Ψυχική και σωματική υγεία

Ε

Ν

Ι

Α

Ι

Ο

Λ

Υ

Κ

Ε

Ι

Ο

ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ

ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ Σχολικό έτος 2002-03

ΤΜΜΕΣΕΦΟΝΣΕ ΜΑΘΗΣΕ

1. ΛΟΤΚΑ ΑΝΘΟΤΛΑ 2. ΛΟΤΚΑ ΓΙΑΝΝΗ 3. ΜΗΣΡΟΒΓΕΝΗ ΥΤΛΛΙΣΑ 4. ΜΠΕΡΔΗ ΣΑΜΠΙΚΑ 5. ΝΣΑΚΑ ΝΙΚΟ 6. ΠΑΠΑΟΙΚΟΝΟΜΟΤ ΔΗΜΟ 7. ΠΑΡΑΚΕΤΑ ΠΑΡΑΦΟ 8. ΠΕΣΑ ΣΕΥΑΝΟ 9. ΠΙΝΝΙΚΑ ΠΕΝΝΤ 10. ΠΟΛΤΖΨΗ ΑΝΝΑ 11. ΠΟΛΤΦΡΟΝΗ ΣΑΜΠΙΚΑ 12. ΠΡΟΥΤΛΙΕΝΟΤ ΜΑΙΡΗ 13. ΕΡΜΠΗ ΑΙΜΙΛΙΑ 14. ΣΑΡΑΛΛΗ ΝΙΚΟΛΑ 15. ΣΡΙΑΝΣΕΝΟΤ ΓΕΨΡΓΙΑ 16. ΥΙΛΙΣΗ ΚΑΣΕΡΙΝΑ 17. ΦΑΣΖΗΝΙΚΟΛΑ ΚΑΣΕΡΙΝΑ 18. ΦΑΣΖΗΝΙΚΟΛΑ ΔΗΜΗΣΡΑ 19. ΦΑΣΖΗΝΙΚΟΛΑ ΚΨΣΑ 20. ΦΟΤΙΡΗ ΜΑΡΙΑΝΘΗ 21. ΦΟΦΛΑΣΟΤ ΣΑΜΠΙΚΑ 22. ΧΑΘΑ ΣΑΟ

ΠΡΟΛΟΓΟ

¥ Ξεκινήσαμε χωρίς να ξέρουμε από πού θα ξεκινήσουμε.

¥ Αρχίσαμε να συζητάμε χωρίς να ξέρουμε ποιο θέμα ακριβώς θα

ήταν η αρχή μας.

¥ Λέγαμε ό,τι θέλαμε χωρίς να είναι συγκεκριμένο στο μυαλό μας

το τι θα μας ενδιέφερε να πούμε και τι θα μας ενδιέφερε να ακού-

σουμε.

¥ Ψάχναμε χωρίς να ξέρουμε τι.

Το μόνο που ήταν ξεκάθαρο ήταν ότι κάτι είχαμε να πούμε, κάτι μας α-

πασχολούσε, κάτι θέλαμε να ρωτήσουμε, κάτι θέλαμε να μοιραστούμε

με τους συνομήλικους μας αλλά και τους μεγαλύτερους μας, κάποιο μή-

νυμα είχαμε να στείλουμε, κάτι υπήρχε στο μυαλό και στην σκέψη μας.

Και έτσι ακριβώς, μη μπορώντας να προσδιορίσουμε τίποτα, καταλήξα-

με στο μόνο βέβαιο συμπέρασμα ότι αυτό είναι…. η εφηβεία κι ότι για

την εφηβεία θα έπρεπε να μιλήσουμε, για την καλή σωματική και ψυχι-

κή υγεία του εφήβου θα έπρεπε να εκφραστούμε.

Κι έτσι βρήκαμε από πού να ξεκινήσουμε. Ξεκινήσαμε με τα θέματα που

ενδιαφέρουν ένα έφηβο, ένα παιδί της ηλικίας μας, εμάς τους ίδιους. Κι

έτσι αρχίσαμε να συζητάμε για αυτά τα θέματα που ενδιαφέρουν εμάς κι

όχι τους μεγαλύτερους, για αυτά τα θέματα που μας απασχολούν, μας

στεναχωρούν, μας νευριάζουν.

Κι έτσι είπαμε τι θέλουμε, τι επιδιώκουμε, τι μας αρέσει, τι δεν μας αρέ-

σει, τι ζητάμε από τον εαυτό μας κι από τους άλλους για να είμαστε κα-

λά.

Κι έτσι ψάξαμε για πιο πολλές πληροφορίες, για συμβουλές επιστημονι-

κές, για συμβουλές από μεγαλύτερους ή για συμβουλές από συνομήλι-

κους μας…..

Και μέσα από όλα αυτά συνεργαστήκαμε, μάθαμε, εκφραστήκαμε…..

και θελήσαμε να σας μεταδώσουμε το μήνυμά μας, τις απόψεις μας, τις

σκέψεις μας, τις γνώμες μας…

ΠΩΣ ΔΟΥΛΕΨΑΜΕ

Πρώτα από όλα έπρεπε να καταλήξουμε στο θέμα. Κι αφού διαπιστώ-

σαμε ότι όλα αυτά τα «διάφορα και αόριστα» που μας απασχολούσαν

ήταν η εφηβεία, αρχίσαμε να καταγράφουμε τα θέματα που μας ενδιέ-

φεραν και αφορούσαν τη σωματική και ψυχική υγεία. Και καταλήξαμε

μέσα από τα πολλά στα εξής:

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

1. Σωματική άσκηση, αθλητισμός.

2. Εξωτερική εμφάνιση

3. Διατροφή

4. Κάπνισμα

5. Αλκοόλ

6. Ναρκωτικά

7. Σεξουαλικές σχέσεις

8. Οδική ασφάλεια

9. Κινητά τηλέφωνα

ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

1. Οικογενειακό περιβάλλον

2. Κοινωνικό περιβάλλον

3. Σχολικό περιβάλλον

4. Σχέσεις με το άλλο φύλο

5. Διασκέδαση-ψυχαγωγία

6. Καθημερινός τρόπος ζωής

7. Φοβίες

8. Μέλλον

Ως σύγχρονοι έφηβοι δεν αναζητήσαμε πληροφορίες στα βιβλία αλλά

στο διαδίκτυο. Το εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών του σχολείου

υπήρξε ο πολύτιμος βοηθός μας. Και μέσω του διαδικτύου βρήκαμε όλα

αυτά που μας ενδιέφεραν και πολλά άλλα που δεν είχαμε σκεφτεί εμείς

αλλά τα είχαν σκεφτεί άλλοι έφηβοι ή ενήλικες και θεώρησαν σκόπιμο

να δημοσιοποιήσουν.

Και με αυτόν τον τρόπο, αντλώντας πληροφορίες από το διαδίκτυο και

συμπληρώνοντας τες με δικές μας συμβουλές ή εμπειρίες φτιάξαμε ένα

μικρό οδηγό εφηβείας για μας τους ίδιους και για όσους ενήλικες μπορεί

να ενδιαφέρει.

Παράλληλα εκφράσαμε την άποψη μας για τις σκέψεις μας, τα όνειρά

μας, τις φοβίες μας, τις προτιμήσεις μας, τις δυσαρέσκειές μας, τις επι-

θυμίες μας από αγόρια και κορίτσια, γονείς, καθηγητές, τους ίδιους μας

τους εαυτούς, τις ανάγκες μας, τις χαρές μας, τις στεναχώριες μας…

Κι έπειτα από όλα αυτά, πάλι ως σύγχρονοι έφηβοι ασχοληθήκαμε με

την παραγωγή αυτού του εντύπου με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολο-

γιστή. Δακτυλογραφήσαμε, σκανάραμε, μορφοποιήσαμε… πειραματι-

στήκαμε και το αποτέλεσμα της προσπάθειας μας ακολουθεί στις επό-

μενες σελίδες….

Αρκεί η προσπάθεια μας, η εμπειρία και οι γνώσεις που αποκτήσαμε

εάν σκεφτεί κάποιος ότι

Ø ξεκινήσαμε χωρίς να υπάρχει κάτι συγκεκριμένο

Ø αρχίσαμε μια ομάδα και μια συζήτηση χωρίς θέμα

Ø λέγαμε τι θέλαμε χωρίς να είμαστε σίγουροι για τις επιθυμίες

μας και

Ø ψάχναμε χωρίς να ξέρουμε τι…

Η ΕΥΗΒΕΙΑ… σύμφωνα με τους επιστήμονες ...

Η εφηβεία είναι μία από τις τρεις περιόδους της ζωής ενός ατό-

μου και τυπικά ξεκινά από την ηλικία των 11- 13 ετών και φτά-

νει μέχρι το 18ο. Ομως υπάρχουν μεγάλες ατομικές διαφορές στα

όρια αυτά. Επίσης είναι γνωστό ότι μπορεί να παρατηρήσει κα-

νείς εφηβική συμπεριφορά και σε μεγάλους ανθρώπους που δεν

πέτυχαν να ωριμάσουν στην κρίσιμη αυτή περίοδο.

