คู่มือให้บริการ รพสต

คมอการใหบรการ ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

ผเขยน นพ.ชชยศภวงศ

นพ.สมศกดชณหรศม

พญ.ลดดาดำรการเลศ

พญ.สพตราศรวณชากร

นพ.เกษมเวชสทรานนท

นพ.ศภกจศรลกษณ

จดพมพและเผยแพรโดย กระทรวงสาธารณสข

สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

มลนธสาธารณสขแหงชาต

สถาบนวจยระบบสาธารณสข

ออกแบบปก ศรณยภญญรตน

รปเลม วฒนสนธสวรตนานนท

พมพท บรษททควพจำกด

แยกส-ทำเพลท บรษทมณสฟลมจำกด

คมอการใหบรการ ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล พมพครงท1กนยายน2552

มลนธสาธารณสขแหงชาต(มสช.)

1168ซ.พหลโยธน22ถ.พหลโยธนแขวงจอมพลเขตจตจกรกรงเทพฯ10900

โทรศพท0-2511-5855โทรสาร0-2939-2122e-mail:[email protected]/www.thainhf.org

คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล | �

ฯพณฯ นายกรฐมนตร นายอภสทธ เวชชาชวะ ไดแถลงนโยบายตอรฐสภาเมอ

วนจนทรท 29 ธนวาคม2551 วา ในสวนของนโยบายดานสาธารณสข รฐบาลมงเนน ใน

การปรบปรงระบบบรการสาธารณสขใหมคณภาพและประสทธภาพทดยงขน โดยการยก

ระดบสถานอนามยเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล (รพ.สต.) และสงเสรมบทบาท

ของทองถนใหเขามารวมผลตบคลากรสาธารณสข เพอกลบไปทำงานในทองถน รวมถงการ

พฒนาบทบาทอสม.ใหมศกยภาพมากยงขน

นโยบายดานสาธารณสขดงกลาวไดรบการขานรบจากผคนในแวดวงสขภาพอยาง

กวางขวาง โดยเฉพาะนกวชาการ และนกวจยระบบสาธารณสข ตลอดจนผปฏบตงานใน

โรงพยาบาลชมชนสถานอนามยเพราะเหนวาการพฒนารพ.สต.เปนยทธศาสตรทสำคญ

ในการปฏรประบบสาธารณสขหรอระบบสขภาพ เปนยทธศาสตรทเปลยนจากเนนงานรกษา

พยาบาลแบบตงรบ มาเปนการดำเนนงานเชงรกโดยเนนการสงเสรมใหมการสรางสขภาพ

ของบคคลครอบครวและชมชน โดยถอหลกทวา “สขภาพด สงคมด ไมมขาย อยากได

ตองรวมสราง” ซงจะมผลทำใหระบบบรการสขภาพในภาพรวมมประสทธภาพยงขน

ลดปรมาณผปวยทไปใชบรการโรงพยาบาลขนาดใหญลง ลดภาระคาใชจายของประชาชน

อกทงเปนการประหยดงบประมาณของชาตในระยะยาว ทสำคญคอ ลดทกขภาวะของ

บคคลครอบครวและชมชนอยางเหนเปนรปธรรม

คำนำ

� | คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขนายวทยา แกวภราดย ไดนำนโยบายดาน

สาธารณสขดงกลาวมาสการปฏบต โดยไดมอบหมายใหทางปลดกระทรวงสาธารณสขจดตง

กลไกทางราชการรองรบนโยบาย รพ.สต. อกทงไดมคำสงกระทรวงสาธารณสข ท 408/

2552 ลงวนท 18 มนาคมพ.ศ.2552 แตงตงคณะทำงานตดตามและสนบสนนนโยบาย

รพ.สต.

ดงนน เพอใหการดำเนนงานตามนโยบายดานสาธารณสขดงกลาว เปนไปตาม

แนวคดหลกการสรางเสรมสขภาพ จงไดมการจดทำคมอปฏบตงาน รพ.สต. ขน ภายใต

เวลาอนจำกด โดยคมอดงกลาวเขยนขนจากกองบรรณาธการทประกอบดวยผปฏบตงาน

จรงในสถานอนามย โรงพยาบาลชมชนตลอดจน รพ.สต.ทปฏบตการนำรองไปกอนแลว

รวมทงนกวชาการจากกรมวชาการตางๆ ทเกยวของทงน โดยการประสานงานอยางดยง

ของสำนกงานนโยบายยทธศาสตร(สนย.)กระทรวงสาธารณสข

จงขอขอบคณบรรณาธการ (นายแพทยสมศกด ชณหรศม เลขาธการมลนธ

สาธารณสขแหงชาต) และกองบรรณาธการทกทาน มา ณ โอกาสนดวย อนงกอง

บรรณาธการชดน ไดมแผนในการผลตคมอหรอแนวทางปฏบตงานดานตางๆ ใน รพ.สต.

ออกมาอกหลายเลม โดยกระทรวงสาธารณสขจะทำงานรวมกบสำนกงานกองทนสนบสนน

การสรางเสรมสขภาพ (สสส.) สำนกงานประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) สถาบนวจย

ระบบสาธารณสข(สวรส.)และมลนธสาธารณสขแหงชาต(มสช.)ตอไป

(นายแพทยชชยศภวงศ)

ประธานคณะทำงานตดตาม

และสนบสนนนโยบายรพ.สต.

สารบญ

บทท 1 : แนวคดการทำงาน 15

•ขอบเขตการดำเนนงาน 15

•พนทการทำงาน 16

•บคลากรผปฎบตงาน 16

•การบรหารจดการ 16

•ระบบสนบสนน(SupportingSystem) 16

•ขนาดของประชากรในพนทรบผดชอบตามระดบของโรงพยาบาล 17

สงเสรมสขภาพตำบล

•เปาหมาย 17

•การพฒนาบคลากร 18

•เงอนไขทสำคญและปจจยความสำเรจในการดำเนนการ 18

จดตงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

บทท 2 : กลไกการบรหารงานและการสนบสนนดำเนนงาน 21

•กลไกบรหารและสนบสนนการดำเนนงาน 22

นโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

- คณะทำงานตดตามและสนบสนนนโยบาย 22

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบล

- คณะกรรมการเรงรดการดำเนนการตามนโยบาย 23

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

- สำนกงานสาธารณสขจงหวด 23

- โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 24

•การสนบสนนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 25

- การบรหารจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 25

- คณะกรรมการบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 25

- การจดการดานกำลงคน 26

- การจดการดานการเงนการคลง 27

- การจดการดานขอมลและการวางแผน 27

- การสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขาย(CUP) 28

- บทบาทและการสนบสนนจากสำนกงานสาธารณสขอำเภอ 30

- บทบาทและการสนบสนนจากสำนกงานสาธารณสขจงหวด 30

- บทบาทและการสนบสนนจากเขตตรวจราชการ 31

- บทบาทและการสนบสนนจากสวนกลาง 31

บทท 3 : ภารกจหลกของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 33

ภารกจหลกพนฐานในการใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 35

•เดก 37

•วยรน 45

•สตร 50

•ผพการ 68

•ผสงอาย 72

•ผปวยจตเวช 80

•ผตดยาเสพตด 83

•ผปวยโรคเรอรง 87

•การจดบรการสขภาพชองปาก 99

- กรณตวอยาง

1. การจดสงแวดลอมในศนยพฒนาเดกเลก 110

ตำบลผาสงหอำเภอเมองจงหวดนาน

2. การจดการสงแวดลอมในโรงเรยนบานโสกนำขาว 111

อำเภอเมองจงหวดอดรธาน

3. เครอขายเดกไทยไมกนหวาน 112

ตำบลเมองหมออำเภอเมองจงหวดแพร

4. เครอขายเดกไทยไมกนหวานอำเภอเชยงกรานจงหวดนาน 114

5. แมลกฟนดทชมชนหนองตาเขมอำเภอนางรองจงหวดบรรมย 115

6. กจกรรมการสงเสรมสขภาพชองปากผสงอาย 116

ทชมรมผสงอายอำเภอแจหมลำปาง

7. การจดทำขอตกลงเพอสขภาพชองปากดทหมบานผกกาดหญา 118

อำเภอลำปลายมาศบรรมย

•ขอบเขตบรการเฝาระวงสอบสวนโรค 121

•ขอบเขตบรการการปองกนควบคมโรคตดตอทสำคญ 126

- วณโรค 128

- โรคตดตอนำโดยแมลง 130

- กลมโรคตดตอทวไป 136

1.โรคตดตอทางอาหารและนำ 136

2.โรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดกอายตำกวา5ป 139

- กลมโรคตดตอทปองกนไดดวยวคซน 141

- โรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ 148

- ขอบเขตการดำเนนงานปองกนควบคมโรค 154

จากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

ภารกจเสรมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 159

•ดานวทยาศาสตรการแพทย 160

•ดานการแพทยแผนไทย 164

•การปองกนโรคทเกดจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพทไมปลอดภย 167

•การปรบพฤตกรรมสขภาพ(การคมครองผบรโภค) 171

ภาคผนวก 175

แนวคดการทำงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

•แนวคดงานบรการเชงรกของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 176

•ชดบรการเชงรกของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 177

•รปแบบการทำงานเชงรกของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 178

- บรการเชงรกในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 178

- บรการเชงรกในชมชน 181

•แนวคดการเชอมโยงกบโรงพยาบาลแมขาย 186

•แนวคดการบรการอยางตอเนองและสามารถใหคำปรกษา 187

กบผปวยตลอด24ชวโมง

•แนวทางการพฒนาระบบบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 191

•รปแบบการแกปญหาสขภาพตามบรบทของพนททแตกตางกน 192

คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล | �

นโยบาย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล (รพ.สต.) นบเปนกาวสำคญของการ

พฒนาระบบบรการปฐมภมอนเปนหวใจสำคญของการสรางระบบหลกประกนสขภาพ

ระบบบรการปฐมภมทมการกำหนดรปแบบ และระบบการสนบสนนทจรงจง เปน

ปจจยสำคญทจะทำใหประชาชนมสขภาพทด โดยมการใชจายทรพยากรทมอยอยางจำกด

ใหเกดประโยชนสงสด

หวใจสำคญของการขบเคลอนใหเกด รพ.สต.ทมคณภาพนอกเหนอไปจากเรองการ

ปรบปรงโครงสรางทมการดำเนนการอยตามแผนงบประมาณแลว คอการทำใหเกดการ

ทำงานหรอใหบรการสำคญสำหรบประชาชนตามแนวคดการสงเสรมสขภาพ

คมอฉบบนมงหวงจะชวยใหผเกยวของเหนถงบทบาทสำคญท รพ.สต.ควรจะไดดำเนนการ

ตลอดจนวธหรอแนวทางในการทำงานตามบทบาทสำคญๆ

ทงน มการแบงภารกจของ รพ.สต. ออกเปนสองกลม คอภารกจหลกพนฐาน ม

ทงสน11กลมงานเปนกลมประชากร5กลมกลมผมปญหาสขภาพ5กลมและงานเฝา

ระวงโรคอก1งาน

บทนำ

10 | คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

นอกเหนอจากภารกจหลกพนฐาน11กลมงานยงมการนำเสนอแนวทางการทำงาน

สำคญๆอนๆทคนทำงานอาจจะพจารณาดำเนนการใหสอดคลองกบความตองการของ

พนทรบผดชอบ

คณะทำงานพฒนาคมอมงหวงใหคมอเลมนเปนแหลงขอมลอางองสำหรบคนทำงาน

ในทกระดบไมใชเฉพาะเจาหนาทในรพ.สต.เทานน

แมวาเจาหนาทใน รพ.สต. เปนกลมหลกทจะไดประโยชน เพราะมเอกสารสำหรบ

ชแนะการทำงานแตอกกลมทสำคญและนาจะไดใชคมอนใหเปนประโยชนคอหนวยบรการ

คสญญา เพอบรการปฐมภม หรอทรจกกนในระบบประกนสขภาพวาCUP (Contracting

UnitofPrimarycare)

ในเนอหาของงานแตละกลม จงมการพดถงเรองการประสานรวมมอหรอการสงตอ

เพอใหประชาชนในพนทไดรบการดแลตอเนองเปนการดแลเชงรกโดยใชความไดเปรยบของ

รพ.สต.รวมกบการหนนเสรมสนบสนนอยางใกลชดจากCUPไมวาจะเปนในเรองวชาการ

กำลงคนหรองบประมาณ

ในขณะเดยวกนกรมวชาการในสวนกลางและศนยเขตตางๆกจะไดทราบถงบทบาท

หนาทหลกๆของรพ.สต.และสามารถจดระบบสนบสนนไดอยางเหมาะสม

นอกเหนอจากการระบขอบเขตการทำงานหลก และงานทอาจพจาณาดำเนนการ

ตามความตองการของพนท เนอหาในคมอยงพยายามให “แนวคด” รวมทง “หลกการ”

และ “แนวทาง”การทำงานมากกวาการระบ “วธทำงาน” โดยรายละเอยดเพอใหทำตาม

คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล | 11

อยางเครงครด ทงนกดวยหวงใหคนทำงานใน รพ.สต. และพนธมตรทเกยวของ รวมกน

สรางสรรคและกำหนดวธการทำงานทสอดคลองกบบรบทของพนท

คมอฉบบนสำเรจขนไดดวยความรวมมอ และการทมเทเวลาของนกวชาการ ในกรม

วชาการทกกรมในกระทรวงสาธารณสข รวมทงทมทำงานทมาจากเจาหนาทสถานอนามย

ในพนท ภายใตการประสานงานอยางเขมแขงของทมเลขาทสำนกนโยบายและยทธศาสตร

ทงหมดนทำงานภายใตเวลาทจำกด โดยมแนวคดและเปาหมายอยางทไดกลาวมา ใน

ตอนตน

ยงมอกหลายอยางทคณะทำงานจดทำคมออยากบรรจลงในคมอฉบบน โดยคำนงถง

ประโยชนใหคนทำงานไดมโอกาสเรยนร เพราะพลงแหงการเรยนรจะมสวนอยางสำคญท

จะทำใหการเกดขนของ รพ.สต. เปนการรวมศกยภาพของคนทำงานในระบบสเปาหมาย

เดยวกนคอประชาชนมสขภาพด ไมตองพงแตหมอกนแตยาหรอมาโรงพยาบาลโดยไม

จำเปน แตกพรอมทจะดแลอยางมคณภาพเมอยามเจบปวย เพราะมการสนบสนนจาก

CUPและเครอขายบรการระดบสงขน

คณะทำงานยงมแผนทจะสรางขมความร โดยรวบรวมตวอยางการทำงานทนาสนใจ

เพอใหเกดการเรยนรผานระบบอนเตอรเนต รวมทงโอกาสในการแลกเปลยนเรยนรโดยตรง

และมการปรบปรงคมออยางตอเนอง ใหมเนอหาทเปนประโยชนเพมขน โดยจะใชความร

และประสบการณจรงจากคนทำงานในพนท ประสานเชอมโยงกบความรจากกรมวชาการ

เพอให รพ.สต. เปนหนวยบรการทมคณภาพในการสงเสรมสขภาพทำงานเชงรก รวมกบ

ชมชนและทองถน มการสนบสนนทงดานความรและเครอขายการใหบรการ มากกวาเปน

หนวยบรการโดดๆทแยกกนทำงานในระบบบรการสาธารณสขไทย


หากมขอเสนอแนะในการปรบปรงใหคมอการทำงาน รพ.สต. เปนประโยชนไดมาก

กวาทเปนอย กรณาอยารรอทจะเสนอแนะมาท สำนกนโยบายและยทธศาสตร หรอ

[email protected]เพอชวยกนทำใหคมอและขมความรอนๆททมงานจะชวยกน

ทำใหเกดขนตอไป เปนประโยชนตอคนทำงาน นำไปสการสรางสขภาพประชาชนไทยได

อยางแทจรง

คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล | 1�

บทท 1 แนวคดการทำงาน

1� | คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

รฐบาลภายใตการนำของฯพณฯอภสทธ เวชชาชวะนายกรฐมนตร แถลงนโยบาย

ดานสาธารณสขตอสภาผแทนราษฎร ในขอ 3.3.3 คอ ปรบปรงระบบบรการดาน

สาธารณสขโดยลงทนพฒนาระบบบรการสขภาพภาครฐทกระดบใหไดมาตรฐานยกระดบ

สถานอนามยเปน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล (รพ.สต.) และพฒนาเครอขายการสง

ตอในทกระดบอยางมประสทธภาพ เชอมโยงกนทงภาครฐและเอกชน เพอใหระบบหลก

ประกนสขภาพมคณภาพอยางเพยงพอทวถงมทางเลอกหลากหลายรปแบบและครอบคลม

ไดถงการรกษาพยาบาลในสถานพยาบาลเอกชนทเขารวมโครงการ

กระทรวงสาธารณสขไดดำเนนการเพอตอบสนองตอการแกปญหาและนโยบายของรฐ

ดงกลาวตอเนอง โดยการปรบโฉมการบรการสขภาพระดบปฐมภมของประเทศไทย ให

เปลยนจากบรการเชงรบมาเปนเชงรก โดยจดทำ “แผนการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตำบล พ.ศ.2552-2555” ขนเพอเปนกรอบแนวทางในการขบเคลอนการดำเนนการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล และไดดำเนนการระยะแรกทเปาหมายสถานอนามย

จำนวน1,001แหงในการปรบโฉมการบรการนสถานอนามยจำเปนตองไดรบการปรบปรง

ทงดานกายภาพรปแบบบรการโดยบคลากรทไดรบการชแจงและอบรมตามแนวทางใหม

ดงนน จงจำเปนตองมคมอการปฏบตงานเพอใหการปฏบตในภารกจหลก เปนไปใน

แนวทางเดยวกนตามปรชญาของรพ.สต. โดยภารกจหลกนนจำแนกเปน2แบบคอการ

บทท 1 แนวคดการทำงาน | 15

ทำงานกบกลมประชากรและการทำงานกบกลมโรคซงเปนกจกรรมท รพ.สต.ตองปฏบต

สวนภารกจเสรมหรอภารกจบางลกษณะ รพ.สต.อาจเลอกพจารณาปฏบตตามความจำเปน

และเหมาะสมของแตละพนทโดยมงใหมคณลกษณะสำคญดงน

ขอบเขตการดำเนนงาน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลมขอบเขตการดำเนนการบรการสาธารณสข

ผสมผสานทงดานการสงเสรมสขภาพการควบคมและปองกนโรคการรกษาพยาบาลและ

การฟนฟสภาพ รวมทงการจดการปจจยเสยงตอสขภาพ ทงในระดบบคคล ครอบครว

ชมชนและสงคมในพนททรบผดชอบโดยมจดเนนดงน(รายละเอยดอยในภาคผนวก)

• ดำเนนการเชงรก โดยมงเขาหาประชาชนและชมชนเพอการสรางสขภาพเปนหลก

รวมทงมงจดการกบปจจยเสยงทเปนตนเหตของปญหาสขภาพ

• บรการอยางตอเนอง สามารถใหคำปรกษาและสงตอผปวยไดตลอดเวลา โดย

สามารถปรกษาแพทยในโรงพยาบาลพเลยง หรอสงตอผปวยไดตลอดเวลา ทงน

อาจมบรการเตยงนอนเพอสงเกตอาการโดยไมรบผปวยไวนอนคางคน และหากม

กรณฉกเฉน กมระบบบรการการแพทยฉกเฉนเพอออกไปรบผปวยและใหการปฐม

พยาบาลกอนสงตอ

• มความเชอมโยงและมสวนรวม โดยมความเชอมโยงกบบรการสขภาพในระดบอน

ในการดแลผปวยรายกรณอยางมประสทธภาพ และมสวนรวมอยางเขมแขงในการ

ดำเนนงานของประชาชนชมชนและองคกรปกครองทองถน


พนทการทำงาน

มเขตพนทรบผดชอบ (catchment area) อยางชดเจน โดยใชบานเปนเรอนผปวย

(homeward)

บคลากรผปฎบตงาน

•มความรและทกษะในการใหบรการผสมผสานและมทกษะเพมเตมเฉพาะดาน

•มศกยภาพในการบรหารจดการและการทำงานเปนทม

•มศกยภาพในการทำงานเชงรกในชมชน

•มศกยภาพในการใชและจดการระบบขอมลและเทคโนโลยสารสนเทศ

การบรหารจดการ

เนนการมสวนรวมของประชาชนชมชนองคกรปกครองสวนทองถน(อปท.)ราชการ

สวนภมภาคองคกรเอกชน โดยมเปาหมายรวมใหเกดระบบทมความยดหยนคลองตวม

ความยงยนมความเปนธรรมมประสทธภาพเปนระบบทชมชนสนบสนนกำกบดแลและ

รสกเปนเจาของ

ระบบสนบสนน(SupportingSystem)

• ระบบขอมลขาวสารและเทคโนโลยสารสนเทศ

• ระบบการปรกษาโรงพยาบาลพเลยงตลอดเวลา

• ระบบเวชภณฑและเวชภณฑทมใชยาทสอดคลองกบโรงพยาบาลพเลยง


ขนาดของประชากรในพนทรบผดชอบตามระดบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

สถานอนามย / ศนยสขภาพชมชน หรอหนวยบรการระดบปฐมภมรปแบบอนๆ

สามารถพฒนาหรอยกระดบการดำเนนงานเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลได โดย

รบผดชอบจำนวนประชากรหลายระดบ ตงแตประชากรไมกพนคน จนถงประชากรเปน

หมนคน และมบคลากรตงแต 5-10 คนหรอมากกวา ตามภาระงานทรบผดชอบทงน

อาจมแพทยและบคลากรแพทยแผนไทย เภสชกร ทนตแพทย นกกายภาพบำบด และ

นกสงคมสงเคราะห ไปรวมใหบรการทงเตมเวลาหรอบางเวลาตามความจำเปนและความ

เหมาะสม

เปาหมาย

ในปงบประมาณ2552ตงแตเดอนมถนายนถงกนยายน2552ตงเปาหมายท 1,000

แหง (ภายในสนเดอนกนยายนป 2552) และในปงบประมาณ 2553 (1ตลาคม 2552 -

30กนยายน2553)ไดตงเปาหมายเพมอก1,000แหงรวมเปน2,000แหงและเมอสนสด

โครงการไทยเขมแขงป2553-2555ไดตงเปาหมายไวจำนวน9,762แหงทงนจะปรบปรง

โครงสรางพนฐานและระบบบรการ ไดแก ปรบปรงโครงสรางทางกายภาพและสภาพ

แวดลอมของ รพ.สต. โดยดำเนนการใหสอดคลองกบบรบททางวฒนธรรมชมชนหรอ

วฒนธรรมทองถน และสนบสนนนวตกรรมในการทำงาน เชน บรการเชงรกในการดแล

สขภาพ บรการรกษาพยาบาลฉกเฉนทม องคการบรหารสวนตำบลเปนดานหนา (first

responder)หรอ การใชบานเปนเรอนผปวย (homeward) โดยมพนททงตำบลเปนโรง

พยาบาลเปนตน


การพฒนาบคลากร

สงทควรเนนคอการทำงานรวมกนเปนทมใชความสามารถของแตละสวนอยางเตมท

และทำงานตอบโจทยปญหาหลกของชมชนนนไดด

กำลงคนอาจแบงเปน 3 สวน คอ 1) บคลากรททำงานประจำอยางตอเนองใน

รพ.สต. 2)บคลากรทเสรมเพมเตมตามบรการเฉพาะและ3)บคลากรทเปนสวนประสาน

ในโรงพยาบาลแมขายททำหนาทเชอมโยงบรการระหวาง รพ.สต. กบแมขายและหนวย

บรการอนทเกยวของ

กำลงคนสวนทเปนฐานทำงานประจำควรเนนใหมจำนวนเพยงพอกบภาระงานและ

มสาขาวชาชพทเพมเตมไดครอบคลมงานหลก ไดแกพยาบาลนกวชาการดานการปองกน

โรคและสงเสรมสขภาพและนกกายภาพบำบด

วธการบรหารจดการดานบคลากรใหมเพมเตมในรพ.สต.นน สามารถจดการไดใน

4ลกษณะคอ

1)บคลากรทมอยเดมแตมคาตอบแทนใหทำงานไดเพมขน

2) โรงพยาบาลแมขายจดสรรคนลงมาชวยดแลงานเพมขนซงทำไดหลายแบบ เชน

ระดมผทสำเรจการศกษาใหม และ/หรอ ยม/รบยายผสมครใจทงนใหชมชนและองคกร

ปกครองสวนทองถนมสวนรวม

3) จางเพม ซงจางไดทงนกวชาการและพยาบาลภายใตการสนบสนนงบประมาณ

จากสวนตางๆอาทรพ.แมขายทองถนหรองบสนบสนนเพมเตมจากสปสช.ภายใตการ

ประเมนสถานการณความจำเปน และสถานการณทางการเงนของ รพ.สต. โดยคณะ

กรรมการบรหารรพ.สต.

4)พฒนาบคลากรหรอสงเสรมการศกษาตอเพอกลบมาทำงาน โดยจะใชงบประมาณ

รพ.แมขายหรอทองถนในการสนบสนนคาใชจายในการเรยนสวนการจางงานเมอจบการ

บทท 1 แนวคดการทำงาน | 1�

ศกษาจะจางโดย รพ.แมขาย รพ.สต.หรอทองถน ขนกบการตกลงกนของคณะกรรมการ

บรหารรพ.สต.

กำลงคน เปนหวใจสำคญของการพฒนาศกยภาพของ “ทมสขภาพในโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตำบล” โดยตองเพมกำลงคนใหเพยงพอดวยวธดงกลาวขางตนนอกจากน

ยงมการระดมความรวมมอในพนท เชน อาสาสมครสาธารณสข และประชาชน เพอ

สนบสนนกจกรรมการสรางเสรมสขภาพทมงเนนการดแลตนเอง(selfcare)และครอบครว

เงอนไขทสำคญและปจจยความสำเรจในการดำเนนการจดตงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

1)ผบรหารทกระดบใหการสนบสนนและตดตามพฒนาอยางจรงจงตามนโยบายและ

แผนปฏบตการทกำหนด

2) หนวยงานสนบสนนทกระดบมการจดทำแผนเพอการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตำบลทงระยะสนระยะปานกลางและระยะยาว

3) เรมตนในพนททมความพรอม ทสมครใจ และทซงชมชนมความกระตอรอรนใน

การมสวนรวม

4)มการใชกระบวนการประชาคมเพอปรบแนวคดของคนในชมชน สรางความเขาใจ

และกระตนใหเกดความรวมมอของกลมผมสวนไดสวนเสย

5) มการพฒนาคณภาพการรกษาพยาบาลและภาพลกษณของสถานบรการ รวมกบ

การทำงานเชงรกในชมชน

6)ความเชอมโยงระหวางรพ.สต.ดวยกนและกบโรงพยาบาลแมขาย


บทท 2 กลไกการบรหารงาน

และการสนบสนนดำเนนงาน


กลไกบรหารและสนบสนนการดำเนนงานนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล(ดแผนภมหนา24)

คณะทำงานตดตามและสนบสนนนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบล (รพ.สต.) นายวทยา แกวภราดย รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ไดลงนามในคำสง

กระทรวงสาธารณสขท 408/2552 เมอวนท 18มนาคมพ.ศ.2552 แตงตงคณะทำงาน

ตดตามและสนบสนนนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบล โดยมบทบาทหนาท

สงเสรมและจดการใหเกดการศกษาวจย สรางความร เพอสนบสนนระบบการสรางเสรม

สขภาพระดบตำบลสงเสรมการจดการความร (KM)สงเสรมและจดการสอสารสงคมเพอ

สรางกระบวนทศนสขภาพใหมตลอดจนทำการเชอมโยงกบหนวยงานอนๆทเกยวของเชน

สำนกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช.) สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

(สสส.) สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

(สช.)มลนธสาธารณสขแหงชาต(มสช.)เปนตน

นอกจากนคณะทำงานฯ ชดน จะกำหนดใหมกลไกในการตดตามประเมนผลของ

นโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล โดยประสานงานกบสำนกตรวจราชการและ

บทท 2 กลไกการบรหารงานและการสนบสนนดำเนนงาน | 2�

สำนกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) เพอใหนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

เกดผลในทางปฏบตมผลตอการสรางเสรมสขภาวะของประชาชนครอบครวและชมชนใน

พนทอยางแทจรง

คณะกรรมการเรงรดการดำเนนการตามนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล คณะกรรมการชดน แตงตงโดยปลดกระทรวงสาธารณสข โดยมอบหมายใหรองปลด

กระทรวงสาธารณสขเปนประธานมบทบาทหนาทในการเรงรดการดำเนนการตามนโยบาย

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล รวมทงจดการใหเกดระบบสนบสนน และจดทำแผน

สนบสนนดานตางๆเพอใหนโยบายบรรลวตถประสงคเชนการจดระบบสนบสนนทางวชาการ

การจดทำแผนพฒนากำลงคน (การผลต การฝกอบรมการสบเปลยนหมนเวยนบคลากร

ฯลฯการจดการดานการเงนการคลงการจดระบบขอมลและการวางแผนการจดระบบการ

สนบสนน รพ.สต. จากโรงพยาบาลแมขาย (การใหคำปรกษาทางไกลสนบสนนเวชภณฑ

และการดแลผปวยทมความซบซอนการพฒนาระบบสงตอ การสนบสนนดานวชาการและ

พฒนาบคลากร)เปนตน

สำนกงานสาธารณสขจงหวด ผวาราชการจงหวดอาจพจารณาแตงตงคณะกรรมการเรงรดการดำเนนงานตาม

นโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลและ/หรอนโยบายอนๆในระดบจงหวด โดยองค

ประกอบของคณะกรรมการชดนอาจประกอบดวยผอำนวยการโรงพยาบาลศนย/ทวไป

โรงพยาบาลชมชนทสนบสนน รพ.สต. หนวยงานราชการสวนภมภาคทเกยวของ ผแทน

องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) นกวชาการ ผทรงคณวฒในทองถน เปนตน เพอทำ

หนาทในการประสานกลไกตางๆในพนทใหปฏบตงานตามนโยบายรพ.สต.อยางบรณาการ

และมเอกภาพ


โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล (รพ.สต.) ควรมการจดตงคณะกรรมการบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล โดยอาจม

องคประกอบจากเจาหนาทกระทรวงสาธารณสข ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผนำ

ชมชนทองถน และอนๆทสอดคลองกบบรบทวฒนธรรมในแตละพนท ทงนโรงพยาบาลสง

เสรมสขภาพตำบล จะบรรลพนธกจในการสงเสรมใหเกดการสรางสขภาวะของบคคล

ครอบครวและชมชนไดกตอเมอคนทกคนในชมชนหนวยงานองคกรทกภาคสวนจะตอง

รวมกนสรางสขภาพตามหลกทวา“สขภาพดสงคมดไมมขายอยากไดตองรวมสราง”

แผนภมแสดงความเชอมโยงของกลไก กระบวนการดานนโยบาย

และปฏบตการในการสนบสนน และพฒนา รพ.สต.

รมว.กระทรวงสาธารณสข

ปลดกระทรวงสาธารณสข

คณะกรรมการเรงรดการดำเนน

การตามนโยบาย

คณะทำงานตดตามและ

สนบสนนนโยบายโรงพยาบาล


สำนกงานสาธารณสขจงหวด

คณะกรรมการเรงรดการดำเนน

การตามนโยบายรพ.สต.

สปสช.สสส.

สวรส.สช.มสช.รพ.สต.

คณะกรรมการพฒนา

รพ.สต.

องคกรปกครอง

สวนทองถน(อปท.)

บทท 2 กลไกการบรหารงานและการสนบสนนดำเนนงาน | 25

การสนบสนนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลการบรหารจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล แมวาสถานอนามยทจะไดรบการพฒนาขนเปน รพ.สต. จะเปนสถานบรการภายใต

โครงสรางการบรหารราชการสวนภมภาคทสงกดกระทรวงสาธารณสขทงหมด แตจาก

ปรชญาการกอกำเนดของ รพ.สต. เกดจากการมสวนรวมอยางแทจรงของทกภาคสวน ซง

เปนปจจยสำคญในการดำเนนการใหเกดความสำเรจและยงยน ดงนนรปแบบการบรหาร

จดการทควรจะเปนจงไมอาจใชเพยงโครงสรางเดมไดอกตอไป

คณะกรรมการบรหาร รพ.สต. อาจมองคประกอบมาจากสามภาคสวนคอ ภาครฐ ไดแกผแทนจากโรงพยาบาล

แมขายสำนกงานสาธารณสขอำเภอ เจาหนาทรพ.สต. รวมถงองคกรปกครองสวนทองถน

ภาควชาการ ไดแกผทรงคณวฒทงทางดานสาธารณสขและอนๆและภาคประชาสงคมซง

รวมถงอสม.และผแทนชมชนอนๆในสดสวนทใกลเคยงกน

ในระยะเรมแรกหากยงไมมบญญตไวเปนกฎหมายทใหอำนาจหนาทตามบทบญญต

นนกอาจกำหนดขนเปนหลกปฏบตของพนทกอนไดความสำคญอยทการบรหารทเกดขนจรง

ทควรใหและใชบทบาทของคณะกรรมการดงกลาวใหมากทสด เชน การทำแผนปฏบตการ

ของ รพ.สต.การดำเนนการเรองบคลากรงบประมาณ เปนตนกจกรรมสำคญๆควรนำ

เขามาปรกษาหารอในคณะกรรมการใหชวยพจารณา

หนาทหลกของคณะกรรมการบรหาร รพ.สต.คอ การสรางความรวมมอดานบรหาร

จดการให รพ.สต.สามารถดำเนนการไดตามทกำหนดเปาหมายบรการการประสานเชอม

ตอกบหนวยงาน องคกรเครอขายตางๆ ใหการบรการรวมกน รวมถงสนบสนนดาน

ทรพยากรจากทกภาคสวนอาทบคลากรหรองบประมาณภาครฐองคกรปกครองสวนทองถน


องคกรเอกชน ชมชน ในการเขามารวมกนสรางสขภาพของประชาชนในเขตบรการ

ของรพ.สต.

