แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน...

45
แแแแแแแแแแ แแแแแแแแแแแแแแแแแแ แแแแแแแแแ แแแแแแแแแแแแแแแแแแแแแแแแแแ

Upload: parinatra

Post on 27-Jul-2015

701 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

แนวปฏิ�บั�ติ�ระบับัการควบัค�มภายในภาค

ราชการ

สำ�าน�กบั�ญช�และติรวจสำอบัภายในกรมบั�ญช�กลาง กระทรวงการคล�งISBN 974 – 7700 – 29 – 8

Page 2: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ค�าน�า

ภายใต้�สภาวะแวดล้�อมในย�คโล้กาภ�ว�ฒน� การเปล้��ยนแปล้งด�านเทคโนโล้ย�ท��เก�ดขึ้!"นอย#างรวดเร$ว ต้ล้อดจนการปฏิ�ร'ประบบราชการในป*จจ�บ�น ท+าให้�ท�กห้น#วยงานท�"งภาคเอกชน ราชการแล้ะร�ฐว�สาห้ก�จ ต้�องม�การปร�บต้�วแล้ะก+าห้นดกล้ย�ทธ์�ในการท+างานให้ม# รวมท�"งจ�ดห้าเคร/�องม/อทางด�านการจ�ดการเขึ้�ามาช#วยในการบร�ห้ารงานมากขึ้!"น ระบบการควบค�มภายใน เป0นเคร/�องม/อด�านการจ�ดการประเภทห้น!�งท��ถู'กน+ามาช#วยในการบร�ห้ารงาน แล้ะเป0นกล้ไกพื้/"นฐานส+าค�ญขึ้องกระบวนการก+าก�บด'แล้การด+าเน�นก�จกรรมต้#าง ๆ ในห้น#วยงาน เพื้/�อให้�การด+าเน�นงานเป0นไปอย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้ แล้ะบรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค� เน/�องจากระบบการควบค�มภายในเป0นเคร/�องม/อท��ช#วยในการป6องก�นแล้ะร�กษาทร�พื้ย�ส�นขึ้องห้น#วยงาน ช#วยให้�การใช�ทร�พื้ยากรขึ้องห้น#วยงานเป0นไปอย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้ แล้ะช#วยให้�การปฏิ�บ�ต้�งานในขึ้�"นต้อนต้#าง ๆ เป0นไปอย#างถู'กต้�อง เห้มาะสม โดยเฉพื้าะอย#างย��งในสถูานการณ์�ท��เต้$มไปด�วยการแขึ้#งขึ้�นในป*จจ�บ�น ห้ากห้น#วยงานต้#าง ๆ ไม#ม�การจ�ดการท��ด� ห้ร/อไม#ม�การก+าก�บด'แล้ท��ด� ( Good Governance ) ไม#ม�ระบบการควบค�มภายในท��เห้มาะสม โอกาสเส��ยงท��อาจเก�ดความผิ�ดพื้ล้าดในการด+าเน�นงานขึ้องห้น#วยงานจะม�มาก ด�งจะเห้$นได�จากสถูานการณ์�ต้#าง ๆ ท��เก�ดขึ้!"น ม�ห้ล้ายก�จการไม#ว#าจะเป0นสถูาบ�นการเง�น สถูานประกอบการ แล้ะธ์�รก�จต้#าง ๆ ห้ร/อแม�

Page 3: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ร�ฐว�สาห้ก�จบางแห้#งเก�ดการร��วไห้ล้ ห้ร/อเก�ดว�กฤต้การณ์�ทางการเง�น ซึ่!�งรวมถู!งการล้�มล้ะล้ายขึ้องก�จการ สาเห้ต้�ส+าค�ญประการห้น!�งก$ค/อขึ้าดระบบการควบค�มภายในท��ด� ขึ้าดการประเม�นความเส��ยงแล้ะจ�ดก�จกรรมควบค�มความเส��ยงให้�อย'#ในระด�บท��เห้มาะสม ต้ล้อดจนการไม#สามารถูต้รวจพื้บขึ้�อผิ�ดพื้ล้าด ซึ่!�งเห้ต้�การณ์�เห้ล้#าน�"นล้�วนไม#เป0นผิล้ด�ต้#อห้น#วยงาน ด�งน�"น ผิ'�บร�ห้ารระด�บส'งซึ่!�งม�ห้น�าท��ร �บผิ�ดชอบในการก+าห้นดนโยบายแล้ะมาต้รการการควบค�มขึ้องห้น#วยงาน จ!งควรจ�ดให้�ม�ระบบการควบค�มภายในท��เห้มาะสม ต้ามระเบ�ยบคณ์ะกรรมการต้รวจเง�นแผิ#นด�นว#าด�วยการก+าห้นดมาต้รฐานการควบค�มภายใน พื้.ศ. 2544 รวมท�"งเจ�าห้น�าท��ท�กระด�บในห้น#วยงาน ควรให้�ความร#วมม/อแล้ะสน�บสน�นปฏิ�บ�ต้�ต้ามระบบการควบค�มภายในขึ้องห้น#วยงานท��ก+าห้นดขึ้!"น แล้ะพื้�ฒนาให้�ระบบการควบค�มภายในด�งกล้#าวท�นสม�ยอย'#เสมอ

กระทรวงการคล้�งโดยกรมบ�ญช�กล้างพื้�จารณ์าเห้$นว#า เพื้/�อให้�ห้น#วยงานขึ้องทางราชการม�แนวทางในการก+าห้นดระบบการควบค�มภายในขึ้องต้นให้�เป0นไปอย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะเห้มาะสมก�บการปฏิ�บ�ต้�งานในห้น#วยงาน จ!งได�ก+าห้นดแนวปฏิ�บ�ต้�การควบค�มภายในส+าห้ร�บภาคราชการขึ้!"น โดยห้ว�งว#าจะเป0นประโยชน�ส+าห้ร�บห้น#วยงานต้#าง ๆ ในการน+าไปประย�กต้�ใช�ในการจ�ดวางระบบการควบค�มภายใน อ�นจะเป0นการช#วยให้�การบร�ห้ารห้ร/อการจ�ดการขึ้องห้น#วยงานเป0นไปอย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะประส�ทธ์�ผิล้ย��งขึ้!"น

แนวปฏิ�บ�ต้�ระบบการควบค�มภายในภาคราชการน�" ได�ก+าห้นดขึ้!"นโดยประย�กต้�จากระบบการควบค�มภายในขึ้อง The Committee of Sponsoring Organization of

Page 4: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

the Treadway Commission ( COSO ) ซึ่!�งเป0นระบบการควบค�มภายในท��ครอบคล้�มถู!งองค�ประกอบต้#าง ๆ ในการบร�ห้ารงานแล้ะเป0นท��ยอมร�บก�นโดยท��วไป รวมท�"งศ!กษาแนวค�ดจากผิ'�เช��ยวชาญแล้ะเอกสารทางว�ชาการต้#าง ๆ ท��เก��ยวก�บการควบค�มภายใน อย#างไรก$ต้าม ต้�วอย#างก�จกรรมการควบค�มในแนวปฏิ�บ�ต้�ท��ก+าห้นดขึ้!"นเป0นเพื้�ยงต้�วอย#างก�จกรรมห้ล้�ก ๆ ซึ่!�งไม#ใช#ก�จกรรมท�"งห้มดท��ภาคราชการม�อย'# ด�งน�"น แต้#ล้ะส#วนราชการซึ่!�งม�ก�จกรรมการด+าเน�นงานห้ล้ากห้ล้ายแต้กต้#างก�น สามารถูน+าไปประย�กต้�แล้ะก+าห้นดระบบการควบค�มภายในขึ้องห้น#วยงานให้�เห้มาะสมต้#อไป

ในการจ�ดท+าแนวปฏิ�บ�ต้�ระบบการควบค�มภายในภาคราชการน�" กรมบ�ญช�กล้างได�ร�บความร#วมม/อแล้ะช#วยเห้ล้/อทางว�ชาการอย#างด�ย��งจากคณ์ะกรรมการร#างแนวปฏิ�บ�ต้�การควบค�มภายในภาคราชการ ผิ'�บร�ห้ารแล้ะเจ�าห้น�าท��ท� "งจากห้น#วยงานในภาคราชการ ร�ฐว�สาห้ก�จ แล้ะภาคเอกชน ท��กร�ณ์าแสดงความค�ดเห้$นท+าให้�แนวปฏิ�บ�ต้�เล้#มน�"สมบ'รณ์�ย��งขึ้!"น จ!งขึ้อขึ้อบค�ณ์มา ณ์ โอกาสน�"ด�วย

กรมบ�ญช�กล้าง

กระทรวงการคล้�ง

Page 5: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

สำารบั�ญ

หน าสำ!วนท�" 1 ความร# พื้%&นฐานเก�"ยวก�บัระบับัการควบัค�มภายใน

1 ความท��วไป 3

ความหมาย 4 ว�ต้ถู�ประสงค� 5

องค)ประกอบัการควบัค�มภายใน6

1.สภาพื้แวดล้�อมการควบค�ม 6

2.การประเม�นความเส��ยง 10

3.ก�จกรรมการควบค�ม 16

4.สารสนเทศแล้ะการส/�อสาร 19

5.การต้�ดต้ามแล้ะประเม�นผิล้ 21

ป*จจ�ยส+าค�ญท��ท+า ให้�ระบบการควบค�มภายในขึ้องห้น#วยงาน

ประสำบัความสำ�าเร*จ 24 ประโยชน�ท��ได�ร�บ 25

ขึ้�อจ+าก�ดขึ้องระบบการควบค�มภายใน 25

Page 6: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

สำ!วนท�" 2ติ�วอย!างแนวปฏิ�บั�ติ�การจ�ดระบับัการควบัค�มภายใน27

1.การควบค�มภายในด�านการจ�ดการ 30

2.การควบค�มภายในด�านงบประมาณ์ 36

3.การควบค�มภายในด�านการบร�ห้ารทร�พื้ยากรบ�คคล้41

4.การควบค�มภายในด�านทร�พื้ย�ส�น 47

5.การควบค�มภายในด�านการผิล้�ต้ส�นค�า 52

6.การควบค�มภายในด�านการขึ้ายแล้ะบร�การ 62

7.การควบค�มภายในด�านการเง�น 67

8.การควบค�มภายในด�านล้'กห้น�" 72

9.การควบค�มภายในด�านเจ�าห้น�" 75

ห้น�า

10. การควบค�มภายในด�านการปฏิ�บ�ต้�ต้ามกฎห้มายระเบั�ยบั และข้ อบั�งค�บั 78

11. การควบค�มภายในด�านเทคโนโล้ย�สารสนเทศ ( IT ) 80

บัทสำร�ป 93

ภาคผนวก 95

ระเบ�ยบคณ์ะกรรมการต้รวจเง�นแผิ#นด�นว#าด�วยการก+าห้นด

มาต้รฐานการควบค�มภายใน พื้.ศ. 2544 97

ระเบ�ยบส+าน�กนายกร�ฐมนต้ร�ว#าด�วยการสร�างระบบบร�ห้าร

Page 7: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ก�จการบ�านเม/อง แล้ะส�งคมท��ด� พื้.ศ. 2542107

รายช/�อคณ์ะกรรมการแล้ะท��ปร!กษาคณ์ะกรรมการร#างแนวปฏิ�บ�ต้�การควบค�มภายในภาคราชการ113

บัรรณาน�กรม 115

Page 8: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

สำ!วนท�" 1ความร# พื้%&นฐานเก�"ยวก�บัระบับัการ

ควบัค�มภายใน

ความท�"วไป

ระบบการควบค�มภายใน เป0นกล้ไกท��ส+าค�ญแล้ะเป0นเคร/�องม/อในการบร�ห้ารงานในห้น#วยงาน ไม#ว#าจะเป0นการจ�ดการในภาคร�ฐห้ร/อเอกชนท�"งขึ้นาดเล้$กแล้ะขึ้นาดให้ญ# ระบบการควบค�มภายในจะช#วย