Η εφηβεία είναι μια κατ εξοχήν κρίσιμη περίοδος που βρίσκεται

στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης. Το παιδί

δεν είναι πλέον παιδί αλλά ούτε και ώριμος άνθρωπος...Πάντως

ολόκληρη η ζωή του ανθρώπου είναι μια συνέχεια και μάλιστα η

κάθε φάση επηρεάζεται από τις προηγούμενες και είναι καθορι-

στική για τις επόμενες. Ακόμη ο έφηβος όπως και κάθε άνθρωπος

επηρεάζεται άμεσα από το οικογενειακό και κοινωνικό του περι-

βάλλον και κουβαλάει τις βιολογικές καταβολές του, όποιες και

αν είναι αυτές.

Τι είναι αυτό που ονομάζουμε Εφηβεία;

Είναι η αναπτυξιακή εκείνη περίοδος της ζωής του ανθρώπου

που ξεκινάει με ειδικές βιολογικές αλλαγές (ορμονικές) στο

σώμα του παιδιού ( αλλαγές που έχουν παράλληλα και ψυχοσω-

ματικές επιπτώσεις) και τελειώνει “ψυχολογικά” με την αυτόνο-

μη ωρίμανση του ατόμου.

Αλλαγές κατά την εφηβεία

Η εφηβεία είναι διαρκεί εφτά έως οκτώ χρόνια, και περιλαμβάνει

τις αλλαγές που συμβαίνουν στους τέσσερις βασικούς τομείς της

ανάπτυξης: τον βιοσωματικό, τον γνωστικό, τον συναισθηματικό,

και τον κοινωνικό. Ό έφηβος δεν είναι πια παιδί, αλλά ούτε και

ενήλικος. Παρουσιάζει δηλαδή χαρακτηριστικά που κάποια θυ-

μίζουν την παιδική ηλικία και κάποια άλλα την ώριμη ηλικία.

Γι' αυτόν τον λόγο, η περίοδος της εφηβείας χαρακτηρίζεται

"μεταβατική".

Οι πιο συνηθισμένες αντιδράσεις και ανησυχίες που βιώνουν οι

έφηβοι είναι μεταξύ των άλλων οι εξής:

Η επιθυμία να μένουν μόνοι

Ενώ σε όλο το προηγούμενο διάστημα της ζωής του το παιδί απο-

ζητά συνεχώς την επαφή με άλλα άτομα, με την είσοδο του παι-

διού στην εφηβεία το άτομο αποσύρεται από πολλές δραστηριότη-

τες που πριν είχε. Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να έχουν να

κάνουν σχέση τόσο με την οικογένεια (διακοπές, οικογενειακές

γιορτές κτλ) όσο και με συνομηλίκους του.

Η αποστροφή για την εργασία

Ο έφηβος δε δείχνει κανένα ενδιαφέρον τόσο για τις σχολικές

του υποχρεώσεις όσο και να ασχοληθεί με το σπίτι και τις δου-

λειές που χρειάζεται να γίνουν. Η ταχεία βιοσωματική ανάπτυξη

του εφήβου του απορροφά μεγάλο μέρος της ενεργητικότητας του

με αποτέλεσμα συχνά να δείχνει κουρασμένος.

Ανία

Ο έφηβος νοιώθει πλήξη για τα παιχνίδια που πριν αγαπούσε,

για την κοινωνική ζωή που είχε δημιουργήσει, για ομαδικές δρα-

στηριότητες που πριν επιδίωκε. Νευρικότητα

Η υπερένταση που βιώνει ο έφηβος είναι μεγάλη. Αυτό τον οδη-

γεί σε υπερκινητικότητα και σε έλλειψη προσοχής Στην προσπά-

θεια του να ελέγξει τις ψυχικές εντάσεις της περιόδου αυτής τό-

σο πιο πολύ νευρικότητα εκδηλώνει.

Ευαισθησία

Η διατάραξη της ισορροπίας των ορμονών είναι υπεύθυνη για τις

αλλαγές στην διάθεση ενός εφήβου. Το άτομο συγκινείται εύκο-

λα, είναι πιο ευαίσθητο, τσακώνεται πιο εύκολα, είναι ευέξαπτο

κτλ. Με την πάροδο της περιόδου αυτής επέρχεται η νέα ορμονι-

κή ισορροπία και μαζί με αυτή, η συναισθηματική ωρίμανση και

σταθερότητα.

Άλλες αλλαγές

Ακόμα στην εφηβεία παρατηρούνται: Η υπεραπασχόληση με θέ-

ματα που αφορούν το σεξ, η εναντίωση σε κάθε μορφή εξουσίας,

η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η ονειροπόληση, η εχθρική στάση

απέναντι στους γονείς, τους καθηγητές κτλ.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ

Πρόκειται για την διαδικασία με την οποία ο έφηβος εντάσσεται

στην κοινωνία, αποκτώντας μια συγκεκριμένη κοινωνική συμπε-

ριφορά.

Χαρακτηριστικά της κοινωνικοποίησης του εφήβου

Ο έφηβος νοιώθει έντονη επιθυμία να ανεξαρτητοποιηθεί από

την οικογένεια του και να δημιουργήσει το δικό του κύκλο ατό-

μων, κυρίως συνομήλικων του. Οι εφηβικές ομάδες αποτελούν

ένα είδος μικρής και κλειστής κοινωνίας με δικό τους κώδικα ε-

πικοινωνίας και με προσωπική ταυτότητα σε κάθε ομάδα

(ανάλογα με το είδος της μουσικής, του ντυσίματος και της γλώσ-

σας που χρησιμοποιείται).

Η κοινωνικοποίηση του εφήβου και η τάση του για ανεξαρτητο-

ποίηση γίνεται αυτοσκοπός. Είναι ένας αγώνας για ψυχολογική

ελευθερία, να είναι δηλαδή ο εαυτός του. Με τις δικές του επιλο-

γές, συναναστροφές, το δικό του προσωπικό χώρο.

Διάλογος και σεβασμός

Τόσο η πρώιμη παραχώρηση της ανεξαρτησίας, όσο και η από-

κρουση κάθε μορφής ελευθερίας ενέχει κινδύνους για τον ίδιο

τον έφηβο όσο και για τις σχέσεις του με τους γονείς. Υπάρχει

πάντα η μέση λύση ώστε να αποφευχθούν οι υπερβολές, μία λύση

που θα ορισθεί από κοινού με τον έφηβο με βάση τον διάλογο.

Η διακριτικότητα και ο σεβασμός εκ μέρους των γονέων για τη

σχέση του εφήβου με άλλα άτομα είναι δεδομένη καθώς δεν πρέ-

πει να μπερδεύεται με τη λογική ανησυχία τους για τις καινού-

ριες φιλίες του παιδιού τους.

Οι κοινωνικές δεξιότητες που θα αποκτήσει το νέο άτομο, οι νέες

του φιλίες και οι σχέσεις του με το άλλο φύλο με το χρόνο θα ε-

πεκτείνονται και θα ωριμάζουν, προετοιμάζοντας τον με αρμονία

για την είσοδο του στην ενήλικη ζωή.

ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΙ. ΔΙΑΒΑΣΜΑ-ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Όταν δίνουμε εξετάσεις, και γενικά όταν πρόκειται να αξιολογη-

θούμε για τις γνώσεις μας ή για να επιλεχτούμε για μια εργασία,

είναι φυσικό να αισθανόμαστε στρες. Το στρες έχει επιδράσεις

στο σώμα μας (π.χ. ταχυπαλμία, λαχάνιασμα, κόμπος στο λαιμό,

ζαλάδες, ναυτία, συχνοουρία, εφίδρωση, κλπ), στις σκέψεις μας

(π.χ. σύγχυση, δυσκολία στη συγκέντρωση, κλπ) και στη διάθεσή

μας (π.χ. νευρικότητα, υπερδιέγερση, ανυπομονησία, τρόμος,

κατάθλιψη, κλπ). Το στρες όμως δεν έχει μόνο αρνητικές συνέ-

πειες, παρά μόνο όταν είναι υπερβολικό. Αντίθετα μας δίνει την

απαραίτητη ενέργεια και θέτει τον οργανισμό μας σε εγρήγορση

για να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση. Το ζητούμενο άρα είναι

να ελέγξουμε το υπερβολικό στρες. Αυτό μπορούμε να το επιτύ-

χουμε ελέγχοντας τις σκέψεις, αφού αυτές διαμορφώνουν τα συ-

ναισθήματά μας και επιτρέπουν στο στρες να μας κυριεύσει.