การจดการดานกำลงคน เพอใหสอดคลองกบภารกจของรพ.สต.ซงมงเนนบรการเชงรกในดานสงเสรมปองกน

และเพมศกยภาพในการรกษาเบองตน ในขณะทคาเฉลยของจำนวนบคลากรในสถาน

อนามยปจจบนมเพยง2.9คนตอแหงจงมประเดนทตองคำนงถงคอ

1. จำนวนบคลากรและแหลงทมา : จำนวนบคลากรควรมาจากการวเคราะหภาระ

งาน ประกอบกบขนาดของพนทและประชากรทอยในเขตรบผดชอบสวนการไดมาตอง

อาศยการจดการเปนเครอขาย การเพมจำนวนบคลากรเปนสงทจำเปน โดย รพ.สต. อาจ

จางลกจางเพมเตมเพอปฏบตงานโดยใชเงนบำรงของรพ.สต.อาจมการสนบสนนบคลากร

จากโรงพยาบาลแมขายมาเปนการประจำหรอหมนเวยนมาเปนบางชวงเวลากได

2. ประเภทของบคลากร : รพ.สต.ควรมพยาบาลวชาชพหรอพยาบาลเวชปฏบต เพอ

เพมขดความสามารถในการดแลผปวย และบคลากรทรวมทมงานควรมลกษณะทมทกษะ

หลากหลายผสมผสานในแตละบคคลหลกเลยงการทำใหแตละคนมความชำนาญเฉพาะ

ดานใดดานหนงแตเพยงอยางเดยว เนองจากมจำนวนบคลากรนอย รวมถงการฝกอบรม

อสม./แกนนำสขภาพ จำนวนหนงใหชวยปฏบตงานเปนการประจำ โดยเฉพาะการ

สาธารณสขมลฐานการแพทยแผนไทยการเยยมบานและงานเชงรกอนๆการสนบสนน

บคลากรจากอปท.กเปนทางออกหนงทจะเพมจำนวนผปฏบตงานหรอการรวมกนปฏบต

ภารกจกบองคกรอนๆ ในพนทกจะทำใหสามารถบรรลภารกจได โดยไมตองเพมจำนวน

คนใน รพ.สต. เชนการสงตอผปวยโดยอาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน (อปพร.)หรอ

บรการรถยนตรบสงผปวยฉกเฉนของทองถนเปนตน

บทท 2 กลไกการบรหารงานและการสนบสนนดำเนนงาน | 27

การจดการดานการเงนการคลง สถานอนามยทยกฐานะเพอเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลจำเปนตองไดรบ

งบประมาณดำเนนการภารกจตางๆ อยางพอเพยง นอกเหนอจากงบลงทนตามโครงการ

ไทยเขมแขงและงบเตรยมความพรอมจำนวน 200,000 บาทตอแหงในป 2552 และการ

สนบสนนงบประมาณจากสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเพมเตม งบประมาณ

โรงพยาบาลแมขาย งบประมาณสงเสรมปองกนในรปแบบตางๆ เชน งบประมาณสงเสรม

ปองกนสขภาพระดบพนท Area-based)จากจงหวด งบประมาณพฒนาบรการปฐมภมใน

รปแบบตางๆงบลงทนทดแทนจากCUPสำนกงานสาธารณสขจงหวดหรอผตรวจราชการ

กระทรวงสาธารณสขจะตองมการจดการเพอใหรองรบกบนโยบายขณะท รพ.สต.คงตอง

วางแผนการระดมทรพยากรจากแหลงตางๆ เพอมาดำเนนการ อาท งบประมาณดาน

สาธารณสขจาก อปท. ภาคเอกชนอนๆ รวมถงการระดมทนจากชมชน โดยอาศยกลไก

คณะกรรมการบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลและกลไกรปแบบอนๆรวมถงการใช

งบประมาณทมอยางมหลกเกณฑมการวางแผนปฏบตการรองรบควบคมกำกบการใชงบ

ประมาณ โดยคำนงถงความคมคา (efficiency) กจะสามารถจดบรการไดอยางม

ประสทธภาพ

การจดการดานขอมลและการวางแผน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล ตองจดใหมและใชขอมลในการดำเนนการอยาง

เปนระบบและพอเพยงการจดทำแฟมครอบครว(familyfolder)ซงเปนขอมลพนฐานทจะ

ใชตดตามดแลสขภาพของประชาชนในเขตรบผดชอบหากมการสำรวจขอมลสขภาพทด

การปรบปรงใหเปนปจจบนอยเสมอ รวมกบขอมลการมารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตำบลทพฒนาและดำเนนการอย หากมการนำมาวเคราะหอยางเปนระบบกสามารถ

ใชประโยชนจากขอมลทง 2 สวนได โดยใชเพอการวจยชมชน วางแผนแกปญหา รวมถง

การวางแผนการดแลสขภาพของปจเจกบคคลอยางมคณภาพดวย


การสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขาย (CUP) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล เปนหนวยงานบรการทมงเนนการบรการในระดบ

ปฐมภม(primarycare)ในลกษณะทเปนเครอขายทงในแนวราบและแนวดงทงนจะตองม

การสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายซงมศกยภาพมากกวา โดยเฉพาะในเรองขดความ

สามารถในการตรวจวนจฉย และการรกษาโรค รวมถงดานการเงนการคลงบคลากรและ

วชาการการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายจงเปนปจจยแหงความสำเรจทสำคญ

1. การสนบสนนดานการตรวจวนจฉยและรกษาโรค

1.1 การใหคำปรกษาทางไกลแบบ Online

เปนระบบทควรจดทำใหมขนในทก รพ.สต. เพอให รพ.สต.ขอคำปรกษาใน

การดแลผปวยทถกตองกบแพทยหรอเจาหนาททโรงพยาบาลแมขายได เปนการลด

ภาระการตองสงผปวยไปในกรณทไมจำเปนตองไปปรากฏตวทโรงพยาบาลแมขาย

ดวยเทคโนโลยปจจบนสามารถตดตอกนไดทงภาพและเสยงแบบทนท (real time)

รพ.สต.สามารถเลอกใชอปกรณและระบบเชอมตอทเหมาะสมไดยกเวนในบางพนท

ทอาจยงมปญหาเรองบรการการเชอมตอ โรงพยาบาลแมขายตองบรหารจดการเรอง

กระบวนการทจะใหมบคลากรของโรงพยาบาล โดยเฉพาะแพทยใหความรวมมอใน

การดำเนนการอยางเหมาะสมและเกดประโยชนไดจรง หากโรงพยาบาลแมขายใด

ตองการเรยนรจากตวอยาง (best practice) กมหลายแหงทดำเนนการแลวใหการ

เรยนรได

1.2 การสนบสนนเวชภณฑและการดแลผปวยทมความซบซอน

โรงพยาบาลแมขายควรเพมรายการบญชยาทสามารถใหจายไดทรพ.สต.ตาม

แนวทางการรกษาของโรงพยาบาลแมขาย รวมถงระบบการสงสงสงตรวจเพอการ

วนจฉยหรอตดตามผลการรกษาจากรพ.สต.การรวมกนดแลผปวยในรายทสามารถ

บทท 2 กลไกการบรหารงานและการสนบสนนดำเนนงาน | 2�

สงกลบบานไดแตยงตองการบรการทมขดความสามารถมากกวาทสถานอนามยเดม

แตไมจำเปนตองไปนอนรกษาทโรงพยาบาล

1.� การพฒนาระบบสงตอ

โรงพยาบาลแมขายทกแหงจะไดรบการสนบสนนรถพยาบาลจากงบประมาณ

ไทยเขมแขง เพอการสงตอกรณเกนขดความสามารถของรพ.สต. โดยตองพฒนาให

เกดความพรอมสะดวกทงกรณทสงไปรบการตรวจวนจฉยรกษาหรอสงผปวยจาก

โรงพยาบาลแมขายกลบไปยงรพ.สต.เพอดแลตดตามการเยยมบานตอเนอง

2. การสนบสนนดานการเงนการคลง : ในปจจบนหนวยบรการทเปนคสญญาระดบ

ปฐมภม (CUP) ยงเปนโรงพยาบาลแมขาย ดงนนการสนบสนนงบประมาณดำเนนงาน

(operating budget) จงตองอาศยโรงพยาบาลแมขายเปนผสนบสนนดานการเงนในการ

ดำเนนงานเปนหลกโดยระบบการจดสรรงบประมาณมาจากสปสช.อาจมการทดลองรปแบบ

การจดการการเงนการคลงซงจะพฒนาไปสการพฒนาอยางยงยน

�. การสนบสนนบคลากร : โรงพยาบาลแมขายสามารถจดระบบการสนบสนนใหได

ตงแตแพทย (กรณท รพ.สต. เปน PCUหรอCMU) เดมตามความเหมาะสมของพนท

ตลอดจนบคลากรสาธารณสขอนๆ ทชวยเตมเตมใหบรการของรพ.สต. ครบถวนตามท

กำหนดไว การสนบสนนอาจใหบคลากรจากแมขายไปชวยอยางถาวรในชวงเวลาหนงหรอ

หมนเวยนไปตามวนระยะเวลาทเหมาะสมโดยใชหลกคดทวาหากบรการทรพ.สต.มความ

เขมแขงประชาชนกไมตองมารบบรการทโรงพยาบาลแมขาย บคลากรทสงไปใหบรการท

รพ.สต.กทำภารกจเดยวกนกบทโรงพยาบาลแมขายจะตองทำนนเองแตประชาชนไมตอง

เดนทางไกลมารบบรการทโรงพยาบาลแมขาย

�0 | คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

�. การสนบสนนดานวชาการและการพฒนาบคลากร : โรงพยาบาลแมขายซงเคยให

ความชวยเหลอทางวชาการแกสถานอนามยอยเดมควรมแนวทางหรอแผนพฒนาบคลากร

ทชดเจนรวมกบ รพ.สต. วาจะมการพฒนาองคความรในดานตางๆ แกบคลากรของ

รพ.สต. อยางไร ทงเรองการวนจฉย รกษาพยาบาล โรคตางๆ ตลอดจนดานการ

สาธารณสข และการถายทอดเทคโนโลยทเหมาะสม เชน การใชเทคโนโลยดานขอมลขาว

สารในการทำงานรวมกนเปนเครอขาย รวมถงการพฒนาบคลากรทมลกษณะเฉพาะ เชน

การฝกอบรมพยาบาลวชาชพ ใหเปนพยาบาลเวชปฏบต ซงอาจตองประสานกบสำนกงาน

สาธารณสขจงหวด, เขตหรอเครอขายภายนอกพนทดวย เชน วทยาลยการสาธารณสข,

วทยาลยพยาบาลหรอมหาวทยาลยทจะเรงผลตและพฒนาบคลากรเปนตน

บทบาทและการสนบสนนจากสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สาธารณสขอำเภอ ยงเปนผบงคบบญชาและพเลยงทางดานการสาธารณสขทสำคญ

ของ รพ.สต. เพยงแตตองปรบกระบวนการทำงานใหสอดคลองกบนโยบายและยคสมย

รพ.สต. จำเปนตองมการทำงานเชอมตอกนเปนเครอขาย สสอ.จะชวยประสานสนบสนน

การเชอมตอดงกลาว รวมถงการสนบสนนการจดทำแผนปฏบตการการเฝาระวง สอบสวน

โรคและควบคมโรคโดยเฉพาะกรณทมการระบาดกวางขวางกวาขอบเขตของรพ.สต.เอง

ไปจนถงการชวยตดตามกำกบนเทศงานในพนทภาพรวมของอำเภอกลไกคณะกรรมการ

ประสานงานสาธารณสขระดบอำเภอ (คปสอ.) ยงมความสำคญในการจดการสขภาพใน

ระดบอำเภอ โดย รพ.สต. จะเปนรากฐานทสำคญทจะทำใหเกดความครอบคลมและม

คณภาพ

บทบาทและการสนบสนนจากสำนกงานสาธารณสขจงหวด การบรหารราชการสวนภมภาคมสำนกงานสาธารณสขจงหวดเปนหวหนาสวนราชการ

ประจำจงหวด โดยเปนผแทนเพยงหนงเดยวของกระทรวงสาธารณสขทำใหการบรหารงาน

บทท 2 กลไกการบรหารงานและการสนบสนนดำเนนงาน | �1

ในพนทมเอกภาพมาก การดำเนนงานของ รพ.สต. ตองไดรบการสนบสนนและบรหาร

จดการของสำนกงานสาธารณสขจงหวดทงในแงของการใชอำนาจจดการทมตามกฎหมาย

และการสนบสนนทางวชาการในการจดการ เชน การมอบอำนาจใหผอำนวยการ รพ.สต.

ดำเนนการใดไดบาง การวางระบบเชอมตอทางดานไอท ระบบเฝาระวงและรายงานโรค

การสนบสนนและพฒนาบคลากรทตองอาศยการจดการระดบจงหวด งบลงทนทดแทนทอย

ในอำนาจของจงหวดกสามารถพจารณาจดสรรสนบสนนใหแกรพ.สต.ตามความเหมาะสม

ได รวมถงการเปนกลไกทจะควบคมกำกบ ตดตาม นเทศงานใหเกดการดำเนนตาม

นโยบายดวยความเรยบรอยในภาพรวมของจงหวด

บทบาทและการสนบสนนจากเขตตรวจราชการ เขตตรวจราชการมบทบาทสำคญในการแกปญหาทตองใชอำนาจในระดบเขตหรอ

การจดการททำดวยระดบเขตตรวจราชการแลวไดผลดมากกวา เชน การพฒนาบคลากร

บางสาขาเพอสนบสนน รพ.สต. การจดสรรงบลงทนทดแทนทเปนอำนาจเขตตรวจราชการ

การนเทศและประเมนผลในภาพรวมของเขตตลอดจนการเชอมตอกบกระทรวงในสวนกลาง

เปนตน

บทบาทและการสนบสนนจากสวนกลาง การสนบสนนจากกระทรวงสาธารณสข ภายใตงบประมาณกระตนเศรษฐกจไทยเขม

แขง ระยะท 2 (ระยะท 1 เปนการปรบปรงชนลางของสถานอนามยทยงไมไดดำเนนการ)

ซงสนบสนนรพ.สต.ในหลายโครงการ

1.โครงการพฒนาบรการปฐมภมจำนวน14,793ลานบาท

โดยในป2553จดสรรงบประมาณเปนรถพยาบาลจำนวน829คนไวทโรงพยาบาล

แมขายทกแหงสำหรบการสงตอ นอกจากนยงสนบสนนงบประมาณใน รพ.สต. จำนวน


2,151 แหง แหงละ 1.355 ลานบาท แบงเปนงบประมาณปรบปรงโครงสรางพนฐานและ

ภมทศน 5 แสนบาทตอแหง งบครภณฑทางการแพทย และครภณฑสำนกงานทจำเปน

จำนวนเงน8.55แสนบาท

2.โครงการพฒนาระบบขอมลสขภาพทงหมดจำนวน2,700ลานบาท

ซงสวนหนงจะนำมาพฒนาระบบขอมลดานสขภาพของรพ.สต.ดวย

3. โครงการผลตและพฒนาบคลากรสาธารณสข เชน แพทย พยาบาลทนตภบาล

นกวชาการสาธารณสขและอนๆ แตกวาจะไดบคลากรจากการผลตมาชวยทำงานอาจใช

เวลานาน ในขณะเดยวกนการพฒนาบคลากรกสามารถสงเสรมการทำงานของบคลากรใน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลทมอยอกทางหนง

สปสช. : ซงเปนผซอบรการในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา มงบประมาณทง

ทางดานรกษาพยาบาลและสงเสรมปองกนโรคไปจนถงการพฒนาระบบจะใหเงนสนบสนน

ในรปแบบตางๆทงในลกษณะรายหวทวไปซงไดคดรวมไปใหทCUPและกจกรรมเฉพาะ

ซงไดดำเนนการใหการสนบสนนรพ.สต.โดยในระยะสนสนบสนนงบดำเนนการใหรพ.สต.

แหงละ 2 แสนบาทและในป 2553กจะมเงนสนบสนนเพมเตมใหกบหนวยบรการทผาน

เกณฑมาตรฐานของสปสช.

บทท 2 กลไกการบรหารงานและการสนบสนนดำเนนงาน | ��

บทท 3

ภารกจของโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตำบล

�� | คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

ภารกจของรพ.สต.จะแบงเปน2แบบคอ

ภารกจหลกพนฐาน จะเปนการบรการแบบผสมผสานใหแกประชากรทกกลมอาย ใน

สถานพยาบาล ทบาน และชมชน งานบรการดแลเปนกลมประชากร ตามวย และตาม

ประเดนปญหาเฉพาะของพนท รวมทงการจดการเพอเสรมศกยภาพการเรยนรของชมชน

และบรการทตองดำเนนการตามกฎหมายทเกยวของ เปนภารกจท รพ.สต. จะตองดำเนน

งานใหครอบคลม โดยเนนตามสภาพปญหาสขภาพของพนท ซงไดจากการวเคราะหขอมล

ประชากรกลมเสยงผปวยในชมชน

ภารกจเสรม เปนกจกรรมท รพ.สต.สามารถทำเพมเนองจากสภาพปญหาทแตกตาง

กนในแตละพนท และความตองการของชมชนทสามารถพฒนาคณภาพบรการทเพมมากขน

จากภารกจหลกเชนดานสงแวดลอม(รายละเอยดในภาคผนวก)

ภารกจหลก พนฐานในการใหบรการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

เดก


แนวคดการทำงาน : เดกเปนกลมเปาหมายสำคญของการทำงานสงเสรมสขภาพของ

รพ.สต.โดยมเปาหมายสำคญทจะทำใหเดกไทยเตบโตเปนผใหญทแขงแรงทงรางกายและ

จตใจมสตปญญาดและสามารถดำรงชวตไดอยางเปนสข

แนวคดการดแลสขภาพเดกเปลยนแปลงไปอยางมากดวยความรทางวชาการทเพมขน

และสำหรบประเทศไทยทมพฒนาการทางเศรษฐกจสงคมและการเมองทดขนตามลำดบ

เปาหมายการทำงานเกยวกบสขภาพเดกไดกาวพนจากปญหาความขาดแคลนเชนปญหา

เดกขาดสารอาหาร ปญหาการเสยชวตกอนวยอนควร มาเปนความพยายามทำใหเดกรน

ใหมมพฒนาการทางสมองและสตปญญาทเหมาะสมสามารถดำรงชวตอยางสรางสรรคม

ความสข

นอกจากนยงมการวจยทแสดงอยางชดเจนวาการเจรญเตบโตของทารกขณะทอยใน

ครรภ มผลตอพฒนาการของรางกายและสมองเมอเดกเจรญเตบโตมากขน เชนทารกนำ

หนกนอยหรอไดรบสารอาหารไมเพยงพอขณะทอยในครรภทำใหเดกทเกดมามความเสยง

ตอการเกดโรคเรอรง เมอเดกคนนนเตบโตเปนผใหญ จะมความเสยงทจะเปนโรคเบาหวาน

เพมขน

การจะบรรลเปาหมายเดกรนใหมมสขภาพดในภาพรวมจงหมายถงการทำงานทจะ

ชวยดแลตงแตทารกอยในครรภ ไปจนถงวยรน ซงในแตละขนตอนของชวต มบรการหรอ

บทท � ภารกจของ รพ.สต. | ��ภารกจหลก

การดแลสำคญๆท รพ.สต. ตองเขาไปดแลหรอจดใหมบรการ แบงไดเปน 5 ชวงอาย

หลกๆไดแก

1.ชวงอยในครรภ:เปนชวงทมความสำคญตอพฒนาการทางรางกายและจตใจรวม

ทงสตปญญาการดแลหญงตงครรภถอเปนยทธศาสตรสำคญในการสรางความมนใจวาจะ

ไดประชากรในอนาคตทแขงแรงเกงและมความสข

2.ชวงอายหลงคลอดถง 1 ป : เปนชวงเสยงตอการเสยชวต ดวยโรคทางกาย

สำหรบเดกทเกดในประเทศกำลงพฒนา (เมอเทยบกบประเทศพฒนาแลว) แตสำหรบ

ประเทศไทยการดแลเดกในชวงวยนมงหวงใหเกดกจกรรมหรอใหบรการทจะเปดโอกาสให

เดกมพฒนาการอยางตอเนองโดยรวมกบครอบครวในการจดบรการ

3.ชวง 1-3ป :พฒนาการทางสมองของเดกจะเจรญเตบโตอยางมากในชวงอาย 3

ปแรกการดแลเดกในชวงนจงมงทจะทำใหเดกมประสบการณและเจรญเตบโตในครอบครว

และสงแวดลอม ทกระตนพฒนาการของสมองอยางเตมท โดยคำนงถงเรองอาหาร

การดแลสขภาพทวไป และทสำคญคอมโอกาสเรยนร และมปฏสมพนธกบผคนรอบขางท

สงเสรมการเรยนรของเดก

4.ชวงอาย 3-5ป : เปนชวงทเดกเรมเขาไปมชวตในสถาบน หรอหนวยงานทดแล

พฒนาการและสขภาพนอกเหนอจากครอบครว และมขอมลชดเจนจากการศกษาในตาง

ประเทศวาศนยเดกเลกทมคณภาพมผลตอคณภาพชวตในระยะยาวของเดกเมอเตบโตขน

5.ชวงอายวยเรยน (ไมนบรวมวยรน ซงจะแยกพดถงโดยเฉพาะ) : รพ.สต. ควรม

บทบาททจะทำใหชวตในวยเรยนเปนชวงสำคญในพฒนาการทางรางกายอารมณและสต

ปญญานอกเหนอจากการไดความรทสำคญตามระบบการศกษา เดกนกเรยนควรมโอกาสใน


การพฒนาศกยภาพและการเรยนรผานการมสวนรวม ในการทำกจกรรมเพอสขภาพ รวม

ทงมความเขาใจทถกตองเกยวกบเรองสขภาพทงทางรางกายจตใจอารมณและปญญา

การดแลเดกใหมพฒนาการอยางสมดลผานการจดกจกรรมการใหบรการทเหมาะสม

ในแตละชวงอาย จำเปนตองดำเนนการโดย รพ.สต. รวมกบการทำงานกบภาคตางๆ โดย

เฉพาะคอ ครอบครว ชมชน โรงเรยน และทองถน และยงตองมการเชอมตอกบหนวย

บรการระดบอำเภอ (CUP) ในเรองตางๆ โดยเฉพาะการดแลเมอเจบปวยหรอมโรคเรอรง

ซงตองมการจดเครอขายการดแลตอเนองตามสภาวะสขภาพรายบคคล

เดกอาย 0-1 ป การใหบรการของรพ.สต.ในเดกกลมอาย0-1ปรพ.สต.ควรเนนการดำเนนการแบบ

บรณาการกบกจกรรมบรการดแลหลงคลอดพอ แม และญาต หรอพเลยงเดก ซงการ

บรการเปนกจกรรมทงใน รพ.สต.และการเยยมบานตามมาตรฐานHomeHealthCare

(HHC)โดยการจดบรการมดงน

1.ตรวจ/ประเมนคดกรองความเสยงในเดกแรกเกดตามมาตรฐาน(คมอ)

2.กนนมแมเดกในวยนควรมการสงเสรมใหไดรบนมแมอยางเดยวอยางนอย6เดอน

และตอเนองควบคกบอาหารเสรมจนครบ 2 ป เพอสรางภมคมกนและกระตนสายใยรก

ระหวางแมตอลก โดยการสงตอขอมลระหวางโรงพยาบาลชมชน (รพช.) กบ รพ.สต. ซง

เปนสงทสำคญเพอใหมการขนทะเบยน วางแผนการเยยม และดำเนนการเยยมบานโดยทม

สหวชาชพรวมกบอสม.ไดอยางมประสทธภาพ

บทท � ภารกจของ รพ.สต. | �1ภารกจหลก

3. ประเมนพฒนาการเดกตามคมอกรมอนามย เสรมการมสวนรวมของพอแม จด

คลนกบรการทเหมาะสมกบชวงอายทกกลม และควรกำหนดแผนดำเนนกจกรรม ‘คลนก

เดกด’Well BabyClinic (WBC) ตามความเหมาะสมกบพนท การจดกจกรรมบรการ

แตละกจกรรมตามมาตรฐานโดยการมสวนรวมของพอ แม และญาตหรอพเลยงเดกทกขน

ตอนเพอจดกจกรรมในการประเมนพฒนาการเดกใหไดตามมาตรฐาน

วธการจดบรการอาจจดไดในหลายรปแบบเชน

ก.จดกจกรรมทกจดกรรมในวนเดยวกน(EPIWBCทนตแพทยฯลฯ)หรอ

ข. จดกจกรรมตามขอก.แตลดจำนวนกลมเปาหมายและเพมวนบรการ

ค.จดกจกรรมบรการแบบแยกจดกจกรรมแตละวน

ง. โรงพยาบาลแมขายรวมจดบรการ

4. หนงสอเลมแรกของหน เดกในวยนควรเสรมสรางการพฒนาดานสตปญญาและ

การไดรบความอบอนจากครอบครว โดยใชแนวทางการดำเนนกจกรรมตามแนวทางหนงสอ

เลมแรกของหน(แนวทางการดำเนนงานศกษาจากคมอการดแลหลงคลอด)

การเชอมโยง รพ.สต.ตองมระบบการประสานและเชอมโยงขอมลการเดกแรกเกดหญงหลงคลอด

กบโรงพยาบาลแมขาย,คลนก,โรงพยาบาลเอกชนและอสม.เพอนำมาทะเบยนใหครบถวน

เดก 1-5 ป ในการจดบรการของรพ.สต.ควรจดกลมเดกในวยนเปน2กลม เพอใชจดกจกรรม

บรการสขภาพตามวยคออาย1-3ปและอายมากกวา3-5ป


แนวทางการจดบรการเดกอาย 1-5 ป ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจำตำบล

อาย 1 - 3 ป

กจกรรม - ตรวจคดกรอง คนหาความผดปกต และ

พฒนาการตามเกณฑดาน

ภาวะพรองไทรอยด

พฒนาการรบร

พฒนาการตามวย

ตรวจสขภาพชองปาก

- เฝาระวงทางโภชนาการ

และแกไขทพโภชนาการทงขาดและเกน

-ตดตามเยยมดแลครอบครวเดกทตองไดรบ

การดแลพเศษ

-ไดรบวคซนตามเกณฑ

-หนงสอเลมแรกของหนฯ

อายมากกวา 3 ป - 5 ป (กอนวยเรยน)

กจกรรม -ตรวจคดกรอง คนหาความผดปกต และ

พฒนาการตามเกณฑดาน

ภาวะพรองไทรอยด

พฒนาการรบร/การเรยนร7ระบบ

พฒนาการตามวย

ตรวจสขภาพชองปาก

- เฝาระวงทางโภชนาการ

และแกไขทพโภชนาการทงขาดและเกน

-ตดตามเยยมดแลครอบครวเดกทตองไดรบ

การดแลพเศษ

-ไดรบวคซนตามเกณฑ

-เลานทานฯ

แนวทางปฏบต ตามคมอแนวปฏบตบรการสขภาพสำหรบศนยสขภาพชมชนดาน

สงเสรมสขภาพกรมสนบสนนบรการ

การเชอมโยง การจดบรการกบเดกวยน ตองมระบบการประสานเชอมโยงขอมลกบหลายฝาย โดย

เฉพาะโรงพยาบาลแมขายและอปท.ซงรบผดชอบศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนทดแล

เดกกอนวยเรยน โดย รพ.สต.ประสานเพอใหเกดการจดบรการแบบมสวนรวมคด รวมทำ

ดงน


รพ.สต. สงเสรมใหมการจดการบรการแบบมสวนรวม

1. รพ.สต.ศกษามาตรฐานการพฒนาเดกเลกของทกองคกร และบรณาการ

แลวนำเสนอ อปท. เพอจดลำดบความสำคญและวางแผน ดำเนน

กจกรรม สนบสนนทรพยากรรวมกน โดยคำนงถงสภาพในแตละพนท

สำคญ

2. รพ.สต.รวมกบอปท.ในการพฒนาศกยภาพพเลยงเดกดวยการอบรมเพม

ทกษะการจดชดความรเพอใหครพเลยงดำเนนกจกรรมสขภาพแกเดกได

3. รพ.สต.สงเสรมใหอปท.ครพเลยงและผปกครองเดกใหเขามามสวนรวม

ในการพฒนาการเดกดแลสขภาพและอนๆเชนผปกครองจตอาสาเลา

นทานใหเดกฟง วนเดก เรยนรสบสานประเพณ/วฒนธรรมทองถนหรอ

การปรบปรงโครงสรางสนามเดกเลนทปลอดภยมมาตรฐานฯ

4. รพ.สต.จะตองมการวางแผน การจดบรการแบบมสวนรวม และตดตาม

ประเมนในการพฒนาเดกทางสขภาพกายสขภาพจตทด

1. รพ.สต.ประสานกบคณะกรรมการสงเสรมสขภาพของโรงเรยน (ประกอบ

ดวยครอนามยผนำชมชนและผปกครอง)ในการจดทำแผนบรการดาน

สขภาพในโรงเรยนประจำป

2. รพ.สต.ประสานโรงเรยนในการจดชดความรดานสขภาพพนฐานตามวยแก

เดก โดยผถายทอดความรทมความร ประสบการณดานสขภาพอาจมา

จากหลายฝาย เชน นกเรยน (รนพดแลรนนอง) จตอาสา อสม. คร

อนามยเจาหนาทรพ.สต.หรอผปวยเปนตน

3. รพ.สต.ใหบรการสขภาพตามมาตรฐาน เชน ตรวจสขภาพทวไป

ทนตสาธารณสข วคซนฯ และการสงเสรมเฝาระวงสขภาพตนเองของ

นกเรยนชนป.5ขนไปเทอมละ1ครง

4. สงเสรมการคนหาปญหาสขภาพของนกเรยนและปญหาสงแวดลอมและ

แนวทางแกไข

5. รพ.สต.ควรมการชแจงขอมลสขภาพของเดกกบผปกครอง และโรงเรยน

เพอจดกจกรรมรกษาสงเสรมสขภาพและปองกนโรคฟนฟสภาพรวมกน

หนวยงาน

อปท.

(ทมความ

พรอมทก

ฝาย)

โรงเรยน

รฐ/เอกชน

(ทมความ

พรอมทก

ฝาย)


เดก 6-14 ป (วยเรยน) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล เนนเรองการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคเชง

รก คอการเขาไปปองกน แกไข กำจดทตนเหตภาวะสขภาพ การจดบรการสขภาพใน

โรงเรยนควรประกอบดวย

• การสรางศกยภาพเดกนกเรยน รพ.สต.จดใหมการสรางอาสาสมครแกนนำ

นกเรยนดานสขภาพ ซงในแตละพนทสามารถกำหนดรปแบบวธการ ทมาของ

อาสาสมครไดตามสภาพพนท เชน รนพดแลนอง (นกเรยนชน ป.5, 6 เปนพ

เลยงป.1)อสม.นอย,อย.นอย,จตอาสา,ผทรงคณวฒเปนตน

• การพฒนาสขภาพจต (จตวทยา) รพ.สต.มการประเมนและใหการดแลกลมเสยง

รวมกบผปกครองและโรงเรยน

• การสรางความรพนฐานดานสขภาพ รพ.สต.จดทำแผนการเรยนการสอนดาน

สขภาพ(สขบญญต10ประการ)ทมมาตรฐาน(ดานการศกษา)มประสานงาน

กบทางโรงเรยนในการจดทำหลกสตรดานสขภาพขนพนฐานเพอเปนการสราง

ความรและปฏบตอยางตอเนอง

• การจดการจำหนายอาหารในโรงเรยนและบรเวณรอบโรงเรยน รพ.สต.ควรมการ

ประชาคมรวมกบผปกครอง โรงเรยนผคา และอปท. เพอหามาตรการรวมกนท

ใหไมมการจำหนายอาหารทไมเปนประโยชนตอสขภาพเดกวยเรยน และเปนการ

สรางพฤตกรรมการบรโภคทด เชน โรงเรยน และบรเวณดานนอกโรงเรยน ไม

ควรมการจำหนายขนมกรบกรอบนำอดลมลกอมเปนตน

• รพ.สต.จดใหมการชแจงขอมลสขภาพของเดกกบผปกครองและโรงเรยน เพอจด

กจกรรมรกษาสงเสรมสขภาพและปองกนโรคฟนฟสภาพรวมกน

• บรการทนตสขภาพ ตามแนวทางทนตสาธารณสข

• บรการตรวจสขภาพพนฐาน(ตามคมอ)

• รบวคซนตามเกณฑ

• สงเสรมการเขมงวดใหโรงเรยนปลอดบหรแอลกอฮอลและสารเสพตด

วยรน


แนวคดการทำงาน : วยรนเปนวยแหงการเปลยนแปลงทงทางรางกายอารมณ และ

จตใจภายใตการเปลยนแปลงทางสงคมและสงแวดลอม

ในสวนของปญหาสขภาพหรอความตองการในการดแลสงเสรมสขภาพทสำคญในวยน

มอยอยางนอย3ดานไดแกการมทศนคตความรและพฤตกรรมทเหมาะสมเกยวกบเรอง

เพศซงรวมถงการปองกนการตงครรภในวยรน(และการตดเชอโรคทางเพศสมพนธ)การม

สขภาพจตทด มความสามารถในการจดการกบความคดความรสก อารมณ สามารถจด

ความสมพนธระหวาง ตวเองกบผคนรอบขางและสงแวดลอมไดอยางเหมาะสมการไมตก

เปนทาสของสารเสพตดและสงมนเมาตางๆไมวาจะเปนบหรเหลายาเสพตด

รพ.สต.มบทบาทสำคญในการดำเนนกจกรรมหรอจดบรการ รวมกบภาคตางๆ ใน

พนท ไมวาจะเปนครอบครวชมชนองคการบรหารสวนทองถน รวมทงสถาบนการศกษา

เพอใหวยรนมศกยภาพทจะพฒนาสขภาพตนเองอยางมสมดล เปนทรพยากรทสำคญของ

ชมชนและสงคม


วยรน (15-20 ป) วยรนเปนวนทมการเปลยนแปลงหลายประการทงดานรางกายจตใจอารมณสงคม

จงอาจทำใหมพฤตกรรมทไมดและไมเหมาะสมซงอาจกอใหเกดปญหาตอตววยรนครอบครว

ชมชน และประเทศ รพ.สต.จงควรมการจดบรการทเปนการปองกนและสงเสรมสขภาพ

ดงน

• การปองกนสารเสพตด ซงเปนการดำเนนกจกรรมดานจตวทยา รพ.สต.ควร

ดำเนนกจกรรมรวมกบภาคสวนในพนท อาท ผปกครอง โรงเรยน ผนำชมชน

อปท.และวยรนเพอสรางรปแบบททกฝายมสวนรวมเชนทกษะชวตในการสราง

ภมคมกนการตงหนวยใหคำปรกษารปแบบการจดกจกรรมเอกสารและสอการ

จดกจกรรมและในการใชเวลาวางใหเกดประโยชน

• การตงครรภอนไมพงประสงค การปองกนการตดเชอHIVและจตวทยา‘การรจก

คณคาของตวเอง’ รพ.สต. จดบรการใหการปรกษา วธการ ชองทางการสอให

เหมาะสมกบบรบทของตวเอง วยรนสามารถเขาถงไดงายโดยคำนงถงการมสวน

รวมของทกฝายเชนคลนกบรการใชwebsitee-mailโทรศพท

• การเตรยมความพรอมเพอการมครอบครวทด รพ.สต.ควรจดกจกรรมบรการใหวย

รนมความเขาใจ เทาทน และเตรยมตวทจะมครอบครวทด เชนสมพนธภาพใน

ครอบครว (ครอบครวอบอน) การวางแผนครอบครว การตรวจสขภาพกอน

แตงงานวธการเชนจดกลมสมพนธเพอนสอนเพอนพสอนนองผสงอายสอน

หลาน

การจดกจกรรมวยรน รพ.สต.ควรจดการบรการรวมกบหลายฝายในพนท และม

รปแบบวธการทเหมาะสมกบบรบทดงน



รพ.สต.ประสานการจดการบรการแกวยรนในโรงเรยนชนมธยมศกษาตอนตน

ตอนปลาย หรอเทยบเทา (ถาม) โดยการประสานการจดบรการรวมกบ

โรงเรยน ผปกครอง อปท. และนกเรยน เพอใหมการจดกจกรรมบรการท

เหมาะสมสามารถแกไขปองปรามและสงเสรมการตระหนกถงพฤตกรรมทด

ของรนตามหวขอการจดบรการขางตนซงอาจมวธการรปแบบเชน

- รปแบบกลมสมพนธในโรงเรยน

- สงเสรมใหวยรนร/รกษาคณคาตวเองเชนการรกนวลสงวนตวการเรยนร

วธปฏเสธการรจกตนเองและเลอกอนาคตทดกบตวเอง

- พสอนนอง เชน ใหรนพทประสบความสำเรจ หรอเคยปฏบตตวไม

เหมาะสมแตปรบปรงตวแลวถายทอดใหรนนองฟง

- การใชwebsitee-mailหรอโทรศพททวยรนสามารถเขาไปศกษาเรยนร

ถามและตอบปญหาไดดวยตนเอง ซงอาจสรางแรงจงใจ เชน รางวลกบ

ผทสนใจศกษา

- สงเสรมการมสวนรวมรบรวางแผนแกไขและตดตามระหวางผปกครอง

โรงเรยนและนกเรยนโดยรพ.สต.เปนผประสานเสนอแนะแนวทางโดย

ม ชมชนอปท.เขามามสวนรวมสงเสรม และเฝาระวงตดตามในชมชน

เชนลดแหลงมวสมวยรน สงเสรมกจกรรมของวยรนในชมชน เชนกฬา

ดนตรการจางทำงานชวงปดเทอมวนหยด

รพ.สต.จดทำทะเบยนวยรนกลมน และประสานการจดการบรการแกวยรนใน

ชมชน ททำงาน บาน หรอศกษานอกโรงเรยน โดยการประสานการจด

บรการรวมกบชมชนหรอการศกษานอกโรงเรยน(กศน.)ผปกครองวยรน

และทสำคญ คอ ชมชน และ อปท. เพอใหมการจดกจกรรมบรการท

เหมาะสมสามารถแกไขปองปรามและสงเสรมการตระหนกถงพฤตกรรม

ทดของรนตามหวขอการจดบรการขางตนซงวธการรปแบบเชน


ในโรงเรยน

นอกโรงเรยน



- รปแบบกลมสมพนธในชมชน ในหมบาน เชน ชมรม To BeNumber

Oneกลมวยรนทมความชอบ/ทำกจกรรมรวมกน เชน กลมกฬาฯ โดย

ชมชน(ผใหญบานสมาชกอบต.อสม.ฯ)อปท.สนบสนนทรพยากรใหวย

รนสามารถดำเนนกจกรรมกลม/ชมรมของตวเองไดอยางตอเนอง โดย

ผลกดนใหบรรจกจกรรม/โครงการเหลานเขาสแผนชมชนแผนงบประมาณ

อปท.เพอจดสรรงบประมาณ

- สงเสรมใหวยรนร/รกษาคณคาตวเองเชนการรกนวลสงวนตวการเรยนร

วธปฏเสธการรจกตนเองและเลอกอนาคตทดกบตวเอง

- พสอนนอง เชน ใหรนพทประสบความสำเรจ หรอเคยปฏบตตวไม

เหมาะสมแตปรบปรงตวแลวถายทอดใหรนนองฟง

- การใชwebsitee-mailหรอโทรศพททวยรนสามารถเขาไปศกษาเรยนร

ถามและตอบปญหาไดดวยตนเอง ซงอาจสรางแรงจงใจ เชน รางวลกบ

ผทสนใจศกษา

- สงเสรมการมสวนรวมรบรวางแผนแกไขและตดตามระหวางผปกครอง

โรงเรยนและนกเรยนโดยรพ.สต.เปนผประสานเสนอแนะแนวทางโดย

ม ชมชนอปท.เขามามสวนรวมสงเสรม และเฝาระวงตดตามในชมชน

เชนลดแหลงมวสมวยรน สงเสรมกจกรรมของวยรนในชมชน เชนกฬา

ดนตรการจางทำงานชวงปดเทอมวนหยด


สตร


แนวคดในการทำงาน : สตรเปนกลมประชากรสำคญในการพฒนาสขภาพ ไมวาจะ

ในฐานะทเปนกลมเปาหมายทมปญหาสขภาพเฉพาะทตองใหการดแล หรอในฐานะทเปน

กลมประชากรสำคญทจะมสวนรวมในการพฒนาสขภาพอนามยของครอบครวและชมชน

การทำงานสงเสรมสขภาพสตร มความหลากหลายแตกตางไปตามสภาวะเจรญพนธ

และยงมกลมปญหาสขภาพสตรเฉพาะท รพ.สต. จำเปนจะตองใหความสนใจ ในขณะ

เดยวกนการทำงานสงเสรมสขภาพสตร กเปนโอกาสสำคญในการสรางศกยภาพกลมสตร

เพอมาเปนแนวรวมหรอกำลงสำคญในการพฒนาสขภาพโดยรวมของชมชนจงควรคำนงถง

หรอหารปแบบการทำงานกบสตรทจะมผลตอการสรางทศนคตและคานยมของการดแล

ตนเองและการมสวนรวมมากกวาเพยงการมองสตรวาเปนกลมประชากรทตองใหการดแล

หรอใหบรการสขภาพ

งานสำคญทจะตองคำนงถงในการสรางเสรมสขภาพสตรประกอบดวย

1. การดแลสขภาพสตรวยเจรญพนธ ซงแตกตางกนระหวางสตรทแตงงานแลว และ

ยงไมแตงงาน ในขณะเดยวกนหญงตงครรภกเปนกลมเฉพาะทตองใหการดแลหรอเพม

ศกยภาพ โดยมเปาหมายไมใชเพยงใหหญงตงครรภมสขภาพด ปราศจากหรอปลอดภย

จากภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ หรอไดรบสารอาหารเพยงพอ แตยงอยในฐานะทจะ

บทท � ภารกจของ รพ.สต. | 5�ภารกจหลก

เปนแหลงพำนก และเจรญเตบโตของทารกในครรภ และจะมผลอยางสำคญตอ การเจรญ

เตบโตทางรางกาย ไปจนถงพฒนาการทางสตปญญา และอารมณของเดกในครรภ การ

ใหการดแลหญงตงครรภจงตองมเปาหมายและแนวคดใหม ทผนวกเอาการสงเสรม

พฒนาการในทกดานของเดกทจะเกดมา เปนผลลพธสำคญนอกเหนอจากสขภาพทางกาย

หรอสขภาพจตของแม

อกดานหนงของการดแลหญงตงครรภคอการควบคมโรคทางพนธกรรม ซงเปนงาน

ควบคมปองกนโรคทตองมการดำเนนงานแตกตางจากโรคตดเชอหรอโรคไมตดเชอทคนเคย

กน โดยขณะนการควบคมโรคทางพนธกรรมทเปนนโยบายสำคญ ไดแก โรคธาลสซเมย

และ รพ.สต.จะมบทบาทอยางสำคญเพราะอยใกลชดประชาชนและมโอกาสสงทจะชวยให

เกดการดแลตอเนอง หากมการจดรปแบบและวธการรบฝากครรภ และการตรวจคดกรอง

โดยการทำงานอยางใกลชดระหวาง รพ.สต. กบโรงพยาบาลในระดบทสงขน โดยเฉพาะ

โรงพยาบาลแมขาย

2. สตรหลงวยเจรญพนธ (หญงวยทอง) เปนกลมสตรทมปญหาสขภาพเฉพาะ

อนเนองมาจากการเปลยนแปลงทางฮอรโมนในรางกายและผลการวจยลาสดกแสดงใหเหน

วาการไดรบฮอรโมนทดแทน ไมใชวธทดทสดในการแกปญหาสขภาพในชวงวยน และยงม

ปญหาสขภาพอนๆทมขอมลออกมาเปนระยะๆทำใหเกดความสนใจปญหาสขภาพตางๆ

เพมขนนำไปสการเดนทางเพอตรวจวนจฉยหรอกระทงความกงวลกบผลการตรวจทอาจ

จะไมไดสะทอนภาวะสขภาพทแทจรงรพ.สต.ควรจะใชความไดเปรยบในเชงทตงและการ

มสมพนธทดกบชมชนและครอบครว สรางศกยภาพและความมนใจของหญงในวยน เพอให

สามารถมชวตอยอยางมความสข แทนทจะมองตวเองเปนวยทออนแอ และตองพงพายากบ

เทคโนโลยสมยใหม


�. ปญหาสขภาพเฉพาะของเพศหญง รพ.สต. จะตองมความรเพอชวยใหคำแนะนำ

หรอใหบรการทจำเปน เพอใหเกดการตรวจวนจฉยแตเนนๆ ในโรคหรอภาวะสขภาพท

สำคญสำหรบเพศหญง ไมวาจะอยในชวงวยใด หรอแตงงาน มบตรหรอไม ทงนเพอ

เปนการลดคาใชจายของครอบครว รวมทงจดการกบปญหาไดตงแตเนนๆ เปนการเพมทง

คณภาพและโอกาสการมชวตอยางมคณภาพ

การจดกลมสตรในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลซงเปนประชากรเปาหมายทม

กจกรรมสขภาพทหลากหลายและมคามแตกตางแตเชอมโยงกนรพ.สต.จงตองจดบรการทม

การเตรยมการแบบบรณาการภารกจและทรพยากรทกดาน

การจดบรการดานสขภาพกลมสตร ซงเปนวยทำงาน ท รพ.สต.มงเนนเพอใหเกด

ความจำเพาะจะเกดผลกระทบทางบวกแกสขภาพในระยะยาวฉะนนรพ.สต.จงตองมการ

จดการบรการดานสขภาพทเหมาะสมในแตละพนท อาท ดานเวลาบรการ ควรเปนเวลา

ราษฎร เชน อาชพเกษตรกรรมควรเปนเวลาเยนหรอบาย รบจางทวไป ควรเปนวนหยด

หรอเวลาเยน รบจางโรงงานกควรประสานโรงงานจดกจกรรมชวงพกเทยง หรอตอนเยน

เปลยนกะทำงาน หรอในเขตเมอง ชานเมอง กอาจเปลยนรปแบบเปนจดบรการในหาง

สรรพสนคาในหมบาน

บทท � ภารกจของ รพ.สต. | 55ภารกจหลก

แยก

ประเภท

สตรยง

ไมมบตร

สตรตง

ครรภ

จดบรการ

- ใหบรการวางแผนครอบครว

รพ.สต.สงเสรมความรความเขาใจ

แกสตรและคสมรสใหมความพรอม

กอนการมบตรเชนดานความ

มนคงวฒภาวะและการเลอกวธ

คมกำเนดทเหมาะสมโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธการดแลสขอนามย

ทางเพศอาการผดปกตในสตรทพบ

ไดบอยความเสยงสงตอการเกดโรค

ตดตอทางเพศสมพนธและการตง

ครรภอนไมพงประสงค

- การเตรยมตวกอนตงครรภ


แกสตรและคสมรสใหมความพรอม

กอนการตงครรภการตรวจสขภาพ

กอนตงครรภการเตรยมตวกอน

การตงครรภอาการของคนตงครรภ

การตงครรภเมออายมากกวา35ป

การตงครรภในวยรนการตงครรภ

เมอมโรคเรอรงความพรอมทาง

อารมณความพรอมทางรางกาย


แกสตรตงครรภเกยวกบการดแล

สขภาพระหวางตงครรภไดแก

ลกษณะทางจตวทยาหญงตงครรภ

รปแบบ/

ชองทางสอสาร

จดคลนกเสรม

ความร

อสม.เผยแพร

e-mailหรอ

websiteของ

รพ.สต.

