèëëàæ, àìüäàð÷ áàéãàà ñóìî áºõèéíäýëõèéí õîøîé àâàðãà Ó.Áÿìáàæàâáèä õî¸ð èõ äîòíî íàéçóóä.
-Ìýðãýæëýýðýý àæèëëàæ áàéíà óó?-Àæèëëààã¿é ýý. Ñïîðò çàëóó
íàñíû àæèë áîëîõîîð îéðûí õýäýíæèë òóóøòàé õè÷ýýëëýæ, áàðèëäúÿãýæ áîäîæ áàéãàà. ßìàð ÷ áàéñàí 35-36 õ¿ðòëýý áºõººðºº áàðèëäàíà. Õàðèíöààøäàà ìýðãýæëýýðýý àæèëëàõñàíààòàé.
-¯íäýñíèé áºõººð õýçýýíýýñáàðèëäàæ ýõëýâ. Àéìãèéí àðñëàí öîëîîõýäýí îíä àâñàí áý?
-2009 îíîîñ ¿íäýñíèé áºõººðáàðèëäàæ ýõýëñýí. Òýð æèëýý Ãàëòñóìàíäàà ò¿ð¿¿ëæ, ñóìûí çààí áîëñîí.Õàðèí äàðàà æèë íü Áóëãàíû íààäàìäò¿ð¿¿ëæ, àéìãèéí àðñëàí öîëõ¿ðòñýí. Òýíä òàâûí äàâààíäæ¿äîãèéí øèãøýý áàãèéí òàìèð÷èíàéìãèéí íà÷èí Á.Àìáàñýëìààòàéòóíàæ, ºâäºã øîðîîäóóë-ñàí.غâãèéí äºðºâò àéìãèéí íà÷èí
Ä.Òàìèðûã, ò¿ð¿¿, ¿ç¿¿ðò íóòãèéí áºõóëñûí íà÷èí À.Áàòìºíõèéã äàâæ,ò¿ð¿¿ëñýí.
-Óëñûí íààäàìä õýäýí îíîîñçîäîãëîñîí áý?
-ĺðâºí ò¿¿õò îé äàâõàöñàíæèëèéí íààäìààð àíõ óäàà áàðèëäñàí.Íýãèéí äàâààíä õýíòýé áàðèëäñàíààñàéí ñàíàõã¿é áàéíà. Õàðèí õî¸ð,ãóðàâ äýýð Õýíòèé àéìãèéí àðñëàíÑ.Àðèóíáèëýã, Òºâ àéìãèéí àðëñàíÁ.Ýíõáààòàð íàðûã äàâæ, äºðâèéíäàâààíä íóòãèéí àíõ Ã.Ýëáýãõàðöàãàòàé îíîîëòîîð òààð÷, ºâäºãøîðîîäñîí.
Õàðèí ýíý æèëèéí íààäìààðõî¸ðûí äàâààíä Ñ¿õáààòàð àéìãèéíàðñëàí ×.Áóëãàíõ¿¿ã äàâæ, ãóðâûíäàâààíä óëñûí íà÷èí Í.Á¿ðýíáààòàðòóíàñàí.
-¯íäýñíèé áºõººð ÿìàð çîðèëãîòàâüæ áàéãàà âý?
-Ìýäýýæ, óëñûí öîëòîé áºõ áîëîõçîðèëãîòîé. Ìèíèé ¿åèéíõýí á¿ãäóëñûí òîì öîë õ¿ðòýýä áàéíà. ªºðòººçîðèëãî òàâèàä áýëòãýë ñóðãóóëèëòààáàçààãààä áàðèëäàõàä óëñûí öîëõ¿ðòýõ áàéëã¿é äýý.
-Áºõ õ¿íä õàðàìñàëòàé áàðèëäààíãýæ áàéäàã. Òàíû õàìãèéí õàðàìñàæÿâäàã áàðèëäààí?
-ªíãºðñºí æèë ÁÍÕÀÓ-ûíØåíüæåíü õîòîä áîëñîí îþóòíû çóíû“Óíèâåðñèàä” íààäìûí ¿íýìëýõ¿éæèíä õ¿ðýë ìåäàëèéí òºëººõáàðèëäààíä Áðàçèëûí Äýâèä Ìîóðàäÿëàãäñàí. Òýð ë áàðèëäààí õàìãèéíõàðàìñàëòàé áàðèëäààí þì áîëîâ óó.Áè Áðàçèëûí áºõºä ýõëýýä âàçàðè¿íýëãýýãýýð õîæèãäîæ ÿâààä öýâýðøèäýæ, òýíäýýñýýñ äàðàëòàíäîðóóëòàë äýâæýýíèé ø¿¿ã÷ èïïîíáóþó öýâýð ÿëàëò çààñàí þì.
Ãýâ÷ õàæóóãèéí õî¸ð ø¿¿ã÷âàçàðè ¿íýëãýý ºãñºí. Õî¸óëàà¿íýëãýý òýíöýýä äàõèæ áàðèëäàõàäåðººñºº áàðèëäààí òºâëºð÷ ÷àäàõã¿éáàéñààð âàçàðè àëäàæ, ÿëàãäñàí. Õýðýâáè ººðºº õàæóóãèéí õî¸ð ø¿¿ã÷èéíâàçàðè ¿íýëãýý çààñíûã õàðñàí áîëäàðàëòàà ¿ðãýëæë¿¿ëýýä ÿëàõáîëîìæòîé. Ýíý áàðèëäààíä èõõàðàìññàí. Íýð õ¿íäòýé òîìòýìöýýíýýñ ìåäàëü àâàõàä òóí îéðõîíáàéñàí.
