คู่มือจัดกิจกรรมการเรียนรู้...

คานา

ปจจบนสถานการณทรพยากรปาไมของชาต ถกทาลายจนลดปรมาณลงอยางมากทงยงมความเสอมโทรมลงอยางตอเนอง เปนผลใหเมอเกดภยพบตทางธรรมชาต กจะสงผลกระทบทมแนวโนมทว ความรนแรงเพมมากขนตามไปดวย ดงจะเหนไดวา ในฤดฝน เมอเกดฝนตกหนก มกจะมนาปาไหลหลากลงมา และมดนถลมเปนประจา และเมอเขาสฤดแลง มกจะเกดการขาดแคลนนาในระดบรนแรง ซงสงผลกระทบถงการประกอบอาชพและการดารงชวตของประชาชนโดยตรง ปรมาณนาลดลง ดนขาดความอดมสมบรณ ระบบนเวศเสยสมดล เหลานลวนเปนผลพวงทเกยวเนองจากการทาลายทรพยากรปาไมททกคนตองรวมมอกนแกไข สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเลงเหนถงความจาเปนอยางยงทจะตองอนรกษทรพยากรปาไมทเหลออยใหคงไวและฟนฟสวนทเสอมโทรมใหกลบมาสมบรณดงเดม โดยเฉพาะพนทโครงการพฒนาเดกและเยาวชนในถนทรกนดาร ซงสวนใหญเปนพนทปาหรอปาตนนา พนทเขตอนรกษตางๆ ควรทจะใหมการจดการเรยนการสอนในโรงเรยน ใหนกเรยนเหนถงความสาคญของปาไม เกดความรกความหวงแหนทรพยากรปาไม และรวมกนอนรกษ ซงเดกและเยาวชนจะเปนพลงสาคญทจะทาใหเกดการเปลยนแปลงเพอนาไปสการใชทรพยากรของชมชนอยางมประสทธภาพไดมประสบการณตรงจากสภาพทเปนจรงของทองถน สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร จงไดรวมกบหนวยงานทเกยวของ จดทาคมอการจดกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษทรพยากรปาไม ชนประถมศกษาปท 5 ขน เพอใชจดการเรยนการสอนในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน เพอจะไดปลกจตสานกใหกบนกเรยนและชมชนโดยรอบโรงเรยนในการมสวนรวมอนรกษทรพยากรปาไม ซงจะเปนสวนชวยในการฟนฟและรกษาความสมบรณของทรพยากรปาไมไว ใหยงยนตอไป

สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เมษายน 2555

สารบญ

หนา พระราชดารและความเปนมา 1 คาชแจงการใชคมอ 2 กจกรรมการเรยนรท 1 ปาไมสาคญไฉน 3 กจกรรมการเรยนรท 2 ปาไมบานเรา 16 กจกรรมการเรยนรท 3 สายใยสายสมพนธ 27 กจกรรมการเรยนรท 4 กวาจะมาเปนปาใหญ 34 กจกรรมการเรยนรท 5 เมอโลกนไมมปาไม 41 กจกรรมการเรยนรท 6 ภมปญญาอนรกษปา 48 กจกรรมการเรยนรท 7 สรางสรรคงานศลปจากปาของเรา 58 กจกรรมการเรยนรท 8 ปานคอละคร 61 กจกรรมการเรยนรท 9 เรารกทรพยากร 73 กจกรรมการเรยนรท 10 รวมแรงรวมใจ จตอาสารกษปา 76 บรรณานกรม 78 ภาคผนวก รายชอทปรกษาและคณะทางาน 79

คมอการจดกจกรรมการเรยนร เรองการอนรกษทรพยากรปาไม ชนประถมศกษาปท 5 ห น า | 1

พระราชดารและความเปนมา ปจจบนทรพยากรปาไมของประเทศถกทาลายลงไปมาก นอกจากจะสงผลตอชวตความเปนอยของประชาชนแลว ยงทาใหเกดภยพบตทางธรรมชาตทนบวนจะทวความรนแรงมากขน ในการเสดจพระราชดาเนนทรงเยยมโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบารงท 107 บานหวยจะคาน ตาบลปงโคง อาเภอเชยงดาว จ งหวด เชยงใหม เม อ วนท 6 กมภาพนธ 2530 มพระราชดาร ให ด า เนนงานโครงการอน ร กษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมขน เพอเปนการปลกฝงใหเดกนกเรยน เยาวชนและประชาชนในพนท มจตสานกในการอนรกษทรพยากร โดยมกจกรรมสงเสรมใหนกเรยนไดเรยนรเกยวกบหลกสตรสงแวดลอมศกษา การใชสะเดา ลดการใชสารเคมในการทาเกษตร การจดทาสวนพฤกษศาสตร ในสวนของประชาชนไดมการใหความรเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สงเสรมการจดทาปาชมชน รวมทงการใชประโยชนจากหญาแฝก ในการปองกนการชะลางพงทะลายของดน

ตอมาในป 2554 ประเทศไทยประสบภยพบตทางธรรมชาตหลายครง สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไดมพระราชกระแสเพมเตมใหมการจดการเรยนรเรองการอนรกษทรพยากรปาไม เพอใหนกเรยนไดตระหนกถงความสาคญของทรพยากรปาไม เกดความรกความหวงแหนและรวมกนอนรกษทรพยากรปาไม พระราชกระแสในเรองดงกลาวมหลายครงและหลายวาระ ซงสรปไดดงน

เมอวนท 13 มกราคม 2554 ทโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานตองอชางกลปทมวนอนสรณ 13 จงหวดนราธวาส สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชกระแส สรปความไดวา เนองจากปาไมถกตดทาลายลงไปมากทงในพนทภเขา ปาพร และทอนๆ จงควรทจะจดใหมการเรยนการสอนเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมใหกบนกเรยน โดยจดทาหลกสตรใหเหนและเนนถงความสาคญของทรพยากรปาไม สรางความเขาใจเรองการอนรกษ สาหรบใหครใชสอนในโรงเรยน ตอมาเมอวนท 31 มกราคม 2554 ทโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนนเรศวรปาละอ จงหวดประจวบครขนธ มพระราชกระแสเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมอกครง สรปความไดวา ควรสงเสรมใหชาวบานรวมกนปลกปา และสอนนกเรยนใหรกปาไม เหนถงประโยชนและเขาใจเรองของปาไม โดยใหมการจดทาหลกสตรในการจดการเรยนการสอน และเมอวนท 23 มถนายน 2554 ทอทยานแหงชาตภกระดง จงหวดเลย มพระราชกระแสกบ ผบญชาการตารวจตระเวนชายแดน และอธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช สรปความไดวา ปาไมถกตดทาลายไปอยางมากจนเปนปญหาตอสภาพแวดลอมอยางหนก การชวยเหลออยางไรกไมสามารถแกปญหาได แมจะสรางบานทดแทนบานทพงไปแลวกอาจพงถลมไดอกในคราวถดไป จงควรทจะเรมตนสอนการอนรกษปาไมตงแตเดก ซงอาจเรมในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน โดยจดทาเปนหลกสตรหรอกจกรรมใหเดกเกดความรกและหวงแหนในทรพยากรปาไมและรวมสงวนรกษาปาไมไว

จากพระราชกระแสดงกลาวขางตน สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไดรวมกบหนวยงานทเกยวของ จดทาเปนคมอการจดกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษทรพยากร ปาไม ชนประถมศกษาปท 5 ขน สาหรบใชในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนซงสวนใหญตงอยใกลพนทปาไม เพอปลกฝงใหนกเรยนและชมชนโดยรอบโรงเรยนตระหนกถงความสาคญและรวมกนอนรกษทรพยากรปาไมของประเทศ


คาชแจงการใชคมอ

คมอการจดกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษทรพยากรปาไม ชนประถมศกษาปท 5 จดทาขนเพอมงเนนใหผเรยนมความร ทกษะ มจตสานกรวมกนในการอนรกษทรพยากรปาไม รกถนฐานและชมชนของตนเอง รวมทงเกดสมรรถนะในการสอสาร มความสามารถในการคดวเคราะห แกปญหา ใชเทคโนโลย และภมปญญาทองถนเปนทกษะชวต ครผสอนสามารถนาไปใชในการจดกจกรรมการเรยนร โดยมแนวทาง ดงน

1. กลมเปาหมายในการเขารวมกจกรรม คอ นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 2. ระยะเวลาทใชในการจดกจกรรม 40-60 ชม./ภาคเรยน หรอ สปดาหละ 1-2 ครง ครงละ 1-2

ชวโมง 3. กจกรรมการเรยนรดงกลาวสามารถนาไปใชเปนสวนหนงของกจกรรมพฒนาผเรยน 4. การจดกจกรรมการเรยนรแตละกจกรรม ครผสอนสามารถประยกตเนอหาสาระ และระยะเวลา

ใหสอดคลองกบบรบทของโรงเรยนในแตละทองถนไดตามความเหมาะสม

จดมงหมาย การจดกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษทรพยากรปาไม มงพฒนาผเรยนใหเปนคน มปญญา และมความสข กาหนดเปนจดมงหมายเพอใหเกดกบผเรยน ดงน

1. มความรเกยวกบปาไม รจกปาไมในชมชน ตระหนกถงความสาคญของปาไม 2. มความรเกยวกบความสมพนธระหวางสงแวดลอมกบสงมชวต และความสมพนธระหวาง

สงมชวตตางๆ ในระบบนเวศ 3. มความรและมทกษะการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนอยางยงยน 4. บอกผลกระทบทเกดจากการทาลายทรพยากรปาไมและสรปแนวทางอนรกษทรพยากรปาไมได 5. ตระหนกและเหนคณคาในการอนรกษปาชมชน 6. มสวนรวมในการอนรกษปาชมชน


กจกรรมการเรยนรท 1 ปาไมสาคญไฉน แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค เพอใหนกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบความสาคญของปาไม 2. เวลา จานวน 3 ชวโมง 3. สาระสาคญ 3.1 ความหมายของปาไม 3.2 ประโยชนของปาไม 3.3 ผลกระทบจากการทาลายปา 4. การจดกจกรรม ขนนาเขาสบทเรยน

1) ครใหนกเรยนรวมกนรองเพลงทมเนอหาเกยวของกบปาไม (รายละเอยดอยในภาคผนวก) 2) ครใหนกเรยนรวมกนแสดงความคดเหนเกยวกบเนอหาของเพลงทรอง ขนสอน 1) ครอธบายความหมายของปาไม (รายละเอยดอยในภาคผนวก) 2) ครแบงนกเรยนออกเปนกลมๆ แลวใหแตละกลมรวมกนคดและเขยนประโยชนทนกเรยนและ

ครอบครวไดรบจากปาไม 3) ครใหตวแทนนกเรยนแตละกลมนาเสนอเกยวกบประโยชนจากปาไมทนกเรยนและครอบครว

ไดรบ 4) ครสรปถงประโยชนทนกเรยนและครอบครวไดรบจากปาไม 5) ครใหนกเรยนดวดทศน/ ภาพขาว /ภาพจากหนงสอพมพ ทแสดงถงภยธรรมชาตซงเปนผลมา

จากการทาลายปาไม เชน ดนถลม นาทวม นาปาไหลหลาก ไฟปา เปนตน แลวใหนกเรยนรวมกนอภปรายในประเดนตางๆ เชน (รายละเอยดอยในภาคผนวก)

- ความรสกของนกเรยนทมตอเหตการณหรอภาพทไดด - หากบานของนกเรยนตองพบกบสภาพดงกลาว นกเรยนจะทาอยางไร

6) ครและนกเรยนรวมกนวเคราะหถงสาเหตของภยธรรมชาตซงเปนผลมาจากการทาลายปาไม 7) ครใหนกเรยนดวดทศน/ภาพขาว/ภาพจากหนงสอ ทแสดงถงสภาพการทาลายปาไมในปจจบน

เชน การเผาปา การตดไมทาลายปา การทาไรเลอนลอย เปนตน แลวใหนกเรยนรวมกนอภปราย ในประเดนตางๆ เชน (รายละเอยดอยในภาคผนวก)

- ความรสกของนกเรยนทมตอเหตการณหรอภาพทไดด - หากปาไมถกทาลายเชนในภาพจะเกดอะไรขน

8) ครสรปถงผลกระทบจากการทาลายปาไม และอธบายเพมเตมถงประโยชนของปาไม ขนสรป

ครและนกเรยนรวมกนสรปถงประโยชนและความสาคญของปาไมแลวเขยนลงในใบงานกจกรรม ท 1


5. สอการเรยนร 5.1 เพลงทมเนอหาเกยวกบปาไม 5.2 วดทศน/ ภาพขาว/ ภาพจากหนงสอพมพ ทแสดงถงภยธรรมชาตซงเปนผลมาจากการทาลาย ปาไม และแสดงถงสภาพการทาลายปาไมในปจจบน 5.3 ใบความร เรอง ปาไม 5.4 ใบงานกจกรรมท 1 6. การวดและการประเมนผล

6.1 สงเกตจากการรวมกจกรรมของนกเรยน (เชน ความสนใจตอกจกรรม, การแสดงความคดเหน, การกลาแสดงออก) 6.2 ตรวจความถกตองของใบงานกจกรรมท 1


ความรสาหรบคร 1. สาระสาคญ

เรองปาไม ประกอบดวยสาระสาคญ ดงน 1) ความหมายของปาไม 2) ประโยชนของปาไม 3) สาเหตของการทาลายปาไม 4) ผลกระทบจากการทาลายปาไม

ทรพยากรปาไม เปนทรพยากรธรรมชาตอยางหนงทสามารถรกษาใหคงอยสภาพไดหรอทดแทนได (Replaceable and Maintainable Resources) ซงมความสาคญอยางยงตอการดาเนนชวตของมนษย ทงทางตรงและทางออม โดยเปนสวนสาคญทชวยในการรกษาความสมดลทางธรรมชาตและสภาพแวดลอม จงจาเปนอยางยงทจะตองชวยกนปองกนรกษาปาไมใหคงอยอยางยงยนตลอดไป

ความหมายของปาไม โดยความหมายทวๆ ไปแลว ปาไม คอ พนดนทซงปกคลมดวยพรรณพชไมวาจะเปนตนไม ไมพม หญา หรอพชอยางอนทมใชพชเกษตร บางครงอาจหมายถงสงคมพชตามธรรมชาต อาจเปนสงคมของไมใหญ เชน ปาดงดบทางภาคใตของประเทศ หรอไมเลกผสมกบหญาตามธรรมชาต เชน ทงหญาในเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร เปนตน ในทางนเวศวทยานยมใชคาวา “สงคมพชคลมดนตามธรรมชาต” ซงอาจเปนไดตงแตปาใหญทประกอบดวยไมชนเรอนยอดสงกวา 40 เมตร ไปจนถงทงหญาและลานหน ทปกคลมดวยมอสและพชเลกๆ คนไทยทวไปมกเขาใจวา ปาไมคอสงคมพชทตองมไมใหญสงกวา 20 เมตรขนไป ประกอบกนอยอยางหนาแนน สวนสงคมพชอนๆ มกมองไมเหนความสาคญและปลอยใหถกทาลายไป แตในดานการอนรกษแลว ไมวาจะเปนปาทประกอบดวยไมใหญ (ปาไม) หรอทประกอบดวยไมเลก (ทงหญา หรอปาทง) กยอมมความสาคญไมยงหยอนกวากน ฉะนนเพอความพนสของประเทศควรทจกไดอนรกษไวอยางเหมาะสมทงในดานปรมาณและสภาพตามความจาเปนระดบทองถน ระดบประเทศ และรวมไปถงระดบโลกสวนรวม

ประโยชนปาไม ปาไมมคณคาและความสาคญตอมนษยชาต ตงแตอดตจนถงปจจบน ประโยชนของปาไม

ทมตอมนษยทงทางตรง และทางออม ม ดงน 1) ประโยชนทางตรงของปาไม

- เปนปจจยส ในการดารงชวตประจาวนของมนษย 2) ประโยชนทางออมของปาไม

- ชวยใหฝนตกและทาใหมความชมชนในอากาศสมาเสมอ - บรรเทาความรนแรงของลมพาย - ปองกนการพงทลายของดน - บรรเทาอทกภย - ชวยใหนาไหลสมาเสมอตลอดป - เปนทอยอาศยของสตวปา - เปนแหลงพกผอนหยอนใจ และนนทนาการ


1. ประโยชนทางตรงของปาไม 1.1 ไม เปนผลผลตจากปาทนยมใชกนแพรหลายตงแตโบราณ เนองจากมราคาถก นาหนกเบา

และมคณสมบตเหมาะสมสะดวกในการใชสอยกวาสงอนๆ เชน เหลกหรอซเมนต แมปจจบนจะมการคดคนวสดอนทใชแทนไม แตเนองจากไมมคณสมบตเฉพาะตว ซงบางครงใชสงอนแทนไมได ไมจงยงคงเปนทนยมใชกนอยางกวางขวาง ไดมการใชไมกนมากในการกอสรางบานเรอน ทาเครองเรอน และการกอสรางอนๆ เชน การทาสะพาน ทารถ ตอเรอ ทาเครองมอการเกษตร การประมงและเครองกฬาตางๆ เปนตน

1.2 เชอเพลง ทไดจากปาคอ ฟนและถาน ซงใชในการหงตม และใชในโรงงานอตสาหกรรมตางๆ รวมทงเชอเพลงทใชกบจรวดดวย

1.3 วสดเคม ทไดจากไมไดแก เซลลโลสและลกนน เซลลโลสใชมากในการทากระดาษ ไหมเทยม วสดระเบด นาตาล แอลกอฮอล และยสต สวนลกนน ใชในการทาวานลา นาหอมและเครองสาอางตางๆ ถนอมอาหาร และยารกษาโรคผวหนง ถาเอาไมไปกลนในเตาอบกจะไดกรดอาซตค นามนดน และ เมทธลแอลกอฮอล ซงนาไปใชในอตสาหกรรมตางๆ

1.4 อาหาร มนษยไดอาหารหลายอยางจากปา เชน ดอก ผล ใบ เมลดของพนธไมตางๆ หนอไม เหด หวกลอย มนตางๆ และอาหารทไดจากสตวปา รวมทงนก สตวเลอยคลาน และแมลงตางๆ เชน ผง เปนตน

1.5 ยารกษาโรค ทไดจากปาทสาคญม สมนไพรตางๆ ยาแกโรคเรอนจากนามนของผลกระเบา ยารกษาความดนโลหตสงจากรากของตนระยอม ยารกษาโรคหวใจจากเมลดตนแสลงใจ สารกาจดแมลงและเบอปลาจากตนหางปลาไหล เปนตน

1.6 เสนใย ทไดจากปามหลายชนด เชน จากเปลอกไมตางๆ และจากเถาวลยชนดตางๆ 1.7 ชน นามน และยางไม

- ชน ทไดจากปาทสาคญม ชนตะเคยนตาแมว ทไดจากตนตะเคยนตาแมว และชนกะบาก ใชทานามนชกเงา ยางรกใชในการทาเครองเขน กายานใชในการทาเครองหอมและทายา ยางสนใชในการทายา ทานามนผสมส ทาสบ และยาขดรองเทา เปนตน

- นามนไม ไดจากตนยางนา ยางเหยง ยางกราด เปนตน ซงใชในการทาไต ชนยาเรอ และทาบานเรอน เปนตน

- ยางไม ทสาคญ คอ ยางเยลตงใชในการทาหมากฝรง และยางขนนนกใชในการหมสายเคเบลใตนา เปนตน

1.8 ฝาดฟอกหนงและส พรรณไมในปามหลายชนดทเปลอก แกน หรอผลนามาใชทาฝาดฟอกหนงไดด เชน เปลอกกอ โกงกาง โปรง คณ กระถนพมาน แกนสเสยด ผลสมอไทยและสมอพเภก เปนตน สวนสกอาจไดจากแกน ชน และผลของพนธไมบางชนด เชน แกนของไมแกแล ชนจากตนรง และผลของตนจาปา เปนตน

1.9 อาหารสตว มนษยไดใชปาเปนทเลยงสตวและเปนแหลงอาหารสาหรบเลยงสตวมาชานาน เพราะในปามหญา ใบไม เปลอกไม ผลและเมลดไมทสตวชอบกนอยมากมายหลายชนด ในประเทศไทยการเลยงสตวในปาพบไดในภาคเหนอและตะวนออกเฉยงเหนอ โดยเฉพาะเมอหมดฤดทานา ชาวบานมกจะปลอยสตวเขาไปหากนในปาเปนจานวนมากทกๆ ป ถาหากมการสงเสรมการเลยงสตวและกาหนดขอบเขตการเลยงใหเหมาะสมแลว กจะเปนประโยชนแกเศรษฐกจของประเทศ


2. ประโยชนทางออมของปาไม 2.1 ชวยใหฝนตกและทาใหมความชมชนในอากาศสมาเสมอ ปาไมมอทธพลชวยใหมฝนตก

เหนอพนทปามากขน เนองจากอากาศเหนอพนทปาไมมความชมชนและเยนกวาในพนททไมมปา เมฆฝนทลอยผานมากระทบกบความเยนกจะกลนตวเปนหยดนาตกลงมาเปนฝน แตสาหรบฝนทเปนไปตามฤดกาล ปาไมไมมอทธพลตอการตกของฝนแตอยางใด ปรมาณนาฝนทตกจะเพมขนตามความสงของพนทปา อากาศในปามความชนสงเนองจากในปามไอนาจากการคายนาของตนไมมากรวมทงไมมลมแรงภายในปา จงทาใหความชมชนของอากาศภายในปาสงกวาทโลงแจงทอยใกลเคยงกนเสมอ ปกตจะแตกตางกนประมาณรอยละ 11 ดงนนเวลาอยในปาจงรสกชมชนเยนสบาย ไมรอนจดในฤดรอน และไมหนาวมากในฤดหนาว แตทงนตองขนอยกบทตงและชนดของปาไมดวย

2.2 บรรเทาความรนแรงของลมพาย ลมพายเมอพดมาถงททมปาไมเปนฉากกาบงอยกจะลดความเรวลงอยางรวดเรว ทงนขนอยกบความสง ความหนาแนนของหมไม และเรอนยอดของพนธไมแตละชนดวามความแนนทบเพยงใด ในการปลกตนไมไวเปนฉากกาบงลมหรอแนวปองกนลม ปรากฏวาทสงจากพนดน 2 ฟต แนวกนลมนสามารถลดความเรวของลมพายใหเหลอเพยงรอยละ 20 และสามารถปองกนลมไดเปนระยะทางเทากบ 20-25 เทาของความสงของตนไมนนในดานใตลม และ 3 เทาในดานเหนอลม นอกจากนตนไมยงชวยปองกนความชมชนของดน และผวดนไมใหถกพดพาไป นอกจากนตามรมฝงทะเล ปาไมยงสามารถปองกนการขยายตวของเนนทราย ไมใหลมพดเอาทรายเขามาทบถมในพนทเกษตรกรรมและบานเรอนใหเสยหาย

2.3 ปองกนการพงทลายของดน ในททเปนปาไมเมอฝนตกลงมา เรอนยอดของปาไมจะสกดกนความรนแรงของฝนไมใหตกกระทบผวดนโดยตรง นาบางสวนจะคางอยตามเรอนยอดของตนไม บางสวนจะไหลไปตามลาตน บางสวนจะตกทะลเรอนยอดลงสพนปา บรเวณพนปามกจะมเศษไมใบไมและซากตางๆ ทงของพชและสตว คอยชวยดดซบนาฝนและชะลอความเรวของนาทไหลบาดวยการดดซบนาลงดน ทาใหนาทไหลบาลดลง ลดการพงทลายของดนทเกดจากแรงปะทะของเมดฝนทมตออนภาคดนและการพดพาอนภาคดนเนองจากนาทไหลบา สงผลใหนาทบาผานหนาดนไมขนขน ดงนนหากปาไมถกแผวถางทาลายยอมสงผลความอดมสมบรณของดน ความใสสะอาดของนาทใชสาหรบบรโภคและใชสอย

2.4 บรรเทาอทกภย ปาไมชวยชะลอความเรวของนาเมอไมมปาจะสงผลใหปรมาณนาทไหลลงสแมนาลาธารเพมขนภายในระยะเวลาอนรวดเรว และนาทไหลบาดงกลาวเปนนาทขนขนเพราะเตมไปดวยหน กรวด ทราย และตะกอน ทถกพดพามาเหลานจะกดเซาะตลงพงหรอทาใหสายนาตองเปลยนทศทางและทาใหลานาตนเขนอยางรวดเรว สงผลใหลาธารสามารถรองรบปรมาณนาทไหลบาเขามาเพยงเลกนอย จงทาใหเกดอทกภยขนไดงายและบอยมากขน

2.5 ทาใหนาไหลสมาเสมอตลอดป การทปาไมชวยใหมนาไหลในลาธารตลอดทงป เนองมาจากฝนทตกลงมาในพนทปา นาฝนจะไมไหลลงสแมนาทงหมด แตนาฝนจะถกกงไมใบไมตามพนปาและดนทรวนซย ดดซบนาเอาไวและคอยๆ ซมลงดนสะสมไวเปนนาใตดน แลวคอยๆ ปลอยออกมาสลาหวย ทาใหฤดแลงทไมมฝนตกแตลาธารตางๆ กยงคงมนาไหลอยตลอดเวลา ทงนเนองจากพนดนใตปาไมเปรยบเสมอนอางเกบนาธรรมชาตทสะสมนาไวในฤดฝน แลวระบายออกในฤดแลง

2.6 เปนทอยอาศยของสตวปา ซงสตวปาเปนแหลงอาหาร เครองนงหม และเครองใชสอยตางๆ นอกจากนนกและแมลงหลายชนดมประโยชนตอมนษยในการเปนผทาลายศตรพชทางการเกษตร และยงชวยในการรกษาสมดลของธรรมชาตไว ปจจบนมผสนใจทาการศกษาหาความร และศกษาความเปนอยของสตวปามากขน ซงเปนประโยชนทางดานการศกษาและนนทนาการทเกยวของกบสตวปา


2.7 เปนแหลงพกผอนหยอนใจ และนนทนาการ การทมนษยใชเวลาวาง สาหรบเดนทางไปคางแรมในปา ไปทศนศกษายงทตางๆ เพอพกผอนหยอนอารมณ ทาใหสขกายสบายใจนน จะเหนวาสถานท ทประกอบกจกรรมตางๆ ดงกลาวขางตน ประกอบขนจากทรพยากรธรรมชาต เชน ดน นา ปาไม และสตวปาแทบทงสน รวมเรยกวาเปนสถานทพกผอนหยอนใจ ปาไมทอยในรปของทวทศนเปนฉากธรรมชาต อนสวยงาม สตวปากเปนสวนประกอบของธรรมชาตททาใหมชวตชวาแกผพบเหน จะเหนวาปจจบนมนษยไดใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในดานการพกผอนหยอนใจมากขนตามลาดบ

สาเหตของการทาลายปาไม 1. เกดจากการกระทาของมนษย เชน

1.1 การลกลอบตดตนไม เพอนาไปใชในรปแบบตางๆ 1.2 การเปลยนพนทปาไมเปนพนทเกษตรกรรม 1.3 การครอบครองพนทปาไม 1.4 การเผาปา เพอลาสตว หรอหาผกหวาน 1.5 อนๆ เชน การทาเหมองแร การกอสรางในพนทปาไม และการเลยงสตว ฯลฯ

2. เกดขนเองตามธรรมชาต เชน 2.1 โรคและแมลง 2.2 ภยธรรมชาต

1. เกดจากการกระทาของมนษย 1.1 การลกลอบตดตนไม การเพมของประชากรทาใหมการขยายตวของชมชนตางๆ ความ