ควรมระบบการ

เชอมโยงสองตอ

ขอมลกบ

1.รพ.แมขายท

องคการจดการ

บรการรวม

โรงงานหมบาน

(บานจดสรร/

ชมชนในเขต

เทศบาล)

หางสรรพสนคา/

ตลาดอสม.

จดคลนกเสรม

ความรรพ.แมขาย

สถานพยาบาล

เอกชนอสม.


แยก

ประเภท

สตรมบตร

แลว


การเลอกชดชนในการบรหาร

กลามเนอองเชงกรานความรสกไม

สบายทพบบอยในสตรตงครรภ

คดกรองพาหะธาลสซเมยการดแล

ใหคำแนะนำหญงตงครรภทหวนม

บอดการมเพศสมพนธขณะตง

ครรภการเตรยมความพรอมคลอด

บตรการใชสมดบนทกสขภาพแม

และเดกและการตดตามการฝาก

ครรภใหครบตามเกณฑ

การตดตามชวยการชวยเหลอ

แนะนำแกกลมหญงตงทมปญหา

จากการตงครรภเชนครรภเปนพษ

แทงคกคามรพ.สต.จงตองม

การจดการบรการทเชอมโยงกบ

รพ.แมขายสถานพยาบาลเอกชน

อสม.และชมชนโดยรพ.สต.

มหนาทจดบรการเองประสาน

และใหคำปรกษาแนะนำตามบรบท

พนท

- ตรวจการดแลกอนคลอด (ANC)

แบบใหม

รพ.สต.จะตองมการขนทะเบยน

หญงตงครรภทเปนปจจบนและ

สรางระบบการตดตามทรวดเรว

รปแบบ/


สะดวกเชน

e-mail,รายงาน

อเลคโทรนกส

หรอโทรศพท/

โทรสาร/วทย

สอสาร

2.อสม.รพ.สต.


ประสาน/รายงาน

ขอมล2ทางเชน

โทรศพท/โทรสาร

/วทยสอสาร

หรอเอกสาร

รายงานเปนตน


เชอมโยงสองตอ

ขอมลกบ





อสม.



เอกชนโรงงาน


แยก

ประเภท


อสม.สำรวจและแจงทางโทรศพท

วทยสอสารรพ.แมขายรายงานทาง

e-mailของสอ.หรออาสมครใน

โรงงานเปนตนเพอทจะใหหญงตง

ครรภทกคนในพนทรบผดชอบไดรบ

การดแลกอนคลอดตามมาตรฐาน

สปสช.และควรมจดบรการดแล

กอนคลอดทเหมาะสมในรพ.สต.

ดวยและควรมระบบการเชอมโยง

ขอมลการตงครรภระหวางหญง

ตงครรภอสม.รพ.สต.

- การเยยมหลงคลอด

รพ.สต.จะตองมการขนทะเบยน

หญงหลงคลอดขนตอนใชรปแบบ

การตรวจดแลหลงคลอดเปนตาม

มาตรฐานขอมลรวดเรวและ

ครอบคลมการอยไฟของสตรหลง

คลอดบตรเชนการใชสมนไพร

(การแพทยพนบาน)การอบตวการ

ประคบสมนไพรการทบหมอเกลอ

และกจกรรมการดแลโครงสราง

(กระดกองเชงกราน/สนหลง)เพอ

ลดการปวดหลงและการนำหนกให

เขาสเกณฑปกตในเวลาทเหมาะสม

และวธทถกตองการเลานทาน

รปแบบ/






สอสาร











อสม.



เอกชนโรงงาน


แยก

ประเภท


(หนงสอเลมแรก)ปรบเปลยน

พฤตกรรม(กลมอาย0-1,1-5ป)

จดชองทางการใหคำปรกษาแนะนำ

และการใหความรแกพอแม

และผดแลเดกของเลนตามวย

เพอสงเสรมพฒนาการ

- หญงตงครรภตดเชอ HIV

รายละเอยดกจกรรมบรการอยใน

สวนของการควบคมโรค(กรม

ควบคมโรค)รพ.สต.ควรใหการดแล

และประสานในดานสงคมแกหญง

ตงครรภตดเชอHIVเชนเรอง

สวสดการจากพม.หรออปท.

การใหการยอมรบในชมชน

ครอบครวอยในชมชนไดอยางปกต

เชนพาผปวยและญาตรวมกจกรรม

ของรพ.สต.หรอจดกลมผตดเชอ

HIVดแลชมชนเชนการดแลผตด

เชอดวยกนหรอดแลผสงอายหรอ

กลมธรรมะหรอกลมจตอาสาอนๆ

เปนตนทงนการเชอมโยงขอมล

ระหวางรพ.แมขายรพ.สต.และ

ชมชนควรกำหนดหลกเกณฑการ

เปดเผยขอมลทเหมาะสมคำนงถง

ระเบยบ/กฎหมายทมอย

รปแบบ/




อสม.


โรงงาน


แยก

ประเภท

สตรวยทอง


มการดำเนนภารกจกลมวยนอยาง

ตอเนองทเรยกวามมวยทอง

รพ.สต.ทจะจดบรการในกลมใหเนน

การดำเนนกจกรรมทเปนการ

สงเสรมสขภาพทเพอปองกนปญหา

ทจะเกดขนกบวยนทงปญหาดาน

ทางกายจตใจครอบครวและ

คนรอบขางมความเขาใจและ

เตรยมพรอมรบในการเปลยนแปลง

การปองกนการดแลรกษาอาการ

ของคนวยทองออกกำลงกายให

ปลอดภยอาหารและการบรโภคท

เหมาะสมเมอเขาสวยทองอาการ

เตอนของวยทองโรคทมกจะเกดกบ

วยทองเชนโรคกระดกพรน

การปองกนอบตเหตหกลม

ในสถานบรการ

จดคลนกหรอหองใหคำปรกษาท

ทำใหรสกผอนคลายเปนกนเอง

กลมเปาหมายใหประเมนจากผทม

ภาวะเสยงและสงเสรมการเขากลม

กจกรรมโดยพยายามใหครอบครว

เขารวมกจกรรมดวยเพอการเรยนร

และความเขาใจซงกนและกนมาก

ขนมการประเมนภาวะเสยงทาง

รปแบบ/


อสม.

e-mail

website



อสม.


โรงงาน


แยก

ประเภท


สขภาพเชนโรคเบาหวาน

ความดนโลหตสงประเมน

ภาวะเสยงทางดานจตใจเชน

ความมนคงของคสมรสเปนตน

ซงการจดคลนกอาจเปนแบบใน

รพ.สต.หรอทางe-mailหรอ

websiteของรพ.สต.กได

ในชมชน

รพ.สต.ควรจดการบรการสงเสรม

สขภาพกลมสตรวยทองในชมชน

ในโรงงานหรอสถานททมสตรกลม

นรวมกนอยกจกรรมบรการเชน

จดกลมสมพนธแลกเปลยนแนะนำ

กนเองการจดการอบรม

การจดการเสรมสรางความเขาใจแก

สามและครอบครวหรอกลมจต

อาสาบำเพญประโยชนในชมชน

หรอการสรางกลมอาชพโดย

รสพต.ประสานการจดการบรการกบ

อสม.และสตรวยทองและผลกดน

การขอรบการสนบสนนงบประมาณ

กจกรรมของสตรกลมนแกอปท.

ผานทางสมาชกสภาองคการบรหาร

สวนตำบล(ส.อบต.)/ทส.หรอ

กลม/ชมรมเสนอขอเองโดยตรง

รปแบบ/


อสม.

e-mail

โทรศพท

วทยสอสาร



อสม.


โรงงาน

อปท.



แยก

ประเภท

กลมสตร

ทตอง

คดกรอง

โรคสตร


รพ.สต.ควรจดบรการสขภาพแก

กลมสตรการจดบรการกจกรรม

คดกรองสขภาพมาตรฐานทวไป

ซงเนนการคดกรองทครอบคลม

และนำผลการคดกรองผทมภาวะ

เสยงทจำแนกแลวนำมาวเคราะห

วางแผนเพอการสงเสรมและ

ปองกนปญหาสขภาพในอนาคต

รปการจดบรการอาจใหบรการ

เฉพาะรายหรอใหบรการรายกลม

หรอการใหบรการทางe-mailหรอ

Websiteหรอการเยยมบาน

โดยทมสหวชาชพรวมกบอสม.

หรอการมอบหมายใหอสม.ทำการ

เยยมบานไดเปนตน

ในชมชน(เขาถงบรการลำบาก)

ในพนทซงประชาชนเขาถงบรการ

คอนขางลำบากหางไกลรพ.สต.

อาจแกไขปญหาเบองตนโดยจด

บรการใหมสถานททใหบรการดาน

สขภาพอนามยเบองตนแกชมชน

เชนพฒนาศนยสาธารณะสขมลฐาน

ชมชน(ศสมช.)เปนศนยรวมของ

กจกรรมสาธารณสขเบองตนเปนท

รวมความรขอมลขาวสารสาธารณสข

รปแบบ/


อสม.

e-mail

โทรศพท


อสม.

e-mail

โทรศพท




อสม.



ผปวย

ญาต

ครอบครว

อสม.



ผปวย

ญาต



แยก

ประเภท


และเปนศนยกลางในการปฏบตงาน

การปฏบตงานรวมกนระหวาง

ผเกยวของในชมชนโดยม

อาสาสมครสาธารณสขเปนผรวม

ดำเนนการภายใตการดแลสนบสนน

การใหคำปรกษาและแนะนำจาก

เจาหนาทและใหมความสอดคลอง

กบความตองการของชมชนการจด

ตงเปนศนยสงเสรมสขภาพในชมชน

อาจสามารถเปนทพงของชมชนม

การสรรหาโดยการคดเลอกอสม.

เพอเขารบการอบรมหลกสตรการ

บรบาลในชมชนหมบานละ1คน

รบผดชอบสขภาพเชนโรคเบาหวาน

ความดนประเมนภาวะเสยงทาง

ดานจตใจเชนความมนคงของ

คสมรสเปนตนซงการจดคลนก

อาจเปนแบบในรพ.สต.หรอทาง

e-mailหรอwebsiteของ

รพ.สต.กได

โรคทรพ.สต.ตองสงเสรมใหมการ

คดกรองทเขมขนครอบคลม

และมการจดกจกรรมการสงเสรม

สขภาพและปองกนโรคใหแกผทอย

ในภาวะเสยงและมระบบการ

รปแบบ/





แยก

ประเภท


ตดตามตอเนองมดงน

1.โรคมะเรงเตานมการคดกรอง

ตามมาตรฐานคมอ

2.โรคมะเรงปากมดลก

การคดกรองตามมาตรฐานคมอ

รพ.สต.ควรมจดบรการดแลสขภาพ

ใหคำปรกษาและการตดตามการ

รกษาเปนระยะใหแกกลมผปวยม

การจดคลนกบรการทรพ.สต.การ

เยยมบาน(HHC)หรอเยยมการ

ชองทางe-mailหรอwebsite

เปนตน

ในสถานบรการ

การตรวจคดกรองและการจดทำ

ทะเบยนกลมเปาหมายควรดำเนน

กจกรรมแบบบรณาการรวมกบการ

ตรวจคดกรองอนเชนโรค

เบาหวานโรคความดนโลหตสง

อวนวยทองฯการพฒนาแนว

ปฏบต(ClinicalPractice

Guideline:CPG)การจด

กจกรรมบรการตรวจมะเรงเตานม

และมะเรงปากมดลกในสวนของ

มะเรงปากมดลกควรจดชดตรวจไว

พรอมเสมอใหตรวจทกรายทม

รปแบบ/



เชอมโยงสงตอ

ขอมลกบ







สอสาร






อสม.



ผปวย

ญาต



แยก

ประเภท


ความเขาใจและประสงคตรวจ

รปแบบการตรวจคดกรองให

ครอบคลมเปาหมายอาจใชวธ

รณรงคเปนกลมใหญให

อสม.แนะนำและพาตรวจ

หรอใชเขยนจดหมายถงกลม

เปาหมายโดยตรงซงอาจเขยนจาก

เจาหนาทรพ.สต.หรอจากผปวย

หรอจากผทเคยตรวจแลว

เพอทำความเขาใจและเชญชวน

สวนการตรวจคดกรองมะเรงเตานม

รพ.สต.ควรเตรยมพรอมอปกรณ/

เอกสาร/แบบประเมนการตรวจให

พรอมมอปกรณตวอยางสาธตใหด

(MODELนม)หรอVCD

ชดความรเพอพรอมใหความเขาใจ

แกกลมเปาหมายทงรายบคคลและ

รายกลม

ในชมชน

กจกรรมรณรงคอาจใชหลายวธเชน

นดหมายเปนกลมแลวเชญผตรวจ

ภายในจากรพ.สต.อนหรอ

รพ.แมขายเปนผตรวจหรอเขาเยยม

บานเปนรายบคคลทเปนกลม

เปาหมายโดยมอสม.เปนผประเมน

รปแบบ/










แยก

ประเภท


และชเปาหมายวาคนใดหลงคา

เรอนใดทมโอกาสยนยอมตรวจ

เปนตน

ผปวยโรคมะเรงปากมดลกและ

มะเรงเตานมซงแบงผปวยออกเปน

2ประเภทคอ

ก.ผปวยทอยระหวางการรกษา

ทงเคมบำบดฉายแสงหรอกลนแร

เปนตนซงในขนตอนนผปวยจะ

ตองไดรบการรกษาทตอเนองและ

ตองการกำลงใจพลงใจทเขมแขง

เปนอยางมากรพ.สต.จงมหนาทเชง

รกเพอการใหความรความเขาใจ

เพมเตมในการดแลตนเองและการ

สรางขวญกำลงใจแกผปวยและสง

เสรมใหครอบครวเขาใจและใหกำลง

ใจแกผปวยเชนการเยยมบาน

เพอน(ผปวย)ชวยเพอน(ผปวย)

หรอการจดกจกรรมกลมทรพ.สต.

เปนตนการรวมอยางใกลระหวาง

ทมสหวชาชพอสม.ผปวยและ

ครอบครวเปนสงจำเปนและการ

เชอมโยงขอมลระหวางรพ.ทใหการ

รกษากบรพ.สต.กเปนสงสำคญ

รปแบบ/










แยก

ประเภท


ข.ผปวยทตดตามผลรกษาตอเนอง

(รกษาหาย)

รพ.สต.โดยทมสหวชาชพจะตองม

การประสานการตดตามกบอสม.

หรอผปวยและควรจดเกบทะเบยน

การนดตอเนองเพอการตดตามให

ไปโรงพยาบาลตามนดเพอปองกน

การปวยซำ

ค.ผปวยทรกษาไมหาย

รพ.สต.โดยทมสหวชาชพตองจด

ทำทะเบยนและการเยยมบาน

(HHC)อยางสมำเสมอหรอมรป

แบบการตดตามเยยมทผปวย

สะดวกและควรดแลสขภาพจตผ

ปวยและครอบครวเชนการปองกน

การ

หยาราง(ผปวยโรคมะเรงปาก

มดลก)การซมเศราของผปวยจด

บรการชดทำแผล

การใหอสม.ในละแวกใกลเคยง

ดแลหรอญาตคอยดแลและ

กำหนดชองทางการสอสารแจง

ความผดปกตของผปวยแกรพ.สต.

ไดอยางรวดเรวเพอการดแลอยาง

รปแบบ/





แยก

ประเภท


การดแลระยะสดทายของชวต

รพ.สต.เยยม(HHC)อาจแนะนำ

รายการธรรมะหนงสอหรอ

สอธรรมะแกผปวยเปนตน

การจดบรการในกลมผปวยทงหมด

รพ.สต.ตองสรางระบบเครอขายจด

บรการรวมกบผปวยญาตอสม.

และโรงพยาบาลมชองทางการ

สอสารทสะดวกเขาถงงายเชน

วทยสอสารโทรศพทเอกสาร

รายงานe-mailหรอwebsite

เปนตน

การดแลระยะสดทายของชวต

(ตามเอกสารเรองการดแลระยะ

สดทายของชวต)

รปแบบ/




ผพการ


แนวคดการทำงาน : เปาหมายของการจดบรการ เนองจากรฐธรรมนญกำหนดให

บคคลเทาเทยมกนโดยไมอาจกดกนหรอลดศกดศรความเปนมนษยดวยเหตแหงความพการ

ได อกทงผพการมศกยภาพในการทำประโยชนแกตนเองและสงคมหากไดรบโอกาสอยาง

เสมอภาคและเทาเทยม ดงนน จงตองเออและออกแบบใหผพการสามารถเขาถงบรการ

ตางๆไดทดเทยมประชากรกลมอนๆในบรการสขภาพทง4มตเพอนำไปสการมสขภาวะ

ทดดำรงชวตดวยตนเองไดอยางอสระมศกดศรและมสวนรวมในการพฒนาสงคม

ทงน ระบบบรการจะตองสงเสรมใหชมชน และสงคมมเจตคตเชงสรางสรรคตอคน

พการ และมสวนรวมในการสรางเสรมสขภาวะและการพฒนาศกยภาพคนพการ เปนการ

สรางชมชนปฏบตการเพอแลกเปลยนเรยนร โดยคนหาคนพการและครอบครวทมศกยภาพ

เพอแสดงใหเหนถงรปธรรมการดำเนนชวต ขณะเดยวกนกคนหาชมชนทองถน ทสราง

เสรมสขภาวะหรอพฒนาศกยภาพคนพการ เพอแสดงใหเหนถงรปธรรมของการพฒนา

กระบวนการนโยบายสาธารณะ การเผยแพรเรองความสามารถในการพฒนาตนเองและ

ศกยภาพคนพการเจตคตเชงสรางสรรคตอความพการและคนพการ


การใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล (รพ.สต.) •การตรวจคดกรองผพการตามกฎหมาย 6ประเภท /ประเมนความสามารถใน

การทำกจวตรประจำวนขนพนฐานการฟนฟสภาพจตใจ

•คนหาผพการทยากไร ถกทอดทง ขาดผดแลหรอครอบครวมความยากลำบากใน

การดแลใหครบทกหมบาน โดยรวมกบชมชนในการจดการใหความชวยเหลอจน

สามารถดำรงชวตอสระได

•ตรวจประเมนและใหการดแล (หรอสงตอ) การประสานสงตอเพอรบสวสดการ

ดานอนๆเชนการสงเสรมอาชพ

•สงตอฟนฟสมรรถภาพรางกายใหบรรลเปาหมาย

•การรบอปกรณเครองชวยความพการทเหมาะสม

•ประสานกบพฒนาสงคมจงหวดและหนวยงานทเกยวของในการปรบสภาพแวดลอม

บาน/บรเวณทอยอาศย

•บรการตรวจและรบรองความพการเพอการจดทะเบยนคนพการและรบสวสดการ

ตามสทธ

การใหบรการในครอบครว/ชมชน •การคดกรองภาวะแทรกซอนความเสยง เพอใหการรกษาปองกนสรางเสรมสข

ภาพและฟนฟฯเชนการเกดขอตดแขงแผลกดทบการเปลยนสายสวนปสสาวะ

การรบยาตอเนอง(เชนกรณคนพการทางจตหรอโรคลมชก)

•การฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน(CommunicationBaseRehabilitition :CBR)

หมายถง การพฒนาระบบดแลตอเนอง ทงระยะกลาง และระยะยาว สำหรบผ

พการ วธการจดบรการทโรงพยาบาลชมชนซงเปนแมขายสนบสนนใหมบรการ

ฟนฟทบานคอรพ.สต.รวมกบโรงพยาบาลแมขายสรางทมสหวชาชพในการเยยม

ประเมนผปวยทมความตองการกายภาพบำบดเพอฟนฟ การเยยมจากทมใหญ


สปดาหละ 1 ครง และจากทมจาก รพ.สต.เกอบทกวน กรณผปวยทไดรบการ

จำหนายจากโรงพยาบาลจากภาวะเจบปวยเฉยบพลน เพอดแลการทำกายภาพ

บำบดทบานและประเมนผลลพธการฟนฟไปประสานกบโรงพยาบาลแมขาย เพอ

วางแผน/ปรบแผนการรกษา/ฟนฟเปนระยะและฟนฟระยะยาวตอไป

• การฟนฟสมรรถภาพทบานหรอรวมกบชมชน เชน วดอปท.ซงเปนการบรการ

เชงรกรวมกบผดแลคนพการ อสม. อาสาสมครพฒนาสงคมชวยเหลอคนพการ

(อพมก.)และหมอพนบาน

• การพฒนาศกยภาพผดแล (อาจเปนมาชกในครอบครว หรออาสาสมคร หรอ

ผชวยเหลอคนพการตามความหมายของพ.ร.บ.สงเสรมและพฒนาคณภาพชวต

คนพการ2550

• ตรวจประเมนรบรองผพการรายใหม สงผเกยวของเพอรบรองความพการและ

ภาวะบกพรองเพอขนทะเบยนและใชสทธ

การสงเสรมสขภาพและปองกนโรค •ออกหนวยตรวจคดกรองตามเกณฑทกำหนดของสปสช. ตามกลมอายและโรค

เรอรง

•เยยมดแลและสงเสรมสขภาพทางกายและจตตามกลมโรค

ผสงอาย


แนวคดการทำงาน : การดแลผสงอายไมใชเพยงแตการวนจฉยโรคและใหการรกษา

โรคเปนครงๆตองพยายามลดและปองกนทพพลภาพทอาจเกดขนพยายามใหทำกจวตรให

ไดมากทสด แกปญหาทเกยวของกบสขภาพในมตสขภาพในเชงกวางปญหาจตใจสงคม

และจตวญญาณสามารถพงพาตนเองใหมากทสด สรางความมนคงในชวต รบรคณคา

ศกดศรของตนเองนำไปสคณภาพชวตทดของผสงอาย ทงทดำเนนการโดยเจาหนาท และ

การอาศยความรวมมอจากบคคลและองคกรตางๆทเกยวของ


แนวทางในการพฒนาระบบ และกระบวนการดแลผสงอาย

กรอบแนวคดของการจดระบบดแลผสงอาย กรอบแนวคดทใชเปนมตการดแลผสงอายทอาศยหลกการดแลในบรการปฐมภม

การเขาถงระบบบรการ (Accessibility) ใหสามารถเขาถงระบบบรการอยางสะดวก

งายและใกลแหลงชมชนลดอปสรรคตางๆ

การดแลอยางตอเนอง (Continuity of Care) สนบสนนกจกรรมใหมการดแลใน

ระยะยาวและตอเนอง และมทมสขภาพตลอดการดแล การสรางสมพนธภาพทดระหวาง

ผดแลกบผสงอาย

เปาหมาย:ผสงอายมสขภาพทดมชวตชวาปองกนการเจบปวย/ภาวะแทรกซอน

รปแบบบรการ-เขาถง/ตอเนอง/องครวม/ผสมผสาน/ประสานบรการ

-คดกรอง/ปรบพฤตกรรมเสยง-ดแลโรคเรอรง/ภาวะทพพลภาพ-ดแลตอเนองทบาน-ดแลระยะสดทายชวต

-ผใหบรการ-จดการและประสาน-เสรมศกยภาพ/สนบสนน

บทบาทผใหบรการ

ผสงอายผดแล/ครอบครว

บทบาทองคกรปกครองสวนทองถน

-เตรยมชมชนเขาใจรคณคาสงอาย/โรค/ การชวยเหลอ/หาศกยภาพ-สรางแกนนำ/อาสาสมครเครอขาย/ชมรม

บทบาทชมชน

-นโยบายทเออใหผสงอายมชวตอยางมศกดศร-สงเสรมการเรยนรในการปรบตว


บรการแบบผสมผสาน (Integrated Care) การดแลทครอบคลมหลากหลายมตไดแก

- การดแลในมตการรกษาพยาบาล การสงเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค

การฟนฟสภาพ

- การดแลทครอบคลมทงกบผสงอายผดแลครอบครวและชมชน

- การดแลทครอบคลมลกษณะบรการ homecare, daycare, chronic care,

endoflifecare

การดแลแบบองครวม (Holistic Care) เปนการดแลหลากหลายมตไดแก

- ดานรางกายปญหาสขภาพทวไป โรคเรอรงทพบบอย เบาหวานความดนโลหต

สงกลามเนอและขอ

- การดแลผปวยสงอายทมปญหาสขภาพหลายดาน ซงมการใชปรมาณและชนดยา

จำนวนมาก(poly-pharmacy)

- ปญหาการพลดตกหกลมและทาเดนของผสงอาย(fallandgaitdisorders)

- ดานจตใจภาวะเครยด/ซมเศรา

- ภาวะทางเศรษฐกจและสงคมความยากจนการถกทอดทงดอยโอกาส

- จตวญญาณการขาดสงยดเหนยวทางจตใจการขาดความสขในชวต

การประสานการดแล (Co-ordination of Care) รวมกบหนวยงานบรการสขภาพ

ระดบสงเพอสนบสนนการดแลไดแกคมอ/แนวทางการดแลระบบสงตอระบบใหคำปรกษา

แกเจาหนาท การเชอมระบบขอมลผปวยระหวางหนวยบรการ ประสานความชวยเหลอกบ

ชมชนวดทองถนและหนวยงานทเกยวของ

การเสรมพลงชมชน (Community Empowerment) โดยสงเสรมใหมกจกรรมท

เขารวมไดในชมชนเชนชมรมจตอาสารวมผลกดนการพฒนานโยบายสาธารณะในระดบ

ชมชนทองถน


การใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล •ปฏบตตามคมอพฒนาระบบงานศนยสขภาพชมชนเพอใหไดมาตรฐานกระทรวง

สาธารณสข

•จดทำฐานขอมลผดแลในชมชนทรบผดชอบแยกกลมผสงอายตามภาวะพงพงและ

ผดแล เพอการจดการและการจดกจกรรมในแตละกลมทงดานการดแลตอเนอง

โรคเรอรงทพบบอยในผสงอาย ไดแก ความดนโลหตสง เบาหวาน การดแล

ปองกนแผลกดทบ การใหอาหารทางสาย เปนตน รวมทงใหคำแนะนำในการ

ปรบปรงทอยอาศยสงแวดลอมใหปลอดภยสำหรบผสงอาย

•คนหาผสงอายยากไรทถกทอดทง อยคนเดยว หรออยตามลำพงคสามภรรยา

ขาดการดแลทเหมาะสม ใหครบทกหมบาน เพอจดการใหการดแลตามปญหา

ตามคมอ

•มทมใหการปรกษาทชดเจน และสามารถใหคำปรกษาแกเครอขายบรการและ

ผดแลสมำเสมอ

•มระบบประเมน ตดตามผลทก 3-6 เดอน มตารางปฏบตงานของบคลากรท

ปฏบตงานhomehealthcareและมระบบรายงานทกเดอนและรายป

•มการจดหาและมความพรอมในเรองวสด อปกรณเครองมอทางการแพทย กาย

อปกรณในการสนบสนนการดแลผสงอายทบาน โดยใหมการจดตงคลงกาย

อปกรณ โดยมศนยกลาง ซงนาจะอยท รพ.แมขาย ซงมขนาดความคมคาทาง

เศรษฐกจ (economy of scale) มากกวา เพอเปนศนยรวมในการเบก/ยม

สำหรบหมนเวยนในกลมผสงอายทมความตองการ เมอผสงอายเสยชวตหรอหมด

ความจำเปนในการใชกสงคน โดยมระบบการคมทะเบยนยมอยางรดกม การ

จดการเพอใหผสงอายหรอผปวยเรอรงไดรบอปกรณเครองมอทางการแพทย กาย

อปกรณเหลาน เปนการปฏบตการรวมกนของทมสหวชาชพจาก รพ.แมขาย ไป

เยยมบานรวมกบเจาหนาท รพ.สต. เมอพบผมความตองการ รพ.แมขาย กจะ


จดสรรอปกรณมาให รพ.สต.นำไปใหใช โดยรพ.สต.กำกบดแลวธการใชตลอดจน

การบำรงรกษา/เตมเชนoxygenใหแกผปวยหรอหากเปนกายอปกรณงายๆก

อาจใหเกบทรพ.สต.บางกไดตามความเหมาะสม

•กจกรรมการฝกอบรม

•เปนศนยฝกอบรมแกบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข กลมอาสาสมครดแล

ผสงอาย/จตอาสาฯลฯ

•พฒนาการดำเนนงาน homehealthcare/homevisit/homeward (ใชบาน

เปนเตยงผปวย)ในการดแลแตละกลมยกตวอยางเชนกลมผสงอายทชวยเหลอ

ตนเองไดและมจตอาสามาทำงานในรพ.สต.และออกไปปฏบตรวมทมสหวชาชพได

การใหบรการในครอบครว/ชมชน •ตรวจคดกรอง ไดรบการตรวจสขภาพตามเกณฑของ สปสช.โดยบคลากรทาง

สาธารณสขและอาสาสมครไดแก

- ประเมนทกษะการใชชวตเพอเฝาระวงภาวะสมองเสอม

- ตรวจประเมนภาวะเสยงของผสงอาย

- ตรวจคดกรองภาวะเสยงของมะเรงทพบบอย

- ตรวจคดกรองภาวะเสยงตอปญหาสขภาพจต

•นำขอมลการประเมน/คดกรองมาจดการแกไขปญหาตามผลการประเมน และจด

ตงกลมทำกจกรรมสรางเสรมสขภาพ

• เยยมและตดตามดแลผสงอายทบานอยางตอเนองตามแผน มกจกรรม home

health care/home care/home visit โดยบคลากรทางการแพทยและ

สาธารณสข/อาสาสมคร หรอกลมจตอาสา โดยจดใหมระบบบรการทางการ

แพทย/พยาบาลทบาน เชน ทำแผล เปลยนสายเปลยนทอ/ทำความสะอาดทอ

เจาะคอ สำหรบผสงอายทมภาวะเจบปวยเรอรง ตองไดรบการเยยมไข (home


ward round) มการวดสญญาณชพ การประเมนภาวะสขภาพ/การเจบปวย

(clinicalassessment)การใหการรกษาพยาบาลสรางใหเกดพยาบาลเฉพาะทาง

ฉบบภาคประชาชน

•บรการดแลชวคราว (Respite Care) เพอเปนการผอนคลายความเครยดของผ

ดแลในครอบครวใหสามารถดแลผสงอายภายในครอบครวไดอยางยงยนและม

ความสข รพ.สต.มบทบาทในการบรหารจดการใหมการดแลผสงอายทดแทนผ

ดแลหลกทบานของผสงอายเอง ยกตวอยางเชน กรณผสงอายถกทำรายจาก

คนในครอบครวหรอมความคบของใจ

•บรการฟนฟโดยกายภาพบำบดตามบรบทของพนท โดยสนบสนนใหมระบบ

บรการฟนฟสมรรถภาพในชมชน/สถานพยาบาล เพอฟนฟสขภาพหลงการเจบ

ปวยเฉยบพลน และธำรงไวมใหสขภาพของผสงอายเสอมทรดมากไปกวาเดม

จนถงระดบทพพลภาพอาจจะใชหรอไมใชเครองมอในการฟนฟหรอประยกตจาก

วสดอปกรณทมอยกได โดยชมชนทสามารถใหบรการนได เชน วด ศนยแพทย

ชมชน

•กจกรรมชมรมผสงอายเพอการพฒนา โดยสนบสนนใหทง ภาครฐ อปท.และ

ชมชนมสวนรวมในการจดตงชมรมผสงอาย เพอสรางสขภาพอยางตอเนอง และ

ครอบคลมกจกรรมทางสงคม

การเชอมโยงสงตอ •มระบบสงตอและตดตามการตอบรบผสงอายทเจบปวยนอกเขตรบผดชอบและสง

ตอไปยงเครอขายบรการเพอใหไดรบการดแลอยางตอเนอง

• ตรวจประเมนและใหการดแล (หรอสงตอ) การประสานสงตอเพอรบสวสดการ

ดานอนๆ


• สงตอฟนฟฯ ใหบรรลเปาหมาย เชนสงตอทำกายภาพบำบดสงตอรบสวสดการ

เบยยงชพเปนตน

• สงตอให อปท.และชมชนในการปรบสภาพแวดลอมบาน/บรเวณทอยอาศย เพอ

ความปลอดภยของผสงอาย

การสงเสรมสขภาพและปองกนโรค • ใหการปรกษาปญหาสขภาพจต

•สงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชองปาก

•ใหคำปรกษาจดกจกรรมเพอสรางเสรมคณภาพชวตและฟนฟสขภาพผสงอาย

•บรการฟนฟภาวะเสอมทางกายและใจ

•สงเสรมการออกกำลงกายตามความเหมาะสมกบบรบทของพนท

•ใหคำปรกษาดานโภชนาการดแลอนามยชองปากและฟนในผสงอาย

ผปวยจตเวช


แนวคดการทำงาน : งานสขภาพจตชมชนเปนงานทสำคญควบคกบงานดแลสขภาพ

กายซงรวมอยในสขภาพ4มตและรวมทงมตทางสงคมวฒนธรรมและสงแวดลอมเปน

สทธตามรฐธรรมนญททกคนจะตองไดรบบรการและเขาถงบรการ เพอสขภาวะของผปวยท

จะฟนหายและกลบมามชวตทเปนปกต

การบรการใน รพ.สต. •คดกรอง/คนหาผมภาวะเสยงตามแบบประเมนของกรมสขภาพจตเชนวตกกงวล

โรคซมเศรา การฆาตวตาย และโรคจตเภทในกลมเสยงหรอผแสดงอาการเบอง

ตน

•มฐานขอมลผปวย/และผมภาวะเสยงทครอบคลม:ขอมลพนฐานการวนจฉยยา

ทไดรบจากโรงพยาบาลทรกษา

•ใหคำปรกษาและจดกจกรรมเสรมสรางคณภาพชวตและสขภาพจต

•สามารถประเมนผลขางเคยงจากยาและการแกไขเบองตนได

•ตดตามดแลใหผปวยไดรบยาอยางตอเนอง

การบรการในครอบครว/ชมชน •นำเสนอขอมลผปวยตอคณะกรรมการ รพ.สต.เพอใหความชวยเหลอและเฝาระวง

ผปวย


•ปลดโซตรวนผปวยจตเวชโดยดแลรวมกบชมชนจนสามารถใชชวตตามปกตได

•สรางแรงจงใจตอการรกษาใหแกผปวยและ/หรอญาตได โดยอาจใชกระบวนการ

เยยมบานรวมกบการใหความรแกญาตและผเกยวของดวยอยางเหมาะสม ใหเชอ

วาผปวยสามารถหายได

•มแนวทางปฏบตสำหรบญาตและชมชนในเรองขอมลการเจบปวย การใชยา ผล

ขางเคยงและการแกไขเบองตนการผอนคลายความเครยด

การเชอมโยง/สงตอกบโรงพยาบาลแมขาย มระบบสงตอผปวยจตเวชสามารถสงตอไปยงโรงพยาบาลระดบแมขายขนไปได ใน

ดานการใชยาและสงตอหนวยงานทเกยวของในการประกอบอาชพพงตนเองตอไปรพ.สต.