Τι πρέπει να αποφεύγουμε

Ο ψυχολόγος Άαρον Μπεκ περιέγραψε πως ο λανθασμένος τρό-

πος σκέψης μπορεί να γίνει δυσλειτουργικός. Όταν προετοιμα-

ζόμαστε λοιπόν για τις εξετάσεις πρέπει να αποφύγουμε τις δυ-

σάρεστες σκέψεις, όπως τι κακό βαθμό θα πάρουμε στις εξετά-

σεις ή τι θα πουν οι γονείς μας, που το μόνο αποτέλεσμα που

μπορούν να έχουν είναι να μην μας αφήνουν να συγκεντρωθού-

με. Επίσης δεν πρέπει να γενικεύουμε, αφού οι καθηγητές, το

σχολείο και οι συμμαθητές μας δεν έχουν καμία σχέση με τις ε-

ξετάσεις. Όταν λόγω του στρες δεν προσέχουμε στην τάξη απο-

κλείουμε μια σημαντική πηγή βοήθειας. Η καταστροφολογία

πρέπει επίσης να αποφευχθεί. Αν δεν πετύχουμε στο πανεπιστή-

μιο φέτος δεν θα καταστραφεί η ζωή μας. Η επιλεκτική αντίλη-

ψη δεν θα μας βοηθήσει, αφού αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η

ύλη που έχουμε ήδη καλύψει και όχι η ύλη που έχουμε ακόμα

μπροστά μας. Οι ασπρόμαυρες σκέψεις, όπως «αν δεν πάρω καλό

βαθμό δεν αξίζω» ή «αν δεν είμαι άριστη είμαι αποτυχημένη»,

αποτελεί ανελαστική σκέψη. Δεν είναι όλα άσπρα ή μαύρα και

δεν μπορούμε να είμαστε τέλειοι σε όλα. Οι επικριτικές ετικέ-

τες, όπως «είναι χαζή», ή «είμαι τεμπέλα», δεν στηρίζουν την

προσπάθειά μας. Τα παράλογα πιστεύω, όπως «η ζωή είναι

άδικη», δεν προσφέρουν τίποτα γιατί είναι γεγονός ότι η ζωή δεν

έχει μόνο χαρές αλλά και εμπόδια και δυσκολίες. Η αυτοεκπλη-

ρούμενη προφητεία, η αρνητική πρόβλεψη που κάνουμε για τον

εαυτό μας στο μέλλον, είναι μια παγίδα στην οποία δεν πρέπει

να πέσουμε. Τέλος, η μετατόπιση είναι επίσης ένας μηχανισμός

που εμποδίζει την επίδοσή μας. Για να αποφύγουμε την στρεσιο-

γόνο δραστηριότητα, επισκεπτόμαστε το ψυγείο, χαζεύουμε τη-

λεόραση, τηλεφωνούμε σε φίλους, απασχολώντας το νου μας και

χάνοντας πολύτιμο χρόνο χωρίς αποτέλεσμα.

Ποιές σκέψεις μας βοηθούν

Το αντίδοτο για όλα αυτά είναι η θετική σκέψη, βασισμένη σε

θετικές προσδοκίες, σε θετική προετοιμασία και στη θετική αξιο-

λόγηση του εαυτού μας και της κατάστασης που αντιμετωπίζου-

με. Παραδείγματα θετική σκέψεις είναι: «θα διαβάσω με σύστη-

μα και θα πετύχω», «είμαι ικανός/ή και έχω εμπιστοσύνη στον

εαυτό μου» και «θα συναναστρέφομαι με ανθρώπους που με εν-

θαρρύνουν».

Τι βοηθά στο διάβασμα

Η φαντασία και οι οργανωτικές ικανότητες στο διάβασμα μας βο-

ηθούν να πετύχουμε τους στόχους μας. Άρα είναι σημαντικό ο

καθορισμός των στόχων και των κινήτρων που θα δώσουν ώθηση

στις προσπάθειες μας.

Αξίζει επίσης να θυμόμαστε ότι ο καλός ύπνος ξεκουράζει τον

οργανισμό και μας κάνει πιο αποδοτικούς, να αποφεύγουμε τα

μεγάλα και βαριά γεύματα, να ασκούμαστε, να χαλαρώνουμε, και

να τονώνουμε τον ενθουσιασμό μας.

Μνήμη

Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν την επίδοσή μας στις

εξετάσεις είναι η μνήμη. Η μνήμη χωρίζεται στην βραχύχρονη,

στην οποία οι πληροφορίες δεν συγκρατούνται για πολύ χρόνο,

και στην μακρόχρονη, στην οποία καταχωρούνται γνώσεις και

αναμνήσεις, τις οποίες μπορούμε να ανακαλέσουμε αργότερα,

έχει τεράστια αποθέματα και γίνεται αποτελεσματικότερη με την

εξάσκηση. Η μνήμη επηρεάζεται από ενδογενείς παράγοντες,

όπως ο θυμός, η ανία, η ανυπομονησία, και από εξωγενείς παρά-

γοντες, όπως η ζέστη, η φασαρία ή ο κακός φωτισμός στο χώρο

που διαβάζουμε. Τέλος, η κατανόηση του αντικειμένου που μελε-

τάμε και το σταδιακό και μεθοδικό διάβασμα διευκολύνουν την

μνήμη μας.

Ελληνικά Δεδομένα 1998-1999: Γικαζηήπιο Ανηλίκων Αθηνών 4.241 ςποθέζειρ (εγκλημαηική ζςμπεπιθοπά) εθήβων 13-17 σπόνων και 75 ςποθέ-ζειρ εγκλημαηικήρ ζςμπεπιθοπάρ παιδιών 7-12 σπόνων. Σύνολο καηαδικαζηικών αποθάζεων: 1.766 Παπαβάζειρ ΚΟΚ 38% Κλοπέρ 23% Δπαιηεία / παπάνομη είζοδο ζηη Χώπα 20% Ναπκωηικά 14% Σωμαηικέρ βλάβερ, ληζηείερ, όπλα, θθοπά ξένηρ πεπιοςζίαρ Ναπκωηικά (371 καηαδίκερ 361 αγόπια κςπίωρ δεςηεπόηοκα και 10 μόνο κοπίηζια. Έλληνερ 98%, Αλλοδαποί 2%) Αςξήζειρ με 1997-1998: Σωμαηικέρ βλάβερ ζε ζςγκπούζειρ ζςμ-μοπιών 51% Βία ζηα γήπεδα 25% Ναπκωηικά 22% Μειώζειρ: Φθοπά ξένηρ πεπιοςζίαρ 93% Χπήζη όπλων 42% Ληζηείερ 27% Κλοπέρ 3% (Πηγή Υπ. Γικαιοζύνηρ) Μέζη ηλικία σπήζηρ ενέζιμων ναπκωηικών 16 έηορ. Μέζορ εηήζιορ απιθμόρ πποζεπσόμενων ζηο ππόγπαμμα Σηποθή 350 έθηβοι (Ηλικία ππώηηρ σπήζηρ ναπκωηικών ζηο 60% ηων σπηζηών 13-15 έηορ)

ΣΑΣΙΣΙΚΑ ΣΟΙΦΕΙΑ ΓΙΑ ΣΟΤ ΕΥΗΒΟΤ

Η ΕΥΗΒΕΙΑ… και τα όσα μας απασχολούν...

Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων σχετικά με τα θέματα που εί-

χαμε επιλέξει, κάναμε στατιστική έρευνα μεταξύ των συμμετεχό-

ντων μαθητών, δώσαμε και πήραμε συμβουλές, είπαμε την άποψή

μας, ακούσαμε την γνώμη των άλλων, διαφωνήσαμε, συμφωνήσα-

με...και το τελικό συμπέρασμα από όλα αυτά ήταν να διαπιστώσουμε

ότι παρά τη διαφορετικότητα του ατόμου , η εφηβεία είναι κοινή για

όλους μας .

Ακολουθούν κάποιες από τις απόψεις που εξέφρασαν οι μαθητές

για κάθε ένα από τα θέματα με τα οποία ασχοληθήκαμε .

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Άσκηση Αθλητισμός O αθλητισμός είναι ένας τρόπος

έκφρασης της ανθρώπινης σωματικής και

πνευματικής ομορφιάς αλλά και προσφέ-

ρει την δυνατότητα στον άνθρωπο να πει-

θαρχεί το σώμα και το πνεύμα του. Ο α-

θλητισμός γνώρισε την μεγαλύτερη δόξα

του στην Αρχαία Ελλάδα και το ρητό

«νους υγιής εν σώματι υγιή» είναι η αρχή

και ο κανόνας όλων των αθλητών μέχρι

σήμερα. Πρώτα από όλα όλοι γνωρίζουμε

ότι με την άσκηση γυμνάζουμε το σώμα

μας και έτσι βοηθάμε την υγεία μας. Ταυ-

τόχρονα ο αθλητισμός μας βοηθάει και

ψυχικά επειδή μας διδάσκει ένα διαφορε-

τικό τρόπο ζωής. Κάποιοι πρακτικοί τρό-

ποι άσκησης λόγω έλλειψης χρόνου είναι

να έχεις ένα ειδικό στρωματάκι γυμναστι-

κής και να μπορείς να κάνεις κάποιες α-

σκήσεις στο σπίτι σου ή αν έχεις την δυνα-

τότητα να αγοράσεις ένα όργανο γυμνα-

στικής και να γυμνάζεσαι όσο θέλεις και

όποτε θέλεις εσύ χωρίς να σου βάζει ο-

ποιοσδήποτε όριο χρόνου.

Εγώ κάθε καλοκαίρι πηγαί-νω στο γυμναστήριο για το λό-γο ότι μου αρέσει να γυμνάζο-μαι, αλλά και ακόμα για να εκμεταλλεύομαι τον ελεύθερο χρόνο που έχω.

Η σωματική άσκηση είναι ένα πολύ

σημαντικό πράγμα. Για να είμαστε δυνα-

τοί και σε φόρμα πρέπει να ασκούμαστε

συχνά. Με την σωματική άσκηση είμαστε

δυνατότεροι και πιο υγιές. Οι νέοι πρέπει

να ασχολούνται με τον αθλητισμό γιατί

όταν ασχολούμαστε με τον αθλητισμό

αποκτούν ήθος και γίνονται υγιέστεροι

και καλύτεροι άνθρωποι στην κοινωνία.