ตองการใชไมเพอปลกสรางทอยอาศยและทาอปกรณเครองใชไมสอยมมากขนเปนเงาตามตว นอกจากนนยงมราษฎรอกสวนหนงยงตดไมขายเพอการยงชพ ทงทขายไมโดยตรงหรอในรปของการเผาถาน เปนตน ไมเพยงแตราษฎรทอยในพนทปาตองการตดฟนตนไมเพอนาไปใชสอยในครวเรอนเทานน ยงรวมถงนายทน ผมอทธพล ททาเปนขบวนการลกลอบตดฟนตนไมเพอการคาและจาหนายอกดวย

1.2 การเปลยนพนทปาไมเปนพนทเกษตรกรรม ประเทศไทยยงเปนประเทศเกษตรกรรม ประชาชนสวนใหญยงประกอบอาชพทาการเกษตร ซงจาเปนตองอาศยทดนเปนปจจยพนฐานในการผลต การเพมขนของประชากร โดยเฉพาะในชนบท จาเปนตองขยายพนททากนเพอใหเพยงพอตอการขยายตวของชมชนหรอหมบาน จงมการขยายพนททากนโดยการแผวถางพนทปาเพอปลกพชทางการเกษตรเพมมากขน อนเปนสาเหตใหพนทปาถกทาลาย

1.3 การครอบครองพนทปาไม การทาลายปาโดยสาเหตนเปนผลตอเนองมาจากสาเหตกอนหนา กลาวคอเมอราษฎรบกรกแผวถางพนทจนหมดสภาพแลวและทาการเกษตรอยชวงระยะเวลาหนง เกดภาวะขาดทนและมหนสน กจะขายพนทนนใหแกนายทนหรอผมอทธพล ซงจะนาไปใชประโยชนอนๆ ตอไป เชน รสอรท สถานทพกตากอากาศ สวนพชเกษตรเชงพาณชยขนาดใหญ หรอสนามกอลฟ ตามศกยภาพและสถานทตงของพนท

1.4 การเผาปา ไฟปาในปจจบนมไดเกดขนเองตามธรรมชาต หากแตเกดจากคนทงสน ไมวาจะจดไฟเผาปาเพอเกบหาของปา ลาสตว เผาไรแลวลกลามเขาปา จดไฟโดยประมาทหรอรเทาไมถงการณ ลวนเปนภยตอปาทงสน โดยไฟปาจะทาลายสงปกคลมหนาดน ทาใหเกดการชะลางพงทลายของดนจากฝนและลม ทาลายความอดมสมบรณของดน และเกดการสญเสยนาทไหลบาหนาดน


2. เกดขนเองตามธรรมชาต 2.1 โรคและแมลงตางๆ ในอดตปญหาโรคและแมลงตางๆ ระบาดหรอทาความเสยหายตอปา

มกไมคอยเกดขน เนองจากพนทปายงมจานวนมากสามารถทจะรกษาความสมดลทางธรรมชาตไวได แตในปจจบนพนทปาไมมจานวนลดลงจนไมสามารถรกษาความสมดลตามธรรมชาตไวได จงเกดการระบาดของโรคและแมลงตางๆ ทาความเสยหายไมแตเฉพาะในพนทปาไมเทานน ยงลกลามมาถงพนทการเกษตร สงผลใหพชผลทางการเกษตรเสยหาย เชน การระบาดของตกแตนบางชนด เปนตน

2.2 ภยจากธรรมชาต เชน ไฟปา หรอนาปาไหลหลาก และดนโคนถลม ซงนบวนจะทวความรนแรงมากขน เนองจากไมมพนทปาทมากพอไวรองรบและดดซบนาฝนทตกลงมา จนเกดเหตการณดงกลาวขน เมอเกดภยพบตขนยอมทาใหพนทปาไมถกทาลายไปพรอมกนดวย

ผลกระทบทเกดจากปาไมถกทาลาย 1. ทาใหสภาพลมฟาอากาศแปรปรวน

สภาพลมฟาอากาศโดยทวไปในเขตปาไมจะชมชนและอณหภมเฉลยจะตากวาทโลงแจงทอยในบรเวณใกลเคยงกนมาก ดงนนถาปาไมถกทาลายลง พนดนจะแหงแลงและอณหภมจะสงขน ลมทพดจะเพมความรนแรงมาก เพราะไมมตนไมชะลอความเรว และจะเปนตวเรงทาใหการระเหยของนาและความชนในดนสญเสยไปอยางรวดเรว จงทาใหสภาพภมอากาศทแหงแลงเขามาแทนท

2. ทาใหเกดนาปาไหลหลาก นาทวม และดนโคลนถลม ปาไมเปนตวชวยซบและชะลอความเรวของนาทจะไหลลงสแมนาลาคลอง ชวยตานกระแสนา

ใหไหลชาลง ดงนนเมอเกดฝนตกหนก ปาไมจงชวยลดอตราความรนแรงของนาทวมไดเปนอยางด ในทางตรงกนขามหากปาไมถกทาลายลงไป เวลาเกดฝนตกหนกนาปาจะไหลลงสทราบอยางฉบพลนและรนแรง จงทาใหเกดนาทวมอยางรนแรงและรวดเรว หรออาจรนแรงถงขนมดนโคลนถลมรวมดวย ดวยเหตนเองการบารงรกษาปาไมตนนาลาธารจงเปนเรองสาคญและตองกระทา เพอลดความรนแรงของนาทวมใหนอยลง 3. สญเสยหนาดนทอดมสมบรณ

เมอปาไมถกทาลายไป จะสงผลทาใหหนาดนเกดการกดเซาะพงทลายไดอยางรวดเรวและรนแรง จงทาใหดนชนบนทอดมสมบรณ ถกตวการทางธรรมชาต เชน นาไหล และลม ชะลางออกไป นอกจากนดนทปราศจากตนไมปกคลมจะทาใหความชนในดนสญเสยไปอยางรวดเรว จงทาใหดนขาดแคลนนา และมอาจนามาใชประโยชนดานการเกษตรกรรมได

4. สตวปาถกทาลาย เมอปาไมอนเปนถนทอยอาศย แหลงอาหาร และทหลบภยของสตวปาถกทาลายลง จะทาให

สตวปาขาดแคลนอาหาร และมโอกาสถกลามากขน จงทาใหสตวปาลดจานวนลงและสญพนธไปในทสด แมปจจบนปาไมจะคงเหลออยบาง แตจานวนสตวปายงลดจานวนลงอยางนาใจหาย และมสตวปาหลายชนดกาลงจะสญพนธ หรอสญพนธไปแลวกม เชน สมน กปร เปนตน 5. อางเกบนาและแหลงนาธรรมชาตตนเขน

การตนเขนของแหลงนาธรรมชาตหรออางเกบนาทมนษยสรางขน มสาเหตมาจากการพงทลายของดนอยางรนแรง ซงตะกอนเหลานนจะถกนาชะพาลงสแหลงนา และจะเพมปรมาณมากขนตามวนเวลาทผานไปตะกอนทนาพดพามาดวยนจะสะสมในแหลงนา ทาใหแหลงนาตนเขนอยางรวดเรวและทาใหการใชงานของแหลงนาลดลง ซงปญหานจะเขาไปเกยวของกบการทปาไมถกทาลาย เพราะถาหากปาไมถกทาลายลงจะทาใหดนมโอกาสเกดการกรอนไดงาย


การใชเพลงและดนตร การใชเสยงเพลงและดนตรในการเรยนการสอนน กอนอนตองยอมรบความจรงวา ผสอนทกคนมใช

นกดนตร มใชนกรองมออาชพ แตโดยธรรมชาตของมนษย ทกคนมดนตรอยในหวใจ

คณประโยชนของเพลงและดนตร - ชวยใหทกคนไดรบความสนกสนานเพลดเพลน ผอนคลาย และมสนทรยภาพ - กระชบความรกและความสามคคระหวางผสอนกบผเรยน ผเรยนกบผเรยน ผสอนกบผสอน

และทมงาน - ชวยเรงเราความสนใจ เพมพนความรความเขาใจ และความตระหนกในเนอหาของบทเรยน - ฝกความคดรเรมสรางสรรค และปลกจตสานกดานสงแวดลอม

หลกในการใชเพลงและดนตรประกอบการเรยนการสอน หลกการทสาคญ คอ การมสวนรวมของผเรยนและผสอนทกคน ใหทงผสอนและผเรยนมความสข

สนกสนานเพลดเพลนไปดวยกน

1. การเลอกเพลง - ควรเปนทานองเพลงทคนสวนใหญคนเคยอยแลวทงเพลงในอดตและปจจบน ถาเปนทานอง

ใหมๆ ควรเปนทานองทรองงาย ไมใชเสยงสงจนเกนไป เพอใหทกคนมสวนรวมและรองได โดยเฉพาะผสอนจาเปนตองรจกทานองและเนอรองนนเปนอยางด

- เลอกเพลงใหเหมาะสมกบวยของผเรยนและบรรยากาศในขณะนน - ควรเปนเพลงสนๆ ไมยาวจนเกนไป มความหมายและสาระ สอดคลองกบเนอหาวชาทสอน - ผสอนอาจใหผเรยนชวยกนแตงเพลงขนใหม อาจใชทานองเพลงทผเรยนรจกดกได โดยไมลม

ทจะบอกวาเปนทานองพลงอะไร ของใคร

2. การใชเครองดนตรประกอบ - ควรเนนเครองดนตรทมความเรยบงาย ทงในแงการเลนและการขนยาย - ควรใชเครองดนตรชนเดยว เชน กตารหนงตวหรอกลองเลกๆ ใบเดยว - อาจใชดนตรประกอบจากวสดธรรมชาต ใชมอปรบเปนจงหวะ ใชไมเคาะกนเปนจงหวะ

3. นามาประกอบการเรยนการสอนเมอใดไดบาง ใชนาเขาสบทเรยน ใชระหวางเรยนหรอใชสรปบทเรยน เพอเนนความสาคญกได

มารองเพลงรวมกน 1. ผนาเขยนเนอเพลงไวบนกระดาษโปสเตอรและตดไวทบอรดหรอกระดานดา 2. ผนารองใหฟงกอน 1 เทยว 3. ถาเพลงมทองทานองงายๆ และไมยาวมาก เมอสมาชกไดฟง 1 เทยว สวนใหญจะรองได ใหผนาและสมาชกรองพรอมกน 2-3 เทยว 4. เมอสมาชกพอจะจาเนอเพลงไดแลว อาจใชดนตรรอทาทางประกอบเพอเพมความสนกสนานหรอมความคนเคยกนมากขน


2. สอการเรยนร/ใบงาน 2.1 ตวอยางเพลงทเกยวกบปาไม เชน

1) เพลงตนไมของพอ ขบรองโดย ธงชย แมคอนไตย นานมาแลว พอไดปลกตนไมไวใหเรา เพอวนหนงจะบงลมหนาว

และคอยเปนรมเงา ปลกไวเพอพวกเรา ทกทกคน พอใชเหงอแทนนารดลงไป เพอใหผลดอกใบออกผล ใหเราทกทกคนเตบโตอยางรมเยนในบานเรา

ผานมาแลว หาสบป ตนไมนนสงใหญ ลมแรงเทาไรกบรรเทา ออกผลใหเกบกนแตกใบเพอใหรมเงา คอยดแลเรา ใหเรายงมวนตอไป จนวนน ใตเงาแหงตนไมตนใหญ ลกไดอยไดคอยอาศย แผนดนยงกวางไกล แตเหมอนวาหวใจพอกวางกวา

ลกทเกดตรงนนนยงอย และยงอยเพอคอยรกษา จะรวมใจเขามา จะมเพยงสญญาในหวใจ จากวนนสกหมนป ตนไมทพอปลก ตองสวยตองงดงามและยงใหญ สบสานและตดตาม จากรอยทพอตงใจ เหงอเราจะเทไป ใหตนไมของพอยงงดงาม

จากวนนสกหมนป ตนไมทพอปลก ตองสวยตองงดงามและยงใหญ สบสานและตดตาม จากรอยทพอตงใจ เหงอเราจะเทไป จากหวใจ เหงอเราจะเทไป ใหตนไมของพอ ยงงดงาม

2) เพลงชวตสมพนธ ขบรองโดย วงคาราบาว เจานกเอย เจาเคยอยบนกอไผ

กขนบทเพลงจากใจ ชมไพรชมพฤกษพนา สงสาเนยง เสยงธรรมชาตสรางมา ผสมเสยงเพลง พฤกษา ทมาของเสยงดนตร

กเรองราวบอกกลาวถงความรสก เปนเพยงสามญสานกและการหวงหาอาทร ตอนนเราสนเงาไมไมเหมอนกอน ชมชนกลบกลายเปนรอนเปนแลงระแหงระเหด

ความแหงแลงความชมชนอยางไหนทเราชอบใจ ความรารวยความยากจนอยางไหนทคนชอบกน มนอยทความสมบรณของหมแมกไมตนสายตนนาลาธาร มาจากปาสเมองจากเขาทะมนหลอเลยงผคนในแทงคอนกรต

ยามนเราจงมารองเพลงรวมรองบรรเลงเสยงเพลงจากไพร เมองนนมความศวไลซเมอมปาไมตนนาลาธาร มนกกาหากนบนวอนแมลกออนมนมใหลกกน คนหากนสตวหากนเราไมเบยดเบยนกนและกน

ตนไมงามคนงดงามงามนาใจไหลเปนสายธาร ชบชวตทกฝายเบกบานมคนมตนไมมสตวปา


ความสมดลคอคณตามธรรมชาต ดนนาลมฟาอากาศเตมวาดชบชวตชน หมไมพรรณอยกนมาหลายชวคน ใหใบใหดอกใหผลใหคนไดผลประโยชน

ชบชวตทกฝายเบกบานมคนมตนไมมสตวปา คนหากนสตวหากนเราไมเบยดเบยนกนและกน ตนไมงามคนงดงามงามนาใจไหลเปนสายธาร ชบชวตทกฝายเบกบานมคนมตนไมมสตวปา

3) เพลงชาวดง ขบรองโดย วงอสซน กลางดงพงปา เขาลาเนาไพรไกลสงคม

มแดนรนรมย แสนชนชมมเสร ไรทกข สนกสนาน สาราญกนไดเตมท พวกเราชาวถนน ลวนมไมตรตอกน

อาชพปาดงพงไพร เลยงโคทาไร ไถนาเปนพราน หนาแลงเราพากนเผาถาน หาฟนกลบบานเปนทน

เงนทองหามาได อดออมเอาไวพออน เจบไขไดเกอหนน เจอจนการณผกพน กลางดงพงปา เขาลาเนาไพรไกลสงคม มแดนรนรมย แสนชนชมมเสร ไรทกข สนกสนาน สาราญกนไดเตมท พวกเราชาวถนน ลวนมไมตรตอกน

เยนยาตะวนรอนๆ เราไดพกผอนสาราญอรา คาลงเราพบกนพรอมหนา แลวมาสนกดวยกน

ยามงานนนเราทา ตรากตราเพยงไหนไมหวน เสรจงานเราสขสนต รองบรรเลงเพลงกลอมไพร

กลางดงพงปา เขาลาเนาไพรไกลสงคม มแดนรนรมย แสนชนชมมเสร ไรทกข สนกสนาน สาราญกนไดเตมท พวกเราชาวถนน ลวนมไมตรตอกน

จนยากกยงภมใจ หากนกลางไพร แมไมรงเรอง ไมคดจะเฟอ จะฟงเฟอง ถงเมองแดนศวไลซ กลางคนเราชนบาน เรองงานเอาไววนใหม ปาดงดารงไว ทรพยในดนไทยมากม

กลางดงพงปา เขาลาเนาไพรไกลสงคม มแดนรนรมย แสนชนชมมเสร ไรทกข สนกสนาน สาราญกนไดเตมท พวกเราชาวถนน ลวนมไมตรตอกน


2.2 วดทศน/ภาพขาวหนงสอภาพ/ภาพภยธรรมชาต เชน 2.3 วดทศน/ภาพขาวหนงสอภาพ/ภาพ สภาพจากการทาลายปาไม เชน


2.4 ใบงานกจกรรมท 1

ใบงานกจกรรมท 1 ปาไมสาคญไฉน

ชอ-นามสกล…………………………………………………………………………………………..........ชน................................. คาชแจง ใหนกเรยนรวมกนสรปถงประโยชนและความสาคญของปาไม ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................


3. การวดและการประเมนผล 3.1 แบบประเมนผลการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 1

แบบประเมนผล การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 1 ปาไมสาคญไฉน

ชอ-นามสกล…………………………………………………………………………………………..........ชน................................. คาชแจง ภายหลงจากการเขารวมกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษปาไมแตละกจกรรม ใหนกเรยนวาด

ภาพความรสกลงใน พรอมบอกเหตผล ☺ หมายถง ชอบ/ สนก

หมายถง เฉยๆ หมายถง ไมชอบ/ ไมสนก

ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

......................................................................................................... 3.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 1 ปาไมสาคญไฉน

ใหจดทาแบบผประเมนความรตามความเหมาะสม เพอใหทราบถงระดบความรความเขาใจ ของผเรยนสาหรบใชเตรยมการจดกจกรรมในครงตอไป


กจกรรมการเรยนรท 2 ปาไมบานเรา แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค 1.1 เพอใหนกเรยนมความรเรองประเภทของปาไมในประเทศไทย 1.2 เพอใหนกเรยนมความรเรองประเภทของปาไมในชมชนของตนเอง และความสมบรณของ ปาไมทมอย 2. เวลา จานวน 4 ชวโมง 3. สาระสาคญ 3.1 ความรเรองประเภทของปาไมในประเทศไทย 3.2 ชนดพนธไมทพบ 4. การจดกจกรรม ขนนาเขาสบทเรยน

1) ครใหนกเรยนดภาพปาไมจากภมภาคตางๆ (รายละเอยดอยในภาคผนวก) 2) ครใหนกเรยนรวมกนแสดงความคดเหนเกยวกบภาพทไดด

ขนสอน 1) ครแบงนกเรยนออกเปนกลมๆ แลวใหแตละกลมสบคนขอมลเกยวกบประเภทของปาไมใน

ประเทศไทยจากสารานกรม หรออนเตอรเนต กลมละ 1 ประเภท 2) ครใหนกเรยนแตละกลมนาเสนอผลการสบคน 3) ครอธบายสรปเรองปาไมในประเทศไทย 4) ครอธบายและฝกปฏบตการสารวจปาไมในชมชน (รายละเอยดอยในภาคผนวก) 5) ครนานกเรยนสารวจปาไมในชมชน และบนทกขอมลลงในแบบบนทกการสารวจอยางละเอยด 6) ครใหนกเรยนเขยนแผนผงแสดงบรเวณทสารวจไดในใบงานขอท 1 (รายละเอยดอยใน

ภาคผนวก) 7) ครใหนกเรยนรวมกนอภปรายและสรปวาปาไมในชมชนเปนปาไมประเภทใด 8) ครใหนกเรยนรวมกนอภปรายถงความหนาแนนและความสมบรณของปาไม โดยมประเดนดงน

- เปรยบเทยบผลการสารวจปาไมในชมชนของแตละกลม - สภาพปาไมในชมชนของนกเรยนมความสมบรณหรอไม บรเวณใดทสมบรณและบรเวณใด ทไมสมบรณ

- บรเวณทปาไมไมสมบรณเกดจากสาเหตใด แลวบนทกในใบงาน ขอท 2 (รายละเอยดอยในภาคผนวก)

ขนสรป 1) ครและนกเรยนรวมกนสรปถงลกษณะของปาไมทสมบรณ 2) นกเรยนแตละกลมนาเสนอแนวทางในการพฒนาปาไมในชมชนใหมความอดมสมบรณ และ

รวมกนจดทาปายนเทศ เพอจะใชในการนาเสนอใหชมชนทราบ


5. สอการเรยนร 5.1 ภาพปาไมในประเทศไทย 5.2 ใบความร เรองปาไมในประเทศไทย 5.3 แบบบนทกการสารวจ 5.4 ใบงานกจกรรมท 2

6. การวดและการประเมนผล 6.1 สงเกตจากการรวมกจกรรมของนกเรยน (เชน ความสนใจตอกจกรรม, การแสดงความคดเหน,

การกลาแสดงออก) 6.2 ตรวจความถกตองของใบงานกจกรรมท 2



เรองปาไมในประเทศไทย ประกอบสาระสาคญ ดงน 1) ประเภทปาไมในประเทศไทย 2) ปจจยทสงผลใหปาไมมลกษณะตางกน

ประเภทปาไมในประเทศไทย ประเทศไทยมสภาพภมอากาศแบบรอนชน เนองจากอยใกลบรเวณเสนศนยสตรของโลก และม ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอและตะวนตกเฉยงใตพดผาน มสภาพภมประเทศตงแตหาดทรายชายทะเลจนถงยอดเขาสงถง 2,500 เมตร จากระดบนาทะเลปานกลาง บางพนทมความแหงแลงและมไฟปาเปนประจา ดนในแตละพนทมคณลกษณะและความอดมสมบรณแตกตางกนไป จงทาใหประเทศไทยมปาอยหลายชนดดวยกน สามารถแบงปาในประเทศไทยออกเปน สองกลมใหญๆ คอ ปาไมผลดใบ และปาผลดใบ ซงในแตละกลมประกอบดวยปาชนดตางๆ ดงน 1) ปาไมผลดใบ หรอ ปาดบเมองรอน (Tropical Evergreen Forest) เปนปาทประกอบไปดวยพรรณพชทไมทงใบในชวงหนาแลง จงทาใหเขยวชอมตลอดป ปากลมนมประมาณรอยละ 30 ของเนอทปาของประเทศไทย เปนปาไมในเขตมรสมพดผานอยเกอบตลอดป มปรมาณนาฝนมาก ดนมความชมชนอยตลอดเวลา มสภาพพนทเปนทราบและทเปนภเขาสง กระจายอยในเขตพนทภาคเหนอลงไปถงภาคใต และแบงยอยปาออกไปตามความแตกตางของความชมชนและความสงตาของสภาพภมประเทศ สามารถแยกออกเปนชนดยอยๆ ได ดงน

1.1) ปาดบชน (Tropical Rain Forest) มอยตามภาคตะวนออกและภาคใตของประเทศ ทมระดบสงตงแตระดบเดยวกนกบ นาทะเล จนถงระดบ 100 เมตร มปรมาณนาฝนตกไมนอยกวา 2,500 มลลเมตร ตอป พรรณไมทขนมมากชนด เชน พวกไมยางตางๆ พชชนลางจะเตมไปดวยพวกปาลม หวาย ไผตางๆ และเถาวลยนานาชนด ไมดชน1 ไดแก ไมวงศยางทไมผลดใบ หลมพอ บนนาค และทองบง

1.2) ปาดบแลง (Dry Evergreen Forest) มอยทวไปตามภาคตางๆ ของประเทศ ตามบรเวณทราบและหบเขาทมความสงจากระดบนาทะเลตงแต 100-500 เมตร มปรมาณนาฝนระหวาง 1,000-2,000 มลลเมตร ตอป มพรรณไมหลกมากชนดดวยกน เชน กระบาก ยางนา ยางแดง ตะเคยนหน เตงตาน พะยอม สมพง มะคา ยางนอง กระบก เปนตน พชชนลางกมพวกปาลม พวกหวาย พวกขง ขา แตปรมาณไมหนาแนนนก ไมดชน ไดแก ตะเคยนหน เคยมคะนอง พลองใบเลก พลองใบใหญ กดลน คางคาว กระเบากลก

1.3) ปาดบเขา (Hill Evergreen Forest) หรอ “ปาเมฆ” (Cloud Forest) คอปาทอยสงจากระดบนาทะเลปานกลางตงแต 1,000 เมตร ขนไป มกระจายอยตามภาคตางๆ ของประเทศ ทมปรมาณนาฝนระหวาง 1,500-2,000 มลลเมตร ตอป พรรณไมหลกคอนขางจากด เชน กอชนดตางๆ ทะโล ยมหอม กาลงเสอโครง นางพญาเสอโครง สนสามพนป มะขามปอมดง พญาไม

1 ไมดชน หมายถง พนธไมทเปนตวแทนของแตละชนดปา ซงหากพบมากในบรเวณหนงบรเวณใดจะบงชถงชนดปาในบรเวณนนๆ


พญามะขามปอมดง สนแผง กหลาบปา ฯลฯ ผสมปนกนไป ตามตนไมมพวกไลเคนและมอส หรอตะไครนาเกาะอย พชชนลางมพวกไมดอกลมลก เฟรน และไผชนดตางๆ กระจายอยทวไป ไมดชน ไดแก ไมวงศกอ เชน กอเดอย กอสเสยด ไมในกลม Gymnosperm เชน พญาไม สนสามพนป มะขามปอมดง

1.4) ปาสน (Coniferous Forest) มกจะกระจายเปนหยอม ๆ ทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออก และภาคตะวนตกเฉยงใต ทสงจากระดบนาทะเลปานกลาง 200-1,600 เมตร และมปรมาณนาฝนระหวาง 1,000-1,500 เมตร พรรณไมทขนมไมมากชนด มสนสองใบกบสนสามใบเปนหลก นอกนนกมพวกไมเหยง ไมพลวง กอ กายาน ไมเหมอด พชชนลางมกเปนพวกหญาตาง ๆ และพชกนแมลงบางชนด ไมดชน ไดแก สนสองใบ สนสามใบ

1.5) ปาพร (Swamp Forest) และ ปาบงนาจด (Fresh Water Swamp Forest) เปนปาตามทลมและมนาขงอยเสมอ พบกระจายทวไปและพบมากทางภาคใต อยระดบเดยวกบนาทะเลเปนสวนมาก เปนปาอกประเภทหนงทมความหลากหลายทางชวภาพสง เทาทมการสารวจพบวามพรรณไมไมนอยกวา 470 ชนด และในจานวนนเปนชนดทพบครงแรกของประเทศถง 50 ชนด ปรมาณนาฝนระหวาง 2,300-2,600 มลลเมตร ตอป พรรณไมหลกมพวกมะฮง สะเตยว ยากา ตารา อายบาว หวานา หวาหน ชางไห ตนเปดแดง จกนม เปนตน พชชนลางเปนพวกปาลม เชน หลมพ คอ หวายนา ขวน ปาลมสาค รศมเงน กระจด เตยตางๆ เปนตน ไมดชน ไดแก เสมด ตนเปดแดง จกนม รกนา

1.6) ปาชายเลน (Mangrove Forest) ปาชนดนจะขนอยตามชายฝงทะเลและนาทะเลทวมถงทเปนแหลงสะสมดนเลนทวๆ ไป พรรณไมหลกคอโกงกางใบเลกและโกงกางใบใหญ สวนพรรณไมอนๆ ไดแก แสม ถว ประสก หรอพงกา โปรง ฝาก ลาพ-ลาแพน ถอบแถบนา ปรงทะเล และจาก เปนตน นอกจากนนผวหนาดนยงเปนทสะสมของ ใบพชทรวงหลน ซงซากพชเหลานจะยอยสลายกลายเปนแรธาตในดนตอไป ไมดชน ไดแก โกงกางใบใหญ โกงกางใบเลก แสมดา แสมทะเล ถว

