1

ทางสายเข้�าสพระนิ�พพานิ

โดย พระราชพรหมยานิ (หลวงพอฤาษี�ล�งด�า)

การทรงอารมณ์�เพ !อเข้�าถึ#งพระโสดาบั%นิ

ส�าหร%บัโอกาสนิ�&บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทได�สมาทานิพระร%ตนิตร%ยแล�ว ตอไปนิ�&ข้อทานิท%&งหลายจงต%&งใจสงบัอารมณ์�ให�เป/นิสมาธ�คื อ ในิอ%นิด%บัแรก ข้ณ์ะท�!ร %บัฟั2งเส�ยง ต%&งใจฟั2งเส�ยงให�ร �เร !องท'กถึ�อยคื�า การต%&งใจฟั2งเส�ยงท'กถึ�อยคื�าแสดงวาจ�ตทรงสมาธ� เพราะวา สมาธ�แปลวาต%&งใจไว�ในิอารมณ์�ใดอารมณ์�หนิ#!งโดยเฉพาะ เวลาท�!เราต%&งใจฟั2งเส�ยง ถึ�าหได�ย�นิเส�ยง จ�ตร �เร !องตาม ก4ช !อวาอารมณ์�เป/นิสมาธ� ถึ�าหากวาทานิใช�ป2ญญาพ�จารณ์าไปตามกระแสเส�ยงด�วยหร อตามถึ�อยคื�า และเนิ &อคืวามท�!กลาว ก4ช !อวาเป/นิการใช�ป2ญญาในิด�านิว�ป2สสนิาญาณ์ นิ�!ม�คืวามส�าคื%ญ

หล%งจากพดจบัแล�วข้อบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทพยายามทรงอารมณ์�ให�เป/นิสมาธ� โดยการก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าหายใจออก เวลาหายใจเข้�าร �อยวาหายใจเข้�า เวลาหายใจออกร �อยวาหายใจออก หายใจยาวหร อส%&นิ หายใจเข้�ายาวหร อส%&นิ หายในิออกยาวหร อส%&นิก4ร �อย อยางนิ�& จ%ดวาม�อารมณ์�เป/นิสมาธ� ถึ�าจะใช�คื�าภาวนิาก4ให�ใช�วา พ'ทโธ เวลาหายใจเข้�านิ#ก พ'ท เวลาหายใจออกนิ#กวา โธ อยางนิ�&เป/นิอารมณ์�สมาธ� ข้ณ์ะใดการร �ลมหายใจเข้�าหายใจออก ร �คื�าภาวนิา นิ%!นิเป/นิสมาธ�

สมาธ�จ%ดไว�หลายระด%บัคื อ ข้ณ์�กสมาธ� เร�ยกวา สมาธ�เล4กนิ�อย อ'ปจารสมาธ� สมาธ�ใกล�เข้�าถึ#งปฐมฌานิ แล�วข้#&นิไปเป/นิ ฌานิ คื อ ฌานิท�! 1 ฌานิท�! 2 ฌานิท�! 3 และฌานิท�! 4 และอารมณ์�ท�!เป/นิสมาธ�จะอยในิระด%บัใดก4ตามก4ถึ อวาอยในิเกณ์ฑ์�ข้องคืวามด� เพราะจ�ตเราต%&งอยในิก'ศล

2

อ�กประการหนิ#!ง ข้อบัรรดาทานิพ'ทธศาสนิ�กชนิพยายามทรงอารมณ์�จ�ตให�อยในิ พรหมว�หาร 4 เป/นิปกต� คื อวาเราจะม�คืวามร%กในิคืนิอ !นิและส%ตว�อ !นินิอกจากต%วเรา เสมอด�วยต%วเรา เราจะม�คืวามสงสารเก &อกลเข้าให�เป/นิส'ข้ตามก�าล%งท�!เราพ#งจะท�าได� เราไมม�อารมณ์�อ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิ เห4นิใคืรได�ด�พลอยย�นิด�ตาม ถึ�าส�!งใดเป/นิเหต'เก�นิว�ส%ยด�วยอ�านิาจกฎข้องกรรมหร อกฎข้องธรรมดาเก�ดข้#&นิ เราจะไมม�คืวามหว%!นิไหวในิจ�ต นิ�!อารมณ์�อยางนิ�&ถึ�าบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ททรงไว�ได� ก4จ%ดวาเป/นิศนิย�ก�าล%งใจท�!ม�คืวามส�าคื%ญท�!ส'ดอ%นิจะพ#งก�าวเข้�าไปสคืวามด�

ถึ�าหากวาบัรรดาจ�ตใจข้องบัรรดาทาพ'ทธบัร�ษี%ทม�คืต�ตรงก%นิข้�าม คื�ดเห4นิวาคืนิอ !นิเป/นิศ%ตรส�าหร%บัเรา ม�อารมณ์�ปรารถึนิาในิการกล%!นิแกล�งบั'คืคืลอ !นิ ด�วยการเส�ยดส�ด�วยวาจาบั�าง แสดงอาการทางกายบั�างอยางนิ�&เป/นิต�นิ และม�อารมณ์�อ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิเม !อเห4นิเข้าได�ด� อดทนิอยไมไหว เห4นิคืนิอ !นิได�ด� หาทางกล%!นิแกล�ง กลาววาจาเส�ยดส�กระทบักระแทกให�เก�ดคืวามช�&าใจ อาการตรงก%นิข้�ามก%บัพรหมว�หาร 4 แบับันิ�&เป/นิป2จจ%ยให�ทานิท%&งหลายลงอเวจ�มหานิรกเป/นิอารมณ์�ช%!ว ถึ�าอารมณ์�ช%!วท�!ม%นิจ%บัอยในิใจตลอดเวลาม%นิก4เป/นิอาจ�ณ์กรรม กรรมนิ%&นิบั%นิดาลให�เราลงอเวจ�มหานิรก

ฉะนิ%&นิข้อบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทจงเว�นิเส�ย ถึ�าจ�ตเราทรงพรหมว�หาร 4 ได�ตลอดกาลก4ช !อวาเราสามารถึ คื'มศ�ล ข้องเราให�ปกต�อยได�ตลอด สามารถึ คื'มสมาธ� ให�ทรงต%ว คื อ จ�ตนิ�อมอยในิเกณ์ฑ์�ข้องก'ศลตลอดเวลา และ คื'มว�ป2สสนิา และเม ! อจ�ตเราเย อกเย4นิม�แตคืวามร%ก คืวามสงสาร ปรารถึนิาในิการเก &อกล ม�จ�ตออนิโยนิ ไมอ�จฉาร�ษียาใคืร ม�การวางเฉยไมหว%!นิไหวในิเม ! อกฎข้องกรรมเก�ดข้#&นิ อารมณ์�จ�ตข้องเราก4ม�คืวามเย4นิ อารมณ์�จ�ตม�คืวามส'ข้ เม !อจ�ตม�คืวามเย อกเย4นิ จ�ตม�คืวามส'ข้ อารมณ์�สบัายก4เก�ดข้#&นิ เม !ออารมณ์�สบัายเก�ดข้#&นิศ�ลม%นิก4ไมข้าด สมาธ�ก4ทรงต%ว ป2ญญาก4

3

แจมใส สามารถึพ�จารณ์าได�ตามเหต'ตามผลท�!สมคืวร คืนิท�!ทรงอารมณ์�อยางนิ�&ได�เป/นิปกต� บั'คืคืลประเภทนิ%&นิจะเป/นิผ�ทรงฌานิ ก4ไมยาก เพราะ จ�ตม�คืวามด�อยในิด�านิก'ศลทรงอย ม%นิเป/นิฌานิอยแล�ว จะบั%งคื%บัจ�ตให�ทรงฌานิข้นิาดไหนิก4ได� ตามอ%ธยาศ%ย แล�วก4ใช�เวลาไมนิานิย�!งไปกวานิ%&นิถึ�าเราม�คืวามปรารถึนิาจะเป/นิพระอร�ยเจ�าก4เป/นิไมยาก โดยเฉพาะอยางย�!ง พระโสดาบั%นิ เป/นิอ%นิด%บัต�นิ

นิ�!บัรรดาทานิพ'ทธศาสนิ�กชนิมาต%&งใจท�าคืวามด� ก4จงอยาคื�ดวาเราจะสร�างคืวามด�ก%นิแคืคืวามด�สาม%ญ หร อท�!เร�ยกก%นิวาท�าเป/นิแคือ'ปนิ�ส%ย อ%นินิ�&ไมสมคืวร ม%นิจะเป/นิการข้าดท'นิเก�นิไปในิการท�!บั�าเพ4ญคืวามด� อารมณ์�ข้องเราก4คืวรจะคื�ดวา อยางเลวท�!ส'ดเราจะต�องต%&งอยในิ พระโสดาบั%นิ เป/นิอยางต�!า เพราะวาพระโสดาบั%นิแบังออกเป/นิ 3 ช%&นิ คื อ

1. เอกพ�ช� ม�อารมณ์�เคืรงเคืร�ยด เป/นิพระโสดาบั%นิละเอ�ยด

2. โกล%งโกละ เป/นิพระโสดาบั%นิอยางกลาง

3. ส%ตต%กข้%ตต'ง เป/นิพระโสดาบั%นิอยางหยาบั

อยางเลวท�!ส'ด เราคืวรจะคื�ดวาภายในิ 3 เด อนิ ในิ 6 เด อนิ หร อวา 1 ป= เราจะทรงอารมณ์�คืวามเป/นิพระโสดาบั%นิไว�ให�ได� นิ�!คืวรจะต%&งใจอยางนิ�& เพราะการเจร�ญพระกรรมฐานิเราท�าเพ !อคืวามด� อยาคืบัก�เลส อยาท�าใจให�เป/นิทาสข้องก�เลส นิ�!การปฏิ�บั%ต�เข้�าถึ#งพระโสดาบั%นิเบั &องต�!าท�!เร�ยกก%นิวา ส%ตต%กข้%ตต'ง อ%นินิ�&พระพ'ทธเจ�ากลาววา ม�สมาธ�พอสมคืวร คื อ ม�สมาธ�เล4กนิ�อย แล�วก4ม�ป2ญญาพ�จารณ์าว�ป2สสนิาญาณ์เล4กนิ�อย ก4สามารถึเป/นิพระโสดาบั%นิได�

4

คืวามจร�งพระโสดาบั%นิไมใชข้องสง เป/นิข้องธรรมดาท�!เร�ยกก%นิวา ชาวบั�านิช%&นิด� ถึ�าพระอร�ยะเบั &องสงซึ่#!งกลาววาพระโสดาบั%นิ คื อ ธรรมะท�!จะท�าให�คืนิเป/นิพระโสดาบั%นิเหม อนิก%บัข้องเด4กเลนิ คื อ เป/นิข้องท�างาย ๆ ม�พรหมว�หาร 4 ประจ�าใจ เราก4เป/นิพระโสดาบั%นิได�แบับัสบัาย ถึ�าเราม�คืวามฉลาด แตถึ�าหากวาเราโง ปลอยให�จ�ตเป/นิทาสข้องก�เลส ย%งม�อารมณ์�อ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิ อยากจะพ�ฆาตเข้นิฆาท�าลายบั'คืคืลอ !นิ ให�ม�คืวามท'กข้� ข้าดคืวามเมตตาปรานิ� ม�อารมณ์�อ�จฉาม�อารมณ์�หว%!นิไหวในิกฎข้องกรรมอ%นิเป/นิส�!งธรรมดา อ%นิไมสามารถึหล�กเล�!ยงได� อยางนิ�&จะปBวยการกลาวไปใยถึ#งพระโสดาบั%นิ แม�แตเราจะเป/นิคืนิก4ย%งเป/นิไมได�เพราะว�ส%ยเป/นิจ�ตข้องอบัายภม� คื อ เป/นินิ�ส%ยข้องส%ตว�นิรก เป/นิว�ส%ยข้องเปรต เป/นิว�ส%ยข้องอส'รกาย เป/นิว�ส%ยข้องส%ตว�เดร%จฉานิ ฉะนิ%&นิอารมณ์�ประเภทนิ�&ข้อบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท'กทานิ ท%&งภ�กษี' สามเณ์ร อ'บัาสก อ'บัาส�กา จงเว�นิเส�ย ทรงพรหมว�หาร 4

ให�เป/นิปกต�

นิ�!เรามาพดก%นิถึ#งการเป/นิพระโสดาบั%นิ ตอนิ�&ไปเราก4จะใช�ว�ธ�อธ�บัายให�ละเอ�ยดส%กหนิอย เพราะการเป/นิพระโสดาบั%นิท�!บัอกวาไมยาก ในิอ%นิด%บัแรก ข้อบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทม�อารมณ์�จ�ตคื�ดไว�เสมอวา เราจะไมสนิใจก%บัจร�ยาข้องบั'คืคืลอ !นิ โดยจะไมไปก�าวกายก%บัจร�ยาข้องใคืร ไมเข้�าไปอ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิ วาบั'คืคืลนิ�&ก�นิมากเก�นิไป นิอนิมากเก�นิไป หลงในิลาภส%กการะเก�นิไป บั�าเพ4ญเพ�ยรด�เก�นิไป อยางนิ�&เป/นิต�นิ ถึ อวาเร !องนิ%&นิม%นิเป/นิเร !องข้องเข้า ไมใชเร !องข้องเรา ถึ�าจ�ตเราไปย'งก%บัเข้าแสดงวาเรานิ�ยมอบัายภม� อยางนิ�&ไมต�องม�ใคืรแชง ไปเองแบับัสบัาย จะบัวชพระส%กก�!โกฎ�ป=ม%นิก4ไมม�ประโยชนิ� เพราะวาจ�ตม%นิเลว สภาวะข้องเพศเป/นิพระ แตจ�ตเป/นิจ�ตข้องอบัายภม� จะสร�างคืวามด�แบับัไหนิ ม%นิก4ด�ไมได� คืนิท�!ม�จ�ตเลว นิ�!เป/นิอ%นิวาเราจะพยายามคืวบัคื'มจ�ตข้องเราไมให�ไปย'งก%บัจร�ยาข้องบั'คืคืลอ !นิ แคืคืวาม

5

จร�งเร !องนิ�& เราได�ย�นิก%นิอยท'กว%นิ แตคืวามเลวข้องพวกเรานิะเปล &องก%นิได�หร อเปลา

ในิประการตอไปเราต%&งใจไว�เสมอวา จะทรงศ�ลให�บัร�ส'ทธ�C โดยไมท�าลายศ�ลเอง ไมย'ยงสงเสร�มให�บั'คืคืลอ !นิท�าลายศ�ล ไมย�นิด�เม !อบั'คืคืลอ !นิท�าลายศ�ลแล�ว และเราจะม�จ�ตยอมร%บันิ%บัถึ อคืวามด�ข้ององคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�า คืวามด�ข้องพระธรรม คืวามด�ข้องพระสงฆ� และม�จ�ตตรงเฉพาะพระนิ�พพานิ คื อ การกระท�าก�จท'กอยางไมวาอะไรท%&งหมด จะให�ทานิแกส%ตว� ช�&ทางให�แกบั'คืคืลผ�หลงทาง แนิะนิ�าบั'คืคืลผ�ม�คืวามโง ถึวายทานิแกพระสงฆ� บัชาพระร%ตนิตร%ย นิ#กถึ#งคืวามด�ข้องบั�ดามารดา คืรบัาอาจารย�เป/นิต�นิ เราท�าอยางนิ�&ท'กอยางเราไมหว%งผลในิการตอบัแทนิในิป2จจ'บั%นิ เราม�คืวามต�องการอยางเด�ยวคื อ สร�างคืวามด�เพ !อสพระนิ�พพานิ อารมณ์�ท�!กลาวมานิ�&เป/นิอารมณ์�ข้อง โสดาบั%นิส%ตต%กข้%ตต'ง คื�าวา ส%ตต%กข้%ตต'ง ก4หมายคืวามวา เราเก�ดเป/นิมนิ'ษีย�อ�ก 7 ชาต� ก4จบัก�จเป/นิพระอรห%นิต�ได� ถึ�าหากทานิท%&งหลายจะถึามวา เอาสมาธ�จ�ตมาจากไหนิ ก4จะต�องตอบัวา ถึ�าหากทานิท%&งหลายคื�ดถึ#งพระพ'ทธเจ�า คื�ดถึ#งพระธรรม คื�ดถึ#งพระอร�ยสงฆ� วาทานิท%&งหลายท%&ง 3 ประการนิ�&ม�คืวามด�หาประมาณ์ม�ได� เราข้อยอมร%บันิ%บัถึ อคืวามด�ข้องพระพ'ทธเจ�า โดยจะปฏิ�บั%ต�ตามคื�าสอนิข้องพระพ'ทธเจ�าท'กอยาง และจะเว�นิถึ�อยคื�าห�ามปรามท�!พระพ'ทธเจ�าทรงห�ามไมให�ปฏิ�บั%ต� แล�วเราก4ยอมร%บันิ%บัถึ อพระอร�ยสงฆ�สาวกวาทานิม�คืวาด�ตามท�!พระพ'ทธเจ�าทรงสอนิ แล�วทานิปฏิ�บั%ต�ตาม เป/นิคืวามด�ท�!ทานิทรงคืวามบัร�ส'ทธ�C ม�จ�ตเป/นิส'ข้ ม�อารมณ์�เป/นิส'ข้อยางนิ�&เพราะอะไร เพราะวาทานิเช !อพระพ'ทธเจ�า ไมฝ่Bาฝ่Eนิข้�อห�าม และก4พยายามปฏิ�บั%ต�คืวามด�ท�!พระพ'ทธเจ�าทรงแนิะนิ�า ถึ�าหากวาบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายคื�ดอยางนิ�&ไว�เป/นิปกต� ถึ#งแม�วาบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายคื�ดอยางนิ�&ไว�เป/นิปกต� ถึ#งแม�วาทานิจะไมก�าหนิดร �ลมหายใจ

6

เข้�าออก ทานิจะไมภาวนิาวา พ'ทโธ ธ%มโม ส%งโฆ ก4ช !อวาทานิเป/นิผ�ม�สมาธ�ในิ พ'ทธานิ'สสต�กรรมฐานิ ธ%มมานิ'สสต�กรรมฐานิ ส%งฆานิ'สสต�กรรมฐานิ เพราะจ�ตเราทรงตรงอยในิคืวามด� ยอมร%บันิ%บัถึ อคืวามด�ข้องพระพ'ทธ พระธรรม พระสงฆ� นิ�!เป/นิองคื�สมาธ�ท�!ม�คืวามส�าคื%ญ

แคืท�!เรานิ%!งภาวนิาเพ !อให�จ�ตสงบัเฉพาะเวลา แตพอล มตาข้#&นิมาก4ปลอยอารมณ์�ลอยไปในิสถึานิท�!ตาง ๆ เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามช%!ว คื อ ไมยอมเคืารพในิศ�ล ไมยอมเคืารพในิธรรมท�!องคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าทรงแนิะนิ�า การหล%บัตาส%กแสนิป=หร อโกฎ�ชาต�ก4ไมม�ประโยชนิ�ใด ๆ ม%นิม�อยอยางเด�ยวคื อ อารมณ์�ทรงคืวามด�

ท�นิ�&ในิเม !อยอมร%บันิ%บัถึ อองคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�า พระธรรม พระสงฆ� เป/นิปกต� เม !อเรายอมร%บันิ%บัถึ อทานิเราก4ต�องทรงศ�ล 5 ในิศ�ลข้องตนิเองบัร�ส'ทธ�C พระม�ศ�ล 227 บัร�ส'ทธ�C เณ์ร ม�ศ�ล 10 บัร�ส'ทธ�C ฆราวาสม�ศ�ล 5 บัร�ส'ทธ�C นิ�!เราวาก%นิข้%&นิพระโสดาบั%นิ ส�าหร%บัศ�ล 8 นิ%&นิเป/นิข้%&นิข้องพระอนิาคืาม� ในิเม !อเราม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C ศ�ลนิะม%นิบัร�ส'ทธ�Cยากถึ�าอารมณ์�ใจเราต�!า ถึ�าม�อารมณ์�เลว ศ�ลจะบัร�ส'ทธ�Cได�ต�องม�อารมณ์�เย อกเย4นิ คื อ ม�อารมณ์�เป/นินิ�&า ไมใชม�อารมณ์�เป/นิไฟั ท%&งนิ�&เพราะวาต�องม�ใจประกอบัไปด�วยคืวามร%ก เห4นิคืนิและส%ตว�เป/นิท�!ร %กข้องเราท%&งหมด จ�ตต�องประกอบัไปด�วยคืวามกร'ณ์า คืวามสงสาร เห4นิคืนิและส%ตว�เราเห4นิวาเป/นิคืนิท�!เห4นิวาเราคืวรจะสงเคืราะห�ท%&งหมด ตามก�าล%งท�!เราจะพ#งท�าได� อารมณ์�จ�ตเราจะออนิโยนิ ไมหว%!นิไหวไปในิคืวามช%!ว พลอยย�นิด�เม !อบั'คืคืลอ !นิได�ด� ไมอ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ ! นิ อารมณ์�อ�จฉาร�ษียานิะ ม%นิเป/นิอารมณ์�ข้องส%ตว�นิรก ม%นิม�แตคืวามเราร�อนิ อารมณ์�ท�!ไมม�จ�ตอ�จฉาร�ษียาใคืรเป/นิอารมณ์�เย อกเย4นิ เป/นิอารมณ์�ข้องสวรรคื� เป/นิอารมณ์�ข้องพรหม เป/นิอารมณ์�ข้องนิ�พพานิ แล�วเราก4ม�

7

อ'เบักข้า หมายคืวามวาร �วาส�!งใดท�!ม%นิเป/นิธรรมดา เราไมสามารถึจะหล�กเล�!ยงได�

ท�นิ�&ถึ�าพรหมว�หาร 4 ม�แกบั'คืคืลใด บั'คืคืลนิ%&นิหาคืวามเลวไมได� ม�แตคืวามด� การท�!จะคื�ดฆาส%ตว�ต%ดช�ว�ตก4ไมม�ในิใจ เพราะเราม�คืวามร%ก คืวามสงสาร การจะล%กจะข้โมยเข้าม%นิก4ไมม� วาจาหยาบัคืายก4ไมม� วาจาสอเส�ยดย'ยงสงเสร�ม อารมณ์�อ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิก4ไมม� แล�วก4วาจาเพ�อเจ�อเหลวไหลไร�ประโยชนิ�ก4ไมม� นิ�!เป/นิอ%นิวาการทรงพรหมว�หาร 4 ท�าตนิให�เป/นิพระโสดาบั%นิได�งาย และก4แถึมใจอ�กนิ�ดหนิ#!งวาเราต�องการพระนิ�พพานิ ท�นิ�&การท�!เราคื�ดอยวาเราจะทรงศ�ล 5 ให�บัร�ส'ทธ�C คื อ ทรงศ�ลประจ�าเพศให�บัร�ส'ทธ�C อ%นินิ�&เป/นิ ส�ลานิ'สสต�กรรมฐานิ ถึ�าเราทรงอารมณ์�ไว�ได� ช !อวาเราม�ฌานิในิส�ลานิ'สสต�กรรมฐานิ ถึ�านิ#กถึ#งพระพ'ทธ พระธรรม พระสงฆ� อยเป/นิประจ�า ก4ช !อวาเราม�ฌานิอยในิอนิ'สต� 3 ท�นิ�&ถึ�าหากวาเราต%&งใจอยในิพรหมว�หาร 4 ประการเป/นิปกต� ก4ช !อวาเราม�ฌานิในิพรหมว�หาร 4 จ�ตนิ�อมไปถึ#งพระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์� ก4ช !อวาเราม�ฌานิในิ อ'ปสมานิ'สสต�กรรมฐานิ

เป/นิอ%นิวาอารมณ์�แหงการถึ#งพระโสดาบั%นิข้%&นิต�นิม�เพ�ยงเทานิ�& ข้อบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท'กทานิจงเข้�าใจวาการเป/นิพระโสดาบั%นิเป/นิข้องไมยาก คืนิด�เป/นิงาย คืนิเลวเป/นิยาก เพราะหากวาคืนิเลวม�ส%นิดานิอบัายภม�ต�ดมา ก4ยอมไมเห4นิคื'ณ์คืาข้องคืวามเป/นิพระโสดาบั%นิ โดยการปฏิ�บั%ต�คืวามด�เพ�ยงแคืเล4กนิ�อย

ตอจากนิ�&ไปข้อบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายพยายามต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออก ใช�คื�าภาวนิาพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ย จนิกวาจะได�ย�นิส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

ส%งโยชนิ�ข้องพระโสดาบั%นิ

8

ส�าหร%บัโอกาสนิ�& บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายได�พาก%นิสมาทานิพระร%ตนิตร%ยแล�ว ตอนิ�&ไปต%&งใจสด%บัคื�าแนิะนิ�าในิการปฏิ�บั%ต�พระกรรมฐานิ

ส�าหร%บัคื�าแนิะนิ�าว%นินิ�&จะข้อต%ดตอนิต�นิไป เพราะเป/นิการซึ่�&าก%นิบัอย ๆ ก4ถึ อวาเป/นิการเร�!มต�นิ เป/นิการเด�นิทางเข้�าสสายพระนิ�พพานิโดยตรง การปฏิ�บั%ต�ตนิให�สพระนิ�พพานินิ�!อาจจะต�องพดก%นิหลายว%นิหนิอย เพราะวาเพ !อคืวามเข้�าใจข้องนิ%กปฏิ�บั%ต� ว%นินิ�&จะยกเร !องสมาธ�ท�&งไป และก4จะไมปรารภจร�ตใด ๆ ท%&งหมด เพราะการเด�นิทางสายเข้�าสพระนิ�พพานิต�องเป/นิคืนิม�อารมณ์�จ�ตเข้�มแข้4ง จะไมยอมก�มศ�รษีะให�แกกรรมท'กอยาง ม�ฉะนิ%&นิแล�วทานิท%&งหลายก4จะเป/นิเหย !อข้องนิรก เร !องท�!พดก%นิถึ#งพระนิ�พพานิก4ไมต�องพดก%นิ เราจงร �ต%วข้องเรา

ท�นิ�&ตามพระบัาล�ท�!องคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าทรงตร%สถึ#งคืวามเป/นิพระอร�ยเจ�าข้% &นิพระโสดาบั%นิ สก�ทาคืาม� อนิาคืา อรห%นิต� ตร%สเป/นิเข้ตไว� ข้อบัรรดาทานิท%&งหลายจ�าไว�แล�วก4นิ�าไปประพฤต�ปฏิ�บั%ต� เพราะเป/นิจ'ดหมายปลายทางและเป/นิหนิทางท�!ตรงอยางย�!ง จะได�ไมเอนิไมเอ�ยง ไมม�คืวามสงส%ย การท�!อวดต%ววาร �มากต�าราไมม�คืวามหมาย คืวามส�าคื%ญม�อยอยางเด�ยว คื อ ท�าจ�ตให�หมดจากก�เลสเป/นิสม'จเฉทปหานินิ�&เป/นิคืวามต�องการข้ององคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�า และก4เป/นิคืวามต�องการข้องผมด�วย ข้อได�โปรดจ�าก%นิไว�ให�ด�วา ผมต�องการคืนิท�!ม�คืวามปรารถึนิาในิการต%ดก�เลสและก4พยายามต%ดก�เลส ไมใชเพาะก�เลส

ม�เหต'ท�!พระพ'ทธเจ�าทรงตร%สถึ#งกฎแหงการท�!จะปฏิ�บั%ต�ให�เข้�าถึ#งการเป/นิพระอร�ยเจ�าท�! เคืยปรากฏิอยเสมอวา บัรรดาพระภ�กษี'สงฆ�ในิพระพ'ทธศาสนิาท�!บัวชเข้�ามาแล�วต�องม�ส�กข้า 3 ประการ คื อ

9

1. อธ�ศ�ลส�กข้า ปฏิ�บั%ต�ศ�ลอยางย�!ง คื�าวา อยางย�!ง ก4หมายคืวามวา เคืรงคืร%ด ยอมต%วตายด�กวาศ�ลข้าด ม�ศ�ลจ%บัใจเป/นิอารมณ์� ส�!งใดท�!ข้%ดตอศ�ลเราไมท�า และส�!งใดท�!ข้%ดตอคืวามด�ท�!องคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าทรงตร%ส เราไมท�า

2. อธ�จ�ตส�กข้า พยายามเรงร%ดอารมณ์�สมาธ�ให�ต%&งม%!นิอยในิอารมณ์�สงส'ดจร�ง ๆ คื อ ฌานิ 4

3.อธ�ป2ญญาส�กข้า ม�ป2ญญาร �แจ�งเห4นิจร�ง ม�ป2ญญาสามารถึจะร �ก�าหนิดการต%ดก�เลสให�เป/นิสม'จเฉทปหานิเบั &องสง

ส�กข้า 3 ประการนิ�!ท�!วาเราจะต�องปฏิ�บั%ต�ก%นิ เพราะวา ภ�กข้' แปลวา ผ�เห4นิภ%ยในิสงสาร สมณ์ะ แปลวา สงบั หร อผ�ม�บัาปอ%นิลอยแล�ว นิ#กดนิ�&าใจข้องเรา วา นิ�&า ใจข้องเรานิะม%นิเลวหร อวาม%นิด� อ%ตตนิา โจทย%ตตานิ%ง พระพ'ทธเจ�ากลาววา จงเต อนิตนิไว�เสมอ ไมใชไปนิ%!งเต อนิคืนิอ !นิ คื อ ไปนิ%!งคือนิข้อด คือนิแคืะประณ์ามบั'คืคืลอ ! นิ ถึ�าเราไปนิ%!งคือนิข้อด คือนิแคืะประณ์ามบั'คืคืลอ !นิ นิ%!นิแสดงวาเราเลวเก�นิไปท�!จะเป/นิมนิ'ษีย�ได� เป/นิว�ส%ยข้องส%ตว�ในิอบัายภม� นิ�!เป/นิเร !องส�าคื%ญ เต อนิตนิไว�เสมอ

ส�าหร%บัอธ�ศ�ลส�กข้า พระพ'ทธเจ�าตร%สวา เป/นิว�ส%ยข้องพระโสดาบั%นิก%บัพระสก�ทาคืาม� จ�าให�ด�นิะ

อธ�จ�ตส�กข้า เป/นิว�ส%ยข้องพระอนิาคืาม�

อธ�ป2ญญาส�กข้า เป/นิว�ส%ยข้องพระอรห%ตผล

เป/นิอ%นิวาถึ�าเราพ�จารณ์าตามพระพ'ทธฎ�กาข้�อนิ�& จะเห4นิวาการปฏิ�บั%ต�ตนิตรงตอคืวามเป/นิพระอร�ยเจ�าเป/นิข้องไมยาก ไมยากเพราะอะไร

10

เพราะวาเราร �อยวาส�าหร%บัพระโสดาบั%นิก%บัพระสก�ทาคืาม�ไมม�อะไรมาก คื อ เป/นิผ�ปฏิ�บั%ต�ศ�ลอยางเคืรงคืร%ดนิ%!นิเอง

ท�นิ�&เราก4ห%นิไปดองคื�ข้องพระโสดาบั%นิ หร อวาไปดส%งโยชนิ�ข้องพระโสดาบั%นิ เอาส%งโยชนิ�กอนิ ส%งโยชนิ�ท�!เราจะละเข้�าถึ#งพระโสดาบั%นิ นิ%!นิก4คื อ 1. ส%กกายท�ฏิฐ� พ�จารณ์าวา อ%ตตภาพรางกายนิ�&ไมใชเรา ไมใชข้องเรา เราไมม�ในิรางกาย รางกายไมม�ในิเรา ส�าหร%บัส%กกายท�ฏิฐ�ข้�อนิ�&เราต%ดก%นิแตเพ�ยงเบัา ๆ เทานิ%&นิ คื�าวาต%ดเพ�ยงเบัา ๆ ก4หมายคืวามวาม�คืวามร �ส#กต%วอยเสมอวาเราจะต�องตาย เราไมประมาทในิช�ว�ต คื�ดไว�เสมอวาคืวามตายอาจจะม�แกเราได�ท'กข้ณ์ะ ไมใชวาว%นินิ�& พร' งนิ�& มะร นินิ�& คื�ดถึ#งคืวามตายไว�เป/นิปกต�วา เราอาจจะต�องตายเด�Fยวนิ�& เม !อเราคื�ดวาเราจะตายเด�Fยวนิ�& เราก4ต�องรวบัรวมก�าล%งใจสร�างคืวามด� เพ !อวาเม !อตายแล�วจะได�ไมไปตกอยในิอบัายภม� นิ�!ส�าหร%บัส%กกายท�ฏิฐ�ข้�อต�นิ

พระโสดาบั%นิถึ�าจะวาต%ดก4ย%งไมถึ#ง เร�ยกวา ข้%ดส�ฉว�วรรณ์ส%กกายท�ฏิฐ�ให�ม%นิผองใสข้#&นิเทานิ%&นิ เพราะวาอารมณ์�เด�มข้องเราม%นิเต4มไปด�วยคืวามโง เห4นิชาวบั�านิเข้าตาย ร � แตวาไมเคืยคื�ดเลยวาต%วจะตาย หาคืวามร �ส#กวาต%วจะตายไมได� ม�คืวามประมาทสร�างคืวามช%!วเป/นิปกต� นิ�!อารมณ์�เด�มข้องเราม%นิเลวแบับันิ�& ท�นิ�&พอมาถึ#งม�จ�ตหว%งต%&งใจจะปฏิ�บั%ต�ให�เป/นิพระอร�ยเจ�า ก4ต�องนิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� ถึ�าไมนิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� คืวามประมาทม%นิก4ม�อย เม ! อคืวามประมาทม�อย ตายแล�วก4ต�องไปตกอบัายภม�แนิ

เม !อเรานิ#กถึ#งคืวามตายแล�ว เราก4คื�ดวาถึ�าเราตายแล�วคืราวนิ�&เราจะไปไหนิ ถึ�าเราคื�ดวาเราจะเก�ดเป/นิคืนิใหมม%นิก4เลวเต4มท� ถึ�าเป/นิพอคื�าก4ถึ อวาข้าดท'นิ ท%&งนิ�&เพราะอะไร เราลงท'นิ 100 บัาท คื�าข้ายอย 9 ป= 10 ป= ก4

11

ม�ท'นิอยแคื 100 บัาท ถึ�าอยางนิ%&นิเราไมท�าเลยด�กวา เป/นิอ%นิวาเราก4ต%&งใจวาอยางเลวท�!ส'ด เราจะเป/นิผ�เข้�าถึ#งกระแสข้องพระนิ�พพานิ คื อ เป/นิพระโสดาบั%นิเป/นิอ%นิด%บันิ�อยท�!ส'ด เลวท�!ส'ด อยาล มนิะ เราต�องถึ อวาการท�าจ�ตให�เข้�าถึ#งพระโสดาบั%นินิ�!เป/นิคืวามเลวท�!ส'ด คื อ ได�ด�นิ�อยท�!ส'ดท�!เราต�องการจะพ#งถึ#ง

แตทวาการเข้�าถึ#งพระโสดาบั%นินิ�!ถึ อวาเข้�าถึ#งกระแสพระนิ�พพานิเป/นิระยะการท�!เราจะก�าวเข้�าไปสพระนิ�พพานิโดยไมถึอยหล%ง คื อ ไมกล%บัถึอยหล%งกล%บัมา เพราะ พระนิ�พพานิเบั &องต�นิเราจะเก�ดระหวางเทวดาก%บัมนิ'ษีย� หร อ ระหวางเทวดาก%บัพรหม มาเก�ดอยางละ 7 ชาต� พอเป/นิมนิ'ษีย�ชาต�ท�! 7 เราก4เป/นิอรห%นิต� ถึ�าเป/นิ โกล%งโกละ ม�คืวามเคืรงเคืร�ยด คื อ วารวบัร%ดอารมณ์�จ�ต ด#งอารมณ์�จ�ตไว�ม% !นิคืงกวา ส%ตต%กข้%ตต'ง อ%นินิ�&เราก4ม�จ%งหวะเก�ดมาเป/นิมนิ'ษีย�ก%บัเทวดาสล%บัก%นิอ�ก 3 ชาต� เราก4เป/นิอรห%นิต� ถึ�าม�อารมณ์�เคืรงคืร%ด เร�ยกวาม�อารมณ์�จ�ตม%!นิคืงอยางย�!งในิองคื�พระโสดาบั%นิ เราตายจากคืนิไปเป/นิเทวดาหร อพรหม พ�นิจากนิ%&นิมาเป/นิมนิ'ษีย�อ�กหนิ#!งชาต� เราก4เป/นิพระอรห%นิต� นิ�!เป/นิอ%นิวาอาการข้องพระโสดาบั%นิม� 3 อยาง ม� 3 ระด%บั

ท�นิ�& คืนิท�!เป/นิพระโสดาบั%นิจร�ง ๆ เราเอาอะไรเป/นิเคืร !องก�าหนิด

อ%นิด%บัแรก เราก4ต�องร �องคื�ข้องพระโสดาบั%นิ ท�นิ�&พดถึ#งส%งโยชนิ�ย%งไมจบั อ%นิด%บัแรกเรานิ#กถึ#งส%งโยชนิ� นิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� อารมณ์�ท�!เกาะข้%นิธ� 5 คื อ เกาะกาย คืราวนิ�&เราไมเกาะละ ปลอยนิ�อย ๆ คื�ดวารางกายนิ�&จะต�องตายแนิ เราคืวบัคื'มม%นิไมได�แนินิอนิ แม�แตองคื�สมเด4จพระช�นิวรเป/นิพระพ'ทธเจ�าก4ย%งไมสามารถึจะคืวบัคื'มรางกายไมให�ตายได� ม%นิ

12

ตายแนิ เราไมยอมเกาะม%นิเก�นิไป แตม%นิย%งเกาะอยนิะพระโสดาบั%นิเกาะกายเหม อนิก%นิแตไมหลงคื�ดวาม%นิจะไมตาย คื�ดวาม%นิจะตายไว�เสมอ

ท�นิ�&ส%งโยชนิ�ท�!สอง ทานิบัอกวา ว�จ�ก�จฉา เราใช�ป2ญญาพ�จารณ์าพระธรรมคื�าส%!งสอนิข้ององคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�า โดยเฉพาะในิเร !องข้อง ศ�ล วาเราพอจะเช !อได�ไหมท�!พระพ'ทธเจ�าทรงตร%สวา

ส�เลนิะ ส'คืต�ง ย%นิต� ศ�ลเป/นิป2จจ%ยให�ม�คืวามส'ข้

ส�เลนิะ โภคืะส%มปะทา ศ�ลเป/นิป2จจ%ยให�ทร%พย�ส�นิเย อกเย4นิ

ส�เลนิะ นิ�พพ'ต�ง ย%นิต� ศ�ลเป/นิป2จจ%ยให�เข้�าถึ#งพระนิ�พพานิ

ใช�ป2ญญาพ�จารณ์าศ�ล 5 ประการ วาเราต�องการให�บั'คืคืลท%&งหลายม�ศ�ลเพ ! อเรา แล�วเราละ เป/นิผ�ม�ศ�ลเพ ! อบั'คืคืลอ ! นิไหม คื�า วาเราต�องการให�คืนิอ !นิม�ศ�ลเพ !อเรา ก4 หมายคืวามวา เราไมต�องการให�ใคืรมาฆาเรา มาท�าร�ายเรา มาล%กทร%พย�ส�นิข้องเรา แยงคืนิร%กข้องเรา มาโกหกมดเท4จ พดเส�ยดส� พดคื�าหยาบั พดเพ�อเจ�อเหลวไหลไร�ประโยชนิ� และเป/นิคืนิไร�สต�ส%มปช%ญญะ อ%นินิ�&เราไมต�องการ

ในิเม !อเราไมต�องการเราก4ใช�ป2ญญาส� อยาท�าเป/นิคืวาย ๆ คื�ดวาเราไมต�องการอยางนิ�& แล�วคืนิอ !นิเข้าต�องการอยางนิ%&นิ โดยเฉพาะอยางย�!งม�คืวามส�าคื%ญท�!ส'ด ถึ�าพดคื�าหยาบั โกหกมดเท4จ เส�ยดส� ท�าลายก�าล%งใจข้องบั'คืคืลอ ! นิ พดเพ�อเจอเหลวไหล เป/นิอาการเส�ยดแทงใจข้องบั'คืคืลอ ! นิ ท�าลายคืวามด�ข้องบั'คืคืลอ !นิท�!ม�อารมณ์�จ�ตย%งไมม%!นิคืงนิ%ก อาการอยางนิ�&เก�ดข้#&นิ ใคืรเลว เราผ�พดนิ%!นิละเลวท�!ส'ด เพราะอะไรจ#งเลว เพราะไมคืวบัคื'มวาจาไว�ให�ด�

13

ท�นิ�&ทางกายละ ถึ�าหากวาวาจาม%นิไมด� กายไมด� ฆาส%ตว�ต%ดช�ว�ตล%กข้โมยข้องเข้า ย &อแยงคืวามร%ก ถึ�าเราเลวอยางนิ�& คืนิอ !นิเข้าไมต�องการ เราไปท�าเข้�า ก4จ%ดวาเราเลวเก�นิกวาท�!เข้าจะคื�ดวาเราเป/นิคืนิ นิ�!ม%นิเลวเก�นิไป

ส�าหร%บัการไร�สต�ส%มปช%ญญะเป/นิข้องด�ไหมการด !มส'ราเมร%ยเป/นิป2จจ%ยให�ไร�สต�ส%มปช%ญญะ ม%นิก4ไมด� คืนิไมม�สต�ส%มปช%ญญะนิ�!ส%ตว�เล�&ยงม�คืามากกวา เพราะย%งไง ๆ ม%นิก4เป/นิส%ตว�

รวมคืวามวา คืนิท�!ม�กายช%!ว ม�วาจาช%!ว ม�สต�ช%!ว อยางนิ�&ม�คืาไมเทาส%ตว�เล�&ยง เพราะอะไร เพราะส%ตว�เล�&ยงม%นิเป/นิส%ตว� ม%นิอยในิอบัายภม� ม%นิไมม�อารมณ์�พ�เศษี ม%นิย%งต�องโทษีอย แตเราเป/นิคืนิร �ด�ร �ช% !ว ร �ต%ววาถึ�าใคืรท�าคืวามด�คืวามชอบั ใคืรพดด�เราชอบั แตวาเรากล%บัท�าช%!วเพ !อเข้า เราพดช%!วเพ !อเข้า อยางนิ�&ม�คืาไมเทาส%ตว�เล�&ยง หร อจะกลาวไปอ�กท�ก4ม�คืาต%วไมเทาก%บัส%ตว�ท%!วไปในิโลกเลวกวาส%ตว� เพราะอะไร เพราะวาส%ตว�ตายแล�วเก�ดเป/นิส%ตว�ใหมหร อม�ฉะนิ%&นิก4เก�ดเป/นิคืนิ ม�ฉะนิ%&นิก4เก�ดเป/นิเทวดา แตคืนิท�!ม�กายช%!ว วาจาช%!ว ม�อคืต�ช%!ว ตายแล�วลงนิรก ถึ�าช%!วมากลงอเวจ�มหานิรก

นิ�!เราลองเท�ยบัก%นิวาคืนิประเภทนิ%&นิก%บัส%ตว�เดร%จฉานินิะใคืรจะด�กวาก%นิ เป/นิอ%นิวาคืนิประเภทนิ%&นิม�คืวามด�ไมเทาส%ตว�เดร%จฉานิ ใคืรต�องการบั�าง ถึ�าต�องการก4อยท�!นิ�!ไมได� เพราะท�!นิ�!ไมต�องการคืนิท�!เก�ดเป/นิคืนิแล�ว แตวาท�าตนิเพ !อคืวามเป/นิส%ตว�และเลวย�!งกวาส%ตว� เป/นิอ%นิวา เราต�องประณ์ามต%วแบับันิ�& อ%ตตนิา โจทย%ตตานิ%ง พระพ'ทธเจ�าทรงเต อนิ และส�านิ%กนิ�&พดเสมอวาจงเต อนิตนิร �ตนิอยเสมอ ระเบั�ยบัม� ว�นิ%ยม� ส�านิ%กนิ�&ถึ�าเลวแล�วละก4ไมคืวรจะไปอยท�!ไหนิเลย ถึ�าฟั2งภาษีาคืนิไมร �เร !องละก4จงอยาไปอยท�!ไหนิเลย ถึ�าท�!ด�ไมม�ใคืรเข้าคืบั เข้าฟั2งธรรมะก%นิว%นิละ 4 เวลา แตวาถึ�าย%งเลวอย แสดงวาส%ตว�เดร%จฉานิด�กวาเราเยอะ นิ�!เราต�องประณ์ามต%วแบับันิ�& เราอยาไป

14

นิ%!งมองคืนิอ !นิเข้า มองต%วเรา นิ�!เต อนิก%นิท'กเย4นิ ใคืรม�คืวามร �ส#กต%วบั�างไหมวาเราเลว ถึ�าเลวแล�วไมเห4นิวาเลว ก4แสดงวาเรารวมอยก%บั พระเทวท%ต ได�แนินิอนิ นิ�!เราต�องประนิามต%วเราแบับันิ�&

คืนิด�นิะเข้าไมยกยองต%วเอง คืนิด�เข้าจะประณ์ามต%วเอง เพราะวา พระพ'ทธเจ�าทานิบัอกวา อ%ตตนิา โจทย%ตตานิ%ง จงพยายามประณ์ามตนิไว�เสมอ โจทก4กลาวโทษี มองหาคืวามผ�ดข้องต%วไว�เป/นิปกต� อยาไปหาคืวามด� ในิเม !อม%นิหาคืวามผ�ดไมได�ละม%นิก4ด�เอง ถึ�าไมม�ช%!วละม%นิด�

ส%งโยชนิ�ท�!เราจะพ#งต%ด

1. ไมอาล%ยในิช�ว�ตมากเก�นิไป ร �วาเราจะต�องตาย

2. ไมสงส%ยในิคื�าสอนิข้องพระพ'ทธเจ�า

3. ร%กษีาศ�ลบัร�ส'ทธ�C

นิ�!เราจะเห4นิวาพระโสดาบั%นินิ�!ม�เทานิ�&

อ%นินิ�&เราก4ห%นิไปอ�กท�ถึ#งองคื� เม !อก�&เป/นิส%งโยชนิ� บั'คืคืลผ�เป/นิพระโสดาบั%นิม�อารมณ์�อยางนิ�&

1. เคืารพในิพระพ'ทธเจ�า

2. เคืารพในิพระธรรม

3. เคืารพในิพระสงฆ� แล�วก4

4. ม�ศ�ลห�าบัร�ส'ทธ�Cส�าหร%บัฆราวาส ส�าหร%บัพระม�ศ�ล 227 บัร�ส'ทธ�C ส�าหร%บัเณ์รม�ศ�ล 10 บัร�ส'ทธ�C ถึ#งพระสก�ทาคืาม�ก4เหม อนิก%นิม�เทานิ�&

15

ตอนินิ�&สมม'ต�วาคืนิท�!เข้าไมเคืยเจร�ญพระกรรมฐานิ แตชอบัสวดมนิต�เป/นิปกต� ม�ศ�ล 5 บัร�ส'ทธ�C จะถึามวาคืนิประเภทนิ�&เป/นิพระโสดาบั%นิได�ไหม ก4ต�องตอบัวาได� คืนิท�!เข้านิ%!งสวดมนิต�เป/นิปกต� เข้าสวดด�วยคืวามเคืารพพระพ'ทธเจ�า เคืารพพระธรรมในิพระอร�ยสงฆ� เพราะบัทสวดมนิต�ท'กบัทม�คืาเทาก%นิ คื อ สรรเสร�ญคืวามด�ข้องพระพ'ทธเจ�า สรรเสร�ญคืวามด�ข้องพระธรรม สรรเสร�ญคืวามด�ข้องพระอร�ยสงฆ� แล�วเข้าก4ม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C แตตอนินิ�&ต�องระว%งนิ�ดหนิ#!ง ถึ�าเราม�จ�ตเบัาเพ�ยงเทานิ�&อาจจะย%งไมได�พระโสดาบั%นิ อาจจะเร�ยกวา ก%ลยาณ์ชนิ

ท�นิ�& ถึ�าบั'คืคืลผ�นิ% &นิเข้าม�ก�าล%งใจเพ�!มไปอ�กนิ�ดหนิ#!งวา ท�!เรายอมเคืารพในิพระพ'ทธเจ�า ยอมเคืารพในิพระธรรม ยอมเคืารพในิพระสงฆ� ม�ศ�ล 5 บัร�ส'ทธ�Cอยางนิ�& เราม�คืวามประสงคื�อยางเด�ยว คื อ พระนิ�พพานิ ถึ�าอารมณ์�ใจเข้าหย%!งถึ#งพระนิ�พพานิอยางนิ�&เป/นิพระโสดาบั%นิแนิ นิ�!อารมณ์�พระโสดาบั%นิม�เทานิ�& พระสก�ทาคืาม�ก4เหม อนิก%นิ แล�วก4อยาล มอ�กนิ�ดหนิ#!งวา ท�าไมพระโสดาบั%นิย%งร%กเข้าอยละ ย%งอยากแตงงานิ ย%งอยากรวย ย%งม�คืวามโกรธ ย%งม�คืวามหลง นิ�!ก4ต�องย�&าลงไปอ�กนิ�ดวา ดองคื�ข้องพระโสดาบั%นิวาม�อะไรบั�าง โดยเฉพาะอยางย�!งท�!พระพ'ทธเจ�ากลาววา อธ�ศ�ลส�กข้า คื อ ม�ศ�ลย�!งเทานิ%&นิเอง พระโสดาบั%นิก%บัสก�ทาคืาม�คืวามส�าคื%ญอยท�!ศ�ล เข้าอยากรวยเข้าก4ไมโกงใคืร เข้าร%กเข้าก4อยในิข้อบัเข้ตข้องศ�ล เข้าโกรธเข้าไมฆาใคืร เข้าหลงร%ก หลงสวย หลงงาม เข้าก4ไมล มคืวามตาย นิ�!จะไว�วานิ�!เป/นิองคื�พระโสดาบั%นิ แล�วการปฏิ�บั%ต�เข้�าถึ#งคืวามเป/นิพระโสดาบั%นิ โดยเฉพาะอยางย�!ง อารมณ์�เบั &องต�นิ องคื�สมเด4จพระทศพลกลาววาเต4มไปด�วย อธ�ศ�ลส�กข้า