จะดำเนนการเปนเครอขายการดแลผปวยกลมนกบโรงพยาบาลชมชนและโรงพยาบาลชมชน

จะดำเนนการเปนเครอขายกบหนวยบรการขนสงดานจตเวชทอยหางออกไปเนองจากผปวย

กลมนมแนวโนมการไมไดกนยาตอเนองสง เมอผปวยรบการรกษาจากหนวยบรการขนสง

ดานจตเวชแลว รพ.สต.และโรงพยาบาลแมขาย จะประสานขอขอมลผปวย ตลอดจนยาท

ใหการรกษา เพอตดตามการกนยาของผปวย และอาจจะสามารถรบยาทโรงพยาบาล

แมขายหรอ รพ.สต.ไดตามความเหมาะสมตามดลยพนจของแพทยทโรงพยาบาลแมขาย

เมอทำงานเปนเครอขายดงน การเกดเหตฉกเฉนจากการขาดยากจะลดลงและหากมการสงตอ

เพอบำบดเบองตนกรณฉกเฉนจากโรงพยาบาลแมขายกสามารถทำไดอยางมประสทธภาพ

การสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค •สงเสรมการจดตงกลมเพอนชวยเพอนในการดแลสขภาพจต

•สงเสรมอาชพใหมงานทำหรองานอดเรกโดยเชอมโยงกบอปท.และชมชน

ผตด ยาเสพตด


แนวคดการทำงาน : การแกไขปญหายาเสพตดในชมชนเปนปญหาสงคมทมความซบ

ซอน การแกไขและการปองกนทยงยนควรทำโดยชมชน เพอใหผเกยวของกบยาเสพตด

สามารถอยในชมชนได แมวาปญหายาเสพตดจะเกยวของกบกฏหมาย แตการใชมาตรการ

ทางกฏหมายอยางเขมงวดคงจะแกไขไดเฉพาะปญหาพนๆและใชไดผลเพยงระยะหนง

เทานน การแกไขในระดบลกและยงยน คงตองใชความมงมนของผนำ การยอมรบและให

โอกาสของคนในชมชนโดยมภาคราชการทเกยวของใหการสนบสนน

การบรการในรพ.สต. รบสงตอจากหนวยบำบดเพอฟนฟจตใจโดยปฏบตตามคมอกรมสขภาพจต

บรการในชมชน โดยยดหลกดงตอไปน

1. ชมชนเปนเจาของปญหาและแกไขปญหาชมชน โดยการพดคยกนถงปญหาทเกด

ขนและทจะตดตามมาแกไขทบทวนวธปฏบตทผานมาวา มจดออนจดแขงอยางไรบาง

แสวงหาวธการตางๆทไดผลจากชมชนอนๆรวมกบใชแนวทางของรฐปรบใหเหมาะสมกบ

ชมชนของตนเอง คดสรรผนำตามธรรมชาตและคณะกรรมการเพอกำหนดแผนการแกไข

ปญหา


2. จำแนกกลมเปาหมายใหชดเจนการจำแนกกลมทเกยวของกบยาเสพตดใหชดเจน

จะชวยทำใหการแกไขในแตละกลมเปนไปอยางเหมาะสมดงน

• กลมปลอด ใชการเสรมสรางความด ยกยอง ชมเชย โดยมอบวฒบตร/แจกธง

ประจำบาน

• กลมเสยงปองกนโดยรณรงค ใหความร ประสานกบโรงเรยนและครอบครวใน

การเฝาระวง

• กลมเสพ/กลมตด ชวยเหลอให หยด-ลด-เลก โดยสงบำบด จดกจกรรมใน

ชมชนรวมกบโรงพยาบาลแมขาย สนบสนนใหหยดใช ควบคมไมใหมแหลง

จำหนายในหมบาน วางเงอนไขทงดานบวกและลบ เชน ไมสงชอใหตำรวจ ให

โอกาสกลบตวกลบใจ ถาไมเลกจะไมใหกเงนกองทน ถาเลกไดจะจดใหอยกลม

ปลอดใหกยมเงนไปลงทน

• กลมผคาควบคมไมใหแหลงจำหนายในหมบาน วางเงอนไขทงดานบวกและลบ

เชน ไมสงชอใหตำรวจ ใหโอกาสกลบตวกลบใจ ถาไมเลกจะไมใหกเงนกองทน

หมบานถาเลกไดจะจดใหอยกลมปลอดใหกยมเงนไปลงทนได

�. ตดตามและเฝาระวงอยางตอเนอง กลมผเสพและคา จำเปนอยางยงทจะตองใช

ชวตเหมอนคนทวไป นนคอมงานประจำทำ มการออกกำลงกาย ไดรบการยอมรบจาก

คนในชมชน รสกตนเองมคณคาในหมบานชมชนยอมรบและเปดโอกาสใหกเงนลงทน ให

เขาสมาชกสหกรณออมทรพยหมบาน เปนประธานกฬาหมบาน ฯลฯ มการเฝาระวงโดย

ประชมคณะกรรมการหมบานทรบผดชอบแตละครอบครวเปนประจำทกสปดาห เดก

นกเรยนทมพฤตกรรมเสยงเชนหนเรยนครจะรายงานใหคณะกรรมการหมบานทราบเพอ

จะไดไปพดคยกบครอบครว


การสงเสรมสขภาพและปองกนโรค • จดตงกลมเพอนชวยเพอนในโรงเรยนและนอกระบบโรงเรยน

• ประสานกบผนำชมชนจดกจกรรมเขาคายสำหรบกลมเสยง (ยงไมตดยา) หรอ

กลมทรกษาหายแลว เพอสรางทกษะชวต และใหเปนแกนนำเยาวชนในการตอ

ตานยาเสพตดใหเปนวทยากรกระบวนการ

• ประสานหาเวทใหกลมเสยงไดแสดงออกในความสามารถตางๆดานกฬาศาสนา

ดนตรศลปวฒนธรรม

ผปวยโรคเรอรง


แนวคดการทำงาน : สขภาพนนเปนกระแสคลน(Spectrum)ทตอเนองและเชอมโยง

กนตงแตขณะทไมเจบปวย ไมมอาการมอาการ เจบปวยเฉยบพลน และเจบปวยรนแรง

และในบางรายมภาวะผดปกตทเรอรงไมหายขาด

กลมผปวยโรคเรอรง บางภาวะกจะไมมอาการผดปกตทงทางดานรางกายและจตใจ

บางภาวะกจะมอาการผดปกตขนๆลงๆขนกบระยะการปวยและการดแลสขภาพแตคน

ทมโรคเรอรงมไดแปลวาเขาจะเปนคนทปวยตลอดเวลาหรอจะมอาการผดปกตตลอด เขา

สามารถมภาวะทสขภาพดแมวาบางสวนของรางกายจะมพยาธสภาพ

ความหมายของโรคเรอรง ความเจบปวยเรอรงเปนความเจบปวยทมอาการคอยเปนคอยไป ระยะเวลาของการ

เจบปวยและการดแลรกษายาวนานตองการการดแลอยางใกลชดการเจบปวยมกเปนอยาง

ถาวร คอยๆ ลกลามจนมอาการรนแรงมากขน หากไดรบการดแลรกษาอยางเหมาะสม

ตอเนองจะทำใหอาการทเลามคณภาพชวตทด หากไมไดรบการดแลรกษาทเพยงพอและ

ไมดแลตนเองอาการกจะรนแรงมภาวะแทรกซอนและเสยชวตกอนวยอนควร

ความหมายของการเจบปวยเรอรงทกวางขนคอพยาธสภาพทรกษาไมหายโดยวธการ

ของแพทยแตตองการกลวธในการควบคมปองกนโรคการรกษาพยาบาลตามอาการเพอลด


ความรนแรงของอาการแสดง ยบยงมใหโรคลกลามมากขน ลดภาวะแทรกซอนผปวยโรค

เรอรงตองไดรบความชวยเหลอและสนบสนนใหเพมขดความสามารถในการปรบวถชวตให

เหมาะสม และรบผดชอบในการดแลตนเองสรางศกยภาพใหมความสามารถดแลจดการ

ตนเองและดแลผลกระทบของความเจบปวยเรอรงทเกดกบบคคลไดแกความซมเศราจาก

การเจบปวย (depression) ภาวะทตองพงพา (dependency) ซงผปวยตองการความ

ชวยเหลอจากผอน ดงนน รปแบบของการใหบรการสาธารณสขสำหรบผปวยเรอรงจำเปน

ตองแตกตางจากระบบผปวยเฉยบพลนทวไปทมการเจบปวยเปนครงๆและมการบรการ

แบบเปนครงคราว

มผเปรยบเทยบวาผปวยเรอรงเปรยบเสมอนนกบนขบเครองบนลำเลกทตองประคอง

ตวเองไปในทศทางทเหมาะสมและไมเกดอนตราย หรออบตเหต ถาเปนนกบนกตองการ

คมอการขบแผนการบนการดแลซอมบำรงทสมำเสมอและการเฝาระวงการจราจรซงเมอ

เปรยบกลบมาทผปวยเรอรงกเชนเดยวกนเขาตองการแนวทางการดแลตนเองแผนการดแล

รกษาการจดการทางคลนกทเหมาะสมและระบบการตดตามดแลทตอเนอง ระบบบรการ

ในปจจบนมกเปนระบบทจดการไมใหเกดอบตเหต ไมใหเครองบนตก แตไมไดถกจดให

ประคองเครองบนไดอยางเหมาะสม

โรคเรอรง ไดแก เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจ หลอดเลอด อมพฤกษ

อมพาต หอบหด

มมมองและหลกการในเรองการดแลโรคเรอรง ทตางจากโรคเฉยบพลน • เนนการสงเสรมสขภาพการปองกนควบคการทำใหมคณภาพชวตทด

• เนนการเสรมศกยภาพของผปวยและครอบครว


ระบบดแลสขภาพผทมปญหาเรอรง มหนสวนสำคญ3สวนคอผปวยและครอบครวชมชนและระบบบรการ

กรอบความคดในการพฒนาระบบเพอดแลผทมปญหาเรอรง

ชมชน เชอมโยง

ระบบบรการสขภาพ

•ผนำ

•สนบสนนประสานทรพยากร

•กระตนความตระหนก

ลดปมดอย

•รวมใหบรการเสรม

•สนบสนนการดแลตนเอง

•จดระบบ&ทมบรการทด

•ใชขอมลเพอดแลตดสนใจ

•ตดตามประเมน

ผสนบ

สนนช

มชน ทมบรการสขภาพ

ผปวยและครอบครว

Info

rmed

Motivation

Prepared

Better outcome for chronic conditions

องคการอนามยโลกไดสรปประสบการณและบทเรยนการพฒนาระบบสขภาพทจะ

รองรบการดแลผทมปญหาสขภาพเรอรงไดดประกอบดวยหนสวนสำคญ � สวน คอ ผปวย

และครอบครว ชมชน และระบบบรการสขภาพ โดยเปาประสงคของการจดระบบบรการ

ดแลผเปนเบาหวานมใชเพยงเพอการตรวจเลอดและจายยาเทานน แตแกนทแทจรงนาจะ

เปนโอกาสทผใหบรการผปวยและครอบครวไดประเมนความเจบปวยปญหาสขภาพรวม

กนและเรยนรการจดการโรคนนๆรวมทงปญหาอนทเกยวของเสรมศกยภาพใหผปวยและ

ผดแลมความสามารถในการจดการปญหาสขภาพไดดวยตนเองอยางเหมาะสมและยงยน


ซงแตละหนสวนมบทบาทและการตอบสนองตอบทบาททแตกตางกน ภายใตเปาหมาย

เดยวกนคอ สขภาพและคณภาพชวตของผปวยและครอบครวทง 3หนสวนจงตองมการ

เชอมโยงและสนบสนนซงกนและกนดงภาพ

เปาหมายหลก และแนวทางการดำเนนงาน เพอจดการโรคเรอรง 1.การปองกนและลดความเสยงการเกดโรค

2.การลดโรค

3.การลดความพการ

4.เพมคณภาพชวตทด

การออกแบบระบบบรการ(DeliverySystemDesign)

คดกรอง

ประชากรในพนท

กลมปกต

กลมเสยง

กลมปวยไมมภาวะแทรกซอน

CVDrisk

sceening

เพมการเขาถงแตคณภาพประสทธภาพ??

HealthPromotion&Prevention

EarlydetectionandScreeningHealthPromotion&Prevention

ชมชน/ทองถน(เนนกลมปกตกลมเสยง)

สถานอนามย(เนนกลมปกตกลมเสยง)

โรงพยาบาล(เนนกลมปวย)

ปองกนหรอชะลอการเกดภาวะแทรกซอน

ลดอตราความพการและการสญเสยชวตเพอคณภาพชวต

รายกลม รายบคคล

ผลลพธ1.กลมเสยงลดลง2.อบตการณกลมปวยลดลง3.อบตการณกลมปวยทมภาวะแทรกซอนลดลง4.ลดอตราความพการและการสญเสยชวตจากโรค5.เพมคณภาพชวตของประชากร

ประเมนตรวจสอบปรบปรงแกไข

มภาวะแทรกซอน


กลมเปาหมายหลก

กลมประชากรปกตทยง

ไมปวย

กลมประชากรทมภาวะ

เสยง(นำหนกเกน

ประวตพนธกรรม

มพฤตกรรมเสยง)

กลมปวยในระยะแรก

และระยะทยงไมมภาวะ

แทรกซอน

ผลลพธทคาดหวง

•เพมสมรรถนะของรางกายให

แขงแรง(อาหารออกกำลง

กายอารมณ)

•ปรบพฤตกรรมเพอลดปจจย

เสยงเชนการลดสบบหร

แอลกอฮอลอาหารหวาน

มนเคมการเคลอนไหวนอย

•ปรบปจจยแวดลอมทเออตอ

การสงเสรมสขภาพและลด

ปจจยเสยง(ทออกกำลงกาย)

ปรบพฤตกรรมและสภาพ

แวดลอมเพอลดภาวะเสยง

ผปวยไดรบการดแลรกษาทถก

ตองอยางเปนองครวม(กาย

จตใจสงคม)ทนเวลาตอเนอง

เฝาระวงและลดภาวะเสยง

เพอปองกนภาวะแทรกซอน

ผปวยสามารถปรบวถชวต

ประจำวนไดเหมาะสม

แนวทางการทำงาน

บรณาการกบการสงเสรม

สขภาพตามกลมวยการณรงค

และการรวมมอกบภาคทองถน

ชมชน

เฝาระวงคนหาคดกรองและ

ตดตามกลมเสยง

มกระบวนการใหความร

และสนบสนนเพอใหมการปรบ

พฤตกรรมตามลกษณะของ

กลมเสยง

คนหาผปวยและใหการดแลได

เรวตงแตระยะแรก

ดแลใหการรกษาอยางม

คณภาพตามมาตรฐานและ

ตดตามตอเนองพรอมกบ

สนบสนนใหความรเสรมทกษะ

ผปวยและครอบครวใหสามารถ

ดแลตนเองไดอยางเหมาะสม

เฝาระวงและคดกรองภาวะ

แทรกซอนเฉพาะโรค


กลมเปาหมายหลก

กลมปวยทมภาวะ


ผลลพธทคาดหวง

ผปวยสามารถควบคมโรคและ

ภาวะแทรกซอน

ผปวยสามารถปรบวถชวตอยกบ

โรคและภาวะแทรกซอนไดอยาง

มความสข

แนวทางการทำงาน

ดแลและรกษาโรครวมทง

ภาวะแทรกซอนตามมาตรฐาน

อยางตอเนอง

เฝาระวงภาวะแทรกซอน

เฉพาะโรค

ฟนฟทางกายและใจในกลมทม

ภาวะแทรกซอนและมความ

พการรวมดวย

แนวทางดำเนนงาน บทบาทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลนน มทงในดานการปองกนและสง

เสรมสขภาพรวมทงการดแลผปวยซงแบงเปนขนตอนคอ

•ปองกนปฐมภมเฝาระวงความเสยงโรค

•ปองกนทตยภม

•ปองกนตตยภม


การจดระบบเพอจดการโรคเรอรง มองคประกอบดานตางๆ ดงภาพ เรมตงแตการจดระบบภายในสถานพยาบาลทม

ระบบขอมลและแนวทางการตดสนใจทเหมาะสมมการออกแบบการจดบรการใหสอดคลอง

กบกลมเปาหมาย รวมทงทสำคญคอสนบสนนการจดการตนเองและการทำงานรวมกบ

ชมชน เพอเสรมพลงชมชนสรางนโยบายสขภาพสาธารณะและการสรางสภาพแวดลอมให

เหมาะสม

แผนภมความสมพนธของปจจยการกอโรคและระดบการปองกนภาวะเบาหวาน

จตสงคมและสงแวดลอม(สงคม&กายภาพ)

วถชวตนงๆนอนๆ-บรโภคเกนทงพลงงาน/ไขมนอมตว/คลอเลสเตอรอล/เกลอ/นำตาล/ลดผก-ผลไม

-บรโภคยาสบ-บรโภคแอลกอฮอลจำนวนมาก

ภาวะอวน

ความดนโลหตสง

ไขมนผดปกตเบาหวาน

-โรคหลอดเลอดสมอง

-โรคหวใจขาดเลอด

-โรคหวใจ ลมเหลว-โรคหลอดเลอดสวนปลาย

ระดบกอนปฐมภม ระดบปฐมภม ระดบทตยภม และตตยภม

ความเสยงตำ มความเสยงสง

มสญญาณผดปกตเรมแรก

มอาการเรมตน

เปนโรคและมอาการ

ผลทตามมาหลงเปนโรค


องคประกอบในการดแลจดการโรคเรอรง

ชมชน

ระบบสขภาพ

•สรางนโยบาย สขภาพสาธารณะ•สรางสภาพ

แวดลอม ใหเหมาะสม

• เสรมพลงชมชน

•สนบสนนการจดการตนเอง

•การออกแบบระบบบรการ

•ระบบขอมล

•ระบบสนบสนนการตดสนใจ

ชมชนทพรอม

ภาคทพรอมรวมมอกบชมชน

ทมบรการทมความพรอมและกระตอรอรน

ผปวยไดรบความรและมความกระตอรอรน

ปฏสมพนธและสมพนธภาพทเออใหเกดผลลพธทด

ผลลพธสขภาพของประชากรดขน

การสงเสรมสขภาพ

การจดการระบบขอมลเพอสนบสนนการตดสนใจ

1.สนบสนน

การดแลตนเอง

ของบคคล

2.การสรางสภาพ

แวดลอมใหเหมาะสม

4.กำหนดนโยบาย

สาธารณะระดบ

ทองถนอำเภอ

3.เสรมสราง

พลงชมชน


ขนตอนการบรการกลมโรคเรอรง

การสำรวจคนหาคดกรอง

กลมเปาหมาย

-เตรยมชมชนในพนท-สำรวจครอบครวและชมชน (familyfolder)-สำรวจบรบทของชมชนดวยเครองมอ วถชมชน-นดกลมเปาหมายคดกรองความเสยง-แจงผลการคดกรองจดกลมเสยงตาม แนวทางการคดกรอง

กลมประชากรปกต

ทยงไมปวย

กลมประชากรทมภาวะเสยง

กลมผปวยระยะแรกและระยะทยงไมมภาวะแทรกซอน

กลมปวยทมภาวะ


-บรณาการแผนงาน สงเสรม สขภาพ/ปองกนควบคมโรคไมตดตอแผนชมชนขององคกรปกครองสวนทองถนตามกลมวย

การณรงค

-สงเสรม สขภาพตามแนวปฏบตของศนยสขภาพชมชนเดม เชนการออกกำลงกาย การรบอาหารการสงเสรมสขภาพจตและปองกนสารเสพตดการจดสภาพแวดลอมใหสงเสรมตอการจดกจกรรมตอการสงเสรม สขภาพตางๆ-ตรวจสขภาพประจำป

-เฝาระวงคนหาคดกรองและตดตามกลมเสยงตามกลมประชากรเปาหมาย-จดทำทะเบยนกลมเสยงและจดระบบตดตาม-จดกจกรรมเพอสนบสนนใหมการปรบพฤตกรรมตามลกษณะของกลมเสยง-ตดตามและประเมนผลภาวะเสยงอยางตอเนอง

-คนหาผปวยและใหการดแลไดเรวตงแตระยะแรกดแลใหการรกษาอยางมคณภาพตามมาตรฐานและตดตามตอเนองพรอมกบสนบสนนใหความรเสรมทกษะผปวยและครอบครวใหสามารถดแลตนเองไดอยางเหมาะสมเฝาระวง-ใหคำปรกษาปญหาเฉพาะรายบคคลและรายกลม-คดกรองภาวะแทรกซอนเฉพาะโรค-ตดตามเยยมบาน

-ดแลและใหการรกษาโรครวมทงภาวะแทรกซอนตามมาตรฐานอยางตอเนอง-เฝาระวงคดกรองภาวะแทรกซอนเฉพาะโรคทงรางกายและจตใจ-ฟนฟทางกายและใจในกลมทมภาวะแทรกซอนและมความพการรวมดวย-จดระบบบรการสงตอ ผปวยทมภาวะแทรกซอน-ตดตามเยยมบาน

-ใหความรความเขาใจสรางความตระหนกเสรมทกษะในการดแลตนเองของผปวยและครอบครวใน การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ

ใหศกษารายละเอยดแตละกจกรรมตาม

แนวปฏบตบรการสขภาพชมชนของกรม

สนบสนนบรการสขภาพและคมอการดแล

ผปวยโรคเรอรงของกรมควบคมโรคและ

กรมการแพทย


แนวทางการปฎบตงาน 1. การสำรวจ ประชากร เพอคดกรองความเสยง และคนหาผปวยซงการดำเนนการ

นทำทงในสถานพยาบาลและการทำเชงรก รวมกบ อสม.หรอ แกนนำชมชนกลมตางๆ

เพอใหครอบคลมกลมเปาหมายไดกวางขวางมากขน รวมทงมกระบวนการใหความร ความ

เขาใจแกกลมเปาหมายในการดแลปองกนตนเองไดเหมาะสม

2. การจดการระบบขอมล

• ขอมลเพอการบรการรายบคคลเพอใหสามารถตดตาม

-สภาวะการเจบปวยอยางตอเนอง

-เฝาระวงและตดตามจดการสภาวะเสยงและภาวะแทรกซอน

• ขอมลรวมเปนกลมในภาพรวมทงระดบตำบลอำเภอ

-ขอมลผปวย

-ขอมลกลมเสยงสงเสยงตำ

-ขอมลภาวะเสยงในชมชน

�. การจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

• การดแลรกษาผปวยอยางผสมผสานตอเนอง

• การฝาระวงคดกรองและคนหาผปวยและภาวะเสยงจากผมารบบรการ

• การใหคำปรกษาหรอจดกจกรรมบรการประเภทตางๆเพอใหความรเสรมทกษะ

ในการดแลตนเองของผปวยผมารบบรการ

• มการจดการเพอสนบสนนการจดการตนเองของผปวยและครอบครว

�. การจดบรการทบาน

•การตดตาม เยยมบานผปวยทขาดนดผปวยทมารบบรการทสถานพยาบาลไดยาก

หรอผปวยทมปญหาซบซอน


•การเสรมกจกรรมสนบสนนใหผปวยและครอบครวสามารถจดการวถชวตทลดความ

เสยงและปองกนภาวะแทรกซอน

5. การดำเนนงานในชมชน

•การจดกจกรรมเพอคดกรองภาวะเสยง คนหาผปวยเชงรกในชมชนไดอยาง

ครอบคลม

•การรวมมอกบชมชนทองถน ในการดำเนนการสงเสรมสขภาพทเสรมสมรรถนะของ

บคคลใหแขงแรงและสรางสภาพแวดลอมทเออตอการลดปจจยเสยงโดยดำเนนการ

แบบบรณาการกบกจกรรมสงเสรมสขภาพอนแตมการวางแผนเนนกลมเปาหมาย

ทมภาวะเสยงสง

•บางพนทอาจมการจดกจกรรมบรการผปวยเรอรงในชมชนเพอทำใหผปวยเขาถง

บรการไดทวถงมากขน

6. การจดระบบสนบสนน และการเชอมตอระหวางโรงพยาบาลชมชนกบโรงพยาบาล


โรงพยาบาลชมชนจะตองมการจดการเพอสนบสนนในดานตางๆดงตอไปน

•สนบสนนและใหบรการตอเนองทงรบและสงตอทงดานการรกษาพยาบาลการ

ตรวจทางหองปฏบตการ การดแลตามประเดนเฉพาะตามสภาพปญหา เชนการ

ตรวจเฉพาะทางการใหคำปรกษาการฟนฟสภาพ

•สนบสนนวชาการและตกลงแนวปฏบตการดำเนนงานรวมกนทงอำเภอ

•สนบสนนเวชภณฑอปกรณทางการแพทยทเกยวของ โรงพยาบาลจะตองสนบสนน

ให รพ.สต.มเวชภณฑอปกรณและเครองมอทสอดคลองกบแนวปฏบตการดำเนน

งานอยางเพยงพอตอเนอง

การจดบรการสขภาพชองปาก


แนวคดการทำงาน : การจดบรการสขภาพชองปากในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ระดบตำบลหมายถง การดแลสขภาพชองปากใหกบประชาชนทงในมตสงเสรมสขภาพ

ปองกนโรค รกษาพยาบาลและฟนฟสภาพ โดยยดหลกการของเวชศาสตรครอบครวมการ

ดแลแบบองครวมตงแตการประเมนสภาพรอบดานครอบคลมประเดนสำคญทงกาย ใจ

สงคมและสงแวดลอมมการวนจฉยทงในมตบคคลครอบครวและชมชนตลอดจนมการ

เปดโอกาสใหผรบบรการ/ครอบครว/ชมชนมสวนรวมในกระบวนการดแลสขภาพ

ในการออกแบบการจดระบบบรการสขภาพชองปาก ตองสอดคลองเหมาะสมกบ

บรบทในแตละพนท ผสมผสานกบงานสขภาพอนๆ เพอใหประชาชนไดรบบรการท

ครอบคลมทงการสงเสรมทนตสขภาพทนตกรรมปองกนทนตกรรมบำบด และการฟนฟ

สภาพในชองปาก ซงจะตองมการประสานงาน จดระบบบรการเชอมโยงกบโรงพยาบาล

แมขายเพอใหประชาชนไดรบการดแลทตอเนอง

นอกจากน การจดบรการสขภาพชองปากในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบล

จะตองตอบสนองปญหาของพนทจงตองมการประเมนสภาวะชองปากของประชาชนรวมทง

ปจจยตางๆทมผลตอสขภาพชองปากมกระบวนการนำหนวยงาน/ภาคตางๆทเกยวของ

มารวมวางแผนและแกไขปญหาสรางความเขมแขงใหกบประชาชนซงจะเปนการเพมความ


สามารถของประชาชน/ครอบครว /ชมชนในการจดการวถชวตและปจจยแวดลอมให

เออตอการมสขภาพชองปากทดและการพงตนเองได

เปาหมาย : เพมการเขาถงบรการสขภาพชองปากของประชาชนในพนทรบผดชอบ

1. มการดแลสขภาพชองปาก โดยใชแนวทางการดแลแบบองครวมผสมผสานตอ

เนองตงแตแรกเกดจนสนอายขย

2. พฒนาทกษะ เพมศกยภาพในการดแลตนเองของประชาชนในพนทรบผดชอบ

เพอใหประชาชนสามารถดแลตนเองไดทงในระดบบคคลครอบครวและชมชน

โดยมหลกการทำงานดงนคอ การบรณาการกบงานสงเสรมสขภาพและพฒนาการม

สวนรวมของหนวยงาน/ภาคเครอขายทเกยวของ/ภาคประชาชน

การจดระบบบรการสขภาพชองปากตามกลมอาย 1. กลมหญงตงครรภ

1. จดทำฐานขอมลสขภาพชองปากหญงตงครรภในเขตรบผดชอบรวมกบโรงพยาบาล

แมขายซงควรทำขอมลใหเปนปจจบนทกเดอน

2. บรณาการงานสงเสรมทนตสขภาพในคลนกฝากครรภโดยมกจกรรมตอไปน

•ตรวจสขภาพชองปาก เพอประเมนพฤตกรรมการกนอาหารและการทำความ

สะอาดชองปากหญงตงครรภทกคน เพอวางแผนการรกษาทเหมาะสมตอไป

(ควรตรวจสขภาพชองปากตงแตครงแรกทหญงตงครรภมาฝากครรภท

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบล)

• ใหคำแนะนำในการดแลสขภาพชองปากตนเอง รวมทงฝกทกษะในการ

ทำความสะอาดชองปากเชนการแปรงฟนการใชไหมขดฟนฯลฯ


•สงตอหญงตงครรภทมปญหาสขภาพชองปากไปรบการรกษาทางทนตกรรมท

โรงพยาบาลแมขาย (ชวงอายครรภทเหมาะสมในการรกษาทางทนตกรรมคอ

ชวงอายครรภ4-6เดอน)

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบลทมทนตาภบาลประจำจะจดบรการทนตกรรม

พนฐาน เชน ขดฟนและขดหนนำลายตามความจำเปน มการตดตามกลมหญง

ตงครรภทมพฤตกรรมเสยง รวมทงจดกจกรรมกลมเพอปรบเปลยนพฤตกรรมดาน

ทนตสขภาพ

สำหรบโรงพยาบาลแมขายจะตองจดชองทางการใหบรการเพอรองรบการสงตอหญง

ตงครรภจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบล หรอจดบรการทนตกรรมเคลอนท

ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบลใหคำปรกษาและสนบสนนองคความรทางวชาการ

ในการดแลทนตสขภาพหญงตงครรภ จดระบบขอมลการดแลทนตสขภาพหญงตงครรภให

เชอมโยงกนเพอทำใหสามารถดแลหญงตงครรภไดอยางตอเนอง รวมทงสนบสนนนำยา

ยอมสฟน/ยาเมดยอมสฟนเปนตน

2. กลมเดกอาย 0-� ป

1.สำรวจและจดทำฐานขอมลสขภาพชองปากกลมเดกอาย0-3ปรวมทงแบบแผน

การเลยงดเดกของผปกครองซงมผลตอสขภาพเดก

2.บรณาการงานสงเสรมทนตสขภาพในคลนกเดกดโดยมกจกรรมตอไปน

•ตรวจสขภาพชองปากเดกทกคน ดความผดปกตทอาจพบได เชน ปากแหวง

เพดานโหว ฝาขาวทเยอบชองปากและลน ตรวจคราบจลนทรยบรเวณคอฟน

หนาบนรวมทงฟนทเรมผ(ลกษณะจะเปนฝาขาว)ในกรณทฟนขนแลว

• ใหคำแนะนำแกผปกครองเกยวกบเรองอาหาร รวมทงฝกทกษะการแปรงฟน

การใชไหมขดฟนเพอทำความสะอาดฟนเดก


•สงตอเดกทเปนกลมเสยงโรคฟนผหรอมปญหาทางทนตสขภาพไปรบบรการ

ทนตกรรมทโรงพยาบาลแมขาย เชน ทาฟลออไรดวานช อดฟน รกษาโพรง

ประสาทฟนฯลฯ


พนฐาน เชน ทาฟลออไรดวานช มการตดตาม (Follow up) กลมเสยง ใหคำปรกษา

ผปกครอง/ฝกทกษะการตรวจฟนเดกและการทำความสะอาดชองปากเดกตลอดจนเยยม

บานเดกทเปนกลมเสยง เชน พการ cleft palate malnutrition ฯลฯ รวมกบทม

สหวชาชพ

สำหรบโรงพยาบาลแมขายตองจดชองทางการใหบรการเพอรองรบการสงตอเดกทม

ปญหาทนตสขภาพจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบล ใหคำปรกษาและสนบสนน

องคความรทางวชาการในการดแลทนตสขภาพเดก รวมทงสนบสนนแปรงสฟนเดกและ

ฟลออไรดวานชเปนตน

�. กลมผสงอาย

1. จดทำฐานขอมลสขภาพชองปากผสงอาย และมการทำขอมลใหเปนปจจบนอยาง

นอยทก6เดอน

2. บรณาการงานสงเสรมทนตสขภาพในงานสงเสรมสขภาพผสงอายรายบคคลโดยม

กจกรรมตอไปน

• ใหคำแนะนำในการดแลสขภาพชองปากและฝกทกษะการใชอปกรณทำความ

สะอาดชองปากนอกเหนอจากแปรงสฟนเชนไมจมฟนแปรงซอกฟนไหมขด

ฟน (เลอกใชตามความเหมาะสมกบสภาพในชองปากของผสงอาย) ผสงอายท

ใชมอไมถนดควรแนะนำใหดดแปลงอปกรณการทำความสะอาดชองปากอยาง


เหมาะสมหรอใชแปรงไฟฟา รวมทงการดแลรกษาฟนเทยมสำหรบผสงอายทใส

ฟนเทยม

•ตรวจสขภาพชองปากรวมกบตรวจสขภาพประจำป รวมทงสงตอผสงอายทม

ปญหาหรอเปนกลมเสยงไปรบบรการทนตกรรมตามความจำเปน

•สงตอผสงอายทไมมฟนไปรบการใสฟนเทยมทโรงพยาบาลแมขาย

3. บรณาการงานชมรมผสงอายโดยมกจกรรมตอไปน

•จดทำฐานขอมลสขภาพชองปากผสงอายโดยชมรมผสงอายมสวนรวม

•บรณาการงานทนตสขภาพกบงานสงเสรมสขภาพในชมรมผสงอาย โดยม

กจกรรมดงน

•ตรวจสขภาพชองปากผสงอายทกคนปละ1ครง

•สงตอผสงอายทมปญหาทนตสขภาพ หรอเปนกลมเสยงไปรบบรการทาง

ทนตกรรม

• เปนทปรกษาใหกบแกนนำผสงอายและภาคเครอขายทเกยวของในการจด

กจกรรมสงเสรมสขภาพชองปากในชมรมผสงอาย

•พฒนาศกยภาพแกนนำชมรมผสงอาย ในการสงเสรมทนตสขภาพในชมรมฯ

รวมทงจดสภาพแวดลอมใหเออตอการมสขภาพชองปากทด เชนการแปรงฟน

หลงอาหาร การจดอาหาร / เครองดมทมประโยชน และไมเปนโทษตอฟน

สรางนโยบายสงเสรมทนตสขภาพในชมรมผสงอายฯลฯ

•ประสานงานสอสารขอมลดานทนตสขภาพกบผสงอาย รวมทงใหการสนบสนน

การสงเสรมปองกนทนตสขภาพใหกบผสงอาย


ปองกนใหกบผสงอาย ไดแกการใชฟลออไรดในผสงอายทมความเสยงตอรากฟนผการขด

หนนำลายใหผสงอายทมความเสยงตอโรคปรทนตอกเสบมการตดตามกลมเสยงตลอดจน


เยยมบานรวมกบทมสหวชาชพ เพอใหคำแนะนำและฝกทกษะผสงอาย/ผดแลในการดแล

สขภาพชองปาก

สำหรบโรงพยาบาลแมขาย จะตองจดชองทางการใหบรการเพอรองรบการสงตอ

ผสงอาย จากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบลหรอจดบรการทนตกรรมเคลอนท ท

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบล ใหคำปรกษาและสนบสนนองคความรทางวชาการ

ในการดแลทนตสขภาพผสงอาย นเทศตดตามการดำเนนงานสงเสรมสขภาพชองปาก ของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบลจดระบบขอมลการดแลผสงอายใหเชอมโยงกนเพอ

ทำใหสามารถดแลผสงอายไดอยางตอเนอง

การจดบรการสขภาพชองปากในสถานการศกษา 1. ศนยพฒนาเดกเลก / โรงเรยนอนบาล

1. จดทำฐานขอมลสขภาพชองปากเดกในศนยพฒนาเดกเลก/โรงเรยนอนบาล

2. บรณาการงานทนตสขภาพกบงานสงเสรมสขภาพในศนยพฒนาเดกเลก โดยม

กจกรรมดงตอไปน

•ตรวจสขภาพชองปากเดกทกคนปละ 2ครง เพอเฝาระวงทนตสขภาพในกลม

เดกปฐมวย

•สงตอเดกทมปญหาทนตสขภาพ หรอเปนกลมเสยงไปรบการรกษาทาง


• ใหคำปรกษาครประจำชนอนบาล/พเลยงศนยพฒนาเดกเลกใหสามารถจด

กจกรรมสงเสรมทนตสขภาพในศนยพฒนาเดกเลก/โรงเรยนอนบาล

3. สนบสนนครโรงเรยนอนบาล/พเลยงศนยพฒนาเดกเลกในการจดกจกรรมสงเสรม

ทนตสขภาพในศนยพฒนาเดกเลก/โรงเรยนอนบาล รวมทงจดสภาพแวดลอมให

เออตอการมสขภาพทด เชนกจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวนจดหาอาหาร/


เครองดมทมประโยชนและไมเปนโทษตอฟนสรางนโยบายสงเสรมทนตสขภาพใน

โรงเรยน/ศนยพฒนาเดกเลกฯลฯ

4. ประสานงาน สอสารขอมลดานทนตสขภาพกบองคกรปกครองสวนทองถน

องคกรชมชนใหสนบสนนการสงเสรมทนตสขภาพเดกในศนยพฒนาเดกเลกเชน

จดทำทแปรงฟนและอปกรณในการแปรงฟนใหเดก จดอาหารวางทเปนผลไม

พนบานใหเดก สรางขอกำหนดรวมกนไมใหนำขวดนมและขนมกรบกรอบมาท

ศนยเดก


พนฐาน เชนทาฟลออไรดวานช อดฟนขดฟนและขดหนนำลายมการตดตามกลมเสยง

โรคฟนผ ใหคำปรกษาครประจำชนอนบาล/พเลยงศนยเดก รวมทงฝกทกษะการตรวจฟน

เดกและการสอนแปรงฟนเดก


ปญหาทนตสขภาพจาก รพ.สต. ใหคำปรกษาและสนบสนนองคความรทางวชาการในการ

ดแลทนตสขภาพเดก จดระบบขอมลการดแลทนตสขภาพเดกใหเชอมโยงกน เพอทำให

สามารถดแลเดกไดอยางตอเนอง

2. โรงเรยนประถมศกษา

1. จดทำฐานขอมลสขภาพชองปากกลมนกเรยนประถมศกษา

2. บรณาการงานสขภาพชองปากกบงานสงเสรมสขภาพในโรงเรยนประถมศกษาตาม

หลกการของโรงเรยนสงเสรมสขภาพโดยมกจกรรมดงตอไปน

•ตรวจสขภาพชองปากนกเรยนทกคนปละ2ครงเพอเฝาระวงทางทนตสขภาพ

•สงตอนกเรยนทมปญหาทนตสขภาพหรอเปนกลมเสยงไปรบการรกษาทาง



• ใหคำปรกษาครอนามยใหสามารถจดกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยน

•สนบสนนใหโรงเรยนมการจดการเรยนรเกยวกบสขภาพชองปากของเดก

นกเรยนตามชวงวยและเปนไปตามหลกสตรการจดการศกษาขนพนฐาน

•กระตนใหโรงเรยนจดการสงแวดลอมใหเออตอสขภาพชองปาก ไดแก การม

นโยบายสาธารณะทจำกดอาหารทเสยงตอสขภาพชองปากการจดใหมสวนรวม

ของผปกครองและชมชนในการจดการสงแวดลอมใหเหมาะสมกบการดแล

สขภาพชองปากของเดก

•ตดตามการดแลสขภาพชองปากของเดกทบานรวมกบกจกรรมการเยยมบาน

3. สนบสนนครอนามยในการจดกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยน รวมทงจด

สภาพแวดลอมใหเออตอการมสขภาพทด เชนตรวจฟนนกเรยนกจกรรมแปรงฟน

หลงอาหารกลางวน ควบคมการจำหนายอาหาร/เครองดมทมโทษตอฟน การ

ตรวจปรมาณฟลออไรดในนำ สรางนโยบายสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยน การ

อบรมผนำนกเรยนฯลฯ

4. ประสานงานสอสารขอมลดานทนตสขภาพของนกเรยนกบคร/ผบรหารโรงเรยน

ใหสนบสนนการสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยน

รพ.สต. ทมทนตาภบาลประจำ จะจดบรการทนตกรรมพนฐาน เชน การตรวจ

สขภาพชองปากเดกอยางนอยปละ1ครงเคลอบหลมรองฟนอดฟนขดฟนขดหนนำลาย

การใชฟลออไรดเฉพาะทในรายทจำเปนเปนตนมการตดตามกลมเสยงโดยเฉพาะโรคฟนผ

การจดใหมโครงการดแลกลมประชากรเสยงตามเงอนไขและความเหมาะสม ใหคำปรกษา

ครประจำชน/ครอนามยรวมทงฝกทกษะการตรวจฟนเดกและการสอนแปรงฟน


ปญหาทนตสขภาพจากรพ.สต.หรอจดบรการทนตกรรมเคลอนทท รพ.สต. ใหคำปรกษา


และสนบสนนองคความรทางวชาการในการดแลทนตสขภาพเดกจดระบบขอมลการดแล

ทนตสขภาพ นกเรยนใหเชอมโยงกนเพอทำใหสามารถดแลไดอยางตอเนอง ใหการ

สนบสนนการจดทำโครงการเพอแกไขปญหา รวมทงสนบสนนครภณฑ/เครองมอทาง

ทนตกรรม/วสดทนตกรรมทจำเปน รวมทงแปรงสฟนนำยา/ยาเมดยอมสฟน แบบจำลอง

สอนแปรงฟนเปนตน

�. โรงเรยนมธยมศกษา

1. จดทำฐานขอมลสขภาพชองปากกลมนกเรยนมธยมศกษา

2. บรณาการงานทนตสขภาพกบงานสงเสรมสขภาพในโรงเรยนมธยมศกษา โดยม

กจกรรมดงตอไปน

•ตรวจสขภาพชองปากนกเรยนทกคนปละ1ครง

•สงตอนกเรยนทมปญหาทนตสขภาพหรอเปนกลมเสยงไปรบการรกษาทาง


• ใหคำปรกษาครอนามยใหสามารถจดกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยน

3. สนบสนนครอนามยในการจดกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยน รวมทงจด

สภาพแวดลอมใหเออตอการมสขภาพทด เชนการกระตนใหมการใชสมดบนทก

สขภาพดวยตนเองการตรวจฟนนกเรยนควบคมการจำหนายอาหาร/เครองดมท

มโทษตอฟนการตรวจปรมาณฟลออไรดในนำสรางนโยบายสงเสรมทนตสขภาพใน

โรงเรยนฯลฯ

4. สนบสนนใหมกจกรรมการรวมกลมของนกเรยนและเยาวชนในรปแบบของชมรม

ตางๆ ตามแนวทางของกจกรรมพฒนาผเรยนภายในโรงเรยน เพอใหเกดการ

พฒนาการดแลสขภาพดวยตนเองและมการปลกฝงและสรางกระแสสขภาพใน

กลมเยาวชน

5. ประสานงานสอสารขอมลดานทนตสขภาพนกเรยนกบคร/ผบรหารโรงเรยนให

สนบสนนการสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยน


รพ.สต.ทมทนตาภบาลประจำจะจดบรการทนตกรรมพนฐาน เชน อดฟน เคลอบ

หลมรองฟน (ฟนกรามซท 2 ในกลมชนมธยมศกษาปท 1) ขดฟนและขดหนนำลาย

เปนตนใหคำปรกษาครอนามยในการจดกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยนมธยมศกษา

สำหรบโรงพยาบาลแมขาย ตองจดชองทางการใหบรการเพอรองรบการสงตอเดกทม

ปญหาทนตสขภาพจากรพ.สต.หรอจดบรการทนตกรรมเคลอนททรพ.สต.จดระบบขอมล

การดแลทนตสขภาพเดกใหเชอมโยงกน เพอทำใหสามารถดแลเดกไดอยางตอเนอง รวมทง

สนบสนนแปรงสฟนยาสฟนผสมฟลออไรดนำยา/ยาเมดยอมสฟนเปนตน

การสนบสนนใหชมชนเขามามสวนรวมในการดแลสขภาพชองปาก 1.จดทำฐานขอมลหมบานอสม.แกนนำตางๆในชมชนในเขตรบผดชอบ

2. บรณาการงานทนตสขภาพกบงานสงเสรมสขภาพในชมชน ผานอสม. กลมสตร

ชมรมผสงอายแกนนำในชมชนเพอรวมคนหาเดกทมความเสยงตอฟนผและใหคำแนะนำ

ในการดแลสขภาพชองปาก และไปรบบรการทนตกรรมตามสทธประโยชนทแตละกลมควร

ไดรบ

3. สนบสนนใหมการจดการสงแวดลอมเพอลดปจจยเสยงตอการเกดโรคในชองปาก

ของชมชน เชน การดแลขนมทจำหนายในรานคาหมบานการตรวจปรมาณฟลออไรดใน

นำดมในพนททมปรมาณฟลออไรดในนำสง


กรณตวอยาง : การปรบสภาพแวดลอมเพอลดปจจยเสยงในชมชน

กรณตวอยางท 1 :

การจดสงแวดลอมในศนยพฒนาเดกเลกตำบลผาสงห อำเภอเมอง จงหวดนาน

ภายหลงจาก อบต. ไดรบการถายโอนใหดแลศนยพฒนาเดกเลก ซงในขณะนน

อบต.ไมมความรในการดแลเดกจงไดพยายามหาเครอขายประกอบดวยสาธารณสขผนำ

ชมชน วด เจาอาวาสจดทำโครงการทมลกษณะคลายงานวจย เรมจากการสำรวจขอมล

รวมกนเพอนำขอมลจรงนนมาพดกบชมชนนำสถานการณทเปนปญหาในชมชนในประเดน

เรองพฤตกรรมการบรโภคเลาสชมชน ซงเปนทมาของมาตรการในการดำเนนงานในชมชน

โดยชมชนเปนผเสนอ อาท การจดใหผปกครองมความรเรองอาหาร การดแลปากและฟน

ของบตร เมอสนสดโครงการระยะท 1 ยงไดดำเนนงานตอเนองมาจนกระทงปจจบนปท

4 ผลทเกดขนคอ สขภาพในชองปากของเดกด 100%นอกจากนเราไดเครอขายททำงาน

ดวยใจชวยจดการเรองโปรแกรมสำเรจรปทำใหเกดการประมวลผลสขภาพของเดกในดาน

ภาวะโภชนาการไดดขนและนำไปสการจดการเปนรายกลม

ปจจบนไดมการพฒนาสอการเรยนการสอนในกลมเดก โดยเรมจากใหเดกเลอกสงท

เขาชอบแลวผดแลเดกนำมาประกอบอาหารใหเดกรบประทานพรอมๆกบสงเสรมใหเดก

รบประทานผลไมและวตถดบของอาหารทมอยในชมชนซงปลอดสารพษใชมาตรการบงคบ

ไมใหมขวดนมในศนยเดกเลก ไมใหใหมขนมกรบกรอบ ไมมนำอดลม และไมใหมนม

รสหวาน นอกจากนยงมการสรางนสยการบรโภค การดแลสขภาพปากและฟน โดยจด

กจกรรมใหเดกและผปกครองรวาการแปรงฟนไมสะอาดจะเกดอะไรขน โดยจดกจกรรมให

เหนจรง เชน การใชนำยายอมสฟนภายหลงการแปรงฟน ชใหผปกครองเหนวาเดกท

แปรงฟนไมสะอาดจะมหนปนเกาะเปนตน


การเฝาระวงเรองการบรโภคนำตาลในศนยเดกเลกทดำเนนการตามทกลาวไปแลว

คอการใชมาตรการบงคบ ซงการสรางการยอมรบใหเกดในผปกครองคอ การใหผปกครอง

วเคราะห คำนวณดวยตนเอง เชน เดกชอบดมนำสมขวด ในนำสมมนำตาลเทาไหร นอก

เหนอจากนำสมบรโภคอะไรอกแลวตกนำตาลใหผปกครองเหนจรงวาปรมาณนำตาลทเดก

บรโภคตอวนนนเทาไรแลวสะสมมานานเทาไหรอนาคตจะเกดอะไรขนชใหเขาเหนจรง

ลกษณะการจดกระบวนการเรยนการสอนใหแกเดก สอนจากของจรง ใชผกเปน

อปกรณการสอนแลวนำผกทสอนนนไปประกอบอาหารหรอกระทงการจดทำขนมทคนใน

ทองถนชอบบรโภคกใชหลกการสอนโดยใหผปกครองมสวนรวมบนพนฐานการเลนททำให

เกดการเรยน


การจดการสงแวดลอมในโรงเรยนบานโสกนำขาว อำเภอเมอง จงหวดอดรธาน

(ประเดนการจดระเบยบรานคาในโรงเรยน)

การจดระเบยบรานคาเปนการจดการใหแมคาในโรงเรยนจดระเบยบอาหารทแยกให

เหน 3กลมใหญๆคอมคณคาทางโภชนาการแตเสยงตอการเกดโรคฟนผมาก เสยงปาน

กลางเสยงนอยเนนหลกการไมหามเดกกนขนมแตใหกนเปนรจกเลอกอยางไรกตามใน

โรงเรยนมการจดการใหมธนาคารผลไม ซงเปนขอตกลงรวมกนวา เดกตองไมนำเงนมา

โรงเรยนเกนวนละ 10 บาท ตด 2 บาทเขาธนาคารผลไม อก 5 บาทเปนเงนออมใน

ธนาคารออมทรพยทเหลอ3บาทใหเดกใชโดยอสระซงกพบวาเดกเหลอกลบบาน

ทมาทไปของการจดการลกษณะดงกลาวขางตนมาจากปญหาสขภาพชองปากของ

เดกนกเรยนทงทสมยกอนรนปยาตายายกไมผ แตปจจบนพบปญหาฟนผในกลมเดกมาก

สาเหตหนงมาจากการบรโภคขนมทซงเปนของคกบกบเดก อยางไรกตามการดำเนนงานน


ยดหลกการไมหามกน แตใหรจกเลอก และใหผปกครองตลอดจนแมคามสวนรวมในการ

กำหนดมาตรการ โดยกจกรรมหลกในโครงการประกอบดวย การสมมนาคร ผปกครอง

เพอชใหเหนปญหาและรทมาของปญหาทเกดขนในกลมเดก รวมหาแนวทางการแกปญหา

ปองกนจากนนเสรมความรใหกบเดกโดยจดอบรมแลวใชสญลกษณสเขยวเหลองแดงเปน

ตวจำแนกเพอใหงายสำหรบเดกในการเลอกบรโภคนอกจากนยงมกจกรรมการรกษาใหกบ

เดกทมปญหาและอกหนงกระบวนการสำคญคอการนเทศตดตามทเจาหนาทสาธารณสข

ตองเขาไปสนบสนนอยางตอเนองเพอทำใหครอนใจวาเอาจรงเอาจงมใชผลกภาระใหคร

ผลทเกดขนจากโครงการทวดไดคอพบวานกเรยนมปญหาฟนผนอยลงและมการเฝา

ระวงฟนแทในเดกตงแตอาย 6 ปขนไป (ฟนกรามแทซท 1 เรมขน) นอกจากน กมการ

ตดตามพฤตกรรมการบรโภคของเดกพบวาเดกมพฤตกรรมการบรโภคผลไมมากขน แตยง

มไดรวบรวมเปนตวเลขชดเจน ในสวนแมคาเสยผลประโยชนหรอไมนน ผดำเนนโครงการ

ชแจงวาไมเกดผลกระทบ เนองจากมาตรการดำเนนงานในโครงการนนเสนอมาจากกลม

แมคาและผปกครองเองมสญญาขอตกลงในการรวมกนทำใหสขภาพเดกดขน

กรณตวอยางท � :

เครอขายเดกไทยไมกนหวาน ตำบลเมองหมอ อำเภอเมอง จงหวดแพร

จากการเขารวมดำเนนกจกรรมเดกไทยไมกนหวานของกองทนตสาธารณสข เมอป

พ.ศ.2547 เขารวมกบทมโรงเรยนบานนาจกรตำบลนาจกรอำเภอเมองจงหวดแพร การ

รวมงานกบทางโรงเรยนในครงนนทำใหไดเรยนรถงการเปนสวนหนงของทมทำใหมองเหน

ศกยภาพของครวา เปนผทสามารถรวมทรพยากรในทองถน ถาสามารถทำใหครหรอ

โรงเรยนเกดความรสกถงความเปนเจาของปญหา วเคราะหหาสาเหตดวยตนเองและ

ทายทสดจะทำใหแกปญหาทเกดขนไดอยางยงยน


ในป พ.ศ.2548 ไดมโอกาสรวมกบทมโรงเรยนบานกาซองตำบลเมองหมอ อำเภอ

เมอง จงหวดแพร เมอนำเสนอโครงการเดกไทยไมกนหวานใหกบคณะครและผบรหาร

โรงเรยนผบรหารมองวาเปนงานทเจาหนาทตองไปทำเองจงไดมการทบทวนปจจยความ

สำเรจจากงานแรก มการหาขอมลบรบทของโรงเรยน และปญหาสขภาพทเกดจาก

พฤตกรรมการบรโภค ไดนำเสนอแกคณะกรรมการของโรงเรยนจากการประชมครงนน

ทำใหมมตนำเสนอใหโรงเรยนเขารวมกจกรรมเดกไทยไมกนหวาน และกำหนดนโยบายให

เปนโรงเรยนปลอดขนมกรบกรอบ ลกอมและนำอดลมมการปรบรปแบบการจำหนายขนม

และเครองดมในโรงเรยน เปนทมาของนวตกรรม “ขนมทางเลอก” เชน ขาวปนลยสวน

จจางกาซองนำมะนาวฝานเปนตน

หลงจากดำเนนการได 1ป ผลคอนกเรยนมสขภาพปากทดและมพฤตกรรมในการ

เลอกบรโภคขนมและเครองดมทถกตอง และสามารถแกไขปญหาภาวะโภชนาการในกลม

เดกทมปญหาทานกำนนตำบลเมองหมอและทานเจาอาวาสวดกาซอง ไดเสนอใหมการเผย

แพรประชาสมพนธไปยงชมชน โดยจดกจกรรมเรองเลาจากโรงเรยนสชมชน ในการจด

กจกรรมครงนนเปนการระดมทนจากชมชนเองทำใหเจาหนาทเกดการเรยนรวาชมชนม

ศกยภาพ การทำงานทผานมาทำใหเกดการเปลยนวธคดวาการเรยนรและเขาใจสภาพ

ชมชน ไมวาจะเปนบรบทชมชน บคคลท เกยวของ ตนทนเดมทมอยในชมชน เชน

วฒนธรรมประเพณและความเชอเปนสงทตองเกบและรวบรวมมาเปนขอมลพนฐาน

ขอคดทไดจากการทำงานครงนนคอ เมอใดกตามทเราสามารถเปนคนในชมชนได

เมอนนเรากจะไดเพอนทสามารถเปนคคดกลยทธและเพอนรวมงาน ทจะชวยใหเราสามารถ

ดำเนนกจกรรมเราไดสำเรจ และเมอวนหนงทเรากาวออกจากชมชนนน ชมชนกจะมความ

เขมแขงและทมงานทสามารถสานตองานนนไดอยางยงยนตอไป


กรณตวอยางท � :

เครอขายเดกไทยไมกนหวานอำเภอเชยงกราน จงหวดนาน

จดเรมตนของโครงการเดกไทยไมกนหวาน เกดจากผใหญบานบานพลเหนวา เดกๆ

ของหมบานมปญหาขาดสารอาหาร ประกอบกบเหนวาแนวทางการแกปญหาดงกลาวของ

บานนำคาประสบผลสำเรจอยางเปนรปธรรม จงไดนำปญหามาพดคยกบลกบาน ซงท

ประชมของหมบานเหนวาจำเปนตองแกปญหาโดยเรวและขอใหผใหญบานประสานงานกบ

ผเกยวของทกภาคสวนรวมถงอก3หมบานไดแกบานคนนาบานมวงและบานพญาแกว

โดยการนำของผนำชมชนทง4หมบานรวมกบโรงเรยนไตรมตรวทยาศนยพฒนาเดกเลก

บานคนนาสถานอนามยตำบลพญาแกว และโรงพยาบาลเชยงกลางภายใตการสนบสนน

ของนายทรงทรพยพรยะคณธรนายอำเภอเชยงกลางจดทำโครงการเดกไทยไมกนหวาน

ตงแตป2548เปนตนมาจนถงปจจบนโดยอาศยชมชนเปนศนยกลางของการแกปญหา

ผนำชมชนทง 4 หมบานไดประชมรวมกนถงปญหาดงกลาว เมอไดขอสรปจงจด

ประชมผปกครองผประกอบการรานคาในหมบาน อสม. และผนำชมชน เพอใหผเขารวม

ไดวเคราะหหาสาเหตและแนวทางในการแกปญหาเดกขาดสารอาหารจนไดแนวทางการแก

ปญหาของชมชน เชน ขอใหผนำชมชนทง 4หมบาน เจาหนาทสถานอนามยตำบลพญา

แกวและโรงพยาบาลเชยงกลางรวมกนสำรวจขนมประเภททหามขายในหมบาน4ประเภท

ไดแก ลกอม หมากฝรง ขนมถงกรบกรอบ และนำหวานใสส และขอใหโรงพยาบาล

เชยงกลางรบซอออกจากรานคาของหมบานรวมถงขอความรวมมอรานคาศนยเดกเลกไม

นำขนมประเภททหามขายมาจำหนายนอกจากนผปกครองตองดแลใหบตรหลานแปรงฟน

หลงจากรบประทานอาหารทกครงเปนตน

ผลจากการเปลยนแปลงคอเดกๆนำเงนคาขนมไปฝากคณครเพอออมทรพยทำให

เกดการแขงขนออมเงน เกดนโยบายปลอดนำอดลม และลกอมในการจดงานหรอกจกรรม


ตางๆของหมบานเชนงานศพมการตอยอดโครงการเดกไทยไมกนหวานไปสการรณรงค

ปลอดเหลาในงานศพภายในหมบาน


แมลกฟนดทชมชนหนองตาเขม อำเภอนางรอง จงหวดบรรมย

ป 2551-2552 งานทนตกรรม รวมกบกลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน

ดำเนนงานโครงการสายใยรกแหงครอบครวในชมชน ทหมบานหนองตาเขม หม 11 โดย

ใชชอวา “โครงการสายใยรกพนผกแมลกฟนด” โดยประสานความรวมมอกบเครอขาย

ครอบครวสายใยรกองคการบรหารสวนตำบลผปกครองในครอบครวสายใยรกอาสาสมคร

สาธารณสขผใหญบานและผนำชมชนการทำงานทนมเปาหมายเพอลดอตราการเกดฟนผ

ในเดก0-3ปใหตำกวารอยละ10

กจกรรมดำเนนงานประกอบดวย การสำรวจสภาวะทนตสขภาพในกลมเปนหมาย

หญงตงครรภและเดก 0-3 ป การชแจงผลการสำรวจแกผนำและองคกรชมชน การให

ทนตสขศกษาสอนแปรงฟนการใชไหมขดฟนยอมคราบจลนทรยฝกปฏบตแปรงฟน การ

ทาฟลออไรดวานชใหเดก เยยมบานหลงคลอดกบสหวชาชพ จดประกวดครอบครวฟนด

แขงขนการแปรงฟนและใชไหมขดฟนมอสม.ชวยตรวจฟนเดกและมขอบเขตการรบผดชอบ

เดกเปนคม รวมทงการนดมารบบรการทนตกรรมหญงตงครรภในโครงการสายใยรกพนผก

แมลกฟนด จะไดรบบรการรกษาโรคในชองปากแบบcompletecaseทโรงพยาบาลทก

ราย มการปรบวธทำงานโดยการออกปฏบตงานในชวงเยนเพอใหสามารถเขาถงกลม

เปาหมายไดดขน

การปฏบตงานอยางจรงจงทหมบานหนองตาเขมไดผลเปนทนาพอใจ เดก 0-3ป ม

ฟนผลดลงจากป2551เดกมฟนผรอยละ33.3เปนรอยละ19.4ในป2552ผใหญบาน

หนองตาเขมกลาวชนชมการทำงานของทมวา


“เรองสขภาพชองปากซงสำคญมาก คณหมอเขามาตงแตปทแลว สมาชกสายใยรก

แหงครอบครวและเดกทงหมบานตงแตมฟนขนเรยกมาทาฟลออไรดทกคนใหสามภรรยาท

ทองมาฝกแปรงฟนและใชไหมขดฟนถาเกบไมหมดคณหมอกอตสาหตระเวณใหถงบาน

ทาฟลออไรดและแนะนำพรอมจนลกหลานเขาฟนไมผทกวนนเคาบอกวาคณหมอถาจะ

เสยคาใชจายฉนกยอมขอใหลกหลานไดเคลอบฟลออไรด ไหมขดฟนคณหมอไมแจกฉนก

จะซอเองดวยเหนวาทงแมและลกมสขภาพชองปากดขนไมรองโยเยชาวบานกเลยบอกวา

ฉนซอเองกได และคณหมอกไดแนะนำวา การกนขนมขบเคยว ลกอมทำใหฟนผ การดด

ขวดนมการทำความสะอาดชองปากควรทำอยางไร แนะนำใหกนขนมทำเอง ขนมไทยๆ

แมบานสายใยรกแหงครอบครวกมาหดทำขนม ไทยๆ เชน ขาวตมมด ลกชบ บวลอย

หลายอยางใหเดกเหนสสนและอยากทานรณรงคหนมาทานขนมไทยไมทานขนมกรบกรอบ

หมอจากโรงพยาบาลนางรองทานใหความสำคญแนะนำทกขนตอน”


กจกรรมการสงเสรมสขภาพชองปากผสงอาย ทชมรมผสงอายอำเภอแจหม จงหวดลำปาง

ชมรมผสงอายอำเภอแจหมเปนชมรมผสงอายเขมแขงทมการทำกจกรรมตางๆ

สมำเสมอไดแกกจกรรมการออกกำลงกายสปดาหละ3วนคอจนทรพธศกร เวลา

16.00 น. กจกรรมจตอาสาทำดเพอพอ รวมกบโรงพยาบาลแจหม โดยผสงอายทำบญ

ตกบาตรขาวสารอาหารแหง และไปเยยมผปวยทนอนพกรกษาตวอยในโรงพยาบาล และ

กจกรรมการทำสมนไพรยาหมองนำยากนยงจากสมนไพร

และเมอแกนนำชมรมฯ ไดรบการถายทอดความรเรองการสงเสรมสขภาพชองปาก

โดยทมบคลากรสาธารณสขของโรงพยาบาลแจหมเมอป 2549 โดยการอบรมแกนนำและ

จดกลมใหผสงอายชวยกนคดวาทำอยางไรทจะทำใหผสงอายมสขภาพชองปากทดและทำ

อยางไรจะใหคนอนมสขภาพชองปากทดดวยกจกรรมทผสงอายคดกคอ


• การทำใหตวเองมสขภาพชองปากด โดยมการจดอบรมใหความร การประกวด

แปรงฟนและถอดประสบการณคนมฟนด การสาธตดแลสขภาพชองปากและฟน

และมการปฏบตจรง

• การทำใหคนอนมสขภาพชองปากด โดยผสงอายถายทอดความรใหกบลกหลาน

และคนในครอบครว การจบคตรวจฟน และการไปแนะนำคนอนๆ ใหชวยกน

รกษาฟน

ชมรมผสงอายฯ จงไดมการจดกจกรรมการดแลตวเองดวยการจดบอรดใหความรทวด

ศรหลวงซงเปนสถานทตงของชมรมฯสาธตการแปรงฟนและฝกปฏบตแปรงฟนการจบค

ตรวจฟนการประกวดฟนสวยและตรวจฟนโดยทนตบคลากร

ในปตอมา (2550) ผสงอายไดรวมกนคดทจะไปดแลสขภาพชองปากใหกบคนอนๆ

จงไดจดกจกรรมเขาไปเยยมผสงอายในชมชนมการจดอบรมความรตอเนองจากปทผานมา

ในเรองการดสขภาพชองปากในผทมปญหา และคดคนแบบตรวจสขภาพชองปากใหงายขน

พรอมทงจะมใบสงตอผสงอายทตองการรกษาทางทนตกรรมมารบการรกษาตอท

โรงพยาบาลจนในป 2551ผสงอายไดคดคนสมดนบฟน เพอเปนสมดประจำตวผสงอาย

ดานสขภาพชองปากซงจะมขอมลในเรองสขภาพชองปาก และความสะอาดของชองปาก

โดยมผลการวดคราบจลนทรยในผสงอาย และปจจบนผสงอายอำเภอแจหม จะเปนตนแบบ

ของการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพชองปาก ทไปชวยสงเสรมสนบสนนชมรมผสงอาย

ขางเคยงหรออนๆ ในพนทไดเรยนรเรองการสงเสรมสขภาพชองปากและทำกจกรรมกน

ตอๆไป

การทำกจกรรมของชมรมผสงอายอำเภอแจหมดำเนนการภายใตการขบเคลอนของ

แกนนำในชมรมซงมคณพอกมล เนตรรศม ประธานชมรมฯ เปนผนำทานมทศนคตวา

“เราถอวาชมรมผสงอายเปนวยทเปลยน มสขภาพถดถอย อวยวะในชองปากจะมการ


เปลยนไป เรายดหลกของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯทวา “เวลาไมมฟนกนอะไรกไม

อรอยทำใหไมมความสขจตใจกไมสบายรางกายกไมแขงแรง”เปนหลกในการดำเนนงาน

ภายใตการสนบสนนของกรรมการและแกนนำในชมรมผสงอายซงบางทานเปนขาราชการ

เกษยณบางทานเปนผนำชมชนทชวยกนคดทำกจกรรมเพอสงเสรมกจกรรมทงทางดาน

เศรษฐกจสงคมและสขภาพไปดวยกน”

“ตอนนชมรมผสงอายอำเภอแจหมไดเปลยนชอเปนชมรมสานรกผสงวยอำเภอแจหม

มบทบาทในการดแลชมรมผสงอายระดบตำบลของทงอำเภอ และชมรมฯมคตในการทำ

กจกรรมสงเสรมสขภาพเพอการดแลตนเองภายในกลม”


การจดทำขอตกลงเพอสขภาพชองปากด ทหมบานผกกาดหญา อำเภอลำปลายมาศ

จงหวดบรรมย

ทมสาธารณสขอำเภอลำปลายมาศ ไดรวมตวกนจดกจกรรมสงเสรมสขภาพชองปาก

ใหกบประชาชนทหมบานผกกาดหญา ซงพบวา ทหมบานนมประชากรผสงอายกวา 40%

สวนใหญเปนชาวบาน สขภาพไมคอยแขงแรง และมโรคประจำตวคอนขางมากทงผเปน

โรคแลว และมความเสยงตอโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ทมงานจงไดรวมมอกนทำ

กจกรรมกบอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) ชวยกนสรางนโยบายชมชน เพอรณรงคการไม

กนหวานและลดการบรโภคนำอดลม

คณสงเวยนตยตะค แกนนำอสม.หมบานผกกาดหญา และทมงาน ไดเขามารวม

ทำกจกรรมประชมประชาคมในตำบลมการเชญผสงอายทกหลงคาเรอนหรอใหลกหลานท

ดแลผสงอายมารบฟง ปรกษาหารอกน เพอรณรงคใหผสงวยไมกนหวาน ไมกนนำอดลม

เปนตวอยางแกลกหลานและชมชนทำใหไดขอตกลง5ขอไดแก


ขอ1 ผสงวยสอนลกหลานใหแปรงฟนอยางถกวธวนละ2ครง

ขอ2 ผสงวยสอนลกหลานไมใหดมนำอดลมและขนมกรบกรอบ

ขอ3 งานเลยงในชมชนใหงดนำอดลมเปลยนเปนนำสมนไพร

ขอ4 ขอรองรานคาใหงดการจำหนายนำอดลมและขนมกรบกรอบใหกบเดก

ขอ5 ระดมทนหลงคาเรอนละ 2บาทตอเดอนสำหรบการจดกจกรรมรวมกนของ

ผสงอาย

ปจจบนนชมชนของบานผกกาดหญาจะเปนแกนนำในการรณรงคตงเปนชมรมผสง

วยไมกนหวาน และไดนำขอปฏบตทง 5 ขอมาปฏบต และขยายการดำเนนงานสหมบาน

อนๆในอำเภอลำปลายมาศตอไป

ขอบเขตบรการ เฝาระวง

สอบสวนโรค


1. การเฝาระวงโรคเชงรก หมายถงการเฝาระวงตดตามสถานการณโรค/ภยสขภาพท

คาดวาจะเกดและคนหาการระบาดโรค/ภยทอาจจะเกดขนและสามารถดำเนนการควบคม

ไดทนเวลา

2. วธการใหบรการ

รปแบบการทำงานเฝาระวง

•การเฝาระวงคนหาและรายงานโรค/ภยประจำถนทสำคญและโรคอบตใหมทอาจ

เกดขน

-ใหมการรายงานโรคดวยบตรรายงาน 506 โดยอเลกทรอนกส ผานโปรแกรม

เกบขอมลผมารบบรการเชนHealthCenterInformationSystem:HCIS

- คนหาการระบาดของโรค/ภย ในระบบรายงาน 506 และในฐานขอมลผมารบ

บรการ (HCIS)หากพบผปวยทมอาการคลายคลงกนมารบบรการมากผดปกต

หรอมาจากพนทเดยวกนพรอมกนเปนกลมกอนหรออาการรนแรงทไมทราบ

สาเหตใหรายงานโรงพยาบาลแมขายทนท

- หากพบผปวยกลามเนอปวกเปยกเฉยบพลน ใหปรกษาหรอสงตอโรงพยาบาล

แมขายเพอการวนจฉยยนยน

- หากทราบวามการตายผดปกตของสตว ใหรบรายงานโรงพยาบาลแมขายและ

หามไมใหประชาชนนำซากสตวมาบรโภค


- อบรม อสม.ใหทราบปญหา/โรค/ภย ทตองเฝาระวงตามฤดกาลและรายงาน

อยางนอยปละ2ครง

• การเกบตวอยางจากผปวย/สตวสงสยกอโรคสงตรวจหาเชอสาเหต

รพ.สต.ตองเกบตวอยางจากผปวยเมอสงสยวาจะปวยดวยโรคตอไปน

1.เมอสงสยผปวยจะเปนอหวาตกโรคใหเกบRectalSwabCulture

2.เมอสงสยไขเลอดออกรายแรกของหมบานใหเกบเลอดดวยกระดาษกรองซบเลอด

3.เมอมสตวปกปวยตายผดปกตใหเกบซากสตวเพอสงตรวจ

•การสอบสวนการระบาด และการสอบสวนผปวยเฉพาะราย

การสอบสวนและควบคมการระบาด รพ.สต. ตองสามารถสอบสวนและควบคม

การระบาดเบองตนของโรคอาหารเปนพษในพนทของตนเองตามขนตอนตอไปน

1.เกบตวอยางจากผปวยทพบ เชน เพาะเชอจากตวอยางอจจาระใสในอาหาร

เลยงเชอ อาเจยนของผปวยใสในถงพลาสตกใหมสะอาดและไมเคยใชงานมา

กอน

2.คนหาผปวยเพมเตมโดยใชลกษณะอาการของผปวยทพบ หรอใชนยามตาม

คมอนยามผปวย

3.สอบสวนผปวยเฉพาะรายจำนวนหนง (5-10 ราย) เพอคนหาอาหารทสงสย

ปจจยเสยง

4.เกบตวอยางอาหารทสงสยเพอสงตรวจหาสาเหต

5.แจงเตอนประชาชนใหหยดบรโภคอาหารทสงสยทยงเหลออย

6.รายงานโรงพยาบาลแมขายและขอความชวยเหลอตามความจำเปน

การสอบสวนผปวยเฉพาะราย รพ.สต. จะตองดำเนนการสอบสวนผปวยเฉพาะ

รายเมอพบผปวยไขเลอดออกรายแรกของหมบานผปวยดวยโรคทปองกนไดดวย

วคซนโดยใชแบบสอบสวนผปวยเฉพาะรายตามคมอนยามโรคตดเชอ


• การสนบสนนองคกรปกครองสวนทองถนในการควบคมการระบาด

- สำรวจขอมลประชากรและชมชน โดยบรณาการไปกบการจดทำแฟมครอบครว

(FamilyFolder)และใชเครองมอแผนทเดนดนเพอเกบขอมลพนฐานของชมชน

ทรบผดชอบดงน โครงสรางประชากรอาชพศาสนาการอพยพเดนทางเขา

ออกแหลงอาหารแหลงนำโรงงานโรงเรยนความครอบคลมของวคซนอยาง

นอยปละ1ครง

- นำเสนอขอมลทางระบาดวทยาใหองคกรปกครองสวนทองถนไดทราบ

สถานการณและแนวโนมของโรคใหสมาชกองคการบรหารสวนตำบลอยางนอย

เดอนละ1ครงเชนจำนวนผปวยโรคไขเลอดออกทพบในปจจบนเทยบกบชวง

เวลาเดยวกนในรอบ3ปทผานมาจำนวนผปวยทสงสยวาจะเปนโรคทปองกน

ไดดวยวคซนและผลการสอบสวนความครอบคลมของการใหวคซน

• การทำงานรวมกบเครอขายและ อสม. เพอเฝาระวงและควบคมโรค

- บคลากรผรบผดชอบงานระบาดวทยาและควบคมโรคตองเปนสมาชกในทมเฝา

ระวงและสอบสวนเคลอนทเรว (SurveillanceandRapidResponse Team

SRRT)ของโรงพยาบาลแมขาย

- อานรายงานเฝาระวงทางระบาดวทยาประจำสปดาห โดยเฉพาะสรปการตรวจ

สอบขาวการระบาดของโรคในรอบสปดาห บนเวบเพจ http://203.157.15.4/

wesr/

- ตดตามสถานการณของโรคอบตใหม และแนวทางการดำเนนงานของสถาน

บรการทางสาธารณสขบนเวบไซดกระทรวงสาธารณสข http://www.moph.

go.th/และกรมควบคมโรคhttp://www.ddc.moph.go.th/

- ตดตามสถานการณการระบาดของโรคจากโรงพยาบาลแมขายหรอสำนกงาน

สาธารณสขจงหวดอยางนอยเดอนละ 1 ครง เพอทราบสถานการณและ

แนวทางการดำเนนงานตางๆทอาจมการปรบเปลยน


-จดทำทะเบยนและทบทวนหมายเลขโทรศพท หรอทอยทเปนปจจบนของ

อสม.ทกคนอยางนอยปละ2ครง

-จดทำทะเบยนและทบทวนหมายเลขโทรศพท หรอทอยทเปนปจจบนของ

สมาชกทมเฝาระวงสอบสวนเคลอนทเรว(SurveillanceandRepaidResponse

Team:SRRTของโรงพยาบาลแมขายและสำนกงานสาธารณสขจงหวด

�. Tools :รพ.สต.ควรมอปกรณในการเกบตวอยางสงตรวจโรคทพบบอย

•อาหารเลยงเชอ (Carry Blair) สำหรบเกบเพาะเชอจากตวอยางอจจาระ

(RectalSwabCulture)

•กระดาษกรองซบเลอดเพอสงตรวจไขเลอดออก

•ตลบเกบfreshstoolเมอมผปวยAcuteFlaccidParalysis:AFP

•ขวดSterileเกบสงทผปวยอาเจยนหรอไอ

�. วธการจดการภายใน รพ.สต. และวธเชอมโยงกบหนวยทสงขน รวมทงภาคอนๆ

•ในภาวะปกต การเชอมโยงกบหนวยงานทสงขนสามารถดำเนนการผานการ

ประชมประจำเดอนโทรศพทโทรสารหรออนเทอรเนต

•หากเกดการระบาด ใหแจงขาวการระบาดไปยงโรงพยาบาลแมขายทนท และ

ใหแจงสำนกงานสาธารณสขจงหวดภายใน24ชวโมง

•หากพบการระบาดทมขอบเขตกวางขวางนอกพนทรบผดชอบ ใหแจงสำนกงาน

สาธารณสขจงหวดทนททางโทรศพทหรอโทรสารหากพบการระบาดเกยวของ

กบจงหวดอนๆ ใหแจงสำนกงานปองกนควบคมโรคเขตหรอสำนกระบาดวทยา

ทนททางโทรศพทหมายเลข0-2590-1882หรอโทรสาร0-2591-8579หรอทาง

อนเทอรเนต[email protected]

ขอบเขตบรการ การปองกนควบคม โรคตดตอทสำคญ


วณโรคการดำเนนงาน 1. ดานการคนหารายปวย

ก)คนหาผทอาการสงสยวณโรคทมาตรวจณรพ.สต.