1.7) ปาชายหาด (Beach Forest) เปนปาทอยตามชายฝงทะเลทมดนเปนกรวด ทราย และโขดหน พรรณไมนอยชนด และผดแผกไปจาก ปา อนอยางเดนชด ถาเปนแหลงดนทรายจะมพวกสนและพรรณไมเลอยอนๆ บางชนด ถาดนเปนกรวดหน พรรณไมสวนใหญจะเปนพวกกระทง เมา หกวาง และเกด เปนตน ไมดชน ไดแก สนทะเล หกวาง กระทง 2) ปาผลดใบ (Deciduous Forest) เปนสงคมปาทประกอบไปดวยพรรณพชทผลดใบหรอท งใบเปนองคประกอบสาคญ การผลดเปลยนใบจะใชเวลาคอนขางยาวนาน โดยเฉพาะอยางยงในฤดแลง สงคมพชกลมนมประมาณ รอยละ 70 ของเนอทปาของประเทศไทย และแยกเปนชนดยอยๆ คอ

2.1) ปาเบญจพรรณ (Mixed Deciduous Forest) มอยทวไปตามภาคตางๆ ของประเทศ ทเปนทราบหรอตามเนนเขาทสงจากระดบนาทะเล ระหวาง 50-600 เมตร ดนเปนไดตงแตดนเหนยว ดนรวน จนถงดนลกรง ปรมาณนาฝนไมเกน 1,000 มลลเมตรตอป เปนสงคมพชทมความหลากหลายมากสงคมหนง พรรณไมเดน ไดแก สก แดง ประดมะคาโมง พยง ชงชน พฤกษ ถอน ตะเคยนหน หามกราย รกฟา พจน และไผ


ไมดชน ไดแก สก เสลา แดง ขอาย ตะเคยนหน 2.2) ปาเตงรง หรอ ปาแพะ ปาแดง ปาโคก (Deciduous Dipterocarp Forest)

มอยทวไปตามภาคตางๆ ของประเทศ ทเปนทราบหรอตามเนนเขาทสงจากระดบนาทะเล 100-600 เมตร ดนมกเปนดนทรายและดนลกรง มปรมาณนาฝนไมเกน 1,000 มลลเมตรตอป พรรณไมทขนมกเปนชนดททนแลงทนไฟปา เนองจากปาเตงรงมกจะเกดไฟปาเปนประจาทกป เชน เตง รง เหยง พลวง กราด ประด แสลงใจ มะเมา มะขามปอม มะกอก ผกหวาน ฯลฯ เปนตน พชชนลางสวนใหญเปนพวกหญา ไผตางๆ ทพบมากทสดคอไผเพกหรอหญาเพก พวกปรง ขง ขา กระเจยว เปราะ เปนตน ไมดชน ไดแก เตง รง เหยง พลวง ยางกราด กอแพะ กอหม

3) ปาหญา (Savanna Forest) เปนปาทเกดภายหลงจากทปาธรรมชาตอน ๆ ดงกลาวขางตน ไดถกทาลายไปหมด ดนมสภาพเสอมโทรมจนไมตนไมอาจขนหรอเจรญงอกงามตอไปได พวกหญาตาง ๆ จงเขามาแทนท พบไดทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคตะวนออก หญาทขนสวนใหญเปนหญาคา แฝก หญาพง ออ แขม เปนตน ไมตนมขนกระจายหาง ๆ กนบาง เชน กระโดน กระถนปา สเสยดแกน ประด ตว แตว ตานเหลอง และปรงปา เปนตน ไมเหลานทนแลงและทนไฟปาไดด ไมดชน ไดแก ไมผลดใบทพบในปาเตงรง และปาเบญจพรรณ ขนหางๆ โดยชองวาง ปกคลมดวยหญา

เวปไซตทเกยวของ เชน - กรมปาไม (http://www.forest.go.th) - กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช (http://www.dnp.go.th)

ปจจยสาคญทสงผลใหปาไมมลกษณะตางกน การทปาไมในแตละพนทมความแตกตางกนนนมอทธพลมาจากปจจยตางๆ ดงน 1. สภาพภมอากาศ เปนปจจยทอทธพลตอการกาหนดสงคมของพชในแตละบรเวณ ความหนาแนน การกระจาย การเจรญเตบโต สภาพปาไมมลกษณะแตกตางกน ปจจยในกลมภมอากาศ ไดแก แสงสวาง อณหภม ปรมาณนาฝนและชวงฤดกาล 2. สภาพภมประเทศ รปรางภมประเทศ เชน ภเขาสง ทราบ ชายหาด ทลม ทแตกตางกนนกอใหเกดปาตางชนดกน เชน ทลมนาขงจะเกดปาพร ทดนเลนปากแมนาเกดปาชายเลนระดบความสงจากระดบนาทะเล กเปนปจจยควบคมความแตกตางของปาไมไดดวย 3. สภาพดน ปจจยเกยวกบดน ไดแก ชนดของดน คณสมบตทางกายภาพและเคมของดนมสวนทาใหเกดปาตางชนดกนได แมวาจะอยในภมอากาศเดยวกน ซงสาเหตหนงททาดนในแตละภมภาคมลกษณะตางกนกเนองมาจากชนดของหนหรอการกาเนดของภเขา 4. สงมชวต ไดแก มนษย สตว มบทบาททาใหปาไมเกดการเปลยนแปลงได การทาลายปาหรอการเพาะปลกชวคราว ทาใหปากลายเปนทงหญา เชน ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การระบายนา การสรางเขอนกนลานา การทาเหมอง การทงของเสย จากการกระทาของมนษยมสวนทาใหปาไมเปลยนสภาพได


การสารวจปาไมในชมชน อปกรณ ทใชตอ 1 กลม มดงน เชอกยาว 42 เมตร จานวน 1 เสน ไมหลกขนาด 1 เมตร จานวน 4 อน สายวดความยาว 1-2 เมตร 1 เสน แบบบนทกการสารวจ กระดาษกราฟ ชนดพนธไมในประเทศไทย

ขนตอนการสารวจ มดงน 1. นาเชอกยาว 42 เมตร จานวน 1 เสน มาผกปมใหเหนเดนชด ทกระยะ 1 เมตร แลวนามา

วนรอบพนททจะทาการสารวจ เปนรปสเหลยมจตรส ขนาด 10x10 เมตร แลวปกหลกทมมทง 4 ดาน โดยใหเชอกอยสงจากพนประมาณ 0.5 เมตร

2. ใหแตละกลม สารวจพนธไมในปาของชมชน กลมละ 1 แปลง โดยไมชากน และบนทกขอมลของตนไมทพบในแปลงลงในแบบบนทกการสารวจ เพอจะใชทาแผนผงแสดงตาแหนงทตง ขนาดเรอนยอด และชนดของตนไมทพบในแปลงตวอยางตอไป โดยใหสมมต ดาน AD เปนแนวแกน X และดาน AB เปนแนวแกน Y

ขอมลทตองทาการบนทก ไดแก 2.1 ชอตนไมทมความสงมากกวา 1.3 เมตร ทพบในแปลงสารวจ หากไมทราบชอใหบนทก

“ไมทราบชนด” และถามหลายชนดทไมทราบใหใสหมายเลขกากบไปเรอยๆ แตถาพบตนทเหมอนกนใหใชหมายเลขเดยวกน ตองการทราบชนดของพนธไม สามารถสบคนไดจาก

- หนงสอชนดพนธไมในประเทศไทย เชน หนงสอลกษณะประจาวงศพรรณไม และลกษณะประจาวงศพรรณไม 2 หรอหนงสอพฤกษศลป เปนตน

- ระบบสบคนขอมลพนธไม (http://www.qsbg.org/Database/BOTANIC_Book%20full%20option/

ListIndex.asp?Point=1) 2.2 วดขนาดเสนรอบวงขนาดลาตนของตนไมทมความสงมากกวา 1.3 เมตร โดยใชสายวด วดท

ระดบเหนอพนดน 1.3 เมตร 2.3 กาหนดขอบแปลงเปนแนวแกน X และแกน Y เมอหนหนาเขาแปลงใหมมแปลงดานซายมอ

เปน (0,0) แลวบนทกคาตาแหนงตนไม ทมความสงมากกวา 1.3 เมตร ทกตนทพบ และวาดรปการปกคลมของเรอนยอดของตนไมนนโดยลากเสนตงฉากตอกนจากจดทตงของตนไมไปยงขอบเรอนยอดและวดระยะจากตนไมถงของทงสดานของเรอนยอด (ตามแนวเสน EF และ GH) แลววาดสวนทเหลอใหมสดสวนใกลเคยงความเปนจรง ตวอยางเชน พบตนทตาแหนง X=6 และ Y=4 เรอนยอดขนาด EF=4 GH=3

10 เมตร

10 เมตร

A

C B

D (0,0)

(6,4) E F

H

G


3. นาขอมลในแบบบนทกขอมลมาจดทาเปนแผนผงแสดงตาแหนงของพชทพบในแปลงตวอยางและขนาดเรอนยอด โดยในการเขยนลงในกระดาษกราฟและใชมาตราสวนเดยวกนทกกลมซงเปนมาตราสวนเดยวกนทงในแกน X และ Y

4. เมอจดทาแผนผงเสรจเรยบรอยแลวใหคานวณหารอยละของการปกคลมเรอนยอด โดยใชการนบชองวางทไมมเรอนยอดปกคลม และคานวณเปนรอยละ

5. ทาบญชรายชอตนไมและจานวนทพบในแปลง พรอมทงใสหมายเลขกากบ เพอสะดวกในการอางองใหตรงกบตาแหนงของพชในกราฟ

กรณโรงเรยนไมมพนทปา ใหพจารณาหาพนททมตนไมปกคลมหนาแนน และพนททมตนไม ปกคลมนอย ใหมขนาดใกลเคยงกบทกาหนด คอ 10 x 10 เมตร เพอใหนกเรยนไดศกษาเปรยบเทยบกน

การพจารณาความสมบรณของปาไม 1. ความหลากหลายทางชนดพนธ

จากการศกษาความหลากหลายทางชวภาพ สามารถแบงยอยออกไดเปน 3 ระดบคอ 1.1 ความหลากหลายทางพนธกรรม (Genetic diversity) หมายถง ความหลากหลายทาง

พนธกรรมทสงมชวตแตละชวตไดรบการถายทอดมาจากรนพอแมและสงตอไปยงรนตอไป ลกษณะทางพนธกรรมทไดรบการถายทอดนนผานทางยนส (genes) ทมอยในสงมชวตแตละชนด ซงสงผลใหสงมชวตชนดเดยวกนอาจมลกษณะทคลายคลงกนหรอแตกตางกนไปตาม gene ทไดรบการถายทอดมา ตวอยางของความหลากหลายทางพนธกรรมมอยทกครอบครวของสงมชวต พนองอาจมสผม สผวและสของนยนตาทแตกตางกน เปนตน

1.2 ความหลากหลายของชนดพนธ (Species diversity) หมายถงจานวนชนด และจานวนหนวยสงมชวตทเปนสมาชกของแตละชนดทมอยในแหลงทอยอาศยในประชากรนนๆ หรอหมายถงความหลากหลายของชนดสงมชวต (species) ทมอยในพนทหนงนนเอง

ในกจกรรมการเรยนรท 2 น การพจารณาปาไมทมความสมบรณมากกวา คอ บรเวณปาทมจานวนชนดพนธมากกวา และมปรมาณในแตละชนดมากกวา ซงเปนเครองแสดงถงความมนคงทาง ชนดพนธ

1.3 ความหลากหลายของระบบนเวศ หรอแหลงทอยอาศย (Ecological system diversity หรอ Habitat diversity) คอความซบซอนของลกษณะพนททแตกตางกนในแตละภมภาคของโลก เมอประกอบกบสภาพภมอากาศ ลกษณะภมประเทศทาใหเกดระบบนเวศหรอถนทอยอาศยของสงมชวตทแตกตางกน การทสามารถพบสงมชวตอาศยอยในแตละพนทไดโดยผานการคดเลอกตามธรรมชาตตามกระบวนการววฒนาการของสงมชวต

2. ความโต ในทนพจารณาเฉพาะความโตของเสนผาศนยกลางลาตนไมทระดบความสง 1.30 เมตร โดย

บรเวณทมปาไมสมบรณกวา คอ บรเวณทมตนไมขนาดใหญมาก หรอ มจานวนตนไมทมเสนผาศนยกลางขนาดใหญกวาจานวนมากกวานนเอง

3. การปกคลมเรอนยอด ชนเรอนยอดในสงคมพชเกดขนไดเนองจากปจจยแวดลอมในระดบตางๆ ทมความแตกตางกน

ไป โดยเฉพาะปจจยทเกยวของกบแสงสวาง ความชน ลม และลกษณะของดนประกอบกบสภาพทางนเวศวทยาของพนธพชทขนอยรวมกน โดยเฉพาะความสามารถในการทนรมและขนาดความโตสดของพช


แตละชนด ไมทมความตองการแสงมากจะจดตวเองอยในระดบบนสดเหนอไมอน ตนทออนแอกวากจะตายไปซงเปนการสางขยายระยะตามธรรมชาต ตนไมทตองการแสงนอยกอยตาลงมาตามลาดบ เมอมเรอนยอดเกดขนกจะกอใหเกดรมเงา ลดความรนแรงของลม เพมความชนใหกบพนท ทาใหพนธไมอกกลมหนงทมความตองการแสงนอยกวาเขามารวมอยได สงคมพชจงประกอบดวยไมชนรองทเขามาสอดแทรกอยระหวางเรอนยอดของไมชนบนสดกอใหเกดรมเงามากขนและสงอทธพลลงไปถงพนปาใหมความชนเหมาะสมกบไมขนาดเลกททนรมใหสามารถเจรญเตบโตยดผวหนาดนไวได

ในกจกรรมการเรยนรท 2 น การพจารณาปาไมทมความสมบรณมากกวา คอ บรเวณปาทมรอยละของการปกคลมเรอนยอดทสงกวา ซงจะเปนพนททมตนไมมากจงใหรมเงามาก อากาศจงเยนสบายกวาและมชนดนทสมบรณและหนากวา อกทงยงเปนพนททเกดการกดเซาะพงทลายนอยกวาอกดวย

2. สอการเรยนร/ใบงาน 2.1 ภาพปาไมในประเทศไทย

1) ปาไมผลดใบ - ปาดบชน - ปาดบแลง - ปาดบเขา - ปาสน - ปาพร และ ปาบงนาจด - ปาชายเลน - ปาชายหาด

2) ปาผลดใบ - ปาเบญจพรรณ - ปาเตงรง - ปาหญา

2.2 แบบบนทกการสารวจ 1) ใหนกเรยนสารวจปาไมในชมชนแลวบนทกชอชนดของตนไมทพบลงในตาราง 2) ใหนกเรยนบนทกสภาพการทาลายปาไมทพบเหน


แบบบนทกการสารวจปาไมในชมชน ลาดบ ชอตนไม ขนาดเสน

รอบวง ตาแหนง ขนาดเรอน

ยอด ประโยชน

X Y EF GH

สภาพการทาลายปาไมทพบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………



ใบงานกจกรรมท 2 ปาไมของเรา

ชอ-นามสกล…………………………………………………………………………………………..........ชน................................. คาชแจง 1) จากขอมลทไดจากการสารวจใหนกเรยนเขยนแผนผงแสดงความหนาแนนของตนไมในบรเวณ ทไปสารวจ ลงในกระดาษกราฟ มาตราสวน 1:100 และคานวณหารอยละของการปกคลม เรอนยอด 2) จากการสารวจปาไมในชมชน พบวาบรเวณทมปาไมไมสมบรณเปนเพราะสาเหตใด ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3) แนวทางในการพฒนาปาไมในชมชนใหมความอดมสมบรณ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


3.การวดและการประเมนผล 3.1 แบบประเมนผลการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 2

แบบประเมนผล

การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 2 ปาไมบานเรา ชอ-นามสกล…………………………………………………………………………………………..........ชน................................. คาชแจง ภายหลงจากการเขารวมกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษปาไมแตละกจกรรม ใหนกเรยน

วาดภาพความรสกลงใน พรอมบอกเหตผล ☺ หมายถง ชอบ/ สนก


ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

......................................................................................................... 3.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 2 ปาไมบานเรา



กจกรรมการเรยนรท 3 สายใยสายสมพนธ แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค

เพอใหนกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบความสมพนธของสงมชวตในปา 2. เวลา

จานวน 3 ชวโมง 3. สาระสาคญ

3.1 ปาไมเปนปจจยสาคญในการดารงชวตของมนษย 3.2 ระบบนเวศปาไม

4. การจดกจกรรม ขนนาเขาสบทเรยน

1) ครถามนกเรยนวา ปจจยสในการดารงชวตของมนษยประกอบดวยอะไรบาง (ปจจยสในการดารงชวตของมนษยประกอบดวย อาหาร ทอยอาศย ยารกษาโรคและเครองนงหม)

2) ครถามนกเรยนถงความสาคญของปาไมทมตอปจจยสในการดารงชวตของมนษย ขนสอน 1) ครแบงนกเรยนออกเปนสกลมแลวใหแตละกลมระดมความคดเกยวกบความสมพนธระหวาง

ปาไมกบปจจยสในการดารงชวตของมนษยแตละดาน ดงน - อาหารกบปาไม - ยารกษาโรคกบปาไม - เครองนงหมกบปาไม - ทอยอาศยกบปาไม

2) เกมสายใยแหงชวต (เกมนแสดงถงความสมพนธระหวางสมาชกทกๆ หนวยในสงคมปาไม ครควรอธบายใหนกเรยนเหนวาทกๆ องคประกอบของปาไมไมวาจะเปนดน อากาศ กรวดหน ตนไมตนหญา หรอสตวชนดตางๆ ตางทาหนาทของตนเปนวงจรอนสมบรณ เรยกวา ระบบนเวศ)

- ครใหนกเรยนยนเปนวงกลม และเรมเลนเกมโดยครถามนกเรยนวา ใครรบางวาพชชนดใดมมากในปาไมของเรา นกเรยนอาจตอบวา (ตนไทร) ครใหเดกคนนนเปนเดกหญงตนไทร และออกมาอยตรงกลางวง แลวใชเชอกคลองไว

- ครถามตอวา แลวมสตวชนดใดบางกนเดกหญงตนไทรเปนอาหาร “กระรอกกนผลของตนไทรเปนอาหารครบ” ครใหเดกชายกระรอกออกมากกลางวงแลวใชเชอกทผกเดกหญงตนไทรไวโยงมาผกกระรอกไวดวยเพราะวากระรอกจะกนผลของตนไทรเปนอาหาร

- จากนนครกถามตอวาแลวสตวชนดใดทกนการะรอกเปนอาหารบาง ครดาเนนการไปเรอยๆ โยงสมาชกแตละคนๆ จนถงผยอยสลายคอ เชอรา แบคทเรย

- บดนวงจรของระบบนเวศไดปรากฏชดเจนขนแลว ครกลาวถงองคประกอบอนๆ แมนา ผนดน อากาศ แรธาตตางๆ ซงเขามามบทบาทในวงจรนดวย

- เพอแสดงใหนกเรยนเหนวา แตละหนวยในระบบนเวศตางมความสาคญตอปาไมเทากน ใหครดงสมาชกคนหนงออกจากวงจรโดยใชสถานการณทพบเหนอยบอยๆ บงคบ เชน ไฟไหมปา หรอคนตดตนไม ทาใหมนษยตนไมลมลง ดงเอาเชอกทถอไวดงมาดวยทาให สงผลใหกระทบ


ไปยงหนวยอนๆ ของปาไมดวย (ถาไมมตนไมสตวทกนพชเปนอาหารกจะนอยลงเพราะไมมอาหาร สงผลใหสตวทกนสตวเปนอาหารลดลงตามมา และสงผลตอๆ ไปยงสงมชวตอนๆ)

- ครและนกเรยนรวมกนสรปสาระความรทไดจากเกมสายใยสายชวต ขนสรป 1) นกเรยนแตละกลมฝกวาดระบบนเวศในปาทองถนของนกเรยน (ตามทครไดอธบายในเกม) 2) ครและนกเรยนรวมกนสรปวาการกระทาใดบางของมนษยทมผลกระทบตอความสมพนธของ

สงมชวตในปา และสงผลถงปจจยสทใชในการดารงชวตของมนษยอยางไร 5. สอการเรยนร 5.1 ใบงานเรอง ระบบนเวศ 5.2 เกมสายใยแหงชวต 6. การวดและประเมนผล

6.1 สงเกตจากการรวมกจกรรมของนกเรยน (เชน ความสนใจตอกจกรรม, การแสดงความคดเหน, การกลาแสดงออก) 6.2 ตรวจความถกตองของใบงานกจกรรมท 3



ความร เรอง ความสาคญของระบบนเวศปาไม ประกอบสาระสาคญ ดงน 1) ระบบนเวศปาไม 2) ปาไม แหลงปจจยส

ระบบนเวศ ความหมายของระบบนเวศ

ระบบนเวศ (Ecosystem) เปนโครงสรางความสมพนธระหวางสงมชวตตางๆ กบบรเวณแวดลอมทสงมชวตเหลานดารงชวตอย ระบบนเวศนนเปนแนวคด (concept) ทนกนเวศวทยาไดนามาใชในการมองโลกและสวนยอยๆ ของโลก เพอทจะไดเขาใจความเปนไปบนโลกนไดดขน

ระบบนเวศปาไม ระบบนเวศหนงๆ นนประกอบดวยบรเวณทสงมชวตดารงอย และกลมประชากรทมชวตทอยในบรเวณดงกลาว ระบบนเวศปาไมเปนระบบยอยของระบบนเวศบนบก ซงมอย 1 ใน 4 สวนของพนโลกระบบนเวศปาไมประกอบดวยองคประกอบทไมมชวต เชน ดน อากาศ แมนา แรธาต ฯลฯ และองคประกอบทมชวตเชน พช และสตว

องคประกอบของระบบนเวศในปาไม 1. สวนประกอบทไมมชวต (abiotic component ) แบงไดเปน 3 ประเภท คอ

1.1 อนนทรยสาร เชน คารบอน ไนโตรเจน คารบอนไดออกไซด นาและออกซเจน เปนตน 1.2 อนทรยสาร เชน โปรตน คารโบไฮเดรต และฮวมส เปนตน 1.3 สภาพแวดลอมทางกายภาพ เชน แสง อณหภม ความเปนกรด เปนดาง ความเคมและ

ความชน เปนตน 2. สวนประกอบทมชวต (biotic component) แบงออกไดเปน

2.1 ผผลต (producer) คอ พวกทสามารถนาเอาพลงงานจากแสงอาทตยมาสงเคราะหอาหารขนไดเองจากแรธาตและสสารทมอยตามธรรมชาต ไดแก พชสเขยว แพลงกตอนพช และแบคทเรยบางชนด พวกผผลตนมความสาคญมาก เพราะเปนสวนเรมตนและเชอมตอระหวางสวนประกอบทไมมชวตอนๆ ในระบบนเวศ

2.2 ผบรโภค (consumer) คอ เปนพวกทไมสามารถสงเคราะหอาหารไดเอง ตองกนสงมชวตอนเปนอาหาร จงไดรบพลงงานในรปของสารอนทรยโดยตรง แบงไดหลายลาดบขนตอนของการกนหรอการบรโภค ดงน

1) ผบรโภคลาดบท 1 หรอผบรโภคขนปฐมภม (primary consumer) เปนสงมชวตทกนพชเปนอาหาร (Herbivore) เชน กระรอก กวาง นก และปลาทกนพชเลกๆ ฯลฯ พวกนจะมฟนบดทแขงแรงและมไสตงยาวกวาสตวพวกอน

2) ผบรโภคลาดบท 2 หรอผบรโภคขนทตยภม (secondary consumer) เปนสตวทไดรบอาหารจากการกนเนอสตวทกนพชเปนอาหาร (Carnivore) เชน เสอ สนขจงจอก ปลากนเนอ ฯลฯ

3) ผบรโภคลาดบท 3 หรอผบรโภคขนตตยภม (tertiary consumer) เปนสตวทกนทงสตวกนพชและสตวกนสตว (Omnivore) เชน ง เสอ สงโต ฯลฯ ถามผบรโภคกนผบรโภคอนดบท 3 กจดเปนผบรโภคลาดบท 4 หรอผบรโภคขนจตรภม (Quaternary consumer) สงมชวตทอยในระดบขน


การกนสงสด ซงหมายถงสตวทไมถกกนโดยสตวอนๆ ตอไป เปนสตวทอยในอนดบสดทายของการกนเปนอาหาร เชน มนษย

นอกจากน ยงมสงมชวตอกกลมหนงทกนซากสตว (Scavenger) เชน แรงกนซากสตวทตายแลว หนอนกนซากหมาเนา เปนตน สาหรบผบรโภคทกนสตวไมจดเปนพวกกนซาก เพราะผบรโภค กลมนจะลาสงมชวตอนขณะทยงมชวตอยแลวฆากนทนท เชน สงโต เสอ ฯลฯ และยงมผบรโภคทกนเศษอนทรยสาร (Detritivore) เชน ไสเดอนดน กงกอ ปลวก มอด ไรดน (Soil mites) บางชนดทจะยอยเศษเนอหนงของสงมชวตใหเลกลง เพอใหผยอยอนทรยสารทาหนาทยอยสลายตอไป

2.3 ผยอยสลาย (decomposer) เปนพวกทไมสามารถสงเคราะหอาหารเองได จงกนอาหารโดยผลตเอนไซนออกมายอยสลายแรธาตตางๆ ทเปนสวนประกอบของสงมชวต ใหเปนสารโมเลกลเลก แลวจงดดซมไปใชเปนสารอาหารบางสวน สวนทเหลอปลดปลอยออกไปสระบบนเวศ ซงผผลตจะสามารถเอาไปใชตอไป จงนบวาผยอยสลายเปนสวนสาคญททาใหสารอาหารหมนเวยนเปนวฏจกรได

ผลกระทบทเกดจากการทาลายระบบนเวศปาไม สงททาหนาทเปนผผลตในระบบนเวศปาไมคอสงมชวตทสามารถสงเคราะหอาหารเองได เชน ตนไม หรอพชพรรณตางๆ ผผลตเหลานทาหนาทเปนแหลงอาหารขนาดใหญในปา เปนรมเงาใหสงมชวตชนดอน รวมทงเปนทอยอาศยของสงมชวตนอยใหญในปา ตนไมขนาดใหญในปาทาหนาทเสมอนเปน อางเกบนาขนาดใหญทคอยกกเกบนาในฤดฝนและเปนตนนาในฤดแลง ซงทาใหผนปามความชมชนตลอดทงป เมอผผลตโดนทาลาย ซงสาเหตสวนใหมมาจากฝมอมนษย เชน การตดไมทาลายปา การถางปาเพอการเกษตร เปนตน จะสงผลกระทบไปยงสงมชวตหนวยตางๆ ในปาดวย เชน ถาตนไมถกตดไป นกทกนลกไมเปนอาหารกจะขาดแคลนอาหารทงยงขาดททารง ทาใหนกชนดนนมปรมาณนอยลง สงผลใหสตวทบรโภคนกเปนอาหาร เชน ง มอาหารทนอยลง เมองมปรมาณนอยลงกจะสงผลไปยงสงมชวตชนดอนทกนงเปนอาหาร และจะสงผลกระทบตอไปถงสงมชวตอนๆ ในปาตอเนองกนไปจนถงผยอยสลาย เมอจานวนสงมชวตนอยลง ผยอยสลายกทางานนอยลงสงผลใหปรมาณธาตอาหารในผนดนลดลง และสงผลยอนกลบไปยงพชหรอผผลตอกครง เพราะถาผผลตไดรบปรมาณแรธาตไมเพยงพอกจะสงผลตอการเจรญเตบโต ซงจะสงผลกระทบตอไปยงสงมชวตอนๆ ตอไปเปนวงจรของผลกระทบทเกดขนซาๆ ตอไป จากวงจรผลกระทบดงกลาว ทาใหความอดมสมบรณของปาลดลง และสงผลใหสงทเปนปจจยในการดารงชวตของมนษยลดลงหรออาจหมดไปในทสด