ส�าหร%บัในิการพดในิว%นินิ�&ก4ข้อย'ต�ไว�เพราะหมดเวลา

16

ตอจากนิ�&ไปข้อทานิท%&งหลายต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ยจนิกวาจะได�ย�นิส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

อารมณ์�ข้องพระโสดาบั%นิ

โอกาสนิ�&บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลาย ได�พาก%นิสมาทานิพระร%ตนิตร%ยแล�ว ตอไปนิ�& ข้อให�รวบัรวมก�าล%งใจให�อยในิเข้ตข้องก'ศล คื อ อ%นิด%บัแรกต%&งใจฟั2งเส�ยง ข้ณ์ะท�!ได�ย�นิเส�ยงช%ดร �เร !องท'กอยางท'กถึ�อยคื�า อยางนิ�&ช !อวา จ�ตเป/นิ สมาธ� เพราะคื�าวาสมาธ�แปลวา ต%&งใจไว�เฉพาะเหต'ใดเหต'หนิ#!ง นิ�!เราต%&งใจฟั2งเส�ยง เม !อฟั2งแล�วก4คื�ดตามเป/นิต%ว ป2ญญา

ว%นินิ�&พดตอถึ#งทางสายเข้�าสพระนิ�พพานิ เม !อวานินิ�&ได�กลาวไว�แล�วตามพระพ'ทธพจนิ�ท�!องคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าวา อธ�ศ�ลส�กข้า เป/นิก�าล%งข้องพระโสดาบั%นิก%บัพระสก�ทาคืาม� อธ�จ�ตส�กข้า เป/นิก�าล%งข้องพระอนิาคืาม� อธ�ป2ญญาส�กข้า เป/นิก�าล%งข้องพระอรห%ตผล นิ�!ถึ�าเราเข้�าใจรวบัร%ดในิการปฏิ�บั%ต�พระกรรมฐานิ เราก4จะม�ก�าล%งใจเข้�าถึ#งมรรคืผลได�โดยงาย แตท%&งนิ�&ก4ต�องเว�นิไว�แตวาเว�นิจาก ปล�โพธ� และ ต�ร%จฉานิกถึา

จงจ�าไว�วาอารมณ์�ใดท�!ประกอบัไปด�วยคืวามร%ก ประกอบัไปด�วยคืวามโลภ ประกอบัไปด�วยคืวามโกรธ ประกอบัไปด�วยคืวามหลง อ%นินิ%&นิพระพ' ทธเจ�ากลาววาเป/นิ อารมณ์�ข้อง ต�ร%จฉานิ คื�า วา ต�ร%จฉานิ ก4หมายคืวามวา ไปข้วาง เดร%จฉานินิ�!เข้าแปลวาไปข้วาง ๆ คื อ ม%นิข้วางจากทางด� ม%นิไมตรงด� เพราะวาอาการอยางนิ%&นิเป/นิอาการข้องเดร%จฉานิ ใจคื�ดเป/นิใจเดร%จฉานิ วาจากลาวต�ร%จฉานิกถึาเป/นิวาจาข้องเดร%จฉานิ อาการท�าเป/นิอาการข้องเดร%จฉานิ ใช�ไมได� พระพ'ทธเจ�าไมม�คืวามประสงคื�

17

ฉะนิ%&นิอาการข้องเดร%จฉานิท%&งหมด อ%นิพ#งจะเก�ดทางจ�ตก4ด� ทางวาจาก4ด� ทางใจก4ด� จงอยาม�ในิส�านิ%กข้องเรา จงระม%ดระว%ง ก�าล%งใจเป/นิส�าคื%ญ อยาเอาอารมณ์�ข้องเดร%จฉานิเข้�ามาใช�ในิจ�ตและจงอยาไปเพงเล4งบั'คืคืลอ !นิ จงอยาสนิใจก%บัอารมณ์�ข้องคืนิอ !นิ จงอยาสนิใจก%บัจร�ยาข้องบั'คืคืลอ !นิ ให�พยายามปร%บัปร'งใจตนิเองเป/นิส�าคื%ญ และให�ทรงพรหมว�หาร 4 ม�อ�ทธ�บัาท 4 ฟั2งแล�วก4ต�องจ�า จ�าแล�วก4ต�องประพฤต�ปฏิ�บั%ต� จงจ�าไว� ถึ�าจ�าไมได�ก4จงร �ต%ววาเลวเก�นิไป คืนิเลวเข้าไมเร�ยกวา คืนิ เข้าเร�ยกวา ส%ตว�ในิอบัายภม�

ตอไปนิ�&ให�ท'กคืนิคืวบัคื'มต%วเองเป/นิส�าคื%ญ อยาเข้�าไปย'งก%บับั'คืคืลอ !นิ ท'กคืนิท�!เข้�ามาในิส�านิ%กคืวรจะปฏิ�บั%ต�อยในิคืวามด� และ คืวบัคื'มต%วเองเป/นิส�าคื%ญ อยาท�าจ�ตเส�ย อยาท�าวาจาเส�ย อยาท�าใจเส�ย ถึ�าอยากจะเส�ยไปเส�ยท�!อ !นิ อยามาเส�ยท�!นิ�! เพราะอะไร

เพราะวาเราสอนิเพ !อคืวามอยเป/นิส'ข้ เราปฏิ�บั%ต�ก%นิเพ !อคืวามอยเป/นิส'ข้ คืวามเป/นิส'ข้เก�ดจากอะไร

หนิ#!ง อธ�ศ�ลส�กข้า ม�ศ�ลเป/นิปกต� คืนิท�!เข้าม�ศ�ลนิะ เข้าไมสร�างคืวามย'งให�เก�ดก%บับั'คืคืลอ !นิ เพราะวาเข้ามองหาคืวามเลวข้องต%วเป/นิส�าคื%ญ ถึ�าจ�ตข้องเราด�ละก4ม%นิก4ไมย'ง กายก4ด� วาจาก4ด� ถึ�าจ�ตข้องเราเลว วาจาก4เลว กายก4เลว ท'กคืนิจงส�านิ#กต%วไว� อยาให�ม�อะไรเก�ดข้#&นิ เป/นิการผ�ดระเบั�ยบัตามพระพ'ทธศาสนิาและตามระเบั�ยบัว�นิ%ยแล�วเราก�คืวบัคื'มศ�ล

ศ�ลข้องเราม�เทาไรปฏิ�บั%ต�ให�คืรบั ท�าไว�ให�ม%นิคืรบั ธรรมะม�เทาไรท�!องคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าสอนิ ม�เทาไรปฏิ�บั%ต�ให�คืรบั อารมณ์�สมถึะม� 40 ปฏิ�บั%ต�ให�ม%นิคืรบัองคื� ว�ป2สสนิาญาณ์ม�เทาไรปฏิ�บั%ต�ให�คืรบั ถึ�าพยายาม

18

คื�ดประพฤต�ปฏิ�บั%ต�อยอยางนิ�& ม%นิก4ไมม�เวลาท�!จะไปย'งก%บับั'คืคืลอ !นิ ถึ�าเราด�เส�ยแล�วก4ไมสร�างคืวามย'งยากคืวามเด อดร�อนิให�แกบั'คืคืลอ !นิ

อาการท�!ไมสร�างคืวามเด อดร�อนิให�แกบั'คืคืลอ !นิก4ช !อวาไมสร�างคืวามเด อดร�อนิให�แกตนิเอง คืนิอ ! นิเข้าม�อารมณ์�เป/นิส'ข้เราก4ม�อารมณ์�เป/นิส'ข้ ถึ�าเราท�าคืนิอ !นิเข้าให�ม�คืวามเราร�อนิ เราก4ได�ร%บัอารมณ์�เราร�อนิเชนิเด�ยวก%นิ พระพ'ทธเจ�ากลาววา ปชโก ละภะเต ปช%ง ว%นิทโก ปฏิ�ว%นิทะนิ%ง ผ�บัชายอมได�ร%บัการบัชาตอบั ผ�ไหว�ยอมได�ไหว�ตอบั ถึ�าเราม�พรหมว�หาร 4

เส�ยอยางเด�ยว ม%นิจะม�เร !องอะไรเก�ดข้#&นิคืวามเราร�อนิม%นิก4ไมเก�ดข้#&นิ

ข้อท'กทานิพยายามคืวบัคื'มก�าล%งใจ ประพฤต�ปฏิ�บั%ต�ให�ถึกแบับั เพราะสถึานิท�!นิ�&เป/นิพ'ทธเข้ต คื อ เป/นิเข้ตข้องพระพ'ทธเจ�า พระพ'ทธเจ�ายอมไมเล�&ยงคืนิช%!ว พระพ'ทธเจ�าทรงยกยองแตคืนิด� นิ�คืคืหะ ป2คืคืหะ เป/นิจร�ยาข้องพระพ'ทธเจ�า ใคืรด�ก4ยกยองสรรเสร�ญ คืวามด�เป/นิสวนิข้องคืวามด� ใคืรผ�ดพระพ'ทธเจ�าลงโทษี อยาเอาคืวามด�เข้�ามาบัวก ถึ อวาท�าคืวามด�แล�วท�าคืวามช%!วไมม�โทษีอ%นินิ�&ไมได� ม%นิคืนิละเร !อง นิ�!เป/นิการคืวบัคื'มก�าล%งใจข้องเราให�เข้�าถึ#งพระโสดาป2ตต�ผล

อารมณ์�แหงพระโสดาป2ตต�ผลนิ�!คืวามจร�งม%นิเป/นิหญ�าปากคือกแล�วพดก%นิงาย ๆ ก4เป/นิข้องเด4กเลนิส�าหร%บัผ�ใหญ เราบัวชก%นิเข้�ามาแล�ว เวลานิานิพอสมคืวรท�าไมไมร%กษีาอารมณ์�นิ�&ให�ได� นิ�!พดส�าหร%บัคืนิช%!ว ส�าหร%บัท�!ทานิม�อารมณ์�ด�ก4ม�มาก ท�!ร �วาอารมณ์�ช%!วก4เพราะวา ปากช%!ว จร�ยาเก�ดทางกายช%!ว ม%นิมาจากใจช%!ว ให�ร �ต%วคืวามช%!วข้องต%วไว� ท�นิ�&เราจะปราบัคืวามช%!วข้องเราได�ย%งไง ก4ทรงพรหมว�หาร 4 ไว�เป/นิส�าคื%ญ ถึ�าม�พรหมว�หาร 4 แล�วหาช%!วไมได�ศ�ลก4บัร�ส'ทธ�C

19

พระโสดาบั%นิ ทานิบัอกวาม�คืวามเคืารพในิพระพ'ทธเจ�า ม�คืวามเคืารพในิพระธรรม ม�คืวามเคืารพในิพระสงฆ� คื�าท�!จะเคืารพจร�ง ๆ หร อการท�!จะเคืารพจร�ง ๆ ก4คื อ คื'มศ�ลให�บัร�ส'ทธ�C ไมท�ากายท'จร�ต วจ�ท'จร�ต มโนิท'จร�ตให�เก�ดข้#&นิ ทรงกายส'จร�ต ทรงวจ�ส'จร�ต ทรงมโนิส'จร�ต นิ�!เป/นิจร�ยาข้องฆราวาส หร อข้องพระ ส�าหร%บัพระเณ์ร ม�ศ�ลห�ามากอยแล�วก4ไมคืวรจะเลว ถึ�าเลวละก4ไปเปร�ยบัเท�ยบัก%บัส%ตว�เดร%จฉานิ ส�ส%ตว�เดร%จฉานิไมได� ตามท�!พดแล�วเม !อคื นินิ�&

เม !อคื นิเราอธ�บัายก%นิมาแล�ววา อาการพระโสดาบั%นิก4ม�คืวามเคืารพในิพระพ'ทธ พระธรรม พระสงฆ� และม�ศ�ลห�าบัร�ส'ทธ�C เพราะม�อธ�ศ�ลส�กข้าเป/นิส�าคื%ญ เป/นิป2จจ%ยข้องพระโสดาบั%นิก%บัสก�ทาคืา ในิเม !อพดก%นิตอนินิ%&นิ และก4ปรารภก%นิบัอกวาการปฏิ�บั%ต�อยางนิ�&ไมต�องสนิใจเร !องจร�ต จร�ตม%นิจะเป/นิย%งไงก4ชาง เราสนิใจอยอยางเด�ยววาม�คืวามเคืารพในิพระพ'ทธเจ�า ในิพระธรรม ในิพระสงฆ� ม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C ม�นิ�พพานิเป/นิอารมณ์� แล�วก4ม�มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิเป/นิอารมณ์� นิ#กถึ#งคืวามตายไว�เป/นิปกต� วาตายแล�วเราจะไมยอมไปในิท�!ช%!ว

ท�นิ�&ถึ�าเราจะตายให�ม%นิด� ม%นิก4ต�องม�กายด� วาจาด� ม�ใจด� ถึ�าหากวาเราม�กายช%!ว วาจาช%!ว ตายแล�วม%นิก4ช%!ว คื อ พระโสดาบั%นิ คื'มก�าล%งใจให�ทรงอยอยในิคืวามด�เทานิ%&นิ ย%งไมสามารถึจะต%ดคืวามโลภได� ย%งไมสามารถึจะต%ดคืวามร%กได� ย%งไมสามารถึจะต%ดคืวามหลงได� แตส�!งท%&ง 4 ประการนิ�&ย%บัย%&งอยในิข้อบัเข้ตข้องศ�ล ม�วงแคืบัเข้�ามา

เม !อคื นินิ�&เราพดก%นิถึ#งอาการท�!จะทรงพระโสดาบั%นิ ถึ�าใคืรเข้าจะถึามหร อไมถึาม เราก4สร�างคืวามเข้�าใจข้องเราเอง เพราะคื�าวา พระโสดาบั%นินิ�!ไมต�องการสมาธ�หร อย%งไง ท�า ไมจ#งไมพดถึ#งสมาธ�ก%นิบั�าง เป/นิอ%นิวา

20

โสดาบั%นิไมต�องหาสมาธ�จ�ต หร อคืนิอ !นิเข้าถึามหร อทานิจะถึามก4ตามใจ หร อเข้าไมถึามก4ได� ก4เตร�ยมแก�คืวามเข้�าใจต%วเองเช�าไว� ก4จงตอบัเข้า บัอกวา

คืนิท�!นิ#กถึ#งพระพ'ทธเจ�า คื'ณ์คืวามด�ข้องพระพ'ทธเจ�าเป/นิปกต� ไมข้าดในิอารมณ์�ข้องจ�ต อ%นินิ�&เป/นิการเจร�ญพระกรรมฐานิเป/นิ พ'ทธานิ'สสต�กรรมฐานิ

ปรารภคื'ณ์คืวามด�ข้องพระธรรม ปฏิ�บั%ต�ตามพระธรรมคื�าส%!งสอนิท�!องคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าเป/นิปกต� ไมล มคืวามด�ในิพระธรรมท�!พระพ'ทธเจ�าทรงสอนิไว�แล�ว อ%นินิ�&เป/นิ ธ%มมานิ'สสต�กรรมฐานิ

เรานิ#กถึ#งคื'ณ์คืวามด�ข้องพระอร�ยสงฆ�ท�!ปฏิ�บั%ต�ตามพระพ'ทธเจ�าทรงส%!งสอนิ จนิได�บัรรล'มรรคืผลเราก4แสวงหาคืวามด�ตามนิ%&นิตามทานิ ปฏิ�บั%ต�ตามทานินิ#กถึ#งทานิเข้�าไว� อยางนิ�&เป/นิ ส%งฆานิ'สสต�กรรมฐานิ

เรานิ#กถึ#งศ�ลท�!องคื�สมเด4จพระพ�ช�ตมารทรงมอบัให� แนิะนิ�าส%!งสอนิเรา ระม%ดระว%งศ�ลท'กข้�อท'กส�กข้าบัทให�ปรากฏิอยคืรบัถึ�วนิอยด�วยด� อยางนิ�&เป/นิ ส�ลานิ'สสต�กรรมฐานิ

เราม�คืวามร �ส#กอยเสมอวาเราจะต�องตายแนิ จะตายเช�า ตายสาย ตายบัาย ตายเท�!ยง ตายด�วยอาการปกต� หร อด�วยอ'บั%ต�เหต'ก4ตาม ก4ข้#&นิช !อวาจะต�องตาย เราไมประมาทในิช�ว�ตกอนิท�!เราจะตาย จะกอบัโกยคืวามด�ใสก�าล%งใจไว�ให�ม%นิคืรบั พระพ'ทธเจ�าทรงสอนิแบับัไหนิ ปฏิ�บั%ต�ให�จบั ให�คืรบัท'กประการ ให�บัร�บัรณ์�ท%&งหมด ในิฐานิะท�!เป/นิสาวกข้ององคื�สมเด4จพระบัรมส'คืต อยางนิ�&เป/นิ มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิ

เป/นิอ%นิวาด�านิสมาธ�จ�ตข้องพระโสดาบั%นินิ%บัไปให�ด�วาม�อะไรบั�าง

1. พ'ทธานิ'สต� 2. ธ%มมานิ'สต� 3. ส%งฆานิ'สต�

21

4. ส�ลานิ'สต� 5. อ'ปสมานิ'สต� 6. มรณ์านิ'สต�

ท�นิ�&การเจร�ญพระกรรมฐานิพร�อม ๆ ก%นิเข้าท�าก%นิย%งไง การท�!จะเป/นิพระโสดาบั%นิม�กฎบั%งคื%บัวา อารมณ์�จ�ตต�!ากวาปฐมฌานิจะเป/นิพระโสดาบั%นิไมได� หร อวาจะเป/นิพระอร�ยเจ�าไมได� อยางเลวท�!ส'ดจ�ตต�องทรงอยในิปฐมฌานิเป/นิปกต� และอยางด�ท�!ส'ดจ�ตก4จะทรงอยในิฌานิ 4 เป/นิปกต� แตฌานิ 4 นิ�!ปกต�ไมได� ปกต�นิ�!หมายคืวามวา ถึ#งเวลาท�!เราจะใช� ในิยามปกต�ธรรมดาเราพด เราคื'ย เราท�า งานิ จ�ตต�องอยในิปฐมฌานิเป/นิปกต� แล�วอารมณ์�ปฐมฌานิเป/นิอยางไร

อารมณ์�ปฐมฌานิก4คื อวา เม !อก�จการงานิอยางใดอยางหนิ#!งเก�ดข้#&นิก%บัเรา อารมณ์�นิ�&จะคื'มอยในิอนิ'สต�ท%&งหกตลอดเวลา เราจะไมล มพระพ'ทธเจ�า เราจะไมล มพระธรรม เราจะไมล มพระสงฆ� เราจะล มศ�ล เราจะไมล มพระนิ�พพานิ เราจะไมล มนิ#กถึ#งคืวามตาย

นิ�!ถึ�าท'กคืนิท�าได�อารมณ์�อยางนิ�& ม%นิจะม�บั�างไหมท�!จะสร�างเด อดร�อนิให�ก%บับั'คืคืลอ !นิ จะไปย'งก%บัจร�ยาข้องบั'คืคืลอ !นิ จะไปย'งก%บัอาการข้องบั'คืคืลอ !นิ จะไปต�โนินิต�งนิ�! วาคืนินิ%&นิ ดาคืนินิ�& เส�ยดส�คืนิโนิ�นิเส�ยดส�คืนินิ�& ม%นิจะม�ไหม แล�วม�การทนิงตนิ ม%นิจะม�ไหม ไมม� ส�าหร%บัคืนิด�ประเภทนิ�&

คืวามจร�งพระโสดาบั%นิไมม�อารมณ์�สงพ�เศษีอะไรเลย ถึ�าเราเป/นิชาวบั�านิก4เป/นิชาวบั�านิช%&นิด�เทานิ%&นิ ถึ�าเป/นิพระก4เป/นิพระช%&นิเลว ไมใชพระช%&นิด� พระโสดาบั%นินิ�!เป/นิพระเร�!มต�นิ เป/นิพระเด4ก ๆ ถึ�าเป/นิพระก4เร�ยกวาพระช%&นิเลว ถึ�าเป/นิฆราวาสก4เป/นิฆราวาสช%&นิด� แตถึ�าอารมณ์�ข้องเราทรามลงกวาพระโสดาบั%นิละ ถึ�าเป/นิพระ ก4เลยเป/นิพระเดร%จฉานิไป ถึ�าฆราวาสก4จ%ดวาเป/นิ

22

ป'ถึ'ชนิคืนิหนิาแนินิไปด�วยก�เลส เป/นิพาลชนิ คืนิโง โงเพราะอะไร โงเพราะไมคื'มคืวามด� ไมหาคืวามส'ข้ให�เก�ดแกตนิ ท%&งนิ�&ก4เพราะวา คืนิท�!เข้�าถึ#งพระโสดาบั%นินิะม�อารมณ์�เป/นิส'ข้ปกต� ไมถึ อมงคืลต !นิข้าว คื�าวาไมถึ อมงคืลต !นิข้าว ก4คื อเข้าเฮท�!ไหนิไปท�!นิ% !นิ เข้าล อท�!โนินิด�ไปท�!โนินิ เข้าล อท�!นิ�!ด�มาท�!นิ�! ผลท�!ส'ดหาด�อะไรไมได� จ%บัไมถึก ม�อารมณ์�ไมแนินิอนิ ม�สต�ไมตรง อยางนิ�&ไมใชพระโสดาบั%นิ

ส�าหร%บัพระโสดาบั%นินิะอยท�!ไหนิก4อยท�!นิ% !นิ ท�!ไหนิไมส�าคื%ญ คื�าสอนิข้องอาจารย�องคื�ไหนิ พระองคื�ไหนิ องคื�ไหนิ ๆ ก4ไมส�าคื%ญ ถึ�าตรงตอคื�าสอนิข้ององคื�สมเด4จพระบัรมส'คืต พระโสดาบั%นิยอมร%บั ยอมไมถึ อวาอาจารย�เป/นิส�าคื%ญ ถึ อพระพ'ทธเจ�าเป/นิส�าคื%ญ ไมใชไปนิ%!งถึ อต%วบั'คืคืลวา พระองคื�นิ%&นิสอนิด� อาจารย�องคื�นิ�&สอนิไมด� เข้าไมถึ ออาจารย�เป/นิส�าคื%ญ เพราะทานิถึ อวาเป/นิ ศากยบั'ตรพ'ทธช�โนิรส

ฉะนิ%&นิ ทานิท�!ถึ#งพระโสดาบั%นิแล�วจ#งยอมร%บันิ%บัถึ อพระพ'ทธเจ�าวาเป/นิพระพ'ทธบั�ดา

อยาง พระนิางสามาวด� เม !อพระเจ�าอ'เทนิบัรมกษี%ตร�ย� พระบัาทท�าวเธอทรงข้อข้มา เพราะการหลงผ�ด ลงโทษีพระนิางสามาวด�โดยไมม�โทษี แตโทษีไมเก�ด เพราะลกศรไมท�าอ%นิตรายพระนิาง พระเจ�าอ'เทนิก�มลงจะกราบัข้อข้มา พระนิางบัอกวาข้อข้มาหมอมฉ%นิไมได� ต�องไปข้อข้มาตอบั�ดาข้องหมอมฉ%นิ นิ�!การผ�ดในิพระอร�ยเจ�า ต�องข้อข้มาตรงตอพระพ'ทธเจ�า ท�!เร�ยกวา ข้อข้มาตอบั�ดาเพราะถึ อพระพ'ทธเจ�าเป/นิพอ

ฉะนิ%&นิ ข้อทานิท%&งหลาย การปฏิ�บั%ต�พระกรรมฐานิ จงอยานิ�าคืวามเลวเข้�ามาไว�ในิจ�ต ข้อได�โปรดทราบัวาส�านิ%กข้องเราต%&งมานิานิพอสมคืวร องคื�เกาอยนิานิพอสมคืวร ถึ�าย%งม�อารมณ์�เลวอย เราก4จะคื%ดออกไป จะไม

23

เห4นิหนิ�าก%บับั'คืคืลผ�ใด ท�าคืวามด�เพ�ยงใด นิ%!นิเป/นิเร !องข้องคืวามด� แตคืวามช%!วต�องเป/นิเร !องข้องคืวามช%!ว อยาเอาคืวามด�เข้�ามาก�คืวามช%!ว อ%นินิ�&อภ%ยให�ไมได� พระพ'ทธเจ�าก4ปฏิ�บั%ต�อยางนิ%&นิ

เพราะฉะนิ%&นิ ข้อทานิท%&งหลาย ถึ�าปรารถึนิาจะทรงคืวามเป/นิพระโสดาบั%นิไว� แตคืวามจร�งพระโสดาบั%นินิ�!ใคืรปฏิ�บั%ต�เต4ม 3 เด อนิ ไมได�พระโสดาบั%นินิ�!ร �ส#กวาจะเลวเก�นิไป เพราะม%นิเป/นิข้องไมยาก จะเลวเก�นิกวาท�!คื�ดวาม�คืวามด�อยบั�าง เพราะวาอะไร เพราะวาม�คืวามเคืารพในิพระพ'ทธเจ�า เคืารพในิพระธรรม เคืารพในิพระสงฆ� นิ#กถึ#งคืวามด�ข้องทานิเป/นิปกต� อ%นินิ�&ม%นินิาจะม�ก%บัพวกเราอยแล�วเป/นิธรรมดา และการม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�Cม%นิก4คืวรจะม�อยแล�ว นิ#กถึ#งพระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์� ม%นิก4คืวรจะม�ได�เป/นิข้องไมยาก นิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� ม%นิก4คืวรจะม�อยแล�ว และการต%ดก�เลสก4ไมม�คืวามส�าคื%ญตรงไหนิ ย%งม�คืวามร%กในิเพศ ย%งม�คืวามอยากรวย ย%งม�คืวามโกรธ ย%งม�คืวามหลงแตไมละเม�ดศ�ล ร%กแตไมร%กนิอกข้อบัเข้ตข้องศ�ล อยากรวยก4รวยด�วยคืวามบัร�ส'ทธ�C คื อ ไมคืดโกงใคืร ท�ามาหาก�นิตามปกต� โกรธแตเราไมประห%ตประหารบั'คืคืลอ !นิ หลง ย%งร%กสวยร%กงาม แตไมล มคืวามตาย นิ�!เป/นิข้องงาย ๆ หญ�าปากคือก เป/นิข้องท�!ไมเก�นิว�ส%ย พอจะท�าได�

หว%งวาตอไปนิ�&ทานิท%&งหลายคืงจะไมม�ใคืรเลว ม�แตคืวามด�และก4ทรงคืวามด�ท%&งหลายอยางนิ�&ไว� ถึ�าเป/นิพระทรงคืวามด�แคืนิ�&ผมถึ อวาเลวเก�นิไปในิฐานิะท�!คืรองผ�ากาสาวพ%สตร� ส�าหร%บับัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท�!เป/นิฆราวาสก4ข้อยกยองวา ถึ�าทรงไว�ได�จ%ดวาเป/นิคืวามด�

และตอจากนิ�&ไปข้อทานิท%&งหลายโปรดต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�า หายใจออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตาม

24

อ%ธยาศ%ย จนิกวาจะได�ย�นิเส�ยงส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

อารมณ์�ข้องพระโสดาบั%นิและพระสก�ทาคืาม�

การทรงจ�ตในิด�านิห�ร�และโอตต%ปปะ

ตอไปนิ�&ก4ข้อให�ต%&งใจศ#กษีาข้�อว%ตรปฏิ�บั%ต� ในิตอนิกอนิได�พดถึ#งจร�ยาข้องการปฏิ�บั%ต�ให�เข้�าถึ#งคืวามเป/นิพระโสดาบั%นิ แตในิตอนินิ%&นิร �ส#กวาจะเป/นิพระโสดาบั%นิข้%&นิส%ตต%กข้%ตต'งมากกวา ท%&งนิ�&เพราะอะไร เพราะวาเราใช�การพ�จารณ์า

อ%นิด%บัแรก พ�จารณ์าถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� การนิ#กถึ#งคืวามตายนิ�!บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ท ต�องถึ อวาเป/นิจ'ดส�าคื%ญท�!เราจะต�องคื�ดเป/นิปกต� ถึ�าลงได�คื�ดถึ#งคืวามตายแล�วคืนิม%นิก4เลวได�ยาก ท�!เลว ๆ นิ%!นินิะ โดยมากไมได�นิ#กถึ#งคืวามตาย จ#งได�ท�าคืวามช%!วก%นิท'กอยาง

ข้าด ห�ร� และ โอตต%ปปะ

ห�ร� ได�แก คืวามละอายแกคืวามช%!ว

โอตต%ปปะ คืวามเกรงกล%วผลข้องคืวามช%!ว จะท�าคืวามเราร�อนิให�เก�ด

ท�!เลวก%นิมาได�ก4เพราะอาศ%ยคื'ณ์ธรรมท%&งสองประการนิ�&ไมม�ในิจ�ต คืนิเราถึ�าข้าดห�ร�และโอตต%ปปะ ก4เป/นิอ%นิวาไมใชมนิ'ษีย�เพราะวา มนิ'ษีย� แปลวา ม�ใจสง ย�!งเป/นิพระภ�กษี'สามเณ์รด�วยแล�วก4เลวมากเต4มท�

ฉะนิ%&นิคื�าสอนิแตละคืราว ท%&งตอนิเย4นิ ตอนิเช�า ตอนิกลางคื นิ ตอนิด#กก4ตาม ม%นิจะเต อนิก%นิอยเสมอวา ให�นิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� จะได�ประกอบัคืวามด� องคื�สมเด4จพระช�นิส�ห�เองก4ได�ทรงตร%สแก�พระอานินิท�วา

25

"อานิ%นิทะ ดดอนิอานินิท� เราเองนิ#กถึ#งคืวามตายท'กลมหายใจเข้�าออก"

นิ�!คืนิด�อยางพระพ'ทธเจ�าเป/นิจอมอ%จฉร�ยะ หร อวาเป/นิจอมข้องสมณ์ะท%&งหมด พระองคื�ก4ย%งก�าหนิดจ�ตจ%บัคืวามตายเป/นิอารมณ์� ไมม�คืวามประมาทในิช�ว�ต เพราะอะไร

ก4เพราะวา คืนิถึ�านิ#กถึ#งคืวามตาย ก4ต�องม�คืวามร �ส#กวา ถึ�าเราจะอย ก4อยอยางคืนิด� ถึ�าตายเป/นิผ�เราก4จะเป/นิผ�ด� ถึ�าไมนิ#กถึ#งคืวามตาย ม%นิก4ข้าดห�ร�โอตต%ปปะ ถึ�าอยอยางคืนิก4เป/นิคืนิเลว ถึ�าตายเป/นิผ�ม%นิก4เป/นิผ�เลว คื อ เป/นิผ�ในินิรก เป/นิผ�ประเภทเปรต เป/นิผ�ประเภทอส'รกาย เป/นิผ�ประเภทส%ตว�เดร%จฉานิ นิ�!ผลร�ายส�าหร%บัคืนิท�!ไมนิ#กถึ#งคืวามตายและข้าดห�ร�โอตต%ปปะ

ฉะนิ%&นิข้อทานิท%&งหลายเม !อสร�างคืวามด� ก4ทรงจ�ตไว�ในิด�านิห�ร�และโอตต%ปปะ คืวบัก%บัคืวามร �ส#กต%ววาเราจะต�องตาย

คืวามจร�ง คืวามตายนิ�!ม� 2 อยาง ตายประเภทส�&นิลมปราณ์ นิ%!นิอยางหนิ#!ง ตายประเภทท�!ม�ลมปราณ์ นิ%!นิอยางหนิ#!ง ต%วอยาง เชนิ พระนิางสามาวด�ก%บัหญ�ง 500 ถึกนิางมาคื%นิธ�ยาอ�จฉาร�ษียา ในิท�!ส'ดถึ#งก%บัจ�างให�นิ�าชาย หร ออา เข้�าไปเผาปราสาทนิางก%บัหญ�ง 500 ให�ตายพร�อมก%นิ แตหญ�งท%&ง 500 นิ%&นิม�คืวามไมประมาทในิช�ว�ต เพราะอารมณ์�จ�ตเป/นิพระโสดาบั%นิอยแล�ว จ#งได�แนิะนิ�าก%นิวาพวกเราท%&งหลายจงอยาโกรธในิพระนิางมาคื%นิธ�ยา จงอยาโกรธในิมาคื%นิธ�ยาพราหมณ์�ผ�เผาปราสาท จงม�จ�ตคื�ดให�อภ%ยแกคืนิท%&งสอง เรงร%ดรวบัรวมก�าล%งใจสร�างคืวามด�ให�สงย�!งข้#&นิไป ในิข้ณ์ะท�!ไฟัใกล�เข้�ามาจวนิจะเผาเข้�ามาถึ#งกาย ก4ปรากฏิวาบัางคืนิได�เป/นิพระสก�ทาคืาม� บัางคืนิบัรรล'อนิาคืาม�

26

ท%&งนิ�&เพราะอะไร เพราะร �วาคืวามตายจะเข้�ามาถึ#งในิเด�Fยวนิ�& ทานิท%&งหมดท%&ง 500 คืนิไมม�คืวามประมาทในิช�ว�ต รวบัรวมก�าล%งจ�ตปลงข้%นิธ� 5

วา รป เวทนิา ส%ญญา ส%งข้าร ว�ญญาณ์ นิ�&ม%นิไมใชเรา ไมใชข้องเรา เราไมม�ในิรป เวทนิา ส%ญญา ส%งข้าร ว�ญญาณ์ ในิท�!ส'ดม%นิจะต�องตายแล�ว ตายด�ตายช%!วม%นิก4ตาย

การตายแบับันิ�&องคื�สมเด4จพระช�นิส�ห�บัรมศาสดาส%มมาส%มพ'ทธเจ�าทรงทราบั เพราะพระสงฆ�ไปรายงานิให�ฟั2งวา หญ�ง 500 ม�พระนิางสามาวด�เป/นิประธานิต�องถึกไฟัเผาตาย องคื�สมเด4จพระจอมไตรก4ทรงตร%สวา

"ภ�กข้เว ดกอนิภ�กษี'ท%&งหลาย หญ�ง 500 ท�!ถึ#งวาจะตายแล�วก4เหม อนิก%บัคืนิท�!ไมตาย"

เพราะอะไร เพราะวาเม !อม�ช�ว�ตอยเข้าก4สร�างแตคืวามด� เม !อตายไปแล�วก4ไปเป/นิผ�ด� คื อ เป/นิพระอร�ยะเจ�าเบั &องสง เป/นิพระสก�ทาคืาม�บั�าง เป/นิพระอนิาคืาม�บั�าง

เป/นิอ%นิวาทานิท�!เป/นิสก�ทาคืาม�เร !องอบัายภม�ไมต�องพดก%นิ ถึ�ากล%บัมาเก�ดเป/นิมนิ'ษีย�อ�กชาต�เด�ยวก4ไปนิ�พพานิ ทานิท�!เป/นิอนิาคืาม�ตายไปเป/นิเทวดาแล�วนิ�พพานิบันินิ%&นิ องคื�สมเด4จพระภคืว%นิต�กลาววาเข้าผ�นิ% &นิย%งไมตาย คื อ ไมตายจากคืวามด� ม�คืวามด�ก�าวข้#&นิสงกวาเม !อม�ช�ว�ตอยปกต�

ส�าหร%บัพระนิางมาคื%นิธ�ยา ก4ถึกพระเจ�าอ' เทนิบัรมกษี%ตร�ย�ส% !งประหารช�ว�ตพร�อมด�วยพวกและญาต� ในิฐานิะท�!เป/นิจอมอ�จฉาร�ษียาคืนิอ !นิ คื อ อ�จฉาร�ษียาพระนิางสามาวด�พร�อมด�วยหญ�ง 500 ท�!เป/นิบัร�วาร จนิกระท%!งถึ#งคืวามตาย ในิท�!ส'ดพระเจ�าอ'เทนิบัรมกษี%ตร�ย� พระบัาทท�าวเธอก4ส% !งให�จ%บัพระนิางมาคื%นิธ�ยาก%บับัรรดาญาต�ท%&งหลาย โดยเฉพาะญาต�ท%&งหลาย

27

เหลานิ%&นิให�หล'มฝ่2งลงไปคืร#!งต%วแล�วให�เอาฟัางส'มให�เลยห%ว ส%!งเอาไฟัจ'ดแล�วก4ใช�ช�างเท�ยมไถึเหล4กเด�นิไถึพวกนิ%&นิข้าดกลางต%ว

ส�าหร%บันิางมาคื%นิธ�ยา จอมอ�จฉาร�ษียาเป/นิห%วหนิ�าคืนิในิด�านิท�าลายคืวามด�ข้องบั'คืคืลอ !นิ พระเจ�าอ'เทนิบัรมกษี%ตร�ย�พระบัาทท�าวเธอให�จ%บัผกม อสองม อ แข้วนิเท�าหว�ด ๆ ก%บัพ &นิให�เอาผ�าม�วนิ ๆ ย%ดใสปาก แล�วเช อดเนิ &อท�ละช�&นิ เอามาทอดนิ�&าม%นิ ทอดส'กก4บั%งคื%บัให�นิางมาคื%นิธ�ยาก�นิจนิกวาจะตาย

การตายแบับันิ�& องคื�สมเด4จพระช�นิส�ห�กลาววา นิางมาคื%นิธ�ยาในิสม%ยท�!ย%งไมตายก4เหม อนิก%บับั'คืคืลท�!ตายแล�ว คื อ ม�แตคืวามช%!วไมม�คืวามด� ตายจากคืวามเป/นิส'ข้ ม�แตคืวามเราร�อนิ

นิ�!การท�!จะบั�าเพ4ญตนิให�เป/นิพระโสดาบั%นิ เราก4ต�องนิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิปกต� ถึ�าพวกเราเป/นิพระโสดาบั%นิไมได� ก4ร �ส#กวาเป/นิท�!นิาเส�ยดาย อยในิสถึานิท�!เชนินิ�& ร%บัฟั2งธรรมะก%นิท'กว%นิ ว%นิละหลายเวลา ย%งจะคืบัก%บัคืวามช%!ว คื อ ข้าดห�ร�และโอตต%ปปะ เข้�ามาเป/นิประจ�า ตามท�!เคืยปฏิ�บั%ต�ก%นิมาในิกาลกอนิ ก4ร �ส#กวาจะเลวเก�นิไปส�าหร%บัการเก�ดเป/นิคืนิ ไมสมคืวรจะเอาภาคืข้องมนิ'ษีย�เข้�ามาสวมกาย เอาใจเข้�ามาส�งในิภาคืข้องมนิ'ษีย� โดยเฉพาะอยางย�!งถึ�าเป/นิพระภ�กษี'สามเณ์รก4จะเลวมากท�!ส'ด เพราะวาภ�กษี'สามเณ์รจะต�องม� อธ�ศ�ลส�กข้า อธ�จ�ตส�กข้า อธ�ป2ญญาส�กข้า

ฉะนิ%&นิ จงพยายามรวบัรวมก�าล%งใจให�ทรงไว�เฉพาะคืวามด� อยาปลอยให�คืวามเลวม%นิหล%!งไหลเข้�ามาสใจอ�ก เพราะคืวามเลวไมให�ผลคืวามส'ข้แกผ�ประพฤต�ปฏิ�บั%ต� ม�อยางเด�ยวคื อ คืวามท'กข้� คืวามเราร�อนิ เชนิเด�ยวก%บันิางมาคื%นิธ�ยา จงอยานิ#กวาจะม�ใคืรเข้าปรานิ�ในิฐานิะท�!เราเป/นิคืนิเลว ม%นิหาไมได� โลกนิ�&ท%&งโลกไมม�ใคืรเข้าเมตตาปรานิ�คืนิเลว

28

ท�นิ�&การลงโทษี เราก4จงอยาคื�ดวาคืนิอ !นิจะต�องมาลงโทษีเรา กอนิท�!คืนิอ !นิจะลงโทษี กรรมท�!เราท�าคืวามช%!วม%นิก4ท�าคืวามเราร�อนิให�เก�ดข้#&นิแกเรา ใคืรเข้าพดคืวามช%!วคืราวใดเราก4สะด'�งเพราะเราม%นิเลว พระพ'ทธเจ�าตร%สวา "อ%ตตนิา โจทย%ตตานิ%ง" จงเต อนิตนิไว�เสมอ และจงโจทก�ตนิ กลาวโทษีตนิไว�เป/นิปกต� หาคืวามช%!วข้องต%ว อยาไปหาคืวามช%!วข้องบั'คืคืลอ !นิ ถึ�าเลวมากเทาไหร เราก4เพงเล4งคืวามเลวข้องบั'คืคืลอ !นิมากเทานิ%&นิ ถึ�าเราด�มากเทาไหรเราก4ไมมองเห4นิคืวามเลวข้องบั'คืคืลอ !นิ เพราะยอมร%บันิ%บัถึ อกฎข้องกรรม ท�!เราย%งไปแสหาคืวามเลวข้องบั'คืคืลอ !นิ เส�ยดส�เข้าบั�าง พดจากระทบักระเท�ยบัเข้าบั�าง ท�าลายคืวามส'ข้ใจเข้าบั�าง นิ%!นิแสดงวา เราม%นิเลวท�!ส'ดข้องคืวามเลว คื อ คืวามเลว ม%นิไมได�ข้%งอยเฉพาะในิใจ ม%นิไหลออกมาทางกาย ไหลออกมาทางวาจา เพราะม%นิล�นิ นิ�!ข้อท'กทานิจงจ�าไว� อยาไปมองดคืวามเลวข้องคืนิอ !นิ มองดคืวามเลวข้องตนิ ไมต�องไปปร%บัปร'งบั'คืคืลอ ! นิเข้า ปร%บัปร'งเราเองให�ม%นิด�ท�!ส'ด

ท�นิ�& จ�ตท�!ม%นิจะด�ม%นิด�ตรงไหนิ ก4ด�ตรงวานิ#กถึ#งคืวามตาย ม�ห�ร�และโอตต%ปปะ อายคืวามช%!ว เกรงกล%วคืวามช%!ว คืวามช%!วม%นิม�อะไรบั�าง เราก4ร �ก%นิอยแล�ว เราต�องเป/นิผ�ม�ศ�ล ถึ�าท�าลายคืวามส'ข้ข้องบั'คืคืลอ !นิจะช !อวาเราเป/นิผ�ม�ศ�ลได�ย%งไง ท�าลายคืวามด�ข้องบั'คืคืลอ !นิ เราจะเป/นิผ�ม�ศ�ลได�ย%งไง

จ�ตข้องเรานิอกจากจะท�าอธ�ศ�ลส�กข้าแล�ว ก4ต�องเป/นิอธ�จ�ตส�กข้า อธ�จ�ตส�กข้า คื อ ทรงจ�ตให�อยในิคืวามด�ตลอดเวลา ม�พรหมว�หาร 4 เป/นิเคืร !องประจ�าใจ ถึ�าเราอายคืวามช%!ว เกรงกล%วผลข้องคืวามช%!ว ก4ต�องใช�พรหมว�หาร 4 เข้�ามาประคื%บัประคืองอารมณ์�ข้องจ�ตเม !อพรหมว�หาร 4 คื อ

เมตตา ในิคืนิท%&งหลายและส%ตว�ท%&งหมด

กร'ณ์า ม�คืวามสงสารปรารถึนิาเก &อกลจะให�ม�คืวามส'ข้

29

ม'ท�ตา ม�จ�ตใจออนิโยนิ ไมอ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิ เม !อเห4นิบั'คืคืลอ !นิได�ด�ก4พลอยย�นิด�ด�วย

อ'เบักข้า วางเฉยในิเม !อกฎข้องกรรมหร อกรรมอยางใดอยางหนิ#!งม%นิเก�ดข้#&นิ ม%นิส'ดว�ส%ยท�!จะพ#งระง%บัได� เราก4วางเฉยไมด�&นิรนิ คื อ ไมซึ่�&าเต�มเม !อบั'คืคืลอ !นิได�ร%บัคืวามท'กข้�

นิ�!ถึ�าอาการท%&ง 4 อยางนิ�&ม�อยในิใจข้องเรา คืวามช%!วม%นิจะเก�ดข้#&นิไมได� ท�!เราต�องช%!วก%นิเพราะวาข้าดห�ร�และโอตต%ปปะ ข้าดนิ#กถึ#งคืวามตาย ข้าดพรหมว�หาร 4 ถึ�าข้าดส�!งท%&ง 3 ประการนิ�& ศ�ลเราม%นิก4ไมม� จะทรงเพศเป/นิพระ จะทรงเพศเป/นิเณ์ร จะทรงเพศเป/นิอ'บัาสกอ'บัาส�กา ก4ส%กแตวาพ#งม�เพ�ยงเพศเทานิ%&นิ อยางนิ�&พระพ'ทธเจ�าถึ อวาเถึนิ เถึนิแปลวาห%วข้โมย คื อข้โมยเพศข้องสมณ์ะมาใช� แตนิ�&า ใจจร�ง ๆ นิ%&นิเลวย�!งกวาส%ตว�เดร%จฉานิ เพราะส%ตว�เข้าถึ อวาเป/นิส%ตว�อยแล�วม%นิจะรบักวนิก%นิเข้าก4เป/นิส%ตว�อยในิอบัายภม� แตคืนิเราม�นิ�&าใจคืล�ายส%ตว�ไมยอมร%บันิ%บัถึ อคืวามด�ซึ่#!งก%นิและก%นิ ม%นิก4เลวกวาส%ตว� นิ�!ต�องประณ์ามตนิอยางนิ�& การประณ์ามตนิต�องประณ์ามให�หนิ%ก อยาประณ์ามเบัา อยามองในิด�านิข้องคืวามด�

ถึ�าจ�ตข้องเราทรงอยในิพรหมว�หาร 4 แล�วม�อะไรบั�างท�!ม%นิจะเก�ดข้#&นิ นิ%!นิก4คื อ ศ�ลบัร�ส'ทธ�C ไมต�องระม%ดระว%งศ�ล คืวามเป/นิผ�ม�เหต'ม�ผล ม�คืวามเคืารพในิองคื�สมเด4จพระทศพลก4ม�พร�อมบัร�บัรณ์� เพราะอะไร เพราะคืนิท�!ทรงศ�ลบัร�ส'ทธ�C ก4แสดงวาม�คืวามเคืารพในิพระพ'ทธเจ�า ม�คืวามเคืารพในิพระธรรม ม�คืวามเคืารพในิพระสงฆ� เพราะวา พระพ'ทธ พระธรรม พระสงฆ� ทรงแนิะนิ�าให�จ�ตอยในิข้อบัเข้ตนิ�& เราม�คืวามเคืารพในิองคื�สมเด4จพระช�นิส�ห�เป/นิต�นิ เราจ#งม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C เราจ#งร �จ%กอายคืวามช%!วเกรงกล%วคืวามช%!ว จ#งได�ม�การประกอบัคืวามด� คื อ จ�ตทรงพรหมว�หาร 4 ม�ห�ร�โอตต%ปปะ นิ#กถึ#ง

30

คืวามตายเป/นิอารมณ์� อยท�!ไหนิก4ม�แตคืวามเย อกเย4นิ ม�แตคืวามเป/นิส'ข้ เราก4เป/นิส'ข้ บั'คืคืลอ !นิก4เป/นิส'ข้ เพราะกายไมเส�ย ปากไมเส�ย ท%&งนิ�&เพราะวาใจไมไมเส�ย ถึ�ากายเส�ย ปากเส�ย ก4แสดงวาใจม%นิเส�ย ๆ มากจนิล�นิมาถึ#งกาย ถึ#งวาจา นิ�!เป/นิอ%นิวาถึ�าทรงคื'ณ์ธรรมอยางนิ�&ได� คืวามเป/นิพระโสดาบั%นิก4ยอมปรากฏิ

ท�นิ�&ส�าหร%บัว%นินิ�&ข้อดเวลากอนิ พอจะม�เวลาพดไหม ข้อพดตอไปวา เราพดก%นิมาถึ#งด�านิพระโสดาบั%นิวา ประกอบัไปด�วยองคื� 4 ประการ คื อ

1. ม�คืวามเคืารพในิพระพ'ทธเจ�า

2. ม�คืวามเคืารพในิพระธรรม

3. ม�คืวามเคืารพในิพระสงฆ�

4. ม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C

นิ�!เป/นิองคื�ข้องพระโสดาบั%นิ แตองคื�ท%&งหลายอยางนิ�&จะเก�ดข้#&นิมาได�ก4เพราะอาศ%ยมรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิเป/นิเบั &องต�นิท�!เราคื�ดวาเราจะต�องตาย จงอยาคื�ดวาอ�กสองว%นิตาย สามว%นิตาย จงคื�ดไว�เสมอวาเราอาจจะต�องตายเด�Fยวนิ�& และตายก4จงตายด� ตายอยางพระนิางสามาวด�พร�อมด�วยหญ�ง 500 อยาเป/นิม�ลมปราณ์แตวาย นิตายจากคืวามด�อยางเหลาข้องนิางมาคื%นิธ�ยา

ท�นิ�&ส�าหร%บัอนิ'สต�ท�!จะพ#งปฏิ�บั%ต�ในิคืวามเป/นิพระโสดาบั%นิก4คื อ

1. มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิ นิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์�

