Πρακτικές προτάσεις διαχείρισης της πολυπολιτισμικής σχολικής

πραγματικότητας: το πρόγραμμα Inter(Inter-project)

Κωνσταντίνα Παπακώστα

Εκπαιδευτικός – Αρχαιολόγος M.Sc. Υποψήφια διδάκτορας Εκπαιδευτικής Πολιτικής

Διάρθρωση της παρουσίασης

• Λόγοι επιλογής του προγράμματος Inter

• Παρουσίαση του προγράμματος Inter (Inter-project)– i. Στόχοι και φάσεις του

προγράμματος– ii. Θεωρητικός προσανατολισμός

του οδηγού– iii. Η δομή του οδηγού

• Κριτική αποτίμηση - συμπεράσματα

Λόγοι επιλογής του προγράμματος Inter

• Inter: διακρατικό πρόγραμμα μεταξύ χωρών με μεγάλες διαφορές– ως προς την πληθυσμιακή τους σύσταση

(γηγενείς/επήλυδες, υποδοχή/αποστολή μεταναστών, εσωτερικά εθνοτικά ζητήματα),

– ως προς την πολιτική για την διαπολιτισμική εκπαίδευση που ακολουθούν.

• Με το πρόγραμμα Inter (Inter-project) κατάφεραν – να υπερβούν τη σωρεία των εξωτερικών

διαφορών που συσκοτίζουν την ουσία της διδακτικής πράξης

– να προσεγγίσουν τα κοινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δάσκαλοι στο χτίσιμο ενός διαπολιτισμικού σχολείου.

• Έτσι, αποπέμπεται η εσωστρέφεια προς την τάξη και συζητούνται θέματα όπως – η σχολική διοίκηση και νομοθεσία, – οι εκπαιδευτικές πολιτικές, – η σχέση του σχολείου με την κοινότητα, – η αξιολόγηση των μαθητών, – οι απόψεις-στερεότυπα που έχουν οι δάσκαλοι για

τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, συντάσσοντας ένα πρακτικό εγχειρίδιο χρησιμοποιήσιμο από οποιονδήποτε δάσκαλο τουλάχιστον της Ευρώπης.

Παρουσίαση του προγράμματος Inter (Inter-project)

• Το πρόγραμμα Inter ήταν το αποτέλεσμα μιας συνεργασίας μεταξύ Ισπανίας, Πορτογαλίας, Τσεχίας, Λετονίας, Μεγάλης Βρετανίας και Νορβηγίας

• Διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο UNED της Μαδρίτης, υποστηρίχθηκε από το πρόγραμμα Comenius της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και διήρκεσε από το 2002 ως το 2005.

• Τα ιδρύματα που συμμετείχαν ήταν τα – -UNED, Ισπανία (ανοιχτό πανεπιστήμιο,

συντονιστής)– -CSIC, Ισπανία– -UCM, Ισπανία – -Huelva University, Ισπανία– -Navreme, Αυστρία– -Universidade do Porto, Πορτογαλία– -Nottingham Trent University, Μεγάλη Βρετανία– -Universiteit I Oslo, Nορβηγία– -Globea, Δημοκρατία της Τσεχίας (ΜΚΟ)– -Latvijas Universitate, Λετονία– -Charles University, Δημοκρατία της Τσεχίας

(FRA 2007).

i. Στόχοι και φάσεις του προγράμματος

• Να χαρτογραφηθεί η πολιτισμική ποικιλότητα των μαθητών και των κοινοτήτων στα ευρωπαϊκά σχολεία.

• Να αποτιμηθούν κριτικά οι εκπαιδευτικές πολιτικές και πρακτικές που αναπτύχθηκαν σε σχέση με την ανταπόκριση στις ανάγκες της πολιτισμικής ποικιλότητας των μαθητών και των κοινοτήτων.

• Να οριστεί και να λειτουργήσει ως παράδειγμα η διαπολιτισμική προσέγγιση στην εκπαίδευση τόσο στη θεωρητική της βάση όσο και στις πρακτικές συνέπειες.

• Να αναπτυχθεί ένας συστηματικός οδηγός ως εργαλείο ανάλυσης, υποστήριξης, διαχείρισης και βελτίωσης της διαπολιτισμικής προσέγγισης στις σχολικές πρακτικές, σε σχέση με το αναλυτικό πρόγραμμα και τις δομές των ιδρυμάτων.