ปาไม แหลงปจจยส ปาไมเปนแหลงกาเนดปจจยสาคญในการดารงชวตของมนษย มนษยไมสามารถขาดได เพราะเมอขาดแลวอาจสงผลตอชวตมนษยเอง ปจจยดงกลาวประกอบดวย

1. อาหาร อาหารเปนสงทจาเปนอยางยงตอการดาเนนไปของรางกายมนษย หากขาดอาหารมนษยจะขาด

พลงงานในการเลยงดรางกาย และเสยชวตในทสด ดงนนอาหารจงจาเปนมากในชวตประจาวนอาหาร ปาไมเปนแหลงผลตอาหารทงโดยตรงและโดยออมตอมนษย ดงน

1) อาหารประเภทเนอสตว ทไดจากปา เชน ปลาในลาธาร สตวปา เปนตน 2) อาหารประเภทผกและผลไม ทไดจากปา เชน ผกหวานปา หนอไม กระเจยว ขาปา ผกไผนา

มะไฟ ตะขบปา เปนตน


3) นาเปนปจจยสาคญในการดารงชวตของมนษย ปาถอวาเปนแหลงกาเนดนาทสาคญ ทงในรปแบบของ ลาธาร ลาหวย รวมทงสรางความชมชนใหกบพนทโดยรอบ

2. ทอยอาศย มนษยจาเปนอยางยงทจะตองมทอยอาศย เพอปกปองรางกายจากฝน ลม หรอสตวรายตางๆ ท

จะมาทาอนตรายตอมนษยเอง ดงนนมนษยจงตองอาศยในพนททเหมาะสมตอการดารงชวต มนษยในยคแรกๆ นยมอาศยอยในถาหรอตามโตรกผาตางๆ เพอกนลมและฝน รวมไปถงสายฟาผา ฟาแลบ ฟารองอกดวย

ปาไม ใหทอยอาศยแกมนษยโดยการเปนวตถดบพนฐานในการสรางทอยอาศย ตนไมทใชสรางบาน เชน ตนประด ตนไผ เปนตน ใบของตนไมบางชนดสามารถนามามงหลงคาบานได เชน ใบหญาคา ใบทงปา ใบยาง (ยางเหยง ยางพลวง ยางกราด) เปนตน

3. เครองนงหม มนษยมเครองนงหมไวเพอปองกนอากาศหนาวเยนหรอแสงแดด ปองกนการกระทบกระแทก

จากวตถอน และเพราะเหตตางๆ นน มนษยจงเรมสวมใสเสอผา ในอดตมนษยยคโบราณไมรจกใสเสอผาปดกาย เพราะมขนและผวหนงทหนา แตเมออากาศโลกอนขน มนษยกมววฒนาการโดยขนเรมมความยาวลดลงและผวหนงเรมบางลง ทาใหมนษยเรมรจกปกปดรางกาย ในชวงแรกๆมนษยใชใบไม เปลอกไมมารอยเปนเครองนงหม แลวเรมรจกการใชหนงสตว และเรมทอผาดวยใยพชตามลาดบ

ปาไม ใหประโยชนทเปนเครองนงหมแกมนษย เปนแหลงวตถดบในการผลตเครองนงหม ใยพช บางชนดใชทอผา ตนไมบางชนดเปนสธรรมชาตใชยอมผา เชน เปลอกตนประดใหสนาตาล แกนตนประดใหสแดงคลา ดอกตนทองกวาวใหสแดง เปนตน

4. ยารกษาโรค มนษยเปนสงมชวตทมโรคภยไขเจบเชนเดยวกบสตวหรอสงมชวตอนๆ ดงนนมนษยจง

จาเปนตองใชยา เพอบรรเทาอาการเมอเจบปวยหรอเพอใหหายขาดจากโรคทตนเจบปวยอย หรอเพอเสรมสรางและซอมแซมสงทเสยหาย ผพงไป และนากลบมาใชไดเหมอนปรกต

ปาไม ใหประโยชนทเปนยารกษาโรคแกมนษย เปนแหลงสมนไพรพนบานทใชในการรกษาโรคตางๆ ดงน

1) ไมยนตน เชน - ตนเพกา ฝกออนรบประทานเปนอาระบาย ขบลม เจรญอาหาร เปลอกเปนยาสมานแผล

ขบนาเหลองเสย บารงโลหต ขบเสมหะ ใบแกปวดทอง เมลดเปนยาระบาย แกไอ - ผกหวานปา รากใชแกพษไขรอนกระสบกระสาย แกนาดพการ - มะเดอปลอง ลาตนเอามาตากแหง ตมเอานาดมแกโรคกระดก เปนตน

2) ไมเลอย เชน - รางจด ใบสดใชถอนพษ - เสาวรส ผลใชแกปวด บารงปอด ใบสดใชพอกแกหด ดอกใชขบเสมหะ แกไอ - แกมขาว ลาตนใชเปนยาแกปวดฟน ยาระบาย และยาเจรญอาหาร เปนตน

3) ไมลมลก เชน - โดไมรลม ทงตนรวมรากใชเปนยาแกปสสาวะ บารงกาลง ตมรบประทานตางนาใชแกไข

มาลาเรย ไขจบสน ใชแกไอ


- ผกหนาม เหงาใชเปนยาขบเสมหะ ตมเอานาอาบแกคนตามตวซงเกดจากพษไข หด และโรคผวหนง เปนตน 2. สอการเรยนร/ใบงาน 2.1 ใบงานกจกรรมท 3

ใบงานกจกรรมท 3 สายใยสายสมพนธ

ชอ-นามสกล…………………………………………………………………………………………..........ชน................................. คาชแจง ใหนกเรยนวาดภาพระบบนเวศของปาไมในพนทชมชนของนกเรยน




การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 3 สายใยสายสมพนธ ชอ-นามสกล…………………………………………………………………………………………..........ชน................................. คาชแจง ภายหลงจากการเขารวมกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษปาไมแตละกจกรรม ใหนกเรยน



ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

......................................................................................................... 3.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 3 สายใยสายสมพนธ



กจกรรมการเรยนรท 4 กวาจะมาเปนปาใหญ แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค

เพอใหนกเรยนเกดความตระหนกถงระยะเวลาทใชในการเจรญเตบโตและการดารงอยของตนไม จนกวาจะกลายมาเปนปาไมทสมบรณ 2. เวลา จานวน 4 ชวโมง 3. สาระสาคญ 3.1 กระบวนการเจรญเตบโตของตนไม 3.2 การอนรกษทรพยากรปาไม 4. การจดกจกรรม ขนนาเขาสบทเรยน

1) ครใหนกเรยนดภาพปาไม (รายละเอยดอยในภาคผนวก) 2) ครใหนกเรยนรวมกนแสดงความคดเหนเกยวกบระยะเวลาทใชในการเจรญเตบโตของตนไมจน

กลายเปนปาใหญ ขนสอน

1) ครแบงนกเรยนออกเปนกลมๆ แลวใหแตละกลมนบวงปของแผนไมทกาหนดให 2) ครสรปถงกระบวนการเจรญเตบโตของตนไม 3) ครใหนกเรยนแตละกลมอภปรายถงวธการอนรกษทรพยากรปาไม และนาเสนอ

ขนสรป ครและนกเรยนรวมกนสรปถงการอนรกษทรพยากรปาไม และจดทาเปนปายนเทศรวมกน

5. สอการเรยนร 5.1 ภาพปาไม

5.2 แผนไมตดขวาง 5.3 ใบความร เรองการอนรกษทรพยากรปาไม 5.4 ใบงานกจกรรมท 4

6. การวดและการประเมนผล 6.1 สงเกตจากการรวมกจกรรมของนกเรยน (เชน ความสนใจตอกจกรรม, การแสดงความคดเหน,

การกลาแสดงออก) 6.2 ตรวจความถกตองของใบงานกจกรรมท 4



เรองการอนรกษทรพยากรปาไม ประกอบสาระสาคญ ดงน 1) การเจรญเตบโตของตนไม 2) การอนรกษทรพยากรปาไม 3) การอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชดาร

การเจรญเตบโตของตนไม การเจรญเตบโตของลาตน จะเกดขนพรอมกนทง 2 บรเวณ คอ บรเวณเนอเยอเจรญสวนปลาย และเนอเยอเจรญดานขาง การเตบโตของลาตนสามารถแบงออกไดเปน 2 ระยะ คอ การเตบโตจากเนอเยอเจรญปฐมภม (primary meristem) ซงมผลทาใหลาตนและกงยดยาวขน และการเตบโตจากเนอเยอเจรญทตยภม (secondary meristem) ซงมผลทาใหลาตนขยายขนาดความโต โดยมเนอเยอเจรญทสาคญคอ แคมเบยม (cambium) เมอแคมเบยมแบงเซลลเขาดานใน จะเกดเปนไซเลม (xylem) หรอทอลาเลยงนา ซงเปนเนอไมทเปนสวนสาคญททาใหตนไมโตขน สาหรบเซลลทเกดจากการแบงของแคมเบยมออกมาทางดานนอกจะเปลยนสภาพเปนโฟลเอม (phloem) หรอทอลาเลยงอาหาร ซงจะถกผลกดนออกมาเรอยๆ และหลดออกไปในทสด โดยปกตการเจรญเตบโตของตนไมจะเกดขนอยางรวดเรวในชวงฤดฝนจะสงเกตเหนไซเลมมขนาดใหญกวาและมสซดจางกวาไซเลมทเจรญเตบโตในชวงปลายฤดฝนยางเขาส ฤดหนาวซงไซเลมจะมขนาดเลกและมสเขมเนองจากเปนชวงทมการเจรญเตบโตชา อตราการเตบโตทตางกนน ทาใหเมอตดลาตนดานตดขวาง จะเหนสวนของไซเลมมลกษณะเปนชนๆ ตามจานวนปทเตบโต เรยกวา วงเตบโต (growth ring) ปจจยการเจรญเตบโตของตนไม 1. ปจจยทางพนธกรรม เปนตวกาหนดขอบเขตของการเตบโต เนองจากการเตบโตและพฒนาของตนไมถกควบคมโดยหนวยพนธกรรม ทเรยกวา ยน (gene) ซงจะทาหนาทกาหนดชนด จานวน ขนาด รปราง และควบคมการทางานในระดบเซลลใหเปนไปตามแบบแผน และสามารถถายทอดลกษณะดงกลาวไปยงลกหลานได ดงนนพนธไมตางชนดกน จงมลกษณะการเตบโตทแตกตางกน อยางไรกตามการควบคมโดยยนน อาจเปลยนแปลงไปไดตามสภาพแวดลอม สาเหตหลกทกอใหเกดความผนแปรของลกษณะทาง


พนธกรรม ไดแก การกลายพนธ (mutation) ซงอาจเกดขนจากการเปลยนแปลงหรอเกดความผดปกตของยน โครโมโซม หรอสวนหนงสวนใดของโครโมโซม อนเกดขนจากสงเราภายนอก 2. ปจจยภายใน หมายถงปจจยตางๆ ทเกยวของกบตนไม อนไดแก ลกษณะทางสณฐานวทยา ปรมาณสารควบคมการเตบโต และกระบวนการทางสรระวทยา ลกษณะทางพนธกรรมกถอเปนปจจยภายในของตนไมไดเชนกน ความสามารถในการเตบโตของตนไมนนมความสมพนธเกยวเนองกนอยางใกลชดกบลกษณะทางสณฐานวทยาของตนไม โดยเฉพาะอยางยง สดสวนระหวางรากกบสวนเหนอดน (ลาตน กง และใบ) การเตบโตและพฒนาระบบรากจะขนอยกบใบ ซงทาหนาทในการสรางอาหารและฮอรโมน ในขณะเดยวกนการเตบโตของสวนเหนอดน กขนอยกบรากททาหนาทหานา และธาตอาหาร ซงจะผนแปรไปตามชนดไม และอายของตนไม 3. ปจจยภายนอก หมายถง ปจจยแวดลอมตางๆ ในบรเวณทตนไมขนอย ปจจยภายนอกนนไมไดเปลยนแปลงการเตบโตของตนไมโดยตรง แตจะสงผลทางออมตออตราการเตบโตและกระบวนการทางสรรวทยาทเกยวของกบการเตบโต อนไดแก กระบวนการสงเคราะหแสง การหายใจ การสรางอาหาร การสงเคราะหฮอรโมน การดดนาและแรธาตอาหาร และการขนยายสารอาหาร เปนตน ปจจยภายนอกอาจแบงไดเปน ปจจยทไมมชวต (abiotic factors) ไดแก แสง นา อณหภม ลม ธาตอาหาร และมลพษทางอากาศ เปนตน และ ปจจยทมชวต (biotic factors) ไดแก โรค แมลง การแทะเลมของสตว และกจกรรมของมนษย เปนตน ปจจยแวดลอมเปนปจจยทมความซบซอนมาก โดยปจจยหนงมกจะสงผลตออกปจจยหนงเปนลกโซ

การอนรกษทรพยากรปาไม การอนรกษ หมายถง การรจกใชทรพยากรอยางชาญฉลาดใหเปนประโยชนตอมหาชนมากทสด และใชไดเปนเวลายาวนานทสด ทงนตองใหสญเสยทรพยากรโดยเปลาประโยชนนอยทสด และจะตองกระจายการใชประโยชนจากทรพยากรโดยทวถงกนดวย ฉะนนการอนรกษจงไมไดหมายถงการเกบรกษาทรพยากรไวเฉยๆ แตตองนาทรพยากรมาใชประโยชนใหถกตองตามกาลเทศะ อกดวย ดงนน การอนรกษทรพยากรปาไม จงหมายถง การใชประโยชนจากทรพยากรปาไมเพอใหเกดประโยชนสงสด และใชไดอยางยงยนยาวนาน การททรพยากรปาไม เปนทรพยากรทมความสาคญมากในแงของการอนรกษดน นา และสตวปา ซงอานวยประโยชนใหมนษยทงทางตรงและทางออม เนองจากทรพยากรปาไมสามารถขนทดแทนโดยธรรมชาตหรอการปลกใหเปนปาขนมาใหม ปาไมจงถกจดอยในทรพยากรทเกดขนทดแทนและรกษาใหคงอยได ถาหากไดมการจดการปาไมอยางถกตองตามหลกวชา ดงน

1) การอนรกษทรพยากรปาไมอยางยงยน การอนรกษทรพยากรปาไม ใหเกดประโยชนสงสดและใชไดอยางยงยน จาเปนตองอาศยหลกวชาการในดานการปลกบารงตนไม ควบคไปกบวชาการจดการปาไม นอกจากนนยงจาเปนตองอาศยเทคนคในการปลกสรางสวนพชปา ตลอดจนการใชปยในสวนปาและในแปลงเพาะชา เพอใหผลผลตตอหนวยตอพนทเพมขน เนองจากปาธรรมชาตประกอบดวยพนธไมหลายชนด และมเพยงไมกชนดทมคาทางเศรษฐกจ หากจะจดการปาหนงปาใดเพอการผลตไม อาจตองเปลยนสภาพปาธรรมชาตใหเปนสวนปา โดยคดเลอกเอาแตไมพนธดทมประโยชนมาปลกเทานน ซงสวนปาดงกลาว ไมสามารถใหประโยชนทางออมได ดงนนการจดการทรพยากรปาไมทสาคญ จงตองปองกนรกษาปาทงทเปนปาธรรมชาตและสวนปา ทงนเพอใหเกดการใชประโยชนจากปาทงจากทางตรงและทางออม ตลอดจนการมสวนรวมประชาชนในการอนรกษทรพยากรปาไม


2) การมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม หลกการของการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม มงเนนทการมสวนรวมของประชาชนในการดาเนนกจการดานปาไมเพอประโยชนของประชาชนในทองถน โดยพยายามชวยเหลอตนเอง รฐบาลและเจาหนาทจะใหคาแนะนาและชวยเหลอใน สงทจาเปนทเกนกาลงของชมชนทจะชวยเหลอตนเองได โดยจดมงหมายสดทายคอ การหยดการทาลายปา ทงนการจดทรพยากรปาไมของประชาชนในทองถนมงเนนไปทการจดการเพอตอบสนองความตองการของคนในทองถน และสอดคลองกบวธชวตของคนในพนท ซงการจดการทรพยากรปาไมของชมชนเหลาน มการสงสมองคความร และถายทอดสบตอกนมาเปนระยะเวลายาวนาน จนเกดเปนภมปญญาชาวบานในการอนรกษทรพยากรปาไม

การอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชดาร พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระราชดารใหศกษารปแบบการพฒนาทเหมาะสมกบลกษณะ “ภมสงคม” คอการพฒนาทมความเหมาะสมสอดคลองกบลกษณะพนททางภมศาสตรและสอดคลองกบ วถความเปนอยของคนในทองถนนน โดยคานงถงประเพณ วฒนธรรม และความเชอ องคความรทไดจากการศกษาทดลอง และไดนาไปขยายผลการอนรกษและพฒนาใหคนอยกบปาไดอยางเกอกลกน

1) ปลกปาในใจคน ดวยความตองการอยรอดของมนษย ทาใหตองมการบรโภคและใชทรพยากรธรรมชาตอยาง

สนเปลอง เพอประโยชนของตนเองและสรางความเสยหายใหแกสงแวดลอม ปญหาความไมสมดลจงบงเกดขน ดงนน ในการฟนฟทรพยากรธรรมชาตใหกลบคนมาจะตองปลกจตสานกในการรกผนปาใหแกคนเสยกอน ดงพระราชดารสความตอนหนงวา “...เจาหนาทปาไมควรจะปลกตนไม ลงในใจคนเสยกอน แลวคนเหลานนจะพากนปลกตนไมลงบนแผนดนและรกษาตนไมดวยตนเอง...”

2) การปลกปาโดยไมตองปลก เปนแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงแนะนาในการพลกฟน

ทรพยากรธรรมชาตปาไมใหกลบคนมาสความอดมสมบรณดงเดม โดยอาศยหลกการของกฎธรรมชาตท แยบยล เรยบงายและประหยด แตไดผลกลบมาอยางมหาศาลดงพระราชดารส ความตอนหนงวา “… ทงปานนไว 5 ป ตรงนนไมตองไปทาอะไรเลย แตปาเจรญเตบโตเปนปาสมบรณโดยไมตองปลกสกตนเดยว คอวาการปลกปานน สาคญอยทปลอยใหเขาขนเอง…” กลยทธการปลกปาโดยไมตองปลกเปนแนวพระราชดารทอาศยวงจรปาไม และการทดแทนตามธรรมชาตทเนนการปรบสภาพแวดลอมใหเหมาะสมและเอออานวยตอการเจรญเตบโต ของตนไมทเกดขนในพนทแหงนน ทกอยางปลอยใหเปนไปตามธรรมชาตและอาศยเวลาทตนไมเหลานนจะไดเจรญเตบโตหยงรากชยอด แตกกอออกหนอ ผลดอกออกผล กระจายพนธออกไปในพนทกวาง กลายเปนปา เปนระบบนเวศทเอออานวย เกดการอาศยการคงอยของพชพนธ สตวตางๆ กลบสความอดมสมบรณ โดยทมนษยตองไมเขาไปยงเกยวหรอเขาไปทาลายปา ตดตอนการกลบคนสความเปน ผนปาทสมบรณ ดงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดมพระราชดารสในระหวางการดาเนนการปลกปาโดยไมตองปลกในพนทโครงการศกษาวธการฟนฟดนเสอมโทรมเขาชะงมอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอ โพธาราม จงหวดราชบร ความตอนหนง วา “… ใหชวยกนดแลรกษาปา อยาไปรงแกปา ถาปลอยทงไวไมใหใครไปรบกวน ระยะเวลา 30 – 40 ป ปาแหงนจะฟนคนสภาพจากปาเตงรงเปนปาเบญจพรรณ…”


3) ปาเปยก พระราชดาร “ปาเปยก” เกดขนเพอเปนแนวในการปองกนไฟปาทรงคดคนขนโดยนาหลกการท

แสนงายแตไดประโยชนมหาศาล โดยใชหลากหลายวธการประกอบกน ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงพระราชทานวธการกอสราง “ปาเปยก” ไว จงนบเปนทฤษฎการอนรกษฟนฟปาไม โดยใชความชมชนเปนหลกสาคญทจะชวยใหปาเขยวสดอยตลอดเวลา ไฟปาจงเกดไดยาก เปนการพฒนาเพอการอนรกษและฟนฟปาไมทสามารถทาไดงายและไดผลดยงขน

4) การสรางฝายตนนาลาธารหรอฝายชะลอความชมชน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานแนวพระราชดาร ในการสรางฝายตนนาลาธาร

หรอฝายชะลอความชมชนหรอทนยมเรยกกนเปนภาษาองกฤษวา Check Dam เพอสรางความชมชนใหพนท ชะลอการไหลของนาใหชาลงและกกเกบนาตะกอนไมใหไหลเทลงในบรเวณลมนาตอนลาง โดยพระราชทานวธการสรางและรปแบบไววา

“..ใหพจารณาดาเนนการสรางฝายราคาประหยด โดยใชวสดราคาถกและหางายในทองถน เชน แบบทงหนคลมดวยตาขาย ปดกนรองนากบลาธารเลกเปนระยะๆ เพอใชเกบกกนาและตะกอนดนไวบางสวนโดยนาทกกเกบไวจะซมเขาไปในดนทาใหความชมชนแผขยายออกไปทงสองขาง ตอไปจะสามารถ ปลกพนธไมปองกนไฟ พนธไมโตเรวและพนธไมไมทงใบ เพอฟนฟทตนนาลาธารใหมสภาพเขยวชอมขนเปนลาดบ..”

จงอาจกลาวไดวา Check Dam นน ม 2 ประเภท โดยประเภทแรก คอ ฝายตนนาลาธารหรอฝายชะลอความชมชน สวนประเภททสองนนเปนฝายดกตะกอนนนเอง

5) การปลกหญาแฝก พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงตระหนกถงสภาพปญหาและสาเหตทเกดขน โดยทรงศกษาถง

ศกยภาพ“หญาแฝก” ซงเปนพชทมคณสมบตพเศษในการชวยปองกนการ ชะลางพงทลายของหนาดนและอนรกษความชมชนใตดนไว อกทงเปนพชพนบานของไทย วธการปลกใชเทคโนโลยแบบงายๆเกษตรกรสามารถดาเนนการไดเองโดยไมตองใหการดแลหลงการปลกมากนก อกทงประหยดคาใชจายกวาวธอนๆ อกดวย

6) การปลกไม 3 อยางใหประโยชน 4 อยาง พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดพระราชทานพระราชดารส ไวความวา “การปลกไม 3 อยาง

คอ ไมผล ไมโตเรว และไมเศรษฐกจ จะทาใหเกดปาไมแบบผสมผสานและสรางความสมดลแกธรรมชาตอยางยงยน สามารถตอบสนองความตองการของรฐและวถประชาในชมชนอนเปนทฤษฎการปลกตนไมในใจคน โดยการปลกฝงจตสานกแกประชาชนใหปลกตนไมลงแผนดนและรกษาตนไมดวยตนเอง

“การปลกปาถาจะใหราษฎรมประโยชนใหเขาอยไดใหปลกไม 3 อยาง ใหประโยชน 4 อยาง คอไมใชสอย ไมกนได ไมเศรษฐกจหรอไมผล ไมสรางบานและไมฟน ซงจะใหประโยชน 4 ประการ คอ ไดใชสอยและเศรษฐกจ ไมฟน ไมกนได และประการสดทาย คอ สามารถชวยอนรกษดนและตนนาลาธาร และปลกปาแลว ตองใหชาวบานไดประโยชนดวย”

2. สอการเรยนร/ใบงาน 2.1 ภาพปาไม 2.2 แผนไมตดขวาง 2.3 ใบงานกจกรรมท 4


ใบงานกจกรรมท 4

กวาจะมาเปนปาใหญ ชอ-นามสกล…………………………………………………………………………………………..........ชน................................. คาชแจง 1) ใหนกเรยนนบวงปทงหมดของแผนไมทกาหนดให และบนทกไว 2) ใหนกเรยนสมวดระยะหางระหวางวงป จานวน 10 จด หาคาเฉลย และบนทกไว

การคานวณอายของตนไมดวยการนบวงป ตนไมตนนมอาย.........ป ระยะหางระหวางวงป จดท 1.....ซม. จดท 2.....ซม. จดท 3.....ซม. จดท 4.....ซม. จดท 5.....ซม. จดท 6.....ซม. จดท 7.....ซม. จดท 8.....ซม. จดท 9.....ซม. จดท 10.....ซม. อตราการเจรญเตบโตของตนไม ไดจากการคานวณคาเฉลยระยะหางวงป .................................................................................................................... .................................................................................................................... อตราการเจรญเตบโตของตนไม มรศม ปละ...........................................ซม. มเสนผานศนยกลาง ( รศม x 2 ) ปละ...........................................ซม.