2. พ'ทธานิ'สสต�กรรมฐานิ นิ#กถึ#งคืวามด�ข้องพระพ'ทธเจ�าเป/นิอารมณ์�

31

3. ธ%มมานิ'สสต�กรรมฐานิ นิ#กถึ#งคืวามด�ข้องพระธรรมเป/นิอารมณ์�

4. ส%งฆานิ'สสต�กรรมฐานิ นิ#กถึ#งคืวามด�ข้องพระสงฆ�เป/นิอารมณ์�

5. ส�ลานิ'สสต�กรรมฐานิ นิ#กถึ#งคืวามด�ข้องศ�ลเป/นิอารมณ์�

6. พรหมว�หาร 4 อยางนิ�&ไมเร�ยกวาอนิ'สต� ใคืรคืรวญในิพรหมว�หาร 4 จ%ดเป/นิกรรมฐานิกองหนิ#!งเป/นิอารมณ์�

7. อ'ปสมานิ'สสต� นิ#กถึ#งพระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์�

ท%&งหมดนิ�&ไมจ�าเป/นิต�องนิ%!งภาวนิา ให�ใช�จ�ตคืวบัคื'มอยตลอดท%&งเวลาล มตาและหล%บัตา นิ�!นิ%กปฏิ�บั%ต�ท�!ด�เข้าใช�แบับันิ�& ไมใชวาเวลาหล%บัตาท�าทาจะเป/นิคืนิด�แตพอล มตาข้#&นิมาแล�วคืวามอ%ปร�ย�ม%นิก4เก�ดแกจ�ต อ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิ กล%!นิแกล�งบั'คืคืลอ !นิ คื�ดประท'ษีร�ายบั'คืคืลอ !นิ อยางนิ�&ม%นิใช�อะไรไมได� ตายแล�วไปสอบัายภม� อยาวาแตพระโสดาบั%นิเลย กล%บัมาเป/นิคืนิม%นิย%งเป/นิไมได� เข้�าใจจ�ตตามนิ�&

ท�นิ�&พดก%นิไปแล�วในิด�านิข้องพระโสดาบั%นิ ข้อตอไปอ�กนิ�ดถึ#งอารมณ์�ข้อง พระสก�ทาคืาม� ส�าหร%บัพระสก�ทาคืาม�นิะ ท�าให�จ�ตละเอ�ยดลงไปกวานิ%&นิ คื อ ระง%บัโลภะ คืวามโลภ ระง%บัโทสะ คืวามโกรธ ระง%บัโมหะ คืวามหลง ให�เบัาบัางลง ย%งไมหมด คื อ คืวามโลภย%งม�อย แตวาเพลาลงไป คืวามโกรธย%งม�อย ย%บัย%&งไว�ได�เร4ว คืวามหลงย%งม�อย ม�อาการเพลาต%ว เป/นิอ%นิวาท%&งคืวามโลภ คืวามโกรธ คืวามหลงม%นิบัาง บัางกวาพระโสดาบั%นิ ทานิก4 เร�ยกวา สก�ทาคืาม� ส�าหร%บัส%งโยชนิ�ก4ม�คืวามประพฤต�เหม อนิก%นิ แตจ�ตละเอ�ยดกวา

32

ท�นิ�&ถึ�าหากวาเราระง%บัคืวามโลภ คืวามโกรธ คืวามหลง ได�ท�ละต%วม%นิก4ล�าบัาก เราก4มาย นิจ'ดศนิย�กลาง ก4คื อ ทรงพรหมว�หาร 4 เคืรงคืร%ด ม�คืวามม%!นิคืงในิพรหมว�หาร 4 มากข้#&นิ ม�ห�ร�และโอตต%ปปะมากข้#&นิ นิ#กถึ#งคืวามตายเห4นิช%ด ม�อารมณ์�ทรงต%วมากข้#&นิ ท�นิ�&เม !อเราม�พรหมว�หาร 4 ม�ห�ร�และโอตต%ปปะ นิ#กถึ#งคืวามตาย ใจม%นิก4เล�กโลภ เล�กโลภตรงไหนิ เพราะม%นิจะตาย ร � ท�าตะเก�ยกตะกายเหม อนิก%บัวาเก�นิพอด� ถึ�าหากวาหาอาหารหร อหาทร%พย�ส�นิมาด�วยส%มมาอาช�วะ ไมจ%ดวาเป/นิคืวามโลภ ต�องเอาอาการเก�นิพอด� ท�!ส�าคื%ญคื อ อยากจะได�ข้องบั'คืคืลอ !นิ แม�ไมท�าแตใจม%นิก4อยาก อยากจะโกงเข้า อยากจะข้มเหงเข้า อยากจะอ�จฉาร�ษียาเข้า อยากท'กอยางซึ่#!งเป/นิด�านิข้องคืวามเลว อ%นินิ�&ไอ�ต%วอยากต%วนิ�&เราต%ด งดม%นิเส�ยได�ด�วยอ�านิาจข้อง พรหมว�หาร 4 ห�ร� และ โอตต%ปปะ และ มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิ เอาอารมณ์� 3 ประการเข้�าคืวบัคื'ม คื�ดวาจะอยากได�ข้องเข้าไปท�าไม ได�มาแล�วม%นิก4ตาย ไมได�ม%นิก4ตาย ม�เทานิ�&ก4พอก�นิ หาก�นิแบับันิ�&ไมได�ม�ได�เทาไหรพอใช�พอก�นิ หาก�นิให�ม%นิรวยกวานิ�& หาก�นิด�วยคืวามส'จร�ตใจ ไมม�โทษี เพราะย%งเป/นิสก�ทาคืาม�

และอารมณ์�อ�กอ%นิหนิ#!งส�าหร%บัพระอนิาคืาม� ท�!ม�คืวามส�าคื%ญก4คื ออภ%ยทานิ ให�อภ%ยแกผ�ผ�ด เราเองก4พยายามไมท�าผ�ดอยเสมอ ทรงอารมณ์�ปกต�ในิมรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิเคืรงคืร%ด เคืารพในิคื'ณ์พระร%ตนิตร%ยเคืรงคืร%ด ม�ห�ร�และโอตต%ปปะเคืรงคืร%ด ศ�ลเคืรงคืร%ด และม�พรหมว�หาร 4

แข้4งกร�าวในิจ�ต ไมยอมให�จ�ตตกอยในิอ�านิาจข้องคืวามเลว นิ#กถึ#งการให�ทานิ การบัร�จาคือยตลอดเวลา ต%&งหนิ�าปรารถึนิาจะสงเคืราะห�คืนิอ !นิให�ม�คืวามส'ข้ เป/นิอ'ปสมานิ'สต� การนิ#กถึ#งพระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์� ม�จ�ตใจร%กพระนิ�พพานิอยางย�!ง

33

เพ�ยงเทานิ�&จ�ตใจข้องบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทชายหญ�ง ภ�กษี'และสามเณ์ร ถึ�าทรงอารมณ์�จ�ตได�อยางนิ�&จร�ง ๆ ทานิก4เป/นิสก�ทาคืาม� ซึ่#!งม%นิเป/นิข้องไมยาก ท�!ยากก4เพราะเราอยากเลว ถึ�าคืนิอยากด� พระโสดาบั%นิก%บัพระสก�ทาคืาม�ไมม�อะไรยาก สว%สด�

การอภ%ยทานิ

โอกาสนิ�&บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทได�พาก%นิสมาทานิพระร%ตนิตร%ยแล�ว ส�า หร%บัว%นินิ�&ก4จะพดตอเม ! อว%นิวานิ แตการเร�!มต�นิก4ข้อให�ท'กคืนิพยายามฝ่Hกฝ่นิอารมณ์�ไว� ว�ธ�การก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�า หายใจออกนิ�!เป/นิเร !องส�าคื%ญ เพราะการร �ลมหายใจเข้�าลมหายใจออกนิ�!เป/นิเร !องส�าคื%ญ เพราะการร �ลมหายใจเข้�าหายใจออกนิ�!เป/นิการระง%บัอาการฟั' Iงซึ่านิข้องจ�ต เราอธ�บัายก%นิมามาก พดก%นิมามาก ไมอยากอธ�บัายซึ่�&า ไมอยากพดซึ่�&า

ส�าหร%บัว%นินิ�&ก4จะได�ปรารภเร !องพระโสดาบั%นิก%บัพระสก�ทาคืาม�ตอไป เพราะวาทานิโสดาบั%นิก%บัสก�ทาคืาม�ละส%งโยชนิ�ได�เสมอก%นิ แตทวาม�อาการระง%บัตางก%นิ หมายถึ#งวาพระสก�ทาคืาม� ม�การระง%บั หร อการท�าโลภะ โทสะ โมหะ ให�เบัาบัางลง ส�าหร%บัพระสก�ทาคืาม�เบั &องต�นิ เร�ยกวา สก�ทาคืาม�มรรคื นิ%!นิก4ได�แกถึ อ อภ%ยทานิเป/นิส�าคื%ญ อภ%ยทานิท�!จะเก�ดข้#&นิมาได�ก4 อาศ%ยพรหมว�หาร 4 ถึ�าม�อยในิใจ ก4ม�แตคืวามร%กคืวามสงสาร ต%ดคืวามอ�จฉาร�ษียา ม�อารมณ์�วางเฉยหร อวาเฉยในิอารมณ์�ตาง ๆ ท�!เป/นิเหต'ให�ท�าลายอารมณ์�จ�ตข้องเรา วางไว�ถึ อวาม%นิเป/นิเร !องธรรมดา อ%นินิ�&ต�องจ�า

ท�!วาต�องจ�าก4เพราะวาบัางท�พวกเราก4ม%กจะล มก%นิเหม อนิก%นิ ม%กจะไปย'งก%บัจร�ยาข้องบั'คืคืลอ !นิ อ%นินิ�&เป/นิการไมสมคืวร พดก%นิมาท'กว%นิ ระว%งให�ด� อยาไปย'ง คืวามเป/นิพระให�ม%นิเป/นิพระ อยาท�าตนิเป/นิพะ เป/นิเณ์รจง

34

เป/นิเณ์ร อยาท�าตนิเป/นิโจร คื�าวาโจร หมายคืวามวา ปล�นิคืวามด�ข้องพระพ'ทธศาสนิา ปร%บัปร'งใจข้องตนิเองเป/นิส�าคื%ญ

ถึ�าท'กคืนิปร%บัปร'งใจข้องตนิด�แล�ว ม%นิก4ไมม�เร !องไปย'งก%บัคืนิอ !นิ ไมสร�างคืนิอ !นิให�ม�คืวามเราร�อนิ ในิการท�!จะเพงโทษีคืนิอ !นิต�องร �ต%ววาเราเลวเก�นิไป นิ�!จงร �ส#กต%วไว�เสมอ ร �ส#กต%ววาเราม%นิเลว เลวมากจนิกระท%!งข้%งอยในิใจไมได� ม%นิจ#งอ'ตสาห�ไหลมาทางวาจา ไหลมาทางกาย นิ�!แสดงวาคืวามเลวม%นิล�นิออกมาจากจ�ต ในิข้�อนิ�&ต�องคื�ดไว�เป/นิประจ�า อยาทนิงตนิวาเป/นิคืนิด� ถึ�าด�แล�วปากไมเส�ย กายไมเส�ย ถึ�าปากเส�ย กายเส�ย คืวามเลวม%นิล�นิม�คืวามด�ไมได�

ท�นิ�&ส�!งท�!เราจะก%นิคืวามเลวไมให�ม%นิล�นิออกมา ก4ต�องอาศ%ยพรหมว�หาร 4 คื อ ม�จ�ตเมตตา คืวามร%ก กร'ณ์า คืวามสงสาร ม�จ�ตออนิโยนิไมอ�จฉาร�ษียาใคืร เห4นิใคืรได�ด�พลอยย�นิด�ด�วยและม�อารมณ์�วางเฉย ยอมร%บันิ%บัถึ อกฎข้องกรรม และพยายามเพงโทษีโจทก�คืวามช%!วข้องต%วอยเสมอ อยาไปโทษีโจทก�คืวามช%!วข้องบั'คืคืลอ !นิ ถึ�าใจม%นิย%งโทษีโจทก�คืวามช%!วข้องบั'คืคืลอ !นิ แสดงวาย%งเลวอย ย%งม�คืวามอ�จฉาร�ษียาคืนิอ !นิ ย%งเลวอย พดเส�ยดส�คือนิแคืะบั'คืคืลอ !นิ ย%งเลวอย สร�างกรรมช%!ว ท�าช%!ว ท�าผ�ดว�นิ%ย ม%นิย%งเลวอย นิ�!พยายามมองคืวามเลวในิใจข้องเราเป/นิส�าคื%ญ ถึ�าใจข้องเราไมเลว เราก4ไมม�การเพงโทษีบั'คืคืลอ !นิ ไมเส�ยดส�บั'คืคืลอ !นิ และอารมณ์�แหงพรหมว�หาร 4 ม�อย

เม !อพรหมว�หาร 4 ม�คืวามละเอ�ยดทรงต%วด� ม�อารมณ์�ละเอ�ยด จ#งจะให�อภ%ยทานิได� อภ%ยทานินิ�!ม%นิม�ก�าล%งหนิ%ก คื อวาหนิ%กกวา พรหมว�หาร 4

ธรรมดา พรหมว�หาร 4 ธรรมดานิ�!เราม�จ�ต เมตตา คืวามร%ก กร'ณ์า คืวามสงสาร แล�วม�ร%ก ม�สงสาร ไมอ�จฉาร�ษียาเข้า

35

ส�าหร%บัอภ%ยทานินิ�&ต�องใช�อารมณ์�สงไปกวานิ%&นิ เพราะวาเราต�องให�อภ%ยก%บัคืนิท�!สร�างคืวามช%!วให�เก�ดข้#&นิก%บัเรา แทนิท�!เราจะโกรธแทนิท�!เราจะพยาบัาท เราม�จ�ตคื�ดให�อภ%ยในิคืวามเลวข้องเข้า โดยม�คืวามร �ส#กนิ#กคื�ดวาบั'คืคืลนิ�&ม�สภาพเป/นิทาส ไมม�คืวามเป/นิไท

คื�าวา ทาส เป/นิคืนิช%&นิต�!า เป/นิพระนิ%กบัวช ก4เป/นินิ%กบัวชช%&นิต�!า เป/นิอ'บัาสกอ'บัาส�กา ก4เป/นิอ'บัาสกอ'บัาส�กาช%&นิต�!า เพราะวาย%งม�จ�ตเป/นิทาสอย ย%งไมเป/นิไท อยในิเกณ์ฑ์�ถึกบั%งคื%บับั%ญชาให�ท�าอยเสมอ

ทาสคืนิย%งด� ย%งม�โอกาสหาคืวามด�มาใสตนิได� ถึ#งแม�วาเป/นิทาส นิ�!ทาสข้องคืนิ ดต%วอยาง นิางบั'ญทาส� เป/นิทาสข้องคืหบัด� ร%บัใช�เจ�านิายอยตลอดเวลา ไมม�คืาจ�างรางว%ล เพราะเป/นิทาส แตวานิางบั'ญทาส�ก4ย%งม�จ�ตเป/นิก'ศล ยอมร%บันิ%บัถึ อคืวามด�ข้ององคื�สมเด4จพระทศพล นิายใช�ให�ไปธ'ระในิก�จทางไกล นิางก4ท�าแปIงจ�!ด�วยร�าก%บัปลายข้�าว ปJ& งแล�วหอชายพกไป หว%งจะไปก�นิตามทางในิเวลานิ%&นิ ปรากฏิวาองคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าก%บัพระอานินิท�เด�นิผานิมาพอด� นิางบั'ญทาส�มาคื�ดในิใจวาเราเป/นิทาสเข้า บัางคืร%&งเราก4ม�ศร%ทธาเห4นิพระแตไมม�อะไรจะถึวาย บัางคืร%&งเราม�ข้องจะถึวายพระ ก4ไมเจอพระหาพระยาก ว%นินิ�&เราเจอองคื�สมเด4จพระผ�ม�พระภาคืเจ�าก%บัพระอานินิท� เราม�แปIงจ�!ท�าด�วยร�าก%บัปลายข้�าวผสมก%นิ หอชายพกมา เราจะเอาข้องอ%นินิ�&ถึวายองคื�สมเด4จพระบัรมศาสดา เม !อสมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าเข้�ามาใกล� นิางก4นิ�มนิต�ให�หย'ด แล�วก4แก�ชายพกเอาแปIงจ�!มาใสลงไปในิบัาตรข้ององคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�า เม !อใสลงไปแล�วนิางก4คื�ดวาตามธรรมดาพระพ'ทธเจ�ายอมไปฉ%นิในิส�านิ%กข้องพระราชาบั�าง ในิส�านิ%กข้องมหาเศรษีฐ�บั�าง ฉ%นิแตข้องด� ไอ�ข้อง ๆ เรานิะเป/นิข้องเลว พระพ'ทธเจ�าคืงไมฉ%นิ แตทวาอาศ%ยท�!เราม�คืวามต%&งใจเป/นิก'ศลองคื�สมเด4จพระทศพลจะฉ%นิหร อไมฉ%นิก4ชาง เราหว%งถึวายทานิเอาบั'ญเทานิ%&นิ

36

เม !อนิางคื�ดแบับันิ�&องคื�สมเด4จพระช�นิส�ห�จ#งมองดหนิ�าพระอานินิท� นิ�!เข้าคื�ดนิะ เข้าไมได�พด พระอานินิท�ร �ทาจ#งได�ปผ�าส%งฆาฏิ�ลง สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าก4ทรงประท%บัท�!ตรงนิ%&นิ ฉ%นิแปIงจ�!ข้องนิางบั'ญทาส�ในิข้ณ์ะนิ%&นิ กลางทางนิ%!นิเอง นิางบั'ญทาส�ด�ใจเก อบัตาย นิ%!งลงยกม อไหว�พนิมตลอดเวลาด�วยคืวามปล &มใจย�!ง เม !อองคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าทรงฉ%นิเสร4จก4โมทนิา เม !อโมทนิาจบั นิางบั'ญทาส�ก4ส�าเร4จเป/นิพระโสดาป2ตต�ผล เป/นิพระอร�ยบั'คืคืลเบั &องต�นิ

นิ�!แสดงวา คืวามเป/นิทาสข้องคืนิ คืนิเป/นิทาสคืนิ ถึ#งแม�วาจะไมม�อ�สรภาพเป/นิต%วข้องต%วเองก4จร�งแหล แตทวาใจเป/นิอ�สระ สามารถึจะประกอบัคืวามด� จะคื�ดถึ#งคืวามด�ได�

แล�วเราก4คื�ดใหมวา ส�าหร%บัคืนิท�!เข้ามาสร�างคืวามช%!วให�สะเท อนิใจเรา นิ%!นิเข้าเป/นิทาสข้องก�เลส ต%ณ์หา อ'ปาทานิ และอก'ศลกรรม ทาสข้องก�เลส ต%ณ์หา อ'ปาทานิ และอก'ศลกรรม นิ�!ไมม�ทางจะคื นิต%วได� คืวามเป/นิอยข้องเข้าในิป2จจ'บั%นิในิชาต�ท�!เป/นิมนิ'ษีย� เข้าก4ม�แตคืวามเราร�อนิ ม�แตคืวามเศร�าหมองจ�ต เพราะก�เลสม%นิท�าจ�ตใจให�เศร�าหมอง ต%ณ์หาสร�างจ�ตใจให�เราร�อนิ อ'ปาทานิม�อาการเกาะคืวามช%!วเป/นิปกต� อก'ศลกรรมท�าคืวามช%!วตลอดเวลา คืนิท�!เป/นิทาสข้องก�เลสตายแล�วไมม�โอกาสจะเก�ดเป/นิคืนิ แม�จะเก�ดเป/นิส%ตว�เดร%จฉานิก4ย%งเก�ดไมได� ต�องไปเก�ดในิอบัายภม�

นิ�!ถึ�าบั'คืคืลผ�ใดท�าใจข้องเราให�เราร�อนิด�วยกายกรรม ท�าด�วยกายก4ด� ด�วยวจ�กรรม ท�าด�วยวาจาก4ด� เราจงคื�ดวาคืนิประเภทนิ�&เข้าไมใชคืนิ เข้าคื อส%ตว�นิรกในิอบัายภม�นิ% !นิเอง เราก4คื�ดวาถึ�าเราจะไปตอล�อตอเถึ�ยง จะกระท�าตอบั เราก4จะเลวตามเข้า เวลานิ�&จ�ตใจข้องเข้าจมลงไปแล�วในินิรก ถึ�าเราท�าตามแบับัเข้าบั�าง เราก4จะจมลงนิรกเหม อนิก%นิ ม%นิไมม�ประโยชนิ� จ�ต

37

เราก4ระง%บัคืวามโกรธด�วยอ�านิาจข้%นิต�หร ออ'เบักข้า นิ�!อ'เบักข้าเราใช�ก%นิตรงนิ�&เลย เฉย เข้าเลวก4ปลอยให�เข้าเลวไปแตผ� เด�ยว เราไมยอมเลวด�วย นิอกจากนิ%&นิก4มาคื�ดปลงอนิ�จจ%งวา พ'ทโธเอKย นิ�!ต%วเข้าเองกวาจะมาเก�ดเป/นิคืนิได�นิะม%นิยากแสนิยาก คืนิท�!ม�จ�ตใจประเภทนิ�& คืนิท�!ม�จ�ตประเภทนิ�&มาจากนิรกกอนิ เด�มท�มาจากนิรก ตกนิรกส�&นิระยะเวลามาหลายแสนิก%ป กวาจะผานินิรกข้#&นิมาได� แล�วก4ต�องมาเป/นิเปรต ม�ท'กข้เวทนิาอยางหนิ%ก แล�วก4มาเป/นิอส'รกาย ม�แตคืวามห�วโหย แล�วก4ต�องมาเก�ดเป/นิส%ตว�เดร%จฉานิซึ่#!งไมม�อ�สรภาพ ใช�เวลานิานิแสนินิานิจ#งได�มาเก�ดเป/นิมนิ'ษีย� เข้านิาจะร �ส#กต%ววากรรมช%!วเกาข้องเข้าท�!ท�าไว�ให�โทษีอยางหนิ%ก นิาจะเป/นิคืนิท�!ม�การกล%บัใจได�ด� สร�างคืวามด�จากคืวามเป/นิคืนิให�ไปเก�ดเป/นิเทวดาหร อพรหม แตวาเข้ามากล%บัหวนิลงนิรกอ�ก แบับันิ�&เป/นิบั'คืคืลท�!นิาสงสาร คืวรให�อภ%ย เพราะอะไร เพราะวาใจข้องเข้าไมใชใจข้องคืนิเส�ยแล�ว เป/นิใจข้องส%ตว�นิรก คืวรให�อภ%ยเข้า ถึ�าเราไปตอส�ก%บัเข้าตอล�อตอเถึ�ยงตอบัแทนิเข้าด�วยอาการเชนิเด�ยวก%นิ อารมณ์�ข้องเราก4จะทรามเก�นิไป นิ�!การให�อภ%ยทานิ เข้าให�อภ%ยก%นิอยางนิ�&

แล�วก4จ�าได�ด�วยวาถึ�าบั'คืคืลใด หร อพระองคื�ใด เณ์รองคื�ใดปฏิ�บั%ต�อยางนิ%&นิ ก4พ#งร �ต%ววา เราจะมานิ%!งเจร�ญสมถึกรรมฐานิว�ป2สสนิากรรมฐานิส%กก�!แสนิป= ม%นิก4ไมม�ประโยชนิ�อะไรเลย กล%บัจะม�โทษีหนิ%ก เพราะการเจร�ญพระกรรมฐานิถึ�าม�ใจเลวม%นิกลายเป/นิ มารยา ลอลวงบั'คืคืลอ !นิให�หลงผ�ดคื�ดวาเราเป/นิคืนิเคืรงคืร%ดม%ธย%สถึ� คื�ดวาเราเป/นิคืนิด�

ในิอารมณ์�ข้องพระสก�ทาคืาม�เบั &องต�นิ ถึ�าจะกลาวก%นิไปอ�กท�เร�ยกวาสก�ทาคืาม�มรรคื ย%งไมใชสก�ทาคืาผล เป/นิอ%นิวาเราก�าล%งเด�นิเข้�าไปหาคืวามเป/นิพระสก�ทาคืาม� อยาล ม อาการอยางนิ�&เป/นิพระสก�ทาคืาม�มรรคื

38

ทวนิต�นิส%กนิ�ดวา สก�ทาคืาม�มรรคืปฏิ�บั%ต�มาเชนิเด�ยวก%บั พระโสดาบั%นิ คื อ นิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� ท�!เร�ยกวา มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิ เม !อร �ต%ววาจะตาย ก4ม�คืวามไมประมาท คื�ดวาตายคืราวนิ�&ต�องด�กวาการเก�ดมาคืราวนิ�& ท%&งนิ�&เพราะอะไรก4เพราะวาเราเก�ดมาเป/นิคืนิแล�ว จะกล%บัมาเก�ดเป/นิคืนิอ�กก4ต�องเป/นิคืนิท�!ด�กวานิ�& ไมใชม�สภาวะอยางนิ�& หร อม�ฉะนิ%&นิเราก4คืวรเป/นิเทวดาหร อพรหม

ฉะนิ%&นิเม !ออารมณ์�ข้องพระโสดาบั%นิ หร อ โสดาป2ตต�มรรคื คื�ดอยางนิ�&แล�วจ#งพยายามรวบัรวมก�าล%งใจ นิ#กถึ#งคื'ณ์คืวามด�ข้ององคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�า พระธรรม และพระอร�ยสงฆ� ม%!นิคืงอยในิคื'ณ์ท%&ง 3

ประการ คื�ดวาเราม%!นิอยในิคื'ณ์ท%&ง 3 ประการนิ�& เราตายไมลงนิรกแนิ แตก4ย%งเอาแนิไมได� เราจะต�องปJดอบัายภม� ด�วยการร%กษีาศ�ล 5 ให�บัร�ส'ทธ�C อยางนิ�&เป/นิอารมณ์�พระโสดาป2ตต�มรรคื ย%งไมใชอารมณ์�ข้องพระโสดาป2ตต�ผล

พอถึ#งพระโสดาป2ตต�ผล อ%นิด%บัแรกพอจ�ตเข้�าส โคืตรภญาณ์ ในิตอนินิ�&อารมณ์�จะเร�!มเข้�าจ'ดยอมร%บันิ%บัถึ อกฎข้องธรรมดา ม%นิจะแก ม%นิจะปBวย ม%นิจะตาย ใจจะร �ส#กวาเป/นิข้องะรรมดา ไมม�คืวามหนิ%กใจ ใคืรเข้าจะกลาวนิ�นิทาวาสรรเสร�ญ จะเส�ยดส�อะไรก4ตามร �ส#กวาม%นิเป/นิเร !องธรรมดา แตไมใชจะไมม�คืวามไมพอใจ คืวามไมพอใจม�ข้#&นิเหม อนิก%นิ แตระง%บัได�เร4ว ไมโต�ไมตอบั เม !อไมโต�ไมตอบัเข้า เราก4ไมท�าด�วยอาการอยางนิ%&นิ เราไมท�า เห4นิวาเป/นิอาการเลว เม ! ออารมณ์�จ%บัธรรมดาเป/นิปกต�อยางนิ�&เร�ยกวา โคืตรภญาณ์ เม !ออารมณ์�จ%บัธรรมดาอยางนิ�&แล�ว อารมณ์�อ�กสวนิหนิ#!งก4จ%บัพระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์� นิ�!เป/นิโคืตรภญาณ์เบั &องปลาย

เม ! ออารมณ์�จ%บัพระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์�ก4ถึอยหนิ�าถึอยหล%งพ�จารณ์าวา คืวามตายเป/นิข้องเท�!ยง ช�ว�ตเป/นิข้องไมเท�!ยง เราจะต�องย#ด

39

คื'ณ์พระพ'ทธ พระธรรม พระสงฆ� ย#ดศ�ลเป/นิก�าล%งส�าคื%ญเพ ! อปIองก%นิอบัายภม� แล�วจ�ตใจข้องเราก4ม�คืวามม%!นิคืงในิพระนิ�พพานิ ศ�ล 5 ประการจะไมดางพร�อย ส�าหร%บัฆราวาส ส�าหร%บัเณ์ร ศ�ล 10 ไมดางไมพร�อย ม�อารมณ์�ร%กษีาศ�ลเป/นิปกต�จนิกระท%!งม�อารมณ์�ช' มช !นิแจมใส การปฏิ�บั%ต�อยในิศ�ลในิธรรมไมต�องระม%ดระว%ง ม%นิม�อารทรงอารมณ์�ข้องม%นิเอง ม�อารมณ์�ร%กษีาพรหมว�หาร 4 เป/นิปกต� อยางนิ�&เร�ยกวา พระโสดาป2ตต�ผล ย%งม�คืวามร%ก ย%งม�คืวามโลภ ย%งม�คืวามโกรธ ย%งม�คืวามหลงแตทวาไมท�า ไมละเม�ดศ�ล ร%กอยในิข้อบัเข้ตข้องศ�ล รวยอยในิข้อบัเข้ตข้องศ�ล โกรธไมท�าร�ายเข้า ไมฆาเข้า เพราะกล%วศ�ลข้าด หลงก4จร�งแหลแตทวาไมล มคืวามตาย ใจม%!นิคืงอยอยางนิ�&เร�ยกวาพระโสดาป2ตต�ผล

ท�นิ�&การเข้�าถึ#งพระสก�ทาคืาม�มรรคืก4ย#ดพรหมว�หาร 4 เป/นิส�าคื%ญ เพราะพรหมว�หาร 4 นิ�!ต�องม�มาจากพระโสดาบั%นิแล�ว ถึ�าไมม�พรหมว�หาร 4

ศ�ลไมบัร�ส'ทธ�C ท�นิ�&พอมาถึ#งพระสก�ทาคืาม�มรรคื เราก4มาจ%บัอภ%ยทานิเป/นิส�าคื%ญ คื�ดแล�วมาอยางเม !อก�&นิ�& ถึ�าใจเราเลว คื�ดถึ#งใจอยเสมอ ใจเรา อยาไปดใจคืนิอ !นิ ไมต�องไปชวยใคืรเข้าข้%ดเกลาจ�ตใจข้องเข้า ชวยต%วเราให�ม%นิรอดก4แล�วก%นิ ถึ�าหากวาเราด�จร�ง ๆ แล�ว เราก4ไมม�การท�าให�บั'คืคืลอ !นิให�เราร�อนิ คืนิด�นิ�!ม%นิไมม�ช%!ว

เม !อใจข้องเราด� ใจทรงพรหมว�หาร 4 ใจม�อภ%ยทานิ ม%นิม�อะไรบั�างในิจ�ตท�!เราจะไปคื�ดประท'ษีร�ายบั'คืคืลอ ! นิ ท%&งทางกายและวาจาท�า เข้าให�เราร�อนิ ม%นิก4ไมม� อาการอยางนิ�& ช !อวาเป/นิสก�ทาคืาม�มรรคื ย%งไมถึ#งสก�ทาคืาม�ผล แล�วเร !องสก�ทาคืาม�ผลนิ�!จะพดก%นิว%นิหล%ง

ตอจากนิ�&ไปข้อบัรรดาทานิท%&งหลายต%&งกายให�ตรงด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดลมหายใจเข้�าออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ยจนิกวาจะ

40

ได�ย�นิส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

การเข้�าถึ#งพระสก�ทาคืาม�มรรคื

คื�าวา พระสก�ทาคืาม�มรรคื ก4หมายคืวามถึ#งวา ผ�ปฏิ�บั%ต�เพ !อคืวามเป/นิพระสก�ทาคืาม�ผล อ%นินิ�&อารมณ์�จะต�องเลยพระโสดาบั%นิมาแล�ว เพราะวาพระโสดาบั%นิทรงคื'ณ์ธรรม 4 ประการ คื อ นิ#กถึ#งพระพ'ทธเจ�า เคืารพพระพ'ทธเจ�า พระธรรม พระสงฆ� และม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C สวนิแถึมท�!เก�นิก4คื อ ม�พระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์� นิ�!หมายถึ#งวาม�คืวามม%!นิคืงจร�ง ๆ

คื�าวานิ%บัถึ อพระพ'ทธ พระธรรม พระอร�ยสงฆ� ก4หมายถึ#ง วาเป/นิบั'คืคืลท�!ไมละเม�ดคื�าส%!ง หมายถึ#งศ�ล ส�!งใดท�!พระองคื�ทรงส%!งห�ามตามพระว�นิ%ย ส�!งนิ%&นิทานิท�!เป/นิพระโสดาบั%นิยอมไมปฏิ�บั%ต� ส�!งใดท�!องคื�สมเด4จพระทรงสว%สด�Cทรงแนิะนิ�าให�ปฏิ�บั%ต�นิ% !นิเป/นิทางข้องพระโสดาบั%นิ คื อ คืวามไมยาก เฉพาะอาศ%ยท�!ม�คืวามเคืารพพระพ'ทธเจ�าจร�ง ๆ จ#งทรงศ�ลบัร�ส'ทธ�C คื�าวาศ�ลข้องพระโสดาบั%นิก4ต�องหมายเอาถึ#งกรรมบัถึ 10 ด�วย คื�าวากรรมบัถึ 10 เป/นิท%&งศ�ล เป/นิท%&งธรรม และม�พระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์�อยในิข้อบัเข้ตข้องศ�ลในิวงจ�าก%ด

ส�าหร%บัพระสก�ทาคืาม� ถึ�าจะกลาวก%นิไปก4เป/นิแตเพ�ยงวา จร�ยาท%&งหมดเหม อนิพระโสดาบั%นิ แตวาระง%บัคืวามโลภ ระง%บัคืวามโกรธ ระง%บัคืวามหลงให�เบัาบัางลงกวาพระโสดาบั%นิ ท�นิ�&เราก4ย�อนิไปดพระโสดาบั%นิวา ม�กรรมฐานิอะไรบั�างเป/นิอารมณ์� พระโสดาบั%นิม�มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิเป/นิอารมณ์� นิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิปกต� เม !อร �ต%ววาจะตายก4ไมยอมตายเลว จะตายอยางด� ท�นิ�&กอนิท�!จะตายด� ห อเป/นิผ�ด� ก4ต�องเป/นิคืนิด�กอนิ คืนิจะเป/นิคืนิด�ได�ก4ต�องอาศ%ยพ'ทธานิ'สสต�กรรมฐานิ ธ%มมานิ'สสต�กรมมฐานิ ธ%มมานิ'สสต�กรรมฐานิ ส%งฆานิ'สสต�กรรมฐานิ ส�ลานิ'สสต�กรรมฐานิ พรหมว�หาร และ

41

อ'ปสมานิ'สสต�กรรมฐานิ ย�!งกวานิ%&นิก4ม�ห�ร�และโอตต%ปปะประจ�าใจอยางนิ�&เป/นิพระโสดาบั%นิ นิ�!พระโสดาบั%นิทรงคื'ณ์ธรรมได�อยางนิ�&

ส�าหร%บัพระสก�ทาคืาม�ก4ทรงคื'ณ์ธรรมเหม อนิก%นิ แตวาส�าหร%บัพระอนิาคืาม�มรรคืเบั &องต�นิ ก4เพ�!ม อภ%ยทานิ ตามท�!กลาวมาแล�วเม !อคื นินิ�& คื อ รวบัรวมก�าล%งใจข้องพรหมว�หาร 4 ให�หนิ%กข้#&นิ ม�คืวามเข้�มข้�นิย�!งข้#&นิ เม !อกระทบักระท%!งก%บัอารมณ์�ท�!บั'คืคืลท�าให�เราไมถึกใจ เราให�อภ%ย ไมถึ อโทษีโกรธคืนินิ%&นิ ถึ�าอารมณ์�ทรงอยได�อยางนิ�&จร�ง ๆ ก4จ%ดเป/นิ ก4จ%ดวาเป/นิ พระสก�ทาคืาม�มรรคือยางหยาบั ย%ง ย%งไมถึ#งสก�ทาคืาม�ผล

ท�นิ�&การปฏิ�บั%ต�ตนิให�เข้�าถึ#งพระสก�ทาคืาม�ผล ก4ต�องเพ�!มกรรมฐานิหร อว�ป2สสนิาญาณ์บัางอยางเข้�ามาคืวบัคื'ม เพราะวา ส�าหร%บัว�ป2สสนิาญาณ์ในิด�านิข้องพระโสดาบั%นินิ%&นิ ในิด�านิส%กกายท�ฏิฐ�ย%งไมม�การร%งเก�ยจในิรางกาย อารมณ์�ย%งไมละในิรางกายเด4ดข้าด เพ�ยงแตม�คืวามร �ส#กวารางกายม%นิจะต�องตาย คืวามพอใจในิรางกายวาเป/นิข้องสวยสดงดงามข้องนิาร%กนิาชมย%งม�อย ท�นิ�&มาด�านิพระสก�ทาคืาม� เราก4มาเพงดตามคื�าสอนิ

ทานิบัอกวา พระสก�ทาคืาม� บัรรเทาคืวามโลภ บัรรเทาคืวามโกรธ บัรรเทาคืวามหลง อาการท�!จะบัรรเทาคืวามโลภเข้าต�องท�าย%งไง ก4ต�องเพ�!มกรรมฐานิเข้�ามาอ�กกองหนิ#!ง นิ%!นิก4คื อ จาคืานิ'สต�กรรมฐานิ จาคืานิ'สต�นิ�!หมายถึ#งวา จ�ตคื�ดอยเสมอในิการท�!จะก�าจ%ดคืวามเหนิ�ยวแนินิ คืวามตระหนิ�!หร อคืวามโลภในิทร%พย�ส�นิ ม�คืวามร �ส#กด�วยอ�านิาจข้องป2ญญา วาคืนิท�!ม�คืวามตระหนิ�!เหนิ�ยวแนินิ เกาะอยในิทร%พย�ส�นิมากเก�นิไป จนิกระท%!งไมสามารถึจะบัร�จาคืทานิการสงเคืราะห� ไมม�การเก &อกลบั'คืคืลอ !นิให�ม�คืวามส'ข้ ตามท�!เราจะพ#งชวยได� อยางในิสม%ยป2จจ'บั%นิเข้าเร�ยกวา ไมร �จ%กลดชองวาง แตคืวามจร�งการลดชองวางระหวางคืนิรวยก%บัคืนิจนิม�การสงเคืราะห4

42

เก &อกลซึ่#!งก%นิและก%นินิ�! พระพ'ทธเจ�าทรงสอนิมานิานิแล�ว แตชาวโลกไมม�คืวามสนิใจ ไมปฏิ�บั%ต�ตาม

ท�นิ�&การท�!จะเป/นิพระสก�ทาคืาม�ต�องม�จาคืานิ'สต�กรรมฐานิเป/นิอารมณ์� จาคืานิ'สต�กรรมฐานินิ�! คืวามจร�งก4มาจากพรหมว�หาร 4 นิ%!นิเอง การท�!เราจะสละทร%พย�ส�นิให�แกบั'คืคืลอ !นิใด เพราะทร%พย�ส�นิเราหามาได�โดยยาก เราก4จะให�ได�ด�วยอ�านิาจเมตตา คืวามร%ก กร'ณ์า คืวามสงสาร ถึ�าเราเกล�ยด ไมสงสาร เราก4ไมให�แนิ หร ออยางด�ท�!ส'ดก4ให�ด�วยคืวามไมเต4มใจ

ท�นิ�&ส�าหร%บัพระสก�ทาคืาม�ไมย%งง%&นิ ม�อารมณ์�ใจคื�ดอยเสมอวาทร%พย�ส�นิเป/นิข้องนิอกกาย แม�แตกายข้องเราเองเราย%งคืวบัคื'มให�ม%นิด�ตลอดสม%ยไมได� ห�ามคืวามตายไมได� เราจะสงเคืราะห�เพ !อนิมนิ'ษีย�และส%ตว� ท�!เร�ยกก%นิวา เพ !อนิเก�ด แก เจ4บั ตาย ให�ม�คืวามส'ข้ตามฐานิะท�!เราพ#งจะท�าได� และจาคืะต%วนิ�&เป/นิการให�ต%ดข้าด ให�เพ !อสงเคืราะห�จร�ง ๆ ไมม�คืวามหว%งในิผลตอบัแทนิ แม�แตคื�าสรรเสร�ญเย�นิยอจากบั'คืคืลผ�ร %บัก4ไมต�องการ ให�ด�วยการม�คืวามหว%งวาคื�ดจะต%ดโลภะ คืวามโลภในิจ�ตให�ม%นิข้าดไป

แตวาท%&งนิ�&ไมได�หมายคืวามวาม�เทาไหรให�หมดเทานิ%&นิ การให�ต�องคื�ดพ�จารณ์าดกอนิวาให�แล�วเราจะเด อดร�อนิไหม ถึ�าให�ถึ#งก%บัเราเด อดร�อนิ พระพ'ทธเจ�าทรงต�าหนิ�

ส�าหร%บัทานิท�!เป/นิพระโสดาบั%นิก4ด� พระสก�ทาคืาม�ก4ด� เป/นิคืนิประกอบัไปด�วยศร%ทธา ฉะนิ%&นิทานิพวกนิ�&องคื�สมเด4จพระบัรมศาสดาส%มมาส%มพ'ทธเจ�าจ#งห�ามรบักวนิ ส�าหร%บับั'คืคืลประเภทนิ�& ถึ�าข้อเข้�า ทานินิ#กวาม�คืวามจ�าเป/นิทานิก4ให� แตข้อบัอย ๆ ม%นิเก�นิว�ส%ยข้องสมณ์ะ คืนิข้อเลยไมใชพระ กลายเป/นิข้อทานิไป ฉะนิ%&นิถึ�าเราจะพ#งร �วาบั'คืคืลใดเข้าม�ศร%ทธาก4อยาอ�าปากข้อ ถึ�าก�จนิ%&นิไมจ�าเป/นิถึ#งท�!ส'ด เชนิ ผ�าม%นิไมข้าดจนิกระท%!งนิ'งไมได�ก4

43

อยาไปข้อเข้า ม%นิย%งใช�ได�ก4จงอยาข้อ ม%นิไมอดถึ#งก%บัจะตาย ก4อยาไปออกปากข้อ อาการข้อม%นิเป/นิจร�ยาข้องคืนิเลว ไมใชจร�ยาข้องคืนิด� เพราะวา คืนิข้อนิ�!ต�องต%ดอารมณ์�หนิ�าด�านิออกไป การข้อบัอย ๆ หร อข้อเก�นิจ�าเป/นิ ไมใชสมณ์ว�ส%ย

ฉะนิ%&นิ พระพ'ทธเจ�าจ#งทรงห�ามวา ตระกลใดถึ�าเป/นิพระเสข้ะห�ามการข้อท'กอยาง เว�นิไว�แตส�!งนิ%&นิม%นิถึ#งท�!ส'ดท�!เราไมสามารถึจะทรงต%วได� จ�าเป/นิท�!จะต�องข้อก4ข้อในิส�!งท�!จ�าเป/นิ ม�คืาไมสงนิ%ก ท%&งนิ�&เพราะอะไร เพราะวาอารมณ์�ข้องพระโสดาบั%นิสก�ทาคืา ม�พรหมว�หาร 4 ประจ�า ยอมเป/นิคืนิม�ใจด�เพราะเก &อกล

ในิสม%ยพระพ'ทธเจ�าก4ม�ผ�ข้อในิส�านิ%กข้องพระโสดาสก�ทาคืาม�จนิเก�นิพอด� ม�เยอะแยะไป เม !อเหต'นิ�&ปรากฏิข้#&นิ องคื�สมเด4จพระจอมไตรจ#งห�ามข้อ นิ�!ส�าหร%บัพระเราต�องม�คืวามส�ารวมในิด�านินิ�&ให�มาก ถึ#งแม�วาทานิจะไมเป/นิพระโสดาบั%นิ ก4จงอยาเอยปากข้อ ถึ�าไมม�คืวามจ�าเป/นิจร�ง ๆ ข้อเข้ามากเก�นิไป ให�เข้ามากเก�นิไป ม%นิจะเป/นิการร' มราม ไมใชว�ส%ยข้องพระ จงม%ธย%สถึ�อาการท'กอยาง อยาคื�ดวาข้อเข้าให�ก4ได�ใจ ข้อก%นิหนิ%ก

นิ�!ส�าหร%บัพระสก�ทาคืาม� ม�อารมณ์�ในิการให� ไมม�อารมณ์�ในิการข้อ หร อพระโสดาบั%นิก4เหม อนิก%นิ ม�อารมณ์�ในิการให� ไมใชม�อารมณ์�ในิการข้อ นิ�!ว%ดก�าล%งใจข้องเราไว� การปฏิ�บั%ต�ข้องเราเข้�าถึ#งพระโสดาป2ตต�มรรคืหร อสก�ทาคืาม�มรรคืแล�วหร อย%ง

เป/นิอ%นิวาม�อารมณ์�ท�!จะให�อยเป/นิปกต� อาการคืวามโลภม%นิก4บัรรเทาลง การท�!จะคื�ดโกงเข้าก4ไมคื�ดอยแล�ว การตะเก�ยกตะกายแสวงหาทร%พย�เก�นิพอด�ยอมไมม�ก%บัพระสก�ทาคืาม� เพราะจ�ตเร�!มเป/นิส'ข้ ม�เทาไหรก4เป/นิส'ข้ แตการหาก�นิต�องหา แตหาแบับัสบัาย ๆ อยางอารมณ์�ท�!ม�คืวามส'ข้

44

ไมเบั�ยดเบั�ยนิตนิจนิเก�นิไป นิ�!เป/นิอ%นิวาพระสก�ทาคืาม�มรรคืเพ�!มจาคืานิ'สต�กรรมฐานิเข้�ามาอ�กบัทหนิ#!ง ท�าเป/นิฌานิสมาบั%ต�ให�อารมณ์�ทรงต%ว คื�ดไว�เสมอ การคื�ดไว�เสมอ ม�คืวามร �ส#กไว�เสมอ นิ�!ช !อวาเป/นิอาการทรงฌานิ

ถึ�าทานินิ%!งภาวนิาตามปกต� โดยเวลาเล�กแล�วจ�ตไมได�คื�ด จ�ตม�คืวามเลว อ%นินิ�&ไมใชพระสก�ทาคืาม� หร ออนิาคืาม�ม%นิเป/นิข้องส%ตว�ในิอบัายภม� จงใคืรคืรวญคื�ดไว� อยาไปนิ%!งภาวนิาเฉย ๆ นิ%!งภาวนิาเฉย ๆ นิ�!อารมณ์�ใจม%นิไมด� ม%นิก4ด�อยแคืภาวนิา บัางท�ก4ภาวนิาก%นิไปเป/นิปกต� แตเวลาภาวนิาจ�ตก4ซึ่านิไปโนินิไปนิ�! ม%นิใช�ไมได� ม%นิต�องม�ป2ญญาใคืรคืรวญ ม�คืวามร �ส#กอยตลอดเวลา ถึ�าอาการอยางนิ�&ม�อยละก4 แดนิไหนิก4แดนินิ%&นิม�แตคืวามส'ข้ ไมม�คืวามท'กข้� ไมม�คืวามเราร�อนิ

อ%นิด%บัท�!สอง พระสก�ทาคืาม�ระง%บัคืวามโกรธลงไปได�มากต%วนิ�&ก4ไมจ�าเป/นิแล�ว เพราะม�พรหมว�หาร 4 เป/นิประจ�า แตทวาพระสก�ทาคืาม�ก4เพ�!มอารมณ์�ท�!กลาวมาแล�ว คื อ ให�อภ%ยทานิ นิอกจากจะระง%บัคืวามโกรธ ย%บัย%&งคืวามโกรธ แตคืวามโกรธม%นิย%งม�อย

อยางพระโสดาบั%นิย%งม�คืวามโกรธ แตทวาไมท�าร�ายเข้า คื อ โกรธแล�วย%งจะพยาบัาท คื อ อาจจะคื�ดวา แหม ไอ�เจ�านิ�!ม%นิเลวจร�ง ๆ ไมคื�ดจะฆา ไมคื�ดจะท�าร�าย แตคื�ดวาม%นิเลว ย%งเจ4บัใจแตไมคื�ดจะฆา ไมคื�ดจะท�าร�าย แตวาไมอยากส%งคืมสมาคืมด�วย ย%งม�อาการใบัหนิ�าเคืร�ยด แตมาถึ#งพระสก�ทาคืาม� อาการเคืร�ยดข้องใบัหนิ�าไมม� โกรธย%งม�คืวามโกรธ ไมชอบัใจ คื�ดไว�วาไมชอบัใจย%งม�อย แตอารมณ์�จ�ตอ�กสวนิหนิ#!งก4พยายามห%กห�ามคืวามโกรธ ห%กห�ามคืวามพยาบัาท คื�ดให�อภ%ยก%บับั'คืคืลผ�กระท�าคืวามผ�ด โดยม�คืวามร �ส#กวาจ�ตข้องบั'คืคืลผ�นิ�&เป/นิจ�ตข้องส%ตว�ในิอบัายภม� ซึ่#!งเป/นิทาสข้อง ก�เลส ต%ณ์หา อ'ปาทานิ และอก'ศลกรรม เราไมคืวรจะตอบัแทนิอาการล%กษีณ์ะเชนิ

45

เด�ยวก%นิ เม !อเข้าจะเป/นิส%ตว�นิรก เป/นิเปรต เป/นิอส'รกาย เป/นิส%ตว�เดร%จฉานิ เป/นิเร !องข้องเข้า เราไมสนิใจให�อภ%ยก%บัคืวามผ�ดข้องเข้า นิ�!เป/นิอารมณ์�ข้องพระสก�ทาคืาม�มรรคื

ท�นิ�& มาด�านิคืวามหลง ต%วนิ�&ก4มาจ%บัส%กกายท�ฏิฐ�เพ�!มข้#&นิ เพ�!มข้#&นิท�!วามาพ�จารณ์าถึ#งรางกายข้องเรา นิอกจากจะตายแล�วก4มามองรางกายวาม%นิเป/นิข้องไมเท�!ยง เป/นิอ%นิวาเพ�!มกายคืตานิ'สสต�ก%บัอส'ภกรรมฐานิหนิ%กข้#&นิ โดยมาพ�จารณ์าวา รางกายนิ�&ม%นิไมใชเรา ม%นิไมใชข้องเรา ม%นิตาย ตายแนิ มาเป/นิพระโสดาบั%นิต�ดอยแคืตาย แตย%งม�คืวามพอใจในิล%กษีณ์ะข้องรางกายและผ�วพรรณ์ข้องรางกาย คืวามสวยสดงดงาม การตบัแตงข้องรางกาย