ข)เมอพบผทมอาการสงสยวณโรคดำเนนการดงน

- ใหผมอาการสงสยวณโรคเกบเสมหะตอนเชาและสงตวผมอาการสงสยวณโรค

พรอมกบเสมหะทเกบไดไปพบแพทยทโรงพยาบาล

- สงเสมหะของผมอาการสงสยวณโรคซงเกบเองทบานเพอนำไปตรวจทโรง

พยาบาล

2. ดานการรกษา

ก)ดแลใหผปวยทวนจฉยวาเปนวณโรคไดกนยาตามทแพทยแนะนำ

ข)บนทกการกนยาและการรกษาสำหรบผปวยทมกนยาทสถานอนามยทกวน

ค)จดใหมผดแลการกนยาใหผปวยแตละรายตลอดการรกษา

ง)เกบเสมหะของผปวยในระหวางการรกษาสงตรวจเพอตดตามผลการรกษา

จ)ตดตามผปวยทขาดการรกษาใหกลบมารกษาตอใหเรวทสดเทาทจะทำได

ฉ)สงผปวยทมอาการแพยาไปรกษาตอทโรงพยาบาล


�. ดานการปองกน

ใหวคซนปองกนวณโรคบซจ(BCG)แกเดกนกเรยนชนประถมปท1ซงไมมแผลเปน

บซจ

�. ดานสขศกษา

ใหความรเรองวณโรคแกผปวย และญาต (หากผปวยยนยอมใหญาตรเรองการ

เจบปวย)และชมชน

5. ดานการนเทศและฝกอบรม

นเทศและฝกอบรมเรองการดำเนนงานวณโรคในชมชนแกอสม.หรอผนำชมชน

บทบาทชมชน/ครอบครว - แกนนำชมชมหรออสม.ใหความรเรองวณโรคแกสมาชกในชมชน

- แกนนำชมชนหรอ อสม. ตดตามอาการสงสยวณโรคของสมาชกครอบครวทม

ผปวยวณโรค

- สงเสรมให อสม. วณโรค เปนคณะกรรมการสขภาพตำบล เพอนำเสนอเรอง

วณโรคเปนวาระหนงในการประชมคณะกรรมการ

- องคกรปกครองสวนทองถนใหการสนบสนนงานวณโรคเชน

ก)สรางความตระหนกเรองวณโรคในชมชนเพอลดความรสกรงเกยจผปวย เชน

การจดประกวดเรยงความของนกเรยน การประกวดวาดภาพเรองชมชนปลอด

วณโรคการมอบรางวลดเดนแกผทปฏบตงานดานวณโรค

ข)จดรถพยาบาลรบสงระหวางบานผปวยกบโรงพยาบาลชมชนหากผปวยยากจน

ไมมคารถไปโรงพยาบาล

1�0 | คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

การเชอมโยง/สงตอ - สงตอผมอาการสงสยวณโรคไปรบการตรวจวนจฉยทโรงพยาบาลชมชน

- สงตวอยางเสมหะผมอาการสงสยวณโรคไปรบการตรวจยอมเชอทางกลอง

จลทรรศน หากผทผลตรวจพบเชอวณโรคในเสมหะ ใหสงตอเพอวนจฉยทโรง

พยาบาล

- สงเดกอายตำกวา 15 ป ซงอาศยใกลชดกบผปวยวณโรคระยะแพรเชอสมผส

วณโรคไปรบการตรวจวนจฉย

สงเสรมสขภาพปองกนโรค - ดแลการใหยารกษาและปองกนวณโรคในเดกทสมผสโรคอายตำกวา5ป

โรคตดตอนำโดยแมลง งานดานโรคตดตอนำโดยแมลง ไดแก โรคไขเลอดออก โรคไขปวดขอยงลาย โรคไข

มาลาเรยและโรคเทาชางโดยของรพ.สต.จะคลอบคลมทงหมด6ดานดวยกนคอ

1. การเฝาระวงปองกนโรค

1.1.เกบขอมลผปวยโรคตดตอนำโดยแมลง

1.2.เกบขอมลดชนพาหะลกนำยงลาย

1.3.ทำแผนทแสดงจำนวนผปวยและแหลงแพรโรค

1.4. รายงานขอมลการระบาดใหแกหนวยงานสาธารณสขตามลำดบชนตามระบบ

รายงานการเฝาระวงโรค

1.5.ตดตามประเมนผล

บทท � ภารกจของ รพ.สต. | 1�1ภารกจหลก

2. การตรวจวนจฉยโรค

2.1.ใหการตรวจวนจฉยผปวยโรคตดตอนำโดยแมลง

2.2.ใหการตรวจรกษาผปวย(ตามแนวทางเวชปฏบตโรคตดเชอเลมท1“โรคตดตอ”

คณะทำงานจดทำแนวทางปฏบตโรคตดเชอ เครอขายแนวทางเวชปฏบตรวมกบ

กรมควบคมโรคตดตอ,2544)

�. การใหการดแลรกษา

�.1. ใหการดแลรกษาผปวยโรคตดตอนำโดยแมลงในระดบปฐมภม

โรคไขเลอดออก

ไมมการรกษาทเฉพาะและไมมวคซนปองกน ใหการรกษาแบบประคบประคองตาม

อาการ โดยใหยาลดไข แนะนำใหใชยาพาราเซตามอล ใหนำใหเพยงพอและพกผอนถา

อาการไมดขนใหไปพบแพทย

โรคไขปวดขอยงลาย

ไมมการรกษาเฉพาะเจาะจงและไมมวคซนปองกนการรกษาเปนแบบประคบประคอง

รกษาตามอาการ โดยใหยาลดไข และยาแกปวดขอ แนะนำใหใชยาพาราเซตามอลและ

การพกผอน ถาอาการไมดขนใหไปพบแพทย โรคนสวนใหญจะหายไดเอง และจะม

ภมคมกนตลอดชวต

โรคไขมาลาเรย

กอนการรกษาตองมการเจาะโลหตทกราย โดยมหลกเกณฑการคดเลอกเจาะโลหตผ

สงสยซงมลกษณะอยางใดอยางหนงดงน

1. กำลงเปนไขหรอมอาการปวดศรษะ

2. มประวตไปพกแรมหรอเดนทางมาจากทองททแพรเชอมาลาเรย

3. เคยปวยเปนไขมาลาเรยภายใน3เดอนทผานมา


การรกษาหายขาด จะเปนการจายยาเมอทราบผลการตรวจโลหตและชนดเชอ

มาลาเรย และควรจายยารกษาหายขาดแกผปวยตรวจพบเชอทกรายโดยเรวทสดหลกการ

ใชยาเนองจากการรกษาหายขาดทใชกบเชอมาลาเรยแตละชนดมความแตกตางกนจงตอง

นำผลการตรวจโลหตมาประกอบการเลอกจายยาใหถกตองสำหรบเชอมาลาเรยฟลซปารม

นนตองพจารณาสถานทรบเชอ เพอใหทราบถงระดบการดอยามาประกอบการจายยาดวย

(ศกษาไดจากคมอการรกษาไขมาลาเรยชนดไมมภาวะแทรกซอน ฉบบ พ.ศ.2551 และ

แนวทางการรกษาไขมาลาเรยสำหรบแพทยพ.ศ.2549สำนกโรคตดตอนำโดยแมลง)

โรคเทาชาง

ยาทองคการอนามยโลกไดแนะนำคอAlbendazole(400mg.)คกบDiethylcar-

bamazinecitrate:DEC(6mg./kg.)ยาDECนนเปนยาทรกษาโรคเทาชางในประเทศ

ไทยมานานกวา40ปราคาไมแพงและไมมผลขางเคยงทอนตรายโดยการรกษาแบงตาม

การตดเชอของพยาธโรคเทาชางแตละชนดคอ

ผปวยระยะแพรเชอW.bancroftiกนยา6mg./kg.singledoseทก6เดอน

ผปวยระยะแพรเชอB.malayiกนยา6mg./kg.6วนทก6เดอน

- ใหการฟนฟดแลรกษาผปวยปรากฏอาการโรคเทาชางทกราย (ผปวยตอมนำเหลอง

อกเสบและผปวยอวยวะบวมโต)

�.2. ใหสงตอผปวยไปรบการรกษาในระดบสงถดไป หากเกนขดความสามารถของ รพ.สต.

ดงน

โรคไขเลอดออก

ผปวยไขเลอดออก รอยละ 70จะมไขสง 4-5 วนดงนน วนทเปนระยะวกฤต/ชอก

จะตรงกบวนทไขลงหรอไขตำกวาเดม จงพงระลกเสมอวา วนท 3 ของโรค เปนวนทเรว

ทสดทผปวยไขเลอดออกมโอกาสทจะชอกได และระหวางทผปวยมอาการชอกจะมสตด

บทท � ภารกจของ รพ.สต. | 1��ภารกจหลก

สามารถพดจาโตตอบได จะดเหมอนผปวยทมแตความออนเพลยเทานน ใหรบนำผปวยสง

โรงพยาบาลระดบสงทนท

โรคไขมาลาเรย

กรณมาลาเรยรนแรงหรอมาลาเรยทมภาวะแทรกซอนจะมอาการรนแรงซงสวนใหญ

จะเปนผปวยฟลซปารมมาลาเรยถารกษาชาผปวยอาจเสยชวตไดผปวยจะมอาการแสดงท

บอกถงความรนแรงของโรคลกษณะผปวยอาจเขาลกษณะใดลกษณะหนงดงน

1. ตรวจเลอดพบวา จำนวนความหนาแนนของเชอฟลซปารมหนาแนนมากกวา

2,500ตวตอเมดเลอดขาว100ตวหรอพบระยะแบงตวของตวออน(schizent)

ซงเปนสญญาณอนตรายรวมอยดวย

2. มอาการแทรกซอนดงน

- อจจาระรวงอยางรนแรง

- มเลอดออกตามไรฟนหรอทอนโดยไมมสาเหตทชดเจน

-มไขสงเกน39องศาเซลเซยสโดยเฉพาะในเดก

-มอาการขาดสารอาหารนำอยางรนแรง คอมผวหนงเหยวยน ถาเปนเดกเลก

กระหมอมจะบม

-ตวเหลองตาเหลอง

-มพฤตกรรมและระดบความรสกเปลยนแปลง

-อาเจยน

-ปสสาวะมสเขมออกนอยหรอไมมเลยใน4ชวโมง

3. เดกเลกโดยเฉพาะอยางยงอายตำกวา6เดอน

4. หญงมครรภ3เดอนแรกหรอใกลคลอด

1�� | คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

�. การโตตอบภาวะการระบาด

การรายงานผปวยตามระบบเฝาระวง รง.506 ใหรายงานผปวยทเขาขาย (probable

case)และผปวยทยนยนผล(confirmedcase)

การสอบสวนโรค กระทำเมอมรายงานผปวยทมอาการเขาไดกบนยามของโรค ให

สอบสวนโรค ยนยนการวนจฉย คนหาแหลงตดเชอ การสอบสวนโรคเพอหาผปวยเพม

แหลงตดเชอสอบถามประวตเดนทางหรอการอยอาศย)ปจจยเสยงคอสำรวจความชกชม

ยงลาย(โรคไขเลอดออกและโรคไขปวดขอยงลาย)ปองกนโรคและควบคมโรคโดยดำเนนการ

4.1.วเคราะหขอมลระบาดวทยาเบองตนเพอตรวจคนการระบาด

4.2.ออกสอบสวนโรคเมอพบผปวยรายแรกในชมชน

4.3.รายงานขอมลการระบาดใหแกหนวยงานสาธารณสขตามลำดบชนตามระบบ

รายงานการเฝาระวงโรค

4.4.ตดตามสถานการณของโรคตดตอนำโดยแมลงและแนวทางการดำเนนงานของ

สถานบรการทางสาธารณสขบนเวบไซตกระทรวงสาธารณสข http://www.

moph.go.th/และกรมควบคมโรคhttp://www.ddc.moph.go.th/สำนกโรค

ตดตอนำโดยแมลงhttp://www.thaivbd.org

4.5.นำเสนอขอมลทางระบาดวทยาใหองคกรปกครองสวนทองถนไดทราบสถานการณ

และแนวโนมของโรคใหสมาชกองคการบรหารสวนตำบลอยางนอยเดอนละ1ครง

เชน จำนวนผปวยโรคไขเลอดออกทพบในปจจบนเทยบกบชวงเวลาเดยวกนของ

อดต3ปทผานมา

5. การควบคมแมลงพาหะ

กรณเกดการระบาดในพนทใหรวมกบ ทมระวงและสอบสวนเคลอนท เรวของ

โรงพยาบาลแมขายดำเนนการ


5.1.รวมมอกบหนวยงานดานการควบคมยงพาหะภาคเครอขายตางๆคนหาและ

ทำลายแหลงเพาะพนธแมลงพาหะ

5.2.ตดตามประเมนผลและดำเนนงานอยางตอเนองจนกวาการระบาดจะยต

6. การสรางภาคเครอขายปองกนควบคมโรค

6.1.เปนผนำในการใหความร เรองโรคตดตอนำโดยแมลงแกชมชนโดยผาน

อาสาสมครสาธารณสข

6.2.เปนผนำในการใหความรเรองการปองกนและการควบคมโรคตดตอนำโดยแมลง

แกชมชน

6.3.เปนผนำในการปรบเปลยนพฤตกรรมในดานการปองกนและการควบคมโรค

ตดตอนำโดยแมลงแกชมชน

6.4.รวมสรางภาคเครอขายในชมชนตางๆ เพอการปองกนและการควบคมโรคตดตอ

นำโดยแมลง

สรป รพ.สต.มความสามารถในการเฝาระวงเชงรกทสำคญคอการวนจฉยดแลรกษาเบอง

ตนเมอพบผปวยสงตวผปวยทมแนวโนมวาจะมอาการรนแรงเพอรบการรกษาทเหมาะสมใน

ระดบทสงถดขนไป สามารถสอบสวนและตอบโตการระบาดของโรคตามคมอการสอบสวน

โรคระบาด โดยรวมมอกบทมเฝาระวงและสอบสวนเคลอนทเรวของโรงพยาบาลแมขาย

สนบสนนการทำงานดานการปองกนควบคมโรครวมกบองคกรปกครองสวนทองถน โดยการ

ตดตามสถานการณของโรคและนำเสนอรายงานสถานการณเปนประจำ เสรมสรางชมชนให

มความร ความเขาใจ และมพฤตกรรมในการปองกนและควบคมโรคตดตอนำโดยแมลง

โดยผานภาคเครอขายในชมชนและอาสาสมครสาธารณสข


กลมโรคตดตอทวไป โรคตดตอทางอาหารและนำ 1. การปองกน กอนเกดการระบาด

เปาหมายของการปองกนโรค โรคตดตอทางอาหารและนำ คอการจดการให

สงแวดลอมของการจำหนายปรง และรบประทานอาหารมความถกสขลกษณะ รวมทงการ

สงเสรมพฤตกรรมของผจำหนาย ผปรง และผรบประทานอาหารมความถกตองตาม

สขบญญต

การจดการสงแวดลอมทงโดยดำเนนการเองและการประสานงานใหองคกรปกครอง

สวนทองถนเปนผดำเนนการประกอบดวยมาตรการหลกคอ

1.การสขาภบาลอาหาร

2.การจดหานำสะอาด

3.การสขาภบาลสงแวดลอม (การจดการสงปฎกล ขยะมลฝอย การควบคมสตว

แมลงพาหะนำโรค)

การเฝาระวงโรคเชงรกเพอการปองกนโรคควรเนนในสถานทเสยง เทศกาลเสยงหรอ

บคคลทเสยงตอการเปนแหลงโรคและแหลงแพรกระจายโรค เชน โรงเรยน งานเลยง งาน

เทศกาลหาบเร/แผงลอยอาหารทเตรยมสำหรบการทศนศกษาผปรงอาหาร/ผเสรฟอาหาร

การปองกนโรคอจจาระรวงในเดก เนนการใหความรและสงเสรมพฤตกรรมของ

มารดาหรอผดแลเดกดงน

- ใหนมแมในระยะ 6 เดอนแรกขวดนมลางใหสะอาด แลวตมในนำเดอด 10-15

นาท


- ขณะหยานมใหอาหารทสะอาดมคณภาพ

-ใหเดกไดรบวคซนครบตามเกณฑอาย

-ใหคนในบานลางมอดวยสบใหสะอาดหลงเขาหองสวมและกอนเตรยมอาหาร

-กอนปอนอาหารเดกใหลางมอดวยสบทงเดกและผปอน

-ใหคนในบานใชสวม

-กำจดอจจาระเดกโดยทงลงสวมรวมทงนำซกผาเปอนอจจาระเดก

-ดมนำสะอาดถาเปนนำตมสกจะดทสดและเลอกซอนำแขงทถกหลกอนามย

-ผกหรอผลไมกอนรบประทานใหลางดวยนำสะอาดหลายๆครง

-เลอกรบประทานอาหารทสะอาดปรงสกใหมๆ ไมควรรบประทานอาหารทสกๆ

ดบๆหรออาหารทมแมลงวนตอมหากจะเกบอาหารทเหลอจากการรบประทาน

หรออาหารสำเรจรปทซอไวควรเกบไวในตเยนและอนใหเดอดทวถงทกครงกอนรบ

ประทาน

2. การรกษาโรคตดตอทางอาหารและนำ

เปาหมายของการรกษาโรคตดตอทางอาหารและนำ คอการปองกนและรกษาภาวะ

ขาดนำและเกลอแรประกอบดวยมาตรการหลกคอ

การดแลรกษารายบคคลเมอมการปวยควรมการประเมนความรนแรงของภาวะขาด

นำและใหการรกษาหรอสงตอตามแผนการรกษาก.ข.หรอค.ตามแนวทางขององคการ

อนามยโลก(DiarrheaEffectiveCaseManagement)

กรณดแลทบานใหพาผปวยมาพบแพทยหากอาการไมดขนดวยอาการดงน

-กระหายนำมากกวาปกต ออนเพลยมากตาลกโหลในเดกถามพฤตกรรมไมยอม

กนไมยอมนอนรองปลอบไมนง


- อาเจยนกนอาหารหรอดมนำไมได

-ยงคงถายอยตลอดเวลาถายจำนวนมากและบอยกวา1ครงตอ2ชวโมง

-มไขสงและถายอจจาระเปนมกเลอด

�. การควบคมโรคเมอมการระบาด

เปาหมาย ของการควบคมโรคตดตอเมอเกดโรคระบาด คอ การคนหาและกำจด

แหลงแพรเชอใหหมดไป เรมตงแตการแจงทมสอบสวนและควบคมโรคตามระบบเฝาระวง

สอบสวนและควบคมโรคเพอสอบสวนและควบคมโรคเชงรกในชมชนทมรายงานผปวยโดย

การ

- คนหาผปวยและผสมผสแหลงโรคในชมชน

- ใหการรกษาเพอลดการแพรเชอในผตดเชอ

- ทำลายแหลงแพรเชอโดยราดดวยนำยาไลโซล2%

- กำจดแมลงวน

- บำบดนำดวยผงปนคลอรน

- ใหสขศกษา

- ปรบปรงสขาภบาลสงแวดลอม

ตำราสำหรบอานเพมเตม

1.สำนกโรคตดตอทวไปการปองกนควบคมและรกษาโรคอาหารเปนพษ,2551หนา39-42

2.กระทรวงสาธารณสขคมอการปองกนและควบคมโรคอจจาระรวงอยางแรง,2542หนา76-115

3.ศาสตราจารยเกยรตคณวนดวราวทยแพทยหญงนฤมลสวรรคปญญาเลศ,2551หนา27-30


โรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดกอายตำกวา 5 ป ไดแกโรคหวดโรคคออกเสบโรคหอกเสบและโรคปอดบวม

เปาหมายของการปองกนควบคมคอการจดบรการตรวจวนจฉยและรกษาโรคตดเชอ

เฉยบพลนระบบหายใจสำหรบเดกอายตำกวา 5ป โดยบคลากรในโรงพยาบาลตองไดรบ

การถายทอดความรเพอรกษามาตรฐานในดานการใหบรการตรวจรกษา

การเฝาระวงโรคเชงรกเพอการปองกนโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดกอายตำ

กวา5ปควรเนนในสถานทเสยงหรอบคคลทเสยงตอการเปนแหลงโรคและฤดกาลเกดโรค

เชน สถานรบเลยงเดก โรงเรยนอนบาล และทชมชนแออด โดยเฉพาะในชวงปลายฤดฝน

และตนฤดหนาว โดยการใหความรและสขศกษาประชาสมพนธแก ครผดแลเดก พอแม

และประชาชนทวไปผานสอในรปแบบตางๆ

การปองกนโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก เนนการใหความรและสงเสรม

พฤตกรรมของมารดาหรอผดแลเดกดงน

- หลกเลยงการคลกคลใกลชดกบผปวยทกชนด

- หลกเลยงมลภาวะทเปนพษ เชน ควนบหร ควนไฟควนทอไอเสยรถยนต และ

หมอกควนในอากาศ

- ในเดกออนเดอนตองไมใหสมผสกบความหนาวเยน

- นอกจากนตองเลยงดใหแขงแรง ใหนมแมในระยะ 6 เดอนแรก และใหเดกไดรบ

วคซนครบตามเกณฑอาย

การรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดกประกอบดวยมาตรการหลกคอ

การดแลรกษารายบคคลเมอมการปวยควรมการประเมนอาการและใหการรกษาหรอสงตอ


ตามแนวทางขององคการอนามยโลก (การบรบาลผปวยโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจใน

เดก:กลมอาการโรคหวดและปอดบวม)

กรณดแลทบาน เมอเดกเปนหวดและสงเกตอาการชบงอนตราย ใหพาผปวยมาพบ

แพทยทนทดวยอาการดงน

1.อาการหายใจผดปกต ซงอาจจะหายใจหอบเรว หายใจแรงจนหนาอกสวนลางบม

หายใจเขามเสยงฮดหรอหายใจออกมเสยงหวด

2.อาการเลวลงเชนหลงจากวนท3อาการควรจะดขนไขลดอาจไอตอไปอก1-2

สปดาหแตผปวยกลบยงมไขสงไมกนนม/นำหรอหลง1สปดาหกลบไอมากขน

3.ถามไขสงตงแตตนตดตอกนเกน3วนอาจเปนโรคอน

4.นอกจากนรายทคอเจบมากหเจบหรอมนำมกไหลเรอรงหรอไอนานกวา30วน

การเชอมโยง

-สงตอการรกษาทางการแพทยทซบซอนไปยงรพช./รพท./รพศ.

-ประสานงานรวมกบอปท.ชมชนในการใหความรและใหสขศกษาประชาสมพนธ

ตำราสำหรบอานเพมเตม

1. สำนกโรคตดตอทวไป บทเรยนการบรบาลผปวยโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก (กลม

อาการโรคหวดและปอดบวม)

2.สำนกโรคตดตอทวไปแนวทางการบรบาลโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดกของประเทศไทย

3.สำนกโรคตดตอทวไปการดแลเมอลกเปนหวดคออกเสบปอดบวม


กลมโรคตดตอทปองกนไดดวยวคซน

ปจจบนมโรคทกรมควบคมโรคนำวคซนมาใหบรการแกประชากรกลมเปาหมายเพอ

ปองกนและควบคมโรคจำแนกตามลกษณะการตดตอไดดงน

1.โรคตดตอทางระบบทางเดนหายใจ ไดแก โรควณโรค คอตบ ไอกรน หด

หดเยอรมนคางทมและไขหวดใหญ

2.โรคตดตอทางเพศสมพนธหรอทางเลอดไดแกโรคไวรสตบอกเสบบ

3.โรคตดตอโดยการไดรบเชอทางอจจาระเขาสปากไดแกโรคโปลโอ

4.โรคตดตอโดยการไดรบเชอเขาทางบาดแผลไดแกโรคบาดทะยก

5.โรคตดตอนำโดยแมลงไดแกโรคไขสมองอกเสบเจอ

วตถประสงคการใหบรการ 1.เพอกวาดลางโรคโปลโอใหหมดไปจากทกพนทในประเทศไทย

2.เพอกำจดโรคบาดทะยกในทารกแรกเกดใหเหลอไมเกน 1ตอเดกเกดมชพหนงพน

คนรายอำเภอ

3.เพอลดอตราปวยดวยโรคตดตอทปองกนไดดวยวคซนดงตอไปน

3.1 คอตบไมเกน0.02ตอประชากรแสนคน(ทวประเทศ8ราย)

3.2 ไอกรนไมเกน0.08ตอประชากรแสนคน(ทวประเทศ50ราย)

3.3 หดไมเกน8ตอประชากรแสนคน(ทวประเทศ5,000ราย)

3.4 ไขสมองอกเสบไมเกน0.25ตอประชากรแสนคน(ทวประเทศ150ราย)

4.เพอรกษาระดบอตราการเปนพาหะของไวรสตบอกเสบบในเดกอายตำกวา5ปให

อยในระดบไมเกนรอยละ0.5


เปาหมายการใหบรการ ประชากรเปาหมายในพนทรบผดชอบไดรบวคซนดงน

1.เดกอายตำกวา1ปไดรบวคซนวณโรคตบอกเสบบ1วคซนรวมคอตบ-ไอกรน-

บาดทะยก-ตบอกเสบบ3วคซนโปลโอชนดกน3และหด

2.เดกอาย 1ปครง ไดรบวคซนรวมคอตบ-ไอกรน-บาดทะยก 4 วคซนโปลโอชนด

กน4และวคซนไขสมองอกเสบเจอ2

3.เดกอาย2ปครงไดรบวคซนปองกนไขสมองอกเสบเจอ3

4.เดกอาย4ปไดรบวคซนรวมคอตบ-ไอกรน-บาดทะยก5และวคซนโปลโอชนด

กน5

5.หญงมครรภไดรบวคซนรวมคอตบและบาดทะยกครบชดตามเกณฑ

6.นกเรยนชนประถมศกษาปท 1 ไดรบวคซนรวมหด คางทม หดเยอรมน ทกคน

สำหรบวคซนวณโรคดท และวคซนโปลโอชนดกน ใหตรวจสอบประวตการไดรบ

วคซนในอดตกอน

7.นกเรยนชนประถมศกษาปท6ไดรบวคซนรวมคอตบและบาดทะยก1ครงทกราย

กำหนดการใหวคซนและมาตรฐานการใหวคซนดไดจากแผนปฏบตงานโรคตดตอท

ปองกน ไดดวยวคซนประจำป และคมอการสรางเสรมภมคมกนโรคของกรมควบคมโรค

พ.ศ.2548

ตวชวดการใหบรการ ในปงบประมาณ 2552 กระทรวงสาธารณสขไดกำหนดตวชวดในการตรวจราชการ

กระทรวงดงน

ตวชวดท1:รอยละของเดกอาย0-1ปทไดรบวคซนหดหรอวคซนรวมหดคางทม

หดเยอรมน


ตวชวดท2:รอยละของเดกอาย2-3ปทไดรบวคซนไขสมองอกเสบเจอครงท3

ตวชวดท3:รอยละของเดกอาย4-5ปทไดรบวคซนรวมคอตบ-ไอกรน-บาดทะยก

ครงท5

ตวอยางการคำนวณ:

รอยละของเดกอาย 0-1 ป ทไดรบวคซนหดหรอวคซนรวมหด คางทม หดเยอรมน

=จำนวนเดกทไดรบวคซนหดหรอMMR

จำนวนเดกอาย0-1ปตามทะเบยนราษฎรในปทผานมา

โดยจำนวนเดกทไดรบวคซนเปนเดกทมารบบรการทงทอยในและนอกพนทรบผดชอบ

การวเคราะห จำแนกเปนรายอำเภอ กำหนดเกณฑไมตำกวารอยละ 90 ในงวดท 4

(กรกฎาคม-กนยายน) รายละเอยดดไดจากแผนแบบ (Templete) ตวชวดการตรวจ

ราชการของกระทรวงสาธารณสข

ทงน ในทางปฏบตเจาหนาทตองตดตามกลมเปาหมายทอยจรงในพนทรบผดชอบให

ไดรบวคซนตามกำหนดมความครอบคลมไมนอยกวารอยละ90เปนรายหมบาน/ชมชน)

ขอบเขตการใหบรการ 1. ใหวคซนตามกำหนดการปกตแกประชากรกลมเปาหมายทกคนทมาขอรบบรการ

ทงทอยในและนอกพนทรบผดชอบ ทงน ขอใหรวมถงกลมประชากรเปาหมายทไมไดขน

ทะเบยนและกลมเปาหมายชาวตางชาตโดยการใหบรการดงกลาวสถานบรการทกแหงทอย

ในโครงการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาไมสามารถเรยกเกบเงนคาบรการใดๆทงสน

X100

1�� | คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

2. รณรงคใหวคซนโปลโอและไขหวดใหญประจำปแกประชากรกลมเสยง (กรม

ควบคมโรคจะจดทำโครงการรณรงคใหวคซนโปลโอแกเดกกลมเปาหมายพเศษ และ

โครงการรณรงคใหวคซนไขหวดใหญแกประชากรกลมเสยง และแจงใหทราบกอนการ

รณรงคฯ)

3. สำรวจและตดตามประชากรกลมเปาหมายในพนทรบผดชอบใหมารบวคซนตาม

กำหนดปกตรวมทงกรณทมการรณรงคอยางครบถวน

4. บนทกและตรวจสอบผลการใหบรการวคซนเปนรายบคคลในระบบฐานขอมล

รายงาน18แฟมมาตรฐานสงใหสำนกงานสาธารณสขจงหวดเปนประจำทกเดอน

5. เผยแพรและประชาสมพนธใหประชากรกลมเปาหมายมารบวคซนตามกำหนดปกต

รวมทงกรณทมการรณรงค

6. รวมดำเนนการสอบสวนและควบคมโรคกบทม SRRT กรณมการระบาดของโรค

ตดตอทปองกนไดดวยวคซน รวมทงกรณมผปวยอาการรนแรงหรอเสยชวตภายหลงไดรบ

วคซน

7. บรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนใหไดตามมาตรฐาน (รายละเอยดด

ในหวขอ “การบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตำบล”)

8. เฝาระวงผปวยในเดกอายตำกวา15ปทมอาการอมพาตกลามเนอออนปวกเปยก

อยางเฉยบพลน (AcuteFlaccidParalysis :AFP)และดำเนนการควบคมโรคตามเกณฑ

ของกรมควบคมโรค(รายละเอยดดไดจากคมอการกวาดลางโรคโปลโอพ.ศ.2548)


การเชอมโยงงานกบโรงพยาบาลแมขาย 1.เบก-รบวคซนจากโรงพยาบาลแมขายตามกำหนดนดหมาย

2. ในกรณทพบผปวยสงสยมอาการอมพาตกลามเนอออนปวกเปยกอยางเฉยบพลนให

สงตอแพทยโรงพยาบาลแมขายไดตรวจสอบอาการดงกลาววาผปวยม AFP หรอไม เพอ

ดำเนนการตอไป

3. ในกรณทพบผปวยมอาการรนแรงภายหลงไดรบวคซน เชน ไขสง ชก ตวเขยว

เปนลมไมรสกตวเปนตนควรสงตอใหโรงพยาบาลแมขายเปนผใหวคซนในครงตอไป

การบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยน ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล (รพ.สต.) ในฐานะลกขายของโรงพยาบาลแมขาย

(รพศ./รพท./รพช.)ควรกำหนดใหมผรบผดชอบเปนการเฉพาะและมระบบบรหารจดการ

วคซนทใชในการบรการแกกลมเปาหมายในแผนงานสรางเสรมภมคมกนโรคดงน

1. การเบก-จายวคซน

1.1 ทำรายงานขอเบกและการใชวคซนโดยใชแบบฟอรม ว.3/1 (คมอการบรหาร

จดการวคซนและระบบลกโซความเยน พ.ศ.2547 หนา 44) สงใหสำนกงาน

สาธารณสขอำเภอ (สสอ.) ตามกำหนดนดหมาย เพอรวบรวมและตรวจสอบ

ความครบถวนถกตองกอนสงใหฝายเภสชกรรมของโรงพยาบาลแมขายตาม

ขอกำหนดในการบรการจดการวคซนดวยระบบVMI (VendorManagment

Inventory)ทมหนวยงานในสวนกลางรบผดชอบในการบรหารสนคาคงคลงและ


กระจายวคซนถงโรงพยาบาลแมขายโดยตรง ซงในปจจบนคอ องคการ

เภสชกรรม

1.2 จดเตรยมตเยนทใชจดเกบวคซนโดยเฉพาะ และหบเยนหรอกระตกมาตรฐาน

พรอมทงนำแขง (คมอการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนพ.ศ.

2547หนา34-35)ทใชในการรบวคซนจากโรงพยาบาลแมขาย

1.3 นำหบเยนหรอกระตกมาตรฐานและนำแขงไปรบวคซนจากโรงพยาบาลแมขาย

ตามกำหนดนดหมาย

1.4 จดทำทะเบยนรบ-จายเปนรายวคซน (คมอการบรหารจดการวคซนและระบบ

ลกโซความเยนพ.ศ.2547หนา 42) โดยไมควรมวคซนเหลอเกน 1 เดอนใน

รพ.สต.

2. การเกบรกษาวคซน

2.1เกบรกษาวคซนแตละชนดไวในตเยนใหถกตองตามมาตรฐานทกำหนดไวใน

คมอการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนพ.ศ.2547

2.2บนทกอณหภมทกวนๆละ2ครงเชาและเยนไมเวนวนหยดราชการ

2.3สอบเทยบหรอเทยบเคยงปรอทวดอณหภมทใชในตเยนเกบวคซนปละ1ครง

2.4จดทำผงการเตรยมความพรอมและซกซอมความพรอมกรณฉกเฉนในระบบลกโซ

ความเยน (คมอการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนพ.ศ.2547

หนา 33)ทระบชอและเบอรโทรศพทของผรบผดชอบและแนวทางการปฏบต

เมอไฟฟาดบหรอตเยนเสย เพอใหเจาหนาททกคนใน รพ.สต.สามารถปฏบตได

อยางถกตอง


การกระจายวคซนดวยระบบVMI(VendorManagementInventory)

วคซนผลตจากตางประเทศ สนามบน

วคซนผลตในประเทศองคการเภสชกรรม,สภากาชาด

หนวยบรหารสนคาคงคลงในสวนกลาง

จดสงทกเดอน


เบก-รบวคซนทกเดอน

หนวยบรหารสนคาคงคลงในสวนกลาง

โรงพยาบาลแมขาย(รพศ./รพท./รพช.)

สสอ.

รพสต./สอ./PCU

ใสขอมลผานระบบVMI

จดสงวคซน

แบบฟอรมว.3/1

แบบฟอรมว.3/1

รบวคซนจากรพ.แมขาย


โรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ

การดำเนนงานเชงรก หมายถง การจดกจกรรมลงในพนทเพอใหความรความเขาใจเรองการปองกนโรค

ตดตอทางเพศสมพนธและเอดส เพอใหประชาชนตระหนกและลดพฤตกรรมเสยง รวมถง

การประชาสมพนธการใหบรการตรวจรกษาคดกรองของสถานบรการสาธารณสขตลอดจน

การคนหาและตดตามผทเสยงตอการตดเชอโรคตดตอทางเพศสมพนธและเอดสหรอผปวย

เพอนำเขาสบรการในระบบรกษาพยาบาลทเหมาะสม หรอจดคลนกเคลอนทเพอบรการ

ตรวจคดกรองโรคใหแกกลมเสยงตางๆ

งานเชงรก 1. สำรวจขอมลทางระบาดวทยา เพอนำมาวเคราะหสถานการณ และวางแผนการ

ทำงานปองกนควบคมโรค

1.1 สำรวจพนททมประชากรในเขตรบผดชอบทมพฤตกรรมเสยงสง ไดแก สำรวจ

สถานบรการทางเพศสำรวจชมชนทมผใชยาเสพตดชนดฉดสำรวจสถานบนเทง

หรอสถานทตางๆ ทมกลมประชาชนโดยเฉพาะเยาวชนและวยรนทมโอกาสม

พฤตกรรมเสยง

1.2 สำรวจประชากรทมพฤตกรรมเสยงสงและลกษณะพฤตกรรมเสยงตอการตดเชอ

เอชไอวและโรคตดตอทางเพศสมพนธของกลมเปาหมายในพนทรบผดชอบ เชน

สำรวจจำนวนผใหบรการทางเพศในชมชน สำรวจผใชยาเสพตดในชมชนปละ

หนงครงและหลงจากสำรวจแลวควรมการรวบรวมและวเคราะหขอมลและจด

ทำรายงาน รวมถงการนำผลการวเคราะหขอมลทไดมาใชประโยชนในการ

วางแผนการทำงานปองกนควบคมโรคในพนททรบผดชอบไดอยางเหมาะสม


อปกรณทใชในการตรวจรกษาทพรอมดวย (ในอดตทผานมา เจาหนาทสาธารณสขจงหวด

เปนผใหบรการในคลนกกามโรค และปจจบนคลนกไดยายมาขนกบ รพท./รพศ. แตผให

บรการทคลนกสวนใหญจะเปนนกวชาการสาธารณสขหรอพยาบาลมนอยแหงทมแพทยลง

ตรวจหลงจากยายมาทรพท./รพศ.ผเขารบบรการกนอยลงเนองจากปญหาปรมาณผปวย

โรคทวไปจำนวนมาก และความไมไวใจในการมารบบรการทโรงพยาบาลใหญๆ ไมมการ

ตดตามลงพนทดวยดงนน รพ.สต.กสามารถใหบรการได ซงปจจบนงานพฒนาศกยภาพ

บคลากรและหนวยบรการใหบรการไดมาตรฐานนนเปนภารกจหนงทกรมควบคมโรคดำเนนการ

ถาสามารถมบรการไดจะชวยเพมการเขาถงบรการของกลมผใหบรการทางเพศ ประชาชน

โดยเฉพาะเยาวชนทตดเชอได ลดปญหาการดอยา เนองจากการซอยากนเอง และลดการ

แพรระบาดของโรคได)

2.ตดตามใหการตรวจวนจฉยและรกษาโรคแกคสมผสโรคตดตอทางเพศสมพนธ ใน

ครอบครวหรอชมชน

3.ตรวจคดกรองโรคตดตอทางเพศสมพนธในผใหบรการทางเพศ เชนตรวจภายใน

ทกเดอน เจาะเลอดเพอคนหาผปวยโรคซฟลสเมอมารบบรการครงแรก และทก 3 เดอน

ตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกทกป โดยสงตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการของ รพช./

รพท./รพศ.

4.ตรวจวนจฉยและรกษาโรคทวไป

5. ใหยาปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสทงแบบปฐมภม (ใหยาเมอผตดเชอHIVยงไม

เคยปวยเปนโรคตดเชอฉวยโอกาสชนดนนมากอนแตมจำนวนเมดเลอดขาวCD4นอยกวา

เกณฑทกำหนดตามแนวทางการดแลรกษาโรค ซงสามารถเกดโรคฉวยโอกาสได) และการ


ปองกนแบบทตยภม(การใหยาเมอผปวยปวยเปนโรคตดเชอฉวยโอกาสชนดนนๆแลวและ

รกษาหายขาดแลว จงตองรบประทานยาเพอปองกนการเปนโรคนนซำอก) โดยรบสงตอ

ผตดเชอHIVทไดรบการดแลรกษาจากรพช./รพศ./รพท.และแพทยสงใหมารบยาปองกน

เพอรบมาดแลใหยาตอเนอง

6. ใหบรการยาตานไวรส HIV โดยรบสงตอผตดเชอทมประวตรบประทานยาอยาง

ตอเนอง และไมมปญหาทางการแพทยทแทรกซอนจาก รพช./รพศ./รพท. เพอรบมาดแล

ตอเนอง และจะสงผปวยกลบไปรบบรการท รพช./รพศ./รพท. เปนครงคราวตามทแพทย

นดหรอเมอเกดปญหาดานการรกษาเชนการดอยาหรออาการขางเคยงจากยา

7.มบรการฝากครรภ(antenatalcare:ANC)เชนตรวจคดกรองการตดเชอHIV

และซฟลส ในหญงตงครรภ และใหบรการยาตานไวรสเอดสเพอปองกนการถายทอดเชอ

จากแมสลก

8.ตรวจทางหองปฏบตการเบองตน (routine laboratory testing) เพอใชประกอบ

การวนจฉยโรค ในกรณทมแพทยประจำอยท รพ.สต. และมวสดอปกรณตรวจทางหอง

ปฏบตการพรอมเชนกลองจลทรรศนและนำยาตรวจไดแกการตรวจUAstoolexam

(เพอดการตดเชอทอจจาระ เชน พยาธ) การยอมสกรม (ram’s stain) (เชน ใชดเชอ

หนองใน ดการตดเชอทปอดจากการยอมเสมหะ หรอดการตดเชอทแผลตางๆ) wet

smear (ใชนำเกลอหยดลงบนตวอยางตกขาวบนสไลดแลวสงกลองจลทรรศนด เพอหาเชอ

TrichomonasVaginalis) KOH (ใชดเชอรา) แตถาไมมแพทยประจำอย หรออปกรณการ

ตรวจไมพรอมกสงตวอยางตรวจทรพช./รพท./รพศ.ได

9. ตรวจหาการตดเชอ HIV โดยการตรวจหาHIVAntibodyดวยวธการตรวจเรว

(rapidtest)หรอตรวจโดยการสงตวอยาง


10.ตรวจคดกรองหามะเรงปากมดลกโดยวธPAPSmearโดยการตรวจผปวยเองแลว

สงไปดท รพช./รพท./รพศ. (เพราะเปนการตรวจตามปกต สำหรบผตดเชอ HIVทมกพบ

มะเรงปากมดลกไดบอยสำหรบวธVIAยงอยระหวางการศกษา)

11. ตรวจคดกรองหาวณโรคปอดในผตดเชอ HIV โดยการทำตรวจทางรงสปอดและ

ตรวจเสมหะซงทำไดเองท รพ.สต. ถามแพทยประจำหรอวสดอปกรณในการตรวจทาง

หองปฏบตการพรอมแตถาไมพรอมกสงผปวยไปรบการตรวจทรพช.และรบสงตอมาใหรบ

ยารกษาวณโรคตอเนองดวยวธDirectIyObservedTherapy:DOT

12. ใหคำปรกษาเพอตรวจหาการตดเชอเอชไอวแบบสมครใจVolunteerCounselling

andTestingPrograms:VCT)

13. ใหคำปรกษาเรองการรบประทานยาตานไวรสเอดส เพอสงเสรมการรบประทาน

ยาอยางตอเนอง

14.ใหคำปรกษาโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ

15.ใหคำปรกษาดานจตใจและสงคม

16. ใหคำปรกษาเพอวางแผนครอบครว การปรกษากอนการตงครรภ การปรกษา

ปญหาการตงครรภไมพงประสงค

17.ใหคำปรกษากบคของผตดเชอHIVและครอบครว(couplecounseling,family

counseling)


18. ใหสขศกษาเกยวกบโรคเอดส และโรคตดตอทางเพศสมพนธ การใชถงยาง

อนามยอยางถกตองแกผรบบรการเชนผานทางสอตางๆ

19. มการจดกจกรรมกลมสำหรบผตดเชอ HIV เชน เพอสงเสรมการรบประทานยา

ตานไวรสอยางตอเนองเพอใหคำปรกษาซงกนและกนภายในกลม

20. มการแจกอปกรณปองกนการตดเชอ ไดแก ถงยางอนามย ใหกบผตดเชอ HIV

และผทมพฤตกรรมเสยง รวมถง สารหลอลน สำหรบกลมชายทมเพศสมพนธกบชาย

อปกรณหรอผงทำความสะอาดเขมและกระบอกฉดยาสำหรบกลมผใชยาเสพตดชนดฉด

21. มบรการวคซนปองกนโรคสำหรบเดกทตดเชอ HIV ตามเกณฑของกระทรวง

สาธารณสข

22. รวบรวมขอมลและจดทำรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาทเกยวของ เพอ

ตดตามสถานการณโรคเอดส และโรคตดตอทางเพศสมพนธ เชน รายงาน 506/1 และ

รายงาน506

23.พฒนาศกยภาพผใหบรการอยางตอเนองเชนสงไปฝกอบรมดงานเปนตน

ระบบสงตอและเชอมโยง 1.สงตวอยางหรอสงคนไขไปตรวจทางหองปฏบตการทซบซอนท รพช./รพท./รพศ.