3

Page 9: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ควบค�มห้ร/อล้ดความเส��ยงขึ้องห้น#วยงานให้�อย'#ในระด�บท��ยอมร�บได� ซึ่!�งจะท+า ให้�การปฏิ�บ�ต้�งานแล้ะการจ�ดการขึ้องห้น#วยงานบรรล้�ต้ามว�ต้ถู�ประสงค� ในอด�ต้ท��ผิ#านมา การบร�ห้ารงานขึ้องห้น#วยงานภาคร�ฐ ได�ม�การควบค�มภายในต้ามท��กระทรวงการคล้�งประกาศให้�ใช�เป0นเร/�อง ๆ ไป ซึ่!�งอาจอย'#ในร'ปขึ้องกฎห้มาย ระเบ�ยบ ระบบบ�ญช� ห้น�งส/อส��งการ แล้ะห้น�งส/อต้อบขึ้�อห้าร/อต้#าง ๆ โดยส#วนให้ญ#จะเน�นไปท��การควบค�มด�านการเง�นแล้ะบ�ญช� แล้ะการปฏิ�บ�ต้�ให้�ถู'กต้�องต้ามระเบ�ยบห้ร/อกฎเกณ์ฑ์�ท��ทางราชการก+าห้นดไว� ซึ่!�งไม#ครอบคล้�มถู!งการจ�ดการด�านอ/� น ๆ นอกเห้น/อจากด�านการเง�นแล้ะบ�ญช�ในห้น#วยงาน จ!งไม#สามารถูสะท�อนภาพื้ถู!งผิล้การด+าเน�นงานในภาพื้รวมขึ้องห้น#วยงานได� ระบบการควบค�มภายในท��ด� ควรเป0นระบบการควบค�มท��ครอบคล้�มงานท�กด�านแล้ะสามารถูสะท�อนภาพื้ให้�เห้$นเป0นองค�รวมขึ้องห้น#วยงานน�"น ๆ ว#าม�การด+าเน�นงานท��ม�ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะประส�ทธ์�ผิล้ห้ร/อไม# เพื้�ยงใด การท��ระบบการควบค�มภายในขึ้องร�ฐย�งไม#ครอบคล้�ม ท�กระบบงาน อาจเป0นช#องทางร��วไห้ล้ท+าให้�เก�ดความเส�ยห้ายในห้น#วยงาน แล้ะการ ด+าเน�นงานไม#ส�มฤทธ์�@ผิล้ ท�"งน�" จากประสบการณ์�ในภาคร�ฐ สาเห้ต้�ส#วนห้น!�งเก�ดจากการก+าห้นดห้น�าท��แล้ะมอบห้มายงานในห้น#วยงานไม#เห้มาะสม การมอบห้มายการปฏิ�บ�ต้�งานท�"งกระบวนการให้�บ�คคล้ใดบ�คคล้ห้น!�งเพื้�ยงคนเด�ยว การควบค�มสอบทานแล้ะการต้รวจสอบย�งไม#ม�ประส�ทธ์�ภาพื้เพื้�ยงพื้อ ต้ล้อดจนขึ้าดการประเม�นแล้ะการบร�ห้ารความเส��ยง

จากเห้ต้�ผิล้แล้ะความจ+าเป0นด�งกล้#าวขึ้�างต้�น กระทรวงการคล้�งจ!งได�ก+าห้นดแนวปฏิ�บ�ต้�เก��ยวก�บระบบการควบค�มภายในส+าห้ร�บห้น#วยงานต้#าง ๆ ในภาคราชการ โดยประย�กต้�ต้ามระบบการค ว บ ค� ม ภ า ย ใ น ขึ้ อ ง The Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission ( COSO ) ซึ่!�งเห้$นว#าจะเอ/"อประโยชน�ต้#อการบร�ห้ารงานในแต้#ล้ะห้น#วยงาน อ�นจะ เป0นผิล้ให้�การ ใช�ทร�พื้ยากรขึ้องร�ฐ เป0น ไปอย# างม�ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะสมประโยชน�ย��งขึ้!"น

Page 10: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ความหมาย

ม�การก+าห้นดค+าน�ยามขึ้อง “ การควบค�มภายใน ” ไว�ห้ล้ายแห้#ง เช#น

The Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission ( COSO ) ให ความหมายหร%อค�าน�ยาม “ การควบัค�มภายใน ” ไว ด�งน�&

“ Internal Control is a process , effected by an entity’s board of directors , management and other personnel , designed to provide reasonable assurance regarding the achievement of objectives in the following categories :

Effectiveness and efficiency of operations

Reliability of financial reporting Compliance with applicable laws and

regulations ”แปล้ความได�ว#า“ การควบค�มภายใน ห้มายถู!ง กระบวนการท��คณ์ะผิ'�

บร�ห้ารแล้ะบ�คล้ากรในองค�กรก+าห้นดขึ้!"น ซึ่!�งเป0นการออกแบบในระด�บท��สมเห้ต้�สมผิล้เพื้/�อให้�เก�ดความเช/�อม��นในการบรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค�ในเร/�องด�งต้#อไปน�"

ความม�ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะประส�ทธ์�ผิล้ขึ้องการด+าเน�นงาน

ความเช/�อถู/อได�ขึ้องขึ้�อม'ล้แล้ะรายงานทางการเง�น การปฏิ�บ�ต้�ต้ามกฎห้มาย ระเบ�ยบ ขึ้�อบ�งค�บ ”

The Canadian Institutes of Chartered Accountants ( CICA ) ให ความหมายหร%อค�าน�ยาม “ การควบัค�มภายใน ” ไว เช!นก�นด�งน�& ค%อ

4

Page 11: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

“ Control comprises those elements of an organization ( including its resources , systems , culture , structure and tasks ) that taken together support people in the achievement of the organizations objectives ”

แปล้ความได�ว#า“ การควบค�มภายใน ประกอบด�วย องค�ประกอบต้#าง ๆ

ขึ้ององค�กรรวมก�น ( รวมท�"งทร�พื้ยากร ระบบ ว�ฒนธ์รรม โครงสร�าง แล้ะงานต้#าง ๆ ) ซึ่!�งสน�บสน�นให้�บ�คล้ากรสามารถูปฏิ�บ�ต้�งานได�ส+าเร$จบรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้ององค�กรท��ก+าห้นดไว� ”

มาติรฐานการสำอบับั�ญช�รห�สำ 400 ข้องสำมาคมน�กบั�ญช�และผ# สำอบับั�ญช�ร�บัอน�ญาติแห!งประเทศไทย ได ให ความหมายหร%อค�าน�ยาม “ ระบับัการควบัค�มภายใน ” ไว ด�งน�&

“ ระบบการควบค�มภายใน ” ห้มายถู!ง “ นโยบายแล้ะว�ธ์�การปฏิ�บ�ต้� (การควบค�มภายใน) ซึ่!�งผิ'�บร�ห้ารขึ้องก�จการก+าห้นดขึ้!"น เพื้/�อช#วยให้�บรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องผิ'�บร�ห้ารท��จะให้�เก�ดความม��นใจเท#าท��จะสามารถูท+าได�ว#าการด+าเน�นธ์�รก�จเป0นไปอย#างม�ระเบ�ยบแล้ะม�ประส�ทธ์�ภาพื้ ซึ่!�งรวมถู!งการปฏิ�บ�ต้�ต้ามนโยบายขึ้องผิ'�บร�ห้าร การป6องก�นร�กษาทร�พื้ย�ส�น การป6องก�นแล้ะการต้รวจพื้บท�จร�ต้แล้ะขึ้�อผิ�ดพื้ล้าด ความถู'กต้�องแล้ะครบถู�วนขึ้องการบ�นท!กบ�ญช� แล้ะการจ�ดท+าขึ้�อม'ล้ทางการเง�นท��เช/�อถู/อได�อย#างท�นเวล้า นอกเห้น/อจากเร/�องท��เก��ยวขึ้�องโดยต้รงก�บงานขึ้องระบบบ�ญช�แล้�ว ระบบการควบค�มภายในย�งครอบคล้�มถู!ง สภาพื้แวดล้�อมขึ้องการควบค�ม แล้ะว�ธ์�การควบค�ม ……………..”

ส+าห้ร�บความห้มายขึ้อง การควบัค�มภายใน ในแนวปฏิ�บั�ติ�น�& ห้มายถู!ง ระบบการควบค�มกระบวนการในการปฏิ�บ�ต้�งานท��คณ์ะผิ'�บร�ห้ารแล้ะบ�คล้ากรในห้น#วยงานร#วมก�นก+าห้นดขึ้!"น เพื้/�อสร�างความม��นใจในระด�บท��สมเห้ต้�สมผิล้ว#าการบร�ห้ารแล้ะการปฏิ�บ�ต้�งานจะสามารถูบรรล้�เป6าห้มาย แล้ะให้�เก�ดผิล้ล้�พื้ธ์�ขึ้องการด+าเน�นงานท��ม�

5

Page 12: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะประส�ทธ์�ผิล้ ซึ่!�งครอบคล้�มถู!งกระบวนการในการจ�ดการ ว�ธ์�การ ห้ร/อเคร/�องม/อต้#าง ๆ ท��เก��ยวขึ้�องก�บการจ�ดองค�กร

ว�ติถุ�ประสำงค)

ว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องระบบการควบค�มภายใน ม�ด�งน�"1. เพื้/�อให้�การปฏิ�บ�ต้�งานเป0นไปอย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะ

ประส�ทธ์�ผิล้ ท+าให้�การใช�ทร�พื้ยากรเป0นไปอย#างประห้ย�ดแล้ะค��มค#า โดยล้ดขึ้�"นต้อนการปฏิ�บ�ต้�งานท��ซึ่+"าซึ่�อนห้ร/อไม#จ+าเป0น ล้ดความเส��ยงห้ร/อผิล้เส�ยห้ายด�านการเง�นห้ร/อด�านอ/�น ๆ ท��อาจม�ขึ้!"นในห้น#วยงาน ซึ่!�งจะช#วยล้ดต้�นท�นการด+าเน�นงานแก#ห้น#วยงานในท��ส�ด

2.เพื้/�อให้�ม�ขึ้�อม'ล้แล้ะรายงานทางการเง�นท��ถู'กต้�องครบถู�วนแล้ะเช/�อถู/อได� สร�างความม��นใจแก#ผิ'�บร�ห้ารในการต้�ดส�นใจเก��ยวก�บการบร�ห้ารแล้ะการปฏิ�บ�ต้�งาน แล้ะบ�คคล้ภายนอกท��เก��ยวขึ้�อง

3.เพื้/�อให้�บ�คล้ากรม�การปฏิ�บ�ต้�ต้ามนโยบาย กฎห้มาย เง/�อนไขึ้ส�ญญา ขึ้�อต้กล้ง ระเบ�ยบขึ้�อบ�งค�บต้#าง ๆ ขึ้องห้น#วยงานอย#างถู'กต้�องแล้ะครบถู�วน

องค)ประกอบัการควบัค�มภายใน

การควบค�มภายใน ม�องค�ประกอบ 5 ส#วน ด�งน�"1. ส ภ า พื้ แ ว ด ล้� อ ม ก า ร ค ว บ ค� ม ( Control

Environment )2.ก า ร ป ร ะ เ ม� น ค ว า ม เ ส�� ย ง ( Risk

Assessment )3.ก�จกรรมการควบค�ม ( Control Activities )

6

Page 13: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

4.สารสนเทศแล้ะการส/�อสาร ( Information and Communication )

5.การต้�ดต้ามแล้ะประเม�นผิล้ ( Monitoring and Evaluation )

1.สำภาพื้แวดล อมการควบัค�มสำภาพื้แวดล อมการควบัค�ม ห้มายถู!ง สภาวการณ์�

ห้ร/อป*จจ�ยต้#าง ๆ ท��ส#งผิล้ให้�เก�ดระบบการควบค�มในห้น#วยงาน ในการด+าเน�นงานจะม�ห้ล้ายป*จจ�ยท��ส#งผิล้ให้�เก�ดมาต้รการการควบค�มภายในขึ้!"นในห้น#วยงาน ซึ่!�งฝ่Bายบร�ห้ารจะม�อ�ทธ์�พื้ล้ส+าค�ญต้#อการสร�างบรรยากาศแล้ะสภาพื้แวดล้�อมการควบค�มภายในในห้น#วยงาน เช#น จร�ยธ์รรมขึ้องการท+างาน ความซึ่/�อส�ต้ย� ความไว�ใจได� ความโปร#งใส แล้ะการม�ภาวะผิ'�น+าท��ด� ซึ่!�งรวมท�"งการก+าห้นดนโยบาย โครงสร�าง แล้ะระเบ�ยบว�ธ์�ปฏิ�บ�ต้�ท��เห้มาะสม ส+าห้ร�บต้�วอย#างสภาพื้แวดล้�อมการควบค�มในห้น#วยงาน เช#น

1.1 ปร�ชญาและล�กษณะการท�างานข้องผ# บัร�หารปร�ชญาแล้ะล้�กษณ์ะการท+า งานขึ้องผิ'�บร�ห้ารแต้#ล้ะ

บ�คคล้ย#อมแต้กต้#างก�น แล้ะจะเป0นป*จจ�ยท��ส#งผิล้ถู!งการก+าห้นดระบบการควบค�มภายในขึ้องห้น#วยงาน เพื้ราะผิ'�บร�ห้ารม�ห้น�าท��ในการก+าห้นดนโยบาย มาต้รการ แล้ะระบบการควบค�มภายใน แต้#อย#างไรก$ต้าม ผิ'�บร�ห้ารต้�องร�บผิ�ดชอบในการเล้/อกปร�ชญาแล้ะว�ธ์�การท+างานท��เห้มาะสมก�บสถูานการณ์� รวมท�"งร�บผิ�ดชอบต้#อผิล้ท��เก�ดขึ้!"น ผิ'�บร�ห้ารสามารถูส#งเสร�มแล้ะสน�บสน�นให้�เก�ดสภาพื้แวดล้�อมการควบค�มท��ด� โดยด+าเน�นการ ด�งน�"