Υπάρχουν όμως άνθρωποι που δεν έχουν

χρόνο για να αθληθούν. Γι΄ αυτό πρέπει

να βρίσκουμε πρακτικούς τρόπους

άσκησης λόγω έλλειψης χρόνου. Κατά

την γνώμη μου ο αθλητισμός είναι πολύ

καλός γι΄ αυτό και ασχολούμαι, αρχίζο-

ντας έχω γίνει περισσότερο κανονική και

πιο καλή σε πολλούς τομείς. Γι΄ αυτό λέ-

νε «Νους υγιείς εν σώματι υγιή».

Η σωματική άσκηση και ο α-θλητισμός βοηθούν την υγεία του σώματος. Η άσκηση όταν γίνεται επί καθημερινής βάσεως έχει ως αποτέλεσμα την αντοχή του σώ-ματος έναντι των αρρωστιών αλλά και των ψυχολογικών προβλημάτων. Ο κάθε άνθρωπος πρέπει να ασκείται έστω κι εάν δεν έχει ελεύθερο χρόνο, κάθε τέτοιος άνθρωπος μπορεί να εφαρμόσει πρακτικούς τρόπους άσκησης όπως το να βαδίζει από την μια άκρη του γραφείου του στην άλλη .

Η γνώμη μου για τη σωματική άσκηση, είναι ότι όλοι πρέπει να αθλούμαστε, γιατί όπως λέγανε και οι αρχαίοι << Νους υγιής εν σώματι υγιή>>. Μπορούμε να αθλούμαστε όχι μόνο για πρωταθλητισμό, αλλά και για να διατηρούμε το σώμα μας υγιές και σε καλή φυσική κατάσταση. Επίσης οι γιατροί συνιστούν σε κάποιους ασθενείς τους να αθλούνται για την κα-λύτερη αντιμετώπιση του προ-βλήματός τους.

Εξωτερική εμφάνιση

Κάθε άνθρωπος προσπαθεί να κα-

λυτερεύσει την εξωτερική του εμφάνι-

ση κάνοντας πράγματα που μπορούν

να βοηθήσουν για αυτό.

Η καλαισθησία του προσώπου παί-

ζει σημαντικό ρόλο, δεν είναι ωραίο να

βλέπεις σε ένα αγόρι ή κορίτσι με σπυ-

ράκια στο πρόσωπο και γι΄ αυτό όλοι

προσπαθούν να προσέχουν το πρόσω-

πο τους. Όσο για την ομορφιά του σώ-

ματος παίζει ρόλο το πόσο αδύνατο

είναι ένα κορίτσι ή ένα αγόρι.

Η εμφάνιση παίζει σημαντικό

ρόλο στη ζωή ενός εφήβου και ειδικότερα στα κορίτσια που περ-νούν πολλές ώρες μπροστά στον καθρέφτη. Αγαπούν πολύ τα ψώνια και συνηθίζουν να φορούν καθημερινά ρούχα που όμως βρί-σκονται πάντα στην μόδα. Φροντίζουν επίσης να περιποι-

ούνται τα μαλλιά τους, το πρό-σωπο και παίρνουν μέτρα κατά της ακμής. Γενικότερα αφρός, ζελέ, μακιγιάζ έχουν κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του εφήβου.

Διατροφή

Η διατροφή είναι ένας από τους σημαντικότερους

παράγοντες στην διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου.

Για να είσαι υγιής θα πρέπει να κάνεις και υγιεινή

διατροφή, δηλαδή να μην τρως φαγητά με πολλά λι-

παρά γιατί κάνει κακό στην καρδιά αλλά και σε άλλα

όργανα του σώματος μας. Θα πρέπει να τρώμε φρού-

τα και λαχανικά που εκτός του ότι δεν αφήνουν το

πρόσωπο μας να αφυδατωθεί , επιπλέον βοηθούν

στην καύση και κρατάνε πάντοτε τον οργανισμό μας

δυνατό. Αν δεν τρώμε φρούτα και λαχανικά που

έχουν πάρα πολλές αλλά και διαφορετικές βιταμίνες,

θα καταλήξουμε να παίρνουμε χημικές βιταμίνες από

τα φαρμακεία. Ακόμα αν τρώμε υγιεινά προστατεύου-

με τον οργανισμό μας από σοβαρές αρρώστιες όπως

είναι η καρδιά, το σάκχαρο, η πίεση, η χοληστερόλη

και άλλα πολλά.

Τη διατροφή μας πρέπει να την

προσέχουμε και όχι για να παχαίνου-

με αλλά και για την υγεία μας. Σε

όλες τις ηλικίες πρέπει να τηρείται

μια καλή διατροφή. Γιατί ο οργανι-

σμός στις διάφορες ηλικίες χρειάζεται

συγκεκριμένες βιταμίνες ή πρωτεΐνες,

ή δεν χρειάζεται πολύ ζάχαρη ή λί-

πη. Δηλαδή όλοι πρέπει να ακολου-

θούμε υγιεινή διατροφή, για την πρό-

ληψη ασθενειών όπως π.χ. χοληστε-

ρίνη, σάκχαρο κ.λ.π. Πρέπει να προ-

σέχουμε να μην τρώμε πολλά γλυκά,

πολλά λίπη, και πολύ ψωμί γιατί όλα

αυτά περιέχουν πολλές θερμίδες οι

οποίες μπορεί να είναι βλαβερές για

την υγεία κάποιου. Έτσι η καλή δια-

τροφή φτιάχνει υγιές ανθρώπους.

Κάπνισμα

Το κάπνισμα στη

ζ ω ή

του ανθρώπου και κυρίως στους νέους, δεν έχει κά-

ποιο θετικό για τον άνθρωπο, όλα είναι αρνητικά

στον οργανισμό ενός ανθρώπου. Το κάπνισμα αρχίζει

πολλές φορές από νέους οι οποίοι θέλουν να δοκιμά-

σουν τι είναι αυτό το πράγμα που διαφημίζουν στην

τηλεόραση και το καπνίζουν τόσοι πολλοί άνθρωποι.

Μπορεί ένας νέος να θέλει να μιμηθεί κάποιον από

την παρέα του για να νιώσει κι αυτός πιο μεγάλος,

πιο δυνατός αλλά δεν σκέφτεται ότι εκείνη την στιγ-

μή σκοτώνει τον ίδιο του τον εαυτό με αυτήν την

πράξη. Εκτός από την δυσοσμία που προκαλεί το

κάπνισμα υπάρχουν πολλές σοβαρότερες επιπτώσεις

στον οργανισμό μας. Σε πολλούς από τους καρδιοπα-

θείς το πρόβλημά τους προέκυψε από την υπερβολι-

κή δόση νικοτίνης και πίσσας που περιέχει το τσιγά-

ρο. Υπάρχουν όμως και οι παθητικοί καπνιστές οι

οποίοι χωρίς να καπνίζουν , το τσιγάρο μπορεί να

τους προκαλέσει πρόβλημα στο οργανισμό όταν συ-

ζούν με κάποιο άτομο και εκείνο καπνίζει επειδή ανα-

πνέουν τον καπνό του τσιγάρου και είναι σαν καπνί-

ζει κι ο ίδιος.

Πολλοί από τους συμμαθητές

μου άρχισαν να καπνίζουν από

πολύ μικρή ηλικία και αυτό

κατά τη γνώμη μου θα τους

προκαλέσει πολλά προβλήμα-

τα στην υγεία τους , αλλά και

στις σχέσεις τους με το οικογε-

νειακό τους περιβάλλον.

Το κάπνισμα είναι ίσως η πιο βλα-

βερή συνήθεια του σύγχρονου ανθρώ-

που. Οι βλαβερές επιδράσεις του στην

υγεία μας, είναι βασισμένες πάνω σε

πολύχρονες έρευνες, αλλά απ’ ότι

φαίνεται δεν πείθουν κανένα.

Από το κάπνισμα, οι σημαντικότε-

ρες παθήσεις είναι ο καρκίνος του

πνεύμονα, και του λάρυγγα. Όλα τα

είδη καρκίνου είναι γνωστό ότι προέρ-

χονται από το κάπνισμα. Η εξάρτηση

από το τσιγάρο, κατά την γνώμη μου,

εξαρτάται από τον ψυχικό κόσμο του

καθενός. Σίγουρα ουσίες, όπως η νι-

κοτίνη, προκαλούν εθισμό, αλλά αυτό

που κυρίως έχει σημασία είναι η ψυχι-

κή διάθεση και δύναμη.

Αλκοόλ

Το αλκοόλ όταν καταναλώνεται από το

άτομο λογικά (για να έρθει στο κέφι) δεν είναι

τόσο βλαβερό για την υγεία του αλλά αν η

κατανάλωση είναι υπερβολική τότε καταλή-

γει σε μέθη και η μέθη για τον οργανισμό μας

είναι ότι χειρότερο. Με τη μέθη δεν καταλα-

βαίνεις τις πράξεις σου και είσαι πολύ ευέξα-

πτος και επιθετικός απέναντι στους υπόλοι-

πους. Όμως υπάρχει και μία άλλη κατηγορία

για το αλκοόλ ότι μπορεί να καταλήξει σε

αλκοολισμό και θα το χρειάζεσαι πάντοτε και

θα καταστρέφεις όλο το σύστημα του οργανι-

σμού σου.