แตมาในิด�านิข้องพระสก�ทาคืาม�นิ�! เพ�!มอารมณ์�ท�!ม�คืวามร �ส#กวารางกายนิ�&ม%นิเป/นิแตเพ�ยงธาต' 4 เข้�ามาประช'มก%นิ แล�วก4ม�คืวามสกปรกท'กด�านิ เสลดนิ�&าลายสกปรก เหง !อไคืลสกปรกเล อดและเนิ &อสกปรก นิ�&าเหล องนิ�&าหนิองสกปรก อ'จจาระป2สสาวะสกปรก

รวมคืวามวาท'กสวนิข้องรางกายนิ�!ม%นิสกปรกจร�ง ๆ เม !อสกปรก ก4ร �ส#กวาเป/นิข้องนิาเบั !อ ไมนิาร%ก แตก4ย%ง ย%งไมหมด แตอารมณ์�ในิการพ�จารณ์าเห4นิวารางกายข้องคืนิและส%ตว�และข้องต%วเองม%นิก4เก�ดอาการสลด วารางกายนิ�&ม�สภาพไมตางอะไรก%บัส�วมเคืล !อนิท�! เพราะจะมองไปดท'กจ'ดท'กประการ ม%นิก4เต4มไปด�วยคืวามสกปรกโสโคืรก ผ�วนิ�ดเด�ยวท�!เรามองเห4นิก%นิวาสวย แตท%&ง ๆ ผ�วเห4นิวาสวยนิ%!นิแหละ ต�องช�าระล�างก%นิท'กว%นิ ถึ�าปลอยเกรอะกร%ง ไมอาบันิ�&าไมอาบัทา ไมช�าระล�างก%นิท'กว%นิ ถึ�าปลอยเกรอะกร%ง ไมอาบันิ�&าไมอาบัทา ไมช�าระล�างส%ก 7 ว%นิ ม%นิก4ทนิไมไหว ก4แสดงวาแม�แตผ�วกายท�!เราเห4นิวาสวยม%นิก4สกปรก สวนิท�!อยในิผ�วกายลงไปข้�างในิ ถึ�าลอก

46

หนิ%งออกไปนิ�ดเด�ยวเล อดไหลซึ่#มออกมา เห4นิเล อด ม�กล�!นิเล อดเหม4นิคืาว เราก4พาก%นิสะอ�ดสะเอ�ยนิวาเล อดสกปรก ท�นิ�&ลอกเนิ &อเข้�าไปภายในิ เห4นิ ต%บั ไต ไส� ปอด อาหารใหม อาหารเกา อ'จจาระ ป2สสาวะ นิ�&าเล อด นิ�&าเหล อง นิ�&าหนิอง เต4มไปหมด ตอนินิ�&ดไมได� ม%นิสกปรกจร�ง ๆ อารมณ์�เบั !อจากรางกายท�!เห4นิวาสวยสดงดงามเป/นิข้องนิาร%ก ม%นิก4เร�!มคืลายต%วลงไป ย%งไมหมด ก�าหนิดจ�ตเป/นิเอก%คืคืตารมณ์�เป/นิฌานิ ไมม�คืวามร �ส#กเมาม%นิในิรางกายแตบัางข้ณ์ะยอมปรากฎ

ท�นิ�&อาการข้องส%กกายท�ฏิฐ�ต%วนิ�& ม%นิก4เข้�าไปพ�จารณ์าด�วย กายคืตานิ'สสต�ก%บั อส'ภกรรมฐานิ เพ !อต%ดคืวามหลงในิรางกาย เห4นิวารางกายสกปรกแล�ว ย%งเห4นิวารางกายม�สภาพจะต�องสลายต%ว ย#ดถึ อด#งม%นิไว�ไมอย นิ�!เป/นิอารมณ์�จ�ตตรงนิ�&

ถึ�าเราจะเข้�าไปพ�จารณ์าวา จ'ดไหนิหนิอเราจะเป/นิพระอนิาคืาม� แตวาเป/นิพระสก�ทาคืาม�ผล ม%นิม�อารมณ์�พอท�!จะย%งพ�จารณ์าไว� นิ%!นิก4คื ออามรณ์�คืวามร �ส#กก%บัเพศตรงข้�าม คื อ เร !องข้องเพศม%นิเร�!มสลายต%วไป คืวามร �ส#กในิใจเร !องข้องระหวางเพศม%นิม�เหม อนิก%นิ แตทวานิ�อยเต4มท� ยามปกต�ม%นิจะไมม�คืวามร �ส#กกระส%นิในิเร !องระหวางเพศ แตบัางคืร%&งเห4นิคืนิเด�นิผานิไปผานิมาก4ม�คืวามร �ส#กข้#&นิมาบั�าง แตทวาด�วยฉ%บัพล%นินิ%&นิเอง ในิข้ณ์ะเด�ยวจ�ตก4จะสลายซึ่#!งคืวามพอใจ เพราะอะไร

เพราะอารมณ์�เห4นิวารางกายเต4มไปด�วยคืวามสกปรก เห4นิผ�าตาทะล'ไปถึ#งหนิ%ง ทะล'หนิ%งเข้�าไปถึ#งเนิ &อ ทะล'จากเนิ &อถึ#ง ต%บั ไต ไส� ปอด มองเห4นิทะล'ปร'โปรงวาท'กสวนิข้องรางกายท%&งคืนิและส%ตว�ม%นิเต4มไปด�วยคืวามสกปรกโสโคืรก และม�คืวามเส !อมโทรมเป/นิปกต� อาการข้องคืนิเต4มไปด�วยคืวามท'กข้� เพราะการต�องบัร�หารรางกาย ไมให�รางกายทร'ดโทรมด�วยกฎ

47

ข้องธรรมดา และในิท�!ส'ดม%นิก4สลายไป ต%วนิ�&จะท�าให�คืลายคืวามพอใจในิรางกายข้องบั'คืคืลอ !นิเส�ย แม�แตรางกายข้องต%วเองก4ม�คืวามเบั !อหนิาย ไมพ#งปรารภนิา แตทวาอารมณ์�คืวามพอใจในิรางกายย%งไมหมด ย%งเหล อบั�าง

ท�นิ�&มาด�านิคืวามโกรธ ก4ย%งม�อย แตม�เบัา ๆ กระทบัป2ง โกรธป2ง เม ! อโกรธแล�วระง%บัคืวามโกรธด�วยการให�อภ%ย ใช�เวลาไมเก�นิ 5 นิาท� อารมณ์�ก4คืลายไป และก4ไมต�ดใจในิคืวามผ�ดข้องบั'คืคืลอ !นิ

มาด�านิข้องคืวามโลภ ม�อารมณ์�จ�ตสบัาย พอใจตามฐานิะท�!ทรงอย ย%งไง ๆ ก4คื�ดวาถึ�าเล�&ยงต%วเองรอดเป/นิพอ นิ�!ถึ�าอารมณ์�จ�ตข้องบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายม�อารมณ์�เบัาในิด�านิโลภ ม�คืวามพอปรากฏิข้#&นิในิจ�ต คื�ดวาม�มากม%นิก4พอ ม�นิ�อยก4พอ ป=หนิ�าได�นิ�อยพอ คื อ จ�ตไมด�&นิรนิโดยการยอมร%บันิ%บัถึ อวาเหต'ท�!ได�มาม%นิก4ปรากฏิ ตามคืวามสามารถึตามกาลสม%ย

คืวามโกรธระง%บัเส�ยได�โดยฉ%บัไว ไมม�การผกพ%นิในิการพยาบัาท อาการข้องทางกายท�!ม�คืวามพอใจในิระหวางเพศหร อว%ตถึ'ตาง ๆ คืวามสวยสดงดงามข้องว%ตถึ'ก4ด� คืวามสวยสดงดงามข้องรางกายข้องบั'คืคืลอ !นิก4ด� ม%นิไหลไปจากใจเก อบัหมดส�&นิ ถึ�าม�อารมณ์�อยางนิ�&องคื�สมเด4จพระมหาม'นิ�ทรงตร%สวาทานิผ�นิ% &นิเป/นิ พระสก�ทาคืาม�

เอาละ ส�าหร%บัว%นินิ�&การท�!จะแนิะนิ�าก4หมดเวลาลงแล�ว ตอนิ�&ไปข้อท'กทานิต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ย จนิกวาจะได�ย�นิส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

การปฏิ�บั%ต�เพ !อพระอนิาคืาม�มรรคื

48

ส�าหร%บัว%นินิ�& ก4จะข้ออธ�บัายเร !องการปฏิ�บั%ต�ถึ#งการเป/นิพระอนิาคืาม�มรรคื เป/นิการส บัตอจากว%นิกอนิ ก4เพราะวาบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทจะศ#กษีาปฏิ�บั%ต� หร อวาเวลาท�!นิ�อมจ�ตหร อพ�จารณ์าพระกรรมฐานิในิด�านิการปฏิ�บั%ต�ตามแบับัฉบั%บัท�!เข้าปฏิ�บั%ต�ก%นิมา

ในิอ%นิด%บัแรกต�องทวนิต�นิไว�เสมอ เพ !อทรงอารมณ์�ให�เป/นิปกต� ผลแหงการปฏิ�บั%ต�ท�!จะม�ผลจร�ง ๆ นิ�!เราหมายถึ#งวาเอาผลก%นิจร�ง ๆ ไมใชส%กแตวาท�า นิ%!นิเข้าใช�อารมณ์�พ�จารณ์าเป/นิส�าคื%ญการใช�อารมณ์�ภาวนิานิ�!เป/นิการย%บัย%&งจ�ต ไมให�ม�อารมณ์�ฟั' Iงซึ่านิเทานิ%&นิเอง ตอนินิ%&นิการย%บัย%&งจ�ต ไมให�ม�อารมณ์�ฟั' Iงซึ่านิเป/นิอารมณ์�ข้องฌานิ เป/นิบั%นิไดท�!จะก�าวไปสว�ป2สสนิาญาณ์ การทรงจ�ตเป/นิฌานิย%งไมใชมรรคื ไมใชผล แตทวาเราก4ท�&งไมได�

นิ%กปฏิ�บั%ต�ต�องประกอบัก�จ 3 อยางพร�อมก%นิ คื อ

อธ�ศ�ลส�กข้า ม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C คื�าวา บัร�ส'ทธ�C นิ�&ไมใชส%กแตวาบัร�ส'ทธ�Cเฉพาะเวลามานิ%!งภาวนิา ต�องบัร�ส'ทธ�Cตลอด 24 ช%!วโมง

อธ�จ�ตส�กข้า ต�องม�สมาธ�ทรงต%ว ม�จ�ตนิ�อมอยในิด�านิข้องก'ศลตลอดเวลา คื�าวาสมาธ�แปลวาการต%&งใจ วาต%&งใจไว�เฉพาะจ'ดเด�ยว คื อ อารมณ์�ท�!เป/นิก'ศล อารมณ์�ท�!เป/นิก'ศลม�มากมายอยางจะเป/นิอะไรก4ชางตามท�!เราต�องการ จ'ดนิ%&นิเราจะนิ#กไว�เสมอ

อธ�ป2ญญาส�กข้า พ�จารณ์าตามแบับัฉบั%บัในิระด%บัข้องส%งโยชนิ�ท�!เราจะพ#งต%ด แล�วก4ทรงอารมณ์�ท�!เป/นิก'ศลจ�าเป/นิท�!ต�องเข้�าถึ#งในิข้ณ์ะนิ%&นิ

ถึ�าอารมณ์�ทรงต%วแบับันิ�&หมายคืวามวา ข้ณ์ะใดท�!จ�ตคื�ดอยในิด�านิข้องก'ศล ข้ณ์ะนิ%&นิช ! อวาจ�ตข้องเราทรงศ�ล ทรงสมาธ�แล�วถึ�าม�ป2ญญาพ�จารณ์าคืวามเป/นิจร�งจากข้%นิธ� 5 วา

49

ชาต�ปJ ท'กข้า คืวามเก�ดเป/นิท'กข้�

ชราปJ ท'กข้า คืวามแกเป/นิท'กข้�

มรณ์%มปJ ท'กข้%ง คืวามตายเป/นิท'กข้�

โสกะปร�เทวะท'กข้ะโทมะนิ%ส คืวามเศร�าโศกเส�ยใจเป/นิท'กข้� คืวามพล%ดพรากจากข้องร%กข้องชอบัใจเป/นิท'กข้� ร �จ%กวานิ%บัต%&งแตเก�ดมาถึ#งว%นิตายไมม�อะไรเป/นิส'ข้

แล�วท'กข้�ต%วนิ�&มาจากไหนิ ท'กข้�ต%วนิ�&มาจาก ต%ณ์หา คื อคืวามทะยานิอยาก จ�ตต�ดอยในิโลก�ย�ว�ส%ย ม�อ'ปาทานิเป/นิเคืร !องย#ดม%!นิถึ อม%!นิวา รางกายเป/นิเรา เป/นิข้องเรา เราม�ในิรางกาย รางกายม�ในิเรา หร อวาม�จ�ตเราย#ดม%!นิถึ อม%!นิในิรางกายวา ม%นิเป/นิเราเป/นิข้องเรา ก4เลยล มคืวามตาย จ�ตก4ประกอบัไปด�วยคืวามช%!วท�!เร�ยกวา อก'ศล คื�าวา อก'ศลนิ�!เข้าแปลวาไมฉลาด สร�างกรรมท�!ม%นิเป/นิป2จจ%ยให�เก�ดคืวามเด อดร�อนิท%&งเราและบั'คืคืลอ !นิ อยางนิ�&เป/นิอก'ศล อารมณ์�ข้องเราจะต�องไมจ%บัอยางนิ�&จะต�องท�าลายคืวามอยากประเภทนิ�&เส�ย

ใช�ป2ญญาพ�จารณ์าหาคืวามเป/นิจร�งจากข้%นิธ� 5 วาข้%นิธ� 5 ม%นิเป/นิเราจร�งร# หร อวาเป/นิข้องเรา ถึ�าม%นิเป/นิเราจร�ง เป/นิข้องเราจร�ง ต%&งแตว%นิเก�ดจนิถึ#งว%นินิ�&เราเคืยคื�ดอยากจะตายบั�างไหม เคืยคื�ดอยากจะปBวยบั�างไหม คื�ดอยากจะให�รางกายม%นิร�อนิจ%ดม�บั�างไหม คื�ดอยากจะให�รางกายม%นิหนิาวจ%ดม�บั�างไหม และคื�ดบั�างหร อเปลาวา เราต�องการคื�ากระทบักระท%!งจากคื�าวาจาข้องบั'คืคืลอ !นิท�!เป/นิท�!ไมชอบัใจ ข้องเราม�บั�างไหม หร อวาเราต�องการการกระท�าข้องบั'คืคืลอ !นิท�!ไมถึกใจเราม�บั�างไหม อาการอยางนิ�&จ�ตเราไมเคืย

50

คื�ดอยากจะได� แตวาม%นิม�บั�างไหมละ อาการอยางนิ�&ม%นิปรากฏิแกเราบั�างไหม ถึ�าม%นิปรากฏิก4แสดงวา รางกายนิ�!ม%นิไมใชเรา ไมใชข้องเรา

นิ�!ใช�ป2ญญาก%นิแบับัยอ ๆ เร�ยกวา ป2ญญาเป/นิเคืร !องพ�จารณ์าเป/นิเคืร !องต%ดต%วเก�ด หร อ การต%ดต%วท'กข้� ถึ�าต%ดต%ณ์หาได� ม%นิก4ต%ดท'กข้�ได� ถึ�าต%ดต%ณ์หาไมได�ม%นิก4ต%ดต%วท'กข้�ไมได� ต%ณ์หาท�!ม�คืวามส�าคื%ญท�!ส'ดก4คื อ อยากเก�ด ถึ�าข้ณ์ะใดท�!ม�การอยากเก�ด อยากทรงอย ไมอยากตาย ข้ณ์ะนิ%&นิไมม�ทาง ย%งต�องเก�ดร%บัท'กข้�ตอไป จนิกวาจะม�ป2ญญาพ�จารณ์าทราบัตามคืวามเป/นิจร�ง เร !องนิ�&ข้อยกไว�

ท�นิ�&กอนิท�!เราจะพดก%นิถึ#งพระอนิาคืาม� ย�อนิถึอยหล%งไปอ�กนิ�ด วาการท�!จะทรงอารมณ์�เป/นิพระโสดาบั%นิ เข้าทรงด�วยกรรมฐานิอะไรบั�าง กรรมฐานิท%&งหมดนิ�&ไมต�องไปนิ%!งหล%บัตาก4ได�ให�จ�ตม%นินิ#กไว�เสมอ ล มตาอยทรงอารมณ์�อย ให�ม%นินิ#กไว�เสมอ เวลาท�างานิท�าการก4ท�าไป จ�ตอยในิการงานิ เวลาจะพดเร !องอะไรท�!เป/นิสาระก4ให�จ�ตอยในิเร !องข้องการพด หย'ดพด หย'ดท�านิ�อมจ�ตคื�ดถึ#งอารมณ์�ตอไป

บั'คืคืลท�!จะเป/นิพระโสดาบั%นิต%ดส%กกายท�ฏิฐ�ได�เล4กนิ�อย นิ%!นิก4คื อนิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� คืวามเมาในิช�ว�ตในิรางกายย%งม�อย แตไมล มคืวามตาย ย%งร%กสวย ย%งร%กงาม แตทวาก4คื�ดวาคืวามสวยคืวามงามนิ�!ในิไมช�าม%นิก4พ%งสลายต%วไป ก4ม�อารมณ์�ไมประมาทในิช�ว�ต คื อวาการตายคืราวนิ�&จะต�องเก�ด ถึ�าม%นิจ�าจะต�องเก�ดจร�ง ๆ ก4ให�ม%นิเก�ดด�กวานิ�& แตเนิ &อแท�จร�ง ๆ แล�ว เราไมต�องการเก�ด ส�!งท�!เราต�องการคื อ พระนิ�พพานิ ถึ�าอารมณ์�จ%บัพระนิ�พพานิ นิ#กถึ#งพระนิ�พพานิอยางนิ�& ทานิเร�ยกวา อ'ปสมานิ'สสต�กรรมฐานิ การนิ#กถึ#งคืวามตายไว�เป/นิปกต� เร�ยกวา มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิ

51

ท�นิ�&เม !อจ�ตจ%บัพระนิ�พพานิแล�ว เราก4ต�องดตอไปวา คืนิท�!จะก�าวไปสพระนิ�พพานิเข้าใช�อะไรบั�างเป/นิเบั &องต�นิ อ%นิด%บัแรกก4นิ#กถึ#งคืวามด�ข้องพระพ'ทธเจ�า เร�ยกวา พ'ทธานิ'สสต�กรรมฐานิ ยอมร%บันิ%บัถึ อคื�าส%!งสอนิข้ององคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�า เร�ยกวา ธ%มมานิ'สสต�กรรมฐานิ ยอมร%บัคื'ณ์สมบั%ต�ท�!ทรงซึ่#!งคืวามด�ไว�ข้องพระสงฆ� เร�ยกวา ส%งฆานิ'สสต�กรรมฐานิ และจ�ตใจข้องเราก4ต%&งไว�เสมอวาจะทรงศ�ลให�บัร�ส'ทธ�C วาถึ�าศ�ลข้องเราไมบัร�ส'ทธ�Cเราก4ต�องม�โอกาสไปอบัายภม� ข้#&นิช !อวาอบัายภม�ท%&ง 4 ม�นิรก เปรต อส'รกาย ส%ตว�เดร%จฉานิ เราไมยอมไป เราจะไมไปได�ก4เพราะอาศ%ยม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C ม�ก�าล%งใจคืวบัคื'มศ�ลอยเป/นิปกต� ไมพลาดจากจ�ต อยางนิ�& เร�ยกวา ส�ลานิ'สสต�กรรมฐานิ

แล�วก4พ�จารณ์าตอไปวาศ�ลจะทรงอยได� เพราะอาศ%ยอะไรเป/นิเคืร !องคืวบัคื'ม ก4เพราะอาศ%ยพรหมว�หาร 4 ถึ�าเราม�พรหมว�หาร 4 ศ�ลไมบักพรอง สมาธ�ก4ทรงต%ว อยางนิ�&ใช�พรหมว�หาร 4 เป/นิกรรมฐานิก4เร�ยกวา พรหมว�หาร 4 ทรงต%ว ท�นิ�&พรหมว�หาร 4 จะทรงต%วได�ด�จร�ง ๆ อาศ%ยอะไรเป/นิส�าคื%ญ อาศ%ยห�ร�และโอตต%ปปะ คื อ ห�ร� คืวามอายตอคืวามช%!ว โอตต%ปปะ เกรงกล%วผลข้องคืวามช%!วจะให�โทษีเป/นิท'กข้� อาการอยางนิ�& เม !อจ�ตทรงได�อยางนิ�&จร�ง ๆ ก4ช !อวาเป/นิพระโสดาบั%นิ

นิ�!คืวามจร�งไมต�องไปนิ%!งหล%บัตาก4ได� ให�จ�ตม%นิทรงอารมณ์�อยอยางนิ�&เป/นิปกต� นิ%!งหล%บัตา อานิต�ารา ฟั2งเทศนิ� พอเล�กแล�วจ�ตคื�ดอยากจะอ�จฉาคืนิโนิ�นิ อยากจะดาคืนินิ�& อยากจะวาคืนินิ%&นิ อยากจะกล%!นิแกล�งคืนินิ�& อยางนิ�&หล%บัตาไปส%กก�!แสนิชาต� ม%นิก4ลงอบัายภม�ท'กชาต� ไมเก�ดประโยชนิ� ประโยชนิ�ท�!จะเก�ดจร�ง ๆ ก4คื อ อารมณ์�จ�ตท�!ทรงต%ว

52

ท�นิ�&ถึ�าหากวาจ�ตจะท�าอยางนิ�&จะเป/นิฌานิไหม ม%นิก4ต�องเป/นิฌานิ ฌานิ%ง เข้าแปลวา การเพง หมายคืวามวา จ�ตจ%บัอยในิอารมณ์�ใดอารมณ์�อยางใดอยางหนิ#!ง แล�วท'กอยางนิ�!ม%นิอยพร�อม ๆ ก%นิ ไมใชไลเบั�&ยท�ละอยาง จ�ตม%นิทรงต%วอยเป/นิปกต� อารมณ์�จะเป/นิข้นิาดไหนิก4ตาม เราจะไมยอมละเม�ดส�!งท%&งหมดตามท�!กลาวมา จ�ตม�สภาพทรงต%ว คื�ดอยเสมออยางนิ�&เข้าเร�ยกวา ฌานิ ฌานินิ%!งหล%บัตานิ%!นิไมใชฌานิจร�ง ม%นิต�องล มตา หล%บัตาล มตาม�สภาวะจ�ตเสมอก%นิ ถึ�าท�าก�จการงานิอยางใดอยางหนิ#!งอยก4ตาม อารมณ์�จ�ตม�คืวามเย อกเย4นิตามท�!กลาวมาแล�ว อารมณ์�ท�!กลาวมาแล�วนิ�!เป/นิอารมณ์�แหงคืวามเย อกเย4นิ เม !อทรงต%วได�อยางนิ�&เป/นิปกต� ทานิก4เร�ยกวาพระโสดาบั%นิ ไมเห4นิจะม�อะไรยาก

คืราวนิ�&ส�าหร%บัพระสก�ทาคืาม� ม�อารมณ์�เชนิเด�ยวก%บัพระโสดาบั%นิ ถึ�าสก�ทาคืาม�มรรคื ก4เพ�!มก�าล%งรวบัรวมก�าล%งจ�ตท�!เป/นิพรหมว�หาร 4 ให�ทรงต%วแข้4งกร�าวข้#&นิ เพราะวาพระโสดาบั%นิย%งม�คืวามร%กในิเพศ ย%งม�คืวามโลภ ย%งอยากรวย แตไมละเม�ดศ�ล ย%งม�คืวามโกรธ แตฆาเข้าไมได� เพราะเกรงศ�ลจะข้าด ย%งม�คืวามพยาบัาทจองล�างจองผลาญ แตไมท�า ย%งม�คืวามหลงใหลใฝ่Bฝ่2นิในิรปโฉมโนิมพรรณ์ แตไมล มคืวามตาย จะเห4นิวาอารมณ์�ข้องพระโสดาบั%นิไมม�อะไรมาก เป/นิชาวบั�านิช%&นิด� ท�นิ�&มาพระสก�ทาคืาม� สก�ทาคืาม�มรรคืนิะย%งไมผล สก�ทาคืาม�มรรคืก�าวข้#&นิมาอ%นิด%บัแรก จ�ตก4จะทรงพรหมว�หาร 4 เป/นิกรณ์�พ�เศษี นิอกจากจะโกรธ ไมท�าอ%นิตรายเข้าในิด�านิพระโสดาบั%นิ ก�าล%งใจสงข้#&นิเป/นิอภ%ยทานิ ใคืรเข้าท�าให�เราโกรธ เราโกรธ ไมใชไมโกรธ ถึ�าสก�ทาคืาม�ย%งม�โกรธ และโกรธแล�วก4คื�ดจองด�วย ย%งม�การผกโกรธเข้าไว� ท�นิ�&ก�าล%งใจอ�กสวนิหนิ#!งม%นิแทรกสงข้#&นิมา คื อ พรหมว�หาร 4

เม !อเวลาใคืรเข้าท�าคืวามไมด�ให�เราโกรธเป/นิท�!ไมถึกใจ โกรธแล�วม�อารมณ์�คืลายลง ม%นิก4ช�าหนิอยไมได�คืลายท%นิท� นิ#กนิ�อมลงไปอ�กท�วา อKอ คืนิท�!…

53

ท�าให�เราโกรธนิ�!นิาสงสาร และคืนิท�!ท�าคืวามช%!วนิ�! เป/นิเหย !อข้องอบัายภม� เข้าต�องตกนิรก ม%นิแสนิจะล�าบัาก ร�อนิก4ร�อนิ ม%นิร�อนิกวาไฟัธรรมดาหลายล�านิเทา ย%งม�สรรพาว'ธมาส%บัฟั2นิอ�ก นิ�!เข้าต�องม�โทษีหนิ%ก ท'กข้เวทนิาหนิ%ก พ�นิจากนิรกมาเป/นิเปรต แสนิจะล�าบัาก นิ%บัด�วยพ%นิด�วยหม !นิด�วยแสนิชาต� จนิกวาจะพ�นิหม !นิแสนิก%ปนิะไมใชชาต� แล�วต�องมาเป/นิอส'รกาย เต4มไปด�วยคืวามห�วโหย ต�องมาเป/นิส%ตว�เดร%จฉานิ ซึ่#!งไมม�ใคืรให�ส�ทธ�Cใด ๆ ท%&งหมด อาจถึกเข้าปลอยให�อดตายบั�าง ถึกเข้าข้มเหงคืะเนิงร�ายบั�าง ไมม�กฎหมายเป/นิเคืร !องคืวบัคื'ม จ�ตคื�ดอยวาคืนิท�!ม�อารมณ์�ช%!วอยางนิ�&เป/นิคืนิท�!นิาสงสาร ปลอยเข้าตบัม อไปข้�างเด�ยว ให�เข้าช%!วไปฝ่Bายเด�ยว กรรมใดท�!เข้าท�า ให�เป/นิเคืร !องเจ4บัใจ กระทบักระเท อนิใจเราให�อภ%ย

อยาล มวาไอ�ตอนิให�อภ%ยตรงนิ�&กวาจะให�ได�ก4ต�องใช�เวลา สองว%นิ สามว%นิ หร อสองช%!วโมง สามช%!วโมง แตเร4วเข้�ามา ม%นิย%งม�โกรธ ย%งม�พยาบัาทแตก4ม�อารมณ์�ให�อภ%ยทานิ ไมถึ อโกรธ ไมเอาผ�ดก%บัเข้า ให�อภ%ยเข้า แตอยาล มนิะวา ย%งม�คืวามโกรธ ย%งม�คืวามพยาบัาท นิ�!เป/นิสก�ทาคืาม�มรรคืเบั &องต�นิ

ท�นิ�& พระสก�ทาคืาม�มรรคืเบั &องปลาย ตามพระบัาล�ทานิบัอกวา พระสก�ทาคืาม�บัรรเทาคืวามโลภ บัรรเทาคืวามโกรธ บัรรเทาคืวามหลง บัรรเทาตรงไหนิ ท�าย%งไง

บัรรเทาคืวามโลภ เราก4ม� จาคืานิ'สสต�กรรมฐานิ เป/นิก�าล%งใจแทนิท�!จะโลภอยากได� กล%บัเป/นิอยากให�เข้า การแสวงอาช�พด�วยส%มมาอาช�วะ ทานิไมกลาววาเป/นิคืวามโลภ ได�มาอารมณ์�ใจคืลายในิการต�ดสมบั%ต� การหามาเพ !อเล�&ยงต%ว เล�&ยงคืรอบัคืร%ว เล�&ยงสมาภรรยา ม�คืวามจ�าเป/นิต�องหา การหาด�วยส%มมาอาช�วะ เข้าจ�างเราให�เง�นิเด อนิถึกให�เง�นิเด อนิแพงให�

54

ท�าคืวามด� ไมใชคืวามโลภ การคื�าข้ายลงท'นินิ�อย ได�ก�าไรมามาก ม�ฐานิะสงข้#&นิ แตวาเป/นิการคื�าเต4มไปด�วยคืวามส'จร�ต ไมใชเอาข้องเลวมาบัอกเป/นิข้องด� การซึ่ &อข้ายบัอกราคืาก%นิตามปกต� เข้าพอใจ เข้าเอาไป ได�ก�าไรมากได�ก�าไรนิ�อยไมส�าคื%ญ อยางนิ�&ไมถึ อวาเป/นิคืวามโลภ เป/นิ ส%มมาอาช�วะ

ท�นิ�&ส�าหร%บัทร%พย�ส�นิท�!ได�มา พระโสดาบั%นิย%งเกาะมาก แตวามาถึ#งพระสก�ทาคืาม�นิ#กอยเสมอวาช�ว�ตอยจ�าเป/นิจะต�องใช�จะต�องหา แตอารมณ์�หนิ#!งก4คื�ดวาไอ�ม%นิก%บัเราไมช�าจะต�องจากก%นิ ไมช�าไมม%นิก4เราไปก%นิข้�างหนิ#!ง(เออ อนิาคืาม�ว%นินิ�&นิากล%วไมถึ#ง… ) จ�ตใจม%นิก4เพลาจากการย#ด ไมใชวาเพลาจากการหา หาอยตามปกต� แตย#ดถึ อวาม%นิเป/นิเราเป/นิข้องเรา ม%นิก%บัเราจะนิอนิกอดก%นิอยตลอดเวลา ไมตายจากก%นิ ไมพรากจากก%นิ อ%นินิ�&ไมม� คื�ดไว�เสมอวา ม%นิก%บัเราไมช�าก4สลาย ตางคืนิตางไป ก4ม�ก�าล%งใจคื�ดด�วยคืวามไมประมาท

ส�าหร%บัคืวามโกรธ พระสก�ทาคืาม�เคืรงคืร%ดในิพรหมว�หาร 4 ในิด�านิอภ%ยทานิ ถึ�าม�อภ%ยทานิ ม%นิบัรรเทาลงแล�ว คืวามโกรธบัรรเทาลงไมใชหมด

ด�านิคืวามหลงในิรางกายก4พ�จารณ์าแล�วนิ�!วาไอ�รางกายนิ�!ม%นิสวดสดงดงามก4จร�ง แตทวาม%นิเต4มไปด�วยคืวามสกปรกโสโคืรก ไมม�การทรงต%ว ตอนินิ�&ก4ต�องใช�กายคืตานิ'สต� ก%บัอส'ภกรรมฐานิม�อารมณ์�เข้�มแข้4งข้#&นิ

เป/นิอ%นิวาพระสก�ทาคืาม�ต�องเพ�!มจาคืานิ'สสต�กรรมฐานิเข้�ามา ในิด�านิสมถึภาวนิา เพ�!มพรหมว�หาร 4 ให�ม�ก�าล%งสงข้#&นิและก4เพ�!มกายาคืตานิ'สต�ก%บัอส'ภกรรมฐานิเข้�ามาอ�ก เป/นิก�าล%งใจเป/นิปกต� จ�ตก4พร�อมท�!จะคื�ดอยวา อ%ตตภาพรางกายไมใชเรา ไมใชข้องเรา โลกเป/นิข้องไมเท�!ยงเม !อไมเท�!ยง

55

ม%นิก4เป/นิท'กข้� ในิท�!ส'ดม%นิก4ต�องสลายต%ว เราจะไมนิ%!งม%วเมาในิทร%พย�ส�นิย#ดถึ อวาเป/นิเรา เป/นิข้องเราอยเพ !อประโยชนิ�อะไร แตก4ย%งเกาะ แตก4ปลอยงาย ให�งาย สงเคืราะห�งาย ให�อภ%ยทานิงาย เห4นิรางกายข้องคืนิและส%ตว�ท%&งหมดเต4มไปด�วยคืวามสกปรก แตบัางคืร%&งม%นิก4สวย บัางคืร%&งม%นิก4เป/นิท�!ปรารถึนิา แตวาจ�ตถึอยออกมาหางได�งาย ๆ ย%งไมถึ#งก%บัหมดเลย นิ�!เป/นิว�ส%ยข้องพระสก�ทาคืาม�เร�ยกวา สก�ทาคืาม�ผล

ถึ�าจ�ตทรงได�แบับันิ�&…..อ�าว เวลาม%นิจะหมดเส�ยแล�ว เป/นิอ%นิวาเร !องพระอนิาคืาม�ก4เลยย%งไมต�องพดก%นิ แซึ่มไว�ส%กนิ�ดวา ถึ�าเราปฏิ�บั%ต�เพ !อคืวามเป/นิพระสก�ทาคืาม� นิ�!ถึ�าไตเต�าข้#&นิไปอยางนิ�&ละม%นิไมยาก เพราะวาข้#&นิไปท�ละข้%&นิ ไปถึ#งพระอนิาคืาม�เพ�!มอะไร เราม�มาแล�วท%&งหมด

พระอนิาคืาม�ส�!งท�!เพ�!มส�าคื%ญท�!ส'ดในิด�านิสมถึภาวนิา ส�าหร%บัว�ป2สสนิาภาวนิาต�องเป/นิไปตามปกต� คื อต�องพ�จารณ์าข้%นิธ� 5 วาไมใชเรา ไมใชข้องเรา ตามท�!กลาวมา ให�จ�ตม%นิทรงต%ว เม !อข้%นิธ� 5 ไมใชเรา ไมใชข้องเรา ท'กส�!งท'กอยางในิโลกม%นิก4ไมใชเรา ไมใชข้องเรา ต%วนิ�&ม�ก�าล%งทรงต%วมากข้#&นิ อารมณ์�ท�!เพ�!มเข้�ามาพ�จารณ์าอ�ก นิ%!นิก4คื อกายคืตานิ'สต�ก%บัอส'ภกรรมฐานิ ตอนินิ�&ต�องม�อารมณ์�ทรงต%ว ทรงต%วมากข้#&นิกวาพระสก�ทาคืาม�เพราะเป/นิการต%ดกามราคืะให�เด4ดข้าด คืวบัก%บัว�ป2สสนิาญาณ์แล�วก4ใช�พรหมว�หารและกส�ณ์ 4 เคืรงคืร%ดย�!งข้#&นิ คื�าวาเคืรงนิ�&ไมใชวามานิ%!งหล%บัตาท%&งว%นิท%&งคื นิ อยางนิ�&ใช�ไมได� หล%บัตาท%&งคื นิท%&งว%นิอยางนิ�&ใช�ไมได� ต�องอารมณ์�ปกต�ม%นิม�คืวามร �ส#กอย คื อ อารมณ์�ปกต�ข้องกายเห4นิวารางกายสกปรก ม%นิเป/นิช�&นิเป/นิทอนิเหม อนิก%บัส�วมเด�นิได�แล�วก4การโกรธก%นิ อาการพยาบัาทก%นิไมม�ประโยชนิ�อะไร คืนิเต4มไปด�วยคืวามท'กข้� ไมคืวรจะท�าม%นิ เป/นิอ%นิวาเร !องพระอนิาคืาม�เอาไว�พร' งนิ�& เวลาพดหมดแล�ว

56

ตอจากนิ�&ไปข้อบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจ หายใจออก เวลาหายใจเข้�าร �อยวาหายใจเข้�า เวลาหายใจออกร �อยวาหายใจออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ย จนิกวาจะได�ย�นิเส�ยงส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

การปฏิ�บั%ต�เพ !อพระอนิาคืาม�มรรคื

ส�าหร%บัว%นินิ�& ก4จะข้ออธ�บัายเร !องการปฏิ�บั%ต�ถึ#งการเป/นิพระอนิาคืาม�มรรคื เป/นิการส บัตอจากว%นิกอนิ ก4เพราะวาบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทจะศ#กษีาปฏิ�บั%ต� หร อวาเวลาท�!นิ�อมจ�ตหร อพ�จารณ์าพระกรรมฐานิในิด�านิการปฏิ�บั%ต�ตามแบับัฉบั%บัท�!เข้าปฏิ�บั%ต�ก%นิมา

ในิอ%นิด%บัแรกต�องทวนิต�นิไว�เสมอ เพ !อทรงอารมณ์�ให�เป/นิปกต� ผลแหงการปฏิ�บั%ต�ท�!จะม�ผลจร�งๆ นิ�!เราหมายถึ#งวาเอาผลก%นิจร�งๆ ไมใชส%กแตวาท�า นิ%!นิเข้าใช�อารมณ์�พ�จารณ์าเป/นิส�าคื%ญการใช�อารมณ์�ภาวนิานิ�!เป/นิการย%บัย%&งจ�ต ไมให�ม�อารมณ์�ฟั' Iงซึ่านิเทานิ%&นิเอง ตอนินิ%&นิการย%บัย%&งจ�ต ไมให�ม�อารมณ์�ฟั' Iงซึ่านิเป/นิอารมณ์�ข้องฌานิ เป/นิบั%นิไดท�!จะก�าวไปสว�ป2สสนิาญาณ์ การทรงจ�ตเป/นิฌานิย%งไมใชมรรคื ไมใชผล แตทวาเราก4ท�&งไมได�

นิ%กปฏิ�บั%ต�ต�องประกอบัก�จ 3 อยางพร�อมก%นิ คื อ

อธ�ศ�ลส�กข้า ม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C คื�าวา บัร�ส'ทธ�C นิ�&ไมใชส%กแตวาบัร�ส'ทธ�Cเฉพาะเวลามานิ%!งภาวนิา ต�องบัร�ส'ทธ�Cตลอด 24 ช%!วโมง

อธ�จ�ตส�กข้า ต�องม�สมาธ�ทรงต%ว ม�จ�ตนิ�อมอยในิด�านิข้องก'ศลตลอดเวลา คื�าวาสมาธ�แปลวาการต%&งใจ วาต%&งใจไว�เฉพาะจ'ดเด�ยว คื อ อารมณ์�ท�!เป/นิก'ศล อารมณ์�ท�!เป/นิก'ศลม�มากมายอยางจะเป/นิอะไรก4ชางตามท�!เราต�องการ จ'ดนิ%&นิเราจะนิ#กไว�เสมอ

57

อธ�ป2ญญาส�กข้า พ�จารณ์าตามแบับัฉบั%บัในิระด%บัข้องส%งโยชนิ�ท�!เราจะพ#งต%ด แล�วก4ทรงอารมณ์�ท�!เป/นิก'ศลจ�าเป/นิท�!ต�องเข้�าถึ#งในิข้ณ์ะนิ%&นิ

ถึ�าอารมณ์�ทรงต%วแบับันิ�&หมายคืวามวา ข้ณ์ะใดท�!จ�ตคื�ดอยในิด�านิข้องก'ศล ข้ณ์ะนิ%&นิช ! อวาจ�ตข้องเราทรงศ�ล ทรงสมาธ�แล�วถึ�าม�ป2ญญาพ�จารณ์าคืวามเป/นิจร�งจากข้%นิธ� 5 วา

ชาต�ปJ ท'กข้า คืวามเก�ดเป/นิท'กข้�

ชราปJ ท'กข้า คืวามแกเป/นิท'กข้�

มรณ์%มปJ ท'กข้%ง คืวามตายเป/นิท'กข้�

โสกะปร�เทวะท'กข้ะโทมะนิ%ส คืวามเศร�าโศกเส�ยใจเป/นิท'กข้� คืวามพล%ดพรากจากข้องร%กข้องชอบัใจเป/นิท'กข้� ร �จ%กวานิ%บัต%&งแตเก�ดมาถึ#งว%นิตายไมม�อะไรเป/นิส'ข้

แล�วท'กข้�ต%วนิ�&มาจากไหนิ ท'กข้�ต%วนิ�&มาจาก ต%ณ์หา คื อคืวามทะยานิอยาก จ�ตต�ดอยในิโลก�ย�ว�ส%ย ม�อ'ปาทานิเป/นิเคืร !องย#ดม%!นิถึ อม%!นิวา รางกายเป/นิเรา เป/นิข้องเรา เราม�ในิรางกาย รางกายม�ในิเรา หร อวาม�จ�ตเราย#ดม%!นิถึ อม%!นิในิรางกายวา ม%นิเป/นิเราเป/นิข้องเรา ก4เลยล มคืวามตาย จ�ตก4ประกอบัไปด�วยคืวามช%!วท�!เร�ยกวา อก'ศล คื�าวา อก'ศลนิ�!เข้าแปลวาไมฉลาด สร�างกรรมท�!ม%นิเป/นิป2จจ%ยให�เก�ดคืวามเด อดร�อนิท%&งเราและบั'คืคืลอ !นิ อยางนิ�&เป/นิอก'ศล อารมณ์�ข้องเราจะต�องไมจ%บัอยางนิ�&จะต�องท�าลายคืวามอยากประเภทนิ�&เส�ย

ใช�ป2ญญาพ�จารณ์าหาคืวามเป/นิจร�งจากข้%นิธ� 5 วาข้%นิธ� 5 ม%นิเป/นิเราจร�งร# หร อวาเป/นิข้องเรา ถึ�าม%นิเป/นิเราจร�ง เป/นิข้องเราจร�ง ต%&งแตว%นิเก�ดจนิถึ#งว%นินิ�&เราเคืยคื�ดอยากจะตายบั�างไหม เคืยคื�ดอยากจะปBวยบั�างไหม

58

คื�ดอยากจะให�รางกายม%นิร�อนิจ%ดม�บั�างไหม คื�ดอยากจะให�รางกายม%นิหนิาวจ%ดม�บั�างไหม และคื�ดบั�างหร อเปลาวา เราต�องการคื�ากระทบักระท%!งจากคื�าวาจาข้องบั'คืคืลอ !นิท�!เป/นิท�!ไมชอบัใจ ข้องเราม�บั�างไหม หร อวาเราต�องการการกระท�าข้องบั'คืคืลอ !นิท�!ไมถึกใจเราม�บั�างไหม อาการอยางนิ�&จ�ตเราไมเคืยคื�ดอยากจะได� แตวาม%นิม�บั�างไหมละ อาการอยางนิ�&ม%นิปรากฏิแกเราบั�างไหม ถึ�าม%นิปรากฏิก4แสดงวา รางกายนิ�!ม%นิไมใชเรา ไมใชข้องเรา

นิ�!ใช�ป2ญญาก%นิแบับัยอ ๆ เร�ยกวา ป2ญญาเป/นิเคืร !องพ�จารณ์าเป/นิเคืร !องต%ดต%วเก�ด หร อ การต%ดต%วท'กข้� ถึ�าต%ดต%ณ์หาได� ม%นิก4ต%ดท'กข้�ได� ถึ�าต%ดต%ณ์หาไมได�ม%นิก4ต%ดต%วท'กข้�ไมได� ต%ณ์หาท�!ม�คืวามส�าคื%ญท�!ส'ดก4คื อ อยากเก�ด ถึ�าข้ณ์ะใดท�!ม�การอยากเก�ด อยากทรงอย ไมอยากตาย ข้ณ์ะนิ%&นิไมม�ทาง ย%งต�องเก�ดร%บัท'กข้�ตอไป จนิกวาจะม�ป2ญญาพ�จารณ์าทราบัตามคืวามเป/นิจร�ง เร !องนิ�&ข้อยกไว�

ท�นิ�&กอนิท�!เราจะพดก%นิถึ#งพระอนิาคืาม� ย�อนิถึอยหล%งไปอ�กนิ�ด วาการท�!จะทรงอารมณ์�เป/นิพระโสดาบั%นิ เข้าทรงด�วยกรรมฐานิอะไรบั�าง กรรมฐานิท%&งหมดนิ�&ไมต�องไปนิ%!งหล%บัตาก4ได�ให�จ�ตม%นินิ#กไว�เสมอ ล มตาอยทรงอารมณ์�อย ให�ม%นินิ#กไว�เสมอ เวลาท�างานิท�าการก4ท�าไป จ�ตอยในิการงานิ เวลาจะพดเร !องอะไรท�!เป/นิสาระก4ให�จ�ตอยในิเร !องข้องการพด หย'ดพด หย'ดท�านิ�อมจ�ตคื�ดถึ#งอารมณ์�ตอไป

บั'คืคืลท�!จะเป/นิพระโสดาบั%นิต%ดส%กกายท�ฏิฐ�ได�เล4กนิ�อย นิ%!นิก4คื อนิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� คืวามเมาในิช�ว�ตในิรางกายย%งม�อย แตไมล มคืวามตาย ย%งร%กสวย ย%งร%กงาม แตทวาก4คื�ดวาคืวามสวยคืวามงามนิ�!ในิไมช�าม%นิก4พ%งสลายต%วไป ก4ม�อารมณ์�ไมประมาทในิช�ว�ต คื อวาการตายคืราวนิ�&จะต�องเก�ด ถึ�าม%นิจ�าจะต�องเก�ดจร�ง ๆ ก4ให�ม%นิเก�ดด�กวานิ�& แตเนิ &อแท�จร�ง ๆ

59

แล�ว เราไมต�องการเก�ด ส�!งท�!เราต�องการคื อ พระนิ�พพานิ ถึ�าอารมณ์�จ%บัพระนิ�พพานิ นิ#กถึ#งพระนิ�พพานิอยางนิ�& ทานิเร�ยกวา อ'ปสมานิ'สสต�กรรมฐานิ การนิ#กถึ#งคืวามตายไว�เป/นิปกต� เร�ยกวา มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิ

ท�นิ�&เม !อจ�ตจ%บัพระนิ�พพานิแล�ว เราก4ต�องดตอไปวา คืนิท�!จะก�าวไปสพระนิ�พพานิเข้าใช�อะไรบั�างเป/นิเบั &องต�นิ อ%นิด%บัแรกก4นิ#กถึ#งคืวามด�ข้องพระพ'ทธเจ�า เร�ยกวา พ'ทธานิ'สสต�กรรมฐานิ ยอมร%บันิ%บัถึ อคื�าส%!งสอนิข้ององคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�า เร�ยกวา ธ%มมานิ'สสต�กรรมฐานิ ยอมร%บัคื'ณ์สมบั%ต�ท�!ทรงซึ่#!งคืวามด�ไว�ข้องพระสงฆ� เร�ยกวา ส%งฆานิ'สสต�กรรมฐานิ และจ�ตใจข้องเราก4ต%&งไว�เสมอวาจะทรงศ�ลให�บัร�ส'ทธ�C วาถึ�าศ�ลข้องเราไมบัร�ส'ทธ�Cเราก4ต�องม�โอกาสไปอบัายภม� ข้#&นิช !อวาอบัายภม�ท%&ง 4 ม�นิรก เปรต อส'รกาย ส%ตว�เดร%จฉานิ เราไมยอมไป เราจะไมไปได�ก4เพราะอาศ%ยม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C ม�ก�าล%งใจคืวบัคื'มศ�ลอยเป/นิปกต� ไมพลาดจากจ�ต อยางนิ�& เร�ยกวา ส�ลานิ'สสต�กรรมฐานิ

แล�วก4พ�จารณ์าตอไปวาศ�ลจะทรงอยได� เพราะอาศ%ยอะไรเป/นิเคืร !องคืวบัคื'ม ก4เพราะอาศ%ยพรหมว�หาร 4 ถึ�าเราม�พรหมว�หาร 4 ศ�ลไมบักพรอง สมาธ�ก4ทรงต%ว อยางนิ�&ใช�พรหมว�หาร 4 เป/นิกรรมฐานิก4เร�ยกวา พรหมว�หาร 4 ทรงต%ว ท�นิ�&พรหมว�หาร 4 จะทรงต%วได�ด�จร�ง ๆ อาศ%ยอะไรเป/นิส�าคื%ญ อาศ%ยห�ร�และโอตต%ปปะ คื อ ห�ร� คืวามอายตอคืวามช%!ว โอตต%ปปะ เกรงกล%วผลข้องคืวามช%!วจะให�โทษีเป/นิท'กข้� อาการอยางนิ�& เม !อจ�ตทรงได�อยางนิ�&จร�ง ๆ ก4ช !อวาเป/นิพระโสดาบั%นิ

นิ�!คืวามจร�งไมต�องไปนิ%!งหล%บัตาก4ได� ให�จ�ตม%นิทรงอารมณ์�อยอยางนิ�&เป/นิปกต� นิ%!งหล%บัตา อานิต�ารา ฟั2งเทศนิ� พอเล�กแล�วจ�ตคื�ดอยากจะอ�จฉาคืนิโนิ�นิ อยากจะดาคืนินิ�& อยากจะวาคืนินิ%&นิ อยากจะกล%!นิแกล�งคืนินิ�&

