การเพมประสทธภาพการบรหารงาน กรณศกษา : โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน INCREASE EFFICIENCY OF MANAGEMENT

: A CASE STUDY OF WATER DRINKING FACTORY KHON KAEN

กตตจฑา แววประทป นงพงา ผยนอย พรนมาศ วะโรหะ

รายงานสมมนาการจดการ หลกสตรบรหารธรกจบณฑต คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน

พ.ศ. 2551

7

การเพมประสทธภาพการบรหารงาน กรณศกษา : โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน INCREASE EFFICIENCY OF MANAGEMENT

: A CASE STUDY OF WATER DRINKING FACTORY KHON KAEN

นางสาวกตตจฑา แววประทป นางสาวนงพงา ผยนอย นายพรนมาศ วะโรหะ

รายงานนเปนสวนหนงของรายวชา 961 493 สมมนาการจดการ

หลกสตรบรหารธรกจบณฑต สาขาการจดการ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน

พ.ศ. 2551

8

ใบรบรองรายงานสมมนาการจดการ

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน หลกสตร บรหารธรกจบณฑต

สาขาวชาการจดการ ชอโครงการ : การเพมประสทธภาพการบรหารงาน กรณศกษา :โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ชอผจดท าโครง : นางสาวกตตจฑา แววประทป รหสประจาตว 483210820-6

นางสาวนงพงา ผยนอย รหสประจาตว 483210850-7

นายพรนมาศ วะโรหะ รหสประจาตว 483210860-4

คณะกรรมการสอบประเมนโครงการ

ผชวยศาสตราจารยอารย นยพนจ

อาจารยภทรขวญ พลางาม

อาจารยสกานดา ฟองยอย

อาจารยภทรวด เพมวนชกล

ผชวยศาสตราจารย ดร.นวลฉว แสงชย

อาจารยทปรกษารายงานการคนควาอสระ

..............................................................อาจารยทปรกษา

(ผชวยศาสตราจารยอารย นยพนจ)

...............................................................ทปรกษาองคกร

(นางสาวคนงนจ กลนขจร)

9

ชอโครงการ การเพมประสทธภาพการบรหารงาน กรณศกษาโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ชอผจดท า นางสาวกตตจฑา แววประทป นางสาวนงพงา ผยนอย

นายพรนมาศ วะโรหะ

สาขา การจดการ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน

ปการศกษา 2551

อาจารยทปรกษาโครงการ ผชวยศาสตราจารยอารย นยพนจ

บทคดยอ

กรณศกษานเปนการศกษาการเพมประสทธภาพการบรหารงานของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน เครองมอทใชในการศกษาหาปญหา ไดแก บทสมภาษณผประกอบการ แบบสอบถามลกคาแบบสอบถามพนกงาน และการสงเกตการณพรอมทงบนทกแบบตรวจสอบรายการ จากวธการศกษาปญหาดงกลาวผจดทาไดนาเครองมอทางการจดการมาใชแกไขปญหาในครงน ซงปญหาทพบในโรงงานน าดม วอเตอร จงหวดขอนแกน ไดแกปญหาในดานการจดการ ดานบคลากรและดานการตลาด

ปญหาดานการจดการพบวา มวางสงของไมเปนระเบยบ ไมเปนหมวดหม มน าขง น านองบรเวณพน การแตงกายพนกงานไมรดกม มเศษขยะอยรอบบรเวณโรงงาน ไมมการตรวจเชคเครองมอ เครองจกรอยางสมาเสมอ ทาใหโรงงานมสภาพแวดลอมทไมตรงตามมาตรฐาน GMP ปญหาดงกลาวผจดทาไดจดกจกรรม 5ส เพอใชในการแกปญหา

ปญหาดาน บคลากรพบวา พนกงานเกดการทางานทซ าซอนกน เนองจาก ไมมการกาหนดขอบเขต ในการทางาน จงไดจดทาการวเคราะหงาน กาหนด Job Description และ Job Specifications เพอใหพนกงานทราบภาระงานทชดเจน และปญหา พนกงานขาดระเบยบวนยในการปฏบตงาน ซงโรงงานไมมการกาหนดระเบยบวนยและบทลงโทษไวเปนลายลกษณอกษร จงไดกาหนดกฎระเบยบและบทลงโทษเพอใชในการชแจง ใหพนกงานทราบ และปญหาพนกงานขาดแรงจงใจในการปฏบตงาน เนองจากทางโรงงานไมมคาตอบแทนอนๆทนอกเหนอจากเงนเดอน จงไดกาหนดเงนพเศษและสวสดการใหแกพนกงาน

ปญหาดานการตลาดพบวา โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนยงขาดการสงเสรมการขาย ทาใหผบรโภคไมทราบถง กจกรรมสงเสรมการขาย ผ จดทาไดจดทากจกรรมสงเสรมการขายขน นนคอโปรแกรม จงใจลกคา และโปรแกรมคมคาเมอซอ เพอเปนการจงใจและกระตนใหเกดการซอทเพมมากขน

การดาเนนการแกไขปญหาใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ผจดทาไดรบความรวมมอ จากผประกอบการในการใหขอมลและอานวยความสะดวกในการเขาไปดาเนนงาน ผลการดาเนนงาน ตลอดระยะเวลา 3 เดอนพบวา ยอดขาย รวมในไตรมาสแรกของ พ.ศ. 2552 เพมขนคดเปนรอยละ 18.63 ซงบรรลเปาหมายตามทไดกาหนดไว

10

กตตกรรมประกาศ

รายงานการศกษาฉบบนสาเรจลลวงไปไดดวยด เนองจากกลมผศกษาไดรบความกรณาจากอาจารยทปรกษาผชวยศาสตราจารยอารย นยพนจ และอาจารยทปรกษารวมอาจารยภทรขวญ พลางาม อาจารยสกานดา ฟองยอย อาจารยภทรวด เพมวนชยกล และผชวยศาสตราจารย ดร.นวลฉว แสงชย ทใหความอนเคราะหในการใหคาปรกษาและคาแนะนาทมคณคาตอการศกษา ตลอดจนแกไขปรบปรงขอบกพรองตางๆ จนทาใหรายงานการศกษาฉบบนสมบรณเปนอยางด ผศกษาจงขอขอบพระคณเปนอยางสง ขอขอบพระคณเจาของกจการทเกยวของ และผตอบแบบสอบถามทใหความรวมมอในการใหขอมลทเปนประโยชนและใหความกระจางในดานตางๆ ขอขอบพระคณเปนอยางสงสาหรบบดา มารดา และครอบครวทคอยเปนกาลงใจในการศกษา และทาใหการทารายงานการศกษาในครงนสาเรจลลวงไปดวยด ทายทสดผศกษาขอขอบคณเพอนๆ นกศกษาคณะวทยาการจดการ สาขาการจดการ ชนปท 4 ทกคน ทไดใหความชวยเหลอในการจดทารายงานการศกษาฉบบนมาโดยตลอด

นางสาวกตตจฑา แววประทป

นางสาวนงพงา ผยนอย

นายพรนมาศ วะโรหะ

11

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ก กตตกรรมประกาศ ข สารบญตาราง จ สารบญภาพ ช บทท 1 บทนา 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1 วตถประสงค 2 ขอบเขตของการวจย 2 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3 นยามศพทเฉพาะ 3 กรอบแนวคด 4

บทท 2 แนวคดและผลงานวจยทเกยวของ 6 ประวตและความเปนมาของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 6 แนวคดการจดการเชงกลยทธ 11 แนวคดการออกแบบโครงสรางองคกร 18 แนวคดการวเคราะหงาน 19

แนวคด การบรหารทรพยากรบคคล 22 แนวคดการบรการ 31 แนวคดความพงพอใจ 31 แนวคดแรงจงใจ 33 แนวคดการวเคราะหการแขงขนในธรกจโดยใช Five Forces Model 35 แนวคดสวนผสมทางการตลาด 35 แนวคดกจกรรม 5 ส 38 แนวคดการรกษาระเบยบวนยในการทางาน 41 ผลงานวจยทเกยวของ 42

บทท 3 ระเบยบวธวจย 50 ประชากร 50 กลมตวอยาง 50 พนทททาการวจย 51 การเกบขอมล 51 ขอบเขตเนอหาทวจย 51

12

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 3 เครองมอในการเกบขอมล 52การวเคราะหและการแปรผลขอมล 52

บทท 4 การดาเนนงาน 54 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค (SWOT analysis) 55