3) จากคาทไดใน ขอ 2) ใหนกเรยนทดลองคานวณดวาหากตองการตนไมทมขนาดเสนผาศนยกลาง 1 เมตร จะตองใชระยะเวลานานเทาไร และใหนกเรยนแตละกลมอภปรายถงวธการทนกเรยนสามารถมสวนชวยอนรกษทรพยากรปาไมในชมชน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


3. การวดและการประเมนผล 3.1 แบบประเมนผลการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 4

แบบประเมนผล การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 4 กวาจะมาเปนปาใหญ

ชอ-นามสกล…………………………………………………………………………………………..........ชน................................. คาชแจง ภายหลงจากการเขารวมกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษปาไมแตละกจกรรม ใหนกเรยน



ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

3.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 4 กวาจะมาเปนปาใหญ



กจกรรมการเรยนรท 5 เมอโลกนไมมปาไม แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค

เพอใหนกเรยนเกดความตระหนกถงผลกระทบทเกดขนจากการทาลายทรพยากรปาไม 2. เวลา จานวน 4 ชวโมง 3. สาระสาคญ ความสมพนธของปาไม ดน และนา 4. การจดกจกรรม ขนนาเขาสบทเรยน

1) ครแบงกลมใหนกเรยนรวมกนวาดภาพในจนตนาการ ในหวขอ เมอโลกนไมมปา 2) ครใหนกเรยนรวมกนอภปรายวา ถาพนทในปาของนกเรยนถาไมมตนไมปกคลมดนและไมม

ตนไมใหญยดหนาดนไวจะมผลอยางไร ขนสอน

1) ครแบงนกเรยนออกเปนกลมๆ แลวใหแตละกลมสรางภมประเทศจาลองในกระบะดนใส กลมละ 2 กระบะ โดยจาลองเปนปาสมบรณ และปาเสอมโทรม เมอเสรจแลวใหตงกระบะดนใหลาดเอยง

2) สมมตสถานการณใหนกเรยนเขาใจวามฝนตกทง 2 พนท โดยการรดนาลงในกระบะดนทจาลองขนในปรมาณทเทากนทง 2 กระบะ ใหนาไหลลงกระบอกใส

3) จบเวลาการไหลของนา และวดระยะการซมของนาลงดน 4) ครใหนกเรยนแตละกลมรวมกนอภปราย และนาเสนอถงปรากฏการณทเหน 5) ครอธบายสรปการทดลองใหนกเรยนเขาใจถงความสมพนธของปาไมและดนตอกระบวนการ

ซมซบนาฝน ขนสรป

ครและนกเรยนรวมกนสรปถงประโยชนของปาไมตอการปองกนดนถลม นาทวม และภยแลง 5. สอการเรยนร 5.1 ชดการทดลอง

5.2 ใบความร เรองความสมพนธของปาไม ดน และนา 5.3 ใบงานกจกรรมท 5

6. การวดและการประเมนผล 6.1 สงเกตจากการรวมกจกรรมของนกเรยน (เชน ความสนใจตอกจกรรม, การแสดงความคดเหน) 6.2 ตรวจความถกตองของใบงานกจกรรมท 5



เรองความสมพนธของปาไม ดน และนา

ความสมพนธของปาไม ดน และนา ชวงเขาสฤดฝน ขาวทไดยนประจาคงไมพนเรองของ นาทวม ดนโคลนถลม ตนไมและขอนไมลอยมาตามนา ทาใหเกดคาถามขนในใจหลายคนวาทาไมจงเปนเชนนน ทงๆ ในอดตทผานมาประเทศไทยไมปรากฏเรองดงกลาวมากนก หรอเปนเพราะวาสงคมไทยปจจบนนมขนาดโตขนมาก ทาใหเราใชทรพยากรกนมากขนจนเกนพอดและสภาพธรรมชาตขาดสมดลในทสด จากเหตการณทเกดขนกบจงหวดตาก และเพชรบรณ ทาใหหวนคดไดวาในประเทศเรานนการใชทรพยากรแบบเกนพอดขาดการยงคดยงมอยทวไป โดยเฉพาะการใชทรพยากร “ดน” ดนและนาเปนปจจยขนพนฐานทางเศรษฐกจและสงคมทสาคญมาก ขณะเดยวกนหากการใชทรพยากรทงสองอยางนเกนกาลงของมนแลวปญหาทตามมาไมใชแคความเสอมโทรมเทานน แตหมายถงภยอนตรายทจะตามมาในไมชา และในอนาคตอนใกลนอาจมอกหลายแหงทจะประสบปญหาดงเชนทผานมา ดงนนเราทกคนจงควรทาความเขาใจเรองเกยวกบการใชดนและนาใหมาก เพอจะไดชวยกนบรรเทาปญหาตอไป

“ดนดเพราะปาปก ปารกเพราะนาม ฝนดเพราะปายง ปาสะพรงเพราะวาดน” จากคากลาวขางตน จะเหนไดวา ดน ปาไม และนา ตางมความสมพนธ และเกอหนนกนใหเกดความสมดลอยางเปนระบบ ดนเปนสงไมมชวตแตเปนทรวมสงมชวตตางๆ ไวมากมายทงพชและสตว เมอใดทผนดนยงคงมพช หรอปาไมปกคลมอยางหนาแนน ปาไมนนกจะทาหนาทปกปกษรกษาดนใหคงความสมบรณ ไมถกชะลางพงทลาย ตนไมเองกดดซมธาตอาหารจากดนไปใชในการเจรญเตบโตทาใหธาตอาหารไมถกชะลางไปกบนาหมด และระบบรากของตนไมกโยงใยคอยยดดนเอาไวไมใหพงทลาย ใบไมกชวยลดแรงกระแทกของเมดฝนไมใหตกลงสดนโดยตรงทาใหไมเกดการกดเซาะ และเมอตนไมทงใบหรอตายลงสตวขนาดเลกทอาศยอยในดนกจะทาหนาทยอยสลายเพอคนธาตอาหารกลบสดนอกครง อกทงการทมสตวเคลอนทอยในดนยงทาใหเนอดนเกดรพรน มความรวนซย เปนดนทดอกดวย รพรนเหลานนจะเปนทเกบนาและอากาศ เมอใดทฝนตกลงมาดนกสามารถดดซบนาไวไดและคอยๆ ปลอยใหไหลออกลงสลาธารหลงฝนหยด ในระบบนเวศทางธรรมชาต ดน เปรยบเทยบไดกบผผลตทมสารละลายของธาตอาหารเปนสวนประกอบ ในขณะทปาไมเปรยบดงผบรโภคทใชสารอาหารในดนผสมกบออกซเจนและแสงแดดเปนพลงงาน สวนนา กเปรยบไดดงผยอยสลายทชวยชะลางละลายธาตอาหารทงหลายกลบลงสพนดน เปนระบบหมนเวยนตดตอกนไปอยางไมรจกจบสน ในระบบนเวศทใหญโตขน ความชวยเหลอเกอกลกนของ ปาไม ดน และ นา ยงมมากขน เมอนาควบแนนกลายเปนเมดฝนตกลงมาบนพนททมปาปกคลม ความรนแรงของฝนกจะถกสกดกนโดยโครงสรางสวนบน คอกลมกงไม กาน ใบ และดอกของปาไม มใหกระทบกบผวดนโดยตรงอนจะกอใหเกดการชะพงทลายของดน สวนนาฝนอกจานวนหนงซงตดคางอยบนใบ ดอก และลาตนกจะคอยหยดหรอไหลยอยลงมาอยางชาๆ ลงสพนดนทมเศษใบไมใบหญาทรวงหลนชวยดดซบอยบนผวพนดนชนหนงกอน จากนนจงจะซมลงสเนอดนทจะดดซบนาจานวนหนงไว แลวคอยๆ ปลอยลงส ลาหวยลาธารตอไป


การซมซบนาของตนไมและพนดนเชนนเองทจะทาใหลาหวยลาธารมนาทมคณภาพใสสะอาดไหลหลงอยตลอดทงป ลดปญหานาทวม ปญหาการตกตะกอนของดนเพราะถกนาพดพาไดอยางมประสทธภาพ และมนษยกจะมโอกาสใชนาทไหลหลงมานนอยางปรกตสขกอนทนาจะระเหยกลายเปนไอนาไปอกครง จากความสมพนธภาพอนมอาจแยกจากกนของปาไม ดน และนา ระบบนเวศทางธรรมชาต อนทรงคณคาทสดระบบหนงของมนษย ซงมอาจทจะขาดองคประกอบสวนใดสวนหนงลงไปได การขาดองคประกอบสวนใดสวนหนงกเทากบวาระบบไดพงทลายลงไป ดงนนปญหาการบกรกทาลายปา จงเปนปญหาทสาคญมากเพราะผลกระทบทเกดขนจะไมกระทบกลมคนใดกลมคนหนง หากแตจะเปนผลรายทประชาชนทงประเทศไดรบรวมกน ทกลาวมา คงพอจะทาให เหนภาพและเขาใจกลไกทางธรรมชาตไ ด บาง ทนลองมาด ขอเทจจรง ผนดนนนไมไดปกคลมไปดวยปาไมเสมอไป แตจาตองใชเปนทปลกสรางทอยอาศย ทานา ทาไร ทาสวน ฯลฯ อกทงยงถกลกลอบตดไมทาลายปา และทาไรเลอนลอยอก ซงการกระทาเหลานลวนเปนหนทางทาใหดนเสอม หรอเสอมอยางรวดเรวทงสน ดงตารางขางลางน จะแสดงใหเหนวาดนสญเสยมากเพยงใด เมอมการใชประโยชน ตาราง ภาพรวมอตราการพงทลายของดนในพนททมการใชทดนรปแบบตางๆ ในประเทศไทย

ชนดการใชประโยชนทดน

อตราการสญเสยดนเฉลยในแตละภาค (ตน/ไร/ป) เหนอ อสาน ตะวนออก ตะวนตก ใต

ปาธรรมชาต 0.0016 - 0.57 0.6-0.8 0.01-0.02 0.16 สวนปา 0.5 - 0.6 - 0.5-1.0 ไรราง 0.12 – 1.0 - พชไร 5.0 - 16.0 2.5-20.0 6.0-12.0

วนเกษตร 0.008 - 2.0 0.0016 – 0.64 ทาเกษตรดวยการอนรกษดนและนา

0.96-2.0 0.0016 – 0.1 1.0-2.0 0.03-0.05 <1.0

ทมา : การอนรกษทรพยากรธรรมชาตสาหรบเยาวชน, 2539.


ปาไมกบการปองกนนาทวม ปาไมเปนตวชวยซบในการซบเพอชะลอใหนาทจะไหลลงสแมนาลาคลอง และชวยตานใหกระแสนาไหลชาลง ดงนนเมอเกดฝนตกหนกจงชวยลดอตราความรนแรงของนาทวมไดเปนอยางด ในทางตรงกนขามหากปาไมถกทาลายไปเสยแลว เวลาเกดฝนตกหนกนาปาจะไหลลงสทราบอยางฉบพลนและรนแรง ปรากฏการณดงกลาวจะเหนไดเดนชดเมอเกดพายฝน

ปาไมกบการปองกนการพงทลายของดน เรอนยอดของปาไมจะสกดกนความรนแรงของฝนไมใหตกกระทบผวดนโดยตรง โดยนาฝนสวนใหญจะปะทะกบยอดไมและเหลอบางสวนคงคางอยตามเรอนยอดของตนไม บางสวนจะไหลไปตามลาตน มนาฝนเพยงบางสวนเทานนทะลเรอนยอดลงสพนปา ซงบรเวณพนปาทสมบรณมกจะมเศษไมใบไมและซากตางๆ ทงของพชและสตว คอยชวยดดซบนาฝนและชะลอความเรวของนาทไหลบาดวยการดดซบนาลงดน ทาใหนาทไหลบาลดลง ลดการพงทลายของดนทเกดจากแรงปะทะของเมดฝนทมตออนภาคดนและการ พดพาอนภาคดนเนองจากนาทไหลบา สงผลใหนาทบาผานหนาดนไมขนขนมตะกอน

ปาไมกบการปองกนความแหงแลง ปาไมชวยใหมนาไหลในลาธารตลอดทงป เนองมาจากฝนทตกลงมาในพนทปานาฝนจะไมไหลลงส

แมนาทงหมดโดยเรว แตนาฝนจะถกกงไมใบไมตามพนปาและดนทรวนซย ดดซบนาเอาไวและคอยๆ ซมลงดนสะสมไวเปนนาใตดน แลวคอยๆ ปลอยออกมาสลาหวย ทาใหฤดแลงทไมมฝนตกแตลาธารตางๆ กยงคงมนาไหลอยตลอดเวลา ทงนเนองจากพนดนใตปาไมเปรยบเสมอนอางเกบนาธรรมชาตทสะสมนาไวในฤดฝน แลวระบายออกในฤดแลง

2.สอการเรยนร/ใบงาน 2.1 การทดลองเรองความสมพนธของปาไม ดน และนา

1) อปกรณตอ 1 กลม ประกอบดวย - กระบะพลาสตก ใสทเจาะใสทอกลมหางจากขอบกระบะ 2 ซ.ม. จานวน 2 กระบะ - เหยอกนาใสแบบมขดบอกปรมาณ ขนาด 1 ลตร จานวน 2 เหยอก - บวรดนาขนาด 1 ลตร จานวน 1 อน - ไมบรรทด จานวน 1 อน - นาฬกาจบเวลา จานวน 1 เรอน 2) วธการทดลอง

2.1) บรรจดนลงในกระบะใสทกาหนด โดยใหมปรมาณเทากนทง 2 กระบะ และเวนใหมระยะหางจากขอบกระบะถงผวดน ประมาณ 2 ซ.ม. 2.2) จาลองสภาพภมประเทศลงในกระบะ โดยใหกระบะท 1 จาลองเปนสภาพปาไมสมบรณ และกระบะท 2 จาลองเปนสภาพปาไมเสอมโทรม


การจาลองสภาพภมประเทศนน ใหใชเศษกงไมใบไม หรอตดปลายกงไมในทองถน มาปกลงในกระบะดนตามความเขาใจของนกเรยนถงสภาพปาสมบรณ และปาเสอมโทรม เมอเสรจแลวใหตงกระบะดนใหลาดเอยง ประมาณ 30 องศา และวาดภาพทง 2 กระบะลงในใบงาน ดงภาพ 2.3) ใหนกเรยนอภปรายและนาเสนอผลการจาลองสภาพภมประเทศทง 2 แหง 2.4) สมมตสถานการณใหนกเรยนเขาใจวามฝนตกทง 2 พนท ในปรมาณทเทากน แลวดาเนนการดงน

- เตมนาจานวน 1 ลตร ลงในบวรดนา แลวทดลองจบเวลาการรดนาจนหมด เพอกาหนดเวลาทเทากนในการรดนาทง 2 กระบะ

- นาเหยอกนามาวางรอรบนาทปลายทอ - คอยๆ รดนาลงในกระบะท1 จนหมด แลวจบเวลานาหยดแรกทออกจากปลายทอ

จนไมมนาหยด และสงเกตการเปลยนแปลง - เมอไมมนาหยดแลว ใหวดระยะการซมของนาลงดน และสงเกตปรมาณตะกอน - บนทกผลการทดลอง - ทาซาในกระบะท 2 โดยควบคมเวลารดนาใหเทากนและบนทกผลการทดลอง

2.5) ใหนกเรยนแตละกลมอภปรายถงความสมพนธของปาไม ดน และนา



หากชมชนของนกเรยนเปนอยาง สภาพจาลองชดท 1 จะสงผลอยางไรบาง ......................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. หากชมชนของนกเรยนเปนอยาง สภาพจาลองชดท 2 จะสงผลอยางไรบาง ......................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. สรปความสมพนธระหวางปาไม ดน และนา ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลกษณะสภาพจาลองท 1 ปาไมสมบรณ …....................................................................................................................................................................... การปกคลมเรอนยอด...............................................% เมอรดนาเกดการเปลยนแปลง คอ ..................................................................................... .................................................................................... ระยะเวลาการไหลของนา……นาท การซมนา......ซ.ม. ลกษณะตะกอน ..................................................................................... .....................................................................................

ลกษณะสภาพจาลองท 2 ปาไมเสอมโทรม …....................................................................................................................................................................... การปกคลมเรอนยอด...............................................% เมอรดนาเกดการเปลยนแปลง คอ ..................................................................................... ..................................................................................... ระยะเวลาการไหลของนา……นาท การซมนา......ซ.ม. ลกษณะตะกอน ..................................................................................... .....................................................................................



แบบประเมนผล การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 5 เมอโลกนไมมปาไม




ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

......................................................................................................... 3.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 5 เมอโลกนไมมปาไม



กจกรรมการเรยนรท 6 ภมปญญาอนรกษปา แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค

1.1 เพอใหนกเรยนมความรและเขาใจเกยวกบการใชภมปญญาทองถนในการอนรกษทรพยากร ปาไม

1.2 เพอใหนกเรยนตระหนกถงความสาคญของภมปญญาทองถนในการอนรกษทรพยากรปาไม 1.3 เพอใหนกเรยนมสวนรวมในกจกรรมภมปญญาทองถนการอนรกษทรพยากรปาไม

2. เวลา จานวน 4 ชวโมง

3. สาระสาคญ ในแตละภมภาคของประเทศไทย มการนาเอาภมปญญาทองถนมาใชในการอนรกษทรพยากรปาไม

ภมปญญาทองถนเกดจากคตความเชอทยดถอปฏบตสบทอดกนมา และจากคตความเชอกไดถายทอดออกมาเปนพธกรรมตางๆ เพอใหคนในชมชนหรอทองถนไดปฏบต 4. การจดกจกรรม 4.1 กจกรรมการเรยนรการอนรกษทรพยากรปาไมจากปราชญชมชน/ ภมปญญาทองถน ขนนาเขาสบทเรยน 1) ครเลาประวตนายแพทยบญสง เลขะกล บดาแหงการอนรกษของไทย ใหนกเรยนฟง 2) ครและนกเรยนรวมกนอภปรายถงประวตของนายแพทยบญสง เลขะกล ในประเดนตางๆ เชน

- ไมวาใครหรอมอาชพอะไร ทกคนสามารถชวยกนอนรกษทรพยากรปาไมของไทยได - วธการอนรกษทรพยากรปาไมมหลากหลายวธ เชน ระดบประเทศใชการออกกฎหมายระดบ

บคคลใชการรวมกลมเพอการอนรกษ - หากเปนระดบทองถน/ชมชน โดยเฉพาะในชมชนท ร.ร.ตงอย มวธการใดในการอนรกษ

ทรพยากรปาไมบาง ขนสอน 1) ครเชญปราชญชาวบานหรอภมปญญาทองถนของชมชน ดานการอนรกษทรพยากรปาไม เลาถง ประเดนตางๆ ดงน

- สภาพปาทอยใกลชมชนในอดต-ปจจบน - การใชประโยชนจากปาของคนในชมชน - การอนรกษปาโดยใชภมปญญาทองถน (มคตความเชอใด ใชพธกรรมใด ผลทเกดจาก

การใชภมปญญาทองถน) 2) ปราชญชาวบานหรอภมปญญาทองถนของชมชน ดานการอนรกษทรพยากรปาไม ใหความร

เกยวกบความเชอและพธกรรมซงเปนภมปญญาทองถน ทใชในการการอนรกษปา - วตถประสงคของกจกรรม/พธกรรม - ขนตอนของกจกรรม/พธกรรม - อปกรณหรอสงของทใช - สถานททใชจด - ผนาและผเขารวม


3) ครและนกเรยนซกถามปราชญชาวบานหรอภมปญญาทองถน 4) ครและนกเรยนรวมกนปรกษาชาวบานหรอภมปญญาทองถนถงแนวทางการจดกจกรรม/

พธกรรมเพอการอนรกษทรพยากรปาไมในชมชนสาหรบนกเรยนปฏบต หรอหากชมชนมแผนทจะจดกจกรรม/พธกรรมอยแลว นกเรยนจะสามารถเขารวมไดอยางไร

5) ครและนกเรยนรวมกนระดมความคด เลอกวธการอนรกษปาไมของเราและเขยนรายละเอยด วธการทเลอกรวมกนในหวขอ ตอไปน

- กระบวนการ - ผมสวนรวม

ขนสรป 1) ครและนกเรยนรวมกนสรปวาไมวาจะเปนใคร มอาชพอะไร ทกคนสามารถชวยกนอนรกษ

ทรพยากรปาไม 2) ครและนกเรยนรวมกนสรปถงสาระสาคญและแงคดของความเชอและพธกรรมซงเปนภมปญญา

ทองถน ทใชในการอนรกษทรพยากรปาไม หมายเหต กรณทไมมปราชญชาวบานหรอภมปญญาทองถน ครสามารถเชญผใหญในชมชนซงเปนผทอยใน

ชมชนมานาน และทราบเกยวกบประวตศาสตรความเปนมาของชมชน โดยเฉพาะทเกยวกบทรพยากรปาไมของชมชนมาบรรยาย

4.2 กจกรรม/ พธกรรมเพอการอนรกษทรพยากรปาไมในชมชน ขนนา

1) ครและนกเรยนทบทวนวธการจดกจกรรม/พธกรรมเพอการอนรกษทรพยากรปาไมในชมชน และแบงหนาทและสงทตองสงเกตจากการเขารวมกจกรรม/พธกรรม

2) ครและนกเรยนรวมกนเตรยมการจดกจกรรม/พธกรรมทเกยวกบการอนรกษปาไม ขนสอน ครและนกเรยนเขารวมกจกรรม/พธกรรมทเกยวกบการอนรกษปาไม ขนสรป นกเรยนเขยนบรรยายความรทไดรบและความรสกทไดจากการเขารวมกจกรรม/พธกรรมทเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมในใบงานกจกรรมท 6 5.สอการเรยนร

ภาพประวตและกจกรรมสาคญในชวตของนายแพทยบญสง เลขะกล 6.การวดและการประเมนผล

6.1 สงเกตจากการรวมกจกรรมของนกเรยน (เชน ความสนใจตอกจกรรม, การแสดงความคดเหน) 6.2 ตรวจความถกตองของใบงานกจกรรมท 6



ประวตนายแพทยบญสง เลขะกล (บดาแหงการอนรกษของไทย) นายแพทยบญสง เลขะกล เกดเมอวนท 15 ธนวาคม 2450 ท จ.สงขลา สาเรจการศกษา

ชนมธยมศกษาปท 6 จากโรงเรยนเบญจมราชทศ จ.นครศรธรรมราช ชนมธยมศกษาปท 8 ทโรงเรยน เบญจมบพตร หรอโรงเรยนมธยมวดเบญจมบพตรในปจจบน ทกรงเทพมหานคร และสาเรจการศกษาจาก คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอป 2476

หลงจากสงครามโลกครงท 2 (ป พ.ศ.2484-2488) เปนตนมา มการลาสตวปาอยางกวางขวาง นายแพทยบญสง เลขะกล และคณะนกนยมไพร ซงสวนใหญเคยเทยวปามากอน ไดรวมตวกนจดตง นยมไพรสมาคม ขนในป 2496 โดยมวตถประสงคเพอเปนศนยกลางในการพบปะพดคย แลกเปลยน ตดตามสถานการณดานปาไมและสตวปา

นยมไพรสมาคม ไดพยายามเผยแพรความจาเปนในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ตองตอสอปสรรคตางๆ ทาการรองเรยนรฐบาลหลายรฐบาลจนในทสดรฐบาลกผาน พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา ในป 2503 และ พระราชบญญตอทยานแหงชาต ในป 2504 จดใหม อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา และ เขตหามลาสตวปา ในทตางๆ ตอมา ในระยะหลง นยมไพรสมาคม ไดสนบสนนใหนกศกษาและนกเรยนในสถาบนตางๆ จดตงกลมนยมไพรหรอกลมอนรกษขนในสถาบนของตน ซงจะทาใหนกเรยน นกศกษาสนใจและรสกตววาเปนหนาทของตนและประชาชนทกคนทจะตองรบรวมมอกนทาการอนรกษธรรมชาตและรกษาสภาพแวดลอมอยางจรงจงไปในอนาคต นอกจากน นายแพทยบญสง เลขะกล และสมาชกนยมไพรสมาคม ยงไดรวมกนกอตง มลนธคมครองสตวปาและพรรณพชแหงประเทศไทย ในพระบรมราชนปถมภ เมอป 2526

ในดานการเผยแพรความร นายแพทยบญสง เลขะกล ไดพยายามถายทอดความรใหแกนกเรยน นสตนกศกษา และประชาชนทวไป ดวยการสอนวชาในหลกสตร เชน เคยสอนวชาปกษวทยาในมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เคยสอนวชาการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทจฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดรบเชญใหเปนวทยากรพเศษไปบรรยายในมหาวทยาลย ไดรบเชญใหเปนวทยากรพเศษไปบรรยายในมหาวทยาลย วทยาลย และโรงเรยนตางๆ ปละหลายครง

นอกจากน นายแพทยบญสง เลขะกล ยงเปนผทรงคณวฒทไดรบเลอกใหเขยนบทความเกยวกบนกและสตวตางๆ ในหนงสอสารานกรมไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน เขยนตาราเกยวกบสตวปา ซงกระทรวงศกษาธการอนญาตใหใชเปนแบบเรยนสาหรบนกเรยนชนประถม นอกจากนยงแตงตาราทใชในระดบอดมศกษาอกหลายเรอง ทงทเปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ ตาราภาษาองกฤษทสาคญ เชน ตาราเกยวกบนก ผเสอ และสตวเลยงลกดวยนมของประเทศไทย นบเปนตาราทสมบรณทสดในตาราประเภทเดยวกนทมอยในประเทศแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต นอกจากน นายแพทยบญสง เลขะกล ยงไดถายทอดความรถงประชาชนทวไป โดยการเผยแพรผานสอมวลชนตางๆ เชน หนงสอพมพ วทย และโทรทศน จนทาใหประชาชนมความสานกในคณคาของทรพยากรธรรมชาตมากขนเปนลาดบ

นายแพทยบญสง เลขะกล เคยรบหนาทตาง ๆ ทางราชการ เชน เปนกรรมการในคณะกรรมการองคการสวนสตวแหงประเทศไทย คณะกรรมการสงวนและคมครองสตวปา คณะกรรมการอทยานแหงชาต คณะกรรมการสาขาทรพยากรธรรมชาตและศลปกรรมของสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฯลฯ นายแพทยบญสง เลขะกล ยงเปนทรจกและยกยองของชาวตางประเทศทงในระดบเอกชน องคการ และรฐบาลอกดวย ไดรบเชญจากหนวยราชการและสมาคมในตางประเทศ ใหไปดงานดานการอนรกษใน


ประเทศตางๆ อยเนองๆ และไดรบตาแหนงกรรมการและสมาชกในคณะกรรมการดานอนรกษสตวปาระหวางประเทศหลายแหง

นอกจากน นายแพทยบญสง เลขะกล ในฐานะทเปนผมความรความเชยวชาญและมผลงานมากมายในดานการอนรกษธรรมชาต เปนทยอมรบนบถอทงในประเทศและนานาชาต จงไดรบเกยรตและรางวลทงจากในและนอกประเทศอยเสมอ เชน

พ.ศ.2514 เปนสมาชกกตตมศกดของกองทนคมครองสตวปาโลก พ.ศ.2521 เปนสมาชก กตตมศกด ของ IUCN (THE INTERNATIONAL UNION FOR THE

CONSERVATION OF NATURE AND NATURAL RESOURCES) พ.ศ.2522 ไดรบรางวล J. PAUL GETTY สาหรบการอนรกษธรรมชาตและสตวปาโลก (J. PAUL

GETTY WILDLIFE CONSERVATION PRIZE OF THE WORLD WILDLIFE FUND.-U.S-) เปนคนแรกของเอเชย และคนท 4 ของโลกทไดรบรางวลน

นายแพทยบญสง เลขะกล ถงแกกรรมเมอวนท 9 กมภาพนธ 2535 ดวยโรคหวใจลมเหลว

หมายเหต สบคนขอมลเพมเตมไดทเวบไซด http://www.boonsongconservationthailand.com/

ภมปญญา ภมปญญา ตรงกบศพทภาษาองกฤษวา Wisdom หมายถง ความร ความสามารถ ทกษะความเชอ

และศกยภาพในการแกปญหาของมนษยทสบทอดกนมาจากอดตถงปจจบนอยางไมขาดสายและเชอมโยงกนทงระบบทกสาขา

ภมปญญาทองถน หรอภมปญญาชาวบาน หมายถง ทกสงทกอยางทชาวบานคดขนไดเองและนามาใชในการแกปญหา เปนเทคนควธ เปนองคความรของชาวบาน ทงทางกวางและทางลกทชาวบาน คดเองทาเอง โดยอาศยศกยภาพทมอยแกปญหาการดาเนนชวตในทองถนไดอยางเหมาะสมกบยคสมยความเหมอนกนของภมปญญาไทยและภมปญญาทองถน คอ เปนองคความร และเทคนคทนามาใชในการแกปญหาและการตดสนใจ ซงไดสบทอดและเชอมโยงมาอยางตอเนองตงแตอดตถงปจจบน

ปราชญชาวบาน หมายถง บคคลผเปนเจาของภมปญญาชาวบาน และนาภมปญญามาใชประโยชนในการดารงชวตจนประสบผลสาเรจสามารถถายทอดเชอมโยงคณคาของอดตกบปจจบนไดอยางเหมาะสม

หมายเหต สามารถสบคนขอมลเพมเตมจากสารานกรมไทยสาหรบเยาวชนฯ เลมท 23

ภมปญญาในการอนรกษปา ในแตละภมภาคของประเทศไทย มการนาเอาภมปญญาทองถนมาใชในการอนรกษทรพยากรปาไม โดยมคตความเชอทยดถอปฏบตสบทอดกนมา และบางคตความเชอไดถายทอดออกมาในรปของพธกรรมตางๆ ตวอยางของภมปญญาการอนรกษปา ไดแก

คตความเชอเพอการอนรกษทรพยากรปาไม 1. ความเชอเรองผบรรพชน หรอผปยา ตายาย สบทอดกนจนเปนประเพณแทบทกทองถน