60

อยางนิ�&หล%บัตาไปส%กก�!แสนิชาต� ม%นิก4ลงอบัายภม�ท'กชาต� ไมเก�ดประโยชนิ� ประโยชนิ�ท�!จะเก�ดจร�ง ๆ ก4คื อ อารมณ์�จ�ตท�!ทรงต%ว

ท�นิ�&ถึ�าหากวาจ�ตจะท�าอยางนิ�&จะเป/นิฌานิไหม ม%นิก4ต�องเป/นิฌานิ ฌานิ%ง เข้าแปลวา การเพง หมายคืวามวา จ�ตจ%บัอยในิอารมณ์�ใดอารมณ์�อยางใดอยางหนิ#!ง แล�วท'กอยางนิ�!ม%นิอยพร�อม ๆ ก%นิ ไมใชไลเบั�&ยท�ละอยาง จ�ตม%นิทรงต%วอยเป/นิปกต� อารมณ์�จะเป/นิข้นิาดไหนิก4ตาม เราจะไมยอมละเม�ดส�!งท%&งหมดตามท�!กลาวมา จ�ตม�สภาพทรงต%ว คื�ดอยเสมออยางนิ�&เข้าเร�ยกวา ฌานิ ฌานินิ%!งหล%บัตานิ%!นิไมใชฌานิจร�ง ม%นิต�องล มตา หล%บัตาล มตาม�สภาวะจ�ตเสมอก%นิ ถึ�าท�าก�จการงานิอยางใดอยางหนิ#!งอยก4ตาม อารมณ์�จ�ตม�คืวามเย อกเย4นิตามท�!กลาวมาแล�ว อารมณ์�ท�!กลาวมาแล�วนิ�!เป/นิอารมณ์�แหงคืวามเย อกเย4นิ เม !อทรงต%วได�อยางนิ�&เป/นิปกต� ทานิก4เร�ยกวาพระโสดาบั%นิ ไมเห4นิจะม�อะไรยาก

คืราวนิ�&ส�าหร%บัพระสก�ทาคืาม� ม�อารมณ์�เชนิเด�ยวก%บัพระโสดาบั%นิ ถึ�าสก�ทาคืาม�มรรคื ก4เพ�!มก�าล%งรวบัรวมก�าล%งจ�ตท�!เป/นิพรหมว�หาร 4 ให�ทรงต%วแข้4งกร�าวข้#&นิ เพราะวาพระโสดาบั%นิย%งม�คืวามร%กในิเพศ ย%งม�คืวามโลภ ย%งอยากรวย แตไมละเม�ดศ�ล ย%งม�คืวามโกรธ แตฆาเข้าไมได� เพราะเกรงศ�ลจะข้าด ย%งม�คืวามพยาบัาทจองล�างจองผลาญ แตไมท�า ย%งม�คืวามหลงใหลใฝ่Bฝ่2นิในิรปโฉมโนิมพรรณ์ แตไมล มคืวามตาย จะเห4นิวาอารมณ์�ข้องพระโสดาบั%นิไมม�อะไรมาก เป/นิชาวบั�านิช%&นิด� ท�นิ�&มาพระสก�ทาคืาม� สก�ทาคืาม�มรรคืนิะย%งไมผล สก�ทาคืาม�มรรคืก�าวข้#&นิมาอ%นิด%บัแรก จ�ตก4จะทรงพรหมว�หาร 4 เป/นิกรณ์�พ�เศษี นิอกจากจะโกรธ ไมท�าอ%นิตรายเข้าในิด�านิพระโสดาบั%นิ ก�าล%งใจสงข้#&นิเป/นิอภ%ยทานิ ใคืรเข้าท�าให�เราโกรธ เราโกรธ ไมใชไมโกรธ ถึ�าสก�ทาคืาม�ย%งม�โกรธ และโกรธแล�วก4คื�ดจองด�วย ย%งม�การผกโกรธเข้าไว� ท�นิ�&ก�าล%งใจอ�กสวนิหนิ#!งม%นิแทรกสงข้#&นิมา คื อ พรหมว�หาร 4

61

เม !อเวลาใคืรเข้าท�าคืวามไมด�ให�เราโกรธเป/นิท�!ไมถึกใจ โกรธแล�วม�อารมณ์�คืลายลง ม%นิก4ช�าหนิอยไมได�คืลายท%นิท� นิ#กนิ�อมลงไปอ�กท�วา อKอ คืนิท�!…

ท�าให�เราโกรธนิ�!นิาสงสาร และคืนิท�!ท�าคืวามช%!วนิ�! เป/นิเหย !อข้องอบัายภม� เข้าต�องตกนิรก ม%นิแสนิจะล�าบัาก ร�อนิก4ร�อนิ ม%นิร�อนิกวาไฟัธรรมดาหลายล�านิเทา ย%งม�สรรพาว'ธมาส%บัฟั2นิอ�ก นิ�!เข้าต�องม�โทษีหนิ%ก ท'กข้เวทนิาหนิ%ก พ�นิจากนิรกมาเป/นิเปรต แสนิจะล�าบัาก นิ%บัด�วยพ%นิด�วยหม !นิด�วยแสนิชาต� จนิกวาจะพ�นิหม !นิแสนิก%ปนิะไมใชชาต� แล�วต�องมาเป/นิอส'รกาย เต4มไปด�วยคืวามห�วโหย ต�องมาเป/นิส%ตว�เดร%จฉานิ ซึ่#!งไมม�ใคืรให�ส�ทธ�Cใด ๆ ท%&งหมด อาจถึกเข้าปลอยให�อดตายบั�าง ถึกเข้าข้มเหงคืะเนิงร�ายบั�าง ไมม�กฎหมายเป/นิเคืร !องคืวบัคื'ม จ�ตคื�ดอยวาคืนิท�!ม�อารมณ์�ช%!วอยางนิ�&เป/นิคืนิท�!นิาสงสาร ปลอยเข้าตบัม อไปข้�างเด�ยว ให�เข้าช%!วไปฝ่Bายเด�ยว กรรมใดท�!เข้าท�า ให�เป/นิเคืร !องเจ4บัใจ กระทบักระเท อนิใจเราให�อภ%ย

อยาล มวาไอ�ตอนิให�อภ%ยตรงนิ�&กวาจะให�ได�ก4ต�องใช�เวลา สองว%นิ สามว%นิ หร อสองช%!วโมง สามช%!วโมง แตเร4วเข้�ามา ม%นิย%งม�โกรธ ย%งม�พยาบัาทแตก4ม�อารมณ์�ให�อภ%ยทานิ ไมถึ อโกรธ ไมเอาผ�ดก%บัเข้า ให�อภ%ยเข้า แตอยาล มนิะวา ย%งม�คืวามโกรธ ย%งม�คืวามพยาบัาท นิ�!เป/นิสก�ทาคืาม�มรรคืเบั &องต�นิ

ท�นิ�& พระสก�ทาคืาม�มรรคืเบั &องปลาย ตามพระบัาล�ทานิบัอกวา พระสก�ทาคืาม�บัรรเทาคืวามโลภ บัรรเทาคืวามโกรธ บัรรเทาคืวามหลง บัรรเทาตรงไหนิ ท�าย%งไง

บัรรเทาคืวามโลภ เราก4ม� จาคืานิ'สสต�กรรมฐานิ เป/นิก�าล%งใจแทนิท�!จะโลภอยากได� กล%บัเป/นิอยากให�เข้า การแสวงอาช�พด�วยส%มมาอาช�วะ ทานิไมกลาววาเป/นิคืวามโลภ ได�มาอารมณ์�ใจคืลายในิการต�ดสมบั%ต� การหา

62

มาเพ !อเล�&ยงต%ว เล�&ยงคืรอบัคืร%ว เล�&ยงสมาภรรยา ม�คืวามจ�าเป/นิต�องหา การหาด�วยส%มมาอาช�วะ เข้าจ�างเราให�เง�นิเด อนิถึกให�เง�นิเด อนิแพงให�ท�าคืวามด� ไมใชคืวามโลภ การคื�าข้ายลงท'นินิ�อย ได�ก�าไรมามาก ม�ฐานิะสงข้#&นิ แตวาเป/นิการคื�าเต4มไปด�วยคืวามส'จร�ต ไมใชเอาข้องเลวมาบัอกเป/นิข้องด� การซึ่ &อข้ายบัอกราคืาก%นิตามปกต� เข้าพอใจ เข้าเอาไป ได�ก�าไรมากได�ก�าไรนิ�อยไมส�าคื%ญ อยางนิ�&ไมถึ อวาเป/นิคืวามโลภ เป/นิ ส%มมาอาช�วะ

ท�นิ�&ส�าหร%บัทร%พย�ส�นิท�!ได�มา พระโสดาบั%นิย%งเกาะมาก แตวามาถึ#งพระสก�ทาคืาม�นิ#กอยเสมอวาช�ว�ตอยจ�าเป/นิจะต�องใช�จะต�องหา แตอารมณ์�หนิ#!งก4คื�ดวาไอ�ม%นิก%บัเราไมช�าจะต�องจากก%นิ ไมช�าไมม%นิก4เราไปก%นิข้�างหนิ#!ง(เออ อนิาคืาม�ว%นินิ�&นิากล%วไมถึ#ง… ) จ�ตใจม%นิก4เพลาจากการย#ด ไมใชวาเพลาจากการหา หาอยตามปกต� แตย#ดถึ อวาม%นิเป/นิเราเป/นิข้องเรา ม%นิก%บัเราจะนิอนิกอดก%นิอยตลอดเวลา ไมตายจากก%นิ ไมพรากจากก%นิ อ%นินิ�&ไมม� คื�ดไว�เสมอวา ม%นิก%บัเราไมช�าก4สลาย ตางคืนิตางไป ก4ม�ก�าล%งใจคื�ดด�วยคืวามไมประมาท

ส�าหร%บัคืวามโกรธ พระสก�ทาคืาม�เคืรงคืร%ดในิพรหมว�หาร 4 ในิด�านิอภ%ยทานิ ถึ�าม�อภ%ยทานิ ม%นิบัรรเทาลงแล�ว คืวามโกรธบัรรเทาลงไมใชหมด

ด�านิคืวามหลงในิรางกายก4พ�จารณ์าแล�วนิ�!วาไอ�รางกายนิ�!ม%นิสวดสดงดงามก4จร�ง แตทวาม%นิเต4มไปด�วยคืวามสกปรกโสโคืรก ไมม�การทรงต%ว ตอนินิ�&ก4ต�องใช�กายคืตานิ'สต� ก%บัอส'ภกรรมฐานิม�อารมณ์�เข้�มแข้4งข้#&นิ

เป/นิอ%นิวาพระสก�ทาคืาม�ต�องเพ�!มจาคืานิ'สสต�กรรมฐานิเข้�ามา ในิด�านิสมถึภาวนิา เพ�!มพรหมว�หาร 4 ให�ม�ก�าล%งสงข้#&นิและก4เพ�!มกายาคืตานิ'

63

สต�ก%บัอส'ภกรรมฐานิเข้�ามาอ�ก เป/นิก�าล%งใจเป/นิปกต� จ�ตก4พร�อมท�!จะคื�ดอยวา อ%ตตภาพรางกายไมใชเรา ไมใชข้องเรา โลกเป/นิข้องไมเท�!ยงเม !อไมเท�!ยงม%นิก4เป/นิท'กข้� ในิท�!ส'ดม%นิก4ต�องสลายต%ว เราจะไมนิ%!งม%วเมาในิทร%พย�ส�นิย#ดถึ อวาเป/นิเรา เป/นิข้องเราอยเพ !อประโยชนิ�อะไร แตก4ย%งเกาะ แตก4ปลอยงาย ให�งาย สงเคืราะห�งาย ให�อภ%ยทานิงาย เห4นิรางกายข้องคืนิและส%ตว�ท%&งหมดเต4มไปด�วยคืวามสกปรก แตบัางคืร%&งม%นิก4สวย บัางคืร%&งม%นิก4เป/นิท�!ปรารถึนิา แตวาจ�ตถึอยออกมาหางได�งาย ๆ ย%งไมถึ#งก%บัหมดเลย นิ�!เป/นิว�ส%ยข้องพระสก�ทาคืาม�เร�ยกวา สก�ทาคืาม�ผล

ถึ�าจ�ตทรงได�แบับันิ�&…..อ�าว เวลาม%นิจะหมดเส�ยแล�ว เป/นิอ%นิวาเร !องพระอนิาคืาม�ก4เลยย%งไมต�องพดก%นิ แซึ่มไว�ส%กนิ�ดวา ถึ�าเราปฏิ�บั%ต�เพ !อคืวามเป/นิพระสก�ทาคืาม� นิ�!ถึ�าไตเต�าข้#&นิไปอยางนิ�&ละม%นิไมยาก เพราะวาข้#&นิไปท�ละข้%&นิ ไปถึ#งพระอนิาคืาม�เพ�!มอะไร เราม�มาแล�วท%&งหมด

พระอนิาคืาม�ส�!งท�!เพ�!มส�าคื%ญท�!ส'ดในิด�านิสมถึภาวนิา ส�าหร%บัว�ป2สสนิาภาวนิาต�องเป/นิไปตามปกต� คื อต�องพ�จารณ์าข้%นิธ� 5 วาไมใชเรา ไมใชข้องเรา ตามท�!กลาวมา ให�จ�ตม%นิทรงต%ว เม !อข้%นิธ� 5 ไมใชเรา ไมใชข้องเรา ท'กส�!งท'กอยางในิโลกม%นิก4ไมใชเรา ไมใชข้องเรา ต%วนิ�&ม�ก�าล%งทรงต%วมากข้#&นิ อารมณ์�ท�!เพ�!มเข้�ามาพ�จารณ์าอ�ก นิ%!นิก4คื อกายคืตานิ'สต�ก%บัอส'ภกรรมฐานิ ตอนินิ�&ต�องม�อารมณ์�ทรงต%ว ทรงต%วมากข้#&นิกวาพระสก�ทาคืาม�เพราะเป/นิการต%ดกามราคืะให�เด4ดข้าด คืวบัก%บัว�ป2สสนิาญาณ์แล�วก4ใช�พรหมว�หารและกส�ณ์ 4 เคืรงคืร%ดย�!งข้#&นิ คื�าวาเคืรงนิ�&ไมใชวามานิ%!งหล%บัตาท%&งว%นิท%&งคื นิ อยางนิ�&ใช�ไมได� หล%บัตาท%&งคื นิท%&งว%นิอยางนิ�&ใช�ไมได� ต�องอารมณ์�ปกต�ม%นิม�คืวามร �ส#กอย คื อ อารมณ์�ปกต�ข้องกายเห4นิวารางกายสกปรก ม%นิเป/นิช�&นิเป/นิทอนิเหม อนิก%บัส�วมเด�นิได�แล�วก4การโกรธก%นิ อาการพยาบัาทก%นิไมม�

64

ประโยชนิ�อะไร คืนิเต4มไปด�วยคืวามท'กข้� ไมคืวรจะท�าม%นิ เป/นิอ%นิวาเร !องพระอนิาคืาม�เอาไว�พร' งนิ�& เวลาพดหมดแล�ว

ตอจากนิ�&ไปข้อบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจ หายใจออก เวลาหายใจเข้�าร �อยวาหายใจเข้�า เวลาหายใจออกร �อยวาหายใจออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ย จนิกวาจะได�ย�นิเส�ยงส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

การปฏิ�บั%ต�เพ !อพระอนิาคืาม�มรรคื

ต%ดกามฉ%นิทะ

ส�าหร%บัว%นินิ�&ก4จะได�พดถึ#งพระอนิาคืาม�มรรคืตอไป เม !อคื นินิ�&ได�พดถึ#งพระอนิาคืาม�มรรคื พอเร�!มต�นิได�เล4กนิ�อยก4จบั ว%นินิ�&ข้อพดตอ

ส�าหร%บัอนิาคืาม�มรรคืนิ�! ก4ม�อาการฝ่Hกในิการต%ด กามฉ%นิทะ ก%บัต%ด พยาบัาท หร อวา ปฏิ�ฆะ เร�ยกวา ต%ดคืวามโกรธคืวามพยาบัาทให�หมดส�&นิไป ฉะนิ%&นิ การเจร�ญอารมณ์�ให�เข้�าถึ#งพระอนิาคืาม�มรรคื หร อวาพระอนิาคืาม�ผล ก4จ�าเป/นิต�องรวบัรวมก�าล%งสมาธ�จ�ตให�ม�คืวามแกกล�า ม�การทรงต%ว ม�คืวามเข้�มแข้4ง และถึ�าเราจะกลาวก%นิไปวา ถึ�าปฏิ�บั%ต�มาตามล�าด%บักวาจะเข้�าถึ#งพระสก�ทาคืาม� สมาธ�ม%นิก4เร�!มเข้�มแข้4งแล�ว เพราะวาเราก4ปฏิ�บั%ต�มาตามล�าด%บั หมายถึ#งวาการท�!เป/นิพระสก�ทาคืาม�ได�นิ% &นิก4ต�องบัรรเทาคืวามโลภ บัรรเทาคืวามโกรธ บัรรเทาคืวามหลง ท�นิ�&การบัรรเทาคืวามโลภ บัรรเทาคืวามโกรธ บัรรเทาคืวามหลงได� ก4เร�ยกวา คืวามโลภ คืวามโกรธ คืวามหลงย%งม�อย แตเหล อนิ�อยเต4มท�

ท�นิ�&มาถึ#งพระอนิาคืาม� ตอนินิ�&ถึ�าย%งไมถึ#งพระอนิาคืาม�ผล ย%งไมจบั เร�ยกวา อนิาคืาม�มรรคื แปลวาการเด�นิทางเข้�าไปถึ#งพระอนิาคืาม�ผล

65

สวนิส�าคื%ญอ%นิด%บัแรกเราจะต�องรวบัรวมก�าล%งสมาธ�ให�หนิ%ก คืวบัก%บัอารมณ์�ข้องว�ป2สสนิาญาณ์ คื อ อร�ยส%จ นิ%!นิได�แกพ�จารณ์ารางกาย เร�ยกวา "กายคืตานิ'สต�" พ�จารณ์าดรางกาย ประกอบัไปด�วยอาการ 32 ม� ผม ข้นิ เล4บั ฟั2นิ หนิ%ง เนิ &อ ต%บั ไต ไส� ปอด อ'จาระ ป2สสาวะ อาหรใหม อาหารเกา นิ�&าเล อด นิ�&าเหล อง นิ�&าหนิอง เสมหะ นิ�&าลาย เป/นิต�นิ พ�จารณ์าดคืวามเป/นิจร�ง ในิด�านิสมถึภาวนิาวาส�!งท%&งหลายเหลานิ�&ม%นิสกปรกหร อม%นิสะอาด ไมใชจะไปนิ%!งทอง เกสา โลมา นิะข้า ท%นิตา ตะโจ ตะโจ ท%นิตา นิะข้า โลมา เกสา อ%นินิ�&ม%นิเป/นิต%วท�าให�จ�ตเป/นิสมาธ�เฉย ๆ ไมใชต%วต%ด กรรมฐานิกองนิ�& กายคืตานิ'สต�ก4ด� หร อวา อนิ'สต�ท%&ง 10 ประการก4ด� อส'ภกรรมฐานิท%&ง 10 ประการก4ด� เป/นิกรรมฐานิพ�จารณ์า ไมใชมานิ%!งภาวนิาเป/นินิกแก�วนิกข้'นิทอง ท�าจ�ตให�ทรงอารมณ์�วาม%นิม�สภาพเป/นิอยางนิ%&นิตามคืวามเป/นิจร�ง

คื�าวา "ทรงฌานิ" ในิท�!นิ�&หมายคืวามวา เห4นิวารางกายท%&งหมดม%นิสกปรก ไอ�คืวามร �ส#กวาสกปรกนิ�!ให�ม%นิทรงต%วอยตลอดเวลา ท%&งเวลาหล%บัตาพ�จารณ์า เวลาล มตา เวลาเด�นิไปเด�นิมาท�าอะไรอย ให�จ�ตจ%บัอารมณ์�นิ�&จนิช�นิ อารมณ์�ไมคืลายไปจากจ�ต เห4นิส%ตว� เห4นิคืนิ เห4นิว%ตถึ' ไมม�อะไรสวย เพราะท'กอยางม%นิสกปรกหมด หาสะอาดม�ได� ดอกไม�ท�!สะพร%!งอยในิปBาหร อในิสวนิ ม%นิม�ส�สวยสดงดงามแตพอจะเข้�าไปใกล�ก4ร �วาม%นิม�ฝ่'Bนิ ม�ละอองแปดเปE& อนิอยด�วย ม%นิสกปรกคืนิและส%ตว�ม�สภาวะตาง ๆ เต4มไปด�วยคืวามสกปรก ต%วสกปรกนิ�!ไมต�องอธ�บัายมาก เพราะม%นิร �อยแล�ว ถึ�าเราไมร �ม%นิก4ระย�าเต4มท� ไมใชวาโง ข้องม%นิเห4นิอยก%บัต%วข้องเราเอง อะไรบั�างท�!เราต�องช�าระล�างม%นิ อะไรบั�างท�!เราร%งเก�ยจในิรางกายข้องเรา ท�!ม%นิอยในิรางกายข้องเรา เราท�า ไมร �ไมเห4นิ แตม%นิหล%!งไหลออกมาแล�วเราร%งเก�ยจ เชนิ อ'จจาระ ป2สสาวะ นิ�&าลาย เหง !อไคืล เป/นิต�นิ หร อวา นิ�&าเล อด นิ�&าเหล อง นิ�&าหนิอง ถึ�าม%นิหล%!งไหลออกมา เราร%งเก�ยจวาม%นิสกปรก นิ�!สภาพอยางนิ�&เรา

66

มองเห4นิช%ดอยแล�ว นิอกจากวาจะเป/นิแตเพ�ยงวาเราไมสนิใจจ#งจะไมเห4นิวาม%นิสกปรก

คื�าวาสนิใจนิ�!ไมได�สนิใจในิกรณ์�พ�เศษี สนิใจให�ม�คืวามร �ส#กตามคืวามเป/นิจร�ง ไอ�การแสวงหาข้องจร�งนิ�!ไมต�องใช�ป2ญญาอะไรมาก แคืส%ญญาม%นิก4ใช�ได� อ'จจารท�!ถึายออกมาม%นิสะอาดหร อสกปรกก4ร � รางกายท%&งต%วเหง !อไหลออกมาม%นิสะอาดหร อสกปรกก4ร � นิ�&าลายอยในิปากอมได� บั�วนิออกมาม อไม�กล�าแตะ สะอาดหร อสกปรกก4ร � ในิเม !อร �แล�วแตแกล�งท�าเป/นิไมร � หร อไมสนิใจ ม%นิก4เป/นิว�ส%ยข้องส%ตว�ในิอบัายภม� เพราะอะไร เพราะไมหมดก�เลส ไมหมดต%ณ์หา ม�แตคืวามท'กข้�ตลอดกาล

ท�นิ�&เร !องการพ�จารณ์าในิกายคืตานิ'สต�คืวบัก%บัอส'ภส%ญญา อส'ภส%ญญา หร อ อส'ภกรรมฐานินิ�!ม%นิอ%นิเด�ยวก%นิ อส'ภส%ญญา แปลวา จ�าได�วาม%นิสกปรกอยตลอดเวลา ท'กช�&นิ ท'กสวนิ ท'กตารางเซึ่4นิต�ข้องรางกาย ไมม�จ'ดไหนิท�!ม�คืวามสะอาด ม%นิม�แตคืวามสกปรกโสมมอยตลอดเวลา หาจ'ดสะอาดจร�ง ๆ ไมได� อ%นินิ�&ม%นิเป/นิเนิ &อแท�ข้องรางกายจร�ง ๆ นิ�!นิ% !งคื�ด นิ%!งพ�จารณ์าใคืรคืรวญ พ�จารณ์าให�เห4นิตามคืวามเป/นิจร�ง ไมใชไปแกล�งเห4นิใช�ส%ญญา คืวามจ�า ม%นิต�องจ�าได� สภาวะท�!ม%นิคืวรจะจ�าม�เยอะ ไมต�องไปนิ%!งหาไลเบั�&ยม%นิ ม%นิเป/นิข้องจร�ง นิ�!การเจร�ญกายคืตานิ'สต�ก%บัอส'ภส%ญญาหร อ อส'ภกรรมฐานิเข้าเจร�ญแบับันิ�&

ช%!วข้ณ์ะใดท�!ร �ส#กต%วอย เราม�คืวามร �ส#กตามคืวามเป/นิจร�งวาท'กส�!งข้องรางกายหร อว%ตถึ'ท%&งหมดม%นิสกปรก ให�อารมณ์�ทรงอยางนิ�&แล�ว เห4นิวารางกายเราสกปรก รางกายส%ตว�สกปรก ว%ตถึ'ธาต'ตาง ๆ ในิโลกไมม�อะไรสะอาด สกปรกท%&งหมด ลองนิ%!งนิ#กดซึ่�วาอะไรสะอาด บัอกมาส%กอยางส� ม�

67

อะไรบั�างท�!ม%นิสะอาด ท�!ไมต�องเช4ดช�าระล�าง ม%นิม�ไหม ม%นิไมม� ม%นิม�แตส�!งสกปรกท%&งนิ%&นิ

ท�นิ�&เราต�องการคืวามสะอาดหร อเราต�องการคืวามสกปรก ท�!เราม�คืวามร%ก เราม�คืวามปรารถึนิา เราม�คืวามต�องการ เนิ & อแท�จร�ง ๆ เราต�องการข้องสะอาด หร อวาต�องการข้องสกปรก แตทวาเราก4พบัก%บัส�!งสกปรกเข้�า เราต�องการไหม ถึ�าอารมณ์�จ�ตข้องเราต�องการ ก4ประณ์ามม%นิส%กหนิอยได�ไหม วา เอ4งอยากเป/นิส%ตว�นิรกหร อย%งไง หร ออยากเป/นิเปรต หร ออยากเป/นิอส'รกาย หร ออยากเป/นิส%ตว�เดร%จฉานิ เพราะวาอารมณ์�อยางนิ�&ไมใชอารมณ์�ข้องพระอร�ยเจ�า เป/นิอารมณ์�ข้องส%ตว�ในิอบัายภม� ม�ส%ญญาจ�าได� คื อ คืวามจ�า แตวาไมสร�างคืวามจ�าให�เก�ด ม�ตา ท�าเหม อนิวาไมม�ตา ม�ห ท�าเหม อนิวาไมม�ห ม�จ�ตส�าหร%บัจะคื�ดจะจ�า แตวาไมร �จ%กคื�ดไมร �จ%กจ�า อาการอยางนิ�&ม%นิไมใชอาการข้องคืนิ หร อ วาไมใชอาการข้องเทวดาหร อพรหม หร อวาไมใชอาการข้องพระอร�ยเจ�า ม%นิเป/นิอารมณ์�หร ออาการข้องส%ตว�นิรก หร อวาเปรต อส'รกาย ส%ตว�เดร%จฉานิ

ถึามใจม%นิวาพอใจท�!จะลงนิรกไหม ท�!ย%งม%วเมาอยในิรปกายข้องคืนิและส%ตว� คืวามม%วเมาอยางนิ�&ม%นิเป/นิต%ณ์หา เป/นิป2จจ%ยให�เก�ดคืวามท'กข้� เป/นิป2จจ%ยให�เก�ดอ'ปาทานิ คืวามย#ดม%!นิถึ อม%!นิ เม !อย#ดม%!นิถึ อม%!นิวารางกายเป/นิเรา เป/นิข้องเรา ข้องสกปรกเห4นิวาสะอาด ข้องไมสวยเห4นิวาสวย ข้องท�!ม�สภาพทร'ดโทรมเป/นิปกต�มองไมเห4นิสภาพตามคืวามเป/นิจร�ง คื�ดวาม%นิทรงต%วอาการอยางนิ�&ม%นิเป/นิสภาวะข้องจ�ตท�!จะต�องตกไปในิอบัายภม� เพราะวาไมม�คืวามผองใสข้องจ�ต

ถึ�าหลงอยในิรปอยางนิ�& ข้องเลวเห4นิวาเป/นิข้องด� ข้องสกปรกเห4นิวาเป/นิข้องสะอาด จ�ตม%นิจะเศร�าหมอง จ�ตเศร�าหมองตายแล�วไปไหนิ

68

พระพ'ทธเจ�ากลาววา จ�ตเต ส%งก�ลกฏิเฐ ท'คืต� ปาต�ก%งข้า เม !ออารมณ์�จ�ตเศร�าหมอง ตายแล�วก4ไปอบัายภม� ท�าไมจ#งวาเศร�าหมอง เพราะวาเราคื�ดวาม%นิด�นิ�! เวลาใหม ๆ ม%นิก4ผองใส สดสวยงดงาม แตวาท%&ง ๆ ท�!ม%นิผองใสอยนิ% !นิแหละ ม%นิก4แสดงอาการสกปรกอยตลอดเวลา หาอะไรด�ไมได� แตเราไมมอง

ท�!ไมใช�ป2ญญาพ�จารณ์าอาศ%ยอะไรเป/นิส�าคื%ญ คืวามโง ไมใชโงอยางเด�ยว บั�าด�วย เพราะวาคืนิโงม%นิก4พอใช�ป2ญญาเป/นิเคืร !องคื�ด ม�ส%ญญาเป/นิเคืร !องจ�า คืนิโงนิ�!ม%นิไมโงท%&งหมด ม%นิโงแตบัางอยางเทานิ%&นิ แตส�!งท�!ล�&ล%บัม�คืวามละเอ�ยดคืนิโงอาจจะคื�ดไมถึ#ง แล�วก4รางกายข้องคืนิเราสกปรก ม%นิเป/นิข้องไมยากท�!คืนิโงพอจะมองเห4นิได�วาสกปรก แตต�ดใจวาสะอาดนิ�! ไมใชคืนิโง ม%นิเป/นิคืนิบั�า เพราะวาข้องสกปรกวาเป/นิข้องสะอาดนิ�! คืนิโง เข้าไมพ ด คืนิบั�าเท านิ%&นิถึ#งจะพ ด ถึ� าอารมณ์�เราม�คืวามบั�าไร�สต�ส%มปช%ญญะ ไมมองหาตามคืวามเป/นิจร�ง เราก4จงถึามม%นิวาไปไหนิ ใจม%นิเศร�าหมองม%นิก4ยอมย#ดถึ อ เวลาม%นิทร'ดโทรมเข้�ามาจร�ง เราเส�ยดาย เส�ยใจ เวลาจะพ%ง จะสลายต%ว เราเส�ยดาย เส�ยใจ ไมอยากให�ม%นิสลายต%ว

ท�นิ�&กฎธรรมดาข้องรางกาย ม%นิม�คืวามเก�ดข้#&นิมาเป/นิเบั &องต�นิ ม�คืวามแปรปรวนิเป/นิธรรมดา ม�การสลายต%วไปในิท�!ส'ด นิ�!ม%นิเป/นิเร !องธรรมดาข้องรางกาย แตวาคืนิบั�านิ�!ม�อ'ปาทานิ ย#ดม%!นิวา รางกายม%นิจะต�องเป/นิหนิ'มเป/นิสาวอยตลอดเวลา จะต�องไมม�การทร'ดโทรม จะต�องสะอาดตลอดเวลา แตคืวามจร�งม%นิสกปรก

ท�นิ�&ม%นิจะทรงต%วได�ไหม ม%นิก4ทรงไมได� ม%นิเคืล !อนิไหวไปหาคืวามเส !อม คืวามเส !อมกล%บัแกเข้�ามา เก�ดไมสบัายใจ ไอ�ท�!เราไมต�องการให�ม%นิเป/นิอยางนิ�& ท�าไมถึ#งเป/นิไป เก�ดง' นิงานิ หฝ่Iาตาฟัาง ก�าล%งไมด� คืวามจ�าเส !อม

69

เด อดร�อนิ เพราะไมยอมร%บันิ%บัถึ อวาม%นิจะแก หนิ%ก ๆ เข้�า ม%นิแก นิานิ ๆ เข้�า อาการช�นิเก�ดข้#&นิ เอ�าแกไมเป/นิไร ข้ออยาให�ตายก4แล�วก%นิ นิ�!ย%งจะถึวงตอไปอ�ก แล�วรางกายม%นิจะทรงได�ไหม กฎธรรมดาข้องม%นิจะต�องตาย แล�วท�าไมจะไปห�ามม%นิ ห�ามม%นิก4ห�ามไมได�

คืนิด�หร อวาคืนิโงเข้าไมคื�ดอยางนิ�& คืนิท�!คื�ดแบับันิ�&ก4คืนิบั�าเทานิ%&นิ คืนิบั�าก�เลส บั�าต%ณ์หา บั�าอ'ปาทานิ บั�าอก'ศล คื อ บั�าท�าในิคืวามท�!ไมด�หร ออก'ศล หร อคื�ดในิส�!งท�!ไมด� ไมตรงตามคืวามเป/นิจร�ง ท�!พดแบับันิ�&ก4พดแบับัวา พระพ'ทธเจ�าบัอกวา อ%ตตนิา โจทย%ตตานิ%ง จงกลาวโทษีโจทก�คืวามช%!วข้องต%วไว�เสมอ นิ�!จ�าก%นิไว�นิะ อยาให�ม�อะไรม%นิพลาดเข้�ามาอ�ก นิ�!พดก%นิท%&งป= ภาษี�ตบัทนิ�& มองแตต%วไมต�องมองชาวบั�านิ ให�ร �กฎ ร �ระเบั�ยบัวา เราเป/นิอะไร เราเป/นิสมณ์ะ แปลวา ผ�สงบั ถึ�าจ'�นิจ�านิม%นิก4ไมใชสมณ์ะ เป/นิส%ตว�ในิอบัายภม� เราเป/นิพระ แปลวา ผ�ประเสร�ฐ จ�ตเลว วาจาเลว ใจเลว ม%นิก4ไมใชพระ เป/นิส%ตว�ในินิรกโนินิ

ท�นิ�&สต�ส%มปช%ญญะข้องเราม� พ�จารณ์าหาคืวามจร�งวาไอ�นิ�!ร างกายม%นิสกปรก เป/นิสมถึะ พอคื�ดวานิอกจากจะสกปรกแล�ว ม%นิก4ไมม�การทรงต%ว ถึ�าเป/นิคืนิก4เล�&ยงไมได� เล�&ยงม%นิไมเช !อง เอาอกเอาใจม%นิท'กอยาง ม%นิต�องการเปร�&ยว ต�องการเคื4ม ต�องการหวานิ ต�องการเย4นิ ต�องการอ'นิ ต�องการเคืร !องแตงต%ว สวยสดงดงาม หาให�ม%นิท'กอยาง อยากจะอยบั�านิแบับัไหนิ จะนิอนิแบับัไหนิ จะก�นิแบับัไหนิ บัร�หารกายแบับัไหนิ หาให�ม%นิท'กอยาง ข้อไมให�ม%นิตาย ข้อไมให�ม%นิปBวย ม%นิยอมร%บันิ%บัถึ อไหม ม%นิเช !อเราหร อเปลา ก4เปลา ไมม�อะไรท�!ม%นิจะเช !อเรา นิ�!เป/นิอ%นิวารางกายนิ�!ม%นิเป/นิเพ !อนิร%กข้องเรา เราก4คืบัไมได� ต�องเล�กคืบัมานิานิแล�ว

70

ท�นิ�&ร างกายนิ�&ละ เราคืวรจะคืบัม%นิตอไปไหม ม%นิม�อะไรบั�างในิคื'ณ์สมบั%ต� หร อวา สภาวะข้องรางกาย หนิ#!ง เห4นิวา สกปรกเป/นิปกต� สองเป/นิป2จจ%ยแหงคืวามท'กข้� ท'กข้�ตรงไหนิ เพราะวา ต�องเล�&ยงดตลอดเวลา สาม เล�&ยงแล�วม%นิก4ไมจ�า ให�ม%นิทรงต%ว ม%นิก4ไมทรงต%ว ม%นิม�การสลายต%วไปในิท�!ส'ด

ท�นิ�&พ�จารณ์าหาคืวามสกปรก จนิกระท%!งเก�ดนิ�พพ�ทาญาณ์ ต�องท�าให�ถึ#งนิะ ไมใชมานิ%!งฟั2งก%นิเฉย ๆ คื�าวานิ�พพ�ทาญาณ์ นิ�!ม�คืวามเบั !อหนิาย เห4นิวารางกายสกปรก รางกายเรารางกายคืนิอ !นิเหม อนิก%นิหมด อยาเอาตาไปต�ดอยท�!เคืร !องอาภรณ์� อยาเอาตาไปต�ดอยแคืผ�วหนิ%ง ตามองไปเจอะอาภรณ์�เคืร !องประด%บั ผ�าผอนิทอนิสไบั ผ�วหนิ%ง ใจนิ#กล�วงเข้�าไปถึ#งรางกาย มองเข้�าไปหาคืวามจร�ง วาม%นิสะอาดหร อสกปรก ไปเห4นิคืนิเห4นิส%ตว� คื�ดแบับันิ�& แล�วก4นิ#กถึ#งต%วเองด�วย วาม%นิม�สภาพเป/นิย%งไง เม !อจ�ตใจเห4นิวาม%นิม�สภาพสกปรกเป/นิปกต� เห4นิคืนิเหม อนิก%บัถึ'งอ'จจาระเคืล !อนิท�! นิ�!ม%นิต�องม�อารมณ์�อยางนิ�&เป/นิปกต� ไมใชนิ% !งภาวนิาก%นิ นิ%!งพ�จารณ์า ก�นิอย เด�นิอย ย นิอย ท�างานิอย ม�คืวามร �ส#กอยางนิ�&เป/นิปกต� ไมใชเอาเวลานิ%!งหล%บัตา นิ%!งหล%บัตานิ�! ถึ�าอารมณ์�ปกต�ไมตรงตามนิ�& หล%บัตาม%นิก4ไมได�อะไร ม%นิหล%บัสงเดช ประเด�Fยวคื�ดโนินิคื�ดนิ�! พลานิไปหมด ม%นิถึ#งได�สร�างคืวามย'ง สร�างคืวามเด อดร�อนิ นิ�!ถึ�าด�ก%นิเส�ยหมด คื�ดอยางนิ�&ท%&งหมด คืวบัคื'มก�าล%งใจข้องตนิเองท%&งหมด ม%นิไมต�องไปบัอก ไมต�องไปสอนิอะไรก%นิ เพราะม�แตคืนิด�ท%&งหมด ไอ�ท�!เลวนิ%!นิแสดงวา ไมม�นิ�ส%ยแหงคืวามเป/นิคืนิ ม%นิม�นิ�ส%ยเป/นิส%ตว�นิรกอยเป/นิประจ�า

ท�นิ�&เม !อคื�ดจ'ดนิ�&แล�ว เราก4นิ�าว�ป2สสนิาญาณ์ต%วส�าคื%ญเข้�ามาใช�วา คืวามอยากม�รางกาย อยากได�รางกายข้องบั'คืคืลอ !นิมาประคื%บัประคือง การทะนิ'ถึนิอมรางกาย อยากได�รางกายบั'คืคืลอ ! นิมาประคื%บัประคือง การ

71

ทะนิ'ถึนิอมรางกายนิ�!ม%นิเป/นิป2จจ%ยข้องคืวามส'ข้ หร อเป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้� ม%นิสกปรกด�วย ม%นิท'กข้�ด�วยห%นิเข้�าไปจ%บัส%กกายท�ฏิฐ� กายคืตาต%วนิ�&ต�องคืวบัก%นิเลย ท%&งสมถึะและว�ป2สสนิาต�องคืวบั

ทานิบัอกแล�วนิ�!วา พระอนิาคืาม�ต�องม�อธ�จ�ตส�กข้า อธ�จ�ตส�กข้า คื ออารมณ์�เป/นิฌานิ ทรงอารมณ์�เห4นิสภาวะอยางนิ�&ตามคืวามเป/นิจร�ง อยตลอดเวลา ไมใชวาเวลานิ%!งหล%บัตา เวลานิ%!งหล%บัตาไมได�ผลอะไร ทรงจ�ตอยวารางกายคืนิและส%ตว�สกปรก เห4นิตามคืวามเป/นิจร�ง ไมใชนิ#กสงเดช แล�วก4มาพ�จารณ์าตามสภาวะข้องว�ป2สสนิาญาณ์วารางกายเราก4ด� รางกายคืนิอ !นิก4ด� ม%นิสกปรก นิาร%งเก�ยจ ร%งเก�ยจนิะ ไมใชนิาร%งเก�ยจ ร%งเก�ยจเส�ยจร�ง ๆ อารมณ์�กามฉ%นิทะถึกกดลงไปด�วยอ�านิาจข้องสมถึภาวนิา เบั !อหนิายไมม�คืวามร �ส#กทางเพศ แตระว%งตอนินิ�&ย%งไมถึ#งข้%&นิ ม%นิโผลเข้�ามาได�

ท�นิ�&ก4ประห%ตประหารด�วยอ�านิาจข้องว�ป2สสนิาญาณ์ ส%กายท�ฎฐ� วารางกายนิ�&นิอกจากสกปรกแล�ว ม%นิไมใชเรา ไมใชข้องเรา เราไมม�ในิม%นิ ม%นิไมม�ในิเรา ม%นิเป/นิแตเพ�ยงธาต' 4 คื อ ธาต'ด�นิ ธาต'นิ�&า ธาต'ลม ธาต'ไฟั ท�!แสนิจะสกปรก แล�วไมม�การทรงต%ว ม%นิม�การเก�ดข้#&นิในิเบั &องต�นิ ม�คืวามเส !อมไปในิทามกลาง แล�วก4สลายต%วไปในิท�!ส'ด ม%นิเป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้� ท'กอยาง ไมได�เคืยนิ�อมคืวามส'ข้มาให�ใจเราเลย เม !อม�รางกาย นิ%บัแตว%นิเก�ด ถึ#งว%นิตายหาคืวามส'ข้หนิ#!งว�นิาท�ม�ได� ม%นิสร�างสรรคื�แตคืวามท'กข้�อยตลอดเวลา

ฉะนิ%&นิ นิ%บัแตบั%ดนิ�&เป/นิต�นิไปเราจะไมต�องการรางกายแบับันิ�&อ�ก จะไมม%วเมารางกายอยางนิ�&ตอไป อาการใด ๆ ท�!จะพ#งเก�ดข้#&นิก%บัรางกาย เราถึ อวาม%นิเป/นิเร !องธรรมดา เราจะไมท�าจ�ตหวาดหว%!นิอารมณ์�ใด ๆ ท%&งหมดท�!จะพ#งเก�ดก%บัรางกาย หร อวามากระทบัก%บัอารมณ์�ใด ๆ ท%&งหมดท�!จะพ#งเก�ด

72

ก%บัรางกาย หร อวามากระทบัก%บัอารมณ์�ใจ ปลอยไปตามสภาพ เจ4บัปBวยร%กษีาเพ !อเป/นิการบัรรเทาเวทนิา ม%นิหายก4หาย ม%นิจะตายก4ชาง เป/นิเร !องข้องม%นิ

นิ�!เป/นิอ%นิวาถึ�าจ�ตทรงอาการอยางนิ�&ได� ม%นิจะแกก4ชาง ม%นิจะปBวยก4ชาง ม%นิจะตายก4ชาง ม%นิจะเป/นิลมเป/นิแล�ง ม�ยาก�นิก4ก�นิ ไมม�ยาก�นิก4นิอนิม%นิเฉย ๆ ชางม%นิ ไมสนิใจก%บัม%นิอ�ก อยางนิ�&ทานิเร�ยกวา ส%งข้าร'เปกข้าญาณ์ แล�วทรงอยางนิ�&ให�ได�เด4ดข้าด โดยไมม�การก�าเร�บักล%บัมาพอใจในิรปโฉมโนิมพรรณ์ข้องเข้าและข้องเราตอไป อยางนิ�&ทานิเร�ยกวา พระอนิาคืาม�มรรคืเบั &องต�นิ เป/นิพระอนิาคืาม�มรรคืเบั &องต�นิ คื อ ต%ดกามฉ%นิทะได�ด�วยอาการอยางนิ�& นิ�!อยางท�!พดไปแล�วอยาไปวางท�&งก%นินิะ พดแล�วปฏิ�บั%ต�ก%นิ อยาไปร' มรามเข้�า ถึ�าร' มรามเข้�า ม%นิจะไมม�โทษีแตในิป2จจ'บั%นิอเวจ�เป/นิท�!ไปส�าหร%บัเรา

ตอจากนิ�&ไปข้อท'กทานิต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ย จนิกวาจะได�ย�นิส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

พระอนิาคืาม�มรรคื

โอกาสนิ�&บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายได�พาก%นิสมาทานิพระร%ตนิตร%ยแล�ว ตอไปนิ�&ก4เป/นิโอกาสท�!จะสด%บัคื�าแนิะนิ�าในิการเจร�ญพระกรรมฐานิ ส�าหร%บัว%นินิ�&ก4จะได�พดถึ#งพระอนิาคืาม�มรรคืตอ

เม !อวานินิ�&เราได�พดถึ#งการระง%บัอารมณ์�ข้องราคืะ หร อ กามฉ%นิทะ ได�แกคืวามพอใจในิกาม การท�!จะท�าลายกามฉ%นิทะได�ก4ต�องอาศ%ยเหต'สองประการรวมก%นิ โดยเฉพาะอยางย�!งในิด�านิข้องสมถึภาวนิา ก4ต�องใช� กายคื

73

ตานิ'สต� พ�จารณ์ารางกายคื อ อาการ 32 บัวกก%บั อส'ภกรรมฐานิ เห4นิวารางกายเราก4ด� รางกายข้องบั'คืคืลอ !นิก4ด� ม�แตคืวามสกปรก เป/นิข้องไมนิาร%ก เป/นิท�!นิาร%งเก�ยจ นิ�!เป/นิด�านิสมถึภาวนิา

ในิด�านิว�ป2สสนิาภาวนิาก4บัวกเข้�ามา เห4นิวารางกายนิอกจากจะเป/นิข้องสกปรก เป/นิข้องไมนิาร%ก เป/นิข้องท�!นิาร%งเก�ยจแล�ว ม%นิก4เป/นิป2จจ%ยแหงคืวามไมเท�!ยง คื อ ต%วม%นิไมเท�!ยง เพราะ อะไร ม�คืวามเก�ดข้#&นิในิเบั &องต�นิ แล�วก4เส !อมไป แปรปรวนิไปเป/นิปกต�อยเสมอ รอยหรอไปท'กว%นิ แล�วในิท�!ส'ดก4ม�การสลายต%ว

การท�!เอาจ�ตเข้�าไปย#ดวารางกายเป/นิข้องสะอาด รางกายเป/นิข้องสวย รางกายเป/นิข้องเรา เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้� เพราะวา สภาวะข้องรางกายม%นิสกปรก สภาวะข้องรางกายเป/นิข้องไมเท�!ยง สภาวะข้องรางกายม�การสลายต%วไปในิท�!ส'ด ม%นิหาสภาพท�!เป/นิเรา เป/นิข้องเราไมได�

รางกายคื อธาต' 4 ได�แก ธาต'นิ�&า ธาต'ด�นิ ธาต'ลม ธาต'ไฟั รวมก%นิเข้�าเป/นิต%ว แล�วก4ม�อากาศธาต'บัรรจ'ชองวาง ม� ว�ญญาณ์ธาต' ร%บัร �ในิการส%มผ%ส เป/นิเร อนิรางท�!อาศ%ยข้องจ�ต จ�ตอาศ%ยการทรงอย ข้ณ์ะใดท�!การทรงอยข้ณ์ะนิ%&นิจ�ตก4ย%งอาศ%ยอย และจ�ตเป/นิผ�บั%ญชาการทางด�านิประสาท ให�รางกายพด ตามก�าล%งข้องจ�ตท�!ส% !ง เม !อรางกายพ%งไปแล�ว จ�ตก4ต�องหาชาต�ภพเป/นิท�!เก�ดตอไป ถึ�าย%งไมส�&นิก�เลส

ท�นิ�&การหาชาต�หาภพเป/นิท�!เก�ดใหม หร อเก�ดมาแล�วก4ด� ไมม�อะไรเป/นิส'ข้ ม%นิเป/นิเหต'นิ�ามาซึ่#!งคืวามท'กข้� ถึ�าคืวามผกพ%นิในิรางกายม�มากเพ�ยงใด เราก4ม�คืวามท'กข้�มากเพ�ยงนิ%&นิ โดยเฉพาะอยางย�!งเราม%กจะเอาจ�ตเข้�าไปย#ดกายเป/นิก�าล%ง ถึ�าหากเราเห4นิวารางกายไมใชเรา ไมใชข้องเรา สภาวะรางกายเป/นิข้องสกปรกจ�ตก4ตก จ�ตก4ต%ดจากกามฉ%นิทะ คืวามพอใจ

74

ในิเพศเส�ยได� นิ�!เราพดก%นิแตเพ�ยงคื�าแนิะนิ�าเป/นิแนิวทางเทานิ%&นิ ต�องใช�ป2ญญาพ�จารณ์าให�เข้�าถึ#งคืวามจร�ง อยาส%กแตวาฟั2ง ๆ แล�วก4ปลอยให�เลยไป

จ�ตข้องเราท�!ย'ง วาจาข้องเราท�!เส�ย กายข้องเราท�!ไมส�ารวม ก4เพราะอาศ%ยจ�ตไมด� ไมใช�ป2ญญา ไมใช�ส%ญญา ส%ญญาจ�าไว�แคืนิ�& ท�าจ�ตให�เป/นิสมาธ� ป2ญญาม%นิเก�ด ป2ญญาก4พ�จารณ์าเห4นิ เห4นิคืนิเม !อไร เห4นิส%ตว�เม !อไร ม�คืวามร �ส#กท%นิท� วารางกายข้องคืนิและส%ตว�ท%&งหมดเต4มไปด�วยคืวามสกปรก คืวามผกพ%นิ คืวามกระส%นิอยากจะได�ปรารถึนิาจะส%มผ%ส ไมม�ในิจ�ต ให�จ�ตม%นิทรงสภาพเชนินิ�& เห4นิคืนิเหม อนิก%บัเห4นิซึ่ากศพ เห4นิคืนิเหม อนิก%บัเห4นิข้องเนิาเปE! อย เห4นิคืนิเหม อนิก%บัวาส�!งท�!เข้าบัรรจ'อ'จจาระ ป2สสาวะไว�เต4ม เทานิ�&จ�ตก4จะม�คืวามร%งเก�ยจ