การวเคราะหอทธพลของการแขงขน 5 ประการ (Five force model) 56 การวเคราะหสวนประสมทางการตลาด (4P’s) 60 แบบสอบถามทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 59 แบบสอบถามปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตอาเภอเมองจงหวดขอนแกน 66 แบบตรวจสอบรายการ (Check Sheet) 69 การจดการเชงกลยทธ 71 กจกรรม 5 ส 73 กาหนดโครงสรางองคกรและตาแหนงงาน 80 กาหนดกฎระเบยบพนกงาน 87 กาหนดเงนพเศษและสวสดการพนกงาน 88 กลยทธการสงเสรมการขาย 90 แผนระยะยาว 96

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ 97 ปญหาทพบในการปฏบตงาน 98 ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป 98 บรรณานกรม 99 ภาคผนวก 100 ภาคผนวก ก แบบสอบถาม 101 ภาคผนวก ข GMP หลกเกณฑวธการทดสาหรบการผลต 106

ภาคผนวก ค มาตรฐานและกฎหมายทเกยวของกบการควบคมน าบรโภค 123 ในภาชนะบรรจทปดสนท

ภาคผนวก ง รายชอผผลตน าดมในเขตอาเภอเมอง จงหวดขอนแกน 156

ภาคผนวก จ บทสมภาษณผประกอบการ 162

ภาคผนวก ฉ ภาพกจกรรม 5ส 165

ประวตผเขยน 170

13

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 2.1 เปรยบเทยบขอดและขอเสยของการสรรหาคนงานจากแหลงภายในและภายนอกหนวยงาน 24 ตารางท 4.1 เปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอน ดานผลตภณฑ 56 ตารางท 4.2 เปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอน ดานราคา 57 ตารางท 4.3 เปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอน ดานชองทางการจดจาหนาย 58 ตารางท 4.4 เปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอน ดานการสงเสรมการขาย 58 ตารางท 4.5 ยอดขายและสวนแบงตลาดของน าดมในจงหวดขอนแกน ป 2551 59 ตารางท 4.6 ขอมลทวไปของพนกงาน 62 ตารางท 4.7 ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ดานสถานทปฎบตงาน 63 ตารางท 4.8 ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ดานสวสดการ 64 ตารางท 4.9 ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ดานบคลากร 65 ตารางท 4.10 ขอมลทวไปของลกคา 66

ตารางท 4.11 ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน 67

ดานผลตภณฑ

ตารางท 4.12 ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน 67 ดานราคา

ตารางท 4.13 ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน 68 ดานการจดจาหนาย

ตารางท 4.14 ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน 68

ดานการสงเสรมการตลาด ตารางท 4.15 แบบตรวจสอบรายการ 69 ตารางท 4.16 สภาพแวดลอมภายในโรงงานเปรยบเทยบกบขอกาหนด GMP ของน าบรโภค 72 ตารางท 4.17 ผรบผดชอบกจกรรม 5ส ของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 74

ตารางท 4.18 แบบประเมนกจกรรมสะสาง โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 76 ตารางท 4.19 แบบประเมนกจกรรมสะดวก โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 77 ตารางท 4.20 แบบประเมนกจกรรมสะอาด โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 77 ตารางท 4.21 แบบประเมนกจกรรมสขลกษณะ โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 78 ตารางท 4.22 แบบประเมนกจกรรมสรางนสย โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 79 ตารางท 4.23 คาบรรยายลกษณะงาน 82 ตารางท 4.24 เกณฑการกาหนดเงนเดอนพนกงาน 87 ตารางท 4.25 กฎระเบยบและความคดเหนของพนกงาน 87

14

สารบญตาราง (ตอ)

หนา ตารางท 4.26 ยอดขายกบเงนพเศษ 89 ตารางท 4.27 สวสดการพนกงาน 89 ตารางท 4.28 โปรแกรมจงใจลกคาน าดมชนดแกลลอน20 ลตร 90 ตารางท 4.29 โปรแกรมจงใจลกคาน าดมชนดขวดขาวขน 800ซม.3 90ตารางท 4.30 โปรแกรมคมคาเมอซอน าดมชนดขวดขาวขน 800ซม.3 91 ตารางท 4.31 เปรยบเทยบยอดขายน าดมของป พ.ศ. 2551และ พ.ศ. 2552 93 ตารางท 4.32 รายรบ-รายจาย ประจาเดอนมกราคม 2552 94

ตารางท 4.33 รายรบ-รายจาย ประจาเดอนกมภาพนธ 2552 95

ตารางท 4.34 รายรบ-รายจาย ประจาเดอนมนาคม 2552 95

15

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1.1 กรอบแนวคดในการศกษา 5

ภาพท 2.1 เครองผลตคลอรนไดออกไซด 7 ภาพท 2.2 เครองผลตโอโซน 7 ภาพท 2.3 ก.นาดมบรรจแกลลอน 20 ลตร 8 ข .นาดมบรรจขวดขาวขน 800 ซม.3 8ภาพท 2.4 กระบวนการผลตน าดมของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 9 ภาพท 2.5 การจาหนายน าดมวอเตอร 10 ภาพท 2.6 การวเคราะหงาน 20 ภาพท 2.7 กระบวนการคดเลอกทรพยากรบคคล 25 ภาพท 2.8 ผลกระทบจากแรงกดดน 5 ประการของ Michael E. porter 36 ภาพท 2.9 สวนผสมทางการตลาด 38 ภาพท 4.1 สวนแบงตลาดของน าดมในจงหวดขอนแกน ป 2551 59

ภาพท 4.2 การจดจาหนายผานพอคาคนกลาง 61 ภาพท 4.3 การจดจาหนายใหแกลกคาโดยตรง 61 ภาพท 4.4 แผนภมพาเรโต 70 ภาพท 4.5 โครงสรางองคกรโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 81 ภาพท 4.6 ใบแจงรายการและราคาขายน าดม 92 ภาพท 4.7 แผนภมยอดขายน าดมวอเตอร 94

16

บทท 1 บทน า

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา

โรงงานน าดม วอเตอร จงหวดขอนแกน เปนธรกจประเภทผลตและจาหนายน าดม ตงอยเลขท 227/51 ถนนหลงศนยราชการ อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน 40000 ปจจบน มพนกงานทงหมด 21 คน มหนาทรบผดชอบ 5 ฝาย คอ ฝายลางทาความสะอาด 2 คน ฝายบรรจ 3 คน ฝายขาย 15 คน ฝายบญช/การเงน 1 คน และมหนวย รถขาย 9 คน ขนสงน าดมจาหนายตามพนทในเขตอาเภอเมองจงหวดขอนแกน เพอจาหนายน าดมใหกบ หอพก บานพกอาศย รานคา รานอาหาร สถานทราชการ และธนาคาร การจดจาหนายน าดมผานหนวยรถขายเปนการเพมการบรการใหกบลกคา รานคาสามารถสงซอน าดมผานหนวยรถขายและรบน าดมไดทนท

ปจจบนโรงงานผลตน าดมในจงหวดขอนแกนม เปน จานวนมาก ทาใหน าดมวอเตอร มคแขงขน ทางธรกจเกดขน ดงนนจงมความจาเปนอยางยงทผประกอบการจะตอง มการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของโรงงาน เพอหาจดแขงและใชประโยชนจากโอกาสทมอย หรอหาจดออนและหลกเลยงจากอปสรรคทจะเปนผลเสยตอกจการ ซงนบเปน กลยทธในการบรหาร เพอ ใหทนตอสภาวะของการแขงขนทเกดขน การกาหนดทศทางขององคกร จงเปนแนวทางหนงทจะชวยใหผประกอบการสามารถวางแผนการดาเนนงาน ของกจการใหเกดประสทธภาพและเพมขดความสามารถทางการแขงขนระหวางธรกจเดยวกนได การดาเนนกจการใดๆกตาม เมอมปญหาเกดขน การรถงปญหาทแทจรงจะทาใหผประกอบการสามารถหาวธใน การแกปญหาไดถกตองและทนทวงท ซงจะทาใหการดาเนนกจการเปนไปอยางมประสทธภาพและลดผลกระทบทจะเกดขนตอกจการ เชนเดยวกบโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ทมปญหาดานตางๆเกดขน ภายในโรงงานทงดานการจดการ ดานบคลากร และดานการตลาด ไดแก