มกกาหนดพนททจะเปนทอยสรางตบของปตา ตองเปนเนนสง นาทวมไมถง มสภาพปาหนารมครม ม สตวปาชกชม มบรรยากาศนาสะพรงกลว ทาใหอาณาเขตปตาขลงและศกดสทธ เปนกศโลบายและ ภมปญญาในการรกษาปาชองชาวอสาน เพราะเขตทอยของปตาจะไมมใครกลาเขาไปรบกวนทาใหปาไมยงคงอย นอกจากน คนอสานโบราณไมทาลายปา เพราะเชอวาถาทาลายผจะไมมทอยยอมไปสงในตวคนแทน เชอวาปามเจาของจงไมควรละเมดสทธของผอน หากจาเปนตองใชควรขอเอาเทาทจาเปน


2. ความเชอเรองรกขเทวดา เชอกนวาเทวดาจะสถตอยตามทตางๆ เชน รกขเทวดาจะสถตอยบนตนไม ภมเทวดาจะสถตอยบนพนดน ดงนนจงไมพยายามตดตนไมตามความเชอวาอาจไดรบโทษภยเพราะเทพยดาบนดาลใหเปนไป

3. ความเชอเรองตนโพธเปนตนไมศกดสทธ คนอสานไมตดตนโพธ เพราะเชอวาเปนตนไมของพระพทธเจา ตนโพธจงไดรบการอนรกษเพราะคนนบถอวาเปนไมศกดสทธ พระสงฆเครงในศลยอมไมตดตนไม ตามพระวนยบญญตทวา “พรากภตคาม” พระสงฆอสานจงเปนผนาในการปลกตนไม ความเชอเรองในปามผ

การประกอบพธกรรมเพอการอนรกษทรพยากรปาไม 1. พธบวชตนไม เปนพธกรรมหนงซงจดขนเพอเปนกศโลบายหามมใหคนตดไมทาลายปา

โดยเฉพาะปาบรเวณตนนาลาธาร เนองจากคนไทยสวนใหญนบถอศาสนาพทธ ดงนน หากตนไมตนใด ทผานการบวช ชาวบานจะไมตดตนไมตนนนเดดขาด นอกจากน ดวยความเชอทวา พญาตนไมทผานพธกรรมการบวชแลวจะคมครองรกษาตนไมตางๆ ในบรเวณนน ซงจะมผลทาใหนาไมแหง ฝนตกตองตามฤดกาล ถอเปนการยบยงการทาลายธรรมชาตและชวยอนรกษสงแวดลอม พรอมทงรกษาปาไมทเปนตนนาลาธารใหอดมสมบรณ และทสาคญคอ สรางความสานกใหแกชมชนในการดแลรกษาสภาพธรรมชาต

พธการบวชตนไม จะเรมตนจากการสารวจตนไมทมขนาดใหญและเกรงวานาจะถกลกลอบตดซงเชอกนวาเปนพญาไม จากนนชกชวนชาวบานใหรวมมอกนจดเตรยมเครองเซนสงเวยเจาปาเจาเขา เครองสงเวยจะประกอบดวย ขาวเหนยวสก 1 กาปน กลวยสก 1 ลก หมากคา ใบพล ผาเหลองตามจานวนตนไม ดายสายสญจน บาตรนามนต และนาขมนสมปอย จากนนจงสรางศาลเพยงตาสาหรบอญเชญ รกขเทวดามาคอยปกปกรกษาตนไม แลวทาพธไหวพระแมธรณใชหมากพลตามธรรมเนยม

สาหรบการบวชตนไม จะมผาเหลอง (สดแลวแตวาจะบวชตนไมกตน) ดายสายสญจน บาตรนามนต และสมปอย จากนนโยงดายสายสญจนไปตามตนไมในบรเวณปา แลวโยงมายงสถานททาพธ ซงจะมพระพทธรปตงเปนประธานมพระสงฆและอาจารย (หมอเวทมนตร) ทาพธเชญเทวดาอารกษ ผปา ผเขา (ผปกกะโลง) ทาพธเซนสงเวยเทพารกษ เจาปาเจาเขา ใหรบรและใหมาอยในปาไม ดแลตนไม หากมผใดมาตดไม ทาลายปา ขอใหผนนมอนเปนไปตางๆ ซงเปนเรองของหมอเวทมนตรทจะนามากลาวเมอเสรจพธเซนสงเวยแลว กเปนพธสงฆ เรมจากไหวพระรตนตรย สมาทานศลอาราธนาพระปรตรพระสงฆเจมตนไม เสรจแลวพระสงฆ จะหมผาเหลองใหตนไม พระสงฆเจรญชยมงคลคาถา จากนนประพรมนาพระพทธมนตตามตนไมทบวชไว เปนเสรจพธ

พธบวชตนไมยงเปนการเสรมสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนของชมชน ซงมประเดนรวม คอ การอนรกษปาไมของหมบาน โดยใหชาวบานเขามามสวนรวม ซงพธบวชตนไมสามารถทาไดตลอดป แตมกจะทาพธในชวงฤดแลง 2. การสบชะตาดน นา ปา ของชมชนปกากะญอ ความเชอของชาวปกากะญอมผลทาใหผนปายงคงอยไดอยางอดมสมบรณ ซงสอดคลองกบการอนรกษอยางแทจรง ชวตตงแตแรกเกดผกพนกบปา เมอมเดกคลอดมาใหม ผเปนพอจะนาสายสะดอของเดกคนนนไปแขวนทตนไมใหญ และเชอวาตนไมตนนนจะเปนตนไมประจาตวเปนผพทกษดแลชวตเดกใหเตบโตขนมาอยางแขงแรงเหมอนกบตนไมใหญ ชาวบาน ทกคนในหมบานจะรและไมไปตดตนไมตนนนเพราะหากตดตนไมกเหมอนการทาลายชวตเดกคนนนไปดวย นอกจากน ในบางพนท ชาวบานจะมตนผงเปนของตวเอง ตนผงในทนคอตนไมทมผงทารงอยบนตน เขาจะเกบนาผงจากตนผงของตวเองเทานน เพอนามาทายาสมนไพร หรอใชทาขนม การตผงดเปนเรองนาหวาดเสยว เพราะตองตอกทอย1 ททามาจากไมไผขนไปตามตนไมเพอไตสรงผง พวกเขาจะสบยาฉน


พนควนใสผงใหมนราคาญแลวบนออกจากรง เขาตดเอาสวนหวทอยขางรงซงเปนสวนทมนาผงอย ชาวบานบอกวาจะไมแกะออกมาทงรง เพราะมตวออนอาศยอยเตมรง เปนการทาลายชวตและผงกยงคงทารง อยทเดม ทาใหสามารถหานาผงทตนเดมไดอก โดยไมตองออกหาตนไมทมรงผงตนใหม 3. พธกรรมเลยงผปา หรอ หลอเถอแฉ ตวอยางหนงของภมปญญาของชนเผาในการสรางจตสานกใหคนรกปาและชมชน โดยอาศยความเชอและความศรทธา ซงปลกฝงมาแตบรรพบรษ ชาวเผากะเหรยง มความเชอวา สรรพสงแหงธรรมชาตทกอยางยอมมเจาของ มนษยเปนเพยงผใชประโยชนจากธรรมชาต เพอการยงชพเทานน ดงนนจะตองมการเคารพยาเกรงตอเจาของ ถาหากทาอะไรไมถกใจเจาของธรรมชาต คอ เจาปา เจาเขา เจานา เทพารกษ ผสางนางไม จะลงโทษโดยทาใหทามาหากนไมไดผล ขาดทน ประสบภยพบตตางๆ หลอเถอแฉ เปนภาษากะเหรยง หลอ แปลวา เลยว หรอ เซนไหว เถอแฉ แปลวา ปาหรอปาไม ความหมายโดยรวมกคอ เลยงผเจาปา การประกอบพธกรรมหลอเถอแฉ หรอ พธกรรมเลยงผปานน ผประกอบพธจะเปนชายอาวโสในหมบาน เครองเซนไหวจะประกอบดวย เหลาตมเอง 1 ขวด ไก 2 ตว ตวผและตวเมย ขาวสก 1 กามอ หมากพล 1 อน เกลอกอน 1 กอน พรก 1 เมด พธกรรม จะเรมดวยการสรางศาลเจาท จากนนนาเครองเซนไหวมาใสไวในศาลเจา ตามดวยอญเชญเจาท เทพตางๆ มารบรเจตนา จากนนนาไกตมสกแลว พรอมเหลานาไปเซนไหว โดยผรวมพธกรรม นงประนมมออธษฐาน โดยคาอธษฐานกจะเปนการขอใหชวยดแล ปกปอง ผนปาใหพนภยอนตราย ถามบคคลใดเขามาบกรก ไมเชอหรอลบหล ตดไม ลาสตวขอใหทานขดขวางไมใหเขาถง หรอ ขอใหบคคลนนมอนเปนไป และขอใหคมครองพวกเขา ทกคนใหอยดมสข การจดพธกรรมเลยงผปา นอกจากจะเปนการปฏบตตามประเพณความเชอแลว ยงเปนการฟนฟวฒนธรรมใหกบคนรนหลงไดศกษาปฏบตสบตอกนไปใหเกดผลเปนรปธรรม รวมทงเปนการจดการทรพยากรธรรมชาตโดยมตทางวฒนธรรมขององคกรชาวบานและชมชน มการบรหารจดการพนทปาโดยแบงเปน ปา ตนน า ปาอนรกษ อยางชด เจน กอให เกดจตส านกในด านการปกปองค มครองทรพยากรธรรมชาตและอนรกษปาไม จนทาใหผนปาและแหลงนามความอดมสมบรณตลอดไป

4. ผขนนา “ผขนนา” เปน “ผ” ทใหความคมครองปกปอง “ลานา” ซง ขนนา มสญลกษณ เชน บรเวณทมตนไมขนาดใหญ มลาหวยหลายลาหวย เปนทชมนา (นาบวนออกฮ) ผขนนา เชอวาเปนอารกษประจาตนนาแตละสาย จะสงสถตอยบนดอยสงอนเปนตนกาเนดของแมนาทงหลาย อาศยอยตามตนไมใหญ เชน ไมไฮ (ไทร) ไมมะคาหรอไมยาง เปนตน ชาวบานจะปลกหอผ (ศาล) อยใตตนไมใหญเหลานนแลวอญเชญผขนนามาสถตอยในหอผแหงนน “ผขนนา” จงเปนผดแลแหลงนาเพอใหเกดความรมเยนเปนสข

การเลยงหรอการบชา “ผขนนา” จงเปนเสมอนการใหความเคารพบชา ใครคนใดทใชนา ใชประโยชนจากปาควรจะบชาเคารพเพอขอขมาใหปกปกษรกษาทรพยากรใหอดมสมบรณใหมนาไหลตลอดป คมครองปองกนภยอนตรายตางๆ ไมใหเกดขนกบคนลมนา ไดถกเคารพยกยองนบถอใหเปน ผคมครอง ปกปกรกษาใหอยเยนเปนสข 1 ทอย คอ ทอนไมขนาดเลก ปลายดานหนงเหลาแหลมใชตอกตดกบตนไมใหญแทนขนบนไดชวคราว เพอปนขนสทสง ปกตใชไมไผทา


ชาวบานจะมพธเลยงผขนนาเปนประจาทกปในชวงเดอนแปดหรอเดอนเกาเหนอ (พฤษภาคม-มถนายน) ผเปนหวเรยวหวแรงใหญในงานหรอผเปนหวหนาในพธสวนใหญจะตกเปนหนาทของ แกเหมองแกฝาย หรอผดแลเหมองฝายและทาหนาทควบคม หรอจดสรรการใชนาแกเกษตรกรในเขตทองทรบนาจากฝาย ดเหมอนจะเปนทรกนวาเมอถงเวลาเดอนแปดเดอนเกา ผทใชนาทกคนหรอสมาชกเหมองฝาย ผเฒา ผแก และผคนในชมชนจะตองมาประชมปรกษาหารอกนในการเตรยมงาน “เลยงผ”

“การเลยงผขนนา” กจะแตกตางกนบางสาหรบการใชเครองเซนไหว เชน ขนนาแมขนาด นายอยหนงของนาแมทา อยในเขตตาบลทากาศ อาเภอแมทา จงหวดลาพน ซงชาวบานจะเรยกชอขนนานวา “ขนดอยนก” จะมเครองเซนไหวเปนไก 1 ค สวน “ขนนาหวยบอน” ซงอยเขตตาบลแมทา อาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม จะมเครองเซนไหวเปนหมดา 2 ตว ซงองคประกอบการเซนไหวกมเหมอนๆ กน เชน เหลา ขาวตอกดอกไม บางแหงกใชเครองเซนไหวครบชด ไดแก มกรวยพล กรวยหมาก ตงสามชาย มะพราว กลวย ออย เมยง บหร แตสวนใหญแลวจะใชเฉพาะเหลาไห ไกค ขนนาแมบอนจะทาการเลยงผประจาทกปในชวงเดอนเกาแฮมเกาคา2 ซงทกปจะมการหมนเวยนเปลยนไปตามแกเหมองแกฝายทจะเปนเจาภาพ ในการจดการ “เลยงผ”

สงทสาคญทสดของการทาอาหารเลยงผนน มขอหามทสาคญอยางยงคอ “หามชม” กอนทจะนามาทาพธเลยงผ ซงตองอาศย “ผเฒาผแก” ทเปนผนาการเลยงผ สวนใหญกจะเปนแกเหมองแกฝาย จะไมคอยเปลยนคนในการนาการเซนไหว ทตองกลาวคาขอสมาคารวะ “ผขนนา” ในสงทไดลวงละเมดอยางใดกตามทงกาย วาจา และใจ ตอลานา และขอใหผขนนาไดปกษรกษาผคนในลมนาไดอยดมสข มนาไหลสามารถทามาหากนทาไรทานาตลอดทงป

ประเพณการเลยงผขนนา จงเปนกศโลบายทชาญฉลาดและแยบยล มงสอนใหผคนในชมชนไดอาศย อยรวมกนอยางสนตสข ใหมความรก ความสามคค รจกแบงปน และทสาคญ ใหมความกตญญรคณของแมนาทหลอเลยงชวตของผคนในชมชน ซงแหลงนา หรอ แมนาในแตละแหงนนจะมผทคอยคมครองและคอยบนดาลความอดมสมบรณมาให เปนการแสดงถงการสานกในบญคณของแมนา ซงประชาชนไดอาศยประโยชนในการเพาะปลก การอปโภคบรโภค ตลอดมาเปนเวลาชานาน เปนการขอขมาผปา ผนา ทดแทนบญคณแมนา ทาใหมนากน นาใช และเปนการปกปองรกษานา การเลยงผ จงเปนสงสาคญทผกพนกบการดาเนนชวตเปนอยางยง โดยเชอวาการเลยงผจะทาใหอยเยนเปนสข ดน นา ปาอดมสมบรณ

5. ปาดอนปตา เปนทสาธารณประโยชน มตนไมขนอยหนาแนนทวไป ซงเปนสญลกษณ ทบอกถงอาณาบรเวณปา มการสรางศาลพระภม เชญผเจาทเจาทางมาอยในศาล เพอชวยในการปกปกรกษาคนในบานใหอยเยนเปนสข การเลอกทาเลทตงดอนปตาชาวบานจะพจารณาหาทดนวางเปลา ไมมผใดถอครอง เปนทสาธารณะ เปนทดนนาทวมไมถง มตนไมใหญอายหลายสปป เมอไดแลวชาวบานจะมาประชมตกลงรวมกนทาพธตงศาลปตาหรอทเรยกวา “ตบ” ไวในบรเวณ ตนไมใหญ เพอใหชาวบานไดกราบไหวบชา และประกาศเปนเขตดอนปตา ดยใชวฒนธรรมประเพณ ความเชอเขามาควบคม ในบรเวณปาดอนปตาจงเปนเขตแหงความศกดสทธ ใครจะเขาไปบกรกทดน ตดไมหรอทาการลาสตวไมได เปนการลบหลปตา และเชอกนวา ใครจะละเมดจะมอนเปนไป โดยลมเจบหรอแมกระทงเสยชวต

บรรพบรษภาคอสาน ไมวาจะตงบานเรอนหรอตงเมองใหม ทานจะเลอกปาเปนสถานทตง โดยแบงสถานทสวนหนงเปนทตงบานหรอเมอง อกสวนหนงสาหรบสถานทหอปตา การเลอกผปตา จะเลอกบรรพ 2เดอนเกาแฮมเกาคา คอ เดอนเกาแรมเกาคา ตามปฏทนจนทรคต


บรษทตายไปแลว ฝายพอเลอกเอาผปผยา ฝายแมเลอกเอาผตากบผยายมารวมกน แทนทจะเรยกวาผปยาตายาย กเรยกสนๆ วา ผปตา ปตาเปนผมหนาทรกษาปาดง และมอานาจทจะทาโทษแกผททาลาย ปาดง หอปตาใชเปนสถานทอยอาศยของผปตา จงมการปลกหอหรอโรงใหผปตาอย หอจะไมใหใหญหรอเลกเกนไป ปลกไวใตตนไมใหญจดเครองใชสอยไวใหครบเพอความสะดวกปรชา

ปาดอนปตาในทศนะของชาวบานมไดเปนเพยงแหลงอาหาร หรอทอยอาศยของสตว พช และแหลงตนนาลาธารเทานน แตยงเปนอาณาเขตของสตวปา ผ และอานาจเหนอมนษย เมอคนตองเขาไปพงปาจงถอเสมอนวาไปใหผเลยง ดงนน การบกเบกทดนทากนและสรางชมชนในปา จงตองมการขออนญาตจากผเจาปาเขาเสยกอน และตองทาไปเพอเพยงพอแกการยงชพเทานน ดวยความเชอในเรองศกดสทธ หรอผทคอยคมครองดแลรกษาปาเขา กอรปเปนระบบการพงพาอาศย กนระหวางคนกบปา ทแสดงออกมาในรปของพธกรรมและความเชอตางๆ เชน ชาวบานไดอาศยสายนาเปนปจจยสาคญในการผลตและการดารงชพของมนษย ชมชนแสดงออกดวยการทาพธบวงสรวงผขนนา และดแลรกษาปาตนนา อนเปนทอยของผขนนาทกป เพอแสดงความกตญญ หรอการเซนไหวดอนปตา เพอความเปนสรมงคลของสมาชกในชมชน

2. สอการเรยนร/ใบงาน 2.1 ใบงานกจกรรมท 6 ภมปญญาอนรกษปา


ใบงานกจกรรมท 6 ภมปญญาอนรกษปา

ชอ-นามสกล……………………………………………………………………………………..ชน……………………………… คาชแจง ใหนกเรยนเขยนบรรยาย

1) ความรทนกเรยนไดรบจากการเขารวมกจกรรม/พธกรรมทเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม

2) ความรสกของนกเรยนภายหลงจากการเขารวมกจกรรม/พธกรรมทเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม




การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 6 ภมปญญาอนรกษ ชอ-นามสกล…………………………………………………………………………………………..........ชน................................. คาชแจง ภายหลงจากการเขารวมกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษปาไมแตละกจกรรม ใหนกเรยน



ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

......................................................................................................... 3.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 6 ภมปญญาอนรกษ



กจกรรมการเรยนรท 7 สรางสรรคงานศลปจากปาของเรา แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค

เพอใหนกเรยนสามารถใชความรและทกษะทางศลปะ ถายทอดความรและความคดผานงานศลปะ 2. เวลา

จานวน 8 ชวโมง 3. สาระสาคญ การอนรกษปาไม ถายทอดผานงานศลปะ โดยใชจนตนาการอยางสรางสรรค 4. การจดกจกรรม 4.1 กจกรรมลอกเลยนเตมจนตนาการจากใบไม ขนนาเขาสบทเรยน

ครนาใบไมมาใหนกเรยนด สนทนาถงความแตกตางของใบไมแตละใบ ลกษณะของใบ ความสวยงามของใบ โยงใหเหนวา ใบไมแตละใบเราสามารถนามาสรางงานศลปได ขนสอน

1) ครแบงนกเรยนเปนกลมๆ ละ 2-3 คน 2) ครนานกเรยนเดนเขาปาชมชน สงเกตใบไมทมความแตกตาง เมอเดนไดสกระยะกหยดพก

แลวใหนกเรยนแตละคนหาใบไมแหงทแขงแรงสมบรณตามทตนเองชอบ 3) ครใหนกเรยนนาใบไมวางทบบนกระดาษ ใชดนสอขดตามเสนรอบนอกของใบไม 4) ครใหนกเรยนเตมจนตนาการลงไปในใบไมนน เชน เปนรปปลา นก เปนตน แลวระบายสให

สวยงาม และเมอวาดรปใบไมของตนเสรจใหนกเรยนยมใบไมของเพอนๆ มาสรางจนตนาการตอ ใหแตละกลมรวมกนทาอยางนอย 10 ภาพ

5) ครใหนกเรยนแตละกลมนาเสนอผลงานของตนเอง ขนสรป

ครและนกเรยนพดคยกนถงธรรมชาตของสงตางๆ ทวาดขนมา ใหเหนความสวยงามทไดจากใบไม จากผลงานดงกลาว นกเรยนมความรสกอยางไร

4.2 กจกรรมการประดษฐของเลนพนบาน ขนสอน

1) ครแบงนกเรยนเปนกลมๆ ละ 2-3 คน ใหแตละกลมวางแผนวาจะทาของเลนอะไร ใชวสดอะไร 2) ครใหสมาชกแตละกลม เตรยมหาวสดอปกรณทจะนามาทาของเลนพนบานกน โดยใหเตรยมหา

มาจากบรเวณปารอบโรงเรยนหรอบรเวณบานของตนเอง เชน เมลดพช กงไม 3) นกเรยนแตละกลมชวยกนประดษฐของเลนพนบานทตนเองออกแบบไวจนสาเรจ 4) ครใหนกเรยนสงตวแทนออกมานาเสนอผลงาน วธการทา วธเลน ขนสรป ครใหนกเรยนรวมกนสรปประโยชนทไดรบจากการทากจกรรมครงน

หมายเหต ครอาจจะเชญภมปญญาทองถนสอนการทาของเลนพนบาน


4.3 กจกรรมการสรางสรรคงานศลปบนผนดน ขนนา

ครใหนกเรยนอานเนอรองจากแผนภมเพลงบานของเรา ครรองใหฟง 1 รอบ ใหนกเรยนรองตามและสนทนาถงเนอรองวานกเรยนไดอะไรจากเนอเพลง ขนสอน

1) ครแบงนกเรยนเปนกลมๆ ละ 2 – 3 คน 2) ครแบงดนแดนใหแตละกลมเพอสรางผลงานศลปบนผนดน โดยแตละกลมวางแผนวาจะ

สรางงานบนผนดนออกมาเปนรปแบบไหน ใชวสดอะไร 3) แตละกลมออกหาวสดทมบรเวณปารอบชมชน (หรอครนดแนะใหเตรยมมาจากบาน) 4) สมาชกในกลมรวมกนสรางงานบนผนดนตามจนตนาการของแตละกลม เชน มบานเลกๆ มสวน

มกรงเลยงสตว มผกสวนครว เปนตน 5) ครใหนกเรยนแตละกลมนาเสนอผลงาน ขนสรป ครและนกเรยนสรปผลงานสรางสรรคงานศลปบนผนดนวา เราทกคนจะตองชวยกนรกษาปาเพอให

บานเรอนของเราอยกนอยางมความสข

4.4 กจกรรมการทาผามดยอมสธรรมชาต ขนนา 1) ครนาผาทผลตดวยกรรมวธตามธรรมชาตและผาทผลตจากระบบอตสาหกรรมมาใหนกเรยนด 2) ครและนกเรยนรวมกนวเคราะหถงขอด-ขอเสย และความแตกตางของผาแตละประเภท เชน

- ผาทผลตดวยกรรมวธตามธรรมชาต ใชสงทไดจากธรรมชาต - ผาทผลตจากระบบอตสาหกรรม ใชสารเคม ซงอาจเกดผลเสยแกสงแวดลอม

ขนสอน 1) ครเชญวทยากรทองถนมาอธบายการผลตผาดวยวธธรรมชาต โดยมประเดน ดงน

- การทอ (สงทนามาใชทอ เชน ฝาย ไหม) - การยอมสผาดวยธรรมชาต (สงทไดจากปาสาหรบใชยอมผา แตละประเภทใหสตางกน) - ขนตอนการยอมสผาดวยธรรมชาต

2) ครแจกผาใหนกเรยนไดทดลองมดยอมสผาจากวสดธรรมชาต ขนสรป ครและนกเรยนรวมกนสรปวา ปาไมมประโยชนตอเรามาก ประโยชนอยางหนงคอ ใหสธรรมชาต

สาหรบใชยอมสผา 5. สอการเรยนร แผนภมเพลงบานของเรา 6. การวดและการประเมนผล 6.1 ตรวจผลงานของนกเรยน 6.2 สงเกตการปฏบตงาน รายบคคล/รายกลม


ความรสาหรบคร 1.สาระสาคญ

เพลงบานของเรา (เบรด ธงไชย) ตองอยกนไปอกนาน ในบานหลงน เตบโตมาจนปานน กเพราะมทใหอาศย บานเรามทองฟา มสายนา มภเขา มตนไม แลวเราจะอยอยางไร ถาไมมอะไรเหลอเลย 2.สอการเรยนร/ใบงาน 3.การวดและการประเมนผล

3.1 แบบประเมนผลการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 7

แบบประเมนผล การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 7 สรางสรรคงานศลปจากปาของเรา




ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

......................................................................................................... 3.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 7 สรางสรรคงานศลปจากปาของเรา



กจกรรมการเรยนรท 8 ปานคอละคร แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค

เพอใหนกเรยนสามารถถายทอดความรและความคดเกยวกบทรพยากรปาไม 2. เวลา จานวน 6 ชวโมง 3. สาระสาคญ

ละครเปนกจกรรมรปแบบหนงซงชวยฝกทกษะดานตางๆ แกนกเรยน เชน ความคดสรางสรรค ความกลาแสดงออก 4. การจดกจกรรม ขนนา

1) ครเลานทานเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมใหนกเรยนฟง เชน นทานเรองตดเทาไหรถงจะพอ, เลนในปา และนางไมฝกหดกบปศาจพเนจร

2) ครใหนกเรยนเสนอตวเปนอาสาสมครเพอแสดงบทบาทของตวละครในนทาน 3) ครใหนกเรยนรวมกนสรปขอคดทไดจากนทาน ขนสอน 1) ครแบงนกเรยนออกเปนกลมๆ ละ 5-7 คน 2) ครสมมตใหนกเรยนในชนเปนผจดละคร ซงตองการจะสรางละครเพอใหคนในชมชนรวมกน

อนรกษทรพยากรปาไม ดงนน นกเรยนจะตองรวมกนเขยนบทละครและแบงบทบาทการแสดงของแตละคน 3) ครใหนกเรยนเขยนบทละคร แบงบทบาทการแสดง และซอมการแสดง ทงน นกเรยนสามารถ

เตรยมเครองแตงกายหรออปกรณตางๆ เพอใหการแสดงมความสมจรงและนาสนใจ 4) ครใหนกเรยนแตละกลมออกมาแสดงละคร 5) ครใหนกเรยนรวมกนแสดงความคดเหนตอการแสดงละครของแตละกลม ขนสรป 1) ครและนกเรยนรวมกนสรปถงสงทไดรบจากการจดกจกรรมดงกลาว

5.สอการเรยนร เครองแตงกายหรอสญลกษณทสอถงตวละคร อปกรณประกอบฉาก 6.การวดและการประเมนผล 6.1 ความคดสรางสรรค 6.2 ความกลาแสดงออก



นทานเรองตดเทาไหรถงจะพอ นายชมชนมอาชพขายฟน อาศยอยในหมบานเลกๆ แหงหนงใกลเชงเขา ทกวนเขาจะเกบกงไมแหง