เชน การตรวจHIV PCR ในเดก การตรวจCD4การตรวจหาการตดเชอซฟลส TPHA

VDRL การตรวจ urine PCR เพอหาการตดเชอหนองใน ในบางกรณอาจตองสงคนไขไป

ตรวจทรพช./รพท./รพศ.เชนการตรวจCD4ทไมสามารถเกบตวอยางสงตรวจไดภายใน

24ชวโมงเปนตน


2.การสงตอการรกษาทางการแพทยทซบซอนไปยงรพช./รพท./รพศ.

3.การสงตอผตดเชอHIVไปเรมรบการรกษาดวยยาตานไวรสเอดสทรพช./รพท./รพศ.

4.สงตอหญงตงครรภทตดเชอHIVไปรบการผาตดครรภทรพช./รพท./รพศ.

5. สงตอ รพช./รพท./รพศ. เพอใหตดตามการตรวจวนจฉยและรกษาโรคแกคสมผส

โรคตดตอทางเพศสมพนธ ในครอบครวหรอชมชนทอยในพนทรบผดชอบของรพช./รพท./

รพศ.

6.สงตอผใชยาทตดเชอHIVไปรบการบำบดรกษายาเสพตดทคลนก/รพ./ศนยบำบด

รกษายาเสพตด

7. การสงตอผตดเชอเอชไอวไปยงหนวยงานตางๆ เพอใหไดรบการชวยเหลอดาน

สงคมและสวสดการสงคมตางๆเชนเงนสงเคราะหการฝกอาชพ

8.สงตอผตดเชอHIVใหกบครอบครวเพอการดแลรกษาอยางตอเนองทบาน

9.ตดตามเยยมบานเพอใหการดแลรกษาผตดเชอHIVอยางตอเนองทบาน

10. มการสงตอยาตานไวรสเอดสจากโรงพยาบาลชมชนมาใหกบ บคลากรของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบลทประสบอบตเหตจากการทำงานเพอปองกนการตด

เชอHIV


ขอบเขตการดำเนนงานปองกนควบคมโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม การดำเนนงานปองกนควบคมโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมถอเปน

กจกรรมหนงทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลควรจะมความสามารถในการใหบรการแก

ชมชนได อยางไรกตาม ในระยะเรมแรกของการพฒนาการดำเนนงานปองกนควบคมโรค

จากการประกอบอาชพและสงแวดลอมอาจเปนการยากทจะจดกจกรรมการดำเนนการให

ครอบคลมในทกกจกรรม รวมทงการมขอจำกดของหนวยบรการสขภาพดวย เชนการมขอ

จำกดในเรองจำนวนบคลากร พนฐานความรทางดานอาชวอนามยของบคลากรในหนวย

บรการนนการขาดแคลนในเรองอปกรณงบประมาณหรอทรพยากรอนๆเปนตนดงนนจง

มความจำเปนทจะตองรเรมและพฒนากจกรรมของการดำเนนงานปองกนควบคมโรคจาก

การประกอบอาชพและสงแวดลอมตามความพรอมของแตละหนวยบรการ

กจกรรมของการปองกนควบคมโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมนน แมวา

วตถประสงคของการดำเนนงานจะมงเนนทการปองกนการประสบอนตรายและเจบปวยจาก

การทำงานและการปองกนผลกระทบตอสขภาพทเกดจากสงแวดลอมเปนหลก แตการ

ดำเนนการดงกลาวจะตองครอบคลมทกมตของการจดบรการสขภาพทวไปดวย คอ การ

ปองกนโรคการสงเสรมสขภาพการวนจฉยและรกษาโรคและการฟนฟสขภาพ

ดงนนเพอใหงายตอการทำความเขาใจในกจกรรมของการดำเนนงานปองกนควบคม

โรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมในหนวยบรการสขภาพจงอาจแบงกจกรรมของ

การใหบรการออกเปน2สวนหลกคอการดำเนนงานปองกนควบคมโรคจากการประกอบ

อาชพและสงแวดลอมเชงรกและเชงรบ โดยการพจารณาจากกจกรรมของการบรการทองกบ

สถานทของหนวยบรการเปนหลก ถาเปนการจดบรการภายในหนวยบรการเองจะเรยกวา


การใหบรการเชงรบ และถาเปนการใหบรการนอกหนวยบรการหรอดำเนนการในชมชนจะ

เรยกวาการใหบรการเชงรกโดยสามารถสรปกจกรรมหลกทสำคญดงน

การดำเนนงานปองกนควบคมโรคจากการประกอบอาชพ และสงแวดลอมเชงรก การดำเนนงานปองกนควบคมโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมเชงรก

เปนการดำเนนงานในพนท ประกอบดวยกจกรรมการสำรวจสภาพการทำงานและประเมน

ความเสยงตอสขภาพในการทำงานของกลมผทำงานในพนท และการสำรวจปญหาและ

ประเมนผลกระทบตอสขภาพของประชาชนทเกดจากสงแวดลอม รวบรวมขอมลปญหาโรค

จากการประกอบอาชพและสงแวดลอม เพอนำขอมลทไดมาวางแผนหาแนวทางแกไขปญหา

โดยอาศยการมสวนรวมของผทเกยวของรวมถงการตดตามและเฝาระวงผทไดรบผลกระทบ

ตอสขภาพในการทำงานและผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอม

กจกรรมงานเชงรกประกอบดวย

1. ดำเนนการสำรวจและประเมนความเสยงตอสขภาพทเกดจากสภาพแวดลอมใน

การทำงานในกลมผประกอบอาชพ และผลกระทบตอสขภาพทเกดจากสงแวดลอมในกลม

ประชาชนปละ1ครง

2. ดำเนนการรวบรวมขอมล สรปปญหา โรคและผลกระทบตอสขภาพจากสง

แวดลอม เพอวางแผนในการตดตามตรวจเยยมแกไขปญหาและประสานการดำเนนงาน

กบหนวยงานทเกยวของ

3. ดำเนนการตดตามตรวจเยยมผทมความเสยงตอสขภาพในการทำงาน และกลม

ผทมความเสยงตอสขภาพทเกดจากสงแวดลอม เพอใหคำแนะนำสำหรบการปองกนและ

การปฏบตตวเพอลดความเสยง


4. ดำเนนการใหความรและอบรมเพอเสรมสรางทกษะในการปองกนโรคจากการ

ประกอบอาชพและสงแวดลอมแกประชาชน

5. ดำเนนการสนบสนนเครอขายทเกยวของ เชน อาสาสมครสาธารณสขประจำ

หมบานกลมแมบานกลมอาชพในชมชนกลมอนรกษสงแวดลอมเปนตนเพอสรางความ

เขมแขงและการมสวนรวมในการปองกนโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

6. ดำเนนการสอบสวนโรคและการบาดเจบทเกดจากการประกอบอาชพ ผลกระทบ

ตอสขภาพทเกดจากสงแวดลอมรวมกบเครอขายทเกยวของในพนทเชนสสอ.รพช.รพท.

รพศ.สสจ.และหนวยงานอนๆภายนอกหนวยงานสาธารณสขเชนอบต.

7.การจดเกบรวบรวมวเคราะห และแปลผลขอมลทเกดจากการดำเนนการทางดาน

โรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม เชน ขอมลการประเมนความเสยง ขอมลการ

เจบปวย หรอขอมลการดำเนนการควบคมหรอแกไขปญหาตางๆ เพอบรหารจดการการ

ปองกนและแกไขปญหาโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมในการใหบรการรวมทง

การประเมนผลการใหบรการดวย

กจกรรมงานเชงรบมกจกรรมสำคญดงน

1. การใหบรการวนจฉยโรคหรอการบาดเจบจากการทำงาน และวนจฉยโรคจาก

สงแวดลอม อนไดแก การซกประวตการเจบปวย และประวตการทำงาน และการวนจฉย

โรคเบองตน รวมทงการใหบรการรกษาพยาบาลโรคหรอการเจบปวยจากการทำงานนน ใน

กรณทไมสามารถใหการวนจฉยหรอรกษาพยาบาลไดกจะมกจกรรมของการสงตอเพอการ

วนจฉยและรกษาดวย

คมอการใหบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล | 157

2.การฟนฟสขภาพสำหรบหนวยบรการทสามารถดำเนนการไดอาจมภารกจในการ

ฟนฟสภาพของผปวยหรอการใหคำแนะนำในการปฏบตตวภายหลงการเจบปวยเพอใหกลบ

มาทำงานไดเหมอนปกตหรออยางปลอดภย

3. การตรวจประเมนสขภาพเพอเฝาระวง บางครงผใหบรการ อาจจะนดแนะให

ผประกอบอาชพมารบบรการตรวจประเมนสขภาพทหนวยบรการสขภาพได

4.การใหคำปรกษาหรอใหความรทางดานอาชวสขศกษารายบคคล

5. การพฒนาระบบขอมลขาวสารทางดานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

เชน การจดเกบรวบรวม วเคราะหและแปลผลขอมลการดำเนนการทางดานโรคจากการ

ประกอบอาชพและสงแวดลอมตางๆ

6.การจดเตรยมในเรองการปฐมพยาบาลและการรบมอตออบตภยตางๆ

7.กจกรรมอนๆทสามารถดำเนนการในหนวยบรการเชนการฝกอบรมใหความรแก

กลมผประกอบอาชพเปนตน

ในกรณทกจกรรมการดำเนนงานทางดานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

มปรมาณการดำเนนงานคอนขางมาก และสามารถดำเนนการเปนประจำสมำเสมอทก

สปดาหรวมทงมแพทยทมความรทางดานอาชวเวชศาสตรมาเปนผใหบรการโดยตรงหนวย

บรการนนสามารถทจะจดเปนคลนกเปนการเฉพาะเลยกได โดยอาจจะเรยกวาคลนกอาชว

เวชศาสตรหรอคลนกโรคจากการทำงานเปนตน


สรป การดำเนนงานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม ในโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพระดบตำบลถอเปนความจำเปนในการดำเนนงานทางดานสาธารณสข เพอทจะมงเนน

การดแลสขภาพทเกยวกบการทำงานและผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอม ใหแก

ประชากรในพนท ลกษณะการจดบรการจะเนนทการปองกนโรคจากการประกอบอาชพและ

สงแวดลอม โดยผสมผสานไปกบการจดบรการทหนวยบรการสขภาพดำเนนการอย ซง

กจกรรมมทงการดำเนนการเชงรบและเชงรก การดำเนนการดงกลาวจะตองมการสนบสนน

ในระดบนโยบายอยางจรงจงและอาศยการมสวนรวมของชมชน

ภาระกจเสรม ของโรงพยาบาล



ดานวทยาศาสตรการแพทย

ขอมลเบองตน บทบาทหนาทของ รพ.สต. ในสวนทอยในขอบขายของวทยาศาสตรการแพทยนน

แบงไดเปน2ดานคอดานการปองกนการเกดโรคและการรกษาโรค

การปองกนโรคนน ทำไดใน 2 รปแบบ ไดแก การเฝาระวงคณภาพของผลตภณฑ

สขภาพ ไดแก อาหารยา เครองสำอาง วตถอนตรายซงสงผลตอการเกดโรคหลายชนด

รวมทงเปนอนตรายตอสขภาพ รปแบบท 2 คอ การปองกนโรคโดยโครงการตรวจคนหา

ผปวยหรอกลมเสยงเบองตนเพอแกไขปญหาและปองกนโรค

ในสวนของการรกษาหรอตรวจหาโรคในเบองตนกเปนบทบาทหนาทของ รพ.สต. ท

กรมวทยาศาสตรการแพทยสามารถเขาไปสนบสนนไดทางหองปฏบตการ

แนวคดของ รพ.สต.ทางหองปฏบตการ รพ.สต. ในลกษณะทวไป ไมควรมหองปฏบตทมเครองไมเครองมอพเศษในการตรวจ

วเคราะหยกเวนรพ.สต.ขนาดใหญ(ซงถอวาเปนกรณยกเวนเฉพาะราย)แตอาจจะมการ

ใหบรการตรวจวเคราะห/ตรวจวนจฉย โดยใชชดทดสอบซงถอวาเปนการตรวจคดกรอง

บทท � ภารกจของ รพ.สต. | 161ภารกจเสรม

นอกจากน ควรวางระบบการสงตอตวอยางกรณทการทดสอบตองใชหองปฏบตการและ

การตรวจยนยนตามความจำเปน

กรอบการทำงาน 1. การตรวจวเคราะหผลตภณฑสขภาพ

1.1การตรวจวเคราะหผลตภณฑสขภาพ หมายถง การเฝาระวงคณภาพ และ

ความปลอดภยของผลตภณฑโดยใชชดทดสอบอยางงายโดยมวตถประสงค

- เพอการคมครองผบรโภค ตามขอบขายงานของสำนกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา

- เพอพฒนาคณภาพผลตภณฑทมปญหาและใหผผลตพฒนาคณภาพของ

ผลตภณฑตอไป

- เพอใหความรแกประชาชนในกลมตางๆตามความเหมาะสมเพอใหสามารถ

เลอกซอผลตภณฑไดถกตอง

1.2 วธการใหบรการ

1.2.1 ใชชดทดสอบเปนเครองมอในการคนหาผลตภณฑทดและมปญหา

1.2.2 การดำเนนการทำไดหลายรปแบบ

- รพ.สต. ดำเนนการเองโดยดงเอา อปท. เขามามสวนรวมในการ

วางแผน

- ให อปท. ไปดำเนนการโดย รพ.สต. เปนผรวมวางแผนและดำเนน

การใหขอมลทางวชาการ

- รปแบบอนๆตามความเหมาะสมของพนทและสงคมนนๆ

1.2.3วธการจดการภายใน

- ความเชอมโยงกบ สสจ.ศนยวทยาศาสตรการแพทย กรณตองการ

การสนบสนนทางวชาการหรอการดำเนนการตามกฎหมาย


- การใหความรและประชาสมพนธ

- ขนตอนการดำเนนการ

รปแบบโดยทวไปของการดำเนนการดานนเปนไปตาม Flow chart 1

ขนตอนท 1 การคดเลอกผลตภณฑทจะตรวจวเคราะหใหดำเนนการรวมกบทองถน

โดยเลอกผลตภณฑทเปนปญหาผลตภณฑเปนผลผลตของพนท หรอนำเขาหรอผลตภณฑ

ทมผลกระทบตอสขภาพ

ขนตอนท 2 และ 3 การดำเนนการตรวจวเคราะหอาจจะทำไดหลายรปแบบโดย

เปนการทำงานรวมกบทองถน

ขนตอนท4และ5หากผลตภณฑมคณภาพและปลอดภยไดมการประชาสมพนธได

ผลเชงบวกเชนการแจกปาย

ขนตอนท 6 และ 7 หากผลตภณฑไมปลอดภย จะตองมการแจงผผลตหรอผ

จำหนาย เพอทำใหผลตภณฑมคณภาพดขน หรอมการเลอกจำหนายแกผลตภณฑทม

คณภาพดขนหรอมการเลอกจำหนาย แตผลตภณฑทมคณภาพด ทงนตองดำเนนรวมกบ

ทองถนเสมอ

ขนตอนท 8 และ 9 เมอมการพฒนาแลวตองมการตรวจซำวาปลอดภยแลวหรอไม

หากปลอดภยแลวกดำเนนการตามขนตอน5ตอไป

ขนตอน1011และ12หากผลตภณฑไมปลอดภยสามารถดำเนนการได2รปแบบ

คอพฒนาตอไปอก (ขนตอน 7)หรออาจจะตองประสานกบศนยวทยาศาสตรการแพทย

(ศวก.)เพอตรวจยนยนหรอสสจ.เพอดำเนนการตามกฎหมาย

บทท � ภารกจของ รพ.สต. | 16�ภารกจเสรม

Flow1

การคดเลอกผลตภณฑ

การตรวจวเคราะหผลตภณฑ

โดยใชชดทดสอบ

-อปท.-ภาคประชาชน-อนๆ

ผลตภณฑปลอดภย

ผลตภณฑไมปลอดภย

ประชาสมพนธเชงบวกโดยการใหปาย...

-แจงและพฒนาผผลต-รวมกบทองถน

ตรวจวเคราะหซำ

ปลอดภย ไมปลอดภย

สงตรวจยนยน

สสจ.


2. การปองกนและรกษาโดยใชกลไกทางดานการตรวจชนสตร

2.1 ความหมาย ของการปองกนและรกษาโรคโดยใชกลไกทางดานการตรวจ

ชนสตรนน หมายถง การใชผลการตรวจชนสตรเพอคนหากลมเสยง/ผปวย

เบองตน(earlydiagnostic)/ผปวยโดยใชชดทดสอบเบองตน

2.2 วธการใหบรการ โดยปกตแลว รพ.สต. จะตองเปนผใหบรการเองในเรองของ

การรกษา ในสวนของการปองกนหรอคนหากลมเสยง สามารถดำเนนการ

รวมกบทองถนเชนอบต.และอสม.ได

2.3 วธการจดการภายใน ตองมการวางระบบการสงตอตวอยางทดำเนนการไมได

เองหรอตวอยางทตองการตรวจยนยนทงน ควรจะสอดคลองกบระบบสงตอ

ผปวยดวย

ดานการแพทยแผนไทยในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

1. การจดบรการการแพทยแผนไทย มาตรฐานการจดบรการการแพทยแผนไทยของรพ.สต.ตองมบรการมดงน

1. มเวชระเบยนดานการแพทยแผนไทย

1.1 มระบบเวชระเบยนทถกตองครบถวนสมบรณ

1.2 มการเกบเวชระเบยนทปลอดภยและรกษาความลบของผรบบรการได

หมายเหต ระบบเวชระเบยนดานการแพทยแผนไทย สามารถใชรวมกบระบบเวช

ระเบยนดานการแพทยแผนปจจบนได


2. มบรการดานการแพทยแผนไทย

2.1 การสงเสรมสขภาพ

2.1.1 จดใหมการใหความร สาธต สอนแสดงดานการแพทยแผนไทย เชน

เรองสมาธ การสวดมนต การบรหารรางกายดวยทาฤๅษดดตนอาหาร

เพอสขภาพผกพนบานสมนไพรเปนตนแกกลมเปาหมายตางๆหรอ

มการใหความรในรปแบบอนๆ เชน แผนพบ เสยงตามสาย เปนตน

อยางนอยเดอนละ1ครง

2.1.2 การนวดเพอการสงเสรมสขภาพ(ตามความพรอมของสถานพยาบาล)

2.1.3 การอบไอนำสมนไพรเพอสงเสรมสขภาพ (ตามความพรอมของสถาน

พยาบาล)

2.1.4 การประคบสมนไพรเพอการสงเสรมสขภาพ (ตามความพรอมของสถาน

พยาบาล)

2.2 การปองกนโรค

2.2.1 การจดกจกรรมการออกกำลงกายดวยทาฤๅษดดตน อยางนอยเดอนละ

1ครง

2.� การรกษาโรค

2.3.1 การใชยาสมนไพรอยางนอย 10 รายการ ตามบญชยาสมนไพรของ

โรงพยาบาล

2.3.2 การนวดเพอการบำบดรกษาโรค(ตามความพรอมของสถานพยาบาล)

2.3.3 การประคบสมนไพรเพอการบำบดรกษาโรค (ตามความพรอมของสถาน

พยาบาล)

2.3.4 การอบไอนำสมนไพรเพอการบำบดรกษาโรค (ตามความพรอมของ

สถานพยาบาล)


2.� การฟนฟสภาพ

2.4.1 การนวดเพอการฟนฟสภาพ(ตามความพรอมของสถานพยาบาล)

2.4.2 การฟนฟสภาพมารดาหลงคลอด เชน การทบหมอเกลอ การอาบสมน

ไพรการรดหนาทอง การนาบอฐ เปนตน (ตามความพรอมของสถาน

พยาบาล)

2. บคลากรดานการแพทยแผนไทยทควรมปฏบตงาน ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล ไดแก

2.1 นกการแพทยแผนไทย หรอผประกอบโรคศลปะสาขาการแพทยแผนไทย

ประยกตหรอสาขาการแพทยแผนไทยประเภทเวชกรรมไทย เพอทำหนาทใน

การตรวจวนจฉยและสงการรกษาดวยการแพทยแผนไทยและใหบรการการ

แพทยแผนไทยดานการบำบดรกษาฟนฟสภาพสงเสรมสขภาพและปองกน

โรค

2.2 ผชวยแพทยแผนไทย

- ผทจบหลกสตรนวดไทย372ชวโมงหรอหลกสตรนวดไทย330ชวโมงขน

ไปเพอใหบรการนวดอบไอนำสมนไพรการประคบสมนไพรเพอการบำบด

รกษาฟนฟสภาพและการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคอนๆ

- ผทจบหลกสตรนวดไทยตำกวา 330ชวโมง เพอใหบรการนวดอบไอนำ

สมนไพรการประคบสมนไพรเพอการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

นอกจากกจกรรมบรการการแพทยแผนไทยทควรมใน รพ.สต. ดงกลาวขางตนแลว

การใหบรการการแพทยแผนไทยตองเปนไปตามมาตรฐานงานบรการการแพทยแผนไทยใน

สถานบรการสาธารณสขของรฐพ.ศ.2551ประกอบดวย5ดานคอดานสถานทเครองมอ

เครองใชและสงแวดลอมดานการปฏบตงานดานการควบคมคณภาพสำหรบดานการจด


บรการ (คอขอบเขตบรการแพทยแผนไทยในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล) และดาน

บคลากร(ตามบคลากรดานการแพทยแผนไทยทควรมในรพ.สต.)

การปองกนโรคทเกดจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพท ไมปลอดภย(การคมครองผบรโภค)

หลกการและแนวคดหลก การคมครองผบรโภค ถอเปนภารกจทสำคญทจะปกปองหรอปองกนใหผบรโภคได

รอดพนจากโรคภยไขเจบ อนเกดจากการบรโภคผลตภณฑทไมมคณภาพ ไมวาจะเปน

ผลตภณฑทผสมสารเคม สารปนเปอนตางๆ ผลตภณฑลอกเลยนแบบ การบรโภค

ผลตภณฑเกนความจำเปนและเลยนแบบตามคานยมตะวนตกเหลานลวนเปนสงคกคามท

กอใหเกดปญหาสขภาพอนามยของประชาชนทงสน เชน โรคมะเรง โรคเบาหวาน โรค

ความดนโลหตสงหรอโรคอวนเปนตน

ดงนน การทประชาชนจะมภมตานทานทแขงแรง ชมชนเขมแขงรวมใจกนไมบรโภค

ผลตภณฑทไมมคณภาพ เพอทจะไมกอใหเกดปญหาสขภาพตามมา จำเปนอยางยงทตอง

ใชหลกการบรหารจดการความเสยงมาเปนเครองมอในการปองกนมใหเกดปญหาตอสขภาพ

อยางเหมาะสมตอเนอง โดยครอบคลมกจกรรม การเฝาระวงและประเมนความเสยง (risk

assessment) การจดการความเสยง (riskmanagement) ดวยการ 1) หลกเลยงความ

เสยง2)ผองถายความเสยง3)ปองกนความเสยง4)ลดความสญเสย5)แบงแยกความ

เสยง และการสอสารความเสยง (risk communication) ถอเปนการสงเสรม ปองกน

สขภาพของประชาชนตามกรอบแนวคดของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล(รพ.สต.)ท

ตองการจะพฒนาจากสถานอนามยใหเปนหนวยบรการสรางสขภาพทใกลชดชมชนมากทสด


ซงเปาหมายหลกกเพอสงเสรมสขภาพมากกวาการรกษาพยาบาล เปนการปองกนตงแต

ตนทางเพอไมใหเกดปญหาผปวยลนโรงพยาบาล

ทงนบคลากรทางดานสาธารณสขทประจำอยทรพ.สต.จกตองปรบบทบาทภารกจ

จากการรกษามาสการสงเสรมสขภาพซงจะตองสรางและพฒนาชมชนใหเขมแขงถายทอด

องคความรทเปนประโยชนใหกบประชาชนในชมชนใหเกดความรความเขาใจสามารถหลก

เลยงและเลอกทจะไมบรโภคผลตภณฑทไมปลอดภยได

นอกจากน ยงตองปรบบทบาทการเปนนกรณรงคดานสขภาพใหกบชมชน ใหออกมา

สนใจ เอาใจใสในการดแลสขภาพของตนผานกจกรรมตางๆ ใหชมชนเกดความตนตว

และตระหนกถงภยตางๆทจะตามมาทงนกระบวนการทำงานดวยสงเสรมสขภาพนนไม

เฉพาะแคบคลากรสาธารณสขทมอยใน รพ.สต. เทานนภาคเครอขายตางๆตองเขามาม

สวนรวมในการสนบสนนแนวคดและเทคนคทเหมาะสมใหกบชมชน ผลกดนและรวมกน

พฒนาชมชนของตนใหเกดความเขมแขง เพอใหสอดคลองกบแนวคดเกยวกบบทบาทของ

ภาครฐในประเทศทกำลงพฒนาในการสงเสรมสขภาพของประชาชนตอองคการอนามยโลก

โดยมเนอหาระบบทบาทและกลวธหลกของภาครฐทสำคญม3ประการคอ

1)บทบาทการสนบสนนชนำดานสขภาพ

2)บทบาทการสนบสนนทางสงคมเพอสขภาพ

3)บทบาทการเสรมสรางพลงอำนาจเพอสขภาพ

ลกษณะการบรการ 1.ดำเนนการตามกฎหมายทแตงตงใหขาราชการสถานอนามย เปนพนกงานเจา

หนาทตามพ.ร.บ.อาหารพ.ศ.2522และพ.ร.บ.วตถอนตรายพ.ศ.2535ในการตรวจสอบ

เฝาระวงผลตภณฑอาหารณ สถานทจำหนาย โดยตรวจสอบฉลากและสารปนเปอนใน


อาหาร เชน บอแรกซ สารกนรา สารฟอกขาว และสารเรงเนอแดง สารฆาแมลง สาร

ฟอรมาลน กรดนำมนอสระ สผสมอาหาร โคลฟอรม กรด-ดาง ความกระดางในนำดม

เปนตน

2. การตรวจรานคา รานชำ เพอเฝาระวงผลตภณฑสขภาพทไมถกตอง เชน ยา

อาหารวตถอนตรายเครองสำอางเครองมอแพทยฯลฯ

3. การเฝาระวงการกระจายยา อาหาร และผลตภณฑสขภาพทไมปลอดภย ไดแก

รถเรรถฉายหนงการขายตรงฯลฯ

4. การตรวจเยยมโรงเรยน เพอคนหา และแกปญหาดานยา อาหาร และผลตภณฑ

สขภาพไดแกโรงอาหารโรงครวยาในหองปฐมพยาบาลสนคาในสหกรณนำดมฯลฯ

5. การตรวจสอบผลตภณฑทใชในครวเรอนพรอมทงแนะนำใหความรกบชมชนและ

ชาวบาน ถงวธการเกบรกษาทถกตอง และบรโภคไดนาน การดวนผลต และวนหมดอาย

การดลกษณะของผลตภณฑทไมมคณภาพรวมถงอานฉลากโภชนาการไดถกตองเปนตน

6.การสงเสรมใหเกดการใชยาอยางเหมาะสมเพอการดแลตนเองเบองตน

6.1 การใหความรประชาสมพนธรณรงคใหเกดการใชยาอยางถกตองเหมาะสม

6.2 การตรวจสอบ เฝาระวงเพอปองกนมใหเกดการกระจายยาทไมปลอดภยใน

รานชำรถเร

6.3 สงเสรมสนบสนนความเขมแขงของหองยาชมชนกองทนยาหมบาน


7.การพฒนาศกยภาพของผประกอบการ

7.1 การพฒนาใหโรงงานผลตอาหารในชมชนใหมมาตรฐานการผลตทด(GMP)

7.2 การพฒนาใหสนคาในชมชนมมาตรฐาน เชนมาตรฐานOTOPมาตรฐาน

ผลตภณฑชมชน(มผช.)

7.3 การพฒนาเจาของรานคาเพอนำสนคาทมคณภาพปลอดภย ไดมาตรฐาน

มาจำหนายแกประชาชน

8.จดทำรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ

ระบบการเชอมโยงการบรการกบหนวยงานอนๆ

หมายเหต :การสมเกบตวอยางผลตภณฑสขภาพจากสถานทจำหนายทงprimaryscreenmingtestโดย

ใชชดทดสอบของกรมวทยาศาสตรการแพทย และสงตรวจทางหองปฏบตการทงในโรงพยาบาลของรฐ และ

ศนยวทยาศาสตรการแพทยเขตโดยประสานกบสสอ.และสสจ.ตามลำดบ

ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ

สสจ.

สสจ.

รพท./รพศ.

รพช.

ชมชนและเครอขายในชมชน

Consumerempowerment

ขอมลเพอประเมนความเสยง

ขอมลเพอการบงคบใชกฎหมาย(กรณมพนกงานเจาหนาทในอปท.)ปญหาทเกยวกบการบรโภค/ผลตภณฑสขภาพ

รพ.สต.

อบต./เทศบาล


การปรบพฤตกรรมสขภาพ(การคมครองผบรโภค)

หลกการและแนวคดหลก ผลตภณฑสขภาพไดแกยาอาหารเครองสำอาง เครองมอแพทยวตถอนตรายใน

บานเรอนและวตถเสพตด เปนสงทประชาชนบรโภคตงแตตนนอนจนเขานอนการบรโภค

ผลตภณฑทไมมคณภาพบรโภคไมถกตองเหมาะสมลวนนำมาซงความเจบปวยและทราย

แรงอาจถงขนเสยชวต เชน อาหารทมการปนเปอนสารหามใชหรอมจลนทรยททำใหเกด

โรค เครองสำอางทมสารหามใช การใชยาผดๆ ใชยาทไมมคณภาพมาตรฐานยาปลอม

การบรโภคอาหารทไมเหมาะสมทำใหเกดโรคตงแตโรคระบบทางเดนอาหาร โรคไต โรค

มะเรง โรคหลอดเลอดและหวใจ โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง และโรคอนๆ อก

มากมาย

ขณะเดยวกนเทคโนโลยสารสนเทศมความเจรญกาวหนา ผบรโภคสามารถเขาถง

ขอมลไดอยางรวดเรวทางอนเตอรเนต รวมทงการทขอมลวงเขาหาโดยผานทางอเมล ทำให

เกดความเสยงจากการไดรบยาทไมมทะเบยน ยาปลอม รวมถงการบรโภคยาโดยไมอยใน

การดแลของแพทยหรอเภสชกรนอกจากนในชนบทยงพบมการจำหนายยาชดและยาลก

กลอนทมการนำสเตยรอยดมาผสม เพอใหประชาชนหลงเชอวาเปนยาทด รกษาโรคไดหาย

ทนใจทำใหประชาชนไดรบพษภยจากสเตยรอยด

รวมถงการการแขงขนทสงในทางการคา ทำใหมการโฆษณาในลกษณะโออวด เกน

ความจรงหรอทำใหเกดความเขาใจทผดในสาระสำคญผลทตามมาคอเกดการบรโภคทไม

เหมาะสม ไมจำเปน และบางครงเกดอนตรายจากการบรโภค เชน คนทมปญหาดาน

สขภาพตองไดรบการรกษาดแลอยางตอเนอง เมอหลงเชอการโฆษณาหนมาบรโภค


ผลตภณฑทมการโฆษณาแลวละเลยวธการรกษาทถกตองอาจทำใหโรคมความรนแรงขนจน

เปนอนตรายถงชวตได

ปญหาทไดกลาวมาแลวขางตนสวนใหญลวนเกดจากการบรโภคทงสน หากผบรโภค

ขาดความรเกยวกบการเลอกบรโภคผลตภณฑอยางเหมาะสมปลอดภยขาดความตระหนก

ในสทธของผบรโภค ดงนนจงมความจำเปนตองดำเนนการอยางตอเนอง เพอพฒนา

ศกยภาพของผบรโภคใหมความร สามารถเลอกซอ เลอกบรโภคผลตภณฑสขภาพไดอยาง

ถกตองและสมประโยชนเกดความตระหนกในสทธของผบรโภคและรจกปกปองสทธ

ทสำคญการปลกฝงเรองการบรโภคอยางปลอดภยตงแตยงเปนนกเรยน เพอใหเปนผ

บรโภคทดในอนาคตจะชวยลดความเสยงจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพนนไดนนหมาย

ถงการลดการเจบปวยจากการบรโภคลดคาใชจายดานการรกษาพยาบาลของประเทศและ

เพมคณภาพชวตทดใหกบประชาชน

ลกษณะของการบรการ 1.ปลกฝงเรองการบรโภคผลตภณฑสขภาพอยางเหมาะสมและปลอดภยใหกบเดก

นกเรยนทกๆโรงเรยนในพนททรพ.สต.ดแลอยมกจกรรมอย.นอยทเหมาะสมกบสถานท

โดยใหเจาหนาท รพ.สต. เขาไปใหความร ความเขาใจกบเดกและคร รวมถงใหครคอย

สอดสองดแลพฤตกรรมการบรโภคของเดกหากเหนวาเดกมการเลอกบรโภคไมเหมาะสม

และอาจเปนอนตรายตอสขภาพตองสอนใหเดกเขาใจถงอนตรายดงกลาว

2.ขยายเครอขายอย.นอยในระดบหมบาน ใหมศกยภาพในการรวมกนสอดสอง

ดแลจดการกบผลตภณฑสขภาพทไมมคณภาพมาตรฐานในบานของตน และขยายไปยง

หมบานของตน


3. เมอมผปวยมารกษาณ รพ.สต. เจาหนาทตองใหความรความเขาใจกบผปวย

เกยวกบการเลอกบรโภคผลตภณฑสขภาพทปลอดภยและถกตองดวย เชน ผปวยเปนโรค

มะเรง จำเปนตองบอกถงสาเหตของการเปนโรคมะเรง และสารทกอใหเกดโรคมะเรงจะอย

ในอาหารประเภทใดบาง เชน การกนอาหารทอดตองดวาพอคา-แมคา ใชนำมนทอดซำ

หรอไมเพราะในนำมนทอดซำมสารกอมะเรงอยเปนตน

4. สรางการมสวนรวมกบบคคลในทองถน เชน อบต. กำนนผใหญบานหรอพระ

สงฆ เพอเปนสวนหนงของ รพ.สต. ในการชวยใหความร ความเขาใจในการเลอกบรโภค

ผลตภณฑสขภาพทมความปลอดภย โดยมการอบรมความรความเขาใจในการเลอกบรโภค

ผลตภณฑสขภาพทมความปลอดภยและถกตองใหกบตวแทนชมชน เพอใหตวแทนเหลาน

ไดนำความรทไดรบการอบรม ไปเผยแพรประชาสมพนธในรปแบบตางๆ เชน วทยทองถน

แจกแผนพบความรใหกบทกครวเรอนเปนตน

5.เผยแพรความรใหกบผทมาตดตอรสพต.โดยการจดพนทสวนหนงใหบรการความ

รเกยวกบผลตภณฑสขภาพทงน อาจจดเปนรปแบบของนทรรศการ หรอบอรด หรอเผย

แพรผานโทรทศนวงจรปด


ระบบการเชอมโยงการบรการกบหนวยงานอนๆ โดยการสรางเครอขายกบบคคลในทองถน การใหความรเกยวกบการเลอกบรโภคผลตภณฑสขภาพทปลอดภย ถกตอง และสม

ประโยชน โดยผานเครอขายในทองถน เพอเครอขายเหลานไดนำความรไปเผยแพร

ประชาสมพนธในรปแบบตางๆตอไปเพอสรางชมชนทเขมแขง

รพ.สต.

ภาคเครอขายในชมชน

เชนโรงเรยนอบต.ผนำชมชน

เทศบาลเปนตน

ภาคเครอขายนอกชมชน

เชนสสอ.สสจ.

อย.เปนตน

ประชาชนในชมชนทงเดก

ผใหญและผสงอาย


ภาคผนวก แนวคดการทำงาน

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ


แนวคดงานบรการเชงรก รพ.สต. “รพ.สต.จะเปนคนศกดศรความเปนมนษยทควรไดรบการดแลอยางเทาเทยมและ

เสมอภาค”

การทำงานเชงรก หมายถง การทำงานทมการวางแผนงานเพอปองกนปญหาหรอลด

ความรนแรงของปญหา สามารถคาดการณสงทจะเกดขนลวงหนาไดดวยขอมลทมอย และ

พรอมตอบสนองความตองการทเปลยนแปลงอยางรวดเรว มงเนนทความร ทศนคต และ

การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพในทสด ดวยการใชกลยทธ เทคนค องคความรและ

เทคโนโลยตางๆอยางเหมาะสม โดยไมละเมดสทธสวนบคคล (มใชเชงรกอดตทปฏบตกน

มาหรอเขาใจตามความหมายเดมทเขาไปปฏบตงานในชมชนเพยงอยางเดยว)

การบรการสขภาพ ม2ลกษณะไดแกการบรการเชงรบและการบรการเชงรก

การบรการเชงรบหมายถง การใหบรการซงสวนใหญเปนการใหบรการเพอการซอม

สขภาพ(รกษาพยาบาล)มากกวาบรการเพอการสรางสขภาพ

การบรการเชงรก หมายถง การชวยใหประชาชนพงตนเองทางสขภาพใหได โดย

เปนการบรการทตองครอบคลมทงเรองการสรางสขภาพและการซอมสขภาพ (รกษา

ภาคผนวก | 177

พยาบาล) มภารกจการสงเสรมสขภาพปองกนโรค และอนามยสงแวดลอม เปนการให

บรการทงในและนอกสถานทโดยคำนงถง

1.การดแลแบบองครวม

2.การมทมสหวชาชพและเครอขายสขภาพ

3.การมสวนรวมของชมชน

4. การนำมาตรฐานวชาชพ มาสการปฏบตการพทกษสทธและศกดศรของผใหและ

ผรบบรการ

ภาระหนาทหลกของรพ.สต.คอการบรการเชงรก โดยเจาหนาทผปฏบตงานบรการ

รพ.สต.มหนาทในการชวยสงเสรมสนบสนนใหประชาชนเรยนร และใหมความสามารถใน

การดแลสขภาพตนเองทงในระดบบคคลครอบครวและชมชนกลายเปนระบบทกลมกลน

ไปกบวถชวตตามปกตของชาวบาน เจาหนาทผปฏบตงาน รพ.สต. ทำหนาทเปนนกสราง

เสรมสขภาพอยางแทจรง ทมทงมาตรฐานและจรยธรรมทอยใกลชดกบประชาชนและชมชน

มากทสด

ชดบรการเชงรก รพ.สต. 1. การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 6 ปจจย คอ เพศศกษา สรา/เครองดม

แอลกอฮอลบหร/ยาสบอบตเหตการบรโภคอาหารการสขาภบาลอาหารการออกกำลงกาย

และสขบญญต

2.การเฝาระวงโรคการสอบสวนโรคและภยสขภาพ

3. การวางแผนคนหาประเมน และตดตามความเสยงดานสขภาวะประชาชนตาม

กลมอายโดยใชหลกการPDCA(Plan,Do,CheckAct)

4.การอนามยสงแวดลอม

5.การดแลผปวยทบานตามหลกการHHC (HomeHealthCare) โดยการรวมมอ

กบอสม.และญาตโดยทมสหวชาชพ


6.การดแลผปวยและผสงอายในระยะสดทายของชวต(EndofLifeCare)

7.การดแลประชาชนในพนทตลอดเวลา24ชวโมง

วธการใหบรการเชงรก การบรการเชงรกอยางนอยควรประกอบดวยการบรการ5รปแบบไดแก

1.การสงเสรมสขภาพการปองกนโรคและอนามยสงแวดลอม

2.การคดกรองสขภาพและการรกษาทเหมาะสมกบบรบทพนท

3.บรการสขภาพครอบครวแบบองครวม

4.การมสวนรวมของชมชน

5.ทมสขภาพดแลอยางตอเนอง

รปแบบการทำงานเชงรก ของ รพ.สต.