ปญหาดานการจดการ พบวามการวางสงของไมเปนระเบยบ ไมเปนหมวดหม มน าขง น านองบรเวณพน การแตงกายพนกงานไมรดกม มเศษขยะอยรอบบรเวณโรงงาน ไมมการตรวจเชคเครองเครองจกร อยางสมาเสมอ สงผลใหโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนไมไดตามมาตรฐาน GMP ปญหาดงกลาวสามารถใชกจกรรม 5ส มาใชเปนมาตรฐานการปฏบตภายในโรงงาน การทากจกรรม 5ส เหมอนเปนเรองงาย เมอ ตองนามาปฏบตแลวกลบเปนเรองยาก เพราะพนกงานสวนใหญไมเขาใจและใหการยอมรบ และการดาเนนกจกรรม 5ส ยงไมมมาตรฐานทแนนอน ผประกอบการไมมการกาหนดเกณฑการประเมนทเหมาะสม ดงนนเมอ มการเขาไปดาเนนการในดานกจกรรม 5ส อยางจรงจงทาใหสามารถกาหนดมาตรฐานทแนนอนใหแกโรงงาน เพอนาไปใชเปนมาตรฐานในการปฏบตตอไป พรอมทงกาหนดเกณฑการประเมนกจกรรม 5ส หลงจาก การดาเนนกจกรรมเสรจสน เพอใหผประกอบการใชประเมนกจกรรม 5ส ในโรงงานของตนเอง

ปญหาดานบคลากร เกดการทางานทซ าซอนกนของพนกงาน เนองจากโรงงานไมมการกาหนดขอบเขตในการทางานทชดเจน ซงการกาหนดขอบเขตงาน ทเปนสงสาคญในการแบง พนกงาน ออกเปน ฝายตามภาระหนาทอยางชดเจน หรอเรยกวา "put the right man in the right job" ทาใหพนกงานทมหนาท งานประเภทเดยวกน ไดทราบสายการบงคบบญชาวาตนเองอยภายใตการ รบผดชอบ ของฝายใด สามารถปฏบตงานรวมกน ไดอยางมประสทธภาพ รวมถงการกาหนดคาบรรยายลกษณะงานและคณสมบตเฉพาะของตาแหนงงาน เพอให

17

พนกงานทราบความรบผดชอบของตนเอง ไมเกดการทางานทซ าซอนกน มความชดเจนในการปฏบตงานเพมขน พนกงานขาดระเบยบวนย เนองจากโรงงานน าดมวอเตอร ไมมการกาหนดกฎระเบยบพนกงาน ทาใหพนกงานไมทราบถงขอปฏบตของทางโรงงาน การกาหนดกฎระเบยบขนมาเปนลายลกษณอกษรจงเปนเครองมอสาคญในการสรางความเปนระเบยบภายในโรงงานและในการปฏบตงานของพนกงาน เมอมการกาหนดกฎระเบยบขนมา จงควรมการกาหนดบทลงโทษควบคกนไปดวยเพอปองกนการฝาฝนและไมปฏบตตามกฎ พนกงาน ขาดแรงจงใจในการทางาน เนองจากทางโรงงานไมมคาตอบแทนอนๆทนอกเหนอจากเงนเดอน ทาใหไมมสงกระตนทจะปฏบตหนาทอยางเตมความสามารถ คาตอบแทนพเศษนนบเปนสง ทสาคญ ในการจงใจใหพนกงานปฏบตงาน ตามทมงหวงและอยกบ โรงงาน ตอไป โดยไมยายงาน หรอลาออก การ ใหคาตอบแทนแกพนกงานอยางเหมาะสม มทงคาตอบแทนทเปนตวเงนโดยตรง เชน เงนเดอน เงนพเศษ เปนตน คาตอบแทนทเปนตวเงนทางออม เชน การประกนสงคม การประกนชวตและอบตเหต เปนตน และคาตอบแทน ทไมเปนตวเงน เชน การใหวนหยด การลากจ การลาปวย การใหเครองดมหรออาหารเปนตน

ปญหาดานการตลาดพบวาโรงงานน าดมวอเตอร ขาดการสงเสรมการขาย ทาใหผบรโภคไมทราบ ถงกจกรรมสงเสรมการขาย ซงจะ เปน สงทชวยสรางความแตกตางใหกบคแขงขนในตลาดน าดม และเปน สวนสาคญในการเพมยอดขายใหแกกจการ กอนจดทาการสงเสรมการขาย ควรมการศกษาขอมลตางๆเพอ ใหทราบถง ความเคลอนไหว ของตลาดน าดม ในจงหวดขอนแกน และรถงแนวทางในการดาเนนธรกจเพอ ใหสามารถแขงขนกบผผลตน าดมรายอนๆ ได

2. วตถประสงค 1. เพอรกษามาตรฐาน GMP ของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 2. เพอ ศกษาลกษณะงาน บทบาทหนาทและความรบผดชอบของพนกงาน โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 3. เพอศกษาการบรหารคาตอบแทนของพนกงานโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 4. เพอศกษากลยทธการสงเสรมการขายของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

3. ขอบเขตของการศกษา ขอบเขตการศกษาในครงน ผจดทาไดทาการศกษาในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน 1. ประชากรและกลมตวอยาง คอ ประชากรในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน และพนกงานโรงงาน

นาดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 2. ระยะเวลาในการศกษาและดาเนนการ เดอนมกราคมถงเดอนมนาคม 2552

18

4. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนสามารถรกษามาตรฐาน GMP ไดอยางตอเนอง 2. สามารถจดทาคมอใหแกพนกงานโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 3. สามารถกาหนดคาตอบแทนใหแกพนกงานโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 4. สามารถกาหนดกลยทธดานการสงเสรมการขายใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

5. นยามศพทเฉพาะ

1. ประสทธภาพ หมายถง การใช ทรพยากรในการดาเนนการ ใดๆ กตามโดยมสงมงหวงถงผลสาเรจ และผลสาเรจนนไดมาโดยการใชทรพยากรนอยทสด และการดาเนนการเปนไปอยางประหยด ไมวาจะเปนระยะเวลา ทรพยากร แรงงาน รวมทงสงตางๆ ทตองใชในการดาเนนการนนๆ ใหเปนผลสาเรจ และถกตอง

2. การจดการเชงกลยทธ คอ การกาหนดทศทางขององคกรในอนาคตไว ซงตองอาศยการวางแผนอยางเปนขนตอนและการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกเพอหาโอกาสและอปสรรคทจะมผลกระทบตอองคกร และวเคราะหสภาพแวดลอมภายในเพอหาจดแขงและจดออนในองคกรสาหรบกาหนดตาแหนงทางการแขงขนขององคกร แลวกาหนดกลยทธเพอใหสามารถนาไปดาเนนการเพอใหบรรลทศทางตามทไดกาหนดไว

3. กลยทธ หมายถง วธการหรอแผนการคดทคดขนอยางรอบคอบ มลกษณะเปนขนเปนตอน มความยดหยนพลกแพลงไดตามสถานการณ

4. วสยทศน คอ ภาพในอนาคตขององคกรทผนา และสมาชกทกคนรวมกนวาดฝน หรอจนตนาการขน โดยมพนฐานอยบนความเปนจรงในปจจบน เชอมโยงวตถประสงค ภารกจ คานยม และความเชอเขาดวยกน พรรณนาใหเหนทศทางขององคกรอยางชดเจน มพลงทาทาย ทะเยอทะยาน และมความเปนไปได เนนถงความมงมนทจะทาสงทยงใหญหรอ ดทสด ใหกบประชาชนและสงคม ทาใหองคกรมการรวมพลง มงไปในทศทางเดยวกน เพอทาใหเกดการเปลยนแปลงทสาคญและยงใหญ

5. พนธกจ คอ สงทตองทา การวางแผน ขอบเขตของสงทตองทา 6. ความพงพอใจ หมายถง ความรสกทด ความพอใจ ความประทบใจในการบรการแตละดาน คอ ดาน

ผลต ดานราคา ดานชองทางการจดจาหนาย ดานสงเสรมการตลาด ดานบคคล ดานลกษณะทางกายภาพและดานกระบวนการ

7. แรงจงใจ หมายถง สภาพทางจตใจของผปฎบตงาน เชน ความรสกนกคดทไดรบอทธพลแรงกดดน หรอสงเราจากปจจยหรอสภาพแวดลอมในองคกรทอยรอบตวเรา และจะมปฏกรยาโตตอบ คอ พฤตกรรมในการทางาน ซงมผลโดยตรงตอผลงานของบคคลนน

8. กฎ หมายถง สงทกาหนดขน เพอบอกใหทราบถงสงทควรหรอไมควรปฏบตในองคกร กฎอาจจะเปนสวนหนงของระเบยบ วธปฏบต วธทางานกได กฎ เปนเครองชวธการทางาน ไมยอมหรออนญาตใหใชดลยพนจโดยเดดขาด

9. ระเบยบวธปฏบต หมายถง กจกรรมทเปนขนตอนในการทางาน เชน จะตองทาอะไรบางเพอใหบรรลวตถประสงคทตงไว โดยระบชดแจงถงลาดบเหตการณทจะตองทา ระเบยบวธปฏบตจะมอยในทกระดบขององคกรตงแตสงสดจนถงตาสด