(1) ก+าห้นดนโยบายแล้ะกล้ย�ทธ์�การด+าเน�นงาน มาต้รฐาน แล้ะแนวทางการปฏิ�บ�ต้�งานเป0นล้ายล้�กษณ์�อ�กษรให้�ช�ดเจน แล้ะแจ�งให้�บ�คล้ากรท�กคนในห้น#วยงานทราบ

7

Page 14: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

(2)ก+าห้นดโครงสร�างการจ�ดห้น#วยงานให้�เห้มาะสม ม�สายการ บ�งค�บบ�ญชา แล้ะความส�มพื้�นธ์�ระห้ว#างห้น#วยงานภายในท��ช�ดเจน รวมท�"งมอบห้มายอ+านาจห้น�าท��แล้ะความร�บผิ�ดชอบให้�แก#บ�คล้ากรในแต้#ล้ะต้+าแห้น#งอย#างเห้มาะสม

(3) ก+าห้นดค�ณ์ล้�กษณ์ะงานเฉพื้าะต้+าแห้น#ง ( Job

Description ) ขึ้องบ�คล้ากรท�กต้+าแห้น#งห้น�าท�� แล้ะระด�บขึ้องความร' � ความสามารถู แล้ะท�กษะท��จ+าเป0นต้�องใช�ในแต้#ล้ะงานอย#างช�ดเจน

(4)ก+าห้นดให้�ม�นโยบายแล้ะแนวทางการปฏิ�บ�ต้�งานด�านการบร�ห้ารบ�คล้ากร ต้ล้อดจนการประเม�นผิล้การปฏิ�บ�ต้�งานขึ้องบ�คล้ากรอย#างช�ดเจน แล้ะเป0นธ์รรม รวมท�"งก+าห้นดบทล้งโทษทางว�น�ยให้�ช�ดเจน

(5) ก+าห้นดให้�ม�คณ์ะกรรมการบร�ห้าร คณ์ะกรรมการต้รวจสอบ ( Audit Committee ) แล้ะห้น#วยต้รวจสอบภายใน

1.2 ความซื่%"อสำ�ติย)และจร�ยธรรมในการบัร�หารและการปฏิ�บั�ติ�งาน

การบร�ห้ารแล้ะการปฏิ�บ�ต้�งานด�วยความซึ่/�อส�ต้ย�แล้ะม�จร�ยธ์รรม เป0นส��งท��ม�ความส+าค�ญอย#างย��ง ท�"งสองประการน�" เป0นส��งท��ต้�องสน�บสน�นส#งเสร�มให้�เก�ดขึ้!"น โดยการประชาส�มพื้�นธ์� ฝ่Cกอบรม ห้ร/อก+าห้นดส��งจ'งใจ แล้ะผิ'�บร�ห้ารต้�องเป0นต้�วอย#างขึ้องเจ�าห้น�าท��ในห้น#วยงาน ท�"งน�" ผิ'�บร�ห้ารต้�องม�การส/�อสารให้�เจ�าห้น�าท��ท�กคนในห้น#วยงานร�บทราบ แล้ะต้ระห้น�กถู!งค�ณ์ค#าในการปฏิ�บ�ต้�ห้น�าท��ด�วยความซึ่/�อส�ต้ย�แล้ะม�จร�ยธ์รรม จนเป0นบรรท�ดฐานห้ร/อขึ้�อต้กล้งร#วมก�นท��ให้�ห้น#วยงานถู/อปฏิ�บ�ต้� เพื้ราะความซึ่/�อส�ต้ย�แล้ะจร�ยธ์รรมเป0น

Page 15: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ป*จจ�ยพื้/"นฐานส+าค�ญขึ้องสภาพื้แวดล้�อมการควบค�ม โดยผิ'�บร�ห้ารควรด+าเน�นการ ด�งน�"

(1)ก+าห้นดนโยบาย มาต้รฐานการปฏิ�บ�ต้�งานให้�ช�ดเจน แล้ะ ท+าต้�วให้�เป0นต้�วอย#างอย#างสม+�าเสมอ ท�"งโดยค+าพื้'ดแล้ะการกระท+า

(2)ส/�อสารแล้ะแจ�งให้�เจ�าห้น�าท��ท�กคนได�ร�บทราบ ต้ล้อดจนเขึ้�าใจในห้ล้�กการขึ้องจร�ยธ์รรมด�งกล้#าว

(3)จ�ดท+าขึ้�อก+าห้นดจร�ยธ์รรมห้ร/อแนวทางท��พื้!งปฏิ�บ�ต้�ขึ้องห้น#วยงานไว�ให้�ช�ดเจน โดยรวมถู!งกรณ์�ต้#าง ๆ ท��เก��ยวขึ้�องก�บความขึ้�ดแย�งทางผิล้ประโยชน�ด�วย

4( )ล้ดว�ธ์�การห้ร/อโอกาสท��จะจ'งใจให้�เก�ดการกระท+าผิ�ด

ความซึ่/�อส�ต้ย�แล้ะจร�ยธ์รรมเป0นป*จจ�ยเบ/"องต้�นท��ส+าค�ญ ซึ่!�งจะส#งผิล้ถู!งการจ�ดโครงสร�างขึ้องห้น#วยงาน การจ�ดการแล้ะการต้�ดต้ามประเม�นผิล้องค�ประกอบขึ้องระบบการควบค�มภายในอ/�น ๆ ด�วย

1.3 โครงสำร างข้องหน!วยงานโครงสร�างขึ้องห้น#วยงานท��ได�ร�บการจ�ดไว�เป0น

อย#างด� จะเป0นพื้/"นฐานส+าค�ญท��ท+าให้�ผิ'�บร�ห้ารสามารถูวางแผินงาน ส� �งการ แล้ะควบค�มการปฏิ�บ�ต้�งานได�ถู'กต้�อง รวดเร$ว แล้ะม�ประส�ทธ์�ภาพื้ โดยการจ�ดโครงสร�างขึ้องห้น#วยงานให้�เห้มาะสมก�บล้�กษณ์ะขึ้องก�จกรรมขึ้องห้น#วยงานน�"น ๆ เช#น

(1) การรวมศ'นย�อ+านาจห้ร/อกระจายศ'นย�อ+านาจการต้�ดส�นใจในระด�บต้#าง ๆ ห้ากก�จการเล้/อกใช�การรวมศ'นย�อ+านาจในการต้�ดส�นใจ ค�ณ์สมบ�ต้�เฉพื้าะต้�วขึ้องผิ'�ได�ร�บอ+านาจย#อมม�ความส+าค�ญ

8

Page 16: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

กรณ์�ว�ธ์�กระจายศ'นย�อ+านาจการต้�ดส�นใจ ระบบแล้ะขึ้�"นต้อนการท+างาน รวมถู!งกระบวนการในการต้�ดต้ามผิล้ ก$จะม�ความส+าค�ญมากกว#าค�ณ์สมบ�ต้�ขึ้องต้�วบ�คคล้

(2) การจ�ดโครงสร�างขึ้องห้น#วยงานท��ม�การผิล้�ต้โดยเคร/�องจ�กร อาจใช�โครงสร�างแล้ะการควบค�มท��เป0นระเบ�ยบแบบแผินแน#นอน แต้#โครงสร�างท��ม�ร'ปแบบแน#นอน อาจไม#เห้มาะสมก�บก�จกรรมการบร�การห้ร/องานท��เก��ยวก�บการค�นคว�าว�จ�ยทางว�ชาการ เป0นต้�น

(3) การมอบอ+านาจต้�องให้�เห้มาะสมก�บห้น�าท��ความร�บผิ�ดชอบในการปฏิ�บ�ต้�งาน แล้ะต้�องช�ดเจน

1.4 นโยบัายการบัร�หารและการพื้�ฒนาด านบั�คลากร

ป*จจ�ยส+าค�ญท��ช#วยให้�ระบบการควบค�มภายในม�ประส�ทธ์�ภาพื้ ค/อบ�คล้ากรในห้น#วยงานน��นเองท��เป0นต้�วจ�กรส+าค�ญ ด�งน�"น การม�นโยบายแล้ะระบบการบร�ห้ารบ�คล้ากรท��ช�ดเจนแล้ะเห้มาะสม จะช#วยให้�ระบบการควบค�มภายในม�ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะประส�ทธ์�ผิล้ย��งขึ้!"น เช#น

(1)ก+าห้นดห้ล้�กเกณ์ฑ์�ท��ช�ดเจนเก��ยวก�บการว#าจ�าง การพื้�ฒนา การประเม�นผิล้การปฏิ�บ�ต้�งาน การเล้/�อนขึ้�"น เล้/�อนต้+าแห้น#ง รวมท�"งการจ#ายค#าต้อบแทนแล้ะผิล้ประโยชน�อ/�น

(2) ก+า ห้ น ด ค� ณ์ ส ม บ� ต้� แ ล้ ะ ล้� ก ษ ณ์ ะ ง า น ( Job

Description ) ขึ้องเจ�าห้น�าท��ในแต้#ล้ะต้+าแห้น#งให้�ช�ดเจน เพื้/�อใช�เป0นแนวทางส+าห้ร�บการปฏิ�บ�ต้�งาน

(3) ก+าห้นดมาต้รการเก��ยวก�บการประก�นความซึ่/�อส�ต้ย�ขึ้องพื้น�กงาน

(4) ม�ระบบการฝ่Cกอบรมอย#างต้#อเน/�อง แล้ะต้�ดต้ามผิล้การปฏิ�บ�ต้�งาน อย#างเป0นระบบแล้ะสม+�าเสมอ

9

Page 17: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

(5)ก+าห้นดแนวปฏิ�บ�ต้�กรณ์�ท��ม�การขึ้�ดแย�งขึ้องผิล้ประโยชน� ( Conflict of Interest ) ต้#อห้น#วยงาน

1.5 การก�าหนดอ�านาจหน าท�"ความร�บัผ�ดชอบัการก+าห้นดอ+านาจห้น�าท��ความร�บผิ�ดชอบขึ้อง

บ�คล้ากรในห้น#วยงาน เป0นป*จจ�ยส+าค�ญท��ส#งผิล้ต้#อประส�ทธ์�ภาพื้ขึ้องการควบค�มภายใน ด�งน�"น ผิ'�บร�ห้ารควรก+าห้นดอ+านาจห้น�าท��ความร�บผิ�ดชอบขึ้องบ�คล้ากรแต้#ล้ะต้+าแห้น#งให้�ช�ดเจน ด�งน�"

(1)ก+าห้นดห้น�าท��ความร�บผิ�ดชอบในแต้#ล้ะต้+าแห้น#งให้�ช�ดเจน โดยค+าน!งถู!งการกระจายอ+านาจแล้ะระบบการสอบย�นความถู'กต้�องระห้ว#างก�น

(2)ก+าห้นดค'#ม/อปฏิ�บ�ต้�งานต้ามห้น�าท��ความร�บผิ�ดชอบ

(3)ก+าห้นดระบบการต้�ดต้ามประเม�นผิล้ ซึ่!�งรวมถู!งการจ�ดท+าแผินงาน แล้ะระบบการรายงานผิล้งานอย#างสม+�าเสมอ

1.6 คณะกรรมการติรวจสำอบัและการติรวจสำอบัภายใน

คณ์ะกรรมการต้รวจสอบแล้ะการต้รวจสอบภายในเป0นกล้ไกแล้ะ เคร/�องม/อชน�ดห้น!�งในการช#วยต้รวจสอบแล้ะสอบทานงานให้�เป0นไปต้ามแผินงานท��ฝ่Bายบร�ห้ารวางไว� คณ์ะกรรมการต้รวจสอบท��ม�ความร' �ความสามารถูแล้ะม�ความ

10

Page 18: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

เป0นอ�สระในการท+างาน จะช#วยส#งเสร�มแล้ะสน�บสน�นสภาพื้แวดล้�อมการควบค�มภายในห้น#วยงานให้�ด�ย��งขึ้!"น

สภาพื้แวดล้�อมการควบค�ม เป0นองค�ประกอบเก��ยวก�บการสร�างบรรยากาศในห้น#วยงาน เพื้/�อให้�บ�คล้ากรในห้น#วยงานเก�ดจ�ต้ส+าน!กท��ด�ในการปฏิ�บ�ต้�งานต้ามความร�บผิ�ดชอบให้�บรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค� ซึ่!�งเป0นองค�ประกอบพื้/"นฐานท��จะไปเสร�มองค�ประกอบการควบค�มอ/�น ๆ ต้#อไป