Τα παιδιά της ηλικίας μας δεν πίνουν υπερβο-

λικά. Πίνουν λίγο το σαββατοκύριακο όταν

πάνε να διασκεδάσουν. Αλλά οι μεγαλύτεροι

από εμάς πίνουν υπερβολικά. Αυτό δεν μου

αρέσει γιατί βγαίνουν εκτός ελέγχου και

προωθούνται σε κακές πράξεις και όχι μόνο.

Το να πίνει κανείς δεν είναι κακό, αλλά

πάντοτε ελεγχόμενα. Εγώ με τις φίλες

μου πίνουμε αλκοόλ μία φορά την εβδο-

μάδα, όταν βγούμε για διασκέδαση και

πάντοτε μέσα σε λογικά πλαίσια. Δεν

μου αρέσει να βλέπω άτομα μεθυσμένα ή

φίλους/ φίλες μου να πίνουν πολύ. Θεω-

ρώ πως το αλκοόλ όταν το ελέγχουμε

είναι καλό, όταν είναι με μέτρο. Όταν

όμως ξεπερνάμε το μέτρο είναι μια κακή

συνήθεια με άσχημες φυσικά συνέπειες .

.Όταν βγαίνω έξω στις καφετέ-

ριες δεν συνηθίζω να πίνω πολ-

λά αλκοολούχα ποτά για τον

λόγο ότι δεν θέλω να μεθάω

αλλά και ακόμα γιατί δεν είναι

τα αλκοολούχα ποτά της ηλικί-

ας μου. Για αυτό προτείνω οι

νέοι να μην πίνουν αλκοολού-

χα ποτά

Επειδή πολλοί άνθρωποι έχουν

καταστραφεί από το αλκοόλ

και βλέπω πολλούς συμμαθη-

τές μου να πίνουν, πιστεύω ότι

δεν βοηθάει σε τίποτα, ούτε μας

απαλλάσσει από το άγχος.

Οι φίλοι μου και εγώ ο ίδιος

πίνουμε αλκοόλ , γιατί νομίζω

ότι δεν είναι κακό να πίνουμε

αλκοόλ αλλά μέχρι ένα σημείο

που να μπορούμε να ελέγχουμε

τον εαυτό μας . επίσης δεν πί-

νουμε αλκοόλ καθημερινά .

Ναρκωτικά

Η χειρότερη περίπτωση είναι να οδηγηθούν οι νέοι στα

ναρκωτικά από μια απερισκεψία ή από μαγκιά .Τα παιδιά

που είναι εξαρτημένα από τα ναρκωτικά έχουν βίαιο χαρα-

κτήρα ,και όταν γίνει χρήση είναι εκτός εαυτού. Και εκτός

του ότι βάζουν σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή τους, κινδυνεύει

και η ακεραιότητα των άλλων που συναναστρέφονται μαζί

τους. Αυτά τα παιδιά δεν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε

κοινώς πρεζόνια ή βαποράκια αλλά σαν ασθενείς που

χρειάζονται ειδική θεραπεία, μεγάλη βοήθεια και κυρίως

κατανόηση. Οι νέοι που έχουν εθιστεί και έχουν εξαρτηθεί

από ναρκωτικά είναι δύσκολο να επιστρέψουν στη ζωή και

ο δρόμος σε ποσοστό 85% οδηγεί σε θάνατο.

Τα ναρκωτικά είναι η μεγαλύτερη μάστιγα αυτού του αιώνα. Οι πε-ρισσότεροι ξεκινούν από περιέρ-γεια ή από οικογενειακά, συναι-σθηματικά προβλήματα και άλλους παρόμοιους λόγους. Δεν υπάρχουν όρια ηλικίας σε αυτή τη περίπτωση. Οι περισσότεροι δεν μπορούν να το σταματήσουν και οδηγούνται στο θάνατο. Όταν εί-ναι επηρεασμένοι από αυτές τις ουσίες οδηγούνται σε βίαιες πρά-ξεις και είναι επικίνδυνοι για όσους βρίσκονται μαζί τους, ακόμα και για τον ίδιο τους τον εαυτό.

Τι μπορεί όμως να οδηγεί έναν άνθρωπο στα ναρκωτικά την στιγμή που γνωρίζει ποια

κατάληξη θα έχει;

Συχνά η ίδια η πραγματικότητα, η ίδια η ζωή είναι σκληρή. Αυτά αποτελούν μια

<<φυγή>> από την πραγματικότητα και δημιουργούν μια ψεύτικη αίσθηση ελευθερίας. Η

αποτυχία σε κάτι οδηγεί στην απογοήτευση και αυτή πιθανόν στα ναρκωτικά, όταν το άτομο

δεν έχει τη δύναμη να παλέψει, να αγωνιστεί για να την ξεπεράσει. Επιλέγει ένας απογοη-

τευμένος την εύκολη λύση και απομακρύνεται από τη δύσκολη να παλέψει, για να ξανακερ-

δίσει τη ζωή του. Άλλοι άνθρωποι τα χρησιμοποιούν αρχικά, επειδή θέλουν να τα δοκιμά-

σουν, επειδή επηρεάζονται από κάποιο <<φίλο>> τους και πιστεύουν ότι μπορούν να τα ε-

λέγξουν.

Δεν γνωρίζουν όμως ότι αυτό είναι λάθος και ότι είναι δύσκολο πλέον σε κάποιον αν όχι

αδύνατο να απομακρυνθεί από τα ναρκωτικά.

Και εδώ φτάνουμε στο ζήτημα της άγνοιας των νέων. Πολλές φορές αυτή η άγνοια και η

έλλειψη πείρας, πάνω σε βασικά θέματα της ζωής, τους κάνει να μην βλέπουν τους κίνδυ-

νους που τους περιμένουν σε κάθε τους βήμα. Οι καθημερινοί θάνατοι στους δρόμους νέων

ανθρώπων μας χτυπούν το καμπανάκι του κινδύνου και μας πληροφορούν για τις καταστρο-

φικές συνέπειες των ναρκωτικών. Ο οργανισμός του ναρκομανή παύει να λειτουργεί σωστά.

Συχνές είναι και οι ψυχικές διαταραχές όπως και το ότι χάνει την αίσθηση του χώρου και

του χρόνου. Αν και το άτομο πολλές φορές, όπως αναφέρθηκε, θέλει να απελευθερωθεί από

την πραγματικότητα, καταφεύγοντας στα ναρκωτικά, ουσιαστικά από εκείνη τη στιγμή και

μετά χάνει την ελευθερία του και υποδουλώνεται στα πάθη του. Παραλύει λοιπόν σωματικά,

χάνει τη δυνατότητα να σκέφτεται, παραιτείται από τη ζωή, παύει να ζει. Ο άνθρωπος κατα-

στρέφεται και αυτό σε συνδυασμό με τη τιμή των ναρκωτικών τον οδηγεί σε οικονομική κα-

ταστροφή. Αυτή με τη σειρά της τον οδηγεί σε βίαιες πράξεις, προκειμένου να βρει χρήματα

για την δόση του. Οι βίαιες όμως πράξεις καταδικάζονται από την κοινωνία και πολλοί ναρ-

κομανείς μπαίνουν στις φυλακές και έτσι στερούνται και την εξωτερική τους ελευθερία.

Σεξουαλικές σχέσεις

Οι σεξουαλικές σχέσεις είναι μία σχέση

που θα προκύψει κάποια στιγμή σε

όλους τους ανθρώπους σε άνδρες και

γυναίκες. Στις σεξουαλικές σχέσεις πρέ-

πει να προσέχουν και οι δύο σε μία τέτοι-

α σχέση γιατί μπορεί να γίνει μοιραία.

Δηλαδή αν δεν παίρνουν αντισύλληψη

υπάρχουν πολλές πιθανότητες να μείνει

έγκυος η γυναίκα ή ένα ακόμα σοβαρότε-

ρο να κολλήσει κάποια σοβαρή αρρώστι-

α όπως είναι τοAIDS. Για αυτό πρέπει

όλοι να προφυλασσόμαστε για να μην

έχουμε ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες ή αρ-

ρώστιες.

Η γνώμη μου είναι πως είναι ανώ-

φελο να ολοκληρώνεις μια σχέση από

την ηλικία των 16. Αν αρχίσεις από

τώρα όταν πας 25 τι θα κάνεις; Πι-

στεύω πως δεν είναι και τίποτα σπου-

δαίο ο έρωτας. Μόνο κινδύνους εγκυ-

μονεί όπως φυσικά το AIDS. Για αυ-

τό θα ήταν καλύτερα όπως λέει και η

εκκλησία να μην έχουμε προγαμιαίες

σχέσεις. Θα ήταν καλύτερα να αισθά-

νεσαι πολύ σίγουρη όταν πας να κά-

νεις ένα τόσο μεγάλο βήμα και όχι

έτσι απλά για να γνωρίσεις απλώς

πως είναι.