เม !อม%นิเป/นิข้องสกปรก ม%นิก4เป/นิข้องไมเท�!ยง ม�อนิ%ตตา คื อ สลายต%วไปในิท�!ส'ด จ�ตก4ไมย#ดม%!นิถึ อม%!นิ ไมผกพ%นิในิรปกายใด ๆ ท%&งหมด จะเป/นิท�!ม�ช�ว�ตหร อไมม�ช�ว�ตก4ตาม เห4นิวาไมเป/นิสาระ หร อวาไมเป/นิแกนิสาร ม%นิม�แตคืวามสกปรก เคืร !องประด%บัท�!แตงกายเป/นิข้องหลอกลวง ไมม�อะไรด� ผ�าผอนิทอนิสไบัหามาแล�วอยางด� ส�สดสวยเด�Fยวก4ทร'ดโทรม คืวามจร�งนิ#กวาสะอาด ม%นิก4สกปรก กอนิท�!จะใช�จะสวมกายก4ต�องช�าระล�าง สวมแล�วก4เก4บั จะใช�ใหมก4ต�องซึ่%กฟัอก นิ�!แสดงวาม%นิสกปรกอยเสมอ ท�นิ�&อะไรม%นิเป/นิข้องสะอาด เป/นิอ%นิวาว%ตถึ'ก4ด� ส�!งท�!ม�ช�ว�ตก4ด� ม%นิก4ข้องไมสะอาดท%&งหมด จ�ตคื�ดอยางนิ�&ให�ม%นิเป/นิปกต� จ�ตก4จะต%ดคืวามร%กเส�ยได�

คืวามร%กท�!ม%นิเก�ด เราเข้�าใจวาม%นิสวย เข้�าใจวาม%นิสะอาด อารมณ์�อยางนิ�&เป/นิอารมณ์�ข้องต%ณ์หา ด#งไปอบัายภม�ม�นิรกเป/นิต�นิ นิ�!พระท'กองคื� เณ์รท'กองคื� ฆราวาสท'กทานิ จงท�าจ�ตอยางนิ�&เป/นิปกต� จะส%งเกตไว� วาใคืร

75

สนิใจหร อไมสนิใจ คืนิท�!เข้าสนิใจเข้าไมสร�างคืวามเด อดร�อนิให�เก�ดก%บับั'คืคืลอ !นิ เพราะอะไร เพราะต�องดต%วไว�เสมอวาเราม�จ'ดบักพรองข้นิาดไหนิ อยาปลอยให�ก�เลสม%นิล�นิจากใจ ถึ�าจะเลวอยแคืในิใจ คืวามร%กจะพ#งเก�ดข้#&นิในิเพศก4อยแคืใจ อยาให�ม%นิไหลมาทางตา อยาให�ม%นิไหลมาทางปาก อยาให�ม%นิไหลมาทางกายอยางนิ�& เข้าเร�ยกวาข้%งร%ก เป/นิแคืก�าล%งข้องสมาธ� เป/นิสมถึภาวนิา แตท�าลายอารมณ์�ร%กภายในิใจเส�ยได� นิ�!เป/นิอารมณ์�ข้องว�ป2สสนิา เข้าท�าก%นิย%งง�&นิะ ม�อารมณ์�ให�ทรงอยเป/นิปกต�

คืวามม�ระเบั�ยบัว�นิ%ยเป/นิส�าคื%ญ คืนิท�!เลวยอมไมร%กษีาระเบั�ยบัว�นิ%ย ไมจ�าคื�าส%!งและคื�าสอนิ คื อ คืนิใดก4ตามต�องม�อาการเต อนิก%นิอยเสมอ ๆ นิ%!นิจงร �วาเลวเก�นิไปส�าหร%บัการท�!เก�ดมาเป/นิมนิ'ษีย� เพราะการเป/นิมนิ'ษีย�เรามาจากคืวามด� มาจากทานิมาจากศ�ล มาจากภาวนิา ถึ�ามาถึ#งคืวามเป/นิมนิ'ษีย�แล�วท�าเป/นิคืนิไร�ศ�ล ไร�ทานิ ไร�ภาวนิา คื อการเจร�ญป2ญญา ก4แสดงวาเรากล%บัเป/นิส%ตว�ข้องอบัายภม�ใหม กายเป/นิคืนิ แตใจเป/นิส%ตว� กายเป/นิคืนิ แตใจเป/นิเปรต นิ�!เป/นิว�ส%ยข้องคืนิท�!ไมร%กด� ไมร%กงาม นิ�!เราฟั2งธรรมก%นิมาถึ#งข้%&นิคืวามเป/นิพระอร�ยะ แตวาจ�ตใจข้องเราย%งตกเป/นิทาสข้องอบัายภม�อยก4ร �ส#กวาจะเลวมากเก�นิไป

ท�!กลาวอยางนิ�&ไมใชการดา เป/นิการแนิะนิ�าตามท�!เข้าปฏิ�บั%ต�ก%นิมา เข้าท�าก%นิอยางนิ�& อ%ตตนิา โจทย%ตตานิ%ง จงกลาวโทษีโจทย�คืวามผ�ดข้องต%วไว�เสมอ อยาไปย'งก%บัคืนิอ !นิ คืต�นิ�&นิ%กปฏิ�บั%ต�ท'กคืนิเข้าจะประณ์ามต%วเองไว�เสมอ อารมณ์�ย'งอยก%บักามราคืะนิ�ดหนิ#!ง (ว%นินิ�&เราพดก%นิถึ#งกามราคืะ) เข้าจะประณ์ามวาเลวท%นิท� ข้องอะไรก4ด� ถึ�าชมวาสวย ชมวางาม เม !อร �ส#กข้#&นิมาก4 ร �ส#กวาใจข้องเราม%นิเลวเส�ยแล�วร# นิ�!แคืเข้าต�าหนิ�ต%วเข้�าแล�ว แล�วย�!งไปเพงโทษีข้องบั'คืคืลอ !นิ ไปแสดงอารมณ์�อ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิ ไปแสดงอารมณ์�อ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิ ท�าให�บั'คืคืลอ !นิได�ร%บัคืวามเราร�อนิ นิ%!นิแสดงวาก�เลส

76

ม%นิไหลออกมาทางกายและทางวาจา ม%นิล�นิออกมาจากใจ ม%นิเลวเก�นิท�!จะเก�ดเป/นิมนิ'ษีย�ใหม นิ�!เราต�องประฌานิอยางนิ�& แล�วทางท�!ไปจะไปไหนิ เป/นิส%ตว�เดร%จฉานิก4ย%งเป/นิไมได� ต�องไปข้#&นิต�นิมาจากนิรก ม%นิไมเหมาะส�าหร%บัเรา นิ�!เราต�องประณ์ามต%วไว�เป/นิปกต� อยาเท�!ยวประณ์ามคืนิอ !นิเข้า

เร !องราวตาง ๆ ท�!ม%นิม�คืวามท'กข้� ม�คืวามเด อดร�อนิก4เพราะ วาคืวามเลวข้องจ�ต เราข้าดการส�ารวม เราข้าดการระม%ดระว%ง การท�!ท�าคืวามช%!วให�เก�ด ท�าคืวามเด อดร�อนิให�เก�ด ประเภทนิ�&ม%นิเป/นิว�ส%ยข้องทานิ โลล'ทาย� หร อวา เทวท%ต ไมใชข้องคืนิปกต�ธรรมดา หร อไมใชข้องพระศากยบั'ตรพ'ทธช�โนิรส อ%นินิ�&ต�องร�าพ#งจ�าไว�เสมอ จ�าแล�วก4จงอยาท�าคืวามเลว จงอยาคื�ดคืวามเลว นิ�!เป/นิเร !องข้องอนิาคืาม�มรรคืข้�อแรก

มาถึ#งอนิาคืาม�มรรคืข้�อท�!สอง ตรงนิ�&ทานิบัอกวา ต%ดปฏิ�ฆะ คื�าวาปฏิ�ฆะ ไมได�หมายถึ#งคืวามโกรธ คืวามพยาบัาท เร !องคืวามโกรธ คืวามพยาบัาท ม%นิเป/นิเร !องข้องพระสก�ทาคืาม� ท�!บัรรเทาคืวามโกรธ บัรรเทาคืวามพยาบัาท คื�ดให�อภ%ยทานิ คืวามโกรธเก�ดข้#&นิ คืวามพยาบัาทจองล�างจองผลาญ จองเวรจองกรรมเก�ดข้#&นิ ร �ส#กต%วข้#&นิมา คื�ดให�อภ%ยแกบั'คืคืลผ�ท�าคืวามผ�ด ให�อภ%ยบั'คืคืลท�!วาเราให�อภ%ยบั'คืคืลท�!ดาเรา ให�อภ%ยบั'คืคืลท�!กล%!นิแกล�งเรา อารมณ์�จ�ตก4ม�คืวามส'ข้ ส�าหร%บัพระอนิาคืาม� พระพ'ทธเจ�าไมทรงตร%สวา ต%ดคืวามโกรธก%บัคืวามพยาบัาท ให�ต%ด ปฏิ�ฆะ

ปฏิ�ฆะคื ออารมณ์�ท�!ไมพอใจเข้�ามากระทบัจ�ต อารมณ์�ใดก4ตามท�!คืนิเข้าหาทางกล%!นิแกล�งด�วยทางกายบั�าง แสดงโดยทางวาจาบั�าง แสดงโดยทางนิ�ม�ตบั�าง อ%นิเป/นิท�!ไมชอบัใจข้องเรา ทางวาจาก4ได�แก การนิ�นิทาวาร�าย เส�ยดส�ตาง ๆ ทางกายก4ได�แกการประท'ษีร�ายรางกายบั�าง แสดงอาการออกทางรางกายบั�างวาเราเลว หร อวา แสดงนิ�ม�ตตาง ๆ ได�แกการเข้�ยนิหนิ%งส อ

77

ท�ารปล%กษีณ์ะเปร�ยบัเท�ยบัอยางนิ�&เป/นิต�นิ เป/นิท�!ไมชอบัใจเรา คื�าวาไมชอบั อาการท%&งหมดนิ�ดหนิ#!งในิอารมณ์�ข้องพระอนิาคืาม�จะไมม�เลย ไมถึ#งก%บัโกรธ ไมใชถึ#งก%บัโกรธ

พระอนิาคืาม�ต%ดอารมณ์�ท�!ไมพอใจ อารมณ์�ท�!ไมพอใจในิข้องด�านิก�เลส แตวาไมพอใจโดยธรรมไมม� หมายคืวามวา พระองคื�นิ�& เณ์รองคื�นิ�& ฆราวาสคืนินิ%&นิ ไมปฏิ�บั%ต�อยในิศ�ลาจารว%ตร ไมเป/นิท�!ถึกต�อง อยางนิ�&ไมพอใจ ไมสมาคืมด�วย อยางนิ�&เป/นิการสมคืวร ไมถึ อวาเป/นิปฏิ�ฆะข้�อนิ�& ร �วาพระภ�กษี'สามเณ์รไมม�ศ�ลาจารว%ตร ก4เป/นิส%ตว�ในินิรกเส�ยนิ�! เร !องอะไรท�!เราเป/นิผ�ม�ศ�ลาจารว%ตรจะไปคืบัหาสมาคืมด�วย นิ�!ไมใชอ�านิาจคืวามโกรธคืวามพยาบัาท เพราะอาศ%ยคืวามเคืารพในิธรรม

ท�นิ�&ส�าหร%บัพระอนิาคืาม� ต%วปฏิ�ฆะ คื อ อารมณ์�ท�!เข้�ามากระทบัจ�ต กระทบัเพ !อคืวามไมพอใจ ต%วแรกนิ%!นิต%ดกามฉ%นิทะ อารมณ์�ท�!พอใจ อยากจะได�เข้�ามา ต%วปฏิ�ฆะ อารมณ์�ท�!ไมพอใจเข้�ามากระทบัท�าให�เราร�อนิ

ท�นิ�&การท�!จะต%ดปฏิ�ฆะท�าย%งไง เราก4รวบัรวมก�าล%งพรหมว�หาร 4 ก4อภ%ยทานินิ%!นิเอง คืวามจร�งพรหมว�หาร 4 นิ�!เราม�ก%นิมาต%&งแต เร�!มต�นิเจร�ญพระกรรมฐานิกอนิ การท�!นิ%กปฏิ�บั%ต�สมถึกรรมฐานิ ว�ป2สสนิากรรมฐานิจะม�คืวามด�ทรงต%วอยได� ก4เพราะอาศ%ยพรหมว�หาร 4 นิ%กปฏิ�บั%ต�จร�ง ๆ ข้%&นิเลวส'ดเข้าม�พรหมว�หาร 4

ท�นิ�&พวกเราม�ใคืรบั�างไหม ในิอด�ตใกล�ก4ด� ไกลก4ด� ท�!ข้าดพรหมว�หาร 4 ม�อารมณ์�คื�ดเป/นิศ%ตรก%บัคืนิอ !นิ คื�ดท�าลายล�างบั'คืคืลอ !นิ คื�ดอ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิ คื�ดลงโทษี คื�ดซึ่�&าเต�มในิคืวามผ�ดข้องบั'คืคืลอ !นิ ม�บั�างไหม ในิอด�ตเร�!มต%&งแตยางเข้�ามาสส�านิ%กนิ�& อารมณ์�จ'ดไหนิม�บั�าง ถึ�าม�อยไมร �ต%วนิ�!เลวมาก หมายถึ#งวาเป/นิท�!ไปแหงอเวจ�มหานิรก ถึ�าข้ณ์ะใดเราร �อยวาม� ในิ

78

กาลนิ%&นิพ#งร �วานิ�!เราเป/นิส%ตว�นิรกเส�ยแล�ว ไมใชแดนิข้องอร�ยะ หร อไมใชแดนิข้องสมณ์ะ ไมใชแดนิข้องพระสงฆ�ในิพระพ'ทธศาสนิา นิ�!คืวามจร�งพรหมว�หาร 4 นิ�! เราศ#กษีาก%นิมาต%&งแตต�นิ ถึ�าไมม�ในิใจ ก4แสดงวาเลวเก�นิไปส�าหร%บัคืวามเป/นิมนิ'ษีย� และก4เลวเก�นิไปท�!จะต�องเก�ดเป/นิส%ตว� เป/นิอส'รกาย ห อเป/นิเปรต ชวงท�!อยคื อ อเวจ�มหานิรก เต อนิใจเต อนิต%วให�ร �ไว� คืวามเลวประเภทนิ�&ไมม�ส%งคืมใดเข้าต�องการ นิ�!คืวามร �ส#กอยางนิ�&ต�องม�ก%บัเราเสมอ

ถึ�าเราม�อารมณ์�แคืพรหมว�หาร 4 เราก4จงทราบัวานิ�!เราเลวมากเก�นิไป เพราะอะไร พรหมว�หาร 4 อ%นิด%บัต�!าเราก4ม�ส�ทธ�แคืเก�ดเป/นิมนิ'ษีย�เทานิ%&นิ ถึ�าพรหมว�หาร 4 อ%นิด%บักลาง หมายคืวามวา ม�อารมณ์�จ�ตทรงต%ว ม�คืวามม%!นิคืงกระช%บัในิคืวามร%กคืนิและส%ตว�เสมอด�วยเรา ถึ�าเราร%กเข้า เราไมสามารถึจะไปวาเข้า จะไปต�เข้า จะไปเส�ยดส�เข้า จะไปกล%!นิแกล�งเข้า อ%นินิ�&ไมม� คืนิท�!เราร%กเราก4ม�กร'ณ์า คืวามสงสาร เม !อเราไมกล%!นิแกล�ง ไมเส�ยดส� ไมคื�ดท�าลายม�คืวามร%ก ก4ม�จ�ตเก &อกลจะสงเคืราะห�ให�ม�คืวามส'ข้ อารมณ์�ใดท�!ม�คืวามบักพรองอย ก�จใดท�!เข้าบักพรองเราเก &อกลให�เต4มข้#&นิมา ไมใชกลาววาจาเส�ยดส� เป/นิอาการไมด�

วงก%บัข้�าวก%บัปลา วงไหนิอาหารไมสมบัรณ์� บักพรองไปเราเก &อกลด�วยอาหาร อาการอยางใดท�!เข้าบักพรอง ก�จการใดท�!เข้าบักพรอง ไมสามารถึจะท�าได� เราชวยในิก�จการนิ%&นิ คืวามร �ใดท�!เข้าบักพรองไมสามารถึจะท�าได� เราชวยในิก�จการนิ%&นิ คืวามร �ใดท�!เข้าบักพรองไมสามารถึจะม�ได� เราแนิะนิ�าด�วยเมตตาจ�ต ไมใชเอาอารมณ์�คืวามเลวทราม คืวามข้มข้เข้�าไปใช�

แล�วก4ม�อ'เบักข้า คืวามวางเฉยในิอาการท�!ปรากฏิข้#&นิก%บัจ�ตอ%นิเป/นิโทษีแหงคืวามท'กข้� หมายคืวามวาใคืรเข้าดา เข้าวา เข้าต�เต�ยนิ ถึ อวา ชาง

79

ม%นิ อารมณ์�สบัาย อารมณ์�อยางนิ�&ย%งไมใชป2จจ%ยข้องพระอนิาคืาม� ถึ�าลงคื�าวา ชางม%นิได� ก4เป/นิป2จจ%ยข้องพรหมโลก

นิ�!พรหมว�หาร 4 ท�!เราจะทรงก%นิแตเล4กแตนิ�อย แตเร�!มต�นิ ถึ�าม�คืวามม%!นิคืงอยางนิ�& จ�ตม�คืวามร%ก ม�คืวามเมตตาปราณ์� จ�ตคืร' นิคื�ดในิคืวามสงสาร ปรารถึนิาในิการสงเคืราะห� ไมอ�จฉาร�ษียาใคืร วางเฉยในิเม !อกฎข้องกรรมเข้�ามาถึ#ง การกระทบักระท%!งเข้�ามาถึ#ง อยางนิ�&เป/นิอารมณ์�ข้องพรหมว�หาร และถึ�าจะกลาวก%นิไปก4อยในิข้%&นิข้องพระโสดาบั%นิ

ม�พรหมว�หาร 4 ท�!ม�อารมณ์�ละเอ�ยดย�!งกวานิ�& ก4ได�แกม�คืวามร%กมากข้#&นิ สงสารมากข้#&นิ หว%งด�มากข้#&นิ ม�อารมณ์�วางเฉยไมหว%!นิไหวมากข้#&นิ เป/นิอภ%ยทานิ ใคืรท�าคืวามผ�ดใด ๆ ก4ม�คืวามโกรธเก�ดข้#&นิกระทบักระท%!งจ�ตใจ ร �ส#กต%วข้#&นิได�วา อKอ นิ�!คืวรให�อภ%ยเข้า เข้าท�าไปด�วยอ�านิาจข้องก�เลส ต%ณ์หา อ'ปาทานิ และอก'ศลกรรมบั%งคื%บั เราไมนิาจะโกรธ ให�อภ%ยแกบั'คืคืลผ�ท�าคืวามผ�ด นิ�!เป/นิป2จจ%ยข้องพระสก�ทาคืาม�

ท�นิ�& พระอนิาคืาม�ท�าย%งไง เรงร%ดพรหมว�หาร 4 ท'กด�านิ โดยเฉพาะอยางย�!งอ'เบักข้าญาณ์ ว�ป2สสนิาญาณ์ต%วส'ดท�าย ม�อารมณ์�รวมก%นิ ส%งข้าร'เปกข้าญาณ์ ม�คืวามวางเฉยในิข้%นิธ� 5 หมายคืวามวาข้%นิธ� 5 ม%นิม�สภาพย%งไงร �อยแล�ว วาม%นิม�คืวามเก�ดข้#&นิ ม%นิม�คืวามไมเท�!ยง เป/นิท'กข้� ม�อนิ%ตตา ม�การสลายต%วเข้�าไปในิท�!ส'ด พ%ง เก�ด แก เจ4บั ตาย เป/นิธรรมดา โลกธรรมท%&งหมด คืวามม�ลาภ เส !อมลาภ ม�ยศ เส !อมยศ นิ�นิทา สรรเสร�ญ ส'ข้ ท'กข้� ร �ต%วอยเสมอวาชางม%นิ ม%นิจะเป/นิอะไรก4ชางม%นิ ม%นิจะแกก4เช�ญแกซึ่� ม%นิจะปBวยก4เช�ญปBวย ม%นิจะตายก4เช�ญตาย ข้องท�!ชาวบั�านิเข้าร%ก เข้าหวงแหนิ ม%นิพ%งสลายต%วลง ญาต�ตาย พอตาย แมตาย พ�!ตาย นิ�องตาย คืนิร%กตาย ข้องท�!ร %กสญหาย ชาวบั�านิเข้าก4เส�ยใจ เราเฉย ถึ อวานิ�!ม%นิเร !อง

80

ธรรมดา ไมใชเร !องท�!จะต�องแก�ไข้ก%นิได� ห�ามปรามก%นิได� แก�ไข้ไมได� เร !องอะไรจะต�องไปเส�ยใจกระทบัใจ ม�อารมณ์�วางเฉย ม�จ�ตสดช !นิเป/นิปกต� ถึ อวานิ�!เป/นิธรรมะท�!พระพ'ทธเจ�าทรงแล�ว ตรงท�!พระพ'ทธเจ�าสอนิวาข้องจร�งม%นิเป/นิไปตามนิ�&

อารมณ์�วาจาท�!เข้ากลาวให�ไมเป/นิท�!พอใจ นิ�นิทาเก�ดข้#&นิเราถึ อวาเป/นิเร !องเล4ก นิายอยากจะปากเส�ยก4เส�ยไป ถึ อวาถึ�อยคื�าประเภทนิ�&เข้าหลอกให�เราเป/นิทาส เราไมเอา หร อไมโกรธ ไมโกรธท%&งคืนิสรรเสร�ญและไมโกรธคืนินิ�นิทา แล�วก4ไมด�ใจในิคื�าสรรเสร�ญ ถึ อวาเป/นิเร !องเหลวไหล

ลาภเก�ดข้#&นิถึ อวาไมช�าม%นิก4หมด คืนิท�!ร �!ารวยมาก ๆ ตายแล�วเอาไปไหนิไมได� ลาภเส !อมสลายต%วไป ม%นิสญไป เพราะวาเราต�องใช�ต�องสอย ม�เหต'ใด ๆ เก�ดข้#&นิก4ตาม ถึ อเป/นิเร !องธรรมดา ชาวบั�านิเข้าหมดมา เราเคืยหมดไปแล�ว เคืยหามาได�มากกวานิ�& หมดมากกวานิ�& ก4ไมเห4นิจะเป/นิไร ชาวบั�านิเข้าหมดมากวาเราก4ม�เยอะแยะไป ม%นิข้องปกต�ธรรมดา เราก4เฉย

รวมคืวามวาใช�ส%งข้าร'เปกข้าญาณ์ เฉยท%&งอาการท�!เข้�ามากระทบักระท%!งจ�ตในิด�านิข้องโลก�ย�ว�ส%ย เฉยท%&งคื�าชม เฉยท%&งคื�านิ�นิทา เฉยท%&งได�มา เฉยท%&งท%&งเส !อมไป เฉยหมด ไมม�อะไรสนิใจ คื�านิ�นิทาวาร�าย เก�ดข้#&นิกระทบัใจแผล4บั ปลอยหล'ดไปเลย ชางม%นิ ฉ%นิไมย'ง อารมณ์�อาการตาง ๆ ท�!เก�ดข้#&นิก%บัรางกาย จะปBวยไข้�ไมสบัาย ม%นิจะแก ม%นิจะตายก4ชางม%นิ แตการร%กษีาพยาบัาล การบัร�หารรางกายเป/นิธรรมดา ถึ อวาท�าตามปกต�

ถึ�าเข้าจะถึามวา ถึ�าท�าจ�ตได�ย%งง�& ย%งสบับั'หร�!ไหม ย%งก�นิหมากไหม ย%งจะต�องใช�ข้องท�!เคืยใช�ก%บัรางกายไหม ก4ต�องตอบัวาใช�ตามปกต� เข้าไมได�ต�ด แตรางกายต�องการ เหม อนิก%บัพระพ'ทธเจ�าท�!เป/นิพระพ'ทธเจ�า แล�วย%งฉ%นิภ%ตตาหาร เร !องอะไรท�!ประสาทต�องการ เป/นิเร !องธรรมดาท�!ต�องบั�าร'ง

81

โดยประสาท เพ !อเราจะเอาไว�ใช�เป/นิประโยชนิ� เหม อนิก%บัคืนิท�!ลงเร อร%!วเพ !อหว%งจะข้�ามฟัาก ถึ�าข้ณ์ะใดท�!ย%งอาศ%ยเร ออย เม !อนิ�&าม%นิร%!วข้#&นิมาเราก4ต�องอ'ด ม%นิผ'ตรงไหนิ ก4ต�องท�านิ'บั�าร'งซึ่อมแซึ่ม ไมใชปลอยให�ม%นิร%!วให�ม%นิพ%งไปจนิกวาเราจะข้#&นิฝ่2! งได�

นิ�!อารมณ์�ใจแคืนิ�&ก�เลสม%นิย%งไมหมด ปรากฏิวาม%นิหมดไปเพ�ยงแคื 50 เปอร�เซึ่4นิต�เทานิ%&นิ เพราะวาอ%นินิ�&ถึ�าท�าได�ท%&งหมด ต%ดกามฉ%นิทะได�เด4ดข้าด ต%ดปฏิ�ฆะได�เด4ดข้าด จ#งจะเป/นิอนิาคืาม�ผล ย%งไมถึ#งอรห%ตผล ข้อให�ทานิท%&งหลายจงทบัทวนิก�าล%งใจไว�ให�ด� ม%นิเป/นิข้องไมยาก ตอไปนิ�&ข้อท'กทานิต%&งกายให�ตรงด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ยจนิกวาจะได�ย�นิส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

สร'ปการปฏิ�บั%ต�เพ !ออนิาคืาม�ผล

อ%นิด%บัตอไปนิ�&จะข้อพดสร'ปในิการปฏิ�บั%ต�ข้องพระอนิาคืาม�มรรคืเพ !อให�เข้�าถึ#งอนิาคืาม�ผล

ส�าหร%บัพระอนิาคืาม�ต%ดส%งโยชนิ� 2 คื อ กามฉ%นิทะ ก%บั ปฏิ�ฆะ

กามฉ%นิทะ เรา ใช�สมถึะคืวบัด�วยกายคืตานิ'สสต�ก%บัอส'ภกรรมฐานิ ให�เก�ดนิ�พพ�ทาญาณ์ คืวามเบั !อหนิายในิรปรางข้องคืนิและส%ตว�และว%ตถึ'ประเภทใดท�!จะม�คืวามสะอาด สวยสดงดงาม ม�การทรงต%ว โดยเฉพาะอยางย�!งรางกายข้องคืนิ ส%ตว�เต4มไปด�วยคืวามสกปรก ม�มตรและการ�ต คื อ มตรและคืถึเต4มไปหมด ม�นิ�&าเล อด นิ�&าเหล อง นิ�&าหนิองเต4มไปหมด พ�จารณ์ากรรมฐานิกองนิ�&ให�เก�ดนิ�พพ�ทาญาณ์ คื อ ใช�อารมณ์�จ�ตให�เข้�มแข้4ง การใช�ก�าล%งจ�ตให�เข้�มแข้4งนิะ ไมใชนิ% !งหล%บัตาป=F ทรงฌานิ การท�าอยางนิ%&นิเป/นิการ

82

ฝ่Hกจ�ตให�ทรงต%ว อารมณ์�จ�ตท�!เข้�มแข้4งจร�ง ๆ ก4ม�คืวามร �ส#กตามคืวามเป/นิจร�งวาม�สภาพตามท�!กลาวมาแล�ว

นิอกจากนิ%&นิ ก4พ�จารณ์าไปด�วยวา รปข้องคืนิและส%ตว� ท�!เราเร�ยกวา ข้%นิธ� 5 นิอกจากวาม%นิจะม�คืวามสกปรกแล�ว ม%นิย%งไมเท�!ยง คื อ ม�คืวามเส !อมไปเป/นิปกต� ในิท�!ส'ดม%นิก4ถึ#งการสลายต%ว ถึ�าเราเอาจ�ตไปย#ดไปถึ อในิกามารมณ์� หร อ กามฉ%นิทะ พอใจในิคืวามสวยข้องรป พอใจในิคืวามหอมข้องกล�!นิ พอใจในิคืวามเพราะข้องเส�ยง พอใจในิรสอรอยข้องการส%มผ%ส อยางนิ�&เป/นิต�นิ ก4ช !อวาเราโงเก�นิไป ไมได�พ�จารณ์าหาคืวามเป/นิจร�ง ร �แล�ววาท%&งหมดนิ�! รป เส�ยง กล�!นิ รส และ ส%มผ%สก4ด� ม�คืวามสกปรกนิาสะอ�ดสะเอ�ยนิ แล�วก4ม�การท�าลายต%วเองอยเป/นิปกต�ไมม�การทรงต%ว

ส�าหร%บั ปฏิ�ฆะ เราก4ใช�พรหมว�หาร 4 ให�เข้�าถึ#งจ'ด คื อ จ%บัอยในิระด%บัอภ%ยทานิ นิ�!เป/นิเร !องข้องสก�ทาคืาม�

ส�าหร%บัอนิาคืาม� ไมท�าให�ปฏิ�ฆะเก�ดข้#&นิเลย คื�าวาปฏิ�ฆะนิ�!การกระทบักระท%!งอารมณ์�ข้องจ�ต ถึ�าจะกลาวไปอ�กท� ย%งไมถึ#งก%บัโกรธหร อโกรธจ%ด หร อไมถึ#งก%บัผกโกรธเข้�าไว� ส�!งท�!กระทบัอารมณ์�ท�!ไมชอบัใจ ไมม�ส�าหร%บัเราซึ่#!งเป/นิพระอนิาคืาม� ท%&งนิ�&เพราะอะไร เพราะวาเราม�คืวามร �ส#กอยวา ถึ�อยคื�าข้องคืนิหร อจร�ยาข้องคืนิไมได�สร�างคืวามด� หร อ สร�างคืวามเลวให�เก�ดข้#&นิก%บัเรา เราจะด�หร อวา เราจะเลวม%นิอยท�!การปฏิ�บั%ต�ข้องต%วเราโดยเฉพาะ

ฉะนิ%&นิ ถึ�อยคื�าข้องบั'คืคืลตาง ๆ ท�!จะชมก4ด� สรรเสร�ญก4ด� ไมสนิใจ เราไมเป/นิทาสข้องการนิ�นิทาและสรรเสร�ญ ถึ อวาเป/นิเร !องธรรมดาข้องโลก โดยม�คืวามร �ส#กวาคืนิท�!สร�างคืวามเราร�อนิในิทางวาจา หร อทางกาย ม%นิเก�ดข้#&นิก%บัเรา เพราะคืนิประเภทนิ�&เข้าไมม�อ�สระในิต%ว ม�ปกต�ในิคืวามเป/นิทาส

83

อยางนิ�&เราจะต�องม�คืวามร �ส#กอยเสมอวา คืนิพวกนิ�&เข้าเป/นิทาส เข้าไมได�เป/นิไท

คื�าวา ไท ก4หมายถึ#งอ�สรภาพ คืวามเป/นิอ�สระข้องต%วเอง คื�าวา ทาส ในิท�!นิ�&ก4เป/นิทาสข้องก�เลส คืวามเศร�าหมองข้องจ�ตปลอยให�จ�ตสกปรกไปด�วยอ�านิาจข้องอก'ศลกรรม ม�คืวามเลวทรามหม'นิไปด�วยอ�านิาจข้องต%ณ์หา

เม !อจ�ตม�คืวามเศร�าหมองด�วยอ�านิาจข้องอก'ศลกรรม จ�ตดวงนิ%&นิก4ม�สภาวะเป/นิจ�ตสกปรก หร อเป/นิจ�ตท�!เต4มไปด�วยคืวามโง ปราศจากคืวามผองใสในิการร �จร�ง เหม อนิก%บันิ%ยนิ�ตาข้องเราท�!ถึกเอาข้องด�าเข้�ามาผก ย%งไมทราบัคืวามเป/นิจร�งวาอะไรด� อะไรช%!ว

ฉะนิ%&นิ คืนิท�!ตกเป/นิทาสข้องก�เลส ต%ณ์หา อ'ปาทานิ คื อ คืวามย#ดม%!นิ คื�ดวาต%วจะไมตาย ต%วจะไมแก คื�ดวาคืวามช%!วท�!ท�าไปม%นิเป/นิผลข้องคืวามด� เป/นิผลข้องคืวามส'ข้ แตเนิ &อแท�ท�!จร�งม%นิเป/นิผลท�าให�เก�ดคืวามเราร�อนิข้#&นิภายหล%ง คืนิประเภทนิ�&เป/นิคืนิท�!นิาสงสาร

ในิเม !อเข้าท�าช%!วข้#&นิมาแทนิท�!เราจะโกรธ กล%บัม�คืวามเมตตาวา นิาเส�ยดาย ท�!คืนิประเภทนิ�&กวาจะเก�ดมาเป/นิคืนิได�ก4แสนิล�าบัาก พยายามตะเก�ยกตะกายข้#&นิมาจากนิรก จากนิรกมาเป/นิเปรต จากเปรตมาเป/นิอส'รกาย จากอส'รกายมาเป/นิส%ตว�เดร%จฉานิ จากส%ตว�เดร%จฉานิกวาจะมาเป/นิคืนิได�ก4ยากแสนิจะยาก พอเก�ดข้#&นิมาเป/นิคืนิได�แล�วกล%บัมาสร�างคืวามช%!ว ไมส�ารวมกาย ไมส�ารวมวาจา ไมส�ารวมจ�ต คื�ดไว�แตในิด�านิอ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิ หว%งท�าลายบั'คืคืลอ !นิให�เส !อมจากคืวามด� คืนิประเภทนิ�&เราร �อยแล�ววาม�คืวามช%!วล�นิจากใจ เข้�ามาถึ#งกายและวาจา

84

ถึ�าจะเท�ยบัก%บัเราซึ่#!งทรงจ�ตอยในิระด%บัข้องคืวามด� ก4เป/นิอ%นิวาคืนิประเภทนิ�&ถึ�าจะเปร�ยบัก%นิไป จะเปร�ยบัก%บัส%ตว�เดร%จฉานิก%บัคืนิก4ย%งเข้�าไมได� เพราะวาสภาวะท�!เข้าท�า ม%นิเป/นิสภาวะข้องส%ตว�นิรก เราไมถึ อโทษีโกรธเข้า เราไมคื�ดจะท�าร�ายเข้า แทนิท�!เราจะคื�ดย%งง%&นิเรากล%บัสงสาร วาเข้าชางโงเงาเตาต'นิอะไรอยางนิ�& มาเป/นิคืนิได�นิ�ดเด�ยวใช�เวลาไมก�!ป= ก4ต%&งหนิ�าต%&งตาเด�นิทางลงไปสนิรกใหม นิ�!ท�าก�าล%งใจข้องเราให�เก�ดคืวามร �ส#ก แทนิท�!จะโกรธกล%บัม�คืวามเมตตาปราณ์� กล%บัสงสาร ถึ�าโอกาสม�พอจะเก &อกลให�ม�คืวามส'ข้และเราจะไมอ�จฉาร�ษียาเข้า ถึ�าเข้าจะได�ด�พลอยย�นิด�ด�วย เราไมซึ่�&าเต�ม ในิเม !อเข้าท�าคืวามช%!ว คื อ เข้าท�าคืวามช%!วแล�ว แทนิท�!จะย%!วให�เข้าช%!วมากข้#&นิ เราเฉยเส�ย เราไมยอมร%บัปลอยม%นิไป นิ�!เร�ยกวา พระอนิาคืาม�

องคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าทรงกลาววา เป/นิผ�หนิ%กอยในิ อธ�จ�ตส�กข้า หมายคืวามวา ม�อารมณ์�ทรงต%ว อธ�จ�ตส�กข้านิ�!ก4ต�องอยาล ม เพราะเราพดก%นิเสมอ ก4ได�แกม�สมาธ�ม%!นิคืง ม�สมาธ�ม%!นิคืงนิ%!นิ ไมใชยามท�!เราจะนิ%!งสมาธ�หล%บัตา ก�าหนิดร �เฉพาะให�จ�ตม%นิทรงต%วอยอยางนิ�&เป/นิอารมณ์� ข้ณ์ะใดท�!ม�คืวามร �ส#กอย เราร%งเก�ยจในิรปคืนิและรปส%ตว� ร%งเก�ยจในิเส�ยงข้องคืนิและส%ตว� ร%งเก�ยจในิกล�!นิตาง ๆ ร%งเก�ยจในิรส ร%งเก�ยจในิส%มผ%ส จ�ตไมม%!วส'มในิกามารมณ์� เห4นิวากามารมณ์�เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามสกปรกโสมม เป/นิข้องนิาเกล�ยด กามารมณ์�เป/นิเคืร !องถึวงให�เราเก�ดแกเจ4บัตายอยตลอดเวลา เราจะม�แตคืวามล�าบัากยากแคื�นิ หาคืวามส'ข้ท�!แนินิอนิไมได�

ใจคื�ดไว�อยางนิ�&ไว�เป/นิปกต� ส�!งท�!เราจะพ#งหว%งนิ%!นิก4คื อ พระนิ�พพานิ ต%&งใจไว�วาเราพยายามท�าลายกามารมณ์�ไมให�เก�ดข้#&นิก%บัจ�ตข้องเรา ก4เพ !อเป/นิการสร�างคืวามเบัาให�เข้�าถึ#งพระนิ�พพานิ เราไมยอมร%บัคื�านิ�นิทาและสรรเสร�ญใด ๆ ท�!ม�อารมณ์�มากระทบัจ�ต พระอนิาคืาม�นิ�!ไมท�าจ�ตให�โกรธ

85

คื�าวาโกรธไมม� เป/นิแตเพ�ยงวา อารมณ์�ใด ๆ เข้�ามากระทบัป2L บัให�ม%นิรวงหลนิไปท%นิท� จ�ตไมหว%!นิไหวไปตามนิ%&นิ

โดยเฉพาะอยางย�!ง จ�าถึ�อยคื�าข้ององคื�สมเด4จพระภคืว%นิต�ท�! ส'ปJยปร�พาชก ก%บั นิ%นิทมานิพ ล'งก%บัหลานิม�คืวามเห4นิเป/นิข้�าศ#กซึ่#!งก%นิและก%นิ ส�าหร%บัทานิล'งนิ�นิทาพระร%ตนิตร%ย ม�พระพ'ทธเจ�าเป/นิต�นิ ตลอดคื นิย%นิร' ง ไมได�หล%บัไมได�นิอนิ ท%&งนิ�&เพราะอะไร เพราะเห4นิวาองคื�สมเด4จพระช�นิวร และบัรรดาพระสงฆ�ท%&งหลาย ม�คืวามสงบัเสง�!ยม นิาร%ก นิาเคืารพ แตบัรรดาลกศ�ษีย�ข้องตนิเกล ! อนิกลนิแสดงอาการร'กร�&ร'กรนิ เลนิห%วก%นิ หยอกล�อก%นิ ไมม�อาการส�ารวม แทนิท�!เข้าจะเห4นิคืวามด�ข้ององคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าและพระสงฆ� กล%บัม�อารมณ์�อ�จฉาร�ษียาพระพ'ทะเจ�าและพระอร�ยสงฆ�ท%&งหลาย เป/นิอ%นิวาเข้าก4เลยนิ%!งนิ�นิทาพระพ'ทะเจ�าด�วย นิ%!งนิ�นิทาพระสงฆ�ด�วย ตลอดคื นิ ส�าหร%บันิ%นิทมานิพผ�เป/นิหลานิชายกล%บัม�คืต�เห4นิตรงก%นิข้�ามก%บัทานิล'ง เห4นิวาพระพ'ทธเจ�าด� เห4นิวา พระสงฆ�ด� ม�ระเบั�ยบัเร�ยบัร�อยด� กล%บันิ%!งสรรเสร�ญองคื�สมเด4จพระช�นิส�ห�บัรมศาสดาส%มมาส%มพ'ทธเจ�าตลอดคื นิ ล'งนิ�นิทาพระร%ตนิตร%ย หลานิสรรเสร�ญพระร%ตนิตร%ย อยในิท�!เด�ยวก%นิ คืนิสองคืนิม�ถึ�อยคื�าเป/นิข้�าศ#กซึ่#!งก%นิและก%นิ

มาในิตอนิเช�าบัรรดาพระสงฆ�ไปบั�ณ์ฑ์บัาตรทราบัข้าว จ#งเข้�ามาเฝ่Iาองคื�สมเด4จพระภคืว%นิต� กราบัทลให�ทรงทราบั

ตอนินิ�& องคื�สมเด4จพระผ�ม�พระภาคืเจ�าจ#งได�ทรงแสดงพระธรรมเทศนิา แนิะนิ�าบัรรดาพระสงฆ�ท%&งหลายวา "ภ�กข้เว ดกอนิภ�กษี'ท%&งหลาย นิ�นิทา ปส%งสา ทานิถึ อวาการนิ�นิทาเป/นิธรรมดาข้องโลก คืนิเก�ดมาในิโลกท%&งหมดจะพ�นิการนิ�นิทาไมม� ตามพระบัาล�วา นิ%ตถึ� โลเก อนิ�นิท�โต คืนิไมถึกนิ�นิทาเลยไมม�ในิโลก

86

ฉะนิ%&นิพวกเธอท%&งหลายจงอยาสนิใจก%บัคื�าสรรเสร�ญและคื�านิ�นิทา เราจะช%!วในิเม !อเราท�าคืวามด� ม�ชาวบั�านิเข้านิ�นิทา เราก4จะไมช%!วไปตามคื�าเข้าวา ถึ�าเราเลว เข้าจะสรรเสร�ญเราเพ�ยงใดก4ด� เราก4จะไมด�ไปตามคื�าสรรเสร�ญนิ%&นิ ข้อเธอท%&งหลายจงอยาสนิใจก%บัคื�านิ�นิทาและสรรเสร�ญ ถึ อวาธรรมดาข้องส%ตว�ท�!เก�ดมาในิโลก ต�องม�สภาวะกระทบักระท%!งแบับันิ�&ท%&งหมด

แล�วองคื�สมเด4จพระบัรมส'คืตก4ทรงแนิะนิ�าให�บัรรดาภ�กษี'ท%&งหลายทรงอารมณ์�จ�ต ไมยอมร%บัถึ�อยคื�าท%&งสองประการ ท%&งคื�านิ�นิทาและสรรเสร�ญ คื�าวา ไมยอมร%บั ก4คื อไมสนิใจ นิ�นิทาก4ชาง สรรเสร�ญก4ชาง ต%&งหนิ�าต%&งตาท�าคืวามด�เข้�าไว� นิ�!เป/นิอ%นิวาเราเพงในิด�านิเห4นิคืนิอ !นิ เห4นิวาเข้าเลว

รวมคืวามวาเราจะไมยอมเอาทองเข้�าไปเส�ยดส�ก%บัอ'จจาระ หร อวาโบัราณ์บัอกวา ไมยอมเอาพ�มเสนิไปแลกเกล อ เอาเนิ &อไปแลกหนิ%ง พ�มเสนิคืาม%นิสงกวาเกล อ เนิ &อคืาม%นิสงกวาหนิ%ง

ท�นิ�&เม !อเราทรงอารมณ์�ในิด�านิคืวามด� เห4นิคืนิอ !นิเข้าท�าคืวามช%!ว เราก4ปลอยให�เข้าช%!วไปแตฝ่Bายเด�ยว เราไมยอมช%!วด�วย ในิข้ณ์ะท�!เราไมยอมช%!วด�วย จ�ตเราก4ไมสนิใจในิคืวามช%!วข้องเข้า เข้าจะเต�นิแร�งเต�นิกาเป/นิประการใด ก4คื�ดวาเข้าจะไปนิรกก4ชางเข้าเถึอะ เราไมไปก%บัเข้า ใจเราสาบั นิ�!เพราะวาเราม�อารมณ์�จ�ตสบัายแบับันิ�& ม�คืวามร �ส#กอยเสมอวาจ�ตข้องเราเป/นิส'ข้

คืวามสวยสดงดงามข้องรปโฉมโนิมพรรณ์ตาง ๆ เห4นิป2L บั คืวามร �ส#กเก�ดข้#&นิท%นิท� วาสภาพข้องรปนิ�&ม%นิเป/นิอส'ภส%ญญา ก4หมายคืวามวาม%นิเป/นิข้องสกปรก ต�องม�สต�ส%มปช%ญญะคืวบัคื'มตามปกต� และก4ต%ดอารมณ์�คื�าวาสวยสดงดงามออกได�จร�ง ๆ โดยพ�จารณ์าเห4นิวารางกายข้องคืนิและ

87

ส%ตว� แม�แตข้องเราก4ตาม ม%นิไมได�อยในิอ�า นิาจข้องเรา ม%นิไมได�เป/นิทร%พย�ส�นิข้องเรา ม%นิไมใชข้องเราไมใชข้องเรา เราไมม�อ�านิาจท�!คืวบัคื'มม%นิ

รางกายข้องคืนิท'กคืนิต�องการคืวามสะอาด พยายามช�าระล�างรางกายนิอกคื อผ�ว แตแล�วม%นิก4สกปรกไปด�วยเหง !อไคืล ต�องช�าระล�างก%นิตลอดว%นิ โดยเฉพาะเหง ! อไคืลท�!ม%นิสกปรกนิ�!ม%นิมาจากไหนิ ม%นิมาจากภายในิข้องรางกาย เพราะในิรางกายเต4มไปด�วยสวนิสกปรกท%&งหมด หาอะไรสะอาดม�ได�เลย นิ�!ท�าคืวามร �ส#กให�เข้�าใจ ตามคืวามเป/นิจร�ง นิอกจากสกปรกแล�วม%นิม�คืวามเก�ดข้#&นิในิเบั &องต�นิ และม�คืวามแปรปรวนิเส !อมต%วไปทามกลาง ม�การสลายต%วไปในิท�!ส'ด

ในิเม !อม%นิพ%ง เราย#ดถึ อรางกายข้องเราวาเป/นิเราเป/นิข้องเราก4ด� ไปพยายามร%กรางกายข้องบั'คืคืลอ !นิก4ด� ในิท�!ส'ดรางกายท%&งสองประเภทนิ�&ไมสามารถึจะคืวบัคื'มไว�ได� ม%นิสลายต%ว ในิท�!ส'ดก4ไมใชสมบั%ต�ข้องเราส%กอยางหนิ#!ง เป/นิอ%นิวาม%นิเป/นิสมบั%ต�ข้องโลก จ�ตเป/นิผ�อาศ%ยรางกายช%!วคืราวเทานิ%&นิ ด%งนิ%&นิเราจะม�คืวามส'ข้หร อคืวามท'กข้�ก4ได� อาศ%ยการช�าระจ�ต ถึ�าจ�ตข้องเราสกปรกย%งม�คืวามหลงใหลใฝ่Bฝ่2นิในิรปโฉมโนิมพรรณ์ตาง ๆ เป/นิต�นิก4ด� จ�ตข้องเราย%งร%บัทราบั ปฏิ�ฆะ คืวามกระทบักระท%!งทางจ�ต แล�วในิด�านิคืวามด� คื อ คืวามสรรเสร�ญ ในิด�านิคืวามช%!วคื อ การนิ�นิทา ก4เช !อวาจ�ตข้องเราเลวมากเก�นิไป จ�ตใจข้องเรานิ�อมไปในิอบัายภม� นิ�!เราต�องพยายามร �ต%วอยเสมอ พยายามประณ์ามจ�ตข้องเราไว� ดจ�ตข้องเราอยาไปดจ�ตข้องคืนิอ !นิ คืนิท'กคืนิท�!นิ% !งอยท�!นิ�! พระท'กองคื� เณ์รท'กองคื� เราพดก%นิในิตอนิเย4นิท'กว%นิ วาม�พรหมว�หาร 4 เว�นิอคืต� 4 ทรงอ�ทธ�บัาท 4 นิ�!พดก%นิอยางนิ�&ตลอดว%นิ ม�ท'กว%นิ แล�วย%งม�อารมณ์�เลว ก4เป/นิท�!นิาเส�ยดายอยางย�!งวาทานิท%&งหลายจะต�องกล%บัไปสนิรกใหม

88

ฉะนิ%&นิ จ#งม�คืวามร �ส#กใจ ประณ์ามใจไว�เป/นิปกต� อยาทนิงตนิวาเป/นิคืนิด� ถึ�าเราร �ส#กวาเราด�เม !อไหร นิ%!นิจงทราบัวาเราเลวมากเก�นิไปส�าหร%บัคืนิอ ! นิท�!เข้าจะยอมร%บันิ%บัถึ อวาเราเป/นิคืนิด�อยบั�าง คื�าวาด�อยบั�าง ไมม�ส�าหร%บัคืนิท�!ร �ส#กวาต%วด� ท%&งนิ�&เพราะอะไร เพราะคื�าวา ร �ส#กวาต%วด� นิะม%นิเป/นิมานิะก�เลส แล�วม%นิก4แบักคืวามช%!วเข้�าไว�ท%&งหมด อมคืวามช%!วเข้�าไว�ท%&งหมด ประคื%บัประคืองคืวามช%!วเข้�าไว�ท%&งหมด ท%&งนิ�&เพราะอะไร เพราะเราไมมองต%วเลว เพราะวา ร%ดร#งเอาคืวามเลวเข้�าไว�เต4มใจ เป/นิอารมณ์�ข้องใจ