2. การประเม�นความเสำ�"ยงความเสำ�"ยง ห้มายถู!ง เห้ต้�การณ์�ท��ไม#พื้!งประสงค�

ห้ร/อการกระท+าใด ๆ อ�นจะก#อให้�เก�ดผิล้ล้�พื้ธ์�ในด�านล้บห้ร/อเป0นผิล้ล้�พื้ธ์�ท��ไม#ต้�องการ ท+าให้�งานไม#ประสบความส+าเร$จต้ามเป6าห้มายท��ก+าห้นด ความเส��ยงอาจเก�ดจากล้�กษณ์ะงานห้ร/อก�จกรรมขึ้องห้น#วยงาน การควบค�มภายใน การท��ห้น#วยงานต้รวจไม#พื้บขึ้�อผิ�ดพื้ล้าด ฯล้ฯ

(1)ความเสำ�"ยงจากล�กษณะงานหร%อก�จกรรมข้องหน!วยงาน

ความเส��ยงล้�กษณ์ะน�" เป0นความเส��ยงท��ม�อย'#โดยธ์รรมชาต้�ในงานน�"น ๆ เองเม/�อใดก$ต้ามท��ต้�ดส�นใจท��จะท+างานห้ร/อก�จกรรม ก$ย#อมจะม�ความเส��ยงเก�ดขึ้!"น เช#น การท+าธ์�รก�จการค�าขึ้ายก�บต้#างประเทศห้ร/อการส��งซึ่/"อขึ้องจากต้#างประเทศขึ้องทางราชการ ความเส��ยงก$ค/ออ�ต้ราแล้กเปล้��ยนท��อาจเปล้��ยนแปล้งไป ฯล้ฯ

(2) ความเสำ�"ยงจากการควบัค�มภายในความเส��ยงจากการควบค�มภายใน เป0นความเส��ยงท��

ระบบการควบค�มภายในขึ้องห้น#วยงานไม#ครอบคล้�ม แล้ะไม#สามารถู

Page 19: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ป6องก�นขึ้�อผิ�ดพื้ล้าดจากการด+าเน�นงานขึ้องห้น#วยงานได� อาจเป0นเพื้ราะห้น#วยงานไม#ม�ระบบการควบค�มภายในท��ครอบคล้�มเพื้�ยงพื้อท��จะล้ดความเส��ยงในการด+าเน�นงาน ห้ร/อห้น#วยงานน�"นไม#ม�การปฏิ�บ�ต้�ต้ามระบบการควบค�มภายในท��ได�จ�ดไว� เป0นต้�น

(3)ความเสำ�"ยงจากการติรวจไม!พื้บัข้ อผ�ดพื้ลาดความเส��ยงล้�กษณ์ะน�" เป0นความเส��ยงท��การต้รวจสอบ

ไม#สามารถูค�นพื้บความผิ�ดพื้ล้าดขึ้องรายการท��ม�อย'# เน/�องจากผิ'�ต้รวจสอบไม#สามารถูต้รวจสอบท�กก�จกรรมใน ห้น#วยงานน�"ได� แล้ะจ+าเป0นต้�องใช�ระบบการต้รวจสอบโดยเล้/อกส�#มต้�วอย#างห้ร/ออาจเน/�องจากผิ'�ต้รวจสอบไม#ม�ความอ�สระเพื้�ยงพื้อห้ร/อไม#อย'#ในว�ส�ยท��จะเขึ้�าไปต้รวจสอบได�

สำาเหติ�ข้องความเสำ�"ยงอาจเก�ดจากป7จจ�ยภายในและภายนอกหน!วยงาน

- ป7จจ�ยภายใน เช#น นโยบายขึ้องผิ'�บร�ห้าร ความซึ่/�อส�ต้ย� จร�ยธ์รรม ค�ณ์ภาพื้ขึ้องบ�คล้ากร การเปล้��ยนแปล้งระบบงาน ความเช/�อถู/อได�ขึ้องระบบสารสนเทศ การเปล้��ยนแปล้งผิ'�บร�ห้ารแล้ะเจ�าห้น�าท��บ#อยคร�"ง การควบค�มก+าก�บด'แล้ไม#ท��วถู!ง แล้ะการไม#ปฏิ�บ�ต้�ต้ามกฎห้มาย ระเบ�ยบ ห้ร/อขึ้�อบ�งค�บขึ้องห้น#วยงาน เป0นต้�น - ป7จจ�ยภายนอก เช#น กฎห้มาย ระเบ�ยบ ขึ้�อบ�งค�บขึ้องทางราชการ การเปล้��ยนแปล้งทางเทคโนโล้ย�ห้ร/อสภาพื้การแขึ้#งขึ้�น สภาวะแวดล้�อมท�"งทางเศรษฐก�จแล้ะการเม/อง เป0นต้�น

การประเม�นความเสำ�"ยง ห้มายถู!ง กระบวนการท��ใช�ในการระบ�ความเส��ยง การว�เคราะห้�ความเส��ยง แล้ะการก+าห้นดแนวทางการควบค�ม เพื้/�อป6องก�นห้ร/อล้ดความเส��ยง

การประเม�นความเส��ยงในห้น#วยงาน จะเป0นการประเม�นการปฏิ�บ�ต้�งานในภาพื้รวมขึ้องห้น#วยงาน เพื้/�อให้�ทราบ

11

Page 20: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

เห้ต้�การณ์�ขึ้องความเส��ยงแล้ะห้าทางแก�ไขึ้แล้ะควบค�มให้�ความเส��ยงอย'#ในระด�บท��เก�ดความเส�ยห้ายน�อยท��ส�ด

กระบัวนการในการประเม�นความเสำ�"ยงการประเม�นความเส��ยงแล้ะการควบค�มความเส��ยงให้�

อย'#ในระด�บท��ห้น#วยงานยอมร�บได� สามารถูด+าเน�นการเป0น 4ขึ้�"นต้อน ด�งน�"

1.ศ9กษาว�ติถุ�ประสำงค)และเป:าหมายข้องหน!วยงานว�ต้ถู�ประสงค�แล้ะเป6าห้มายขึ้องห้น#วยงาน จะต้�อง

สอดคล้�องก�บภารก�จ ( Mission ) ขึ้องห้น#วยงานน�"น ๆ ซึ่!�งโดยท��วไปว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องห้น#วยงานจะแบ#งออกเป0น 2 ระด�บ ค/อ

11. ว�ต้ถู�ประสงค�ในระด�บห้น#วยงาน ( Entity –

Level objectives ) เป0นว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องการด+าเน�นงานในภาพื้รวมขึ้องห้น#วยงาน โดยท��วไปจะระบ�ไว�ในแผินกล้ย�ทธ์� แล้ะแผินการปฏิ�บ�ต้�งานประจ+าปEขึ้องห้น#วยงาน เช#นเด�ยวก�บภารก�จ ( Mission )

แล้ะกล้ย�ทธ์�ในภาพื้รวมขึ้องห้น#วยงาน เช#น ภารก�จห้ล้�กขึ้องห้น#วยงาน โครงสร�างขึ้องห้น#วยงาน แนวโน�มการด+าเน�นงานขึ้องห้น#วยงานในอนาคต้ นโยบายการบร�ห้ารงานห้ร/อนโยบายการเง�นการคล้�ง เป0นต้�น

12 ว�ต้ถู�ประสงค�ในระด�บก�จกรรม ( Activity –

Level objectives ) เป0นว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องการด+าเน�นงานท��เฉพื้าะเจาะจงส+า ห้ร�บแต้#ล้ะก�จกรรมท��ห้น#วยงานก+า ห้นด เพื้/� อให้�บรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องห้น#วยงาน ซึ่!�งว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องแต้#ล้ะก�จกรรมจะต้�องสน�บสน�น แล้ะสอดคล้�องก�บว�ต้ถู�ประสงค�ในระด�บห้น#วยงาน เช#น ระบบการประมวล้ขึ้�อม'ล้ทางการเง�นแล้ะบ�ญช� เป0นต้�น

2.ระบั�ป7จจ�ยเสำ�"ยง

12

Page 21: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ป*จจ�ยเส��ยงขึ้องห้น#วยงานสามารถูเก�ดขึ้!"นได�ท�"งจากป*จจ�ยภายในแล้ะป*จจ�ยภายนอก ซึ่!�งป*จจ�ยเห้ล้#าน�"จะส#งผิล้กระทบถู!งว�ต้ถู�ประสงค� เป6าห้มาย ห้ร/อผิล้การด+าเน�นงานในห้น#วยงาน เช#น การเปล้��ยนต้�วผิ'�บร�ห้ารแล้ะผิ'�ปฏิ�บ�ต้�งานในต้+าแห้น#งท��ส+าค�ญ ๆ บ#อยคร�"ง การเปล้��ยนแปล้งกฎห้มายให้ม# ๆ ขึ้องร�ฐบาล้ท��เก��ยวขึ้�องก�บการปฏิ�บ�ต้�งานขึ้องห้น#วยงาน เป0นต้�น

เน/� องจากป*จจ�ยเส��ยงแต้#ล้ะชน�ดม�ผิล้กระทบต้#อการด+าเน�นงานแล้ะการบรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องห้น#วยงานไม#เท#าก�น บางชน�ดม�ผิล้กระทบท�นท� บางชน�ดม�ผิล้กระทบในระยะยาว ด�งน�"น ผิ'�บร�ห้ารต้�องต้�ดต้ามพื้�จารณ์า แล้ะระบ�ป*จจ�ยความเส��ยงท��เก�ดขึ้!"นให้�ครอบคล้�มท�กประเด$นป*ญห้าท��คาดว#าจะเก�ด ซึ่!�งควรครอบคล้�มถู!ง

(1) ผิล้กระทบจากป*จจ�ยทางด�านเศรษฐก�จ ส�งคม การเม/อง อ�ต้สาห้กรรม แล้ะส��งแวดล้�อมต้#อการด+าเน�นงานขึ้องห้น#วยงาน

(2) ป*จจ�ยความเส��ยงท��ได�ระบ�ไว�ในการวางแผิน แล้ะการประมาณ์การขึ้องห้น#วยงาน

(3) ขึ้�อต้รวจพื้บท��ได�ร�บจากการต้รวจสอบ การสอบทาน การต้�ดต้าม แล้ะประเม�นผิล้

(4) ป*จจ�ยอ/�น ๆ ท��ม�ผิล้กระทบต้#อการบรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องห้น#วยงาน เช#น ป*จจ�ยท��ท+าให้�การด+าเน�นงานในอด�ต้ท��ผิ#านมาไม#บรรล้�ต้ามว�ต้ถู�ประสงค� ค�ณ์ภาพื้ขึ้องบ�คล้ากร การเปล้��ยนแปล้งบ�คล้ากรท��ร �บผิ�ดชอบในการบร�ห้ารห้ร/อปฏิ�บ�ต้�งาน การเปล้��ยนแปล้งท��เก�ดจากเง/�อนไขึ้ต้ามกฎห้มาย ระเบ�ยบ แล้ะขึ้�อก+าห้นดต้#าง ๆ ท��ม�ผิล้กระทบต้#อการด+าเน�นงานขึ้องห้น#วยงาน ฯล้ฯ

3.การว�เคราะห)และจ�ดระด�บัความเสำ�"ยงการว�เคราะห้�ถู!งผิล้กระทบขึ้องป*จจ�ยเส��ยงท��ม�ต้#อห้น#วย

งาน ซึ่!�งโดยปกต้�ป*จจ�ยเส��ยงแต้#ล้ะป*จจ�ยม�ผิล้กระทบต้#อห้น#วยงานมากน�อยไม#เท#าก�น การว�เคราะห้�ป*จจ�ยเส��ยงม�ห้ล้ายว�ธ์�แต้กต้#างก�น ผิ'�บร�ห้าร

13

Page 22: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ควรให้�ความส+าค�ญก�บความเส��ยงท��ม�น�ยส+าค�ญ แล้ะม�โอกาสเก�ดขึ้!"นบ#อย ๆ จ!งควรพื้�จารณ์าเล้/อกใช�ว�ธ์�การห้ร/อเทคน�คท��ใช�ว�เคราะห้�ให้�เห้มาะสมก�บขึ้นาด ล้�กษณ์ะการด+าเน�นงาน เพื้/�อให้�สามารถูประเม�นระด�บความส+าค�ญขึ้องความเส��ยงได�ท�"งในเช�งปร�มาณ์แล้ะค�ณ์ภาพื้ รวมท�"งผิล้เส�ยห้ายท��อาจเก�ดจากความเส��ยงน�"น โดยท��วไปขึ้�"นต้อนการว�เคราะห้�ป*จจ�ยเส��ยง จะเป0นด�งน�"