19

10. ระบบโอโซน สาหรบในสหรฐอเมรกา ไดกาหนดกฎหมายใหใช โอโซน ในการฆาเชอโรคในการผลตน า ประปา และน าบรรจขวดปจจบน 11. ระบบ Softener เปนระบบกรองน าใชกรองความกระดาง คอ แรธาตแคลเซยม และแมกนเซยม ซงเปนสาเหตของตะกรนทจบอยในอปกรณแลกเปลยนความรอนตางๆ ทาใหอตราการแลกเปลยนความรอนของอปกรณลดลง Softener บรรจไวดวยสารกรองคอ Resin ทมคณสมบตในการกรองเอาความกระดางออกจากน าได ทาใหน ากระดางกลายเปนน าออน ซงเทากบเปนการจากดตนเหตของตะกรนออกโดยตรง

12. คลอรนไดออกไซด (Chlorine Dioxide) คอ ระบบฆาเชอในการผลตน าประปาสามารถทาไดหลายวธ เชน การใชความรอน การใชรงสอลตราไวโอเลต ( Ultraviolet, UV) และการใชสารเคม เปนตน ในการเลอกจะตองพจารณาจากคณภาพของน าทจะนามาใช ขนาดของระบบผลต รวมถงความปลอดภยในระบบทใชดวย การใชสารเคมเปนวธทสะดวกและปลอดภยกวาวธอนๆ ในการเลอกใชสารเคมจะตองคานงถงผลตผลขางเคยงทเกดจากการใชสารฆาเชอ และปรมาณสารเคมทตกคาง สารเคมทใชกนอยางแพรหลายคอกลมของสารเคมประเภทสารประกอบของคลอรน เปนตน

13. มาตรฐาน GMP คอ (Good Manufacturing Practice) หลกเกณฑวธการทดในการผลตอาหาร เปนเกณฑหรอขอกาหนดขนพนฐานทจาเปนในการผลตและควบคมเพอใหผผลตปฏบตตาม และทาใหสามารถผลตอาหารไดอยางปลอดภย โดยเนนการปองกนและขจดความเสยงทอาจจะทาใหอาหารเปนพษ เปนอนตราย หรอเกดความไมปลอดภยแกผบรโภค ซง GMP เปนระบบประกนคณภาพทมการปฏบต และพสจนจากกลมนกวชาการดานอาหารทวโลกแลววาสามารถทาใหอาหารเกดความปลอดภย เปนทเชอถอยอมรบจากผบรโภค โดยอาศยหลายปจจยทเชอมโยงสมพนธกน ดงนนหากยงสามารถปฏบตตามแนวทางทกาหนดไดทงหมด กจะทาใหอาหารมคณภาพมาตรฐานและมความปลอดภยมากทสด

14. ขวดเพท คอ ขวดททาจากพลาสตก Polyethylene มลกษณะเปนขวด ใส เชน ขวดโคก 1.25 ลตร หรอขวดน าดม สฟาใส

6. กรอบแนวคด

20

ภาพท 1.1 กรอบแนวคดในการศกษา

ดานการจดการ - วางสงของไมเปนระเบยบ ไมเปนหมวดหม - มน าขง น านองบรเวณพน - การแตงกายพนกงานไมรดกม - มเศษขยะอยรอบบรเวณโรงงาน - ไมมการตรวจเชคเครองมอเครองจกรอยางสมาเสมอ

ดานการตลาด - ขาดการสงเสรมการขาย

ผลทเกดจากปญหา - เกดการทางานซ าซอนกน - พนกงานขาดแรงจงใจในการทางาน - พนกงานขาดระเบยบวนยในการปฏบตงาน

การเพมประสทธภาพในดานการบรหารงานใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ดานบคลากร - ไมมการกาหนดขอบเขตในการทางาน -ไมมคาตอบแทนอนๆทนอกเหนอจากเงนเดอน -ไมมกฎระเบยบพนกงาน

ผลทเกดจากปญหา - ผบรโภคไมทราบถงกจกรรมสงเสรมการขาย

แนวทางการแกปญหา - แบบสอบถามพนกงาน

- จดทาคมอพนกงาน - การจดการเชงกลยทธ - กาหนดJob Description และ Job Specifications - กาหนดกฎระเบยบพนกงาน - กาหนดเงนพเศษและสวสดการแกพนกงาน

แนวทางการแกปญหา - แบบสอบถามผบรโภค

- การวเคราะห SWOT analysis - การวเคราะห 5 forces model - การวเคราะห 4P’s - กลยทธการสงเสรมการขาย

แนวทางการแกปญหา - บทสมภาษณผประกอบการ - แบบตรวจสอบรายการ - กจกรรม 5ส

ผลทเกดจากปญหา - โรงงานมสภาพแวดลอมทไมตรงตามมาตรฐาน GMP

โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ขาดประสทธภาพการบรหารงาน

21

บทท 2 แนวคดและผลงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรอง การเพมประสทธภาพในการบรหารงานใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ไดทาการศกษาแนวคดและผลงานวจยทเกยวของ เพอนามาใชในการศกษา ดงน 2.1 ประวตและความเปนมาของโรงงานน าดม วอเตอร จงหวดขอนแกน 2.2 แนวคดการจดการเชงกลยทธ 2.3 แนวคดการออกแบบโครงสรางองคกร 2.4 แนวคดการวเคราะหงาน 2.5 แนวคดการบรหารทรพยากรบคคล 2.6 แนวคดการบรการ 2.7 แนวคดความพงพอใจ 2.8 แนวคดแรงจงใจ 2.9 แนวคดการวเคราะหการแขงขนในธรกจโดยใช Five Forces Model 2.10 แนวคดสวนผสมทางการตลาด 2.11 แนวคดกจกรรม 5 ส 2.12 แนวคดการรกษาระเบยบวนยในการทางาน 2.13 ผลงานวจยทเกยวของ

2.1 ประวตและความเปนมาของโรงงานน าดม วอเตอร จงหวดขอนแกน โรงงานน าดมวอเตอรตงอยเลขท 227/51 ถ.หลงศนยราชการ อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 โดยมนายอรณ

กลนขจร เปนเจาของกจการ เรมดาเนนธรกจเปนของตนเองตงแตป พ.ศ.2530 โดยในชวงประมาณป พ.ศ.2526 เรมตนเปนลกจางขบรถขายน าดมใหกบบรษทน าดมวอเตอรส (ในสมยนนใชชอวา “วอเตอรส ”) ไดเงนเดอน 2,000 บาท นายอรณ กลนขจร ผประกอบการ คนปจจบน ไดเหนวาธรกจน าดมบรรจขวดในสมยนนในจงหวดขอนแกนมผผลตไมกรายและไดผลกาไรดงาม และประกอบกบนายอรณ กมประสบการณทางดานตลาดน าดม ในจงหวดขอนแกนเปนอยางด แตตอนนนยงขาดเงนทนเพอทจะดาเนนกจการตอจากเจาของคนเกา จากการ ขายทอดตลาดของธนาคารกรงศรอยธยา จากด สาขาขอนแกน ในวนท 23 กนยายน 2530 มการขายทอดตลาด อาคารและทดน และเครองจกรในการผลตน าดมในนามของ หจก. กตสวรรณ นายอรณ กลนขจร จงตดสนใจ ตดตอธนาคารขอผอนชาระทดนและอาคารเปนงวดๆ สวนเครองจกรในการผลตน าดม กไดตดตอกบทาง หจก. กตสวรรณ เพอผอนชาระเปนงวดๆเชนเดยวกน

หลงจากนนนายอรณ กลนขจร กไดเรมทาธรกจน าดมวอเตอรอยางเตมรปแบบ โดยไดเปลยนโลโกใหม ขออนญาตผลตอาหารจากกระทรวงสาธารณสขใหม และไดชอใหมวา น าดมวอเตอร (โดยไมม “ส” ตอทาย) เนองจากการผลตในสมยนนไดกาไรมากพอสมคว ร นายอรณจงไดนาผลกาไรมาปรบปรงขยายกจการโดยในชวงแรกไดเพมรถในการขนสงน าดม เฉลยปละ 1 คน จนปจจบน มรถจาหนายน าดมจานวน 9 คน

22

นายอรณไดพฒนาคณภาพการผลต คณภาพการบรการ เพอใหไดผลตภณฑ มคณภาพมากทสดตรงตามความตองการของลกคา ซงในปจจบนน าดมวอเตอรเปนผผลตน าดมรายใหญเปนอนดบตนๆในจงหวดขอนแกน โดยน าดมวอเตอรมระบบการผลตททนสมย ซงระบบการผลตน าดมบรรจขวดของน าดมวอเตอร ผลตในระบบซอฟเทนเนอรมาตงแตตน และไดมการพฒนาปรบปรงระบบการผลตโดยเพมเครองผลตคลอรนไดออกไซด ฆาเชอในการทาความสะอาดภาชนะ และมไสแสงอลตราไวโอเลต ฆาเชอในน าดม และผสมโอโซนในน าดม