ในิเม !อม�คืวามร �ส#กต%ววาด� แตไมมองคืวามช%!วข้องต%ว ก4เท�!ยวเส�ยดส�ชาวบั�านิ แคืะไคื�ชาวบั�านิ ท�าลายคืวามส'ข้ข้องชาวบั�านิและอาการอยางนิ�&จงทราบัวานิ�!ก�เลสม%นิล�นิใจ ก4จงภาวนิาไว�วา นิรกเป/นิท�!อยข้องเรา และอ�กนิานิแสนิก%ปจนิกวาจะกล%บัมาเก�ดเป/นิคืนิได� ถึ�าเราม�คืวามพอใจก4จงสร�างคืวามเลวอยางนิ%&นิไว�เป/นิปกต� ส%งคืมแหงคืนิด�เข้าไมยอมร%บั ส%กว%นิหนิ#!งข้�างหนิ�าเข้าจะไลเราออกไปจากส%งคืมนิ%&นิ เพราะไมม�ใคืรเข้าปรารถึนิา นิอกจากเข้าจะไลเราไป กอนิท�!เข้าจะไลเราก4ม�แตคืวามร�อนิใจ ในิเม !อบั'คืคืลใดก4ตามเข้าพดถึ#งคืวามเลวข้#&นิมาเม !อไรเราก4สะเท อนิใจเม !อนิ%&นิ คื�ดวาเข้าดาเรา คืวามจร�งไมม�ใคืรเข้าดา เข้าประณ์ามวาคืวามเลว ม%นิเป/นิข้องไมด� เราม�สภาพเหม อนิว%วส%นิหล%งหวะ พอเข้าพดเข้�ามากระทบันิ�ดก4เข้�าใจวาเข้าดาเรา นิ�!อารมณ์�อยางนิ�&ม%นิเป/นิคืวามเลวข้องเรา คืวามเลวนิ�&จะนิ�าเราลงนิรก ต�องเป/นิเปรต อส'รกาย ส%ตว�เดร%จฉานิ กวาจะมาเป/นิคืนิท�!ม�สต�ส%มปช%ญญะ ประกอบัด�วยส%มมาอาช�วะ ส%มมาท�ฏิฐ�เป/นิข้องยาก นิาเส�ยดายกาลเวลาท�!เราพยายามท�าคืวามด�เข้�ามาเก�ดเป/นิคืนิ นิ�!จงประณ์ามตนิไว�เป/นิปกต� อยาชมต%วเองและก4จงร �ต%วเองร �ต%วไว�เสมอ วาเราเลวอยเสมอ เราจะระม%ดระว%งคืวามเลวไมให�เก�ดข้#&นิ จะท�าลายม%นิเส�ย จะทรงไว�แตคืวามด�

89

จ'ดแหงพระอนิาคืาม�ก4คื'มจ�ตไว�วาเราจะไมเห4นิรปใด ๆ เป/นิข้องสวย ไมม�คืวามร �ส#กวาเส�ยงใด ๆ ม�คืวามไพเราะจ%บัใจ จนิล มไมลง จะไมต�ดใจอยในิกล�!นิใด ๆ หร อวาสภาพอ%นิสลายต%วงาย จะไมหลงใหลใฝ่Bฝ่2นิในิรส เพราะรสไมม�คืวามหมาย ผานิล�&นิแล�วก4หายไป จะไมม�คืวามส%มผ%สใด ๆ ในิระหวาเพศ เพราะรางกายข้องแตละคืนิสกปรก เราไมต�องการ เพราะรางกายท'กรางกายข้องแตละคืนิสกปรก เราไมต�องการ เพราะรางกายท'กรางกาย รางกายเราก4ด� ม�สภาพเหม อนิถึ'งใสอ'จจาระ แล�วถึ'งม%นิก4บัางแสนิบัาง กล�!นิไอคืวามซึ่#บัซึ่าบัข้องอ'จจาระม%นิซึ่#มออกมานิอกถึ'ง แสดงวาเป/นิส�!งนิาร%งเก�ยจ ต%ดอารมณ์�นิ�& เส�ยให�ได�ด�วยอ�านิาจสมถึะ คื อ กายคืตานิ'สสต�กรรมฐานิ และก4ต%ดอารมณ์�ม�คืวามต�องการเส�ยด�วยส%กกายท�ฏิฐ� เห4นิวารางกายไมใชเรา ไมใชข้องเรา ไมใชเข้า ไมใชข้องเข้า ม%นิเป/นิเร อนิอาศ%ยข้องจ�ตช%!วคืราวเทานิ%&นิ ช�าระจ�ตให�ผองใส

ถึ�าจ�ตใจข้องเราร%กษีาอารมณ์�อยางนิ�&ได�เป/นิเอกก%คืคืตารมณ์�โดยไมต�องระม%ดระว%ง และร%กษีาอารมณ์�คืวามโกรธคืวามพยาบัาท คืวามไมพอใจในิถึ�อยคื�าใดท�!เก�ดข้#&นิก%บัเรา โดยจ�ตม�คืวามส'ข้ ร%บัฟั2งคื�าสรรเสร�ญก4ไมสนิใจ ร%บัฟั2งคื�านิ�นิทาวาร�ายเส�ยดส�ก4ไมสนิใจ อารมณ์�สบัาย ม�คืวามส'ข้ ม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C ม�คืวามเคืารพในิพระร%ตนิตร%ย ม�ก�าล%งใจไมต�ดอยในิคืวามโลภ คืวามโกรธ คืวามหลง ซึ่#!งเป/นิอารมณ์�หยาบั ม�ก�าล%งใจไมสนิใจก%บัรปโฉมโนิมพรรณ์ ไมม�คืวามพอใจในิระหวางเพศ จ�ตใจเราไมหาเหต'ในิการกระทบัจ�ต คื อ ไมม�คืวามหว%!นิไหว เป/นิส%งข้าร'เปกข้าญาณ์ คื อ ม�คืวามวางเฉยเป/นิปกต� อยางนิ�&ต�องถึ อวาเป/นิปกต� ไมใชข้ณ์ะใดข้ณ์ะหนิ#!งม%นิเก�ดข้#&นิ เม !อทรงอารมณ์�อยางนิ�&ก4ได�ช !อวา เราเป/นิ พระอนิาคืาม�ผล เป/นิพระอร�ยบั'คืคืลท�!ไมต�องกล%บัมาเก�ดเป/นิมนิ'ษีย� ตายจากคืนิเป/นิเทวดาหร อพรหมแล�วก4พระนิ�พพานิบันินิ%&นิ

90

เอาละ บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท'กทานิ ธรรมใดท�!พ#งกลาวตอไปก4หมดเวลาเส�ยแล�ว ตอจากนิ�&ไปข้อบัรรดาทานิท%&งหลายต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ยจนิกวาจะได�ย�นิส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

อนิ'โลมและปฏิ�โลม

ส�าหร%บัเวลานิ�&บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายได�พาก%นิสมาทานิพระร%ตนิตร%ยแล�ว ส�าหร%บัว%นินิ�&ก4จะพดเร !องอนิ'โลมและปฏิ�โลม เพราะวาย�อนิถึอยหล%งไปต%&งแตต�นิถึ#งอนิาคืาม�เพ !อเป/นิการส�ารวมจ�ต การปฏิ�บั%ต�พระกรรมฐานิเข้าต�องปฏิ�บั%ต�ก%นิแบับันิ�& เพราะวาส�าหร%บัว%นินิ�&หร อข้ณ์ะนิ�&เราท�าถึ#งอะไร ว%นิตอไปท�!จะท�าตอก4ต�องตรวจจ�ตเส�ยกอนิวาอารมณ์�เด�มท�!เราปฏิ�บั%ต�ม%นิทรงอยหร อเปลา หร อวาการปฏิ�บั%ต�ก�าวสงข้#&นิไป ก4ต�องกล%บัหล%งมาดใหม ถึอยหนิ�าถึอยหล%ง ส�ารวจอารมณ์�จ�ต วาจ�ตท�!เราปฏิ�บั%ต�มาแล�วม%นิม�คืวามบัร�ส'ทธ�Cตามสมคืวรหร อไม หร อวาม�ข้�อใดข้�อหนิ#!ง จ'ดใดจ'ดหนิ#!ง ท�!เราย%งบักพรองอย จะได�ปร%บัปร'งอารมณ์�จ�ตให�ม%นิด� ให�สะอาดสม�!าเสมอ คืวรแกผลท�!จะพ#งได�

เม !อคื นิท�!แล�วเราได�พดถึ#งอนิาคืาม�ผล ตอนินิ�&ก4กล%บัมาย�อนิทวนิต�นิ วาก�าล%งจ�ตข้องเราท�!จะปฏิ�บั%ต�เข้�าถึ#งมรรคืผล อ%นิด%บัต�นิเราก4มาดโสดาป2ตต�ผลก%นิกอนิ นิ�!ต�องย�อนิหล%งข้#&นิมาดเสมอ ๆ ว�ธ�ท�!เข้าปฏิ�บั%ต�ก%นิได�ด�จร�ง ๆ ถึ�าปฏิ�บั%ต�ข้#&นิไปถึ#งไหนิก4ตามแม�แตฌานิโลก�ย� อ%นิด%บัแรกเข้าต�องคื'มอารมณ์�ต%&งแตต�นิเข้�าไปถึ#งระด%บัปลายอยางเชนิ เราปฏิ�บั%ต�มาถึ#งฌานิ 4

เวลาเข้�าสมาธ�จร�ง ๆ เข้าจ%บัท�ละฌานิ 1 2 3 4 ตามล�าด%บั เม !อฌานิ 4 ทรงได�ตามปกต� ถึ�าเราจะปฏิ�บั%ต�ในิอรปฌานิก4ตอจากจ'ดนิ%&นิเข้�าไป ไมใชอย ๆ มา

91

จ%บัปลายม อก%นิเลยท�เด�ยว ด�ไมด�ปลายก4ไมได� ต�นิก4เส�ย ปลายก4ไมได� นิ�!ต�องถึอยหนิ�าถึอยหล%งก%นิเป/นิปกต�

ว%นิท�!แล�วเราพดก%นิมาฟั2งก%นิมาถึ#งอารมณ์�ข้องอนิาคืาม� คืวามจร�งก4ฟั2งก%นิมาหลานิว%นิจนิกวาจะถึ#งจ'ดนิ�& ว%นินิ�&เราก4มาฟั2งตอนิต�นิ ส�ารวจจ�ตดวาเราย%งม�อารมณ์�บักพรองในิอ%นิด%บัไหนิ ส�าหร%บัพระโสดาป2ตต�ผล พระพ'ทธเจ�าบัอกวาต�องต%ดส%งโยชนิ�ได� 3 ส�าหร%บัส%งโยชนิ�ข้�อ 1 ได�แคืเล4กนิ�อย คื อ ส%กกายท�ฏิฐ� หมายถึ#งวาพ�จารณ์าเห4นิวาสภาพรางกายนิ�!ม%นิไมใชเรา ไมใชข้องเรา เราไมม�ในิรางกาย รางกายไมม�ในิเรา อารมณ์�ท�!จะทรงจ'ดนิ�&ได�จร�ง ๆ ก4คื อ พระอรห%นิต� ส�าหร%บัพระโสดาบั%นิย%งม�คืวามร �ส#ก

ทานิบัอกวาพระโสดาบั%นินิ�!ม�สมาธ�เล4กนิ�อย และม�ป2ญญาเล4กนิ�อยเทานิ%&นิ ไมมาก แตวาพระโสดาบั%นิก%บัพระสก�ทาคืาม�อยในิข้อบัเข้ตข้อง อธ�ศ�ลส�กข้า จ�าไว�ให�ด� หมายคืวามวาเป/นิผ�บัร�บัรณ์�ด�วยศ�ล ฉะนิ%&นิในิฐานิะท�!เป/นิผ�บัร�บัรณ์�ไปด�วยศ�ล จะเห4นิวาสมาธ�ไมหนิ%กหนิานิ%ก ป2ญญาก4จะไมก�าวมากเก�นิไป เป/นิแตเพ�ยงวาร �วาจะต�องตาย คืวามตายม�แนิ พระโสดาม�คืวามย#ดม%!นิไมแปรผ%นิ ม�คืวามร �ส#กต%วอยวา เราจะต�องตานิแนิ ฉะนิ%&นิในิเม !อร �ต%ววาจะต�องตาย จะไมม�คืวามประมาทในิช�ว�ต คื�ดวาถึ�าเราจะตายได�เราตายไปแล�วคืวามส'ข้จะพ#งม� ก4อาศ%ย พ'ทธานิ'สสต�กรรมฐานิ ธ%มมานิ'สสต�กรรมฐานิ ส%งฆานิ'สสต�กรรมฐานิ ม�คืวามย#ดม%!นิ ยอมร%บันิ%บัถึ อพระพ'ทธเจ�า พระธรรม พระอร�ยสงฆ� อยางจร�งจ%ง ในิเม !อนิ%บัถึ อพระพ'ทธ พระธรรม พระสงฆ� แล�ว ก4ต�องปฏิ�บั%ต�ตนิเพ ! อก%นิอบัายภม� นิ%!นิคื อ ทรงศ�ลห�าบัร�ส'ทธ�Cส�าหร%บัฆราวาส ส�าหร%บัพระภ�กษี'สามเณ์รก4ม�ศ�ลข้องต%ว ต�องร%กษีาให�บัร�ส'ทธ�C ไมปรารภเร !องการแสดงอาบั%ต� คื อ เป/นิผ�ไมม�อาบั%ต�จะแสดง และก4ม�พระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์�

92

การท�!จะม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�Cได� การม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�Cคื อคืวบัคื'มศ�ลเป/นิอารมณ์�เร�ยกวา ส�ลานิ'สสต�กรรมฐานิ การท�!จะม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�Cได�จร�ง ๆ ไมใชอย ๆ ก4จะมาร%กษีาศ�ลก%นิเฉย ๆ มาสมาทานิก%นิเฉย ๆ ไมม� ก�าล%งธรรมะสวนิอ !นิเข้�ามาคืวบัคื'ม ศ�ลทรงต%วอยไมได� ท�นิ�&ธรรมะท�!จะมาคืวบัคื'ม ศ�ลให�ทรงต%วอยไมได� ท�นิ�&ธรรมะท�!จะคืวบัศ�ลได�จร�ง ๆ ก4คื อพรหมว�หาร 4 นิ�!เราต�องพ�จารณ์าวา พรหมว�หาร 4 ข้องเราม�คืรบัถึ�วนิไหม ถึ�าม�พรหมว�หาร 4 คืรบัถึ�วนิ ศ�ลเราก4บัร�ส'ทธ�C สมาธ�ก4ทรงต%ว นิ�!ศนิย�กลางแหงการปฏิ�บั%ต�จร�ง ๆ เพ !อให�ศ�ลทรงต%ว สมาธ�ทรงต%ว อยท�!พรหมว�หาร 4 พรหมว�หาร 4 เป/นิสมถึะอ%นิด%บัหนิ#!งท�!จะต�องทรงอยเป/นิประจ�า

นิอกจากนิ%&นิเพ !อเป/นิการปIองก%นิไมให�พรหมว�หาร 4 ข้องเราบักพรอง เราก4ต�องใช� เทวตานิ'สสต�กรรมฐานิ เข้�าคืวบัคื'มก�าล%งใจอ�กจ'ดหนิ#!ง นิ%!นิก4คื อ ห�ร� และ โอตต%ปปะ ห�ร� คืวามอายตอคืวามช%!ว โอตต%ปปะ เกรงกล%วผลข้องคืวามช%!ว อ%นินิ�&เร�ยกวา เทวตานิ'สสต�

การนิ#กถึ#งพระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์� คื�ดวาต%วตายไปแล�ว หร อวาคืวามด�ท�!เราท�าท%&งหมด เราไมหว%งผลตอบัแทนิ ในิชาต�ป2จจ'บั%นิ ไมหว%งผลในิการเก�ดเป/นิเทวดา ไมหว%งผลในิการเก�ดเป/นิพรหม ส�!งท�!เราต�องการ คื อ พระนิ�พพานิ อ%นินิ�&เร�ยกวา อ'ปสมานิ'สต�

ท�นิ�&เราก4ลองนิ%!งนิ#กถึอยหล%งวาเราศ#กษีาก%นิมาถึ#งพระอนิาคืาม� แตคืวามจร�งส�านิ%กนิ�&สอนิถึ#งอรห%ตผลมาต%&งแตป=ท�!แล�ว ว%นินิ�&เรามาทวนิก%นิใหม ทวนิสายส'ข้ว�ป2สสโกช%ด มานิ%!งคื�ดพ�จารณ์าดจ�ตข้องเรา วา มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานินิ�!เราก�าหนิดคื�ดไว�เสมอหร อเปลา หร อวาล มไป หลาย ๆ ว%นิจ#งม�คืวามร �ส#กส%กท�วาเราอาจจะตาย คืวามจร�ง มรณ์านิ'สต� ท�!ทานิแนิะนิ�าให�ม�คืวามร �ส#กไว�เสมอวาเราจะตายเด�Fยวนิ�& ไมใชคื�ดวาจะตายว%นิหนิ�า ว%นิโนิ�นิ ไมใช

93

อยางนิ%&นิ คื�ดวาเวลานิ�&เราอาจจะตาย หายใจเข้�าแล�ว เราอาจจะไมได�หายใจออก หายใจออกแล�วอาจจะไมได�หายใจเข้�า คืวามตายม%นิไมม�นิ�ม�ตเคืร !องหมาย จะตายเช�า ตายสาย ตายบัาย ตายเท�!ยง ตายเม !อเป/นิเด4ก ตายเม !อเป/นิหนิ'มสาว ตายเม !อแก เอาแนิไมได�

นิ�!เราคื�ดถึ#งคืวามตายก%นิละก�!คืร%&ง ถึ�าเราเผลอข้�อนิ�& ก4จงประณ์ามใจข้องเราวาม%นิช%!วเก�นิไป ท�!ไมยอมร%บันิ%บัถึ อกฎข้องคืวามเป/นิจร�ง คืวามตายเป/นิข้องธรรมดา เราเห4นิก%นิเป/นิปกต� คืนิตายให�เห4นิส%ตว�ตายให�เห4นิ แตวาเราไมม�คืวามร �ส#กวาเราจะตาย อยางนิ�&ก4แปลวาเลวเก�นิไป นิ�!ใคืรคืรวญพ�จารณ์าจ�ตข้องตนิ

แล�วก4มาใคืรคืรวญถึ#งพ'ทธานิ'สต� ธ�มมานิ'สต� ส%งฆานิ'สต� วาเราใช�ป2ญญาพ�จารณ์าคืวามด�ข้องพระพ'ทธเจ�า พระธรรม และพระอร�ยสงฆ�บั�างหร อเปลา และคืวามด�ท�!ทานิปฏิ�บั%ต�ก%นิได�มานิ%&นิ เรานิ�าสวนิใดสวนิหนิ#!งมาประพฤต� ปฏิ�บั%ต�บั�างหร อเปลา ถึ�าเราไมคื�ดถึ#งข้�อนิ�&ก4จงประณ์ามใจไว�อ�กวา เราเลวเก�นิไป จะเป/นิทาสข้องอบัายภม�

ตอมาก4พ�จารณ์า ศ�ล วาเราบักพรองบั�างหร อเปลา ถึ�าเราบักพรองก4ช ! อวาเราเลวเก�นิไปแล�ว อ%นินิ�&เราม�นิรกเป/นิท�!ไปแนินิอนิ ถึ�าบักพรองในิศ�ล

ท�นิ�&ก4มองไปด พรหมว�หาร 4 ซึ่#!งเป/นิจ'ดหมาย จ'ดกลาง ท�!ท�าให�ท'กอยางทรงต%ว วาเราม�อาการทรงพรหมว�หาร 4 บั�างหร อเปลา จ�ตข้องเราม�คืวามร �ส#กวาเราร%กคืนิและส%ตว�อ !นินิอกจากต%วเรา เหม อนิก%บัเราร%กเราเอง เพราะในิฐานิะท�!เข้าท%&งหมด เป/นิเพ ! อนิเก�ด แกเจ4บัตายเหม อนิก%นิ การประพฤต�พล%&งพลาด ไปบั�างเป/นิข้องธรรมดา ข้องป'ถึ'ชนิ ถึ#งแม�วาพระอนิาคืาม� ก4ย%งม�พล%&งพลาด แตเป/นิอนิ'ส%ย เม !ออาการอยางนิ�&เก�ดก%บัเพ !อนิ

94

ข้องเรา เราเคืยม�จ�ตคื�ดให�อภ%ยเพราะคืวามร%กบั�างหร อเปลา หร อให�อภ%ยเพราะการสงสารเข้า ในิฐานิะท�!เข้าย%งเป/นิผ�ม�คืวามร �นิ�อย ม�สต�ไมม% !นิคืง ม�ป2ญญาไมรอบัคือบั

แล�วเราเคืยคื�ดอ�จฉาร�ษียาบั'คืคืลอ !นิบั�างไหม เคืยวากลาวเส�ยดส� เพงโทษี เร�ยกวา ท�าให�เข้าไมม�คืวามส'ข้ ม�ในิต%วเราบั�างหร อเปลา กรรมใดท�!เป/นิเหต'เก�นิว�ส%ยท�!ชาวโลกจะพ#งหนิ�ได� เก�ดข้#&นิก%บัเราก4ด� เก�ดข้#&นิก%บัคืนิอ !นิก4ด� เราคืลายอารมณ์�หว%!นิไหวได�บั�างหร อเปลา ท�าจ�ตวางเฉยได�ไหม ในิเม !อกรรมเหลานิ%&นิม%นิหล�กเล�!ยงไมได�

มาพ�จารณ์าดต%วเราวาอาการ 4 ประการนิ�&ม�คืรบัถึ�วนิหร อวาบักพรอง คืนิเราท'กคืนิท�!ม�คืวามเด อดร�อนิ ก4เพราะวาข้าดพรหมข้าดพรหมว�หาร 4 นิ�!เป/นิอ%นิด%บัต�นิ ถึ�าหากวาจ�ตเราคืรบัถึ�วนิในิพรหมว�หาร 4 อยท�!ไหนิก4ตามม%นิม�แตคืวามเย อกเย4นิ ม%นิม�แตคืวามส'ข้ ส'ข้ท%&งเรา และก4ส'ข้ท%&งบั'คืคืลท�!เนิ !องก%บัเรา ในิเม !อเราพ�จารณ์าถึ#งพรหมว�หาร 4 วาม%นิอาจจะม�บั�าง หร ออาจจะไมม�บั�าง คืรบัหร อไมคืรบั

เราก4ไปดเทวตานิ'สสต�กรรมฐานิ วา ห�ร� และ โอตต%ปปะ คืวามอายบัาป คืวามเกรงกล%วบัาป บัาปคื อ คืวามช%!ว ช%!วทางกาย ช%!วทางวาจา ช%!วทางใจ กายม%นิไมด�พยายามประท'ษีร�ายบั'คืคืลอ !นิเข้า ล%กทร%พย�เข้า ละเม�ดในิกามารมณ์� วาจาม%นิไมด�ประเภทนิ�& กรรมไมด� ท'กอยาง ก�าล%งใจก4เหม อนิก%นิ คือยคื�ดประท'ษีร�ายบั'คืคืลอ !นิตลอดเวลา

เป/นิอ%นิวาอาการท�!กลาวมาแล�วนิ�&ถึ�าม%นิม� ก4แสดงวาเราไมร �จ%กคืวามช%!ว ไมละอายคืวามช%!ว ถึ�าเราอายคืวามช%!ว ถึ�าเราอายคืวามช%!วเราก4ไมท�า กล%ววาผลข้องคืวามช%!วจะสนิองให�เราม�คืวามท'กข้� เราก4ไมพด นิ�!อาการท%&งหลายเหลานิ�&ม�ในิจ�ตข้องเราบั�างหร อเปลา

95

และอารมณ์�หย%!งถึ#งพระนิ�พพานิม�บั�างหร อเปลา คื�ดถึ#งพระนิ�พพานิว%นิละก�!คืร%&ง นิ�!เป/นิการทบัทวนิก�าล%งจ�ตอ%นิด%บัต�!า ถึ�าท�าได�อยางนิ�&ถึ อวาต�!าท�!ส'ด ในิข้องเข้ตข้องพระพ'ทธศาสนิา เรานิ#กถึ#งคืวามตาย เป/นิอารมณ์� ไมประมาทในิช�ว�ต เคืารพพระพ'ทธ พระธรรม พระสงฆ� พระอร�ยสงฆ� ม�ศ�ล 5 บัร�ส'ทธ�C ส�าหร%บัฆราวาส พระเณ์รก4ศ�ลข้องต%ว ทรงพรหมว�หาร 4 เป/นิปกต� ม�ห�ร�โอตต%ปปะประจ�าใจ และม�อ'ปสมานิ'สสต�กรรมฐานิ นิ#กถึ#งพระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์� ถึ�าเราอารมณ์�ทรงได�ข้นิาดนิ�&เป/นิปกต� ทานิเร�ยกวา พระโสดาป2ตต�ผล เป/นิอารมณ์�ท�!ม�อารมณ์�ต�!าท�!ส'ดในิด�านิข้องคืวามด�ในิเข้ตข้องพระพ'ทธศาสนิา

ใคืรคืรวญวาเราท'กคืนิใคืรบักพรองจ'ดไหนิบั�าง อ%นินิ�&ต�องจ�าไว�นิะ แคืนิ�&ม%นิต�!าส'ด ถึ�าเลวกวานิ�&เป/นิเร !องข้องส%ตว�ในิอบัายภม� ถึ�าเราม�รางกายเป/นิคืนิก4พ#งคื�ดวาเราเป/นิคืนิเท�ยบัได�ก%บัส%ตว�นิรก ตายแล�วก4เป/นิส%ตว�นิรกไป ไปกล%บัเป/นิคืนิใหมไมได� ใจข้องเราต�องประณ์ามไว�เสมอ อยาทะนิงตนิวาเป/นิผ�ว�เศษี คืนิไหนิม�คืวามร �ส#กต%ววาเป/นิผ�ฉลาดบั'คืคืลนิ%&นิก4คื อเป/นิคืนิท�!โงบั%ดซึ่บั พระพ'ทธเจ�ากลาววาบั'คืคืลใดร �ต%ววาเป/นิพาล พาลนิ�!เข้าแปลวาโง พระพ'ทธเจ�ากลาววาบั'คืคืลนิ%&นิเป/นิบั%ณ์ฑ์�ต เพราะเป/นิผ�ร �

คืนิท�!ร �ต%ววาเป/นิคืนิพาลม%นิจ%บัคืวามช%!วข้องต%วไว�เสมอ จ�องดจ�ตวาอารมณ์�ช%!วม%นิจะเก�ดเม !อไร ในิเม !อคืวามช%!วม%นิจะเก�ดข้#&นิมาในิด�านิไหนิ หาทางต%ด นิ�!บั%ณ์ฑ์�ตม�คืวามร �ส#กอยางนิ�& ไมเคืยม�คืวามร �ส#กต%ววาเป/นิคืนิด� มองหาคืวามช%!วข้องต%วให�พบั เม !อหาช%!วพบั ท�าลายคืวามช%!วได�แล�วม%นิก4ด�เอง นิ�!จ%ดวาเป/นิคืวามด�อ%นิด%บัต�นิส�าหร%บัคืนิท�!เข้�าถึ#งพระพ'ทธศาสนิา เพราะเราเร�ยนิก%นิอ%นิด%บัสง นิ�!เราไมได�เร�ยนิเปะ ๆ ปะ ๆ ตายแล�วจะไปไหนิก4ชาง อ%นินิ�&เราไมใช� อยางเลวท�!ส'ดตายแล�วเราไปเก�ดเป/นิเทวดาหร อพรหม และม�ชาต�

96

เก�ดจ�าก%ด 1 ชาต� 3 ชาต� 7 ชาต� เป/นิอยางมาก แล�วไมลงอบัายภม� นิ�!ศนิย�แหงการศ#กษีาเป/นิอยางนิ�&

ในิอ%นิด%บัตอไป ข้ย%บัก�าล%งใจข้#&นิไปอ�กนิ�ดวา ส�าหร%บัโลภะ คืวามโลภ โทสะ คืวามโกรธ โมหะ คืวามหลง พระโสดาบั%นิย%งม�อย แตอยในิข้อบัเข้ตข้องศ�ล เราท�าลายคืวามโลภ ด�วยจ�ตเมตตา กร'ณ์า สงสาร คื อ ม�การให�ทานิเป/นิปกต� เป/นิการต%ดคืวามตระหนิ�!ในิจ�ต คืวามโลภข้องเราเบัาบัางลง คืวามโกรธท�าลายลงไปด�วยอ�านิาจข้องพรหมว�หาร 4 เบัาบัางลงไปบั�างไหม เราม�จ�ตเคืยคื�ดให�อภ%ยก%บัก%บับั'คืคืลผ�ม�คืวามผ�ดท�!เราเร�ยกก%นิวา อภ%ยทานิ ไมถึ อโทษีโกรธเข้า และไมม�คืวามร �ส#กข้#&นิวาเราโกรธ เราอาฆาต แตพอย%บัย%&งช%!งใจ ทรงใจได� เราก4ให�อภ%ยไมถึ อโทษีโกรธตอไป อ%นินิ�&ม�แกเราหร อเปลา

และคืวามหลง คื อ ป2ญหาสงข้#&นิ คื�ดวารางกายนิอกจากจะตายแล�วม%นิก4เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้� รางกายไมใชเป/นิป2จจ%ยแหงคืวามส'ข้ ม%นิเป/นิสม'ฎฐานิแหงคืวามท'กข้�ท�!จะพ#งม� ถึ�าเราหลงใหล ใฝ่Bฝ่2นิวาต�องการรางกายนิ�&อ�กเราก4จะพบัก%บัคืวามท'กข้� หาคืวามส'ข้ไมได� ฉะนิ%&นิเราต�องหนิ�รางกาย คื อ ต�องไปพระนิ�พพานิ เพ !อให�จากว%ฏิฏิะ อารมณ์�อยางนิ�&ข้องเราม�หร อเปลา นิ�!เราเร�ยนิผานิก%นิมาแล�ว ถึ�าไมม�ก4แสดงวาจ�ตข้องเราเลวไป ถึ�าม�ได�อยางนิ�&ทรงเป/นิปกต� ก4แสดงวาเราเข้�าถึ#งคืวามเป/นิพระสก�ทาคืาม�

ตอไปเราก4พ�จารณ์าอ�กท�วา เราศ#กษีาก%นิมาถึ#งพระอนิาคืาม� พระอนิาคืาม�ต�องม�อารมณ์�จ�ตเข้�มแข้4ง พระพ'ทธเจ�ากลาวเป/นิ อธ�จ�ตส�กข้า คื อม�อารมณ์�จ�ตเข้�มแข้4งมาก ไมใชออนิแอ คื อ วาอารมณ์�จ�ตข้องเราทรงอยในิกายคืตานิ'สสต�กรรมฐานิ ก%บั อส'ภกรรมฐานิเห4นิคืนิส%ตว� ว%ตถึ' ม�สภาพสกปรกท%&งหมด ไมม�อะไรนิาร%ก นิอกจากสกปรกแล�วอ%ตภาพรางกายนิ�&เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้� ไมม�การทรงต%ว เป/นิเร อนิรางท�!จ�ตจะเข้�าอาศ%ยช%!วคืราว

97

เทานิ%&นิ ม%นิท�าลายต%วม%นิอยตลอดเวลา ไมช�าม%นิก4สลายต%ว เราต%ดคืวามม%วเมาในิเพศเส�ยให�หมด ไมม�คืวามร �ส#กในิเพศ อ%นินิ�&ม�ในิจ�ตข้องเราแล�วหร อย%ง เราย%งบักพรองข้�อไหนิ

ประการท�!สอง เราต%ดปฏิ�ฆะ นิ�!คื อ อารมณ์�เข้�ามากระทบัจ�ต ไมใชคืวามโลภ ไมใชคืวามโกรธ คืวามพยาบัาท ปฏิ�ฆะนิ�!คื อ อารมณ์�เข้�ามากระทบัจ�ต ไมใชคืวามโลภ ไมใชคืวามโกรธ คืวามพยาบัาท ปฏิ�ฆะย%งไมท%นิจะโกรธ ย%งไมท%นิจะพยาบัาท พอวาจาเข้าเข้�ามาปะทะจ�ต อาการกายเข้าแสดงเข้�ามาปะทะจ�ตวาแสดงถึ#งคืวามเป/นิศ%ตร หร อ กล%!นิแกล�งเรา เราไมยอมร%บัอารมณ์�นิ%&นิท%นิท� ถึ อวาเป/นิเร !องธรรมดาข้องชาวโลก

เม !อเก�ดมาในิโลกม%นิจะต�องกระทบัอารมณ์�นิ%&นิท%นิท� ถึ อวาเป/นิเร !องธรรมดาข้องชาวโลก

เม !อเก�ดมาในิโลกม%นิจะต�องกระทบัอารมณ์� 2 อยาง คื อ นิ�นิทา ก%บัสรรเสร�ญ ถึ อวาม%นิเป/นิเร !องธรรมดา นิ�นิทาเราก4ไมร%บั เฉย ไมม�คืวามร �ส#ก สรรเสร�ญเราก4ไมร%บั ไมพ#งปรารถึนิา จะถึกนิ�นิทา หร อ ถึกสรรเสร�ญม�จ�ตสบัาย ม�จ�ตสบัายคื อ ทรงต%วเป/นิเอก%คืคืตารมณ์� ไมร%บัท%&งสองอยาง เห4นิคื�านิ�นิทาวาร�ายเป/นิปกต�ธรรมดา ผานิไป ได�ฟั2งคื�าสรรเสร�ญก4พ#งนิ#กวา นิ�!เข้าต�องการให�เราเป/นิทาส เข้าจ#งสรรเสร�ญยกยองเรา ม%นิเป/นิป2จจ%ยแหงคืวามท'กข้� เราจะด� เราจะช%!ว ไมใชอยท�!คื�านิ�นิทาและสรรเสร�ญ ม%นิอยท�!เรารวบัรวมก�าล%งใจเราให�เป/นิส'ข้ ตอนินิ�&อารมณ์�ข้องเราจะทรงต%วท%&งเวลาหล%บัตาและล มตา เห4นิคืนิ ส%ตว� และ ว%ตถึ'ท�!สวยสดงกงามเราก4เบั อนิหนิ�าหนิ� ร �วาส�!งท%&งหลายเหลานิ�&ม%นิสกปรก ม%นิเป/นิข้องไมเท�!ยง เป/นิท'กข้� เป/นิอนิ%ตตา และก4ม�จ�ตไมสนิใจ ไมร%บัส%มผ%สใด ๆ จากคื�านิ�นิทาและสรรเสร�ญ

98

อารมณ์�ท�!เป/นิอ�ฏิฐารมณ์�ก4ด� อ�ฏิฐารมณ์� ได�แกอารมณ์�ท�!นิาปรารถึนิาชอบัใจ อนิ�ฏิฐารมณ์� อารมณ์�ท�!ไมชอบัใจ ไมม�อยในิใจข้องเรา ม�อารมณ์�จ�ตเป/นิส'ข้ อารมณ์�อยางนิ�&ถึ�าทรงต%วถึ อวาเราเป/นิพระอนิาคืาม� นิ�!เป/นิการอนิ'โลมและปฏิ�โลม ในิการปฏิ�บั%ต�พระกรรมฐานิเข้าต�องท�าแบับันิ�& ฟั2งแล�วก4นิ�าไปคื�ดใคืรคืรวญพ�จารณ์า ให�จ�ตม%นิทรงต%วตลอดว%นิ ท%&งเวลาล มตาและหล%บัตา จ#งจะใช�ได� และพ�จารณ์าวาใจข้องเราทรงได�อ%นิด%บัไหนิ เราทรงพระโสดาบั%นิได�แล�วหร อย%ง เป/นิพระสก�ทาคืาม�แล�วหร อย%ง เป/นิพระอนิาคืาม�ได�แล�วหร อย%ง ถึ�าโสดาบั%นิย%งไมได� จงต%&งใจไปนิรกตามคืวามประสงคื�

ตอจากนิ�&ไปข้อทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ยจนิกวาจะได�ย�นิส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

ทบัทวนิว�ธ�การปฏิ�บั%ต�

ส�าหร%บัว%นินิ�&บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลาย ได�พาก%นิสมาทานิพระร%ตนิตร%ยแล�ว ตอไปข้อได�โปรดต%&งใจศ#กษีาธรรมะปฏิ�บั%ต�เพ !อคืวามส'ข้ข้องจ�ตตอไป

ส�าหร%บัการท�!จะศ#กษีาตอก4ข้อทบัทวนิต�นิ เป/นิการแนิะนิ�าตามว�ธ�การปฏิ�บั%ต�ท�!แท�จร�ง เพราะการปฏิ�บั%ต�พระกรรมฐานิจร�ง ๆ เข้าท�าก%นิได�เม !อเร�!มใหม ๆ เข้าจะทวนิจากข้องเกาไปกอนิ พยายามทรงอารมณ์�ข้องเด�ท�!ได�แล�วตามล�าด%บัไปถึ#งท�!ส'ดท�!เราพ#งได�แล�วจ#งจะท�าตอ

ส�า หร%บัว%นินิ�& ก4 จ ะข้อเต อนิให�ท านิท%&งหลายตามนิ#กถึ# ง สต�ส%มปช%ญญะ ซึ่#!งเป/นิอ%นิด%บัแรกท�!เราพ#งปฏิ�บั%ต�ในิเบั &องต�นิ สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�ากลาววา "จงก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออก หายใจออก" นิ�!

99

หมายถึ#งวา ทรงส%!งสอนิให�เราเป/นิผ�ม�สต�ส%มปช%ญญะอยเสมอ สต� แปลวา การระล#กนิ#กได� วาเวลานิ�&เราม�ภาวะเป/นิอะไร นิ#กวาเราจะท�าอะไร ส%มปช%ญญะ ทราบัด�วาก�จนิ%&นิเราท�าแล�วหร อย%ง เม !ออารมณ์�จ�ตคื�ดวาเราจะท�าอะไร การนิ%&นิท�!เราท�าม%นิคืวรไมคืวร เราจะร �ได�ด�วยสต�ส%มปช%ญญะจะบัอกได�เลยวา ไอ�นิ�!เป/นิกรรมท�!เป/นิ ก'ศล หร อเป/นิกรรมท�!เป/นิอก'ศล หร อเป/นิคืวามด�หร อคืวามช%!ว ท�าตนิให�ไมล มสต�ส%มปะช%ญยะ นิ#กไว�ในิด�านิข้องคืวามด� ระม%ดระว%งคืวามช%!วไมให�เก�ด พยายามร%กษีาอารมณ์�ไมให�บักพรองในิด�านิคืวามด� พยายามร�ดรอนิคืวามช%!วไมให�เก�ดข้#&นิก%บัจ�ต หร อวาจร�ยาท%&งหมด ท%&งอารมณ์�ข้องจ�ต ท%&งวาจาและกาย เราจะต�องระม%ดระว%ง คื อ ใช�สต�ส%มปช%ญญะ คืวบัคื'มอยตลอดเวลา ถึ�าจ�ตทรงอยอยางนิ�&ข้#&นิช !อวาอารมณ์�เป/นิสมาธ� อ%นินิ�&เราม�แล�วหร อย%ง พวกเราระม%ดระว%งก%นิหร อเปลา

ประการท�!สอง องคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าแนิะนิ�าวา "เราจงเป/นิผ�ม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�C" ไมท�าลายศ�ลด�วยตนิเอง ไมย'ยงให�บั'คืคืลอ !นิท�าลายศ�ล และไมย�นิด�เม !อบั'คืคืลอ !นิท�าลายศ�ลแล�ว

ประการท�!สาม ทรงแนิะนิ�าให�ระง%บันิ�วรณ์�ท%&ง 5 ประการ

ประการท�!ส�! ท�าจ�ตให� เข้�าถึ#งพรหมว�หาร 4 เป/นิปกต�

อารมณ์�อยางนิ�&ท�!เราจะพ#งเข้�าถึ#ง พระพ'ทธเจ�าถึ อวาเป/นิการเข้�าถึ#ง เปล อกข้องพระพ'ทธศาสนิา อาการอยางนิ�&จ�ตข้องเราพร�อมบัร�บัรณ์�แล�วหร อย%ง ถึ�าย%งไมพร�อมก4ปร%บัปร'งใจเส�ยให�พร�อม แตคืวามจร�งศ#กษีาก%นิมานิานิ ถึ�าอาการอยางนิ�&ย%งไมพร�อม ชาต�นิ�&ก4เห4นิจะไมแคืล�วอเวจ�ก%นิแนิ

อ%นิด%บัแรกท�!ม�คืวามส�าคื%ญคื อ สต�ส%มปช%ญญะ ถึ�าอาการอยางนิ�&ย%งไมพร�อม ก4แสดงวาพวกเราย%งไมม�สต�ส%มปช%ญญะ ถึ�าศ#กษีาก%นิมาข้นิาด

100

นิ�&ไมม�สต�ส%มปช%ญญะ การร%บัฟั2งว%นิละหลายเวลา จะกลายเป/นิเอาตาเป/นิตากระท� เอาหเป/นิหกะทะ ตากระท�นิ�&ม%นิมองอะไรไมเห4นิ หกะทะฟั2งอะไรไมได�ย�นิ ก4ร �ส#กวาจะไมท%นิแกคืวามด�เส�ยแล�ว ผลท�!ม%นิจะต�ดตามเข้�ามาคื อ อารมณ์�ท�!เป/นิอก'ศลบักพรองในิสต�ส%มปช%ญญะ นิ�!คืวรจะต�องทบัทวนิไว�ตลอดเวลา

ประการตอไป องคื�สมเด4จพระจอมไตรกลาววามรรคืต�นิท�!บั'คืคืลเราจะเข้�าถึ#งเป/นิข้องงาย นิ%!นิก4คื อ มรณ์านิ'สสต�กรรมฐานิ ม�ประจ�าใจหร อเปลา พ'ทธานิ'สต� ธ%มมานิ'สต� ส%งฆานิ'สต�กรรมฐานิ ส�ลานิ'สต�กรรมฐานิ เทวตานิ'สต�กรรมฐานิ ห�ร�และโอตต%ปปะ และ อ'ปสมานิ'สต�กรรมฐานิ ก4คื อ การนิ#กถึ#งพระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์� อ%นินิ�&เราม�แล�วหร อย%ง ศ#กษีาก%นิมานิานิ ถึ�าย%งไมร �ส#กวาแย แก�ต%วไมท%นิ นิ�!ต�องทบัทวนิจ�ตไว�เสมอ วาอะไรท�!เราพ#งจะปฏิ�บั%ต�ประการตอไป องคื�สมเด4จพระทรงสว%สด�Cแนิะนิ�าให�ใช�พรหมว�หาร 4

ให�เข้�มข้�นิจนิถึ#งอภ%ยทานิ

ท�!ทานิกลาวมาเม !อก�&นิ�& เป/นิอาการข้องพระโสดาป2ตต�ผล เม !อท�าจ�ตข้องตนิให�เป/นิอภ%ยทานิ คืวามโกรธ คืวามพยาบัาทเก�ดข้#&นิ ม�คืวามร �ส#กต%ว ไมถึ อโทษีโกรธตอไป ให�อภ%ยแกคืนิผ�ด ให�อภ%ยแกบั'คืคืลผ�คื�ดประท'ษีร�าย ไมถึ อโทษีโกรธเข้า แล�วพยายามก�าจ%ดคืวามโลภด�วย จาคืานิ'สต�กรรมฐานิ พยายามก�าจ%ดคืวามโกรธด�วยอาศ%ย พรหมว�หาร 4 ม�คืวามเข้�มข้�นิ พยายามก�าจ%ดคืวามหลงให�ย�!งกวาพระโสดาบั%นิ คื อ นิอกจากจะนิ#กถึ#งคืวามตายแล�วก4คื�ดวารางกายนิ�&ไมใชเรา ไมใชข้องเรา เราไมม�ในิรางกาย รางกายไมม�ในิเรา สภาวะข้องรางกายม�การสลายต%วไปในิท�!ส'ด ช�ว�ตไมสามารถึจะคืงทนิตลอดกาลตลอดสม%ยไปได� ถึ�าเราจะตายก4ตายอยางคืนิด� เม !อยก4เป/นิคืนิด� เม !อตายแล�วก4เป/นิผ�เป/นิผ�ด� อยางนิ�&เป/นิอาการพระสก�ทาคืาม�ผล

101

อยางนิ�&บัรรดาทานิท%&งหลายท'กทานิท�าได�แล�วหร อย%ง หร อได�ระด%บัไหนิ ว%ดก�าล%งใจข้องเราดไว� คื อ ต�องทบัทวนิก%นิไว�เป/นิปกต� ไมใชก�าวไปข้�างหนิ�าแล�วล มข้�างหล%ง อาการข้องพวกเราม%นิม�อย ท�!ศ#กษีาไปไกลแตวาจร�ยาท�!ท�าไมได�อะไรเลย อ%นินิ�&ม�อย พ#งร �ต%วไว� ม�หลายทานิด�วยก%นิ ย%งไมได�อะไรเลย แม�แตสต�ส%มปช%ญญะข้%&นิต�นิก4ย%งไมได� บัางท�เรานิ#กคืร#&ม ๆ ศ#กษีาก%นิมานิานิคืงจะไปสรรคื�ไปพรหม ไปนิ�พพานิ แตถึ�าย%งไร�อาการสต�ส%มปช%ญญะละก4อยาหว%งเลย การเก�ดเป/นิมนิ'ษีย�ม%นิก4ไมม�ทางจะเก�ดเม !อม�คืวามร �ส#กอยางนิ�& ตามท�!กลาวมาเป/นิด�านิข้องสก�ทาคืาม�

ส�าหร%บัพระโสดาบั%นิก4ด� หร อวา สก�ทาคืาม�ก4ด� พระพ'ทธเจ�ากลาววาเป/นิด�านิ อธ�ศ�ลส�กข้า เป/นิผ�ม�ศ�ลย�!ง บัรรเทาคืวามโกรธคืวามพยาบัาทบั�างตามสมคืวร แล�วมาถึ#งอนิาคืาม�ผล อารมณ์�ทรงต%วในิด�านิสมาธ� คื�าวาทรงต%วนิ�!ไมใชนิ% !งหล%บัตาเปMง ล มตาอยอารมณ์�คืวามด�ทรงต%วเป/นิปกต� และก4ม�คืวามเข้�มข้�นิ คื อ ทรงอารมณ์�เป/นิฌานิ ม�การหนิ%กหนิวงในิการทรงจ�ต นิ%!นิก4คื อม�คืวามคื�ดเห4นิตามคืวามเป/นิจร�งในิด�านิส%กกายท�ฏิฐ� และอส'ภกรรมฐานิ เห4นิวาสภาวะรางกายข้องคืนิและส%ตว�ท%&งหมด และว%ตถึ'ท%&งหมด เต4มไปด�วยคืวามสกปรก รวมก%บัว�ป2สสนิาญาณ์ เห4นิวาสกปรกแล�วก4ร �ส#กวาอ%ตภาพรางกายข้องเราก4ด� ข้องเข้าก4ด� เป/นิแตเพ�ยงธาต' 4 เข้�ามาทรงก%นิ ม�คืวามเก�ดข้#&นิในิเบั &องต�นิ ม�คืวามเปล�!ยนิแปลงในิทามกลาง ม�การสลายต%วไปในิท�!ส'ด ม�คืวามร%งเก�ยจในิรางกายท�!เร�ยกก%นิวา นิ�พพ�ทาญาณ์

แล�วม�อารมณ์�เฉยในิด�านิกามารมณ์�ท%&งหมด ท�!เร�ยกก%นิวา ส%งข้าร'เปกข้าญาณ์ ม�อารมณ์�ทรงต%ว ไมม�คืวามร �ส#กในิเพศ ไมม�คืวามกระส%นิในิเพศ และก4ไมต�ดใจพอใจในิรป เส�ยง กล�!นิ รส แม�แตไมใชคืนิ เป/นิว%ตถึ'ก4ตาม ส�ส%นิวรรณ์ะท�!เห4นิสาสวย เราเห4นิเป/นิข้องธรรมดาไป กล�!นิท�!เร�ยกวา หอม

102

เราก4ไมม�คืวามร �ส#กในิการต�ดใจ รสส%มผ%สใด ๆ ท�!พ#งเป/นิท�!พอใจข้องป'ถึ'ชนิคืนิธรรมดาเรางดเว�นิได� อารมณ์�ไมม�คืวามร �ส#กในิคืวามต�องการ

ส�าหร%บัคืวามโกรธคืวามพยาบัาทนิ%&นิไมเก�ดก%บัจ�ต แม�แตปฏิ�ฆะ อารมณ์�ท�!ไมพอใจ คื อก�าล%งใจท�!จะสร�างคืวามสะด'�งให�เก�ด คืวามไมพอใจก%บัวาจาหร อจร�ยาข้องบั'คืคืลอ !นิท�!ท�าตอเรา อ%นินิ�&ไมม� เพราะอาศ%ยม�พรหมว�หาร 4 เต4มภาคืภม�

ส%กกายท�ฏิฐ�มาย'วา ม�คืวามร �ส#กวาอ%ตภาพรางกายนิ�&ม%นิไมใชเรา ไมใชข้องเรา อารมณ์�ใจท�!ท�าให�เก�ดคืวามไมพอใจก%บับั'คืคืลอ !นิ หร อท�!บั'คืคืลอ !นิท�าให�เก�ดก%บัเรา ร �ส#กวาอารมณ์�นิ%&นิเป/นิอารมณ์�ข้องทาส ม%นิเป/นิอารมณ์�ข้องก�เลส ต%ณ์หา อ'ปาทานิ และ อก'ศลกรรม ท�าใจให�ม�คืวามปรอดโปรงตามอารมณ์�อยางนิ�& อารมณ์�จ�ตสบัาย