31. ประเม�นระด�บความส+าค�ญขึ้องป*จจ�ยเส��ยง ค/อ การน+าป*จจ�ยเส��ยงแต้#ล้ะป*จจ�ยมาพื้�จารณ์าถู!งความส+าค�ญว#า ห้ากเก�ดขึ้!"นแล้�วม�ผิล้กระทบต้#อห้น#วยงานมากน�อยแค#ไห้น โดยอาจว�ดเป0นระด�บน�อย ปานกล้าง ส'ง

32. ประเม�นความถู��ท��ป*จจ�ยเส��ยงจะเก�ดขึ้!"น ค/อ การพื้�จารณ์าว#าป*จจ�ยเส��ยงท��ได�เร�ยงล้+าด�บความส+าค�ญไว�แล้�ว ม�โอกาสท��จะเก�ดป*จจ�ยเส��ยงน�"น ในระด�บน�อยมาก น�อย ปานกล้าง ส'ง

การว�เคราะห้�โดยการประเม�นความส+าค�ญแล้ะการประเม�นความถู��ท��ป*จจ�ยเส��ยงจะเก�ดขึ้!"น อาจใช�ผิสมผิสานก�น เช#น ป*จจ�ยเส��ยงบางอย#างม�อ�ต้ราความถู��ส'ง เม/�อเก�ดขึ้!"นแต้#ล้ะคร�"งส'ญเส�ยเง�นน�อย แต้#ถู�าเก�ดบ#อย ๆ เขึ้�า โดยรวมอาจม�จ+านวนเง�นส'งก$จะท+าให้�เก�ดความส+าค�ญได�

33. เล้/อกใช�เทคน�คการว�เคราะห้�ความเส��ยงท��เห้มาะสม โดยบางคร�"งอาจไม#จ+า เป0นต้�องว�เคราะห้�ในร'ปต้�วเล้ขึ้ แต้#อาจว�เคราะห้�ออกมาเป0นระด�บต้#าง ๆ เช#น ส+าค�ญมาก ปานกล้าง ห้ร/อน�อย เป0นต้�น

4. ก�าหนดว�ธ�การควบัค�มความเสำ�"ยงเม/�อห้น#วยงานสามารถูว�เคราะห้�แล้ะจ�ดล้+าด�บความ

เส��ยงแล้�ว ฝ่Bายบร�ห้ารควรพื้�จารณ์าห้าว�ธ์� เพื้/�อป6องก�นความเส��ยงน�"น ๆ โดยต้�องค+าน!งถู!งค#าใช�จ#ายท��ต้�องใช�ว#าค��มก�บ

14

Page 23: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ประโยชน�ท��จะได�ร�บห้ร/อไม# ซึ่!�งในการก+าห้นดแนวทางในการป6องก�นห้ร/อล้ดความเส��ยง

ผิ'�บร�ห้ารควรพื้�จารณ์าว#าความเส��ยงท��เก�ดขึ้!"นน�"นเป0นความเส��ยงในล้�กษณ์ะใด เช#น

4.1กรณ์�ท��เป0นความเส��ยงเก��ยวก�บห้น#วยงานโดยรวม ซึ่!�งเป0นความเส��ยงท��เก�ดจากป*จจ�ยภายนอกท��ม�ได�อย'#ภายใต้�การควบค�มขึ้องผิ'�บร�ห้าร การป6องก�นห้ร/อล้ดความเส��ยงกระท+าได�โดยการบร�ห้ารความเส��ยง ซึ่!�งม�กล้ย�ทธ์� ด�งน�"

(1) ก+าห้นดโครงสร�างพื้/"นฐานขึ้องการบร�ห้ารความเส��ยง ก+าห้นดผิ'�ร �บผิ�ดชอบกระบวนการบร�ห้ารความเส��ยง แล้ะก+าห้นดความส�มพื้�นธ์�ระห้ว#างห้น�าท��การบร�ห้ารความเส��ยงก�บห้น�าท��การประเม�นความเส��ยง การบร�ห้ารความเส��ยงท��ม�ประส�ทธ์�ภาพื้จะเร��มต้�นด�วยการก+าห้นดว�ต้ถู�ประสงค� ซึ่!�งส�มพื้�นธ์�ก�บกล้ย�ทธ์�แล้ะโอกาสท��จะเก�ดความเส��ยงท��ม�น�ยส+าค�ญ เราจะประเม�นความเส��ยงด�วยการระบ�ผิล้กระทบท��อาจเก�ดขึ้!"น การจ�ดล้+าด�บความส+าค�ญ แล้ะการว�ดผิล้กระทบขึ้องความเส��ยงเห้ล้#าน�"นท��อาจเก�ดขึ้!"นต้#อห้น#วยงาน

(2) ประเม�นความเส��ยงขึ้องห้น#วยงาน ก+าห้นดกรอบแนวค�ด ซึ่!�งจะใช�ระบ�ความเส��ยงท�"งห้มดท��เป0นไปได� เพื้/�อใช�เป0นจ�ดเร��มต้�นในการประเม�นความเส��ยง มองภาพื้รวมขึ้องความเส��ยงท��ม�ความส+าค�ญท��ส�ดก#อน แล้ะจ�ดสรรทร�พื้ยากรให้�อย#างเห้มาะสม

(3) พื้�ฒนากล้ย�ทธ์�การบร�ห้ารความเส��ยง กล้ย�ทธ์�การบร�ห้ารความเส��ยงท��จะประสบความส+าเร$จ ต้�องม�ความเก��ยวเน/�องห้ร/อสอดคล้�องก�บกล้ย�ทธ์�ขึ้องห้น#วยงานโดยต้รง กล้ย�ทธ์�การบร�ห้ารความเส��ยง ต้�องได�ร�บการพื้�ฒนาให้�เห้มาะสมก�บความเส��ยงแต้#ล้ะประเภท เช#น กล้ย�ทธ์�การห้ล้�กเล้��ยงความเส��ยง การล้ดความเส��ยง การกระจายความเส��ยง แล้ะการถู#ายโอนความเส��ยง เป0นต้�น

(4) พื้�ฒนาแล้ะปร�บปร�งประส�ทธ์�ภาพื้การบร�ห้ารความเส��ยง ห้น#วยงานต้�องพื้�ฒนาเทคน�คการบร�ห้ารความเส��ยงอย#าง

15

Page 24: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

สม+�าเสมอ เพื้/�อใช�เป0นแนวปฏิ�บ�ต้�ขึ้องห้น#ายงาน โดยเฉพื้าะการบร�ห้ารความเส��ยงในก�จกรรมท��ม�ความเส��ยงเฉพื้าะเร/�อง

(5) การต้�ดต้ามประเม�นผิล้กระบวนการบร�ห้ารความเส��ยง เป0นขึ้�"นต้อนขึ้องห้น#วยงาน ต้�องอาศ�ยงานด�านต้รวจสอบภายใน โดยในขึ้�"นต้อนน�"รวมถู!งการต้�ดต้ามการปฏิ�บ�ต้�งานในห้น�าท��อ/�น ๆ เช#น การปฏิ�บ�ต้�ต้ามกฎห้ร/อระเบ�ยบ แล้ะการให้�ความส+าค�ญต้#อสภาพื้แวดล้�อมแล้ะความปล้อดภ�ย อย#างไรก$ต้าม การบร�ห้ารความเส��ยงท��ส�มฤทธ์�@ผิล้ ห้มายรวมถู!ง การเสาะแสวงห้าความเส��ยงท��อาจเก�ดขึ้!"น การเช/�อมโยงการประเม�นผิล้ต้อบแทนท��เพื้��มค#าให้�แก#ผิ'�ถู/อห้��น ( ส+าห้ร�บธ์�รก�จ ) แล้ะห้น#วยงาน ห้น�าท��การต้�ดต้ามประเม�นผิล้จะม�ความส�มพื้�นธ์�ใกล้�ช�ดก�บการประเม�นความเส��ยงขึ้องห้น#วยงานใน ขึ้�อ (2) ด�งกล้#าว

(6) การพื้�ฒนาห้ร/อปร�บปร�งกระบวนการบร�ห้ารความเส��ยง การปร�บปร�ง แล้ะพื้�ฒนาการบร�ห้ารความเส��ยงอย#างต้#อเน/�อง ม�ความส+าค�ญอย#างย��งต้#อการประสบความส+าเร$จขึ้องห้น#วยงานในท��ส�ด แห้ล้#งขึ้�อม'ล้ท��สามารถูน+ามาใช�ในการปร�บปร�งการบร�ห้ารความเส��ยงน�"น รวมถู!งขึ้�อม'ล้สารสนเทศท��ถู'กต้�องเช/�อถู/อได�แล้ะขึ้�อม'ล้ท��เก�ดจากการสะท�อนความเส��ยงขึ้องห้น#วยงาน การปร�บปร�งต้�องรวมถู!งระบบการว�ดเป0นจ+านวนห้น#วยท��ใช�ได�ในระยะยาว เช#น จ+านวน แล้ะผิล้กระทบจากความเส��ยงท��ได�ร�บการจ�ดการภายในกระบวนการ ฯล้ฯ ในการปร�บปร�งพื้�ฒนาการบร�ห้ารความเส��ยงน�"น ระบบการว�ดผิล้ท��เช/�อถู/อได�จ!งเป0นส��งจ+าเป0น แล้ะจะท+าให้�ห้น#วยงานสามารถูทราบขึ้นาดความเส��ยง แล้ะผิล้กระทบ ท��ห้น#วยงานจะสามารถูร�บได�ห้ร/อไม#เพื้�ยงใด

4.2 กรณ์�ท��เป0นความเส��ยงเก��ยวก�บการควบค�มภายใน ซึ่��งเป0นความเส��ยงท��เก�ดจากป*จจ�ยภายในแล้ะอย'#ภายใต้�การควบค�มขึ้องผิ'�บร�ห้าร การป6องก�นห้ร/อล้ดความเส��ยงกระท+าได�โดยจ�ดให้�ม�ก�จกรรมการควบค�มอย#างเพื้�ยงพื้อแล้ะเห้มาะสม

Page 25: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

การก+าห้นดว�ธ์�การควบค�มเพื้/�อจ�ดการให้�ความเส��ยงอย'#ในสภาพื้ท��เป0นผิล้ด�ก�บห้น#วยงานน�"น จะม�ล้�กษณ์ะการจ�ดการได� 5 ล้�กษณ์ะ ค/อ

(1)การจ�ดการในล้�กษณ์ะท��ยอมร�บในความเส��ยงน�"น

(2)การจ�ดการในล้�กษณ์ะท��ท+าให้�ล้ดความเส��ยงจากระด�บความเส��ยงส'งไปส'#ระด�บความเส��ยงต้+�า

(3)การจ�ดการในล้�กษณ์ะท��เป0นการกระจายความเส��ยง

(4)การจ�ดการในล้�กษณ์ะท��เป0นการถู#ายโอนความเส��ยงห้ร/อโยกย�ายความเส��ยง

(5)การจ�ดการในล้�กษณ์ะท��เป0นการห้ล้�กเล้��ยงความเส��ยง

การจะใช�ว�ธ์�การใดในการจ�ดการความเส��ยงด�งกล้#าวขึ้�างต้�น ขึ้!"นอย'#ก�บสภาพื้แวดล้�อมแล้ะความเห้มาะสมขึ้องการด+าเน�นงานในห้น#วยงานน�"น ๆ ด�วย ท�"งน�" การจ�ดการความเส��ยงจะต้�องค+าน!งถู!งเร/�องด�งต้#อไปน�"

(1)ต้�องก+าห้นดว�ต้ถู�ประสงค�ให้�ช�ดเจนว#าจะท+าอะไร ณ์ จ�ดใด

(2 )ต้�องปร�บเปล้��ยนระบบการบร�ห้ารแล้ะระบบปฏิ�บ�ต้�งานในห้น#วยงานห้ร/อไม# อย#างไร ณ์ จ�ดใด

16

Page 26: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

(3)กระบวนการจ�ดการความเส��ยงเป0นอย#างไร ต้�องด+าเน�นการให้�เก�ดความช�ดเจน แล้ะต้�องส/�อสารให้�ผิ'�ท��เก��ยวขึ้�องในห้น#วยงานทราบด�วย

(4)ต้�องม�การรายงานผิล้ เม/�อด+าเน�นการเสร$จส�"นแล้�ว

ห้น#วยงานจ!งต้�องจ�ดให้�ม�การประเม�นความเส��ยงอย'#เสมอ แล้ะสร�างกล้ไกช#วยบร�ห้ารความเส��ยงให้�อย'#ในระด�บท��สามารถูยอมร�บได� ห้ร/อก+าห้นดมาต้รการการควบค�มท��เห้มาะสมต้#อไป