• Να χρησιμοποιηθεί και να αξιολογηθεί ο οδηγός στα ποικίλα ιδρύματα εκπαίδευσης δασκάλων που εμπλέκονται στο πρόγραμμα

Η συνολική διάρκεια του προγράμματος ήταν τρία χρόνια (από το 2002 ως το 2005) και είχε τρεις φάσεις:

• προσδιορισμός (1ος χρόνος)

• κατάστρωση και συγγραφή του οδηγού INTER (2ος χρόνος)

• εφαρμογή και αξιολόγηση του οδηγού (3ος χρόνος)

ii. Θεωρητικός προσανατολισμός του

οδηγού• Οι στόχοι του οδηγού ήταν – να ξεκαθαρίσει τις ιδέες που υποστηρίζουν τη διδασκαλία και

τη μάθηση,– να σκεφτεί κριτικά σε σχέση με αυτές σε πραγματικές

πρακτικές, – να σκεφτεί διαφορετικούς τρόπους και ιδέες για τη διδασκαλία

και τη μάθηση, – να διευκολύνει παραδείγματα και πληροφορίες για αυτούς που

επιθυμούν να αλλάξουν τις παρούσες πρακτικές τους.

• Ο οδηγός αμφισβητεί – τους εγγενείς στόχους της τρέχουσας εκπαίδευσης, – την ιδέα ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε να αφορά κυρίως τη

μετάδοση γνώσης, – το συσχετισμό της πολιτισμικής ποικιλότητας με κάποιες

κοινωνικές ετικέτες ή κατηγορίες (μετανάστευση, εθνικότητα, μειονότητες, εθνότητα κλπ),

– τις ιδέες της σχολικής επιτυχίας και της σχολικής αποτυχίας, – την οπτική της ομογενοποιήσης, – την ιδέα ότι η διαπολιτισμική εκπαίδευση έχει να κάνει μόνο με

το να προβάλλει θετικά την ποικιλότητα, – την αντισταθμιστική εκπαίδευση ως στρατηγική ενσωμάτωσης, – την ιδέα ότι η διαπολιτισμική εκπαίδευση δίνει «συνταγές» για

τη λύση συγκεκριμένων προβλημάτων, – το μύθο ότι η εκπαίδευση πρέπει να αξιολογεί μόνο την

ακαδημαϊκή επιτυχία των μαθητών.

• Αντίθετα, ο οδηγός προτείνει – εναλλακτικούς σκοπούς στην εκπαίδευση, – να κατανοήσουμε την εκπαίδευση ως ένα τρόπο

ανάπτυξης ατομικών στρατηγικών και ικανοτήτων να ζούμε σε μια πολύ-πολιτισμική κοινωνία,

– να θεωρούμε την ποικιλότητα ως πλούτο, – να αναπτύξουμε κριτική συμπεριφορά προς τις

δικές μας πεποιθήσεις και να μάθουμε να ζούμε με ανθρώπους που έχουν διαφορετικά μοτίβα συμπεριφοράς,

– να χρησιμοποιήσουμε τον πολιτισμικό σχετικισμό ως μια προσέγγιση για να αναπτύξουμε ενσυναίσθηση,

– να πολεμήσουμε ενάντια στις διακρίσεις και το ρατσισμό,

– να αναγνωρίσουμε την ανάγκη αντιρατσιστικής εκπαίδευσης για όλους (συμπεριλαμβανομένων ημών),

– να υιοθετήσουμε το αναλυτικό πρόγραμμα σύμφωνα με τις γνώμες και τις προοπτικές των μαθητών,

– να προωθήσουμε τη συνεργατική μάθηση και την ενσυναίσθηση,

– να προωθήσουμε καλύτερες και βαθύτερες σχέσεις ανάμεσα στα σχολεία και τις κοινότητες,

– να αξιολογούμε ολόκληρη τη διαδικασία διδασκαλίας/μάθησης και όχι μόνο τις επιτεύξεις του μαθητή.