เป/นิอ%นิวาต%ดกามฉ%นิทะก%บัปฏิ�ฆะได�เด4ดข้าด ม�อารมณ์�จ�ตเป/นิส'ข้ เป/นิส'ข้อยางมากเทาท�!เราไมเคืยจะพบัก%นิ อารมณ์�สบัาย จะม�อารมณ์�คืวามหนิ%กอยบั�างก4นิ�ดหนิอย เหม อนิก%บัเราเคืยแบักช�างมาแล�วช�างม%นิหนิ%ก ท�นิ�&กล%บัมาใหม กล%บัมาแบักเศษีกระดาษี เศษีกระดาษีก4เป/นิเศษีกระดาษีช�&นิเล4ก ๆ แคืกระดาษีฟั'ลสแกNป ลองพ�จารณ์าก%นิด ช�างก%บักระดาษีฟั'ลสแกNปหนิ#!งแผนินิ�!ม%นิหนิ%กเทาก%นิไหม คืวามร �ส#กข้องพระโยคืาวจรในิระด%บันิ�&จะม�คืวามเบัา จะม�คืวามสบัาย

ก4ลองพ�จารณ์าก%นิไปวา คืวามท'กข้�ใหญข้องเรานิ�!ม%นิม�ท'กข้� อะไรเป/นิส�าคื%ญ ท�!เราท'กข้�ก%นิจร�ง ๆ ก4ท'กข้�เพราะ คืวามย#ดม%!นิถึ อม%!นิ ม%!นิวาท'กส�!งท'กอยางม%นิเป/นิเรา ม%นิเป/นิข้องเรา แล�วเราก4ไมอยากให�ม%นิเส !อมโทรมไป ไมอยากให�ม%นิสลายต%วไป คื อ พล%ดพรากจากก%นิ แตอารมณ์�ในิตอนินิ�&นิ% &นิ อารมณ์�จ�ตม%นิม�คืวามร �ส#กวาท'กอยางเป/นิธรรมดาไปหมด เห4นิอาการข้อง

103

คืวามเก�ดข้องเราก4ด� ข้องบั'คืคืลอ !นิก4ด�เป/นิข้องธรรมดา คืวามเส !อมโทรมข้องรางกายข้องคืนิและส%ตว� ข้องว%ตถึ'ถึ อวาเป/นิเร !องธรรมดา การจะสลายไปข้องว%ตถึ'ถึ อวาเป/นิเร !องธรรมดา การจะสลายไปข้องว%ตถึ'ข้องรางกายข้องคืนิอ !นิและข้องเราเป/นิข้องธรรมดา

ตอนินิ�&มาในิด�านิโลกธรรม คืวามม�ลาภ ลาภเก�ดข้#&นิ ก4ม�คืวามร �ส#กวาลาภนิ�&ม%นิสลายต%วแนิ ม%นิไมสามารถึจะทรงอยคืก%บัเราไปได� เม !อลาภสลายต%วไปก4ไมม�คืวามหว%!นิไหว ไมม�การสะเท อนิใจ ถึ อวาเป/นิเร !องธรรมดา ถึ�าได�ยศมาก4ไมม�คืวามเมายศ ม�คืวามร �ส#กวาคืนิท�!ได�ยศฐาบัรรดาศ%กด�Cท�!สงล�!ว ท�!ศ%กด�Cศร�สง แตภายในิไมช�า ไมนิานิยศนิ%&นิก4สลายไป เพราะการท�าลายข้องตนิเอง หร อวาคืนิอ !นิถึอดถึอนิข้#&นิ บัางท�คืนิทรงยศใหญ เม !อตายแล�วก4ส�&นิสภาพข้องคืวามเป/นิผ�ม�ยศ เห4นิวาการได�ร%บัยศฐาบัรรดาศ%กด�C ไมม�คืวามส�าคื%ญข้องช�ว�ต ไมม�จ�ตผกพ%นิในิยศ ไมถึ อวาม�คืวามส�าคื%ญ เห4นิวายศม�คืวามส�าคื%ญแล�วก4เม ! อเวลายศจะต�องถึกถึอดไปหร อต�องสลายไปด�วยประการใดประการหนิ#!ง ก4ม�คืวามร �ส#กวาเป/นิข้องธรรมดา ไมม�อะไรเป/นิท�!นิาสะเท อนิใจ ได�ยศหร อไมได�ยศเราก4ม�สภาพเทาเด�ม แกลงท'กว%นิ ม�อาการทร'ดโทรมร�ดรอนิท'กว%นิ และม�คืวามตายไปในิท�!ส'ด

และอารมณ์�ข้องโลกธรรม ได�แก สรรเสร�ญ และ นิ�นิทา ฟั2งคื�าสรรเสร�ญข้องคืนิไมม�คืวามร �ส#กด�ใจ ร �ส#กเป/นิอาการปกต�วานิ�!เร !องธรรมดาข้องโลก ม%นิก4ต�องม�การสรรเสร�ญก%นิ เม !อม�คืนิสรรเสร�ญได�ก4ต�องม�คืนินิ�นิทาได� บัางท�บั'คืคืลคืนิเด�ยวก%นิบัางคืร%&งสรรเสร�ญเย�นิยอเราเส�ยเก อบัตาย แตบัางโอกาสเข้าก4ท�าลายคื�าสรรเสร�ญด�วยการนิ�นิทาเข้�ามาแทนิ จงถึ อวาการสรรเสร�ญและนิ�นิทานิ%&นิ เป/นิธรรมดาข้องชาวโลกท�!เก�ดมาจะต�องกระทบักระท%!งอยางนิ%&นิ อ%นินิ�&องคื�สมเด4จพระทรงธรรมบัรมศาสดาไมถึ อเอาเป/นิสาระส�าคื%ญ โดยทรงแนิะนิ�าวา การนิ�นิทาและสรรเสร�ญไมได�ท�าให�คืนิด�

104

หร อคืนิช%!ว ถึ�าคืนิเราท�าคืวามด�แล�วใคืรเข้าจะนิ�นิทาวาย%งไงก4ตามท� เราก4ไมเลวไปด�วย เม !อเป/นิคืนิเลวเข้าสรรเสร�ญวาเราด�ย%งไงก4ตาม เราก4ไมด�ไปตามคื�าเข้าวา

ด�หร อช%!วม%นิอยท�!การคืวบัคื'มก�าล%งใจ ถึ�าใจข้องเราบัร�ส'ทธ�C ผ'ดผองเส�ยอยางเด�ยว ใคืรจะวาด�หร อช%!วไมม�คืวามส�าคื%ญ เข้าจะประณ์ามเราวาเลวม%นิก4เลวไมได� ม%นิก4ต�องด�อยตลอดเวลา ถึ�าจ�ตข้องเราช%!วเข้าจะสรรเสร�ญวาด� ม%นิก4ด�ไมได�เหม อนิก%นิ นิ�!เป/นิอ%นิวาพระพ'ทธเจ�าให�ทรงร%กษีาก�าล%งใจเป/นิส�าคื%ญวา คืวบัคื'มก�าล%งใจให�ด�ไว�แล�วม%นิก4จะด�เอง ไมต�องไปฟั2งคื�าชาวบั�านิเข้า การท�!เราจะต�องด�เพราะรอให�ชาวบั�านิสรรเสร�ยนิ%!นิม%นิเป/นิอารมณ์�ข้องคืวามช%!ว

ท�นิ�&คืวามส'ข้คืวามท'กข้�ข้องโลก ม�คืวามร�อนิเก�นิไป คืวามหนิาวเก�นิไป ม�คืวามห�ว ม�คืวามกระหาย ม�คืวามปBวยไข้�ไมสบัาย กระทบักระท%!งก%บัอารมณ์�ท�!เราพอใจบั�าง ไมพอใจบั�าง คืวามแกเข้�ามาถึ#ง คืวามตายจะเข้�ามาถึ#ง คืวามพล%ดพรากจากข้องร%กข้องชอบัใจจะเข้�ามาถึ#ง อาการท%&งหลายเหลานิ�&ถึ�าเก�ดข้#&นิถึ อวาเป/นิเร !องธรรมดา เป/นิกฎธรรมดาท�!เราจะหล�กเล�!ยงไมได� คืวามสบัายใจม%นิเก�ด อารมณ์�จ�ตเก�ดส'ข้นิ�!อารมณ์�ข้องพระอนิาคืาม� ม�คืวามส'ข้ใจแบับันิ�& ไมม�อะไรเป/นิท�!ร %บัส%มผ%สแหงคืวามท'กข้� ม�อารมณ์�จ�ตสบัาย

แล�วต%วส�าคื%ญท�!ร �ายท�!ส'ดท�!สร�างคืวามส'ข้คืวามท'กข้�ก4คื อ อารมณ์�คืวามร%กในิกามารมณ์� นิ�!ต%วส�าคื%ญ เป/นิต%วสร�างเหต'ร�ายให�เก�ดข้#&นิก%บัจ�ต หร อเป/นิเหต'ให�เก�ดข้#&นิก%บักาย อาศ%ยคืวามร%กเป/นิส�าคื%ญท�!เราจะต�องเศร�าโศกเส�ยใจ เพราะอาศ%ยข้องร%กพล%ดพรากไป ภ%ยอ%นิตรายจะเก�ดข้#&นิก%บัเรา โทสะ คืวามพยาบัาทม%นิจะเก�ดข้#&นิ จะต�องประท'ษีร�ายซึ่#!งก%นิและก%นิก4เพราะวา

105

ส�!งท�!เราร%ก คืวามร%กท�!เนิ !องด�วยกามารมณ์�ไมม�ส�าหร%บัเราแล�ว ม%นิจะม�ภ%ยอ%นิตรายมาจากไหนิ จะม�คืวามเศร�าโศกเส�ยใจมาจากไหนิ ตอนินิ�&เป/นิอ%นิวาก�เลสหยาบัหมดไป ท�!องคื�สมเด4จพระจอมไตรวา อ%นินิ�&เป/นิอธ�จ�ตส�กข้า ก4หมายคืวามวาต�องทรงอารมณ์�ในิด�านิคืวามร �ส#กอยางนิ�&เป/นิปกต� ม�คืวามเข้�มแข้4งพอท�!จะไมท�าลายคืวามด�สวนินิ�&ไปจากจ�ต ม%นิจะทรงอยได�ท'กข้ณ์ะจ�ตท�!ช�ว�ตเราทรงอยตอไป ศ#กษีาธรรมะข้ององคื�สมเด4จพระบัรมคืรตอไป นิ�!เราทบัทวนิคืวามจ�าก%นิวาส�!งท�!เราศ#กษีาก%นิมาถึ#งอนิาคืาม�นิะ คืวามจร�ง เนิ &อแท�จร�ง ๆ เราถึ#งไหนิก%นิแนิ ข้�อว%ตรปฏิ�บั%ต�ท�!เราปฏิ�บั%ต�อยเวลานิ�&ม%นิถึ#งไหนิ

ท�นิ�&ตอไปอ�กส%กนิ�ดหนิ#!ง วาถึ#งการก�าวเข้�าไปสคืวามเป/นิอรห%ตผลคือย ๆ ไป อยาไปให�ม%นิแรงนิ%ก ไปแรงนิ%กข้าบั�!นิ ด�ไมด�ก4แพลงตกถึนินิ

มาดส%งโยชนิ�ต%วท�! 6 ก%บัส%งโยชนิ� ต%วท�! 7 รปราคืะ อรปราคืะ พระพ'ทธเจ�ากลาววาพระอรห%ตมรรคื นิ�!เป/นิพระอนิาคืาม�ผลแล�วนิะ เข้�าถึ#งอรห%ตมรรคืก4มานิ%!งพ�จารณ์าด รปฌานิ และ อรปฌานิ เพราะ วาพระอนิาคืาม�นิ�!เคืรงคืร%ดม%ธย%สถึ�ในิรปฌานิ และ อรปฌานิอยางย�!ง รวมคืวามวาม�จ�ตเกาะฌานิแจเป/นิส�าคื%ญ ไมยอมให�ฌานิคืลาดจากจ�ต คื�าวาฌานินิ�!ก4คื ออารมณ์�ท�!เป/นิก'ศล เกาะหนิ%กหนิวงมากไมอยากให�ม%นิคืลายอารมณ์� อารมณ์�หนิ%ก ไมใชอารมณ์�เบัา

ท�นิ�&เราก4มานิ%!งพ�จารณ์าตอไปวาองคื�สมเด4จพระส%มมาส%มพ'ทธเจ�าบัอกวา ถึ�าจะเป/นิอรห%นิต�แล�วละก4 พ#งท�าคืวามร �ส#กวารปฌานิและอรปฌานินิ�!เป/นิบั%นิไดส�าหร%บัก�าวข้#&นิไปสคืวามเป/นิอรห%นิต�เทานิ%&นิเป/นิก�าล%งท�!จะสงให�เราสงข้#&นิไป อยาต�ดอยแคืนิ�&

ตอนินิ�&ก4เป/นิข้องไมยาก ม%นิเป/นิด�านิอนิ'ส%ย คืวามจร�งจะวาไมยากก4ไมใช ถึ�าย%งโงอยม%นิก4ต�ด ถึ�าเล�กโงม%นิก4ไปงาย ๆ เพราะตอนินิ�&เป/นิข้องงาย

106

แล�ว เพ�ยงร%กษีาก�าล%งใจ ทรงรปฌานิหร ออรปฌานิให�ทรงต%ว แล�วก4ม�คืวามร �ส#กอยเสมอวาเราจะไมย%บัย%&งอยเพ�ยงแคืนิ�& เราจะแสวงหาคืวามด�ตอไป เพราะคืวามด�ย�!งกวานิ�&ม�อย แตเราก4จะร%กษีาคืวามด�ท�!องคื�สมเด4จพระบัรมคืรแนิะนิ�าไว�ในิข้%&นิต�นิ คื อรปฌานิและอรปฌานิ ทรงอารมณ์�ไว�เป/นิปกต� แตก4ไมหลงในิรปฌานิและอรปฌานิ คื�ดวาคืวามด�จากนิ�&ม�อย ท�!องคื�สมเด4จพระบัรมคืรแนิะนิ�าไว�วาต�องท�าลายอว�ชชา <ฝ่ b> คืวามโงให�ได� แตการก�าวเข้�าไปท�!จะท�าลายอว�ชชานิ%&นิ จะต�องคือย ๆ ท�าไปตามล�าด%บั จ%บัอ%นิด%บัปลายท�เด�ยว เด�Fยวอารมณ์�จะเฝ่Eอ นิ%!นิก4คื อก�าวเข้�าไปสการจ%บัมานิะ คืวามถึ อต%วถึ อตนิ ท�!องคื�สมเด4จพระทศพลวาเป/นิก�เลสท�!เป/นิต%วส�าคื%ญอยางย�!ง ท%&งนิ�&เพราะอะไร เพราะวามานิะ คืวามถึ อต%วถึ อตนินิ�!เป/นิคืวามล�าบัาก องคื�สมเด4จพระผ�ม�พระภาคืเจ�าให�วางภาระ คื อ การถึ อต%วถึ อตนิเส�ย แตวาอาการอยางนิ�&จะกลาวไปก4ไมม�เวลา เพราะกาลเวลาท�!จะพดหมดแล�ว

ตอไปนิ�&ข้อบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายรวบัรวมก�าล%งใจให�ทรงต%ว พยายามก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�า หายใจออก หายใจเข้�าร �อยวาหายใจเข้�า หายใจออกร �อยวาหายใจออก ต%วร �ลมหายใจเข้�าหายใจออกเวลาฝ่Hกนิ�! เป/นิการฝ่Hกสต�ส%มปช%ญญะ ฉะนิ%&นิเวลาท�!เราจะท�างานิท�าการใดก4ด� ต�องใช�อารมณ์�นิ�& ไมใชไปนิ%!งนิ%บัลมหายใจวาเราจะท�าอะไร นิ#กไว�วาเราจะท�า ข้ณ์ะท�!ท�าไปแล�ว ก4ร �ต%ววาเราท�าแล�ว นิ�!การฝ่Hกร �ลมหายใจเข้�าออกก4เพ !อผลงานิ งานิท�!เราจะท�าเป/นิงานิคืวรหร อไมคืวร ท�!ท�าไปแล�วม%นิด�หร อม%นิเลว ร �ต%ว นิ�!ทรงตลอดว%นิแบับันิ�& ไมใชมานิ%!งฝ่Hกร �ลมหายใจเข้�าออกก%นิแล�ว เวลาเล�กไปแล�วก4ท�าคืวามระย�าท'กอยาง ส�!งท�!คืวรท�า ไมคืวรท�า ก4ท�าดะ นิ�!ม%นิก4หมายถึ#งวาการฝ่Hกไมม�ผล ฝ่Hกไปฝ่Hกมาไปอยก%บัเทวท%ตหมด ไมม�ใคืรเหล อ

ตอไปนิ�&ข้อทานิท%&งหลายพยายามต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออกหายใจออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตาม

107

อ%ธยาศ%ยจนิกวาจะได�ย�นิส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา

ทบัทวนิคืวามร �เด�ม

ทบัทวนิคืวามร �เด�ม

โอกาสนิ�&บัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ทท%&งหลายได�สมาทานิศ�ล สมาทานิพระกรรมฐานิแล�ว ว%นินิ�&เราก4มาทบัทวนิคืวามร �เด�มก%นิอ�กและก4จะตอไปถึ#งอรห%นิตมรรคืเบั &องต�นิ

ส�าหร%บัการศ#กษีาเด�ม ในิอ%นิด%บัแรกเราศ#กษีาเพ !อให�อารมณ์�เป/นิสมาธ� คื อ พ &นิฐานิเด�มม�การก�าหนิดร �ลมหายใจเข้�าออก เพราะวา อานิาปานิ'สสต�กรรมฐานิเป/นิอารมณ์�ละเอ�ยด แล�วก4เป/นิพ &นิฐานิใหญส�าหร%บักรรมฐานิท%&งหมด อ%นินิ�&เราสามารถึทรงได�ก�!นิาท� จ�ตจะทรงอยได�ตามล�าด%บั ต�องทบัทวนิต�นิไว�เสมอ

ประการท�!สอง องคื�แหงพระโสดาบั%นิ คื อ พระโสดาบั%นิม�ศ�ลบัร�ส'ทธ�Cเป/นิส�าคื%ญ และม�คืวามเคืารพในิพระร%ตนิตร%ย คื อ พระพ'ทธ พระธรรม พระสงฆ� นิ�!เป/นิองคื�จ'ดใหญข้องพระโสดาบั%นิ เราท�าได�แล�วหร อย%ง อารมณ์�ทรงอยได�แล�วหร อย%ง

ท�นิ�&ส�าหร%บัพระโสดาบั%นิถึ�าจะกลาวโดยจร�ยาก4 หนิ#!ง ม�มรณ์านิ'สต�กรรมฐานินิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์� ทรงได�ไหม ประการท�!สอง ม�พ'ทธานิ'สต� ธ%มมานิ'สต� ส%งฆานิ'สต� ส�ลานิ'สต� เทวตานิ'สต� ม�พรหมว�หาร 4 และก4ม�ห�ร�โอตต%ปปะ ม�อ'ปสมานิ'สต�กรรมฐานิเป/นิอารมณ์� อ%นินิ�&เราทรงได�แคืไหนิ ทรงได�คืรบัถึ�วนิหร อไม

นิ�!ทวนิก�าล%งใจอยเสมอ อยาท�า ใจให�ม%นิลอย และอยาปลอยอารมณ์�ฟั' Iงซึ่านินิ�อมไปในิด�านิข้องอก'ศล จงคื�ดวา ถึ�าเราไมสามารถึจะทรง

108

คืวามเป/นิพระโสดาบั%นิไว�ได� เต อนิใจไว�เสมอวาเราเก�ดมาพบัพระพ'ทธศาสนิาแล�วก4เส�ยช�ว�ตช�ว�ตเก�ด เพราะวาเราจะต�องท'กข้เวทนิาไปอ�กนิ%บัก%ปไมถึ�วนิ ถึ�าทรงคืวามเป/นิพระโสดาบั%นิไว�ได�เราก�จะม�การเก�ดเพ�ยงแคืมนิ'ษีย�ก%บัเทวดา หร อ พรหม เป/นิแดนิข้องคืวามส'ข้และก4เป/นิมนิ'ษีย�โดยการจ�าก%ดชาต� ไมช�าก4เป/นิอรห%ตผล นิ�!ถึ�าเราทรงอารมณ์�ได�อยางนิ�&

ตอไปก4คืล�าคืวามเป/นิพระสก�ทาคืาม� สก�ทาคืาม�ม�จร�ตท%&งหมดเหม อนิก%บัพระโสดาบั%นิ แตทวาระง%บัคืวามโลภด�วยการม�จาคืานิ'สต�กรรมฐานิเป/นิอารมณ์� แล�วปฏิ�บั%ต�ด�วย และก4ระง%บัคืวามโกรธ โดยการทรงพรหมว�หาร 4 เข้�มข้�นิจนิถึ#งข้%&นิอภ%ยทานิ คื อ ให�อภ%ยก%บัคืนิท�!ม�คืวามผ�ด ไมถึ อโทษีโกรธเคื อง ไมด#งเอาไว�นิานิ ๆ เร�ยกวา ไมม�คืวามพยาบัาท ไมจองล�างจองผลาญบั'คืคืลนิ%&นิ บัรรเทาคืวามหลงไว�ได�มากกวาพระโสดาบั%นิ นิอกจากวาจะนิ#กถึ#งคืวามตายเป/นิอารมณ์�แล�ว ก4เห4นิโทษีข้องการเก�ด เห4นิโทษีข้องการม�ข้%นิธ� 5 วาม%นิเป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้� นิ�!เป/นิอาการข้องพระสก�ทาคืาม� เราท�าได�แล�วหร อย%ง โดยเฉพาะอยางย�!ง อารมณ์�พระนิ�พพานิเราม�คืวามจ%บัแนินิหนิาข้#&นิ

ท�นิ�&ตอไป ส�าหร%บัพระอนิาคืาม�เราศ#กษีาก%นิมาแล�ว พระอนิาคืาม�ต%ดส%งโยชนิ�ได�อ�ก 2 ต%ดได�เด4ดข้าด นิ%!นิก4คื อ กามฉ%นิทะ เห4นิโทษีข้องกามคื'ณ์ อาการเสวยกามคื'ณ์เป/นิไปด�วยคืวามท'กข้� เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้�ซึ่#!งเราจะเห4นิได�งาย ๆ ท�!คืนิแตงงานิเข้าไมม�อะไรเป/นิส'ข้ อยคืนิเด�ยวเป/นิส'ข้ด�กวา คืรองคืเข้�ามาต�องเอาใจคืนิอ�กพวกหนิ#!ง ถึ�าม�ลกม�หลานิม�เหลนิข้#&นิมา ก4ท'กข้�มากหนิ#กข้#&นิ และกามคื'ณ์ไมได�ให�คื'ณ์แตประการใด ด#งมาซึ่#!งคืวามท'กข้�อยตลอดเวลา ม�คืวามใคืรไมม�ท�!ส�&นิส'ด เราคืนิเด�ยวม�คืวามปรารถึนิาว%ตถึ'ช�&นิเด�ยว ถึ�าอยสองคืนิคืรองคืปรารถึนิามากข้#&นิ ต�องล�าบัากมากข้#&นิ เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้�

109

นิ�!เราพ�จารณ์าแล�วก4เพ�!มกายคืตานิ'สต�ก%บัอส'ภส%ญญา คื อ อส'ภกรรมฐานิมากข้#&นิ จนิกระท%!งจ�ตต%ดกามารมณ์�ได�เด4ดข้าด โดยมาเท�ยบัก%บัรางกาย วารางกายไมใชเรา ไมใชข้องเรา รางกายเข้าก4ไมใชเข้า ไมใชข้องเข้า ม%นิเป/นิเร อนิรางท�!จ�ตอาศ%ยช%!วคืราว ระง%บัหร อวาต%ดก�าหนิ%ดในิเพศ หร อ วาในิส�ส%นิวรรณ์ะเส�ยให�หมด ไมม�คืวามหลง ไมม�คืวามปรารถึนิาในิส�ส%นิวรรณ์ะและเพศใด ๆ จนิกระท%!งคืวามร �ส#กในิกามารมณ์�หายไป เห อดแห�งสนิ�ท

ส%งโยชนิ�ข้�อท�! 2 คื อ ปฏิ�ฆะ ส�าหร%บัพระอนิาคืาม�ม�คืวามโกรธเบัาบัาง คืวามโกรธเก�ดข้#&นิให�อภ%ย นิ�!แสดงวาคืวามโกรธเบัา ส�าหร%บัพระอนิาคืาม�ไมโกรธเลย ต%ดอารมณ์�ปฏิ�ฆะ คื อ การกระทบัใจหายไป ม�แตคืวามเมตตาปราณ์�เข้�าสใจ ส�าหร%บัพระสก�ทาคืาม�เก�ดเป/นิคืนิอ�กหนิเด�ยวก4ไปพระนิ�พพานิ พระอนิาคืาม�ตายจากคืนิไปเป/นิเทวดาหร อพรหมแล�วนิ�พพานิบันินิ%&นิ นิ�!คืวามร �เด�ม เราศ#กษีาก%นิมาได�ถึ#งเพ�ยงนิ�&เราท�าได�แคืไหนิ ว%ดก�าล%งใจให�เป/นิปกต� ท�นิ�&ส�าหร%บัพระอรห%นิต� คืวามจร�งถึ�าเป/นิพระอนิาคืาม�แล�วเป/นิพระอรห%นิต�ไมยาก เพราะวาก�เลสหยาบัท%&งหมดเราท�าลายลงไปเส�ยแล�วจากพระอนิาคืาม� ส�าหร%บัพระอรห%นิต�ก4 หนิ#!ง เราไมเมาในิรปฌานิ สอง เราไมเมาในิอรปฌานิ นิ�!หมายคืวามวาเราพอใจในิรปฌานิและอรปฌานิเหม อนิก%นิ ต�องทรงไว�เป/นิปกต�แตจ�ตข้องเราไมย%บัย%&งไว�เพ�ยงนิ�& วารปฌานิด� หร ออรปฌานิด� ด�เก�นิไปกวาท�!เรา ไมต�องการอยางอ !นิ ม�คืวามร �ส#กอยเสมอวารปฌานิและอรปฌานิ เป/นิก�าล%งใหญส�าหร%บัจ�ต ท�!จะกดก�เลสให�ม%นิจมไปแตม%นิย%งฆาไมตาย ท�าใจให�ม% !นิคืง ม�อารมณ์�หนิ%ก อารมณ์�ตอนินิ�&ย%งหนิ%กอย ม�คืวามม%!นิคืง จ%บัจ�ตแนินิ เราจะส%งเกตได� ทาท�!ทรงอยแคืนิ�&หร อต�!าไปกวานิ�& จะพดนิ�อย เคืล !อนิไหวนิ�อย ระม%ดระว%งต%วมาก

ท�นิ�&เม !อเห4นิวารปฌานิและอรปฌานิเป/นิข้องด�ก4จร�งแหล แตทวาย%งไมถึ#งท�!ส�&นิส'ดท�!เราจะต�องปฏิ�บั%ต� เราก4ไมม�คืวามประมาท ก�าวตอไปตอนินิ�&

110

คืวามจร�งระว%งต%วนิะ เราอาจจะเผลอวาเราเป/นิอรห%นิต�ไปเส�ยก4ได� เพราะอารมณ์�ข้องเราม%นิอยากอยแล�ว ในิเม !อเราท�าลายคืวามหยาบัข้องจ�ตได� จ�ตม%นิเบัาม�คืวามปลอดโปรงม�คืวามเป/นิส'ข้ เพราะอารมณ์�แหงการร%กในิเพศ ร%กส�ส%นิวรรณ์ะไมม� อารมณ์�แหงคืวามโกรธไมม� เราไมม�คืวามประมาทในิช�ว�ต เราอาจจะคื�ดวาเราเป/นิพระอรห%นิต� แตย%ง นิ�!เราต�องพ�จารณ์าตอไปวาการไมเมาในิรปฌานิและอรปฌานินิ�&เป/นิข้องไมยาก เป/นิแตเพ�ยงใช�ก�าล%งจ�ตก�าวไปหนิอยเด�ยวก4ใช�ได� วาเราไมประมาทในิช�ว�ตคื�ดวาตอนินิ�&ย%งด�ไมพอ

ท�นิ�&ส�าหร%บัการก�าวตอไปนิ�!เป/นิข้องหนิ%ก นิ%&นิก4คื อ การต%ดมานิะ คืวามถึ อต%วถึ อตนิ การท�!จะเข้�าไปต%ดมานิะ เข้าต%ดก%นิตรงไหนิ คืวามจร�งก�เลสท%&งหมดต%ดต%วเด�ยวท�!ส%กกายท�ฏิฐ� เห4นิวาอ%ตภาพรางกายม%นิไมใชเรา ไมใชข้องเราเส�ยอยางเด�ยว เราก4หมดคืวามร �ส#กท�!จะถึ อต%วถึ อตนิ เราถึ อต%วถึ อตนิวาเราด�กวาเข้าบั�าง เราเสมอเข้าบั�าง เราเลวกวาเข้าบั�าง เอาอะไรมาเป/นิเคืร !องว%ด เอาฐานิะ เอาศ%กด�Cศร� เอาว�ชาคืวามร � เอาสภาวะท�!คืงอยเป/นิเคืร !องเหย�ยดหยามก%นิอยางง%&นิร# ม%นิก4ผ�ดท%&งนิ%&นิ อะไรม%นิจะด� ข้%นิธ� 5 ข้องเราก%บัข้%นิธ� 5 ข้องเข้านิะ ดซึ่�วาอะไรม%นิจะด�กวาก%นิ เข้าม�อาการ 32 เราก4ม�อาการ 32 ม�คืวามเก�ดข้#&นิในิเบั &องต�นิเหม อนิก%นิ ม�คืวามเปล�!ยนิแปลงไปในิทามกลางเหม อนิก%นิ ก4ม�การสลายต%วไปในิท�!ส'ดเหม อนิก%นิ นิ�!เป/นิจ'ดแรกท�!เราจะพ#งมองเห4นิ

แล�วเราก4ลองไปนิ%!งดว%ดดวา เราด�กวาเข้า ช%!วกวาเข้า ม%นิตรงไหนิ เอาเง�นิเอาทองท�!ม�มากกวาก%นิมาเป/นิเคืร !องว%ดย%งง%&นิร# แล�วเง�นิทองห�ามคืวามแก คืวามปBวย คืวามตาย ห�ามท'กข้�ได�ไหม ม%นิก4ไมได� เป/นิอ%นิวาเราจะม�ทร%พย�ส�นิส%กเทาใดก4ตามท� เราก4ต�องแก ต�องปBวย ต�องตาย ม�ท'กข้�เหม อนิชาวบั�านิ แล�วเอาอะไรมาด�กวาเข้าละ

111

ท�นิ�&หากเราจะวาม�ยศฐาบัรรดาศ%กด�C ไอ�ยศฐาบัรรดาศ%กด�Cม%นิชวยอะไรให�เราด�ข้#&นิบั�าง ชวยไมให�เราแกได�ไหม ชวยไมให�เราตายได�ไหม ชวยไมให�เราปBวยได�ไหม ชวยไมให�เรากระทบักระท%!งก%บักฎข้องธรรมดา คื อ โลกธรรมได�หร อเปลา ไมม� ไมได�อ�ก ม%นิห�ามไมได�

ท�นิ�&เอาตระกลมาเป/นิเคืร !องว%ด เราเก�ดเป/นิตระกลข้องเศรษีฐ�บั�าง เก�ดเป/นิตระกลข้องคืหบัด�บั�าง เก�ดเป/นิตระกลข้องกษี%ตร�ย�บั�าง เก�ดเป/นิตระกลข้องข้'นินิางผ�ใหญบั�าง แล�วต�นิตระกลข้องเราด�กวาชาวบั�านิอยางง%&นิร# ต�นิตระกลข้องชาวบั�านิเข้าตายเป/นิแถึว ๆ ต�นิตระกลข้องเราตายบั�างหร อเปลา ต�นิตระกลข้องชาวบั�านิเข้าม�คืวามปBวยไข้�ไมสบัาย ต�นิตระกลข้องเราคืวามปBวยไข้�ไมสบัายไหม ต�นิตระกลข้องเข้าแก ต�นิตระกลข้องเราแกไหม ม%นิก4เหม อนิก%นิอ�ก

ในิเม !อสภาวะม%นิเหม อนิก%นิ ก4มองเข้�าไปดอ�กท� วาจ�ตท�!เกาะข้%นิธ� 5

จ�ตท�!ม�มานิะท�ฐ�เป/นิส�าคื%ญ ถึ อวาเราด�กวาเข้า เราเสมอเข้า เราเลวกวาเข้านิะ ม%นิเป/นิจ�ตด�หร อจ�ตทราม เราก4จะเห4นิวาไอ�การมานิะต%วนิ�&สร�างอารมณ์�จ�ตให�เป/นิท'กข้� ถึ�าเราคื�ดวาเราด�กวาเข้า เราก4ม�เพ !อนินิ�อย แล�วเพราะอะไร เพราะคืนิท�!เราเห4นิวาเข้าเลวกวาเรา ต�!าต�อยกวาเรา เราก4คืบัเข้าไมได� ในิเม !อม�คืนิประเภทนิ%&นิเข้ามาใจเราก4เก�ดคืวามไมสบัาย ไอ�การไมสบัายแบับันิ�& เพราะร%งเก�ยจเข้า จ�ตม%นิเป/นิส'ข้หร อ เป/นิอ%นิวาเราหาเพ !อนิยาก เม !อม�เพ !อนินิ�อยคืวามท'กข้�ม%นิก4มาก คืวามช !นิอกช !นิใจม%นิก4ไมม�ในิเม !อเวลาเข้�าไปส%มผ%สก%บัเพ !อนิ

ท�นิ�&ถึ�าเราเห4นิวาเราเสมอเข้า เราเทาก%บัเข้า ม%นิเทาก%นิตรงไหนิ ไอ�คืนิเทาก%นิจร�ง ๆ นิะม%นิจะต�องเก�ดเสมอก%นิ แกด�วยก%นิพร�อม ๆ ก%นิ ปBวย

112

พร�อม ๆ ก%นิ ห�วพร�อม ๆ ก%นิ ตายพร�อม ๆ แล�วคืวามร �ส#กตาง ๆ ม%นิต�องม�คืวามสม�!าเสมอก%นิหมด เข้าส'ข้เราส'ข้ เข้าท'กข้�เราท'กข้� แตอาการอยางนิ�&ม%นิม�ส�าหร%บัเรา ม�ก%บัเข้าสม�!าเสมอก%นิไหม ไมม� ตางตนิตางม�คืวามร �ส#ก ตางคืนิตางปรากฏิทางกายเส !อมโทรมไมเสมอก%นิ เก�ดว%นิเด�ยวก%นิ เด อนิเด�ยวก%นิ ป=เด�ยวก%นิ แตทวาเราก%บัเข้าม�สภาวะตางก%นิ เราห�วเข้าย%งไมห�ว เราปBวย เข้าย%งไมปBวย เราม�คืวามท'กข้� เข้าย%งม�คืวามส'ข้ นิ�!ม%นิไมเสมอก%นิ แล�วเราจะไปต%&งหนิ�าต%&งตาคื�ดวาเราเสมอเข้าได�ย%งไง

นิ�!ต%วการท�!คื�ดวาเราเสมอก%บัเข้า ม%นิเป/นิต%วทะเยอทะยานิ การท�!คื�ดวาเราด�กวาเข้า เป/นิการข้มข้ ทะเยอทะยานิ คื�ดทะนิงตนิวาตนิเป/นิใหญ ถึ�าเราคื�ดวาเราเสมอเข้า ม%นิก4เส�ยอ�ก เพราะ บัางคืนิเข้าม�จร�ยาเลว เราคื�ดวาเราก%บัเข้าเสมอก%นิ ก4ต�องพยายามเลวตามเข้า คืวามเลวม%นิเป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้� ไมใชป2จจ%ยข้องคืวามส'ข้

ท�นิ�&ถึ�าหากวาเข้าด�กวาเรา เราด�ไมเทาเข้า แตเราคื�ดวาเราด�เทาเข้า ก4เก�ดคืวามประมาท ประมาทคื ออะไร การทะเยอทะยานิคื�ดวาเราด� ก4เป/นิการท�าลายคืวามด�ท�!เราจะพ#งแสวงหาตอไป เป/นิอ%นิวาการท�!คื�ดวาเราเสมอเข้า ม%นิก4เป/นิสวนิแหงคืวามเลว ท�นิ�&ตอมาอ�กข้�อหนิ#!ง เราคื�ดวาเราเลวกวาเข้า ตอนินิ�&ก4เป/นิการท�าลายคืวามด�ข้องตนิเอง จ�ตใจม%นิก4ม�คืวามส'ข้ไมได�

เป/นิอ%นิวา การถึ อต%วถึ อตนิวาเราเสมอเข้าก4ด� เราด�กวาเข้าก4ด� เราเลวกวาเข้าก4ด� เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้�

ท�นิ�& เราจะวางใจย%งไงถึ#งจะสบัาย อาการท�!เราจะวางใจในิตอนินิ�& ก4วางใจแตเพ�ยงวา "ชราปJ ท'กข้า" คืวามแกเป/นิท'กข้� มรณ์%มปJ ท'กข้%ง คืวามตายเป/นิท'กข้� โสกะปร�เทวะท'กข้ะโทมะนิ%ส ส'ปายาส คืวามเศร�าโศกเส�ยใจเป/นิท'กข้� ท'กข้�มาจากไหนิ ท'กข้�มาจากการเก�ด แล�วการเก�ดนิ�!ม%นิมาจากไหนิ การ

113

เก�ดมาจากก�เลส ต%ณ์หา อ'ปาทานิ อก'ศลกรรม เป/นิอ%นิวา วางใจเป/นิกลาง ใคืรจะด�ใคืรจะช%!วย%งไงก4ชาง เราท�าใจไว�เสมอ เห4นิคืนิใดเข้าด� ก4ย�นิด�ก%บัเข้า เห4นิคืนิใดเข้าม�คืวามสม�!าเสมอก%บัเราโดยธรรมเราก4พอใจ เห4นิใคืรเข้าเลวกวาเรา เราก4แสดงธรรมส%งเวช วาเข้าไมนิาจะประมาทในิช�ว�ต คืวรจะปร%บัปร'งต%ว คืวรจะคื�ดปร%บัปร'งใจให�ม�คืวามด� เป/นิอ%นิวาเราจะไมเหย�ยดหยามใคืร เราจะไมต�เสมอใคืร เราจะไมข้มข้ใคืร ร%กษีาก�าล%งใจข้องเราให�เป/นิส'ข้

ถึ�าอารมณ์�อยางนิ�&ไมม� ม�อารมณ์�อยางเด�ยว ท�!เราเร�ยกก%นิวา อ'เบักข้า วางเฉย เข้าเร�ยกก%นิวา อ%พยากฤต คื�าวา อ'เบักข้า วางเฉยต%วนิ�& ม%นิไมไปเก�!ยวข้�องก%บัคืวามส'ข้ แลไมเข้�าไปเก�!ยวข้�องก%บัคืวามท'กข้� ม%นิเฉยเป/นิธรรมดา ใคืรเข้าจะย%งไงก4ชาง ปร%บัปร'งใจข้องเราให�ม�คืวามส'ข้ เห4นิคืนิด�เข้�ามา เห4นิคืนิเสมอเรามา เห4นิใจข้องเราให�ม�คืวามส'ข้ เห4นิคืนิด�เข้�ามา เห4นิคืนิเสมอเรามา เห4นิคืนิเลวเข้�ามา เราก4ม�จ�ตใจช !นิบัานิตลอดเวลา ไมเหย�ยด ไมหยาม ไมต�เสมอ ไมข้มข้ ท�าใจสบัายเป/นิกลาง ๆ ถึ�าท�าใจอยางนิ�& ต%วมานิะท�ฐ�ม%นิก4ไมม�

มานิะท�ฐ�นิ�&เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้� ระว%งหใด� ม%นิจะด#งเราให�จมไปในิอบัายภม�ได� แตหากวาเป/นิพระอนิาคืาม�แล�ว ต%วมานิะท�ฐ�ม%นินิ�ดเด�ยว ย%งม�คืวามร �ส#กอยวา แหม นิ�!เราเป/นิอยางนิ%&นิอยางนิ�& แตวาจ�ตย%งประกอบัไปด�วยคืวามเมตตาปราณ์�มาก การทะนิงตนิเหม อนิคืนิท�!ม�ก�เลสหนิาไมม� นิ�!เป/นิอ%นิวาพระอนิาคืาม�ม�มานิะ อยนิ�ดหนิ#!งไมใชหยาบั

อยางท�!พดเม !อตะก�&นิ�& ท�!พดมาแล�วเม !อส%กคืร นิ�&ก4หมายคืวามวาเป/นิมานิะข้องคืนิท�!ม�ก�เลสหนิาข้องคืนิเป/นิป'ถึ'ชนิ ส�าหร%บัพระอนิาคืาม�ม�พรหมว�หาร 4 คืรบัถึ�วนิแล�ว เวลานิ�&เราก�าวไปสคืวามเป/นิพระอรห%ตมรรคื ท�นิ�&ต%ว

114

มานิะ ถึ อต%วถึ อตนินิ%&นิม%นิม�อยนิ�ดเด�ยว ย%งม�คืวามร �ส#กอยวาเราเป/นิกษี%ตร�ย� ม�คืวามร �ส#กวาเป/นิข้'นินิางผ�ใหญ ม�คืวามร �ส#กอยวาเราม�ฐานิะด� ม�ฐานิะจนิอยในิเพศอยางนิ%&นิอยางนิ�& แตวาอารมณ์�อยางนิ�&ม%นิม�นิ�ด ๆ หนิอย ๆ เป/นิเพ�ยงแคื อนิ'ส%ยเทานิ%&นิ ไมม�ป2จจ%ยถึ#งให�เก�ดโทษี ไมม�ป2จจ%ยถึ#งให�เก�ดท'กข้�หนิ%ก แตวาม%นิก4เป/นิอารมณ์�วาง ย%งไมสามารถึให�เราก�าวเข้�าไปสพระนิ�พพานิในิชาต�นิ�&ได�

ฉะนิ%&นิจ#งวางอารมณ์�เส�ย ใคืรเข้าจะย%งไงก4ชาง เข้าจะด�เข้าจะช%!ว เข้าจะเลว เข้าจะย%งไงก4ตามเถึอะ ไมสนิใจ เห4นิหนิ�าคืนิ เราคื�ดไว�เสมอวาเป/นิคืนิท�!เราคืวรแกการปราณ์� เห4นิหนิ�าส%ตว�ก4คื�ดวาเป/นิส%ตว�คืวรแกการปราณ์� พยายามไมถึ อตนิ คืนิและส%ตว�ก4ตาม ถึ อวาเป/นิธาต' 4 คื อ ธาต'ด�นิ ธาต'นิ�&า ธาต'ลม ธาต'ไฟั เสมอก%นิ ม�อาการ 32 เหม อนิก%นิ ม�คืวามเก�ดข้#&นิในิเบั &องต�นิ ม�คืวามเปล�!ยนิแปลงไปในิทามกลาง ม�การสลายต%วไปในิท�!ส'ดเหม อนิก%นิ สร�างอารมณ์�ให�เป/นิส%งข้าร'เปกข้าญาณ์ ในิว�ป2สสนิาญาณ์ อยางนิ�& การระง%บัการถึ อต%วถึ อตนิยอมเป/นิข้องไมยาก

อยามองคืนิด�วยฐานิะ อยามองคืนิด�วยศ%กด�Cศร� อยามองคืนิด�วยคืวามร �คืวามสามารถึ มองคืนิแตเพ�ยงวาสภาพข้องเข้าเป/นิว%ตถึ'เหม อนิสภาพข้องเรา จ�ตใจข้องเราพร�อมในิการเมตตาปราณ์� ไมถึ อตนิ เข้าจะมาในิฐานิะเชนิใดก4ชาง ถึ อวาเป/นิเพ !อนิเก�ด แก เจ4บั ตาย เหม อนิก%นิหมด การก�าหนิดอารมณ์�อยางนิ�& เราสามารถึจะก�าจ%ดต%วมานิะถึ อต%วถึ อตนิเส�ยได� อยางนิ�&เร�ยกวา อรห%ตมรรคื

ตอนินิ�& อรห%ตมรรคืนิ�!ม%นิย%งไมหมดอ'ทธ%จจะต%วส�าคื%ญ คื�าวา อ'ทธ%จจะ แปลวา อารมณ์�ฟั' Iงซึ่านิ ย%งม�คืวามต�องการนิอกเหนิ อไปจากพระนิ�พพานิ นิ%!นิก4หมายคืวามวา ร �ส#กวาม�อารมณ์�เป/นิส'ข้ ม�อารมณ์�นิ�!บัางคืร%&งม%นิเก�ด

115

คืวามพอใจ คื�ดวานิ�!เราจะท�า ไปท�า ไม ด�&นิรนิไปท�า ไม ในิเม ! อเราเป/นิพระอนิาคืาม�แล�ว ตายเป/นิเทวดา หร อพรหมเราก4นิ�พพานิบันินิ%&นิ บัางคืร%&งอารมณ์�ประมาทอยนิ�ดหนิ#!ง แตวาไมได�ประมาทในิด�านิข้องอก'ศล ประมาทในิการย%บัย%&งช%!งจ�ตข้องตนิวา ท�าไปก4เหนิ !อยหนิายเปลา ๆ ใจเราก4สบัายแล�ว เราตายเป/นิพรหม เป/นิเทวดา แล�วก4ไปพระนิ�พพานิ เราย%บัย%&งคืวามด�ไว�แคืนิ�&ด�กระม%ง บัางคืร%&งม%นิม�คืวามร �ส#กอยางนิ�&ข้#&นิมา ถึ�าหากจะกลาววาเป/นิโทษีร# ไอ�โทษีท%ณ์ฑ์�นิะไมเป/นิ แตวาเป/นิการก%กต%วเองไว�ในิช%!วข้ณ์ะหนิ#!ง

ท�นิ�& ท�าย%งไง เราก4ต%&งใจไว�โดยเฉพาะ ร%กษีาอารมณ์�อ'ปสมานิ'สต�กรรมฐานิเป/นิอารมณ์�วา เราต�องการพระนิ�พพานิในิชาต�นิ�& โดยสร'ปต%วท�ายเส�ยท%นิท� คื อ ต%ดอว�ชชา คืวามโง มานิ%!งใคืรคืรวญวา มนิ'ษีย�โลก ก4ด� เทวโลกก4ด� พรหมโลกก4ด� เป/นิด�นิแดนิท�!ไมพ�นิคืวามท'กข้� คืวามท'กข้�ม%นิม�ก%บัเราได�ท'กข้ณ์ะจ�ต เราเป/นิมนิ'ษีย�เต4มไปด�วยคืวามร�อนิ คืวามหนิาว คืวามห�ว คืวามกระหาย คืวามปวด คืวามเม !อย ปBวยไข้� ม�คืวามไมสบัาย ม�คืวามตายไปในิท�!ส'ด ม�การกระทบักระท%!งก%บัอารมณ์�ข้องชาวโลก เร !องโลกมนิ'ษีย�ไมด� เทวโลกก%บัพรหมโลกก4พ%กคืวามด�อยช% !วคืราว ไมม�คืวามหมาย ใจเราต�องการอยางเด�ยวคื อ พระนิ�พพานิ ม�พระนิ�พพานิเป/นิอารมณ์�

ถึ�าจ�ตถึ#งตอนินิ�&ละบัรรดาทานิพ'ทธบัร�ษี%ท จ�ตจะเบัามาก เหม อนิก%บัม�คืวามร �ส#กวาเราไมได�อะไรเลย จ�ตม%นิสบัาย ๆ ก�าล%งฌานิท�!เราเคืยม%!นิคืง กดอารมณ์�นิ�!ง ม�คืวามหนิ%ก ม%นิจะสลายต%วไป แตวาจ�ตใจข้องเราม�คืวามส'ข้ จะกระทบักระท%!งอาการอยางใด อยางหนิ#!งก4ตามท� ไมม�คืวามร �ส#กวาม%นิจะม�คืวามล�าบัาก ไมม�อะไรท�!จะม�คืวามหนิ%ก ไมม�อะไรท�!จะท�าจ�ตใจข้องเราให�เราร�อนิ ได�ย�นิเส�ยงคืนิดาก4สบัายใจ คื�ดวาเข้าไมนิาจะท�าคืวามช%!ว เป/นิป2จจ%ยข้องคืวามท'กข้� เห4นิใคืรเข้าสรรเสร�ญเรา ก4ไมม�คืวามส'ข้ใด ๆ ไมส% !นิคืลอนิ ร �ส#กวาคืวามสรรเสร�ญไมม�คืวามหมาย เราด�ข้#&นิมาได�ไมใชอาศ%ยการ

116

สรรเสร�ญ หร อวาถึ�าเราไมด� ก4ไมใชอาศ%ยการแชงดาข้องบั'คืคืลใด คืวามด�จะม�ข้#&นิมาได� หร อ คืวามไมด�จะม�ข้#&นิมาได� ก4เพราะอาศ%ยเราปฏิ�บั%ต�เทานิ%&นิ ถึ�าจ�ตใจข้องบัรรดาทาพ'ทธบัร�ษี%ททรงได�อยางนิ�& เร�ยกวา อรห%ตผล

เอาละ บัรรดาทานิพ'ทธศาสนิ�กชนิ ตอจากนิ�&ไปกาลเวลาก4สมคืวรแล�ว ข้อท'กทานิต%&งกายให�ตรง ด�ารงจ�ตให�ม% !นิ ก�าหนิดลมหายใจเข้�าออก ใช�คื�าภาวนิาและพ�จารณ์าตามอ%ธยาศ%ย จนิกวาจะได�ย�นิเส�ยงส%ญญาณ์บัอกหมดเวลา