Οδική ασφάλεια

Για να είμαστε ασφαλείς όταν οδηγάμε θα πρέπει να έχουμε δίπλωμα αυτοκινήτου που αυτό σημαίνει ότι είσαι 18 χρονών και πάνω, γνωρίζεις τις πινακίδες που έχουν στους δρό-μους και είσαι και νόμιμος και δεν φοβάσαι ποτέ την τροχαία. Ακόμα το σπουδαιότερο είναι ότι δεν θα πρέπει να είμαστε μεθυσμέ-νοι ή πάρα πολύ κουρασμένοι γιατί δεν θα μπορούμε να οδηγάμε σωστά και υπάρχουν πιθανότητες να τρακάρεις ή και να χάσεις την ζωή σου. Για αυτό οι γονείς δεν θα πρέ-πει να μαθαίνουν τα παιδιά όταν είναι σε σχετική μικρή ηλικία γιατί μπορεί κάποια στιγμή να οδηγάνε μόνα τους και να τρέχουν πολύ για ικανοποίηση δική τους και να συμ-βεί το μοιραίο, μπορεί να σκοτωθεί ή να τρα-κάρει και να σκοτώσει άλλους ανθρώπους και πολύ περισσότερο αθώους πεζούς που περνούν τον δρόμο.

Πολλοί φίλοι μου και εγώ οδη-

γούμε περισσότερο μηχανάκια . Τα

οδηγούμε χωρίς δίπλωμα και νομί-

ζω ότι δεν είναι κάποια σοβαρή πα-

ράβαση για να μας κυνηγάνε οι ζη-

τάδες και οι άλλοι αστυνόμοι και

όπως πάντα με δυο- τρεις σούζες να

τους ξεφεύγουμε . Για να έχουμε

οδική ασφάλεια δεν θα πρέπει να

τρέχουμε εκτός όταν μας κυνηγάνε

οι αστυνόμοι . Επίσης επικίνδυνοι

είναι και οι ηλικιωμένοι που οδη-

γούν γιατί αυτοί προκαλούν πολλά

ατυχήματα επειδή δεν αντιδρούν

γρήγορα είτε δεν βλέπουν καλά .

Κινητά τηλέφωνα

Όλοι σήμερα έχουμε από ένα κινη-

τό. Το κινητό χρειάζεται σε πολλές

περιπτώσεις και μερικές φορές μπορεί

να σώσει μια ζωή. Οι περισσότεροι

νέοι θεωρούν την κινητή τηλεφωνία

σαν ένα παιχνιδάκι στα χέρια τους

δηλαδή κάνουν και η χρήση της κινη-

τής τηλεφωνίας.

ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Οικογενειακό περιβάλλον

Τα άτομα της ηλικίας μας,

έχουν συνήθως καλές σχέσεις

με το οικογενειακό περιβάλ-

λον. Σε μερικές περιπτώσεις

βέβαια υπάρχουν και οι κα-

βγάδες. Υπάρχουν καλές σχέ-

σεις αλλά όχι αρμονικές. Στις

σχέσεις των γονέων υπάρ-

χουν προβλήματα τα οποία

έχουν αντίκτυπο στα παιδιά.

Άλλες φορές τα παιδιά προ-

καλούν με τις πράξεις τους,

τους γονείς τους με αποτέλε-

σμα να δημιουργούνται διενέ-

ξεις.

Οι σχέσεις με τους γονείς μου είναι καλές. Με βοηθούν τις δύσκολες στιγμές και μου δίνουν κουράγιο για καλύτερα αποτελέσματα. Συ-χνά όμως καυγαδίζουμε, όχι για σοβαρά θέματα, τις περισσότερες φορές για δουλειές του σπιτιού. Ιδιαίτερα με την μητέρα μου έχουμε μια πιο στενή σχέση. Της λέω τα μυστικά μου και με συμβου-λεύει για το τι να κάνω σε κάθε περίπτωση. Είναι ωραίο να έχεις καλές σχέσεις με τους γονείς σου γιατί έτσι σ’ αγαπάνε περισσότερο και σου δίνουν μεγαλύτερη σημα-σία .

Στην σημερινή εποχή παρατηρείται κρίση αξιών και

θεσμών. Μέσα σε αυτήν την κρίση συμπεριλαμβάνεται

και ο δεσμός της οικογένειας. Συγκεκριμένα σε πολλές

οικογένειες δημιουργούνται έριδες, διαξιφισμοί ανάμεσα

σε γονείς ή παιδιά εξαιτίας της έλλειψης επικοινωνίας.

Πολλοί γονείς δουλεύουν αρκετές ώρες την ημέρα για να

ικανοποιήσουν τις υλικές τους ανάγκες με επακόλουθο να

μην ενδιαφέρονται για την ζωή των παιδιών τους. Επι-

πρόσθετα άλλοι γονείς δίνουν μεγάλη ελευθερία στα παι-

διά τους με αποτέλεσμα να παρεκτρέπονται, να μην έχουν

σεβασμό και κατανόηση προς τους συνανθρώπους τους.

Συνάμα αρκετοί γονείς είναι αυστηροί με τα παιδιά τους,

στερούν αρκετά από τα δικαιώματά τους με αποτέλεσμα

να δημιουργούνται στα παιδιά συμπλέγματα κατωτερότη-

τας.

Οικογενειακό περιβάλλον

ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Εγώ για πρώτη φορά νιώθω πώς η σχέση μου με

τους γονείς μου είναι και φιλική. Είμαι πολύ ευχαρι-

στημένη από το οικογενειακό μου περιβάλλον, γιατί

μπορώ να εμπιστεύομαι και να ζητάω συμβουλές για

ό,τι με απασχολεί. Αυτό θεωρώ πως είναι πολύ σημα-

ντικό να μπορείς να συζητάς με τους γονείς σου και οι

ίδιοι να ξέρουν τι κάνεις και να μην τα μαθαίνουν από

τρίτους. Μου αρέσει πάρα πολύ να συζητώ με τους

γονείς μου και οι συμβουλές που μου δίνουν ξέρω ότι

είναι πάντοτε σωστές ειδικά για τα θέματα με το άλλο

φύλο και το σχολείο. Όσο ποτέ άλλοτε τα παιδιά

χρειάζονται τους γονείς τους, να τους καταλαβαίνουν

και να τους βοηθούν, όμως παρόλα αυτά δεν φέρονται

όλοι οι γονείς με το σωστό τρόπο. Δηλαδή τα περισσό-

τερα παιδιά (φίλοι μου) γνωρίζω πως με τους γονείς

τους δεν μπορούν να μιλούν για όλα τα θέματα και

ειδικότερα για τις σχέσεις με το άλλο φύλο, που αυτό

είναι ένα από τα σημαντικότερά μας προβλήματα.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά αυτά να κάνουν

λάθη, οι γονείς τους να μαθαίνουν πολλά πράγματα

από τρίτους που αυτό έχει πολύ άσχημες συνέπειες.

Τα περισσότερα παιδιά της ηλικίας μου έχουν

καλές σχέσεις με την οικογένειά τους .Κάποιοι όμως δεν μπορούν να συνεννοηθούν με τους γονείς τους και διαφωνούν και τσακώνονται διαρκώς. Εγώ δεν έχω πρόβλημα με τους δι-κούς μου γονείς γιατί με καταλαβαίνουν και τους καταλαβαίνω κι έτσι συνεννοούμαστε τέ-λεια. Με τα αδέρφια μου είμαστε πολύ δεμένοι και αγαπημένοι άσχετα που τσακωνόμαστε ορισμένες φορές. Γενικά τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν τους

γονείς τους. Θέλουν να κάνουν πάντα το δι-κούς τους και δεν ακούνε τους γονείς τους ακό-μα κι αν έχουν δίκιο. Ορισμένες φορές αν δεν τους επιτρέψουν να κάνουν αυτό που πιστεύ-ουν πως οι γονείς τους δεν τους αγαπάνε.

Το οικογενειακό περιβάλλον είναι

ένας τομέας όπου ο νέος Βρίσκει την

αγάπη και τη στοργή που του

χρειάζεται. Μέσα στο οικογενειακό

περιβάλλον κάνει τα πρώτα του

βήματα στη ζωή και μεγαλώνει. Το

οικογενειακό περιβάλλον σχεδόν

πάντα είναι φιλικό με τους νέους

που συγχωρεί εύκολα τα λάθη

τους .υπάρχουν βέβαια και εξαιρέ-

Κοινωνικό περιβάλλον

Το κοινωνικό περιβάλλον

μπορεί να έχει κακές συνέπειες

από κακές παρέες αλλά και

καλές. Το κοινωνικό περιβάλ-

λον μπορεί με μερικά άτομα να

είναι σκληρό να κουτσομπολέ-

ψουν άτομα χωρίς λόγο αλλά

και να τα στιγματίσουν.

Ο τόπος μας είναι μια κλει-στή κοινωνία και αυτό παρε-μποδίζει τους νέους να εκφρα-στούν. Στις μεγάλες πόλεις δεν υπάρχει ίδια αντιμετώπιση των νέων. Ζούνε σε διαφορετικούς ρυθμούς από εμάς και έχουν μεγαλύτερη ελευθερία χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρ-χει ελευθερία. Στον τόπο μας όμως κυριαρχεί το πρόβλημα του κουτσομπολιού με αποτέλε-σμα να φοβόμαστε να κάνουμε πράγματα τα οποία στις πόλεις δεν είναι απαγορευμένα.