ภาพท 2.1 เครองผลตคลอรนไดออกไซด

ภาพท 2.2 เครองผลตโอโซน

ปจจบนโรงงานน าดม น าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน มรถขนสงน าดม 9 คน และมพนกงานทงหมด 21 คน แยกเปนฝายตางๆ คอ ฝายผลต 5 คน ฝายขาย 15 คน ฝายบญช/การเงน 1 คน

23

บรรจภณฑของน าดมวอเตอร ในปจจบน มดงน

ก. ข. ภาพท 2.3 ก.นาดมบรรจแกลลอน 20 ลตร

ข .นาดมบรรจขวดขาวขน 800 ซม.3

โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนมการพฒนาคณภาพน าดมอยางตอเนองและ ไดผานการรบรองคณภาพ GMP จากกระทรวงสาธารณสข โดยมเลขฉลาก อย. คอ 40-1-07633-1-0001 ปจจบนมโรงงาน ผลต น าดมในจงหวดขอนแกนไดเพมขน เปนจานวน มาก ทาใหเกดการแขงขนกนสง และไดมการแอบอางชอของ นาดมวอเตอร เชนนาถงของน าดมวอเตอรไปบรรจอยางไมไดมาตรฐาน และนาไปแอบอางวาเปนยหอเดยวกน ทาใหผบรโภคเขาใจผด เพราะฉ ะนนน าดมวอเตอร ทแทจรง ซลรดคอขวดและตราขางถงน าดมตองเปน ชอเดยวกนเทานน

24

ภาพท 2.4 กระบวนการผลตน าดมของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

25

ขนตอนการผลตน าดมของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน กอนการบรรจ น าดม ไดทา การ ลางภาชนะตาง ๆ ประกอบดวย ถงบรรจขน าด 20 ลตร และขวดขาวขนขนาด 800 ซม.3 โดยกระบวนการทาความสะอาดดวยน ายาฆาเชอ และน ายาลางทาความสะอาด หลงจากนน ลางดวยน าสะอาดและปลอยใหภาชนะบรรจแหง จงเขาสการบรรจตอไป พนกงานฝายผลต ซงมหนาทในการลางภาชนะและบรรจ น าดม นน ไดปฏบตตาม หลกโภชนาการ โดยการสวมชดสาหรบปฏบตงาน เชน เสอคลม ผาคลมผม ผาปดปาก จมก และถงมอ ซง ทางโรงงานไดตระหนกถงความสะอาด โดยในระบบการลางเครองกรองนน มขนตอนดงน

1. ถงกรองคารบอน จะทาการลางทกวนกอนการเขาสกระบวนการกรอง 2. ถงกรองเรซน จะทาการรเจนเนอเรชน ( Regeneration) ทกๆ 3-5 วน โด ยใชเกลอแกง

ทละลายตามอตราสวน แชถงกรองเรซนประมาณ 12 ชวโมง 3. ถงกรองและกกแบคทเรย เปนชนดไสกรองเรซน ขนาด 30 ไส (ชนดแรงดน) จานวน 2 ถง

จะทาความสะอาดทกๆ 3 วน หรอเมอไสกรองเซรามกมสเขม โดยใชน ายาทาความสะอาดอยางสมาเสมอ ภาชนะบรรจแบบตางๆ

1.ขวดขาวขน ขนาด 800 ซม. 3 เปนขวดทผลตจากเมดพลาสตกคณภาพด ทใชในการผลต บรรจภณฑทมความปลอดภยสามารถบรรจน าดมได ผลตจากโรงงานพลาสตกจงหวดใกลเคยง เชน จงหวดกาฬสนธ จงหวดนครพนม จงหวดนครราชสมา

2.ถงขนาด 20 ลตร เปนถงทผลตจากเมดพลาสตกคณภาพด ผลตจากโรงงานพลาสตกจงหวดใกลเคยง เชน จงหวดกาฬสนธ จงหวดนครพนม จงหวดนครราชสมา

ภาพท 2.5 การจาหนายน าดมวอเตอร

นาดมวอเตอร จาหนายในพนทเขตอาเภอเมองจงหวดขอนแกน สาหรบการจาหนายน าดมจะจดจาหนาย

ใหกบ หอพก บานพกอาศย รานคา รานอาหาร สถานทราชการ และธนาคาร การจดจาหนา ยน าดมผานหนวยรถขายเปนการเพมการบรการใหกบลกคา รานคาสามารถสงซอน าดมผานหนวยรถขายและรบน าดมไดทนท

โรงงานน าดมน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

หนวยรถขาย

รานคา หอพก บานพกอาศย ธนาคาร สถานทราชการ

ลกคา ลกคา

รานอาหาร

26

2.2 แนวคดการจดการเชงกลยทธ การจดการเชงกลยทธ (กาญจนา ชแสง 2545) โดยทวไป หมายถง การกาหนดวสยทศน ( Vision)

พนธกจ ( Mission) วตถประสงค ( Objective) เปาหมาย ( Goal) ขององคกรในระยะสนและระยะยาว จากนน จงวางแผนทากจกรรมตางๆ เพอใหองคกรสามารถดาเนนงานตามพนธกจอนนาไปสการบรรลวตถประสงค และเปาหมายทกาหนดไว นอกจากนเนองจากสภาพแวดลอมทางธรกจมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ซง อาจกอใหเกดโอกาส หรออปสรรคแกองคกรได องคกรจงจาเปนตองพจารณาสภาพแวดลอมภายใน ขององคกร เพอหาจดแขงหรอจดออนในการทจะสามารถหลกเลยงจากอปสรรค หรอใชประโยชนจากโอกาส ทมอยนนได ดงนนการจดการเชงกลยทธจงเปนการบรหารโดยคานงถง

1. ลกษณะการดาเนนงานขององคกร 2. ลกษณะธรกจในอนาคต 3. สภาพแวดลอม 4. การจดสรรทรพยากร 5. การปฏบตงานใหบรรลผลตามวตถประสงค

การจดการกลยทธยงคานงถงความความสาคญของผมสวนไดสวนเสยกบองคกร (Stakeholders) และการจดการเชงกลยทธยงทาหนาทในการเชอมโยงประสานหนวยตางๆ ในองคกรใหสามารถบรหารจดการเพอบรรลเปาหมายขององคกรรวมกน

หลกการส าคญของการจดการเชงกลยทธ หลกสาคญของการจดการเชงกลยทธทจะนาไปสการเพมโอกาสของความสาเรจและความ

ลมเหลวขององคกร 1. การจดการเชงกลยทธเปนการกาหนดวสยทศน ทศทาง ภารกจ และวตถประสงค

ขององคกรธรกจอยางเปนระบบ ดงนนการจดการเชงกลยทธจงเปนสงทกาหนดทศทางขององคกร และชวยใหนกบรหารปรบตวตอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม การตระหนกถงความเปลยนแปลงนนทาใหนกบรหารสามารถกาหนดวตถประสงคและทศทางการดาเนนงานอยางเปนรปธรรมสอดคลองกบสภาวะความเปลยนแปลงได

2. การจดการเชงกลยทธยงนาไปสการจดการความเปลยนแปลงทดขน เนองจากมการ เตรยมรบกบสถานการณความเปลยนแปลงไวแลว ทาใหองคกรคนหาแนวทางทเหมาะสมทสดตอองคกรทามกลางการเปลยนแปลงของปจจยตางๆ ทเขามาเกยวของ ทงนเนองจากการจดการเชงกลยทธเปนการกาหนดวธการหรอแนวทางในการดาเนนงานและกจกรรมตางๆ ขององคกรเพอใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงค ขององคกรทตงไวได

3. การจดการเชงกลยทธเปนการนาแนวทางในการดาเนนองคกรทคดคนสรางสรรคขน และนามาประยกตใชเพอใหบรรลเปาหมาย ดงนน ความคดสรางสรรคจงเปนสงจาเปนสาหรบนกบรหาร

4. การวางแผนกลยทธเปนหนาทหลกของนกบรหาร เนองจากตองวางแผนประยกตใช และกาหนดทศทางในการดาเนนงานขององคกร การจดทาและปฏบตใหสอดคลองตามแผนกลยทธจง มความสาคญโดยเฉพาะในระยะยาว ดงนน ความสามารถในการกาหนดกลยทธของนกบรหารและความสามารถ

27

ในการควบคมใหการปฏบตเปนไปตามกลยทธทวางไวได จะเปนสงสะทอนศกยภาพและสะทอนความสามารถของผบรหารไดเปนอยางด