Οι συγγραφείς του οδηγού:

• ορίζουν τη διαπολιτισμική εκπαίδευση ως: «μια εκπαιδευτική προσέγγιση βασισμένη στο σεβασμό και την εκτίμηση της πολιτισμικής ποικιλότητας. Απευθύνεται σε κάθε μέλος της κοινωνίας νοούμενης ως σύνολο, προτείνοντας ένα μεικτό μοντέλο ανάμειξης στην εκπαίδευση των μαθητών που υποστηρίζει όλους τους τομείς της εκπαιδευτικής διαδικασίας με τρόπο τέτοιο, ώστε να πετυχαίνουμε ίσα αποτελέσματα/ευκαιρίες για όλους, ξεπερνάει το ρατσισμό και τις ποικίλες εκδηλώσεις του και θεμελιώνει διαπολιτισμική επικοινωνία και ικανότητα» (Αguado & Silva 1999),

• αποδέχονται ότι διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι να προσμετράς τις ατομικές διαφορές που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την τυπική μορφή της εκπαίδευσης αλλά και πιο ανεπίσημες μορφές,

• απορρίπτουν ως διαπολιτισμική εκπαίδευση – τους εορτασμούς της

διαφορετικότητας, – τη θεώρηση των άλλων ανθρώπων ως

«άλλους»,– την αναζήτηση συνταγών για την

επίλυση προβλημάτων, – τη μεταχείριση των διαφορών σαν να

έπρεπε να «αποζημιωθούν»,– την τοποθέτηση ανθρώπων στην ίδια

τάξη χωρίς την προώθηση θετικών σχέσεων ανάμεσα τους,

– την αποφυγή των συγκρούσεων.

iii. Η δομή του οδηγού• Κεφάλαιο 1: Υποχρεωτική εκπαίδευση • Κεφάλαιο 2: Ποικιλότητα vs ομοιογένεια στα σχολεία

• Κεφάλαιο 3: Σχολείο, Σπίτι, Κοινότητα • Κεφάλαιο 4: Θεωρητικές προϋποθέσεις

• Κεφάλαιο 5: Εκπαιδευτικές πολιτικές

• Κεφάλαιο 6: Αξιολόγηση των μαθητών και διαφύλαξη ποιότητας

• Κεφάλαιο 7: Σχολική δομή και οργάνωση

• Κεφάλαιο 8: Στρατηγικές διδασκαλίας και • Γλωσσάρι

http://inter.up.pt/inter.php?item=inter_guide

Κριτική αποτίμηση - συμπεράσματα

• Ο οδηγός έχει τη δομή διδακτικού εγχειριδίου: 1) πηγές σχετικές με το θέμα του κάθε

κεφαλαίου, 2) ερωτήσεις για συζήτηση, 3) πληροφορίες για το θέμα, 4) δραστηριότητες τύπου ερωτήσεων

κατανόησης και προβληματισμού του θέματος,5) δραστηριότητες.

• Χρήσιμο εργαλείο για την εκπαίδευση δασκάλων πολυπολιτισμικών τάξεων, καθώς – αντιμετωπίζει το θέμα της διαπολιτισμικής

εκπαίδευσης σφαιρικά – φροντίζει για τον βασικό εξοπλισμό του

εκπαιδευτικού σε • θεωρητική ενημέρωση, • προβληματισμό, • πρακτικές προτάσεις.

– συνοψίζει τη βασική προβληματική για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση εξοπλίζοντας έναν μάχιμο εκπαιδευτικό, αγκαλιάζοντας τις παραμέτρους που μπορούν να συνεισφέρουν στην υλοποίηση της διαπολιτισμικότητας ως πρακτικής.

Βρίσκει τη χρυσή τομή στην καρδιά του εκπαιδευτικού προβλήματος: στην εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των δασκάλων.

Το πρόβλημα στη διαχείριση της διαφορετικότητας από τους εκπαιδευτικούς εντοπίζεται στην απουσία αντίστοιχης κατάρτισης σε όλες τις παραπάνω χώρες αλλά και είναι γνωστό στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα.

Το καίριο της προσέγγισης του οδηγού εντοπίζεται στο σημείο της συνεργασίας: ο ίδιος συναρτά το αποτέλεσμα μιας τριετούς διαπολιτισμικής συνεργασίας. Έτσι, η προσέγγιση που προτείνει έχει πρακτική, συνεπώς αποδεδειγμένα εφαρμόσιμη, βάση.

Μπορεί, αν όχι να λύσει τα προβλήματα, τουλάχιστον να δώσει κάποιες απαντήσεις και προτάσεις στην πολυσχιδή ελληνική σχολική πραγματικότητα.

http://inter.up.pt/inter.php?item=inter_guide

Ευχαριστώ για την προσοχή σας!