จากเชงเขาเพอนาไปขายในตลาด “..เรเขามา เรเขามา ไมซอไมหาไมวาอะไร ฟนนายชนเนอไมแหงสนท จดงายตดงายใชงานนานกวาใคร”

ชาวบานซอกงไมไปทาฟนสาหรบหงตม ฟนของนายชมชนขายดบขายด นายชมชนไดเงน กลบบานมา กแบงใหภรรยาไวใชสอยประจาวน

วนหนงภรรยานายชมชนพดกบสามวา “เดนเกบกงไมแหงไปขายเมอไหรจะรารวยสกท” นายชมชนพดวา “ใชนนส ทงๆ ทฟนฉนกขายดบขายด” ภรรยาจงพดวา “ฉนวานะ แทนทจะเกบกงไม เปลยนเปนไปตดตนไมนาจะด” รงเชานายชมชนจงออกตดตนไมทขนรอบๆ เชงเขา ขณะทนายชมชนกาลงตดตนไมตนหนงอย กม

แมนกกางเขนตวหนง บนมาขอรองไมใหตดตนไมตนนน แตนายชมชนกไมสนใจ แลวกลงมอตดตนไมตอไป ไดไมกองใหญนาไปขายไดเงนมากกวาเดม

ฝายภรรยาเมอเหนสามไดเงนมากขนกเกดความโลภ จงยใหสามไปตดตนไมใหหมดทงปา นายชมชนเหนดวย จงเกณฑญาตพนองมาชวยกนตดตนไม

แลวกพบกบสตวปาฝงหนงมาขอรองไมใหตดตนไมเพราะจะทาลายทอยอาศยและแหลงอาหาร ของสตวเหลานน แตนายชมชนกไมสนใจและยงคงตดตนไมตอไป

“โคน โคน โคน ตด ตด ตดไมใหญ ไมเลก เรามาตดกน!!!” แลวกถงวนทธรรมชาตลงโทษเมอปาไมเหลอแตตอไมมตนไมคอบโอบอมซบนาฝน พอเกดพายใหญ

ลม และฝน กโหมกระหนา นาปาไหลบาพดพาเอาทอนซงทกองไว ทบถมหมบานจนพงพนาท เกดนาทวมใหญ ทงหมบาน

จมอยใตนา นายชมชนและภรรยาตองไปอาศยบนหลงคาบาน นายชมชนจงบนกบภรรยาถงความผดพลาด

จนกอใหเกดความสญเสยใหญหลวง

เรองเลนในปา เดนตามคณตา ไปหาทเลน

เชาสายบายเยน ไปเลนในปา เขาปาปนเขา พวกเราไมกลว

ดงแขนดนตว อยากลวรบปน โยนลกสงลว หมนตวลงมา

อาปากแหงนหนา เลนโยนลกยาง ผกเชอกชายผา หากอนหนถวง

โยนสงปลอยรวง เปนรมชชพ ตดไมแหงมา หลงคาเตรยมไว

บานบนตนไม สรางใหแขงแรง


กนขาวกลางปา ปลาแหงพรกเกลอ เกบลกมะเดอ จมนาพรกกน

เลนโหนเถาวลย โหรองลนปา โยนตวลงมา ยอขาใหด

ชวยแกวงชวยไกว แกวงไปแกวงมา เลนแกวงชงชา กลางปาสนกด

เลนตงตางวา ในปาเปนเมอง นกดาบลอเลอง ฟนดาบสกน

คณตาพกผอน เดกเลนซอนหา นบแลวหนมา หาเพอนใหเจอ

ลงเกาะตนไม อยาใหใครชง เดกเลนเปนลง ไลวงชงหลก

ถงเวลากลบบาน นบเพอนใหครบ เพราะสามเลมจบ3 ครบชด “เลน” เอย

อธบายคาศพทจากนทาน ปนเขา เดกๆ ชอบผจญภย ภเขาสงแคไหนกอยากปน เพราะทาทาย เขาวายงสงยงใกลทองฟา มองลงเหน

โลกกวาง ใครคดวาปนขนไมไหว เพอนๆ ชวยใหกาลงใจ ปนปายถงยอดเขาดวยกน โยนลกยาง ในปามลกไมมากมายใหเลน ตนยางสงใหญแหงนมองคอตงบา ดลกยางปลดขวลอยลงมา ปกหมน

ตวราวกบเครองบน ปกหมนกระจายเตมฟา เดกๆ เกบลกยางมาเปนกอบเปนกา แลวโยนลกยางขนฟา ลกยางลอยลงมา ปกหมนตว

รมชชพ เดกๆ พกเชอกเสนเลกๆ กบผาเชดหนามาดวย ตดเชอกยาวสกสคบใหไดสเสน ผกเชอกทงสเสนกบ

มมผาเชดหนา ปลายเชอกสเสนหอยลงมา หากอนหนมาแลวมดดวยเชอกถวงไว แคนกจะไดรมชชพ โยนสงขนฟา ผาเชดหนากางออกแลวลอยลงมา…สนกด

บานบนตนไม “สรางบานบนตนไมดกวา” แคคดกสนกแลว เดกๆ ฝนทจะสรางบานบนตนไม จงชวนกนสรางฝน

ใหเปนจรง ดทคณตามาดวย เพราะคณตาชอบชวยเดกๆ คณตาตดกงไมแหงแปลงเปนฝา เปนพน เปนหลงคา ไมนานบานบนตนไมกสาเรจ เพราะเดกๆ กบคณตาชวยกน

กนขาวกลางปา เมอเลนกนสารพดกตองเหนอยและหวเปนธรรมดา แตอาหารกลางวนมอนนไมธรรมดา เพราะ

เรยกวา “กนขาวกลางปา” อรอยกวาปกต ทงบรรยากาศรมรน จะนงกนบนพน กนบนขอนไม หรอใครจะขนไปกนขาวทบานบนตนไมกได คณตาสอนใหเดกๆ เกบผกกลางปามากนกบนาพรก ทงลกมะเดอออน ผกกด ผกหวานปา อาหารมอนอรอยจรงๆ

3 เรองเลนในปาเปนเรองหนงในหนงสอชดเลนตามธรรมชาต ซงประกอบดวยเรองเลนกลางแจง เลนรมนา และเลนในปา


ชงชา เชอกเสนใหญเตรยมมา ทอนไมกชวยกนหา ใครปนตนไมเกงกปนไปทกงกานใหญ หยอนเชอกลง

มา คนขางลางชวยกนผกเชอกกบทอนไมเปนชงชาชวยกนแกวง แบงกนนง นงชงชาแกวงไกวใจหววๆ แตกสนกด

โหนเถาวลย เถาวลยหอยยอยระยาลงมาจากกงไมใหญ เดกๆ เลอกเถาวลยใหดวาไมเปราะไมเปอย จากนนจบ

เถาวลยใหแนน โหนแลวเหวยงตวไปขางหนา ถาสงเสยงโหดวยกยงสนก…เถาวลยเหวยงไปสดแรง เดกๆ ปลอยมอลงมา ทาเขาชด แลวยอขาลงมาบนพนอยางปลอดภย โหนเถาวลยเลนเหมอนธรรมดาๆ แตตองใชความกลา ความแขงแรงของมอและขา ฝกความอดทน

ซอนหา ในปามทใหซอนใหแอบมากมาย จงชวนกนเลน “ซอนหา” ใครเปน “คนหา” ตองปดตาแลวนบ

หนง…สอง…สาม…จนกวาเพอนๆ ไปซอนตวหมด “คนหา” จงเปดตา แลวออกตามหาเพอนใหเจอ คนไหนซอนตวไมด “คนหา” หาเจอจะถก “โปง” ใครแอบไดด แลวมโอกาศวงมาแตะตว “คนหา” แลวรอง “แปะ” กจะรอดตวไป

ฟนดาบ กงไมระเกะระกะกลางปา เกบเอามาทาเปนดาบ เลนฟนดาบ ดเหมอนตางฝายตางทารายกน แตท

จรงนนเลนฟนดาบตองใชความระมดระวง รกษาจงหวะใหด จะฟนจะตตองประสานกน เลนฟนดาบจงไมอนตราย

ลงชงหลก ตนไมหลายตน เดกๆ ทกคนจองแลวยนเกาะไว ทเหลอหนงหรอสองคนเปน “ลง” ยนตรงกลาง

แลวรองวาใครไมเปลยน…เปน” เดกทตนไมตองวงเปลยนไปเกาะตนอน คนทเปน “ลง” ตองวงแยง ใครแยงไมทนเปน “ลง” ลงชงหลก เดกๆ ตองอาศยจงหวะ อาศยความเรววงชงหลกเปนของตวเอง แตไมสามารถเกาะหลกอยางถาวร ตองเปลยน ตองวง ตองชงหลก จงจะสนก

การนาเรองเลนในปามาใชในการจดกจกรรม การนาเรองเลนในปามาใชในการจดกจกรรมการเรยนรสาหรบนกเรยน ครผสอนควรถามนกเรยน

เพอทาความเขาใจเกยวกบเนอเรองและฝกใหนกเรยนคดสรางสรรคจากเนอเรองดงกลาว ซงการตงคาถามของครนนควรประกอบดวยคาถามทประเมนความรความเขาใจของนกเรยนทตอเรองทไดรบฟง และคาถามทกระตนใหนกเรยนคดวเคราะหและคดสรางสรรค ซงมตวอยาง ดงน

1. จากเรองเลนในปา เดกในเรองเลนอะไรบาง (เลนโยนลกยาง, เลนรมชชพ, เลนโหนเถาวลย, เลนแกวงชงชา, เลนฟนดาบ, เลนซอนหา และเลนลงชงหลก)

2. จากเรองเลนในปา นกเรยนรจกหรอเคยเลนอะไรบาง และนกเรยนชอบเลนอะไรมากทสด เพราะเหตใด

3. จากเรองเลนในปา นกเรยนคดวาการเลนชนดใดควรเลนในปา และการเลนชนดใดไมควรเลนในปา เพราะเหตใด

4. ใหนกเรยนเขยนภาพบานบนตนไม พรอมอธบายวสดทใชในการกอสราง 5. ถานกเรยนมโอกาสเขาไปในปา นกเรยนจะนาอาหารอะไรไปรบประทานในปา 6. ถานกเรยนมโอกาสเขาไปในปา นกเรยนจะหาอะไรจากปามารบประทาน 7. ถานกเรยนมโอกาสเขาไปในปา นกเรยนจะทากจกรรมหรอเลนอะไรในปากบเพอนๆ บาง


ภายหลงจากทนกเรยนไดเรยนรจากเรองเลนในปา ครอาจจะนานกเรยนเขาไปเลนหรอทากจกรรมในปา ทงน จะตองมการวางแผนเลอกการเลนหรอกจกรรม และทาขอตกลงรวมกน เพอปองกนอนตรายทอาจเกดขนจากการเขาไปเลนหรอทากจกรรมในปา และภายหลงจากเสรจสนการเลนหรอทากจกรรมในปา ครอาจใหนกเรยนแลกเปลยนความรสกทแตละคนไดรบ

นทานเรองนางไมฝกหดกบปศาจพเนจร กาลครงหนง ทนครกนไฟซงสวางไสวทงวนทงคน ผคนในนครตดแสงสวาง จนไมอาจไปไหนมาไหน

ในความมด ชาวนครกนไฟเขาปาตดไมมาทาฟนและคบไฟจนปาใกลหมด พวกเขาทาใหกลางคนสวางไสว ดวยการจดคบไฟทนททตะวนลบยอดไม ไมมซอกมมใดของนครทเงามดสามารถยางกรายเขามาได ปศาจตนหนงอยในปาลกนอกเมอง เขากนความกลวของผคนเปนอาหารหลก เมอไมอาจเขาไปหลอกหลอนผคนในความสวาง เขาจงอดอยากหวโซ ปศาจรอนเรพเนจรหาทอยใหม เขาเดนทางลกเขาไปในปาทเหลอตนไมอยประปราย ขณะทกาลงหวจนตาลาย เขากเหนนางไมนอยกาลงรายมนตอยลาพง เขาตรงเขาไปหาทนท “แฮ… กลวฉนไหม ฉนคอปศาจพเนจร” เขาพยายามทาหนาตาใหนากลวทสด นางไมชงโคเหลอบตามอง อยาวาแตกลวเลย เธอไมแยแสสกนด “อยามายงกบฉน ฉนกาลงฝกคาถางอกงาม” “อะไรคอคาถางอกงาม” เขาซก “คาถาทชวยใหตนไมงอกงามนะส” เธอตอบ แลวราพงเศราๆ วา “ปานเหลอตนไมนอยเตมทแลว” “ด เธอรายคาถาบอยๆ นะ ฉนจะไดอาศยเงามดในปาอยดวยคน” “ฉนเปนแคนางไมฝกหด ยงใชคาถาไมเปน” เธอเศราไปกวาเดม ปศาจพเนจรใจออน เขานงลงขางๆ นางไมชงโค “ไมมอะไรไดมางายๆ หรอก แมฉนสอน” ปศาจพเนจรปลอบ “กวาฉนจะหลอกคนเปนกหดอยนาน เธอยงเดกฝกบอยๆ อกหนอยกไดคาถาไดคลองเอง ไมงนพวกมนษยตดไมหมดปา เธอจะไมมทอยนะ” เขาข “เชญตดกนเขาไปเถอะ” นางไมชงโคบอก “ถาไมมตนไมพวกมนษยกอยไมไดเหมอนกน” “ฉนไมเชอ” ปศาจพเนจรเถยง “ยงไมมตนไมพวกเธอนนแหละจะไรบาน” “มนษยคนสดทายจะตายกอนทตนไมตนสดทายจะลม เมอไรมนษย ไมตนสดทายทยงอยจะแพรพนธตอไป นคอคาทานายของอาณาจกรนางไมทเลาขานกนมานานกอนทมนษยจะรจกไฟเสยอก” “แลวปศาจอยางฉนละ” “ปศาจจะดบสญเมอนครกนไฟรงเรองถงขดสด จากนนนครแหงนจะลมสลาย” ปศาจพเนจรหนาเศรา “ฉนไมอยากนงรอความตาย ฉนกาลงหาทอยใหม ททมปา มเงามดและมมนษยใหหลอก ไมงนฉนจะอดตาย” นางไมชงโคมองปศาจพเนจรอยางเขาใจ “ฉนวาเราไปปรกษาราชนของฉนดกวา ฉนกไมอยากไรบาน ไมอยากตาย ไมอยากเปนนางไมคนสดทายทรอดชวตดวย” ราชนนางไมกาลงรายมนตเรยกฝนอยกลางปา พอขาดคาสดทาย เมดฝนกพรางพรมมาเหมอนวาจานางศกดสทธ ราชนรบฟงปญหาอยางสงบ นางยมนอยๆ กลาวแกนางไมฝกหดและปศาจพเนจรวา


“นครกนไฟเปนหนงในไมกนครทมนษยตดไมไปใชโดยไมคดถงอนาคต แตยงมอกหลายนครทมนษยอยกบปาอยางออนนอมถอมตน นางไมนอยเอย เราจะสงเจาไปเรยนรทหบเขาหมปาทนนแหละเหมาะแกการฝกฝนของนางไมเลกๆ นครกนไฟไมเหมาะแกการเรยนร มนเปนสมรภมรบ มแตนางไมและเทพารกษทแกกลาเทานนจงจะพทกษปาไวได” ราชนลบไลเมลดไมทกาลงผลใบอยางทะนถนอม “กวาไมจะโตไดสกตนแสนยาก เพราะมนตองตอสกบความแหงแลงของจตใจมนษย” นางถอนใจ หนมาบอกปศาจพเนจรวา “เจาไปดวยกไดนะปศาจพเนจร หบเขาหมปาอาจเหมาะกบเจา แตเจาตองเลกหลอกหลอนมนษยและกนความหวาดกลวเปนอาหาร สงทจะทาใหอมหนาสาราญมมากมายเจาจงไปดเถด”

ราชนนางไมโบกมอ พรบตาเดยวนางไมฝกหดและปศาจพเนจรกพบตวเองอยในสถานทแหงใหม หบเขาหมปา เยนสบาย สงบ มเสยงแผวเบาของสายลม เสยงสายนากระซบกบโขดหน เสยงนก

รองเพลงออนหวาน เสยงแมลงกรดปก นางไมชงโคและปศาจพเนจรไมเคยไดยนเสยงเหลานในนครกนไฟ “สวสด” เสยงทกทายทาใหทงสองสะดง “ฉนคอผดแลเจา” นางไมอาวโสปรากฏกายขนอยางไรสมเสยง “เรยกฉนวาปาตะเคยนกได ยนดตอนรบสหบเขาหมปา” “ปาใหญโตรมรนเหลอเกนคะปาตะเคยน” นางไมนอยกลาวอยางตนเตน “ปาทาไดยงไงคะ” “นางไมไมสามารถใชเวทมนตอยางเดยวใหเกดปาได ตองอาศยความรวมมอจากมนษย” ปาตะเคยนอธบาย “หากตนไมงอกงาม แลวมนษยเขาเหยยบยาทาลาย ไมเหนคณคาไมคดถงอนาคต ปากยอยยบ หากไรมนตนางไมปากไรชวต การดแลรกษาปาของมนษยรวมกบเวทมนตนางไมทาใหปาสมบรณ จงตงใจฝกฝนเถด” นางไมอาวโสกลาวอยางเมตตา ขณะเดยวกนมเดกชายหญงสองคนเดนเขาปามาพรอมกบตะกราสะพายหลงปศาจพเนจรทาทาจะถลนเขาไปหา เขาหวมากเขาตองหลอกคนใหหายหว

“อยานะ ปศาจ เจาอยากใหมนษยพากนหวาดกลวแลวพากนตดไมมาจดไฟสวางไสวเหมอนนครกนไฟอกร เจาดโนน พวกเขายกมอไหวเจาดวยความเคารพ เจายงจะหลอกเขาไดลงคอร” นางไมตะเคยนปราม

เดกนอยทงสองไหวเจาปาเจาเขา ปศาจพเนจรสมผสไดถงกระแส ความออนนอมยาเกรงนน เดกทงคแยกยานกนออกไปหาอาหารในปา เดกหญงหาเหดเกบผกกดทรมหวย เดกชายขดหนอไมใสตะกรา เดกทงสองยมหวเลนกนไปพลางอยางมความสข

“แปลก… ฉนรสกหายหว ไมคดเลยวาจะมมนษยทไหนเคารพบชาภตผปศาจอยางน” ปศาจพเนจรพมพา

นางไมตะเคยนพานางไมฝกหดและปศาจพเนจรสารวจรอบหบเขาหมปา บานเรอนหลงนอยของชาวบานปลกงายๆ ดวยไมไผหลงคามงดวยตบใบพลวง ตกคา มเตาไฟสองแสงวบแวมใหทงความสวางและความอบอน ไมจาเปนตองสวางไสวจนกลบรศมดาว

ทงคเหนผคนกราบไหวผปา บชาผนา ขอบคณผไฟ ปศาจพเนจรไดเรยนรวายงมอาหารอนท อมอรอยกวาความกลวของผคน นนคอ ความเคารพยาเกรงและสานกในคณของพวกเขาทชาวหบเขาหมปาแสดงออก

“ฉนอยากอยทน” ปศาจพเนจรประกาศ “ฉนกชอบทน ฉนจะเรงฝกคาถา เพอใหโลกนมทอยสาหรบบรรดาภตผและนางไม” นางไมชงโค

บอกอยางมงมน


คนนนเปนคนแรกในรอบหลายปทนางไมชงโคนอนหลบอยางมความหวง เปนคนแรกของการพเนจรทปศาจหลบตาลงอยางอมอกอมใจทใตตนไมใหญของปาตะเคยน วนหนง ขณะกาลงฝกรายคาถางอกงาม นางไมชงโคและปศาจพเนจรไดยนเสยงเอะอะเฮฮาดงลงมาจากภเขา ปาตะเคยนพาทงสองไปด เหนชาวบานทาอะไรบางอยางรวมกน “มนษยกวาดใบไมทาทางสยบไฟ” ปาตะเคยนอธบาย “หนาแลงมกเกดไฟปาขนเสมอ ตามธรรมชาตบาง ดวยความเลนเลอของมนษยบาง พอไฟลกลามมาถงทางสยบไฟกไมมเชอเพลง ปาททาทางสยบไฟลอมรอบกปลอดภย” นางไมนอยไมนกไมฝนมากอนวาจะมมนษยทไหนอตสาหะขนาดน เพอคมครองปา… บานของเธอ “หนอยากใหคนทนครกนไฟมาเหนจง” เธอบอก “พวกเขารอยเตมอกวามคนรกษาปา แตพวกเขากมกตาหนผคนเหลานวาตดไมทาลายปา ทนททฝนฟาวปรต ไมวาจะฝนแลงหรอนาทวม” “ทงๆ ทพวกเขาทาลายปารอบนครตวเองไปจนหมดแลวหรอคะ” นางไมชงโคแปลกใจ “ใช” ปาตะเคยนตอบ “แถมยงไมเวนทไวปลกตนไมสกตนพวกเขาคดวาไมในหบเขาหมปา เทอกเขามรกตและทกหนทกแหงเปนสมบตสวนรวม ความเหนแกตวของชาวนครกนไฟนแหละ ททาใหราชนของเราและเทพารกษผใหญตองทางานหนก” “หนอยากกลบไปชวยพวกเรา” นางไมนอยกลาว “เจาอาจจะเปลยนใจกได ถารวาทนมความสาคญเพยงไร” ปาตะเคยนบอกยมๆ แลวถามวา “คาถางอกงามของเจาไดผลหรอยง” “หนเสกใหใบออนผลไดแลวคะ” นางไมนอยบอกอยางตนเตน

“ทนกมนตเรยกฝน” ปาตะเคยนบอก “เมลดตองการความชมชน คาถางอกงามจะไรประโยชนหากมนตเรยกฝนไมไดผล”

“ฝนเอยมาเถดมา พรางพรมลงมาเปนนจศล ปาใหญจะไดชมชน ผคนมอาหารกน เมลดไมผลใบ รากออนชอนไชลงดน รากไมดดซบนา ใบเขยวปรงอาหาร

นาจะผดจากตา ไหลมาเปนธารหลงรน ธารนอยไหลมารวมกน แบงบนใหคนดมกน

ขอบคณ ขอบคณสายฝน ขอบคณเบองบนทใหฝนมา”

จรงดงทปาตะเคยนบอกวา ในปาทชมชนฝกมนตเรยกฝนไมยาก เมอสนเสยงทองมนตของนางไมชงโคไมนานนก ฝนกเรมพราลงมา นาไมเพยงแตทาใหปาชมชนเยนสบาย ตนไมงอกงามเทานน รากไมในปายงดดซบนาไวแลวคอยๆ ปลอยใหผดออกมาจากตานาเปนลานาสายเลกๆ “นาจากหบเขาหมปานแหละทไหลไปถงนครกนไฟ” ปาตะเคยนอธบาย” “แตแมนาทนนใหญโตและกวางมากนะคะ” นางไมนอยแปลกใจ “ธารนาสายเลกจากหบเขาหมปา รวมกบสายเลกๆ จากเทอกเขามรกต รวมกบสายเลกๆ จากบานปาลอมกลายเปนสายใหญ ถาไมมสายเลกกไมมสายใหญ” นางไมอาวโสบอก


ปศาจพเนจรรสกทง เขาตามไปดวานาสายนอยทไหลผานปามาจากทไหน…มนเปนแคตานาเลกๆ ทมนาผดออกมาไมขาดสาย “วเศษมาก” เขาอทานเมอเหนอะไรบางอยาง “ฉนรแลววาฉนควรอยตรงไหน นางไมชงโค” เขารองบอกอยางตนเตน ใตไมตะเคยนสงใหญหลายตนเหนอตานามบานหลงนอยใหมเอยม ยงไมมเจาของ ชาวบานท หบเขาหมปาเขามาตงใหผตนนาอยตามความเชอของพวกเขา “ด เธอดแลปาตนนาใหดนะ เพราะมนสาคญทสด มนใหสายนาไหลไปถงนครกนไฟ ตราบใดทมนานครกนไฟกไมแหงแลงแน ฉนจะใชคาถางอกงามกบมนตเรยกฝนใหปาแหงนสมบรณและชมชนตลอดไป” ตงแตนนมา ปศาจพเนจรกเลกพเนจร เขากลายเปนปศาจตนนาเฝาดแลรกษาปาใหรอดพนจาก ภยธรรมชาต ไมใหมนษยเขามารกราน ตอนนเขาเปลยนมากนความเคารพศรทธาของชาวบาน ทกครงทมใครเขามาหาพชผกสมนไพรในปา ผคนจะยกมอไหวขออาหารจากปาไปเลยงปากทอง ขอสมนไพรไปรกษาโรคภยไขเจบ ขออภยหากลวงเกนเขา ปศาจตนนามความสขมาก สวนนางไมชงโคกไมใชนางไมฝกหดอกตอไป เธอสามารถใชเวทมนตคาถาไดดงใจ เธอสมครใจจะอยหบเขาหมปาตอไป เธอรวาปาแหงนมความสาคญเพยงไร เธอรวานาจากหบเขาแหงนไหลไปหลอเลยงผคนไกลถงนครกนไฟ เธอหวงวาสายนาจะชวยใหเมลดไมปรใบหยงรากลงบนผนดนจและจตใจทแหงผากของชาวนครกนไฟ ใหปากลบมาหมคลมนครกนไฟอกครง เธอหวงวาเชนนน เราจะชวยใหเธอสมหวงไดไหมนะ?