5. การจดการเชงกลยทธทาใหเกดความไดเปรยบในการแขงขน จะชวยสรางประสทธภาพและศกยภาพในการแขงขนใหแกธรกจ และเสรมสรางการพฒนาขดความสามารถทางการบรหารของนกบรหาร รวมทงชวยเตรยมความพรอมและพฒนาบคลากรทอยภายในองคกร เนองจากการพฒนาเชงกลยทธจะตอง มการสรางความเขาใจและแนวทางในการเตรยมพรอมเพอรบกบความเปลยนแปลงทจะเกดขน ของสภาพแวดลอมและคแขง ขน นอกจากนแลวการจดการเชงกลยทธยงชวยใหผทเกยวของในองคกรเขาใจ ในภาพรวมโดยเฉพาะเปาหมายในการดาเนนงานทาใหสามารถจดลาดบการดาเนนงานตามลาดบความสาคญเรงดวนได

6. การจดการเชงกลยทธชวยใหการทางานเกดความสอดคลองในการปฏบตหนาทเนองจาก มการกาหนดกลยทธ การประยกตใช และการตรวจสอบควบคมไวอยางชดเจน ทาใหเกดความเขาใจตรงกน และเกดความรวมมอ โดยเฉพาะความเขาใจในวตถประสงคขององคกร อกทงจะชวยใหมการจดสรรทรพยากรเปนไปอยางมประสทธภาพสอดคลองกบการบรหารองคกรในสวนตางๆ

องคประกอบของการจดการเชงกลยทธ 1. การประเมนองคกรและสภาพแวดลอม (Environment Scanning)

ในการประเมนสภาพแวดลอมขององคกรนนจะประกอบไปดวยการประเมนสภาพแวดลอมภายนอก และการประเมนสภาพแวดลอมภายใน โดยมจดมงหมายเพอใหทราบถง จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค หรอโดยทวไปจะเรยกวาการวเคราะห SWOT Analysis ไดแก

1. การวเคราะหจดแขง (Strength –S) 2. การวเคราะหจดออน (Weakness –W) 3. การวเคราะหโอกาส (Opportunity –O) 4. การวเคราะหภาวะคกคาม (Threat- T) 1.1 การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในขององคกร (Internal Analysis)

การวเคราะหภายในขององคกรนน จะทาใหทราบถงจดออนและจดแขงขององคกร ชวยใหประเมนอดตและแนวโนมในปจจบน การวเคราะหภายในสามารถทาไดโดยการวเคราะหปจจยทจะนาไปสความสาเรจ (Critical success factor) การวเคราะหหวงโซคานยม ( Value chain) และวเคราะหกระบวนการหลก (Core business process) ซงจะทาใหองคกรมความสามารถหลกทโดดเดน (Core competency)

1.1.1 การวเคราะหปจจยทจะนาไปสความสาเรจ ( Critical success factor) สามารถทาไดโดยการวเคราะห ลกษณะของกจการ ตาแหนงทางการแขงขน สภาพแวดลอมทวไป และการพฒนาองคกร

1.1.2 การวเคราะหหวงโซคานยม ( Value chain) เปนการพยายามเชอมโยงกจกรรมหลก และกจกรรมยอยขององคกร โดยการพยายามจดกจกรรมยอยใหสนบสนนกจกรรมหลก เพอจะสรางคณคาทสนองตอบกบคานยมของลกคา โดยสายงานหลกจะทาหนาทในการผลตกจกรรมพนฐาน ประกอบไปดวย

28

1.1.2.1 การนาเขาวตถดบ การผลตสนคาและบรการ การตลาด และการใหบรการลกคา สวนสายงานสนบสนน จะทาหนาทในการจดการทรพยากรมนษย การพฒนาเทคโนโลย การจดซอวตถดบ เนองจากการวเคราะหหวงโซคานยมจะทาใหองคกรไดรบรถงคานยมของลกคา ไดอยางชดเจน ทาใหสามารถวเคราะหและเชอมโยงคานยมของลกคาเขาสกจกรรมทกกจกรรมขององคกร

1.1.2.2 การวเคราะหกระบวนการหลก (Core business process) และระบบการดาเนนงาน เปนกระบวนการสรางคณคาทเชอมโยงระหวางผจดหาวตถดบองคกร และลกคาเขาดวยกน โดยมกระบวนการหลกขององคกร เพอพฒนาสนคาและบรการ และเพอตอบสนองความตองการของลกคา

โดยสรปแลวการวเคราะหปจจยภายในหรอสภาพแวดลอมภายในนจะทาใหทราบถงจดแขง ซงคอ ลกษณะหรอองคประกอบขององคกรทมสมรรถนะเหนอกวา และ จดออน ซงคอ ลกษณะหรอองคประกอบขององคกรทมสมรรถนะดอยกวาคแขงขนรายอน

1.2 การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกองคกร (External Analysis) สภาพแวดลอมภายนอกประกอบดวย สภาพแวดลอมทวไป

และสภาพแวดลอมในการดาเนนงาน 1.2.1 สภาพแวดลอมทวไป (General Environment) เปนสภาพแวดลอม

ทมความสาคญ ทเขามาเกยวของกบองคกรโดยตรง ไดแก สภาพแวดลอมดานการเมอง สภาพแวดลอม ดานเศรษฐกจ สภาพแวดลอมดานสงคม และสภาพแวดลอม ดานเทคโนโลย สภาพแวดลอมทวไปสามารถสงผลกระทบตอองคกรได ยกตวอยางเชน หากรฐบาลออกกฎหมายทเออตอการดาเนนธรกจกจะสงผลดตอโอกาส ในการดาเนนงานขององคกร หรอการเปลยนแปลงของเทคโนโลยทรวดเรวอาจสงผลใหสนคามความลาสมยอยางรวดเรว เปนตน

1.2.2 สภาพแวดลอมในการดาเนนงาน ( Task Environment) ไมเคล อ พอรตเตอร ( Michael E.Porter ) ไดเสนอตวแบบการวเคราะหสภาพการแขงขน โดยใชตวแบบทชอ The Five Competitive Forces ซงจะทาใหเราทราบถงสมรรถภาพคแขงทเขามาใหม ทราบความตองการของลกคา สามารถสรางความรวมมอกบผจดสงวตถดบ การระมดระวงไมใหลกคาหนไปใหความสนใจสนคาทดแทน และโดยเฉพาะอยางยงเปนตวแบบทชวยในการวเคราะหคแขงไดเปนอยางด

1.2.3 การวเคราะหคแขงทเขามาใหม (New Entrance) ผทเขามาใหมมความมงหวงทจะเขามามสวนรวม หรอมสวนแบงทางการตลาด ดงนนจงเปนภาวะทคกคาม ซงจะมมากหรอนอยขนอยกบอปสรรคทเขามาและภาวการณตอบโตขององคกร โดยสงทเปนอปสรรคตอผทเขามาใหม ไดแก ความประหยดทเกดจากการผลตจานวนมาก ทาใหคแขงตองมการผลตทมขนาดใหญพอจงจะสามารถตอส กบกจการเดมได และความแตกตางของสนคา หรอ ขนาดของทน เนองจากผทเขามาใหมจะตองแบกภาระตนทนทสงมากในดานตางๆ เปนตน เหลานเปนตวอยางของอปสรรคสาหรบผทเขามาใหม ซงนกบรหารจะตอง สรางภาวะการณการตอบโตโดยอาศยความไดเปรยบดานอปสรรคของผเขามาใหมในดานตางๆ

29

1 .2.4 การวเคราะหผซอ ( Buyer) ผบรหารในองคกรภาครฐ และภาคเอกชนจะตองใหความสาคญกบลกคา เนองจากองคกรจะตองเผชญกบอานาจการตอรองของลกคา ในเรองของปรมาณ คณภาพ และราคา

1 .2.5 การวเคราะหผจดสงวตถดบ ( Supplier) ผจดสงวตถดบ จะมความสาคญเนองจากองคกรจะตองเผชญกบพลงการตอรองของผจดสงวตถดบเชนเดยวกบลกคา ดงนนผบรหารทงองคกรภาครฐและองคกรภาคเอกชนจะตองปรบกลยทธเพอรบกบพลงการตอรองนน

1.2.6 การวเคราะหสนคาทดแทน (Substitute) การมสนคาหรอบรการทดแทนทาใหองคกรตางๆ จะตองใหความสาคญกบคณภาพของสนคา ราคา และบรการทนาเสนอใหกบลกคา เนองจากการละเลยความสาคญดงกลาวจะทาใหองคกรเสยเปรยบตอคแขงได