3.ก�จกรรมการควบัค�มก�จกรรมการควบัค�ม เป0นองค�ประกอบห้น!�งขึ้องระบบ

การควบค�มภายในท��ห้น#วยงานต้�องจ�ดให้�ม�ขึ้!"นเพื้/�อล้ดความเส��ยงแล้ะท+าให้�เก�ดความค��มค#า ต้ล้อดจนให้�ฝ่Bายบร�ห้ารเก�ดความม��นใจในประส�ทธ์�ผิล้ขึ้องระบบการควบค�มภายในท��ม�อย'#

ประเภทการควบัค�ม ก�จกรรมการควบค�มอาจแยกต้ามความจ+าเป0นแล้ะล้�กษณ์ะขึ้องการควบค�ม ท�"งน�" ขึ้!"นอย'#ก�บความเห้มาะสมในการด+าเน�นงานขึ้องห้น#วยงานน�"น ๆ เช#น

(1)การควบค�มในล้�กษณ์ะการป6องก�นการผิ�ดพื้ล้าดท��อาจเก�ดขึ้!"นในทางปฏิ�บ�ต้� ( Preventive Control ) เป0นว�ธ์�การควบค�มท��ก+าห้นดขึ้!"น เพื้/�อป6องก�นม�ให้�เก�ดความเส��ยงแล้ะขึ้�อผิ�ดพื้ล้าดต้�"งแต้#แรก โดยเห้ต้�การณ์�ท��ก#อให้�เก�ดความเส��ยงย�งไม#เก�ดขึ้!"น เช#น การแบ#งแยกห้น�าท��ผิ'�ร �บเง�น ผิ'�จ#ายเง�น แล้ะผิ'�บ�นท!กบ�ญช� การก+าห้นดวงเง�นส+าห้ร�บผิ'�ม�อ+านาจอน�ม�ต้�เง�นในแต้#ล้ะระด�บช�"น เป0นต้�น

(2)การควบค�มในล้�กษณ์ะขึ้องการค�นพื้บขึ้�อผิ�ดพื้ล้าด ( Detective Control ) เป0นการควบค�มท��ก+าห้นด

17

Page 27: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ขึ้!"น เพื้/�อค�นพื้บขึ้�อผิ�ดพื้ล้าดท��อาจเก�ดขึ้!"นในการปฏิ�บ�ต้�งาน เช#น การท+างบกระทบยอดเง�นฝ่ากธ์นาคาร การต้รวจน�บพื้�สด�ประจ+าปE การทบทวนการปฏิ�บ�ต้�งานขึ้องห้น#วยงานในภาพื้รวม เป0นต้�น

(3)การควบค�มในล้�กษณ์ะการเสนอแนะ ( Suggestive Control ) เป0นการควบค�มท��ก+าห้นดขึ้!"น เพื้/�อเสนอแนะ ปร�บปร�ง แล้ะพื้�ฒนาระบบการด+าเน�นงานแล้ะระบบการควบค�มภายในให้�เห้มาะสมก�บสถูานการณ์�

(4)อ/�น ๆ ต้ามความจ+าเป0นแล้ะเห้มาะสมในการด+าเน�นงานขึ้องห้น#วยงาน

ติ�วอย!างก�จกรรมการควบัค�มท�"ควรจ�ดให ม�ข้9&นในข้�&นติอนข้องการปฏิ�บั�ติ�งานติ!าง ๆ ได แก!

3.1 นโยบัายและว�ธ�ปฏิ�บั�ติ�ผิ'�บร�ห้ารท�กระด�บม�บทบาทในการก+าห้นดนโยบาย แผิน

ปฏิ�บ�ต้�งาน แผินงบประมาณ์ แนวทางการปฏิ�บ�ต้�งาน อ+านาจในการอน�ม�ต้� ฯล้ฯ ซึ่!�งส��งต้#าง ๆ เห้ล้#าน�"เป0นป*จจ�ยท��ก#อให้�เก�ดการควบค�ม เพื้/�อป6องก�นความเส��ยงท��อาจเก�ดขึ้!"นแล้ะควรระบ�ผิล้ล้�พื้ธ์�แล้ะต้�วช�"ว�ดท��คาดห้มายไว�อย#างช�ดเจน เพื้/�อสามารถูใช�ในการต้�ดต้ามประเม�นผิล้ต้#อไป

3.2 การกระจายอ�านาจความร�บัผ�ดชอบัและการแบั!งแยกหน าท�"

ผิ'�บร�ห้ารควรจ�ดให้�ม�การกระจายอ+านาจแล้ะแบ#งแยกห้น�าท��ความร�บผิ�ดชอบระห้ว#างห้น#วยต้#าง ๆ ห้ร/อบ�คคล้ให้�ช�ดเจน เพื้/�อให้�เก�ดความคล้#องต้�วแล้ะช�ดเจนในการปฏิ�บ�ต้�งาน สามารถูสอบย�นก�นได� เช#น อ+านาจในการอน�ม�ต้� การก+าห้นดขึ้อบเขึ้ต้ขึ้องงาน เพื้ราะเม/�อผิ'�บร�ห้ารได�กระจายอ+านาจไปแล้�วก$จ+าต้�องสร�างว�ธ์�การควบค�มเพื้/�อให้�การ ปฏิ�บ�ต้�งานเป0นไปต้ามนโยบายแล้ะว�ต้ถู�ประสงค�ท��วางไว�

Page 28: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

3.3 การสำอบัย�นและการกระทบัยอดผิ'�บร�ห้ารในแต้#ล้ะระด�บ ควรจ�ดให้�ม�การสอบย�นการ

ปฏิ�บ�ต้�งานขึ้องเจ�าห้น�าท��ในระด�บต้#าง ๆ เพื้/�อให้�ทราบป*ญห้าในการปฏิ�บ�ต้�งานแล้ะห้าแนวทางในการแก�ไขึ้ ซึ่!�งในแต้#ล้ะระด�บอาจก+าห้นดว�ธ์�การสอบย�นแล้ะกระทบยอดได�ห้ล้ายว�ธ์� ด�งน�"

(1) ผิ'�บร�ห้ารระด�บส'งอาจสอบย�นการปฏิ�บ�ต้�งาน โดยการว�เคราะห้�เปร�ยบเท�ยบเป6าห้มาย แผิน แล้ะผิล้การด+าเน�นงาน ในภาพื้รวมก�บขึ้�อม'ล้ในอด�ต้ท��ผิ#านมา เพื้/� อให้�สามารถูทราบป*ญห้าแล้ะห้าแนวทางการแก�ไขึ้ แล้ะเต้ร�ยมร�บสถูานการณ์�ในอนาคต้ต้#อไป

(2) ผิ'�บร�ห้ารระด�บกล้างอาจสอบย�นแล้ะกระทบยอดการปฏิ�บ�ต้�งานเฉพื้าะด�าน จากรายงานผิล้การปฏิ�บ�ต้�งานจร�งก�บเป6าห้มายท��ก+าห้นด รวมท�"งการปฏิ�บ�ต้�ต้ามกฎห้ร/อระเบ�ยบท��วางไว� โดยอาจท+าการสอบย�นแล้ะห้ร/อกระทบยอดบ#อยคร�"งต้ามล้�กษณ์ะงาน แล้ะความเส��ยงท��คาดว#าจะเก�ดขึ้!"น

3.4 การควบัค�มระบับัสำารสำนเทศและการประมวลผลการจ�ดให้�ม�กระบวนการประมวล้ผิล้ขึ้�อม'ล้อย#างเป0น

ระบบ ซึ่!�งจะท+าให้�ผิ'�บร�ห้ารได�ขึ้�อม'ล้ขึ้#าวสารท��ถู'กต้�องสมบ'รณ์� ท�นเวล้า แล้ะเช/�อถู/อได� สามารถูน+าไปใช�ในการต้�ดส�นใจในการบร�ห้ารงานได�ท�นต้#อเห้ต้�การณ์�แล้ะม�ประส�ทธ์�ภาพื้ นอกจากน�" การจ�ดให้�ม�ระบบการควบค�มระบบสารสนเทศท��ม�ประส�ทธ์�ภาพื้ จะเป0นการป6องก�นการเขึ้�าถู!งขึ้�อม'ล้ แล้ะป6องก�นความเส�ยห้ายท��อาจเก�ดขึ้!"นในการน+าขึ้�อม'ล้ไปใช�ในทางท��ไม#สมควร

3.5 การควบัค�มทร�พื้ย)สำ�นท�"ม�ติ�วตินและเอกสำารหล�กฐาน

ทร�พื้ย�ส�นท��ม�ต้�วต้นแล้ะเอกสารห้ล้�กฐาน เช#น เคร/�องใช�ส+าน�กงาน ว�สด�อ�ปกรณ์� คร�ภ�ณ์ฑ์� เง�นสดแล้ะเอกสารส�ทธ์�ต้#าง ๆ ฯล้ฯ ควรจ�ดให้�ม�การควบค�ม เช#น การก+าห้นดสถูานท��เก$บร�กษา การเขึ้�าถู!งทร�พื้ย�ส�นน�"น ๆ แล้ะการจ�ดให้�ท+าทะเบ�ยนค�ม แล้ะการต้รวจน�บอย#างเป0นระบบ เป0นต้�น

18

Page 29: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

3.6 ก�าหนดด�ชน�ว�ดผลการด�าเน�นงานด�ชน�ว�ดผิล้การด+าเน�นงาน เป0นเคร/�องม/อชน�ดห้น!�งท��ผิ'�

บร�ห้ารสามารถูใช�ในการต้�ดต้ามผิล้การปฏิ�บ�ต้� เพื้/� อให้�ทราบว#าการปฏิ�บ�ต้�งานบรรล้�ต้ามเป6าห้มายท��วางไว�อย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้เพื้�ยงใด

นอกจากต้�วอย#างก�จกรรมการควบค�มท��กล้#าวแล้�วขึ้�างต้�น ย�งม�ก�จกรรม การควบค�มด�านการบร�ห้ารแล้ะการปฏิ�บ�ต้�งานอ�กห้ล้ายก�จกรรม ซึ่!�งผิ'�บร�ห้ารต้�องเขึ้�าใจถู!งล้�กษณ์ะงาน ความส�มพื้�นธ์�ระห้ว#างความเส��ยงแล้ะการควบค�ม แล้ะต้�องค+าน!งว#าก�จกรรม การควบค�มท��จ�ดให้�ม�ขึ้!"นน�"น สามารถูครอบคล้�มความเส��ยงท��อาจก#อให้�เก�ดความผิ�ดพื้ล้าด เส�ยห้ายได�ห้ร/อไม# แล้ะค��มค#าก�บค#าใช�จ#ายท��ต้�องเส�ยไปเพื้�ยงใด

ก�จกรรมการควบค�ม ต้�องท+าอย#างสม+�าเสมอต้ล้อดไป โดยเฉพื้าะอย#างย��งต้�องสอดคล้�องก�บนโยบายแล้ะสภาพื้แวดล้�อมท��เปล้��ยนไป เพื้/�อให้�ม� �นใจว#าระบบการควบค�ม ภายในขึ้องห้น#วยงานเป0นไปอย#างเห้มาะสมแล้ะเพื้�ยงพื้อ การจะใช�การควบค�มล้�กษณ์ะใดล้�กษณ์ะห้น!�งห้ร/อห้ล้ายล้�กษณ์ะรวมก�น ขึ้!"นอย'#ก�บด�ล้พื้�น�จในการพื้�จารณ์าความเห้มาะสมแล้ะความซึ่�บซึ่�อนขึ้องงานในแต้#ล้ะห้น#วยงานน�"น ๆ ซึ่!�งรายล้ะเอ�ยดขึ้องก�จกรรมการควบค�มจะปรากฎในต้�วอย#างก�จกรรมการควบค�มในส#วนท�� 2 ต้#อไป

4. สำารสำนเทศและการสำ%"อสำารสำารสำนเทศ ห้มายถู!ง ขึ้�อม'ล้ขึ้#าวสารท��ใช�ในการ

บร�ห้าร ซึ่!�งเป0นขึ้�อม'ล้เก��ยวก�บการเง�นแล้ะไม#ใช#การเง�นรวมท�"งขึ้�อม'ล้ขึ้#าวสารอ/�น ๆ ท�"งจากแห้ล้#งภายในแล้ะภายนอก

19

Page 30: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

การสำ%" อสำาร ห้มายถู!ง การร�บแล้ะส#งขึ้#าวสารระห้ว#างก�น เพื้/�อให้�เก�ดความเขึ้�าใจอ�นด�ระห้ว#างบ�คคล้ท��ม�ห้น�าท��ความร�บผิ�ดชอบในงานท��ส�มพื้�นธ์�ก�น การส/�อสารจะเก�ดได�ท� "งภายในแล้ะภายนอกห้น#วยงาน ระบบการส/� อสารท��ด�แล้ะม�ประส�ทธ์�ภาพื้ ควรเป0นการส/�อสารแบบสองทาง แล้ะต้�ดต้#อระห้ว#างห้น#วยงานอย#างท��วถู!งครบถู�วน