บรการเชงรกใน รพ.สต.

การจดตงบรการแบบเบดเสรจณจดเดยว(OneStopService)เพอใหบรการแบบ

ครบวงจรทงดานการรกษาการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคแบบองครวม โดยมชดให

ความร เพอปรบเปลยนทศนคตและการปฏบตใหเหมาะสมกบอาการปวยภาวะเสยงและ

ภาวะสขภาพ

จดบรการดงกลาว เชน กรณจดเปนหองภายในหองจะเปนจดรวมของบรการแบบ

เบดเสรจทจดไวสำหรบทกกลมอายโดยอาจแบงกลมตางๆไดแกสตรมครรภเดก0-5ป

เดก6-12ปวยรนวยทำงานผสงอายผพการผปวยโรคเรอรงหรอแบงเปนงานตางๆท

สำคญ เชน งานใหคำปรกษาทวไป งานสขภาพจต งานทนตกรรม งานปองกนโรคไม

ตดตอ ทจดบรการจะเนนการใหความร หรอสขศกษาเปนหลก รวมกบการตรวจสขภาพ

เชงรก (ตรวจคนหาโรค กอนเกดโรค เพอหาภาวะเสยง) หรอการคดกรองสขภาพโดยม

ภาคผนวก | 17�

มาตรฐานวา กลมอายใด ควรมการตรวจสขภาพเรองใดบาง (การบรการเชงรก รกลำ

เขาไปในความคด ความเขาใจ ความรสก ของบคคล เพอใหมความรและทศนคตท

เหมาะสมนำไปสการมพฤตกรรมสขภาพทถกตอง) โดยมแนวทางการดำเนนงานสขศกษา

ดงน

- มมาตรฐานการใหความรหรอสขศกษาแยกตามกลมอายและงาน

- การวางแผนสขศกษา

-มทมพฒนาพฤตกรรมสขภาพ(สหวชาชพ)

-การจดกจกรรมสขศกษาการเรยนรและพฒนาทกษะดานสขภาพ เชนมการฉาย

วดทศน โดยใชสอความบนเทงสอดคลองกบวถชวตชาวบาน เพอชกจงใจใหเหน

ความสำคญของการสรางสขภาพ

-สรางนวตกรรมใหมๆ ในการใหสขศกษา เชน จดมมสขภาพด ซงเปนแนวทาง

การดำเนนงานสรางเสรมสขภาพทใชระบบสอสารสขภาพในการปรบเปลยน

พฤตกรรมสขภาพของประชาชน โดยจดวางชดสอประชาสมพนธมมสขภาพดใน

จดบรการ เพอเปนการปลกฝงคานยมในการดแลสขภาพแกประชาชนผลตสอรป

แบบใหมโดยใชเทคโนโลยมาชวยบางประเทศใชเปนตคอมพวเตอร (คลายตเลน

เกมในหางสรรพสนคา) เพอกระตนใหประชาชนเกดความสนใจ โดยดดแปลงมา

จากการเลนเกม เชน ถามตอบปญหาทายภาพ (สอนทรรศการเพอการสอสาร

สขภาพตเรยนรทางสขภาพดวยระบบสมผสทใสเอกสารแผนพบความรสขภาพ)

โดยสรปรปแบบการบรการมลกษณะดงน

1.รปแบบบรการแบบเบดเสรจณจดเดยว

2. มการซกประวต และบนทก โดยมแบบบนทกแยกตามกลมอายหรอตามลกษณะ

งานทมาขอรบบรการ


3.มมาตรฐานในการใหบรการแยกตามกลม เชน เดกตองซกประวตอะไรบางตรวจ

สขภาพดานใดบาง ความรทใหเรองใดและใหใครบาง วธการทใหความร เปนตน โดย

ประชาสมพนธใหผรบบรการทราบเพอสามารถใหขอมลยอนกลบมาพฒนาบรการตอไป(ตด

ปาย ตดขนตอนรบบรการ) เชน กลมเดก มการซกประวตครอบคลมและบนทก ตรวจ

สขภาพตามมาตรฐานทกำหนด เชน ชงนำหนก วดสวนสงพฒนาการสขภาพชองปาก

และใหความรผปกครองเปนตน

4.มวสดอปกรณ เครองมอในการใหความร การตรวจสขภาพครบถวน โดยสมพนธ

กบมาตรฐานการบรการเชน

- แบบซกประวตแบบบนทกแยกตามกลมอายหรอตามลกษณะงานทมาขอรบ

บรการ(อยทหนวยงาน)

- สมดบนทกสขภาพหรอรบบรการประจำตว(อยทผรบบรการ)

5. จดตงศนยเรยนรทางสขภาพดวยตนเอง โดยมสอและเทคโนโลยทเหมาะสม

ภายในศนยแบงเปนโซนตางๆตามกลมอายหรองานโดยกำหนดมาตรฐานการสงเสรมและ

ปองกนโรคใหเหมาะสมจำแนกตามกลมอายหรอแตละงานวาควรประกอบไปดวยอะไรบาง

จากการคาดการณสถานการณแนวโนมในการเกดโรควาในกลมอายตางๆมแนวโนมทจะม

ภาวะเสยงในเรองใดบางและจดกจกรรมการสงเสรมสขภาพเพอปองกนโรค

- หองสมดคนควาดวยตนเองไดบรการยมคนไดมเจาหนาทใหคำแนะนำ

- มเอกสารสงพมพตางๆเชนหนงสอแผนพบโปสเตอรเพยงพอ

- คอมพวเตอร และระบบอนเตอรเนต เชนดดแปลงเกมคอมพวเตอรมาใชกบ

การดแลสขภาพซงนาสนใจและเกดการเรยนร การจำไดดกวาโดยเฉพาะวย

เดกวยรนหรอแมแตผใหญทมศกยภาพ

- สรางแบบจำลองตางๆ เชน แบบจำลองฟน แบบจำลองการตรวจเตานม

แบบจำลองการตรวจมะเรงปากมดลกหรอหองจำลองสถานการณจรง เชน

การสอนการลางมอผรบบรการสามารถปฏบตตามไดเลยเมออยในหองนน


6.โสตทศนปกรณ

- หอง Sound Effect สำหรบงานบางอยางทตองใชระบบแสง เสยงทชวย

กระตนมโนธรรมสำนก หรอปลกจตสำนกสาธารณะ เชน การปองกนโรค

ระบาด อาจตองใชเทคนคททำใหเกดความหวาดกลวในกลมเดก การใช

ดนตรเพอบำบดสขภาพจตการใชดนตรกบการสตรตงครรภเปนตน

- สอทางดานโสตทศนปกรณ ไดแก วดทศน โทรทศน เครองเลนVCD/DVD

คอมพวเตอร มการผลตสอตามความเหมาะสม เชน สอการสอนดวย

PowerpointเครองVisualizerProjector

7.สถานทหรอหองจดประชมอบรมทเหมาะสมกบกลมเปาหมายและทรพยากร

8.มสถานทใหคำปรกษาแบบสวนบคคลและรายกลม

9.มระบบการตดตามผลเฝาระวงทางสขภาพ

บรการเชงรกในชมชน

แนวคดการจดบรการเชงรกในชมชน

1. ภารกจการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคสำหรบชมชน ประกอบดวยบรการ

การตรวจคดกรองสขภาพ การสรางเสรมสขภาพ การปองกน การเจบปวย 3 ประการ

ไดแก

(1)บรการการสมภาษณประวตและประเมนพฤตกรรมสขภาพการตรวจรางกาย

และการตรวจทางหองปฏบตการ

(2)บรการการสรางเสรมภมคมกนการใชยาและการทำหตถการเพอปองกนการ

เจบปวย

(3)บรการการปรบเปลยนพฤตกรรมโดยการใหการปรกษาแนะนำ และการให

ความร


2. การดแลผปวยทบานและชมชนตามหลกการ (HomeHealthCare : HHC)

ประกอบไปดวยกจกรรมการใหบรการรกษาพยาบาลทเหมาะสมกบบรบทการฟนฟสภาพ

การปองกนโรคและการสงเสรมสขภาพแกผเจบปวยทบานแบบองครวม รวมกบการดำเนน

งานสาธารณสขมลฐาน อนจะทำใหเกดผลลพธในการดแลสขภาพตนเอง สมาชกใน

ครอบครวและชมชนไดมทมสขภาพทรบผดชอบใหการบรการทมความเขมขนความตอเนอง

ความครอบคลมกลมเปาหมายและการรวมมอกบญาต โดยมอสม. เปนผประสานงานกบ

ทมสขภาพ จดระบบชองทางการตดตอสอสารระหวางทมสขภาพ อสม. ญาต และ

ผปวยทสะดวกเชอมโยงกบระบบการสงตอ-รบกลบ

3.การดแลผปวยและผสงอายระยะสดทายของชวต(EndofLifeCare)รพ.สต.โดย

ทมสขภาพรบผดชอบมหนาทในการใหคำแนะนำการดแลผปวยและผสงอายระยะสดทาย

ของชวตแกผปวยและญาตซงตองกำหนดชองทางสอสารไดโดยตรงและสะดวก

4.การมสวนรวมของครอบครวชมชนกลมเครอขายสขภาพและอปท.ทมสขภาพ

รพ.สต.มการดำเนนภารกจเชงรกทตองรวมมอกนอยางใกลชดใชหลกการPDCAในการ

ดำเนนงานแตละหมบาน/ชมชนมเครอขายสขภาพรบผดชอบอยางชดเจนสามารถเขาถง

ขอมลมระบบการสอสารทสะดวก

การเตรยมคนรองรบนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลนน กอนอนตอง

ทำความเขาใจใหชดแจงกบเจาหนาทสาธารณสข เจาหนาทโรงพยาบาลชมชนทกระดบ ให

รบทราบรบรรวมกน แสดงความคดเหน เขาใจอยางชดแจงถงเหตและผล โดยการนำเสนอ

ขอมลทเปนธรรมจากคาใชจายทประชาชนและรฐตองสญเสยไปทงตวเลขแฝงและตวเลข

ทเหนเดนชด เพราะเจาหนาททกคนตองเขาใจ เพอพรอมทจะเปนประชาสมพนธใหกบ

นโยบายโครงการนเปนอยางด


การทำความเขาใจทกระดบตองมใชการแจงเพอทราบ แตเปนกระบวนการสรางให

เกดการทำงานเปนทม (ภายในองคกร) แลวดำเนนการจดตงทมการทำงานของสาธารณสข

ซงรวมดวยบคลากรจากทกฝายอยางสมครใจทจะทำงานเชงรก(เวลาราษฎร)เปนทมงานท

ปรบเปลยนกระบวนทศน เขาใจบทบาทของบรการปฐมภมเปนอยางด แบงบทบาทการ

ทำงานเพอดำเนนการนำเสนอเรองราวหรอขอมลทเกยวของกบโครงการโรงพยาบาลสราง

เสรมสขภาพตำบล

หลงจากนน นำเสนอขอมลกบกลมผนำชมชน ทงในระบบราชการและนอกระบบ

ราชการ ในการประชมระดบอำเภอและตำบล เพอใหเขาใจถงบทบาทหนาทของ รพ.สต.

สรางการทำงานเปนทม ซงสงทไดจากการนำเสนอขอมล จะนำไปสการจดตงคณะ

กรรมการหรอทมงานในสวนของผนำภาคตางๆเพอมารวมกนจดทำแผนออกประชาคมใน

ระดบตำบลและหมบานพรอมกบแบงบทบาทในการออกประชาคมกำหนดการปฏบตงาน

อยางครบถวน

อกทงตองจดประชมอสม.ทกคนในแตละตำบลซกซอมความเขาใจอยางถถวนถง

ความสำคญของโครงการและบทบาทของอสม.ในการทำประชาคมและเปนตวหลกในการ

ประชาสมพนธกบประชาชนในระดบหนงไดเปนอยางด ดงนนสวนใหญเวลาทใชในการ

ประชมอาจจำเปนตองใชเวลาราษฎรแลวแตความเหมาะสมนนหมายถงความเสยสละ

ความทมเทของคณะเจาหนาทสาธารณสขทกระดบในอำเภอนนๆ เพอใหผนำชมชน อสม.

มความเขาใจถถวนทงในแนวคดของ รพ.สต. วธการทำงานความแตกตางจากสถาน

อนามยและประโยชนทจะไดรบ และสงทประชาชนตองเปลยนแปลงคอ กระบวนทศนดาน

สขภาพการดแลสขภาพใหเกดความเปนเจาของระบบสขภาพ โดยตองเขามามสวนรวมถง

การบรหารจดการซงเปนการปฏรประบบสขภาพนำมาซงการปฏรปราชการในตำบลและ

อำเภอเพอนำไปสการทำความเขาใจในระดบหมบานตอไป


วธการกำหนดการทำงานในแตละหมบาน นอกจากการใชเวลาราษฎรในการทำ

ประชาคมแลว จะตองเตรยมสอทนาสนใจ โดยใชขอมลทใกลตวชาวบาน อกทงตองเนน

ขอมลระดบอำเภอและประเทศซงเปนขอมลคาใชจายทประชาชนและรฐตองสญเสยไปใน

การเดนทางหยดงานหรอคาใชจายของการรกษาพยาบาลตนทนตอหนวยปญหาระบบ

ตางๆ

เจาหนาทและคณะทำงานรวมภาคประชาชนตองแบงบทบาทกนทำงานอยางเปนทม

ในการดำเนนการประชาคม มความเขาใจในกระบวนการประชาคมทกขนตอน และการ

ประชาคมตองมใชการแจงเพอทราบ จงจำเปนตองใชเวลาพอสมควรในแตละหมบาน จน

ครบทกตำบลซงสงทตามมาคอมาตรการทางสงคมจะเกดขนยกตวอยางเชนการกำหนด

เวลาการทำงานของ รพ.สต. ขนตอนการบรการ การมสวนรวมของประชาชนในการ

กำหนดการสนบสนนขององคกรปกครองสวนทองถน ซงทำใหเกดสญญาประชาคม และ

องคกรปกครองสวนทองถนจะตองนำไปดำเนนการอยางเปนรปธรรม เพราะเปนความ

ตองการของประชาชนซงสะทอนจากเวทสาธารณะ สรางใหเกดคณะกรรมการ รพ.สต.

ภาคประชาชนและกำหนดวาระของการทำงานของคณะกรรมการนำไปสการเขารวมของ

คณะกรรมการอยางมเกยรต โดยมาจากการคดเลอกของประชาชนในเวทประชาคม ซง

จำเปนอยางยงทจะตองทำ

เมอไดคณะกรรมการรายหมบานครบถวนแลว ตองประชมคณะกรรมการชดใหญเพอ

รวมคดเลอกคณะกรรมการบรหารงานตามจำนวนทไดตกลงในการประชม แตตอง

ครอบคลมทกหมบานทกกลมตำแหนง โดยผอำนวยการรพ.สต.และปลดองคการบรหาร

สวนตำบล เปนเลขานการและผชวยเลขานการ แจงกำหนดแผนการทำงานตลอดป พรอม

ทงบทบาทในรายละเอยดอยางชดเจนสรางใหการทำงานรวมกนอยางเปนทมนำไปสการ

ปฏรประบบการทำงานไดเปนอยางด ซงจำเปนตองเปดเผยขอมลทกดาน ไมวาจะเปน

ขอมลการเงนขอมลบคลากรหรออนๆทเกยวของกบรพ.สต.


ในการประชาคมนนจำเปนอยางยงทตองทำอยางนอยปละ2ครงเพอนำเสนอขอมล

เพราะจะทำใหเกดวฒนธรรมการทำงานเชงรกอยางเปนระบบประชาชนจะไดรวมวเคราะห

ขอมลตางๆทเปนทงปญหาและแนวทางแกไขอยางชดเจนอกทงสรางความสมพนธในเชง

คณภาพลดปญหาความขดแยงระหวางภาครฐกบประชาชน

ในอำเภอหลมสกไดใชความสมพนธน นำไปสสมพนธภาพอยางแนนแฟน สามารถ

แกไขปญหาการฟองรองทางคดของแพทยหรอบคลากรสาธารณสขไดอยางเปนรปธรรม

เปนการสรางใหเกดประชาคมเขมแขงไดเปนอยางด

กลาวโดยสรปการทำงานกบชมชนตองใชยทธศาสตรเสยสละทมเทเขาใจเขาถง

พงพอใจ รวมแกไขปญหา เปนหนงเดยว เปนเจาของรวมกนอยางชดเจน สวนในการ

ทำงานกบองคกรปกครองสวนทองถนนน ใช “กจเขา คอกจเรา” คอตองรภารกจของ

องคกรปกครองสวนทองถน รจกคน (อปท.ในแตละหมบาน) สรางสมพนธภาพนำเสนอ

ขอมลทเกยวของทำกจกรรมรวมกนอยางตอเนองรระบบการทำงานการนำเสนอโครงการ

เพอการสนบสนนงบประมาณในแตละชวงปซงตองเกดจากแผนซงไดมาจากการประชาคม

รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.สต.


แนวคดการเชอมโยงกบโรงพยาบาลแมขาย

รพช.OneStopService

รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.ต. รพ.ต.

ระบบEMS.

ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ หรอ IT

1.โรงพยาบาลเชอมโยงการสอสารจากจดบรการใหสามารถเชอมโยงกนได(ทงดาน

hardware, software ระบบเชอมตอ และบคลากร) เกดขนเปนone stop service ใน

งานบรการทงประชาชนผมาทมาโดยตรงหรอทตดตอทางInternetแบบ“ภาพและเสยง”

ซงจะทำใหเกดผลดงน

• การใหคำปรกษาระหวางแพทยกบผใหบรการระดบรพ.สต.

• การสงตอผปวยผานระบบพเศษทำใหประชาชนจะไปรบการรกษาทรพ.สต.กอน

หากจำเปนจะตองสงตอผปวย กจะมบรการสงตอผานชองทางพเศษทใหบรการ

รวดเรวกวาทจะไปรอรบบรการทโรงพยาบาลแมขาย


• หากจะตองสงตอไปยงหนวยทสงกวาโรงพยาบาลแมขาย กสามารถทำไดท

รพ.สต.

• สามารถสงตอผปวยทงไปและกลบ รวมถงขอมลตางๆ เชน เมอผปวยกลบบาน

และตองการดแลรกษาตอทบาน แพทยกจะใหขอมล รวมถงบรการทผปวย

ตองการดแลตอเชนทำความสะอาดแผลหรอการกายภาพบำบด

• สามารถตดตอสอสารในเรองอนๆ เชน การตรวจสอบคลงยาและสงยาผานการ

สอสารนซงฝายเภสชจะนำยาไปสงทก2สปดาห

• ปจจบนขอมลของหองปฏบตการหรอภาพถายรงส สามารถสงทางอเลกทรอนกส

ได ทำใหสามารถดำเนนการรวมกบโรงพยาบาลแมขาย หรอสงตอไปยง

โรงพยาบาลศนย ซงถาบรหารจดการแบบเปนระบบ จะไดรบการยอมรบทงจาก

ตนทางและปลายทางจะเกดประโยชนมาก

2.พฒนาระบบปฏบตการของทง รพ.สต. และโรงพยาบาลแมขายใหสามารถสง/รบ

ขอมลผปวยไดซงจะนำไปสการวางแผนการทำงานจากขอมลเชงประจกษ เชนการเชอมโยง

ขอมลผปวยดวยระบบสารสนเทศภมศาสตร(GeographicalInformationSystem:GIS)

ทำใหสามารถวางแผนการดำเนนงานดานสงเสรมสขภาพไดอยางมประสทธภาพ

แนวคดการบรการอยางตอเนอง และสามารถใหคำปรกษากบผปวยตลอด 24 ชวโมง “บรการอยางตอเนอง และสามารถใหคำปรกษากบผปวยตลอด 24 ชวโมง โดย

สามารถปรกษาแพทยในโรงพยาบาลพเลยง หรอสงตอผปวยไดตลอดเวลา ทงนอาจม

บรการเตยงนอนเพอสงเกตอาการโดยไมรบผปวยไวนอนคางคน และหากมกรณฉกเฉนกม

ระบบบรการการแพทยฉกเฉนในการออกไปรบผปวยและใหการปฐมพยาบาลกอนสงตอ”


ความสำคญ

การบรการดแลตอเนอง เปนคณลกษณะสำคญในบรการปฐมภม (โรงพยาบาลสง

เสรมสขภาพตำบล)จำเปนมขอมลพนฐานบคคลครอบครวความเจบปวยปจจบนความ

เจบปวยในอดต สามารถประสานบรการระหวางโรงพยาบาลกบหนวยบรการปฐมภมให

สามารถเชอมโยงขอมลมขอมลเพยงพอทใชในการดแลหรอสามารถวางแผนดแลรวมกนได

กรณทประชาชนไมมนใจ หรอไมแนใจในปญหาสขภาพของตนเองและคนใน

ครอบครว สามารถขอคำปรกษากบ รพ.สต.ตลอด 24 ชวโมง ผานชองทางตางๆ เชน

โทรศพทตรงผานศนยรบปรกษา เพอลดการเดนทางมารบบรการทไมจำเปนสรางความ

มนใจในการดแลสขภาพเบองตนคดแยกภาวะรายแรงทางสขภาพ เชน ไขในเดกเลกการ

ใชยา (ลมกนยา กนยาไมถก ภาวะฉกเฉนเบองตน) ในบางพนทมความพรอมมการแจง

เบอรโทรศพทของหนวยบรการปฐมภม และของเจาหนาทสาธารณสขทรบผดชอบประชากร

ในหมบานเพอใหบรการคำปรกษาเรองสขภาพ

ในกรณผปวยทหนวยบรการปฐมภมไมมนใจ สงสยในการวนจฉย การใหการดแล

รกษามระบบการใหคำปรกษาของผใหบรการกบทมสขภาพของโรงพยาบาลแมขาย(แพทย

และทมสหสาขา)ผานกจกรรมทสำคญเชนกำหนดทมรบผดชอบของโรงพยาบาลในการ

วางแนวทางพฒนาคน เปนทปรกษา ใหเบอรโทรศพทของทมทปรกษาของโรงพยาบาลท

รบผดชอบ รพ.สต. การเชอมตอระบบปรกษาผานเครอขายคอมพวเตอรทมระบบปรกษา

ทางไกล

ในบางกรณตองมการสงเกตอาการ หรอใหบรการรกษาเบองตน (การใหยา

สารละลายทางเสนเลอด) โดยมเตยงสงเกตอาการในชวงเวลาทำการ เมอมการประเมน

สภาวะผปวยดขน ใหกลบบานหรอสงตอไปรบบรการทโรงพยาบาลตอไป จะไมรบผปวย


ดแลแบบหอผปวยใน24ชวโมงเชนเดยวกบโรงพยาบาลแมขาย

มบรการฉกเฉนภายหลงไดรบการรกษาภาวะฉกเฉนในหนวยบรการปฐมภมแลวหรอ

ภายหลงจากทโทรศพทขอคำปรกษาและตองมการสงตอเพอไปรบการรกษาในโรงพยาบาล

จะมการเชอมโยงกบระบบการแพทยฉกเฉนทดำเนนการโดย อปท.และของโรงพยาบาลท

ใกลเคยง

ในบางพนทบรการ หากมผรบบรการจำนวนมากทไมสะดวกมารบบรการในเวลา

ราชการเนองจากเปนเวลาทำงานหนวยบรการปฐมภมสามารถสรางการเขาถงบรการดวย


การเปดบรการนอกเวลาชวงเยน(16.00-20.00น.)และหรอในชวงวนหยดเสาร-อาทตย

แนวทาง/กจกรรมสำคญ ระดบการพฒนา

ไมม กำลง ดำเนนการ

ดำเนนการ แลว

ระดบ รพ.สต.

-กำหนดบคคลรบผดชอบพนทใหคำปรกษาสขภาพ

-การสงตอมระบบสงตอขอมลทเพยงพอ

-ประชาชนมชองทางปรกษาเจาหนาทไดสะดวก

-บรการนอกเวลาทำงานและในชวงวนหยด

(สำหรบพนททมความจำเปน)

-มระบบประสานกบหนวยแพทยฉกเฉน

ในระดบตำบลและอำเภอ

-มเตยงรบสงเกตอาการในหนวยบรการ

ระดบ CUP

-รพ.กำหนดทมแพทยและทมสขภาพในการ

ใหคำปรกษาเฉพาะในระดบพนทรายสอ.

-จดโปรแกรมในการพฒนาศกยภาพเจาหนาทสอ.

ในการดแลรกษาโรคเรอรงปญหาทพบบอยและการใชยา

-รพ.มศนยรบสงตอทมผรบผดชอบเฉพาะ

สามารถลดปญหาในการสงตอได

-มการกำหนดแนวทางคมอดแลรายโรคทสำคญ

รวมกบรพ.สต.

ะ

ภาคผนวก | 1�1

แนวทางการพฒนาระบบบรการของ รพ.สต.

รปแบบการแกปญหาสขภาพตามบรบทของพนททแตกตางกน รพ.สต.อาจจะมการปรบเปลยนบทบาทในการจดการปญหาตามบรบทของพนทและ

สภาพปญหาเชน

1.พนทอตสาหกรรมตองมการประเมนสภาพแวดลอมในททำงานและผลกระทบจาก

อตสาหกรรมตอสงแวดลอมประสานหนวยงานทเกยวของดานอตสาหกรรม เฝาระวงเสยง

จากสารเคมทนำเขาและทเกดจากการผลต สรางการมสวนรวมของเจาของกจการและคน

งานเจาหนาทตองไดรบการพฒนาศกยภาพดานอาชวอนามยและสงแวดลอม

2.พนทแหลงทองเทยวตองมการประเมนโรคและภยทมาจากนกทองเทยวและกลม

แรงงานทอพยพเขามาในพนท (โรคตดเชออบตใหม เอดส และกามโรค) มการประสาน

หนวยงานทเกยวของ การทองเทยว แรงงานจงหวด เฝาระวงสถานการณ การสรางการม

สวนรวมในการควบคมปองกนโรคของสถานบรการ

3.พนทกนดารลำบาก(ภเขาสงเกาะ)มความจำเปนตองสรางการเขาถงบรการโดย

ใชชองทางตางๆ เชนการออกหนวยบรการเชงรกในพนท (รกษาสงเสรมปองกน)การ

สรางหนวยบรการขนาดเลกทใชคนในพนทใหบรการ (สถานบรการสาธารณสขชมชน :

สสช.ใหทนนกเรยนในชมชนแลวกลบไปทำงานในพนท)การสรางชองทางการใหคำปรกษา

ในพนทผานวทยโทรศพทอนเทอรเนต

หนวยบรการปฐมภม หมายความวา สถานบรการทไดขนทะเบยนหนวยบรการ

ปฐมภมในเครอขายของหนวยบรการประจำซงสามารถจดบรการสาธารณสขระดบปฐมภม

ดานเวชกรรมหรอทนตกรรมขนพนฐานไดอยางเปนองครวมทงการสรางเสรมสขภาพการ

ปองกนโรคการตรวจวนจฉยโรคการรกษาพยาบาลและการฟนฟสมรรถภาพโดยผมสทธ

ของหนวยบรการประจำดงกลาวสามารถใชบรการสาธารณสขณหนวยบรการปฐมภมใน

เครอขายไดทงนหนวยบรการปฐมภมมสทธไดรบคาใชจายเพอบรการสาธารณสขจากหนวย

บรการประจำหรอจากกองทนตามทคณะกรรมการกำหนด

นยามศนยสขภาพชมชน (PCU) กระทรวงสาธารณสข 2

“เปนหนวยบรการระดบปฐมภมทางการแพทยและสาธารณสข ทมหนาทและ

ความรบผดชอบจดบรการตอบสนองตอความจำเปนทางดานสขภาพของประชาชนขน

พนฐานมความเชอมโยง ตอเนองของกจกรรมดานสขภาพในลกษณะองครวม บรณาการ

ประชาชนเขาถงบรการไดอยางสะดวกและมระบบการใหคำปรกษาและสงตอทงนเพอการ

สรางสขภาพการสรางความเขมแขงใหแกประชาชนเพอปองกนหรอลดปญหาทปองกนไดทง

ทางกายจตสงคมโดยประชาชนมสวนรวม”

ความหมาย “หนวยบรการปฐมภม” ภายใตระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต 1

1 ขอบงคบสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต วาดวยหลกการ วธการ และเงอนไข การขน

ทะเบยนเปนหนวยบรการและเครอขายหนวยบรการพ.ศ.25472คมอมาตรฐานศนยสขภาพชมชนกระทรวงสาธารณสข

ความเชอมโยง ความหมายของ ระบบบรการปฐมภม บรการปฐมภม สถานอนามย ศนยบรการสาธารณสข และ PCU 3

คำเหลานมสวนทเหมอนกนคอเกยวของการจดบรการปฐมภมเหมอนกนมสวนตาง

คอ

คำวา“บรการปฐมภม”หมายถง สวนทเปน “บรการ” อนเปนกระบวนการททำให

แกกลมเปาหมายทมลกษณะเอกลกษณตามคำจำกดความ

สวน“ระบบบรการปฐมภม” หมายถงสวนทเปน“ระบบ”อนเปนการจดการใหเกด

กระบวนการบรการปฐมภม ซงผใหบรการนมใชหมายรวมเฉพาะเจาหนาทสาธารณสข แต

ครอบคลมไปถงการดแลโดยประชาชนหรอทองถนหรอหนวยงานทเกยวของไดดวย

หนวยบรการปฐมภม หมายถง“หนวยงาน”องคกรหนงททำหนาทใหบรการปฐมภม

ซงอาจเปนหนวยงานในสงกดใดกได

PCU(PrimaryCareUnit)หรอหนวยบรการปฐมภมเปนชอทวไปทใชเรยกองคกร

หรอหนวยงานททำหนาทใหบรการปฐมภมไดตามคำจำกดความ จะเปนหนวยงานในสงกด

ใดกไดเปนรฐหรอเอกชนกไดถาสามารถทำหนาทไดตามทกำหนด

แตเนองจากคำวา “PCU” เกดขนใหมในระหวางทมการพฒนาระบบหลกประกน

สขภาพแหงชาต คำน ทแปลเปนภาษาไทยวา “หนวยบรการปฐมภม” จงไดถกกำหนดใน

ตอนหลงวา เปนหนวยงานจำเพาะทมคณสมบตตามขอกำหนดทกำหนดโดยคณะกรรมการ

หลกประกนสขภาพแหงชาต

3พฒนาการแนวคดหลกการพฒนาบรการปฐมภมพ.ศ.2548

สวน“สถานอนามย”ถอวาเปนหนวยงานเฉพาะในสงกดกระทรวงสาธารณสขททำ

หนาทใหบรการปฐมภม ในลกษณะเดยวกบพซย หรอ หนวยบรการปฐมภม ตามทกลาว

ขางตน“ศนยบรการสาธารณสข”หรอ“คลนกเอกชน”กถอวาเปนชอเฉพาะของหนวยงาน

ทมบทบาทในการใหบรการปฐมภมบางสวนเชนเดยวกน แตอาจไมครอบคลมเหมอนกบ

หนวยบรการปฐมภม

คำวา“ศนยสขภาพชมชน” ถอเปนคำใหม ทกำหนดขนมาใชแทนคำวาพซย ทม

คณสมบตตามมาตรฐานทสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตกำหนดแตไมไดแปลวาตง

ศนยสขภาพชมชนแลวจะยบสถานอนามยหรอลมเลกสถานอนามยไปเปนการใชคำตาม

วาระโอกาสเปนสำคญมไดแปลวายบเลกของเดม

ทงนคณลกษณะสำคญของระบบบรการปฐมภมม3กลมหลกคอ

1)บรการองครวม

2)การสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

3)สนบสนนการพงตนเองของประชาชน

หนวยบรการประจำ กบ CUP มความหมายแตกตางกนอยางไร

ความหมายเหมอนกนคอ แตเดมนนในประกาศกระทรวงสาธารณสขพ.ศ.2544 ใช

คำวาคสญญาบรการสาธารณสขระดบปฐมภม (Contracting Unit for Primary care :

CUP)ตอมาเมอมขอบงคบสปสช.วาดวยหลกเกณฑวธการและเงอนไขการขนทะเบยนเปน

หนวยบรการและเครอขายหนวยบรการพ.ศ.2547มการกำหนดประเภทใหสอดคลองกบ

พ.ร.บ.หลกประกนสขภาพแหงชาต จงเรยกคสญญาบรการสาธารณสขระดบปฐมภมวา

หนวยบรการประจำ

“หนวยบรการประจา”(ตามขอบงคบสปสช.)หมายความวาสถานบรการหรอกลม

สถานบรการทไดขนทะเบยนเปนหนวยบรการประจา ซงสามารถจดบรการสาธารณสขระดบ

ปฐมภมทจาเปนตอสขภาพและการดารงชวตไดอยางเปนองครวมทงการสรางเสรมสขภาพ

การปองกนโรคการตรวจวนจฉยโรคการรกษาพยาบาลและการฟนฟสมรรถภาพโดยตอง

ใหบรการดานเวชกรรมดวยตนเองและมเครอขายหนวยบรการเพอการสงตอผรบบรการไป

รบการบรการสาธารณสขในกรณทเกนขดความสามารถ ซงผมสทธสามารถเลอกลงทะเบยน

เปนหนวยบรการประจาของตนทงนหนวยบรการประจามสทธไดรบคาใชจายเพอบรการ

สาธารณสขในลกษณะเหมาจายรายหวและคาใชจายเพอบรการสาธารณสขอนจากกองทน

ตามทคณะกรรมการกาหนด

ศนยแพทยชมชน (Community Medical Unit) หรอเรยกงายๆ วาCMU เปน

รปแบบหนงของหนวยบรการปฐมภม ถอกำเนดขนมาเพอสนบสนนใหการปฏรประบบ

บรการสาธารณสขสสภาพทพงประสงคนนคอ เปนระบบบรการสขภาพท ใกลบานใกลใจ

ประชาชนเขาถงงาย สะดวกประหยดคาใชจาย และบรหารจดการอยางมประสทธภาพ

“ศนยแพทยชมชน จรงๆ แลวกคอศนยสขภาพชมชนทมแพทยประจำ เพอใหการดแล

สขภาพประชาชนเปนไปอยางเปนองครวมตอเนองนอกจากนยงทำหนาทเปนทปรกษาให

กบหนวยบรการปฐมภมทไมมแพทยในเครอขายรอบๆ

รายชอผเขยน

1. นพ.ชชยศภวงศ ทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

2. นพ.สมศกดชณหรศม ผทรงคณวฒกรมอนามย

3. พญ.ลดดาดำรการเลศ สถาบนวจยระบบสาธารณสข

4. นพ.เกษมเวชสทรานนท ผอำนวยการสำนกพฒนาระบบปฐมภม

5. พญ.สพตราศรวณชากร ผอำนวยการสถาบนการศกษาอาเซยนมหดล

6. นพ.ศภกจศรลกษณ ผอำนวยการสำนกนโยบายและยทธศาสตร

รายชอผเขารวมการประชมจดทำคมอ

1. นางเกษรวงศมณ สาธารณสขอำเภอหลมสก

2. น.ส.กฤษณาคำมล นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

3. ทพญ.กนยาบญธรรม ทนตแพทยชำนาญการ

4. นางจารวรรณจงวานช กรมอนามย

5. ภก.ชาญชยเออชยกล สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา

6. นายณรงคกาญจนพมาย เจาพนกงานทนตสาธารณสข

7. นายณรงคตงศรชย ศนยสขภาพชมชนต.เนนศาลา

อ.โกรกพระจ.นครสวรรค

8. น.ส.ดารณคมภระ นกวเคราะหนโยบายและแผนชำนาญการพเศษ

9. นพ.ธรศกดลกษณานนท โรงพยาบาลสวรรคประชารกษ

10.นพ.นวฒนจกงวาฬ สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

11.นางบงอรพทธา สถานอนามยหนองไขวอ.หลมสกจ.เพชรบรณ

12.นางปนดดาซลวา กรมวทยาศาสตรการแพทย

13.นางปราณประไพวชรพรรณ นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ

14.นางปราณประไพวชรพนธ สถานอนามยนารากอ.ครบรจ.นครราชสมา

15.น.ส.พรทพยศรภานมาศ กองแผนงานกรมควบคมโรค

16.นางวรทรพยจตตประเสรฐ กรมอนามย

17.นางวชรสขสมบต พยาบาลวชาชพชำนาญการ

18.นางศรสมรนยปร นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ

19.นายสมบตชเถอน นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ

20.นายสมบตชเถอน สถานอนามยเฉลมพระเกยรตหวยมวง

อ.กำแพงแสนจ.นครปฐม

21.นพ.สมศกดอรรฆศลป กรมควบคมโรค

22.นายสมศกดตาไทสง องคการบรหารสวนจงหวดนครราชสมา

23.นพ.สมศกดภทรกลวณชย กรมอนามย

24.นางสวรนทรสนสมบรณทอง นกวชาการสาธารณสขชำนาญการพเศษ

25.น.ส.สกญญาฉายาชวลต กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก

26.นางสจตราสตาส โรงพยาบาลลำปลายมาศอ.ลำปลายมาศจ.บรรมย

27.นพ.สชาตเลาหบรพตร สำนกบรหารสาธารณสขภมภาค

28.นางสนทรอภญญานนท กรมสนบสนนบรการสขภาพ

29.น.ส.สมาภรณแซลม นกวเคราะหนโยบายและแผนชำนาญการพเศษ

30.นายสรตฉตรไชยาฤกษ เภสชกรปฏบตการ

31.นางสรรตนเชอผด กรมการแพทย

32.นายเอนกทมทบ นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ

33.น.ส.อภญญาหอมอนจนทร นกวชาการสาธารณสขระดบปฏบตการ

34.น.ส.อรเพญหนหลอ สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา

35.พญ.อมพรเบญจพลพทกษ กรมสขภาพจต

36.นางอบลรตนมโนศวร กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก

คู่มือให้บริการ รพสต

Education