Με αφορμή την Ελένη του Ευριπίδη…

«Ανέμυαλοι όσοι αποζητούν τη δόξα με λόγχες και με δυνατά στον πόλεμο κοντάρια...»

ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Έργο φιλειρηνικό και βαθιά αντιπολεμικό, η Ιστορία ενός αιχμαλώτου του  Στρατή Δούκα, αντιμετωπίζει —σχεδόν ταυτόχρονα με τη Ζωήεν τάφω του Στρατή Μυριβήλη και Το νούμερο 31328 του Ηλία Βενέζη— τον πόλεμο όχι στην επική, ηρωική του διάσταση, αλλά ως βασικό υπεύθυνο της απώλειας χιλιάδων ατόμων και του εξευτελισμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Παράλληλα, αναδεικνύει κάτι βαθύτερο και πιο ουσιαστικό, την παγκόσμια συναδέλφωση, πρόθεση την οποία άλλωστε ο συγγραφέας δηλώνει στην προμετωπίδα: «Αφιερώνεται στα κοινά μαρτύρια των λαών».

 Η ΖΩΗ ΕΝ ΤΑΦΩ του Στρατή Μυριβήλη τοποθετείται στη σειρά

των αντιπολεμικών βιβλίων που πήγασαν από τις οδυνηρές

εμπειρίες του Α' παγκοσμίου πολέμου   (1914-1918), ενός πολέμου

που όχι μονάχα στοίχισε εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και

τραυματίες, αλλά πρόσθεσε και μια άλλη πικρή εμπειρία, που

προερχόταν από τη μακροχρόνια παραμονή των στρατιωτών στα

χαρακώματα της πρώτης γραμμής. Ανάλογα βιβλία που βγήκαν από

τον ίδιο πόλεμο είναι η Φωτιά του Γάλλου Ανρί Μπαρμπύς και το

περισσότερο γνωστό Ουδέν νεότερον από το Δυτικό Μέτωπο του

Γερμανού Έριχ Μαρία Ρεμάρκ.

Τάσου Λειβαδίτη, «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος»

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωποςδεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο.Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θαματώσουν απ’ τις φωνέςτο πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες — μα ούτε βήμα πίσω.Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλωνΚάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζεις την αδικία.Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια

αφίνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείεςμια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμααύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμουέτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείςεκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω απ' τις οβίδες.Δεν έχεις καιρόδεν έχεις καιρό για τον εαυτό σουαν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωποςμπορεί να χρειαστεί ν’ αφίσεις τη μάνα σου, την αγαπημένηή το παιδί σου.Δε θα διστάσεις.Θ’ απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σουθ’ απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλιγια τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο.Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις κι ούτε θα φοβηθείς.Το ξέρω, είναι όμορφο ν’ ακούς μια φυσαρμόνικα το βράδι,να κοιτάς έν’ άστρο, να ονειρεύεσαιείναι όμορφο σκυμένος πάνω απ’ το κόκκινο στόμα της αγάπης σουνα την ακούς να σου λέει τα όνειρά της για το μέλλον.Μα εσύ πρέπει να τ’ αποχαιρετήσεις όλ’ αυτά και να ξεκινήσειςγιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου, για όλα τ’ άστρα, για όλες τις λάμπες και για όλα τα όνειρααν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωποςμπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή και περισσότερα χρόνιαμα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη,τη μάνα σου και τον κόσμο.Εσύ και μες απ’ το τετραγωνικό μέτρο του κελλιού σουθα συνεχίζεις τον δρόμο σου πάνω στη γη.Κι’ όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχταθα χτυπάς τον τοίχο του κελλιού σου με το δάχτυλοαπ’ τ’ άλλο μέρος του τοίχου θα σου απαντάει η Ισπανία.Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν τα χρόνια σου και ν’ ασπρίζουν τα μαλλιά σουδε θα γερνάς.Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος

Αφού όλο και νέοι αγώνες θ’ αρχίζουνε στον κόσμοαν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωποςθα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό γράμμα στη μάνα σουθα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ’ αρχικά του ονόματός σου και μια λέξη: Ειρήνησα να ’γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου.Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινόνα μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκιασα να στεκόσουνα μπροστά σ’ ολάκαιρο το μέλλον.Να μπορείς, απάνω απ’ την ομοβροντία που σε σκοτώνει εσύ ν’ ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη.Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

[πηγή: Τάσος Λειβαδίτης, Ποίηση, Κέδρος, Αθήναι 21979, σ. 121-124]

ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

Apocalypse Now (1979) Αποκάλυψη Τώρα

Στην Ζούγκλα του Βιετνάμ, ένας άντρας, κατευθύνεται με αποστολή από τις Ειδικές Δυνάμεις, να εντοπίσει και να σκοτώσει το μυστηριώδη Συνταγματάρχη Kurtz που, τρελάθηκε, αν και ηγείται μιας πρωτόγονης φυλής ιθαγενών στα όρια της Καμπότζης".Ο Κούρτς παρασημοφορημένος ήρωας για τις ανδραγαθίες του,

κρύβεται κάπου στην Καμπότζη, όπου διεξάγει τον δικό του προσωπικό και περίεργο πόλεμο. Ο Γουίλαρντ , επιβιβάζεται σε ένα σκάφος και διαπλέει τον ποταμό Μενκονγκ, με ολιγομελές πλήρωμα . Στην διάρκεια της περιπετειώδους διαδρομής τους συμβαίνουν τα αναίσχηντα ευτράπελα και ριψοκίνδυνα περιστατικά από την παράνοια και τον παραλογισμό που επικρατεί στην ζούγκλα.Οι ηθοποιποί Martin Sheen, Marlon Brando, Robert Duvall, Frederic Forrest, πλαισιώνουν το έργο με ανεπανάληπτες ερμηνείες.

 Για τον Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ - "Johnny got his gun" - Ο Τζόνι πήρε τ' όπλο του...

Την τελευταία μέρα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τζο Μπόναμ τραυματίζεται πολύ σοβαρά από μια νάρκη. Έχοντας χάσει τα άκρα, την ακοή και την όρασή του, ο νεαρός Τζο, βυθίζεται σε ένα κόσμο ονείρων και αναμνήσεων, ενώ οι γιατροί πιστεύουν ότι έχει χάσει τη δυνατότητα της σκέψης και συναίσθησης και τον μελετούν σαν να επρόκειτο για πειραματόζωο. Ο Τζο θυμάται την ζωή του πριν τον πόλεμο και προσπαθεί να επικοινωνήσει με μια νεαρή νοσοκόμα για να τον βοηθήσει να αυτοκτονήσει. Όμως οι γιατροί έχουν πάρει διαφορετικές αποφάσεις για εκείνον.

ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Το έργο αποτελεί ηχηρή απάντηση του ζωγράφου στον βομβαρδισμό της ισπανικής πόλης Γκερνίκα από τους Γερμανούς και τους Ιταλούς, τον Απρίλιο του 1937. Χωρίς να γίνεται περιγραφική απεικόνιση του βομβαρδισμού, η απόδοση του γεγονότος επιτυγχάνεται αφαιρετικά, με μια σειρά επιμέρους θεμάτων, που όμως διατηρούν έντονο συμβολισμό. Νοηματικό κέντρο του έργου, ο θάνατος. Βασικό χαρακτηριστικό του, οι κατακερματισμένες και φαινομενικά ασύνδετες, μεταξύ τους, εικόνες.

Με το έργο αυτό, ο Γκόγια τιμά τα θύματα της ισπανικής εξέγερσης, της 2ης και 3ης  Μαΐου του 1808, ενάντια στις δυνάμεις κατοχής του Ναπολέοντα. Δεξιά παριστάνεται το εκτελεστικό απόσπασμα. Το αποτελούν ένοπλοι Γάλλοι στρατιώτες, που εικονίζονται με τα όπλα στα χέρια, έτοιμοι να πυροβολήσουν. Το αριστερό και πιο φωτισμένο τμήμα του πίνακα καταλαμβάνουν οι μορφές των Ισπανών πατριωτών, των σκοτωμένων και αυτών που πρόκειται να εκτελεστούν.