1.2.7 การวเคราะหคแขง (Rival) คแขงมความสาคญอยางยงทนกบรหารจะตองคานงถง เนองจากนกบรหารจะตองใชกลยทธเพอสรางความไดเปรยบเหนอคแขง การละเลยหรอไมใหความสาคญกบคแขงจะหมายถงความพายแพ โดยสรปแลวการวเคราะหปจจยภายนอกหรอสภาพแวดลอมภายนอกน จะทาใหทราบถงโอกาส ซงคอ การผสมผสานระหวางเหตการณ เวลา สถานท ทมแนวโนมวาจะเปนประโยชน ตอองคกร มาทาใหองคกรมสมรรถนะทจะดาเนนการบางอยางทเหนอกวาคแขง และอปสรรคซงคอ เหตการณ ทอาจจะเกดขนได และถาเกดขนกจะทาความเสยหายใหแกองคกร 2. ก าหนดทศทาง

การกาหนดทศทางขององคกร (Establishing Organizational Direction) เปนการระบหรอกาหนดจดมงหมายปลายทางทองคกรตองการกาวไปใหถง การจดวางทศทางขององคกรมความจาเปน อยางยงสาหรบองคกรทตองดาเนนธรกจภายใตสภาวะการแขงขนทรนแรง หากองคกรไมสามารถกาหนดทศทางทชดเจนได กลยทธขององคกรทจะจดทาขนกจะไมสามารถผลกดนใหองคกรมความสามารถในการแขงขน ทเพยงพอทจะทาใหธรกจอยรอดไดหรอมความแตกตางเมอเทยบกบคแขงขน การกาหนดทศทางขององคกรประกอบดวย

วสยทศน (Vision) เปนภาพความคดและความเขาใจเกยวกบความตองการ ในอนาคต วสยทศนมลกษณะเปนเปาหมายทมลกษณะกวาง เปนขอเสนอทไมเจาะจงในรายละเอยดและไมไดกาหนดวธการทางานทชดเจน เกดจากทศนคตและมมมอง แนวคดของผบรหารทแตกตางกนออกไป ซงวสยทศนมหลายระดบตงแตระดบบคคล กลมองคกร และสงคม (จนตนา บญบงการและ ณฏฐพนธ เขจรนนทน , การจดการเชงกลยทธ)

ภารกจ (Mission) ภารกจขององคกรจะบงบอกถงกจกรรมทองคกรจะตองทา เพอสนบสนนใหองคกรบรรลวสยทศน ซงจะชวยสรางคณคาและความแตกตางขององคกรจากองคกรอน ในอตสาหกรรม นอกจากน ภารกจเปนเครองกาหนดขอบเขตการดาเนนงานขององคกรเอกลกษณ คณลกษณะ ตลอดจนเสนทางในการพฒนาองคกร อนเปนขอมลพนฐานททาใหพนกงานในองคกรทกคนทราบรวมกน ถงแนวคดหรอหลกการในการทางานทเปนไปในทศทางเดยวกน หรออาจกลาวไดวาภารกจเปนจดมงหมาย

30

พนฐานขององคกร เปนเครองกาหนดทศทางกอนการกาหนดกลยทธ แผนปฏบตการ และโครงสรางการบรหาร การกาหนดภารกจทกวางหรอแคบจะมผลตอการดาเนนงานและการเตบโตขององคกร

วตถประสงค (Objective) คอการกาหนดภารกจของธรกจใหอยในรปของผลลพธสาคญทตองการ หรอเปนการกาหนดสงทตองการในอนาคตซงองคกรจะตองพยายามทาใหเกดขน วตถประสงคมลกษณะเฉพาะเจาะจงซงเปนผลลพธทสามารถวดไดอยางเปนรปธรรม อาจเปนไดทงวตถประสงคทางการเงนและไมใชการเงน โดยปกตจะถกกาหนดในรปของความตองการภายใตกาหนดระยะเวลาทแนนอน วตถประสงคเปนสงทตองชดเจน สมเหตสมผล และตองสอดคลองกบ จดมงหมายขององคกรในระดบอน

เปาหมาย (Goal) เปนเปาหมายทเปนรปธรรมขององคกร เปนการกาหนดสงทตองการในอนาคต ซงโดยปกตทกองคกรตางมเปาหมายทเกยวของกบความอยรอด (Survive) การเจรญเตบโต (Growth) การทากาไร (Profitability) และการสรางความมนคงทางเศรษฐกจ ซงเปนปจจยกาหนดทศทาง เชงกลยทธขององคกรดงท Hamel และ Prahalad (1995) ไดกลาวไวในหนงสอเรอง Competing for the Future โดยสรปวา “การแขงขนเพออนาคตหมายถงการพยายามสรางแหลงทมาของกาไรของธรกจอยางตอเนอง”

3. การก าหนดกลยทธ (Strategy Formulation) การกาหนดกลยทธ เปนการพฒนาแผนระยะยาวบนรากฐานของโอกาส

และอปสรรคทไดจากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอก และการวเคราะหจดแขง จดออนทไดจาก การวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน โดยองคกรจะตองกาหนด และเลอกกลยทธทดทสดทเหมาะสมกบองคกรทสด ผบรหารตองพยายามตอบคาถามวาทาอยางไรองคกรจงจะไปถงเปาหมายทไดกาหนดไวได โดยใชความไดเปรยบในการแขงขนขององคกรกาหนดเปนกลยทธ ทงนจะตองคานงถงระดบทแตกตางกนของกลยทธดวย ซงมทงสน 3 ระดบ คอ

กลยทธระดบองคกร ( Corporate Strategy) เปนกลยทธทครอบคลมและบงบอกถงกลยทธโดยรวมและทศทางในการแขงขนขององคกร วาองคกรจะมการพฒนาไปสทศทางใด จะดาเนนงานอยางไร และจะจดสรรทรพยากรไปยงแตละหนวยขององคกรอยางไร เชน การดาเนนธรกจแบบครบวงจร การขยายตวไปในธรกจทไมเกยวของกนเลย เปนตน ตวอยางเครองมอ ( Tools) ทชวยในการกาหนดกลยทธ ในระดบองคกร เชน Boston Consulting Group Matrix, McKinsey 7 - S Framework เปนตน

กลยทธระดบธรกจ ( Business Strategy) เปนการกาหนดกลยทธในระดบทยอย ลงไป จะมงปรบปรงฐานะการแขงขนขององคกรกบคแขง และระบถงวธการทองคกรจะใชในการแขงขน มงปรบปรงฐานะการแขงขนของผลตภณฑใหสงขน โดยอาจรวมกลมผลตภณฑทคลายกนไวดวยกน ภายในหนวยธรกจเชงกลยทธ (Strategic Business Unit - SBU) เดยวกน กลยทธระดบธรกจของ SBU นจะมงการ เพมกาไร และขยายการเตบโตใหมากขน บางครงจงเรยกกลยทธในระดบนวากลยทธการแขงขน ซงโดยทวไป จะมอย 3 กลยทธ คอ การเปนผนาดานตนทนตา การสรางความแตกตาง และการจากดขอบเขตหรอการมงเนนหรอการรวมศนย

กลยทธระดบปฏบตการ ( Operational Strategy) เปนการกาหนดกลยทธ ทครอบคลมวธการในการแขงขน แกผเกยวของในหนวยงาน ( Function) ตางๆ มงเนนใหแผนกงานตามหนาท

31

พฒนากลยทธขนมา โดยอยภายใตกรอบของกลยทธระดบองคกรและกลยทธระดบธรกจ เชน แผนการผลต แผนการตลาด แผนการดาเนนงานทวไป แผนการดานทรพยากรบคคล แผนการเงน เปนตน

Michel Robert ไดกลาวถงขนตอนในการสรางกลยทธไวในหนงสอ e-Strategy ทอาจแตกตางไปจากทวๆ ไปวา ขนตอนในการสรางกลยทธจะอยบนพนฐานของสงทเราทาไดดทสด (What you do best?) แตไมไดอยบนพนฐานของสงทคแขงขนของเราทาอย ( Not what the others do) ซงแนวคดนใชไดด ทงธรกจการผลตและธรกจการบรการ โดยมขนตอน 4 ขนตอน คอ

1. ระบแรงขบดน ( Driving Force) ขององคกรทสามารถชวยใหม ความไดเปรยบทางการแขงขน ซงเกยวของกบจดแขงทองคกรมอย เชน การทองคกรมเทคโนโลยทแตกตาง องคกรสามารถใชเทคโนโลยเปนตวนาสาคญในการดาเนนงานได เปนตน

2. สรางกรอบแนวคดทางธรกจ ( Business Concept) อยางสนๆ เพอแสดงวาจะใชแรงขบดนนนอยางไร เชน จะใชเทคโนโลยนนผลตสนคาอะไร จะเจาะจงขายยงภมภาคใด