Η κοινωνία στην οποία ζούμε είναι σχετικά μεγάλη αλλά σχεδόν όλοι γνωρίζουμε ο ένας τον άλλον και αυτό μας δίνει την δυνατότητα να αναπτύσ-σουμε καλύτερες σχέσεις μετα-ξύ μας . Μ ` αρέσει που ζω σε κωμόπολη γιατί δεν διατρέχου-με εδώ πολλούς κινδύνους π . χ . ληστείες κ . λ . π . Θα ήθελα όμως να ζήσω κάποιο διάστημα και στην πόλη για να γνωρίσω νέους ανθρώπους και να δω από κοντά το πώς ζουν . Να μάθω την νοοτροπία τους .

Στο χωριό το οποίο ζω το

κοινωνικό σύνολο, περιβάλλον

πιστεύω πως δεν είναι και τόσο

καλό. Δεν είναι τόσο καλό από

την έννοια ότι τα παιδιά 15

ετών ίσως μεγαλύτερα ή και

μικρότερα είναι προσεχτικά με

τις κινήσεις που κάνουν γιατί,

το κοινωνικό μας περιβάλλον

είναι πολύ αυστηρό και κριτι-

κάρει τα όσα γίνονται. Πιστεύω

πως ζούμε σε ένα κοινωνικό

σύνολο το οποίο έχει άγραφους

νόμους και όρια και αυτό φαί-

νεται από τις συνέπειες που

έχει κάποιος όταν κάνει κάτι

και αυτό το κάτι δεν είναι δεκτό

από τους άλλους, είναι δηλαδή

κάτι διαφορετικό από τις αρχές

τους.

Το κοινωνικό περιβάλλον θα

μπορούσε να χαρακτηριστεί

κλειστό. Υπάρχει πάρα πολύ

κουτσομπολιό που αυτό μας

δημιουργεί πάρα πολλά προ-

βλήματα. Οι περισσότεροι είναι

συντηρητικοί και κρίνουν πολ-

λά πράγματα με λανθασμένο

τρόπο.

Το κοινωνικό περιβάλλον

πιστεύω πως είναι το πιο σκλη-

ρό από όλα, γιατί μέσα σε αυτό

υπάρχουν άνθρωποι που θέ-

λουν να μου κάνουν κακό. Το

κοινωνικό περιβάλλον αντιμε-

τωπίζει τους ανθρώπους που

είναι αλκοολικοί, ναρκομανείς

με σκληρότητα και δεν είναι

σωστό.

Σχολικό περιβάλλον

Το σχολικό περιβάλλον παί-ζει άμεσο ρόλο στην ψυχολογία των παιδιών. Εάν κάποιο παιδί έχει αποκτήσει άσχημες εμπει-ρίες από το σχολείο μπορεί να το σημαδέψει σε όλη του τη ζωή, μπορεί να κάνει πράγμα-τα που κάποτε θα τα μετανιώ-σει, γι' αυτό οι καθηγητές καλό θα ήταν να προσέχουν κάθε παιδί εξίσου καλά για να μην του προκαλέσουν κανένα ψυ-χολογικό πρόβλημα γιατί μετά θα είναι αυτοί οι υπεύθυνοι για το τι θα συμβεί στο κάθε παιδί όταν θα φύγει από το σχολείο.

Το σχολικό περιβάλλον είναι

το πιο φιλικό μια και μέσα από

αυτό κάνουμε φίλους και μπο-

ρούμε να εκφραστούμε καλύτε-

ρα σε αυτό.

Σε αυτό το περιβάλλον παίρ-

νεις απαραίτητες γνώσης και

κανείς τις πρώτες γνωριμίες

της ζωής σου. Μαθαίνεις να

φέρεσαι στους μεγαλύτερους

σου αλλά και στους συνομήλι-

κους σου.

Όλα τα παιδιά πάνω από όλα στο σχολείο κάνουν φί-λους. Βρίσκουν φίλους και κά-νουν φιλίες που είτε κρατάνε μια ζωή για μεγάλο χρονικό διάστημα είτε κρατάνε όσο η φοίτησή τους στο σχολείο. Οι σχέσεις με τους καθηγητές στις μέρες μας είναι πολύ δεμένοι. Κάποιοι μαθητές εκμυστηρεύο-νται κάποιες φορές τα προβλή-ματά τους σε κάποιον καθηγη-τή ή καθηγήτρια και ζητάνε συμβουλές.

Στο σχολείο νιώθω πολύ όμορφα, γιατί έχω αποκτήσει πολλούς και καλούς φίλους, αλλά και γιατί οι καθηγητές είναι όλοι ευγενικοί και συμπα-θητικοί.

Το σχολείο μου είναι αρκετά παλιό και χρειάζεται κτιριακή αναβάθμιση. Διαθέτει κάποια εργαστήρια, όμως παρόλα αυτά καλό θα ήταν να δημιουργηθεί ένας ειδικός χώρος βιβλιοθήκης όπου θα μπορούμε να μελετάμε και να βρίσκουμε ό,τι χρειαζό-μαστε στα πλαίσια των μαθη-μάτων. Επίσης πρέπει να βελ-τιωθούν οι αθλητικές εγκατα-στάσεις, γιατί υπάρχει έλλειψη σε αθλητικό εξοπλισμό. Η διε-ξαγωγή των μαθημάτων είναι ομαλή και οι σχέσεις μας με τους καθηγητές αρκετά καλές.

Σχέσεις με το άλλο φύλο

Όλα τα νέα παιδιά όταν προχωρήσουν στο

στάδιο της εφηβείας, θέλουν να συναναστρέ-

φονται με άτομα του αντίθετου φύλου. Τα

κορίτσια αρχίζουν να βλέπουν τα αγόρια με

διαφορετικό τρόπο και αντίθετα. Από την

ηλικία των 15 έως 18 τα παιδιά θέλουν να

μαθαίνουν και να κάνουν καινούρια πράγμα-

τα, σε ότι αφορά τις σχέσεις. Είναι ωραίο τα

παιδιά να δημιουργούν σχέσεις και να είναι

κοινωνικά φτάνει όμως αυτή η σχέση να μην

φτάσει στην εκμετάλλευση, π.χ. κάποιος

26χρονος να θέλει να πουλήσει φιλία σε κά-

ποια 14χρονη, αλλά ο αρχικός σκοπός του

είναι άλλος. Πάνω σε αυτό το θέμα τα παιδιά

πρέπει να είναι ενημερωμένα από πιο

έμπειρα άτομα, από βιβλία ή από διάφορα

σεμινάρια ώστε έτσι ποτέ κανένα παιδί να

μην πέσει θύμα εκμετάλλευσης. .

Οι σχέσεις μας με το άλλο

φύλο είναι σε γενικές γραμμές

καλές σε επίπεδο φιλικό και

μη. Αν και περισσότερο κάνουμε

παρέα με άτομα του ίδιου φύ-

λου, δεν αποκλείουμε τη συνα-

ναστροφή με άλλα άτομα. Οι

περισσότεροι μαθητές και μαθή-

τριες διατηρούν δεσμούς.

Βέβαια συχνά δημιουργού-

νται αντιπαραθέσεις ανάμεσα

σε αγόρια και κορίτσια, όμως

δεν είναι σημαντικές και γι’

αυτό το λόγο δεν διαρκούν.

Σε αυτήν την ηλικία

(εφηβεία) πρέπει να υπάρχουν

σχέσεις με το άλλο φύλο είτε

φιλικές είτε συναισθηματικές.

Έχοντας σχέσεις με το άλλο

φύλο μαθαίνεις πολλά πράγ-

ματα που ποτέ σου δεν τα είχες

ακούσει. Επίσης αυτό σε εντάσ-

σει στο κοινωνικό σύλλογο για-

τί όταν ενηλικιωθείς οι σχέσεις

σου θα είναι άριστες (όχι πάντα

βέβαια).

Διασκέδαση ψυχαγωγία

Η διασκέδαση σήμερα είναι από τις πιο ευχάριστες δραστηριό-τητες για κάθε ηλικία. Είναι ένας καλός τρόπος για να ξεχά-σει κάποιος για λίγο τα προ-βλήματα που έχει και να ανα-νεωθεί. Η διασκέδαση και η ψυχαγωγία είναι δικαίωμα του καθένα από εμάς αρκεί να μην βλάπτει τους υπόλοιπους συ-νανθρώπους του.

Στην εποχή μας οι νέοι επι-

διώκουν σε ό,τι κι αν κάνουν τη

διασκέδαση. Προσπαθούν να

βρίσκουν χρόνο για να βλέ-

πουν τους φίλους διασκεδάζο-

ντας όσο τους επιτρέπουν οι

γονείς τους. Φυσικά πολλοί

νέοι καθώς ωριμάζουν τοποθε-

τούν τις προτεραιότητες τους με

την εξής σειρά : α) σχολείο, β)

οικογένεια, γ) διασκέδαση. Έτσι

σήμερα υπάρχει ένας αλλιώτι-

κος τρόπος ζωής που οι μεγα-

λύτεροι δεν τον εγκρίνουν αλ-

λά τον επικρίνουν. Υπάρχει

όμως και μία ομοιότητα η οποία

είναι ότι και στις προηγούμενες

εποχές, όλοι οι έφηβοι προσπα-

θούσαν σε ότι κι αν έκαναν να

βρίσκουν χρόνο για την καθη-

μερινή τους διασκέδαση.

Κάθε νέος έχει το δικαίωμα στις μέρες μας να διασκεδάζει όπως θέλει και όπου θέλει τα νεαρά άτομα σε μέρες αργίας ή Σαββατοκύριακα τα βράδια οι περισσότεροι πηγαίνουν σε κα-φετέριες , club κ .α . Έχουν την τάση συνήθως τα αγόρια να καταναλώνουν περισσότερα αλκοόλ απ ’ ότι τα κορίτσια .