กระบวนการเรยนรดวยละคร กระบวนการเรยนรดวยละคร มใชการฝกใหเดกแสดงละครหรอเปนนกแสดงทเกงกาจ เครองแตง

กายหรหราหรอฉากยงใหญตระการตา กยงมใชจดประสงค หากคากลาววาชวตคอละครนนถกตอง ละครกคอชวตทบรณาการทกสงทกอยางเขาไวดวยกน

อะไรคอละคร ละครเปนศลปะการเลาดวยการแสดง มฉาก มตวละคร และเหตการณทดาเนนไปซงจะตองมความขดแยงเกดขน เปนปมปญหาทดงดดผชมใหตดตามเรองราวตอไปอยางใจจดใจจอ เกดความประทบใจ จดจา และสงผลใหเกดการคดตอเนองตอไป สาหรบผเลนละครกเปนกจกรรมทสนกสนาน ไดฝกไดใชทกษะและความสามารถอยางรอบดาน

ละครเพอการเรยนร ละครเพอการเรยนรเปนวธการหรอโปรแกรมทางการศกษาทมงกอใหเกดประสบการณการเรยนรแบบคนพบดวยตนเองผานกระบวนการของศลปะการละครรปแบบตางๆ เชน ละครสรางสรรค (Creative Drama) ละครใบ หรอแมแตสอพนบาน เชน หนงตะลง ฯลฯ โดยไมคานงถงความสมบรณในแงศลปะการละครมากไปกวากระบวนการเรยนรของผเรยนทเกดขนจากการลงมอปฏบตกจกรรม ทงนกระบวนการเรยนรดงกลาวจะตองนาไปสการพฒนาทงทางดานรางกาย สตปญญา และการเจรญเตบโตทางดานจตวญญาณของผเรยนอยางมดลยภาพและมบรณาการในตนเอง

วตถประสงคของละครเพอการเรยนร ไดแก - พฒนาความคดสรางสรรคและความรเรองสนทรยศาสตร - พฒนาความสามารถในการใชความคดและวจารณญาณ


- พฒนาทกษะทางสงคมและความสามารถในการทางานรวมกบผอน - พฒนาทกษะกระบวนการเรยนร - พฒนาความรสกทางศลธรรมและคณคาทางจตวญญาณ - สรางความรความเขาใจเกยวกบตนเองและผอน

วธสอนโดยใชการแสดงละคร (Dramatization) ความหมาย วธสอนโดยใชการแสดงละคร คอ กระบวนการทผสอนใชในการชวยใหผเรยนเกดการเรยนรตาม

วตถประสงค โดยการใหผเรยนแสดงละคร ซงเปนเรองราวทตองการใหผเรยนไดเรยนรตามเนอหาและ บทละครทไดกาหนดไวตงแตตนจนจบเรอง ทาใหเรองราวนนมชวตขนมา และสามารถทาใหทงผแสดงและผชมเกดความเขาใจและจดจาเรองนนไดนาน

วตถประสงค วธสอนโดยใชการแสดงละคร เปนวธการทมงชวยใหผเรยนเหนภาพของเรองราวทตองการเรยนร

ประจกษชดดวยตาตนเอง ทาใหเรองราวนนมชวตขนมา จงชวยใหผเรยนเกดการเรยนรทชดเจน และจดจาไดนาน

องคประกอบสาคญ (ทขาดไมได) ของวธสอน 1. มบทละคร คอเรองทมเนอหาและบทพดหรอบทแสดงกาหนดไวเรยบรอยแลวตงแตตนจนจบ 2. มการแสดงตามบททกาหนด และมการชมและสงเกตการแสดง 3. มการอภปรายเกยวกบเรองราวหรอเนอหาการแสดง การแสดงของผรบบทบาทตางๆ 4. มการสรปการเรยนรของผเรยนทไดจากการแสดงและชมการแสดง ขนตอนสาคญ (ทขาดไมได) ของการสอน 1. ผสอน/ ผเรยนเตรยมบทละคร 2. ผเรยนศกษาบทละครและเลอก (หรอผสอนกาหนด) บทบาททจะแสดง 3. ผเรยนศกษาบททจะแสดงและซอมการแสดง ผสอนใหคาแนะนาในการชมการแสดงแกผเรยนท

เปนผชม 4. ผสอนและผเรยนจดเตรยมวสดอปกรณสาหรบการแสดง เชน เครองแตงกาย ฉาก เฟอรนเจอร

ฯลฯ 5. ผเรยนแสดงหรอชมการแสดง 6. ผสอนและผเรยนอภปรายเกยวกบการแสดงของผเลน เรองราวหรอเนอหาการแสดง และสรป

การเรยนรทไดจากการแสดง เทคนคและขอเสนอแนะตางๆ ในการใชวธสอนโดยการแสดงละครใหมคณภาพ การแสดงละครเพอการเรยนร มหลายแบบ ดงน ก. การแสดงละครแบบเปนทางการ หรอ การแสดงนาฏการ (dramatization) เปนการแสดง

ละครทมการเตรยมบทละครตงแตตนจนจบไว และผแสดงจะตองมการซกซอมการแสดงกอนการแสดง จนผแสดงสามารถแสดงไดตามบท และมการจดฉาก จดเวท ใหดสมจรง ตวอยางการแสดงนาฏการทนยมกนมากไดแก การแสดงเหตการณประวตศาสตร หรอชวประวตของบคคลสาคญๆ เปนตน

ข. การแสดงละครแบบไมเปนทางการ หรอเรยนสนๆ ไดวา เปนการแสดง (acting) เปนการแสดงเรองราวหรเหตการณสนๆ เฉพาะจดเฉพาะประเดน เพอชวยทาใหเรองราว/เหตการณ/จด/ประเดน


เหลานน มความกระจางชดขน การแสดงแบบน ผสอนสามารถใชสอนสอดแทรกในการสนอเนอหาสาระตางๆ ไดมาก เชน การแสดงวธการจดโตะอาหาร การแสดงพธแตงงาน พธทาขวญ วธการผายปอด วธการชวยเหลอผประสบอบตเหตอบตภย วธการปองกนตว ตลอดจนการแสดงบทบาทหนาทของบคคลในอาชะตางๆ เปนตน

ค. การแสดงละครใบ เปนการแสดงทผแสดงใชการแสดงออกทางทาทางสอความหมายเรองราวใหผชมเขาใจ โดยไมใชภาษาพดเลย แตอาจมการใชการบรรยายประกอบทาทางได เพอชวยใหผชมมความเขาใจมากขน เชน การแสดงละครใบสอความหมายเกยวกบปรชญาในการดารงชวต ความคบของใจ การแกปญหาตางๆ เปนตน

ง. การแสดงละครเลยนแบบ เปนการแสดงทผแสดงพยายามแสดงลกษณะทาทางเลยนแบบบคคล สตว หรอสงของตางๆ เชน การแสดงละครเลยนแบบดารา นกรอง นกพด ทมชอเสยง การแสดงทาทางและเสยงรองเลยนแบบสตวตางๆ เชน สนข แมว สงโต นกตางๆ หรออาจแสดงเลยนแบบกลไกทางานของสงของตางๆ เชน หนยนต คอมพวเตอร รถไฟ รถเมล เครองบน เปนตน

จ. การแสดงละครลอเลยน เปนการแสดงละครทมเนอหาสาระเสยดสบคคล สงคม เรองราวหรอเหตการณตางๆ เพอเนนเจตคต คานยม หรอพฤตกรรมใด ทตองการใหเกดขนแกผเรยน โดยการแสดงถงความไมชอบดวยเหตและผลของสงนน เชน การแสดงละครลอเลยนพฤตกรรมทางการเมองของนกการเมอง การแสดงละครลอเลยนเรองราวหรอเหตการณทางสงคม เปนตน

ฉ. การแสดงการเชดหนละคร เปนการแสดงทผแสดงใชหนหรอวสดอนๆ เปนตวแทนตนในการแสดงออก ผแสดงจะไมปรากฏกายหรอแสดงพฤตกรรมตางๆ ใหเหน แตจะเชดตวหนใหแสดงตามทตน ปรารถนา ซงกคอ การเชดหนใหแสดงตามบทและเรองราวทไดเตรยมไว หนทใชในการแสดงมมากมายหลายประเภท เชน หนกระบอก หนนวมอ หนสวมมอ หนเสยบไม หนหนงตะลง หนดน เปนตน หนดงกลาวอาจเปนหนรปคน หนรปสตว หรอหนรปสงของตางๆ หนเหลานเปนตวแทนในการแสดงออกทางทาทางของผแสดง แตผแสดง (ผเชดหน) ยงเปนผแสดงออกทางบทพดอย หรอในบางกรณทผเชดหนยงไมชานาญ อาจมผแสดงหลายคน เชน คนหนงเปนผเชดหน อกคนหนงเปนผพากย ผแสดงบทพด อาจมคนเดยวหรอหลายคนกได แลวแตความสามารถของผแสดง

การแสดงละครไมวาจะเปนรปแบบใด หากจะใหมประสทธภาพ คอ ผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงค ผสอนควรมการเตรยมการและดาเนนการอยางเหมาะสม ดงน

1) การเตรยมบทละคร ผสอนและผเรยนควรมการอภปรายกนถงวตถประสงคของการทจะใชละครเปนวธการเพอให

เกดการเรยนรตามวตถประสงคทกาหนด ผเรยนควรมบทบาทในการเลอกเรองราวทจะแสดง ผสอนอาจเตรยมบทละครใหผเรยนแสดง โดยตองเตรยมเนอหาการแสดงตงแตตนจนจบ และตองเตรยมบทละคร คอบทพดของตวละครตางๆ หรออาจใหผเรยนชวยกนเขยน ซงในทงสองกรณ ทงผสอนและผเรยนจาเปนตองศกษาเนอหาหรอเรองราวจากแหลงขอมลตางๆ เพอใหไดเนอหา/เรองราวทตรงกบความเปนจรงใหมากทสด และอาจจาเปนตองแสวงหาบคคลผมประสบการณหรอความเชยวชาญในเรองนนมาใหคาปรกษา เชน การแสดงละครทางประวตศาสตร การแสดงละครทางวรรณคด เปนตน การแสดงละครทใชเปนวธสสอนน จะแตกตางจากการแสดงละครทเปนศลปะการแสดง การใชละครในการเรยนร ไมจาเปนตองจดทาทกสงทกอยางใหสมบรณเหมอนความเปนจรง แตตองพถพถนในจดทผสอนตองการใหผเรยนเกดการเรยนร จดนนจะตองเดนชด การแสดงในจดนนตองใหเหนสาระทตองการชดเจน องคประกอบอนๆ ทเปนสวน


เสรม ไมจาเปนตองจดทาใหสมบรณ แตควรจะตรงตามความเปนจรง ผดกบละครทเปนศลปะการแสดงจะตองทาทกสงใหสมบรณตามความเปนจรง

2) การศกษาบทละคร และเลอกบทบาททจะแสดง ผสอนและผเรยนควรชวยกนเลอกวาใครควรจะแสดงบทอะไร โดยพจารณาถงความเหมาะสม

และความสามารถของผ เรยนกบบททจะแสดงควรจะเลอกผทมบคลกลกษณะตรงกบเรอง และมความสามารถทจะตบทแตก คอเลนไดด เลนไดตรงกบเนอหาของเรองมากทสด เนองจากการแสดงละคร เนนทการใหผเรยนเหนภาพหรอเรองราวทตรงกบเรองราวและความเปนจรงมากทสด ดงนนผแสดงควรมความเตมใจทจะแสดง เพอใหการแสดงออกมาดทสด

3) การศกษาบท ซอมการแสดง เตรยมผชม และเตรยมวสดอปกรณสาหรบการแสดง เมอไดตวแสดงแลว ผแสดงแตละคนตองศกษาเรองราวและบทของตนเปนพเศษตองพยายาม

จาบทของตนใหคลอง เพอการแสดงจะไดไมตดขด และจองมการฝกซอมการแสดงรวมกน ในบางกรณหลงการฝกซอมอาจจาเปนตองมการเปลยนตวแสดง หากพบวา ผทเลอกไวไมสามารถแสดงไดดพอทจะสอความหมายไดตรงกบเรองราวหรอเนอหาอนเปนวตถประสงคของการเรยนการสอน โดยปกต การสอนดวยวธน ผเรยนจะไมไดแสดงทงหมด ผทไมแสดงจะเปนผชมการแสดง และผชวยจดการแสดง เชน ทาหนาทกากบการแสดง บอกบท ชวยจดฉาก แตงตวผแสดง ชวยจดหาวสดอปกรณในการแสดง เปนตน ดงนนผสอนจงควรจดแบงงานตามความสนใจ และความสามารถของผเรยน และใหคาแนะนาในการชมการแสดงวา ควรสงเกตและใหความสนใจเปนพเศษในเรองอะไรบาง จดไหนบาง

เมอทกอยางพรอมแลว จงเรมการแสดง ในขณะแสดง ผสอนและผชมไมควรขดการแสดงกลางคน และควรใหกาลงใจผแสดง โดยการตงใจชมการแสดง ปรบมอใหกาลงใจ ผชมควรตงใจสงเกตการแสดงในจดสาคญทครใหคาแนะนาเปนพเศษ และอาจจดบนทกสงทสงเกตไวเพอกนลม ผแสดงกควรแสดงใหสมบทบาทมากทสด

4) การอภปรายเพอสรปการเรยนร เนองจากวตถประสงคของการแสดงละคร มงทจะชวยใหผเรยนไดเรยนรเกยวกบเรองราวท

แสดง ผสอนใชการแสดงเปนวธการทจะชวยใหผเรยนไดเรยนรเรองราวนนๆ โดยไดเปนเปนภาพและการกระทาจรง ซงจะทาใหผเรยนมความเขาใจและจดจาเรองนนไดอยางดและจดจาไดนาน ดงนนละครทแสดงออกมา จงควรสะทอนเรองราวความเปนจรงนนใหเหนชด การอภปรายเพอการเรยนร จงตองมงไปทเรองราวทแสดงออกมา และการแสดงของผแสดงวา สามารถแสดงไดสมจรงเพยงใด

ขอดและขอจากดของวธการสอนโดยใชการแสดงละคร ขอด 1) เปนวธสอนทชวยผเรยนไดเหนสงทเรยนมชวตขนมา ทาใหการเรยนรมความเปนจรง และม

ความหมายสาหรบผเรยน 2) เปนวธสอนทชวยใหผเรยนไดเรยนรอยางสนกสนาน มสวนรวมในการเรยนรสง 3) เปนวธสอนทเปดโอกาสใหผเรยนไดฝกทกษะตางๆ จานวนมาก เชน ทกษะการพด การเขยน

การแสดงออก การจดการ การแสวงหาขอมลความร และการทางานรวมกนเปนกลม เปนตน ขอเสย 1) เปนวธสอนทใชเวลามาก ตองมการจดเตรยมบทละคร และการแสดงทยงยาก 2) เปนวธสอนทตองใชวสด อปกรณ เครองแตงกาย ประกอบการแสดง ซงอาจทาใหมคาใชจาย

เพมขน


3) เปนวธสอนทตองอาศยการแสวงหาขอมล ทถกตองมาใชในการเขยนบท หากผสอนไมมขอมลเพยงพอ หรอไมสามารถแสวงหาขอมลทตองการได จะทาใหเรองราวหรอการแสดงไมสมบรณ

2. สอการเรยนร/ใบงาน


แบบประเมนผล การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 8 ปานคอละคร




ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

......................................................................................................... 3.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 8 ปานคอละคร



กจกรรมการเรยนรท 9 เรารกทรพยากร แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค

เพอใหนกเรยนสามารถถายทอดความรความเขาใจ และความตระหนกตอการอนรกษทรพยากร ปาไมผานผลงานศลปะในรปแบบตางๆ 2. เวลา จานวน 2 ชวโมง 3. สาระสาคญ

การบอกเลาหรอถายทอดเรองราวตางๆ ทเกยวกบปาไม เชน การอนรกษทรพยากรปาไม ประวตนกอนรกษทรพยากรปาไม ฯลฯ สามารถถายทอดออกมาในรปแบบตางๆ เชน ถายทอดผานการเขยน (คาขวญ เรยงความ บทเพลง กลอน) หรออาจจะถายทอดออกมาเปนภาพวาดหรอภาพถาย 4. การจดกจกรรม

ขนนา 1) ครเปดเพลงทเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมหรอเพลงทเกยวกบบคคลซงเปนนกอนรกษ

ใหนกเรยนฟง (เชน เพลงผเฒาจาม แหงมเสค “ปกากะญอ” ของคาราบาว) 2) ครใหนกเรยนอานเนอเพลง 3) ครใหนกเรยนรวมกนอภปรายเกยวกบเนอหาและขอคดทไดจากเพลง ประเดนทควรสรป เพอ

นาไปสขนตอไป เชน - เมอตองการเลาหรออธบายถงเรองทรพยากรปาไม เราจะสามารถใชวธการใดในการถายทอดไดบาง (กรณทครยกมาเปนการถายทอดผานบทเพลง)

ขนสอน 1) ครสมมตใหนกเรยนเปนศลปนผยงใหญ ทตองการจะถายทอดความรหรอความรสกของนกเรยน

ทมตอทรพยากรปาไม บคคลททาหนาทอนรกษปา ฯลฯ ผานวธการตางๆ เชน การเขยนภาพ การเขยนคาขวญ และบทเพลงหรอบทกลอน เปนตน

2) ครใหนกเรยนเลอกกจกรรมตามความถนดและความสนใจ แลวสรางสรรคผลงานพรอมตงชอหวขอ (หรอครอาจจะตงชอหวขอ แลวใหนกเรยนเลอกวาจะนาเสนอในรปแบบใด)

3) นกเรยนนาเสนอผลงานของตนเองพรอมบอกแนวคด ซงนกเรยนในชนสามารถรวมกนแสดงความคดเหนตอผลงานของเพอนๆ

ขนสรป 1) ครใหนกเรยนรวมกนสรปสงทไดรบจากกจกรรมดงกลาว 2) ครใหนกเรยนรวมกนจดนทรรศการนาเสนอผลงาน

5. สอการเรยนร 5.1 เนอเพลง เพลงและเครองเลน 5.3 กระดาษ และส 6. การวดและการประเมนผล 6.1 การแสดงความคดเหน 6.2 ความถกตองและความคดสรางสรรค


ความรสาหรบคร 1. สาระสาคญ เพลงผเฒาจาม แหงมเสค “ปกากะญอ” รองโดย ยนยง โอภากล วงคาราบาว

เฒาจาม อยมารอยป เปนเปนหมอป บฮนรกสวรรค ฮ แตวาปา กาเนดเปนสายธาร โคนปาสนวดจนทร แมแจมธารเหอดหาย

กวาจะฮคง แมปงกแหงเหอด นคอสายเลอด แหงมเสค ดอยแหงขนนา ปาเขยวขจ ดอยแหงขนผ ปนนาสนา ปกากะญอ

ปาสนรมเยน เปนตนนาแมแจม คนนนจนทรแรม โรงเลอยรฐตงรอ ใครเหวยบกรก ใครหวาใครหวหมอ ปกากะญอ สอยปาวดจนทร อยทบานวดจนทร

(คอรส) เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ

กวนไฟ ไฟดบ กวนนา นาแหง (กวนไฟ ไฟดบ กวนนา นาแหง) กวนปา ปาแลง ฟาจะหลนทบ

ขารวนหนงขาจะแพ เพราะคนตางเผาเขามามากมาย ลกหลานของขาไดสญหาย หนมสาวออกไปขายแรงและขายตว

ลงเขา เขาเมองไมกลบมา ทงปาระงมถมไปทว เลอยเครองกงวานนาหวาดกลว ฟาถลมครอบครวปกากะญอ

(คอรส) ปกากะญอ ปกากะญอ ปกากะญอ แหงมเสค

ชวตผคน งามดวยนาและดน ปาเขาเปนถน นาถนอมใช ปกากะญอ คนปามหวใจ กบคนเมองศวไลซ คณวาใครรกปา คณวาใครรกปา

(คอรส) ปกากะญอ ปกากะญอ ปกากะญอ แหงมเสค

เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ

กวนปา ปาแลง ฟาจะหลนทบ (ปกากะญอ) ปกากะญอ (ปกากะญอ) ปกากะญอ (ปกากะญอ) ปกากะญอ แหงมเสค

เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ เหลาะ เหม เหม ผ เหลาะ ททซ

ปกากะญอ ปกากะญอ ปกากะญอ แหงมเสค.....

คาขวญ น. ถอยคาทแตงขนเพอเตอนใจหรอเพอใหเปนสรมงคล (พจนานกรมไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542)

2.สอการเรยนร/ใบงาน ผสอนสามารถจดทาไดตามความเหมาะสม



แบบประเมนผล การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 9 เรารกทรพยากร




ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

......................................................................................................... 3.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 9 เรารกทรพยากร



กจกรรมการเรยนรท 10 รวมแรงรวมใจ จตอาสารกษปา แผนการจดกจกรรม 1. วตถประสงค 1.1 เพอใหนกเรยนไดมสวนรวมกบชมชน ในการอนรกษทรพยากรปาไมในชมชน 1.2 เพอปลกฝงใหนกเรยนกลาคดกลานาเสนอแนวทางในการอนรกษปาไมของชมชน 2. เวลา จานวน 2 ชวโมง (เฉพาะการจดประชม ไมรวมถงระยะเวลาในวนจดกจกรรม) 3. สาระสาคญ นกเรยนไดทากจกรรมอนรกษทรพยากรปาไมรวมกบชมชน 4. การจดกจกรรม

4.1 ครจดประชมนกเรยนและชมชน เพอใหนกเรยนนาเสนอแนวทางในการอนรกษปาไมของ ชมชน และจดนทรรศการ แสดงผลงานจากการจดกจกรรมการเรยนรเรองการอนรกษทรพยากรปาไม ใหผปกครองหรอชมชน ไดชมผลงานนทรรศการนกเรยน

4.2 คร นกเรยน และชมชน รวมกนพจารณาการจดกจกรรมอนรกษปาไมของชมชนตามทนกเรยนเสนอ และกาหนดวนจดกจกรรมของชมชน

4.3 คร นกเรยน และชมชน รวมกนจดกจกรรมอนรกษทรพยากรปาไมในชมชน โดยแนะนาใหม กจกรรมของนกเรยน ดงน

- การแสดงละคร ของกลมทไดรบคดเลอกจากกจกรรมการเรยนรท 8 ปานคอละคร - คร นกเรยน และชมชน รวมกนจดกจกรรมอนรกษทรพยากรปาไมหรอปลกปาตาม แผนงาน และกลาวปฏญญารวมกนในการอนรกษปาไมคชมชนอยางยงยน

- หรอการแสดงอนๆ ตามความเหมาะสม 5. สอการเรยนร ใหจดตามความเหมาะสม 6. การวดและการประเมนผล ผลการนาเสนอแนวทางในการอนรกษทรพยากรปาไม และการจดกจกรรมอนรกษทรพยากรปาไมรวมกบชมชน



แบบประเมนผล การเขารวมกจกรรมการเรยนรท 10 รวมแรงรวมใจ จตอาสารกษปา




ความรสก เหตผล .........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

......................................................................................................... 1.2 การประเมนความรการเขารวมกจกรรมการเรยนรท 10 รวมแรงรวมใจ จตอาสารกษปา



บรรณานกรม กรรณการ พรมเสาร. (2548). นางไมฝกหดกบปศาจพเนจร. กรงเทพมหานคร: มลนธเดก.

เกษม จนทรแกว. (ม.ป.ป.). สงแวดลอมศกษา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. เอกสารอดสาเนา.

โครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร, สานกงาน. (2551) แผนพฒนาเดกและเยาวชนในถนทรกนดาร ตามพระราชดารสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ฉบบท 4 พ.ศ.2550-2559. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

ชาธร สทธเคหภาค. (2552). ถาโลกนไมมตนไม ? The Last Tree. กรงเทพฯ: สานกพมพพาบญมา.

ทศนา แขมมณ. (2554).14 วธสอนสาหรบครมออาชพ. กรงเทพฯ: สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นวต เรองพานช. (2537). คมอสาหรบการสอนและการฝกอบรม การอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร วทยาเขตบางเขน.

ปรดา ปญญาจนทร. (2553). เลนในปา. กรงเทพฯ: แพรวเพอนเดก.

โลกสเขยว, มลนธ. (2539). สงแวดลอมศกษา (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: โอเอส พรนตง เฮาส.

วนศาสตร, คณะ มหาวทยาลบเกษตรศาสตร. (2539). การอนรกษทรพยากรธรรมชาตสาหรบเยาวชน. กรงเทพฯ: อกษรสยามการพมพ.

วนศาสตร, คณะ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (2541). นเวศวทยาปาไมภาคสนาม (Field Forest Ecology). กรงเทพฯ: คณะวนศาสตร. เอกสารอดสาเนา.

วชย เทยนนอย. การจดการทรพยากรธรรมชาต. กรงเทพฯ: สานกพมพอกษรวฒนา

สงเสรมคณภาพสงแวดลอม, กรม กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม. (2544). สะพาน สเขยว สการปฏบตสงแวดลอมศกษา. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

สมภพ เพชรเกลยง . 2549. กจกรรมสงแวดลอมศกษา เรอง ใตเงาไม. กรงเทพฯ: อทยานธรรมชาตวทยาตามพระราชดาร. เอกสารอดสาเนา.

อทศ กฏอนทร. (ม.ป.ป.). เอกสารประกอบวชานเวศวทยาปาไม. กรงเทพฯ: คณะวนศาสตร. เอกสารอด สาเนา.


ภาคผนวก รายชอทปรกษาและคณะทางาน

ทปรกษา

1. วาทรอยตรกตต ขนธมตร กรมวงผใหญ 2. พนเอกหญง ดร.นนทพร วรวฒน ทปรกษาดานวชาการ สานกงานโครงการสมเดจพระเทพ

รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร 3. นายอภสทธ พงพร ผชวยผอานวยการโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร

คณะทางานเพอยกรางคมอการจดกจกรรมการเรยนร เรองการอนรกษทรพยากรปาไม ชนประถมศกษาปท 5 1. นางลาวณย ตรเนตร สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

กระทรวงศกษาธการ 2. นางนงลกษณ ศรสงขแกว สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสมทรปราการ เขต 1 3. นายสวทย อดมธาดา โรงเรยนเอยมสรย จงหวดสมทรปราการ 4. นางประทป แปนเจรญ โรงเรยนเอยมสรย จงหวดสมทรปราการ 5. นางสาวธวชน พรประเสรฐสด โรงเรยนเอยมสรย จงหวดสมทรปราการ 6. นางภทรา หาญเขตต โรงเรยนเอยมสรย จงหวดสมทรปราการ 7. นางสาวจน วงษเจรญ โรงเรยนเอยมสรย จงหวดสมทรปราการ 8. นางดษฎ เมฆแดง โรงเรยนเอยมสรย จงหวดสมทรปราการ 9. นางพรเพญ โพธแจม โรงเรยนเอยมสรย จงหวดสมทรปราการ 10. นางกฤศมน กลนสวสด โรงเรยนเอยมสรย จงหวดสมทรปราการ 11. นางสวมล ตนปต โรงเรยนเอยมสรย จงหวดสมทรปราการ 12. นายฐตพนธ จจนทร กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 13. นายสวาง กองอนทร กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 14. นายไกรสร วรยะ กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 15. นายสมภพ เพชรเกลยง สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร 16. นางสาวมทนยา พงศสวรรณ สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร 17. นางสาวปญานช สบ สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

คณะทางานเพอนาคมอไปใชในการจดกจกรรมการเรยนร 1. ส.ต.ท.หญงเกษสดา กองจนดา โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานนาแดง 2. ส.ต.ต.หญงปานทพย โพธเจรญ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานนาแดง 3. ส.ต.อ.หญงภทรพร อาญาเมอง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานนายาว 4. ส.ต.อ.หญงอตกานต โสภา โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานนายาว 5. ด.ต.อนวฒน แสงวงศ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนนเรศวรปาละอ 6. ด.ต.สรวฒ บญถนอม โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนนเรศวรปาละอ 7. ด.ต.สทธพงษ เพชรนอก โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานชาปะโต


8. ส.ต.ท.วรตน บญตาง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานชาปะโต 9. ด.ต.บญเหลอ งามเลศ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานโคกแสลง 10. ส.ต.ท.หญงพะเยาว เสารทอง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานโคกแสลง 11. ส.ต.อ.สงคม คาด โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานปากลา 12. ส.ต.อ.หญงนงคราญ คาด โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานปากลา 13. ด.ต.สอง เชอสะอาด โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนชนตถปยะอย 14. ส.ต.ต.หญงดวงสมร เตรยมพชต โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนชนตถปยะอย 15. ส.ต.ท.หญงวาสนา วเศษเจรญศร โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนสงวาลยวท 8 16. ส.ต.ต.ภาค คาแกว โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนสงวาลยวท 8 17. นายสขพร กอแกว โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนทตยะโพธ 18. ส.ต.ต.หญงแสงดาว เยเบยง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนทตยะโพธ 19. ด.ต.กตตพนธ สขสมพนธ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนจฬา-ธรรมศาสตร 20. นายกลาหาญ บญเลศรนรมณ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนจฬา-ธรรมศาสตร 21. จ.ส.ต.วรตน ดวงนย โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนสนตราษฏรประชาบารง 22. ส.ต.อ.วรช สงหอ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนสนตราษฏรประชาบารง 23. ส.ต.อ.ชนะชย แกวทล โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานปาโจแมเราะ 24. ส.ต.อ.ชวลต สทธเจรญธรรม โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานปาโจแมเราะ

คู่มือจัดกิจกรรมการเรียนรู้...

Education