Εθελοντής στις τάξεις του Ρωσικού στρατού, ο Βερεστσάγκιν έλαβε μέρος σε διάφορες μάχες, γεγονός που τον επηρέασε βαθιά. Στο έργο «Η Αποθέωση του Πολέμου» ο θεατής αντικρίζει έναν πυραμιδωτά διαμορφωμένο σωρό από ανθρώπινα κρανία. Μια έρημη και εκτεθειμένη στον καυτό ήλιο γη, με διάσπαρτα ξερά δένδρα, καταφύγιο για μαύρα κοράκια που πετούνε ολόγυρα, ενώ στο βάθος μόλις διακρίνονται τα μισοκαταστραμμένα τείχη μιας πόλης. Ο ζωγράφος έγραψε στο πλαίσιο του πίνακα: «Αφιερώνεται σε όλους τους μεγάλους κατακτητές, του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος».

Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1914, ο Νέβινσον υπηρέτησε ως εθελοντής στον Ερυθρό Σταυρό, ενώ στη συνέχεια, το 1917, διορίστηκε από το Βρετανικό κράτος επίσημος καλλιτέχνης του πολέμου. Όμως, παρά την ιδιότητα του δημιουργού του, το έργο «Τα Μονοπάτια της Δόξας» απορρίφθηκε από τη στρατιωτική λογοκρισία της εποχής και απαγορεύτηκε αρχικά η έκθεσή του. Ο πίνακας εικονίζει δύο Βρετανούς στρατιώτες να κείτονται νεκροί στο πεδίο της μάχης, ανάμεσα σε συρματοπλέγματα.

Η πιο αντιπολεμική φωτογραφία που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο. Δεν εχει ούτε μικρά παιδιά να κλαίνε, ούτε μάνες να χαροπαλεύουν ούτε σώματα ταλαιπωρημένα απο τον πόλεμο. Αντίθετα , η φωτογραφία αγνώστου καλλιτέχνη, δείχνει το σεβασμό, την περηφάνια και την αποφασιστικότητα.

ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Bob Dylan & Joan Baez- Blowin in the wind http://www.youtube.com/watch?v=-nJ48v8qVvY

Bob Dylan : Blowing in the wind

http://www.youtube.com/watch?v=FlV-WezkOI8

Blowing In The Wind - Live In Sweden 2009 http://www.youtube.com/watch?v=KM4suEaWpEs

John Lennon : Imagine http://www.youtube.com/watch?v=9Q0Eyw3l3XM

http://www.youtube.com/watch?v=IxLnIRVVwIM

John Lennon : Make Love, Not War http://www.youtube.com/watch?v=zYXn5tkovww

http://www.youtube.com/watch?v=dmkAuTQ8Sc4

Pink Floyd Final Cut (1) - The Post War Dream http://www.youtube.com/watch?v=Rp5_Ul-qG0w&feature=PlayList&p=971928C725EF5BDF&playnext=1&playnext_from=PL&index=38

Bob Marley : War no more trouble http://www.youtube.com/watch?v=vPZydAotVOY&feature=PlayList&p=971928C725EF5BDF&playnext=1&playnext_from=PL&index=15

Bruce Springsteen - War http://www.youtube.com/watch?v=5DIp7ew_z8I&feature=PlayList&p=69B6F1C0B64E81A7&playnext=1&playnext_from=PL&index=12

Barry Mcguire - Eve Of Destruction http://www.youtube.com/watch?v=tWDVl-QgM7M&feature=PlayList&p=971928C725EF5BDF&index=39&playnext=2&playnext_from=PL

Patti Smith Song for the New Year at The Poetry Project St. Marks Church NYC

http://www.youtube.com/watch?v=GZi5tJ_TK10

ΒΑΣΩ ΤΖΕΝΗ Γ1