ห้น#วยงานควรจ�ดให้�ม�ระบบสารสนเทศท��สามารถูสนองความต้�องการขึ้อง ผิ'�ใช�ขึ้�อม'ล้อย#างเพื้�ยงพื้อ แล้ะเห้มาะสมท�นต้#อการปฏิ�บ�ต้�งาน ต้ล้อดจนการต้�ดต้#อส/�อสารท��ม�ประส�ทธ์�ภาพื้ ขึ้#าวสารท��ถู'กต้�อง เช/�อถู/อได� ท�นเห้ต้�การณ์� แล้ะสะดวกในการเขึ้�าถู!ง แล้ะปล้อดภ�ย รวมท�"งม�การจ�ดล้+าด�บความส+าค�ญ แล้ะม�ระบบการส/�อสารท��ด�จะส#งผิล้ถู!งการบร�ห้ารงานขึ้องผิ'�บร�ห้าร โดยเฉพื้าะขึ้#าวสารท��เป0นส�ญญาณ์บอกเห้ต้� อ�นจะท+าให้�ผิ'�บร�ห้ารสามารถูแก�ไขึ้ป*ญห้าได�ท�นกาล้ แล้ะบร�ห้ารงานให้�บรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค�ขึ้องห้น#วยงาน

การส/�อสารจ!งเป0นเร/�องส+าค�ญท��ผิ'�บร�ห้ารต้�องจ�ดให้�ม�ขึ้!"นแล้ะควรเป0นระบบการส/�อสารสองทาง การส/�อสารภายในห้น#วยงานท��ช�ดเจน ไม#ว#าจะเป0นทางการห้ร/อไม#ก$ต้าม จะเป0นผิล้ด�ต้#อการปฏิ�บ�ต้�งานให้�สามารถูบรรล้�เป6าห้มายท��วางไว� ซึ่!�งป�จจ�ยส+าค�ญท��ท+าให้�การส/�อสารเป0นไปอย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะประส�ทธ์�ผิล้ ค/อ

(1) เจ�าห้น�าท��ท�กคน ต้�องได�ร�บขึ้�อม'ล้ขึ้#าวสารท��เก��ยวขึ้�องก�บการปฏิ�บ�ต้�งานขึ้องต้นอย#างช�ดเจนแล้ะท�นกาล้ ท�"งจากภายในห้ร/อภายนอกห้น#วยงาน รวมท�"งขึ้�อม'ล้ขึ้#าวสารท��ม�ผิล้ต้#อความเส��ยงท��อาจเก�ดก�บห้น#วยงาน เช#น นโยบายขึ้องร�ฐบาล้ การเปล้��ยนแปล้งด�านกฎห้มายให้ม# ๆ ฯล้ฯ

20

Page 31: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

(2) การก+าห้นดภาระห้น�าท��แล้ะความร�บผิ�ดชอบในแต้#ล้ะต้+าแห้น#งงานต้�องช�ดเจน เจ�าห้น�าท��ท�กคนต้�องเขึ้�าใจถู!งบทบาทท��เก��ยวขึ้�องก�บงานขึ้องต้นแล้ะขึ้องผิ'�อ/�น รวมท�"งให้�ความร#วมม/อในการปฏิ�บ�ต้�ต้ามระบบการควบค�มท��ก+าห้นดไว�

(3) การจ�ดให้�ม�ช#องทางการส/�อสารขึ้�อม'ล้ท��ด�ระห้ว#างผิ'�บร�ห้ารแล้ะผิ'�ปฏิ�บ�ต้�งาน ท+าให้�สามารถูท+าความเขึ้�าใจ แล้ะประสานงานก�นได�เป0นอย#างด�

ในท+า นองเด�ยวก�น ควรให้�ความส+า ค�ญก�บการส/� อสารภายนอกห้น#วยงาน ซึ่!�งจะม�ผิล้กระทบต้#อการบร�ห้ารงานขึ้องห้น#วยงานด�วย ด�งน�"น ประเด$นส+าค�ญท��ควร ด+าเน�นการ ค/อ

1( ) ก+า ห้นดช#องทางการส/� อสารก�บบ�คคล้ภายนอกท��เก��ยวขึ้�องให้�ง#ายขึ้!"น

(2) เจ�าห้น�าท��ท��เก��ยวขึ้�องก�บห้น#วยงานภายนอก ต้�องเร�ยนร' �ว�ฒนธ์รรมขึ้องห้น#วยงานท��เก��ยวขึ้�องด�วย

(3) ผิ'�บร�ห้ารควรให้�ความสนใจในขึ้�อส�งเกต้ห้ร/อขึ้�อเสนอแนะขึ้องผิ'�ต้รวจสอบภายนอก

(4) การต้�ดต้#อส/� อสารก�บบ�คคล้ภายนอก ต้�องม�ขึ้�อม'ล้ขึ้#าวสารท��เพื้�ยงพื้อแล้ะส�มพื้�นธ์�ก�น ในอ�นท��จะท+าให้�เก�ดความเขึ้�าใจอ�นด�ต้#อก�น แล้ะเขึ้�าใจถู!งสภาพื้ความเส��ยงท��อาจเก�ดขึ้!"น

ส+าห้ร�บการควบค�มภายในขึ้องระบบสารสนเทศ โดยท��วไปม�กจะเก��ยวขึ้�องก�บการควบค�มการน+าขึ้�อม'ล้เขึ้�าส'#ระบบ การแบ#งแยกงาน การสอบทานความถู'กต้�องใน การประมวล้ผิล้ การควบค�มการร�บส#งขึ้�อม'ล้ระห้ว#างระบบงาน แล้ะการควบค�มทางด�านผิล้ผิล้�ต้ เป0นต้�น

5.การติ�ดติามและประเม�นผล

21

Page 32: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

การติ�ดติามผล ห้มายถู!ง การสอดส#องด'แล้ก�จกรรมท��อย'#ระห้ว#างการด+าเน�นงาน เพื้/�อให้�เก�ดความม��นใจว#า การด+าเน�นงานเป0นไปต้ามระบบการควบค�มภายในท��ก+าห้นด

การประเม�นผล ห้มายถู!ง การเปร�ยบเท�ยบผิล้การปฏิ�บ�ต้�งานก�บระบบการควบค�มภายในท��ก+าห้นดไว�ว#าม�ความสอดคล้�องห้ร/อไม# เพื้�ยงใด แล้ะประเม�นระบบการควบค�มภายในท��ม�อย'#ว#าย�งม�ความเห้มาะสมก�บสภาพื้แวดล้�อมในป*จจ�บ�นห้ร/อไม# รวมท�"งการว�เคราะห้� การห้าสาเห้ต้�ขึ้องความแต้กต้#างระห้ว#างแผินงานก�บผิล้การด+าเน�นงาน สร�ปผิล้แล้ะเสนอ ขึ้�อแนะน+า เพื้/�อให้�การด+าเน�นงานม�ประส�ทธ์�ผิล้แล้ะประส�ทธ์�ภาพื้

การต้�ดต้ามแล้ะประเม�นผิล้ เป0นกระบวนการประเม�นความม�ประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะประส�ทธ์�ผิล้ขึ้องระบบงานต้#าง ๆ ขึ้องห้น#วยงาน ซึ่!�งรวมถู!งการปฏิ�บ�ต้�ต้ามกฎห้มาย ระเบ�ยบ ห้ร/อขึ้�อบ�งค�บ แล้ะการปฏิ�บ�ต้�งานต้ามภาระห้น�าท��ความร�บผิ�ดชอบขึ้องเจ�าห้น�าท��ฝ่Bายต้#าง ๆ ในห้น#วยงาน ท�"งน�" เน/�องจากมาต้รการต้#าง ๆ แล้ะระบบการควบค�มภายในม�การเปล้��ยนแปล้งห้ร/อต้�องพื้�ฒนาต้ล้อดเวล้า ผิ'�บร�ห้ารจ!งจ+าเป0นต้�องม�การต้�ดต้ามแล้ะประเม�นผิล้ เพื้/� อให้�ทราบประส�ทธ์�ภาพื้แล้ะประส�ทธ์�ผิล้ขึ้องระบบการควบค�มภายในว#าอย'#ในระด�บท�� เห้มาะสมสอดคล้�องก�บสถูานการณ์�ป*จจ�บ�น เพื้�ยงใด

ส+าห้ร�บความถู��ในการต้�ดต้ามประเม�นผิล้จะม�มากน�อยเพื้�ยงใด ขึ้!"นก�บผิล้การประเม�นความเส��ยงในเบ/"องต้�นแล้ะผิล้ท��ได�จากการต้�ดต้ามประเม�นผิล้การด+าเน�นงานขึ้องห้น#วยงานน�"นเอง

การติ�ดติามประเม�นผลจะได ผลด� ควรม�การปฏิ�บั�ติ�ด�งน�&

22

Page 33: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

5.1ม�การสอบทานแล้ะรายงานผิล้เก��ยวก�บประส�ทธ์�ผิล้ขึ้องแต้#ล้ะองค�ประกอบขึ้องการควบค�มภายใน ในท�กๆ ด�านอย#างสม+�าเสมอ ซึ่!�งเป0นการรายงานจากภายในแล้ะจากบ�คคล้ภายนอก เช#น ผิ'�ต้รวจสอบ ผิ'�ต้รวจราชการ ผิ'�มาต้�ดต้#อ โดยเปร�ยบเท�ยบก�บขึ้�อม'ล้ท��ปฏิ�บ�ต้�งานจร�ง

5.2จ+าแนกเร/�องท��จะประเม�นผิล้ ซึ่!�งจะเป0นประโยชน�ต้#อการควบค�มภายในเฉพื้าะจ�ด เช#น การประเม�นประส�ทธ์�ภาพื้ภายในห้น#วยงาน การประเม�นระบบงาน การประเม�นการบรรล้�ต้ามว�ต้ถู�ประสงค� การประเม�นบ�คคล้ เป0นต้�น ซึ่!�งการประเม�นควรพื้�จารณ์าขึ้อบเขึ้ต้แล้ะความถู��ขึ้องการประเม�นด�วย เพื้/�อให้�ม� �นใจถู!งประส�ทธ์�ภาพื้ขึ้องระบบการควบค�มภายในในเร/�องน�"น ๆ ว#า สามารถูป6องก�นความเส��ยงท��อาจเก�ดขึ้!"นได� โดย เคร/�องม/อการประเม�นผิล้ รวมถู!งการต้รวจเช$คการต้อบแบบสอบถูาม แล้ะการว�เคราะห้�เช�งปร�มาณ์ นอกจากน�" ต้�วช�"ว�ดแล้ะการเปร�ยบเท�ยบก�บผิล้งานขึ้องห้น#วยงานอ/�น ห้ร/อมาต้รฐานท��ยอมร�บก�นโดยท��วไป ก$เป0นเคร/�องม/อช#วยในการประเม�นผิล้ได�เช#นก�น

5.3รายงานผิล้ต้ามขึ้�อเท$จจร�งอย#างเป0นอ�สระ ไม#ปFดบ�งส��งผิ�ดปกต้�

5.4ส��งการให้�ม�การแก�ไขึ้แล้ะต้�ดต้ามผิล้อย'#เสมอ

ส+าห้ร�บการก+าห้นดร'ปแบบการต้�ดต้ามประเม�นผิล้ ควรม�อย'#ในท�กขึ้�"นต้อนขึ้องการปฏิ�บ�ต้�งาน แล้ะควรท+าอย#างต้#อเน/�อง ท�"งน�"รวมถู!งก�จกรรมท��เก��ยวขึ้�องก�บการก+าห้นด กฎห้มาย ระเบ�ยบ การบร�ห้ารงาน แล้ะท��ปร!กษาต้#าง ๆ โดยม�ว�ธ์�การ เช#น การเปร�ยบเท�ยบผิล้การด+าเน�นงาน การต้รวจสอบ การกระทบยอด ฯล้ฯ ส+าห้ร�บบางโครงการอาจก+าห้นดร'ปแบบการต้�ดต้ามประเม�นผิล้โดยเฉพื้าะ แยกต้#างห้ากจากท��ได�ก+าห้นดการต้�ดต้าม ประเม�นผิล้โดยปกต้� การต้�ดต้ามประเม�นผิล้โครงการท��เป0นกรณ์�เฉพื้าะ อาจใช�แบบประเม�นต้นเอง การออกแบบควบค�มโดยเฉพื้าะ การทดสอบ ห้ร/ออาจจ�างผิ'�เช��ยวชาญ ห้ร/อ ผิ'�ต้รวจสอบภายนอกมาด+าเน�นการได�

Page 34: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

การต้�ดต้ามประเม�นผิล้จะม�ประส�ทธ์�ภาพื้มากขึ้!"น ห้ากม�การส/�อสารก�บบ�คล้ากรท��ร �บผิ�ดชอบงานน�"น ๆ ในห้น#วยงาน แล้ะกรณ์�ม�เร/�องท��ส+าค�ญควรรายงานต้#อผิ'�บ�งค�บบ�ญชาระด�บส'งด�วย นอกจากน�"การต้�ดต้ามประเม�นผิล้ในระบบการควบค�มภายใน ควรห้มายรวมถู!งการประเม�นผิล้นโยบาย กฎระเบ�ยบ ระบบงานต้#าง ๆ ขึ้องห้น#วยงานด�วย เพื้/�อให้�ม� �นใจว#า

(1) ได�ม�การก+าห้นดกรอบระยะเวล้าการปฏิ�บ�ต้�งานท��เห้มาะสมแล้ะถู'กต้�อง แล้ะเป0นผิล้ด�ต้#อการบร�ห้ารงานขึ้องห้น#วยงาน

(2) ได�ม�การต้รวจสอบแล้ะต้�ดต้ามผิล้ รวมท�"งรายงานขึ้องผิ'�ต้รวจสอบท��ได�สอบทานงาน แล้ะต้�"งขึ้�อส�งเกต้ไว�ต้#อผิ'�บร�ห้ารขึ้องห้น#วยงาน ขึ้�อส�งเกต้เห้ล้#าน�"น ได�ม�การแก�ไขึ้ปฏิ�บ�ต้�ต้ามในระยะเวล้าท��เห้มาะสม

(3) การด+าเน�นงานต้#าง ๆ สามารถูบรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค�ท��ห้น#วยงานต้�"งไว�

(4) การจ�ดท+ารายงานทางการเง�นเป0นไปอย#างถู'กต้�องเช/�อถู/อได�

เม/�อได�ต้�ดต้ามแล้ะประเม�นผิล้แล้�ว ผิ'�ประเม�นผิล้จะต้�องจ�ดท+ารายงานเสนอผิ'�บร�ห้ารท��ร �บผิ�ดชอบ โดยการจ�ดท+ารายงานแสดงผิล้ความคล้าดเคล้/�อนขึ้องการด+าเน�นงานเป0นระยะ ๆ โดยควรจ�ดท+าค+าช�"แจงห้ร/ออธ์�บายให้�ทราบว#าความแต้กต้#างระห้ว#างผิล้การด+าเน�นงานจร�ง ก�บต้�วเล้ขึ้ต้ามประมาณ์การเก�ดขึ้!"นเพื้ราะเห้ต้�ใด แล้ะผิ'�ใดจะต้�องร�บผิ�ดห้ร/อชอบก�บการท��เก�ดผิล้ต้#างน�"น แล้ะห้าว�ธ์�การแก�ไขึ้ท��เห้มาะสมต้#อไป

การต้�ดต้ามแล้ะประเม�นผิล้อย#างต้#อเน/�องแล้ะเป0นประจ+า แล้ะม�การส��งการให้�แก�ไขึ้ขึ้�อผิ�ดพื้ล้าดอย'#เสมอ เป0นห้�วใจส+าค�ญขึ้องการควบค�มทางการบร�ห้าร

การต้�ดต้ามแล้ะประเม�นผิล้ ไม#ควรจ�ดท+าเฉพื้าะก�บระบบ ห้ร/อมาต้รการ ควบค�มภายในเท#าน�"น แต้#ควรจ�ดให้�การต้�ดต้ามแล้ะ

23

Page 35: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

ประเม�นผิล้ก�บการปฏิ�บ�ต้�งานด�านอ/� น ๆ ท�กด�าน จากผิ'�ร �บผิ�ดชอบโดยต้รงแล้ะอย#างอ�สระ ห้ร/อโดยผิ'�ท��ไม#ม�ส#วนเก��ยวขึ้�องก�บการก+าห้นดมาต้รการห้ร/อออกแบบระบบการควบค�มภายใน เพื้/�อให้�สามารถูแสดงความค�ดเห้$นได�อย#างเป0นอ�สระ เช#น จากการต้รวจสอบภายใน อ�นเป0นเคร/�องม/อขึ้องฝ่Bายบร�ห้ารในการประเม�นผิล้แล้ะต้�ดต้ามผิล้การปฏิ�บ�ต้�งาน เป0นต้�น

ป7จจ�ยสำ�าค�ญท�"ท�าให ระบับัการควบัค�มภายในข้องหน!วยงานประสำบัความสำ�าเร*จ

ระบบการควบค�มภายในขึ้องห้น#วยงานจะส+าเร$จได� ต้�องม�ป*จจ�ยเก/"อห้น�นแล้ะป*จจ�ยผิล้�กด�น ด�งน�"

1. ป7จจ�ยเก%&อหน�น1.1 ผ# บัร�หารระด�บัสำ#งติ องเป<นผ# ร�เร�"ม ในการ

จ�ดให ม�ระบับัการควบัค�มภายในข้9&นในหน!วยงาน และระบับัการควบัค�มภายในน�&นติ องได ร�บัการยอมร�บัในระด�บัปฏิ�บั�ติ�

1.2ม�การประเม�นความเส��ยงแล้ะบร�ห้ารความเส��ยงอย#างสม+�าเสมอ

1.3ม�การจ�ดการเก��ยวก�บทร�พื้ยากรบ�คคล้อย#างเป0นระบบแล้ะเห้มาะสม

1.4ผิ'�ปฏิ�บ�ต้�งานท�กระด�บม�ความซึ่/�อส�ต้ย� ร�บผิ�ดชอบในห้น�าท��การงาน

2.ป7จจ�ยผล�กด�นป*จจ�ยท��เป0นแรงผิล้�กด�นให้�ระบบการควบค�มภายในเป0นไป

อย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้ย��งขึ้!"น ได�แก#

24

Page 36: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

2.1ว�ต้ถู�ประสงค� ( Purpose ) ห้น#วยงานจะต้�องม�ว�ต้ถู�ประสงค�ท��ช�ดเจนว#าก+าล้�งจะท+าอะไร เพื้/�อให้�สามารถูก+าห้นดท�ศทางการท+างานแล้ะความก�าวห้น�าขึ้องห้น#วยงานได�

2.2ขึ้�อต้กล้งร#วมก�น ( Commitment ) เจ�าห้น�าท��ท�กระด�บควรม�การต้กล้งร#วมก�นท��จะปฏิ�บ�ต้�งานต้ามระบบท��วางไว� เพื้/�อบรรล้�ต้ามว�ต้ถู�ประสงค�แล้ะเพื้��มค�ณ์ค#าแก#ห้น#วยงาน

2.3ความสามารถูในการบร�ห้ารงาน ( Capability )

เพื้/�อให้�ห้น#วยงานม�ระบบการควบค�มภายในท��ม�ประส�ทธ์�ภาพื้ สามารถูแขึ้#งขึ้�นก�บผิ'�อ/�นได� ผิ'�บร�ห้ารขึ้องห้น#วยงานควรเพื้��มขึ้�ดความสามารถูในด�านต้#าง ๆ เช#น การบร�ห้ารงบประมาณ์ การจ�ดการเทคโนโล้ย�สารสนเทศ การจ�ดสรรทร�พื้ยากรท��ม�อย'#ให้�ม�การน+า ไปใช�อย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้ เป0นต้�น

2.4ปฏิ�บ�ต้�การ ( Action ) เจ�าห้น�าท��ผิ'�ร �บผิ�ดชอบต้�องล้งม/อปฏิ�บ�ต้�อย#างจร�งจ�งแล้ะสม+�าเสมอ

2.5การเร�ยนร' �ต้#อเน/�อง ( Learning ) ห้น#วยงานต้�องเสร�มสร�างห้ร/อสน�บสน�นให้�เจ�าห้น�าท��ท�กระด�บให้�ม�การศ!กษาต้#อเน/�อง เพื้/�อให้�ม�การเร�ยนร' �ท��จะพื้�ฒนางานให้�ด�ขึ้!"น ห้ร/อพื้�ฒนาระบบการควบค�มให้ม# ๆ ให้�ก�บห้น#วยงาน ท�"งน�" เพื้/�อให้�ห้น#วยงานม�ระบบการควบค�มภายในท��เห้มาะสมก�บสภาพื้แวดล้�อมแล้ะปร�บเปล้��ยนได�ท�นเห้ต้�การณ์�

ประโยชน)ท�"ได ร�บั

ประโยชน�ท��ห้น#วยงานจะได�ร�บ จากการม�ระบบการควบค�มภายในท��ด�

1.การด+าเน�นงานขึ้องห้น#วยงานบรรล้�ว�ต้ถู�ประสงค�ท��วางไว�อย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้

2.การใช�ทร�พื้ยากรเป0นไปอย#างม�ประส�ทธ์�ภาพื้ ประห้ย�ด แล้ะค��มค#า

25

Page 37: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

3.ม�ขึ้�อม'ล้แล้ะรายงานทางการเง�นท��ถู'กต้�อง ครบถู�วนแล้ะเช/�อถู/อได� สามารถูน+าไปใช�ในการต้�ดส�นใจ

4.การปฏิ�บ�ต้�ในห้น#วยงานเป0นไปอย#างม�ระบบแล้ะอย'#ในกรอบขึ้องกฎห้มาย ระเบ�ยบ ขึ้�อบ�งค�บท��วางไว�

5.เป0นเคร/�องม/อช#วยผิ'�บร�ห้ารในการก+าก�บด'แล้การปฏิ�บ�ต้�งานได�อย#างด�ย��ง

ข้ อจ�าก�ดข้องระบับัการควบัค�มภายใน

1. การติ�ดสำ�นใจข้องฝ่>ายบัร�หาร ในบางคร�"งแม�ว#าม�ระบบการควบค�มภายในท��เห้มาะสม แต้#ห้ากฝ่Bายบร�ห้ารต้�ดส�นใจโดยใช�ด�ล้ยพื้�น�จท��ไม#ถู'กต้�อง อ�นเน/�องจากระบบขึ้�อม'ล้ท��ม�อย'#ในขึ้ณ์ะน�"น ห้ร/อเห้ต้�จ+าเป0นท��ไม#สามารถูห้ล้�กเล้��ยงได� ระบบการควบค�มภายในก$ไม#สามารถูเป0นเคร/�องม/อท��จะช#วยได�ในสถูานการณ์�เช#นน�"น

2. การปฏิ�บั�ติ�งานข้องบั�คลากร การท��บ�คล้ากรล้ะเว�นไม#ปฏิ�บ�ต้�ต้ามว�ธ์�การควบค�มภายในท��วางไว� ระบบการควบค�มภายในท��ม�อย'#ด�งกล้#าวก$ไม#สามารถูเป0นกล้ไกแล้ะเคร/�องม/อช#วยในการปฏิ�บ�ต้�งานได�

3. เหติ�การณ)ท�"อย#!นอกเหน%อการควบัค�ม ระบบการควบค�มภายในท��ม�อย'# อาจไม#สามารถูรองร�บเห้ต้�การณ์�ท��อย'#นอกเห้น/อการควบค�ม โดยผิล้ส/บเน/� องมาจากป*จจ�ยภายนอกห้ร/อบางกรณ์�เก�ดเห้ต้�การณ์�พื้�เศษท��ม�ได�คาดค�ดมาก#อน

Page 38: แนวปฏิบัติ ระบบการควบคุมภายใน ภาคราชการ

4.การท�จร�ติในหน!วยงาน ในบางกรณ์�บ�คล้ากรในห้น#วยงานร#วมม/อท�จร�ต้เพื้/�อห้าประโยชน�ร#วมก�นซึ่!�งจะเป0นการท+าล้ายระบบการควบค�มท��ก+าห้นดไว�ได�

5.ติ นท�นค!าใช จ!ายเม%"อเท�ยบัก�บัผลติอบัแทนท�"ได บางคร�"งผิ'�บร�ห้ารต้�องยอมร�บในอ�ต้ราความเส��ยงท��อาจเก�ดขึ้!"นเม/�อพื้�จารณ์าเห้$นว#าต้�นท�นค#าใช�จ#ายท��เส�ยไปในการป6องก�นความเส��ยงมากกว#าผิล้ต้อบแทนท��จะได�ร�บ

นอกจากน�"ย�งม�ป*จจ�ยอ�กมากมายท��เป0นขึ้�อจ+าก�ดขึ้องระบบการควบค�มภายใน อย#างไรก$ด� ระบบการควบค�มภายใน เป0นเพื้�ยงกล้ไกท��สร�างความม��นใจแก#ผิ'�บร�ห้ารในการบร�ห้ารงานให้�บรรล้�ต้ามเป6าห้มายได�ในระด�บห้น!�งเท#าน�"น

…………………….

26