Τη σημερινή εποχή η δια-

σκέδαση χωρίζεται σε πολλές

κατηγορίες . Ορισμένα άτομα

αρέσκονται να πηγαίνουν κάθε

βράδυ σε μπαρ ή σε ντίσκο ,

άλλοι διασκεδάζουν με το να

ασχολούνται με τα αθλήματα ,

άλλοι με κάποιες τέχνες μουσι-

κή , ζωγραφική κ.α. . Οι περισ-

σότεροι όμως προτιμούν τα

μπαρ . Με κάθε αλλαγή της

κοινωνικής μας κατάστασης

αλλάζουν και οι τρόποι διασκέ-

δασης .

Τα παιδιά σήμερα διασκεδά-ζουν συνήθως με τα πάρτι που γίνονται τα βράδια στα μπαρ, χορεύοντας και με την κατανά-λωση ποτών και αναψυκτι-κών. Όμως και η παρακολού-θηση ορισμένων αγαπημένων μας σειρών ή ταινιών στην τη-λεόραση. Ακόμα ένας άλλος τρόπος διασκέδασης καθώς και οι βόλτες.

Οι νέοι σήμερα διασκεδάζουν

βγαίνοντας έξω συνήθως τις

μέρες που δεν έχουν κάποια

απασχόληση ή κάθε Σαββατο-

κύριακα. Το καλοκαίρι οι νέοι

διασκεδάζουν καθημερινώς και

οι πιο πολλοί κάθε Σάββατο

γιατί έχει πολύ κόσμο.

Η διασκέδαση εδώ στο χω-ριό μας είναι πολύ μειωμένη. Οι λόγοι είναι ότι δεν υπάρχουν πολλοί διέξοδοι και πολλοί τρό-ποι διασκέδασης. Έτσι τα παι-διά αναγκάζονται να καταφύ-γουν εκτός χωριού, κάτι που είναι επικίνδυνο πολλές φορές. Στο χωριό μας δεν έχουμε έναν κινηματογράφο ή ένα club. Πολλές φορές πηγαίνουμε για φαγητό ή σε ένα από τα μπα-ράκια ή μαζευόμαστε όλη η παρέα και βγαίνουμε. Αυτοί είναι οι τρόποι διασκέδασης.

Ένας τρόπος για να ξεφεύ-

γω από την ένταση της καθημε-

ρινότητας είναι να πηγαίνω

στο σινεμά , στο θέατρο , όπου

εκτός από την ψυχαγωγία μα-

θαίνεις και πολλά πράγματα

που μπορεί να σε βοηθήσουν

στην ζωή.

Οι άνθρωποι σήμερα και περισσότερο οι νέοι διασκεδά-ζουν στα πάρτι και σε βραδινές εξόδους τα Σαββατοκύριακα γιατί είναι κουρασμένοι από την δουλειά των προηγούμε-νων ημερών και χρειάζονται λίγη διασκέδαση.

Καθημερινός τρόπος ζωής

Ο καθημερινός τρόπος ζωής για κάθε μαθητή είναι βασικά ο ίδιος . Ξύπνημα το πρωί για να πηγαίνει στο σχολείο , όταν τελειώσει να πάει να φάει και μετά αρχίζει ο αγώνας των φροντιστηρίων , αγγλικά , μα-θηματικά , αρχαία κ . α. το βράδυ θα κάτσει σπίτι του να ξεκουραστεί ή θα γυρίζει στις καφετέριες . Ούτε το Σαββατο-κύριακο δεν βρίσκεις χρόνο για να κάτσεις , φροντιστήρια , καφετέριες και όλα όσα κάνει κάθε νέος για να περάσει καλά

Καθημερινά θα πρέπει να

πηγαίνουμε στο σχολείο αλλά

και στα φροντιστήρια. Τελειώ-

νουμε πού αργά από αυτά και

στην συνέχεια πρέπει να προε-

τοιμαστούμε για τα μαθήματα

τις επόμενης ημέρας. Στην συ-

νέχεια αν υπάρχει ελεύθερος

χρόνος ακούμε μουσική ή βλέ-

πουμε τηλεόραση.

Ο καθημερινός τρόπος ζωής αυτήν την εποχή που ζού-με είναι λίγο περίεργη για το άτομο της ηλικίας μας. Κάθε μέρα βρίσκονται με τις φίλες τους ή με τους φίλους τους στις καφετέριες και πίνουν καφέ το απόγευμα όταν τελειώσουν από αυτά παίρνουν μια τσάντα και γυρίζουν στα φροντιστήρια και καταλήγουν να μην διαβά-ζουν καθόλου μόνοι τους. Επί-σης οι γονείς φωνάζουν για το λογαριασμό των τηλεφώνων γιατί πάντοτε είναι πολύ ανε-βασμένος από τις πολλές ώρες που μιλάνε τα παιδιά τους στο τηλέφωνο. Όταν νυχτώσει και πάει περίπου 9΄30¨μ.μ. κάθο-νται στον καναπέ και βλέπουν τ η λ ε ό ρ α σ η μ έ χ ρ ι τ η ς 12΄30¨μ.μ. Έτσι περνά η ημέρα στα νεαρά άτομα.

Περίπου όλοι εμείς έχουμε

τον ίδιο καθημερινό τρόπο

ζωής. Όλοι πηγαίνουμε σχολεί-

ο , φροντιστήρια και όλοι προ-

σπαθούμε να βρούμε όσο πιο

πολύ ελεύθερο χρόνο μπορού-

Φοβίες

Κάποια παιδιά έχουν φο-βίες μπορεί να μην το θέλουν αλλά έτσι γίνεται πάντα, μερι-κές φορές έχουν αρνητικά απο-τελέσματα, προκαλούνται από το άγχος από εκνευρισμούς και διάφορα άλλα.

Πολλοί μύθοι έχουν κα-ταρριφθεί όμως οι νέοι σήμερα έχουν άλλες φοβίες που είναι πολύ σοβαρές όπως τα ναρκω-τικά που βρίσκονται πολύ κο-ντά μας αλλά και ο κίνδυνος να κολλήσουμε AIDS είναι θέματα που απασχολούν όχι μόνο τους νέους αλλά και τους ενήλικες. Ακόμα φοβόμαστε για το μέλ-λον μας διότι έχουμε νέες νό-σους που μεταδίδονται από τα ζώα, όπως φοβόμαστε να φάμε αλλά και τις τρομοκρατικές ενέργειες.

Όλοι οι νέοι έχουμε πολλές

φοβίες για την ζωή, για το μέλ-

λον μας, που ακόμα δεν ξέρου-

με για το πώς θα εξελιχθούμε,

έτσι και εγώ έχω πολλές φοβί-

ες που ίσως να αντιμετωπίσω

στο μέλλον.

Οι νέοι έχουν περισσότερες φο-

βίες και αυτό τους ανησυχεί

επειδή φοβούνται μην τυχόν

και πάρουν κακό βαθμό στο

σχολείο ή για διάφορα άλλα

πράγματα που τους απασχο-

λούν.

Μέλλον Κάθε παιδί μικρό ή μεγάλο,

σκέπτεται το μέλλον του. Βά-

ζουν στόχους όσοι είναι τυχεροί

κατορθώνουν τους στόχους

τους αλλά άλλοι δεν τους κα-

τορθώνουν, είναι ωραίο να κά-

νεις όνειρα αλλά το άσχημο

είναι ότι τα περισσότερα είναι

άπιαστα.

Βρισκόμαστε σε ένα πολύ

δύσκολο στάδιο που πρέπει να

αποφασίσουμε για το τι θα κά-

νουμε στο μέλλον που είναι

τόσο αβέβαιο. Σίγουρα κάποιοι

θα σπουδάσουν και κάποιοι

άλλοι θα παντρευτούν ή θα

ασχοληθούν με άλλα πράγμα-

τα. Όμως υπάρχει ο φόβος που

κάνει το μέλλον τόσο αβέβαιο

για τον θάνατο ή την κατα-

στροφή πολλών πραγμάτων

ακόμα και της γης.

Υπάρχουν πολλοί νέοι που

φοβούνται τι θα του φέρει το

μέλλον και για αυτό θέλουν να

ξέρουν τι θα τους φέρει, υπάρ-

χουν όμως και άλλοι που τους

αρέσουν οι εκπλήξεις. Αυτοί

που φοβούνται το μέλλον είναι

ανασφαλή άτομα και με πολύ

άγχος. Το μέλλον με απασχολεί

πάρα πολύ, όπως και το κάθε

άτομο της ηλικίας μου. Στο

μέλλον θέλω πάρα πολύ να

σπουδάσω το επάγγελμα που

μου αρέσει, έτσι ώστε να μπορώ

να αντιμετωπίσω τα διάφορα

κοινωνικά προβλήματα. Αυτός

νομίζω πώς είναι ο κύριος στό-

χος μου για το μέλλον.

Το μέλλον είναι άγνωστο.

Ζούμε το παρόν γιατί δεν ξέ-

ρουμε αν ζούμε αύριο ή αν κά-

νουμε αυτά τα πράγματα που

θέλουμε σήμερα για το μέλλον.