-Áºõèéí óäàìòàé áèç äýý?-Áàéëã¿é ÿàõ âý. Ààâ, ýýæèéí
òàëààñ áàðèëääàã õ¿í îëîí áèé. Ààâûí
òàëä óëñûí çààí Ñ.Õ¿ðýëáààòàð,ýýæèéí àõ ä¿¿ íàð íü á¿ãäýýðýýáàðèëääàã ñóìûí çààí öîëòîé õ¿ì¿¿ñ.ͺ㺺 ñóìààñàà ãàðààã¿é ñóìûíçààíóóä ãýäýã øèã. Îäîî ÷ íóòàãòààáàðèëäàæ áàéíà.
-Òàíûã îéðä ÿìàð òýìöýýí õ¿ëýýæáàéãàà âý?
-Ýíý ñàðûí 24-íººñ àðàâäóãààðñàðûí 4-íèé õîîðîíä ÊàçàõòñàíûÀñòàíà õîòîä á¿ñòýé áºõèéí ÄÀØÒáîëíî. Òóñ òýìöýýí õ¿÷ ¿çýõ ãýýäáýëòãýë ñóðãóóëèëòàà áàçààæ áàéíà.̺í áóñàä òºðë¿¿äèéí ÄÀØÒ áàéãàà.Îí ãàðààä æ¿äî áºõèéí Åâðîïûíöóâðàë òýìöýýí¿¿ä áîëíî.
-Òà á¿ñòýé áàðèëäààíààð ºíãºðñºíæèë äýëõèéí àâàðãà áîëñîí. Á¿ñòýé áºõáóñàä áºõèéí òºð뺺ñ þóãààðàà îíöëîãâý?
-ªíãºðñºí æèë ÊûðãèçñòàíûÁèøêåê õîòîä áîëñîí á¿ñòýé áºõèéíÄÀØÒ-èé +100 êã-ûí æèíäò¿ð¿¿ëñýí. Á¿ñòýé áºõ íü áîñîî áàðóóíçîëãîæ, áàðüöòàé áàðèëääàã. Áàðüöàààëäâàë øóóä òîðãóóëäàã. Ãóðâàí óäààòîðãóóëáàë ÿëàãäàë õ¿ëýýäýã. Áàðóóíòàëààðàà áàðèëääàã.
Áè ººðºº áàðóóí òàøààòàé ó÷ðààñõºìðºõ, òîõîõ, õóòãàõ ãýýä ìèíèé¿íäñýí ìýõýý õèéõýä òîõèðîìæòîé.Åð íü á¿ñòýé áàðèëäààí íàäàä èë¿¿òîõèðñîí þì øèã ñàíàãääàã.
-ªíãºðñºí õàâàð Ôðàíöûí àëäàðòæ¿äî÷ Òåääè Ðèíåð Ìîíãîëä èðñýí.Ò¿¿íòýé õàìò áýëòãýë õèéæ ¿çýâ ¿¿?
-Òèéì ýý, îëèìïèéí àëò, õ¿ðýëìåäàëüò, Äýëõèéí òàâàí óäààãèéíàâàðãàòàé Òåääè Ðèíåðòýé áýëòãýëõèéíý ãýäýã õîâîðõîí îëäîõ áîëîìæ.Ò¿¿íòýé áýëòãýë õàìò õèéõýä¿íýõýýð àãóó õ¿í áàéíà ëýý. Òàñàðñàíõ¿í ãýæ ò¿¿íèéã õýëýõ áàéõ.
-Òà ò¿¿íòýé ºìíº íü áàðèëäàæ áàéâóó?
-Ýíý õàâàð õàìò áýëòãýë õèéæ¿çñíýýñ áàðèëäàæ áîë ¿çýýã¿é.
-ĺðâºí æèëèéí äàðàà ÁðàçèëûíÐèî Äå Æàíåéðîä îëèìïèéí ÕÕÕIíààäàì áîëíî. Òàíä îëèìïîä îðîëöîõáîëîìæ áàéãàà þó?
-Ìèíèé æèíä îëîí øèëäýãòàìèð÷èí áàéãàà. Æ¿äî áºõººðáàéíãèéí áýëòãýëòýé áàéõã¿é áîëàìæèëò ãàðãàõàä õýö¿¿. Áýëòãýëýýñàéí õèéãýýä îëèìïèéí ýðõèéí îíîîöóãëóóëàõ òýìöýýíä ìåäàëü õ¿ðòýýäáàéâàë îëèìïîä îðîëöîõ áîëîìæòîé.
ÓËÑÛÍ ÖÎËÕ¯ÐÒÝÕ ÁÀÉËÃ¯É ÄÝÝ
Áýëòãýëýý ñàéí õèéãýýä áàéâàëÓËÑÛÍ ÖÎË
Õ¯ÐÒÝÕ ÁÀÉËÃ¯É ÄÝÝ