3. ระบความเชยวชาญขององคกร ( Area of Excellence) ทเราตองการ เพอนามาใชสนบสนนกลยทธ เชน อาจจาเปนตองปรบปรงคณภาพของผลตภณฑใหสงขน หรอการสราง ความชานาญในการขายและบรการแกพนกงานขาย เปนตน 4. ระบประเดนสาคญ ( Critical Issues) หรอเรองทเกยวของและ มความสาคญทอาจจะตองถกปรบปรงหรอเปลยนแปลงเพอใหเออตอการนากลยทธไปดาเนนการ เชน โครงสราง กระบวนการหรอระบบ ทกษะและความสามารถ ระบบการใหผลตอบแทน เปนตน

อยางไรกตาม แมวาจะมทฤษฎทวาดวยกลยทธทสามารถนามาพจารณาใชไดมากมาย แตยอมไมมทฤษฎหรอแนวทางจดการใดใชไดกบทกสถานการณ ดงนนจงไมมสตรสาเรจในการกาหนดกลยทธและสรางกลยทธทสามารถใชไดกบทกสถานการณ แตอยางนอยในการกาหนดกลยทธนนควรจะไดพจารณาเกณฑตอไปนประกอบดวย เชน เปนกลยทธทตอบสนองตอสภาพแวดลอมภายนอก เปนกลยทธทสรางความไดเปรยบทางการแขงขน เปนกลยทธทสอดคลองกบวสยทศน พนธกจ และวตถประสงคในระยะยาว เปนกลยทธทมความยดหยน เหมาะสม และเปนกลยทธทเปนไปได

4. การน ากลยทธไปปฏบต (Strategy Implementation) การนากลยทธไปปฏบต คอ กระบวนการทผบรหารแปลงกลยทธ และนโยบายไปส

แผนการดาเนนงาน กาหนดรายละเอยดดานตางๆ เชน ดานงบประมาณ หรอวธการดาเนนงาน ซงกระบวนการนอาจจะเกยวของกบการเปลยนแปลงภายในดานวฒนธรรม โครงสราง หรอระบบการบรหาร เพอใหสามารถดาเนนการตามกลยทธไดอยางเปนรปธรรม โดยทวไปจะประกอบดวย 4 องคประกอบ คอ

4.1 ขนตอนของการกาหนดแผนและการจดสรรทรพยากร 4.2 ขนตอนของการปรบโครงสรางองคกร เพอรองรบการเปลยนแปลง

ของการใชกลยทธ และการใชทรพยากร 4.3 ขนตอนของการปรบปรงเปลยนแปลงในสวนของระบบและ

การพฒนาทรพยากรบคคล เชน เรองระบบขอมลขาวสาร ระบบบรหารบคคล (การใหการศกษา การใหการอบรม การกระตน สงเสรมใหบคลากรในองคกรทางานไดอยางเตมทและมประสทธภาพ) เปนตน

32

4.4 การกระจายกลยทธ ( Strategic Deployment) หากองคกรมการสรางวสยทศน สรางพนธกจขนมาแลว แตไมไดมการดาเนนการกจะทาใหเกดการสญเปล าได เพราะแมวา แผนเหลานนจะเปนแผนงานทถกจดทามาอยางด ผานการระดมความคดมาอยางเขมขนเพยงใดกตาม หากไมลงมอปฏบตกยอมไมเกดผลเปนรปธรรมขน

ดงนนเพอทาใหเกดผลจงจาเปนตองมการกระจายแผนไปยงทกๆ สวนทวทงองคกร โดยตองสอดประสานกบบทบาทหนาทของหนวยงานตางๆ อยางชดเจน และเขาใจได ซงจากเปาหมายเชงกลยทธ อาจถกแปลงเปนเปาหมายยอย กาหนดเปนเปาหมายประจาป จากนนจะแตกไปเปนเปาหมายของแตละกลม แตละโครงการ เพอใหทราบวาเปาหมายของตนเองทชดเจนนนคออะไร และควรจะดาเนนการทเรองใดกอน ซงนอกจากจะทาใหผปฏบตงานในระดบลางสดเขาใจเปาหมายทไมคลาดเคลอนแลว ยงมประโยชน ตอกระบวนการในการวดผลทเหมาะสมดวย ทงยงชวยใหมการจดสรรทรพยากรอยางเหมาะสมพอด เพยงเพอ ใหบรรลผลในแตละกลมหรอแตละโครงการนนเอง

ความสาเรจขององคกรนนเกยวของกบประสทธภาพในการนากลยทธไปประยกตปฏบต ทงนผบรหารควรมการมอบหมาย และกาหนดแนวทางหรอวธการในการปฏบตงาน สงทสาคญในการ นากลยทธไปปฏบตใหประสบผลสาเรจนน ผปฏบตจะตองมความร ความเขาใจ และทกษะในการปฏบตงาน อยางถองแท

5. การประเมนผลและการควบคม (Evaluation and Control) การควบคมกลยทธ เปนหนาทสาคญทเกยวของกบการตดตาม ตรวจสอบ ประเมนผลกลยทธทนาไปปฏบต ทงนในการนากลยทธไปปฏบตนนมกจะเกดขอผดพลาดทตองการการปรบปรงเพอใหแนใจวากลยทธนนจะกอใหเกดผลการปฏบตงานทตรงตามแผนทไดตงไว

การตรวจสอบกลยทธ จะมการวดผลทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ มการกาหนดเกณฑ และมาตรฐาน โดยมาตรวดการดาเนนงานทเหมาะสมกบแตละองคกร ซงในแตละองคกรจะ มมาตรฐาน และเกณฑการดาเนนงานของตนเอง ทงนการกาหนดมาตรฐานควรมความระมดระวงเพอใหสามารถสะทอน ผลการทางานไดอยางเปนรปธรรม

ในการตดตาม ควบคม และประเมนผลนน จาเปนทจะตองมการจดตงหนวยงานขนมาดแลแผนกกลยทธโดยเฉพาะ ซงจะตองมบคลากรทมความรบผดชอบเตมเวลาทสามารถทมเทใหกบการตดตาม และประเมนผลไดอยางเตมท หนวยงานนควรอยกบฝายวางแผนทมผบรหารในฝายอยในระดบผบรหารชนสง อยางไรกตาม ในการดาเนนกลยทธนนจาเปนตองไดรบความรวมมอทดจากทกฝายตลอดเวลา จงอาจม ความจาเปนในการตงเปนคณะกรรมการตดตามและประเมนผลแผนกลยทธทประกอบดวยผแทนระดบบรหารจากฝายตางๆ ขนรวมดวย

การน าแนวคดมาประยกตใช เนองจากสภาพแวดลอมทางธรกจมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา จงจาเปนตองพจารณา

สภาพแวดลอมภายใน และภายนอกของโรงงานน าดม วอเตอร เพอหาจดแขง และใชประโยชนจากโอกาสทมอย หรอหาจดออนและหลกเลยงจากอปสรรค ทจะเปนผลเสยตอธรกจได ผจดทาไดประยกตใชหลกการ จดการเชงกลยทธ เพอกาหนดวสยทศน พนธกจ วตถประสงค เปาหมาย และกาหนดทศทางขององคกร ใหกบโรงงาน

33

นาดมวอเตอร จงหวดขอนแกน อยางเหมาะสมเพอเป นหลกในการดาเนนงาน จากนนจงวางแผนการบรหาร และจดทากจกรรมตางๆ เพอใหสามารถดาเนนงานตามวตถประสงคทกาหนดไว

2.3 แนวคดการออกแบบโครงสรางองคกร การออกแบบ โครงสราง องคกร คอ กระบวนการของการเลอกและใชโครงสรางองคกรทเหมาะสม

เพอตอบสนองตอพนธกจ (Mission) และเปาหมาย ( Goals) ขององคกร เปนการสรางความกลมกลนใหเกดขน ระหวางองคประกอบหลกขององคกรซงไดแก โครงสรางองคกร งาน คน ระบบการใหรางวลและการตดสนใจวฒนธรรมองคกรทไมเปนทางการ ในเรองของการจดหรอออกแบบโครงสรางองคกรนจะมความสาคญตอ นกบรหารคอนขางมาก ทงนเพราะการออกแบบองคกรเปนเรองทเกยวของกบทรพยากร รวมทงบคคล ทอยรวมกนภายในโครงสรางทมวธคดหรอปรบเปลยนไดหลายแบบแตกตางกน

ความส าคญของการออกแบบโครงสรางองคกร การออกแบบ โครงสราง องคกรนนถอวาเปนสวนประกอบทสาคญประการหนง

ของการจดการทมประสทธภาพ การออกแบบ โครงสราง องคกรมเหตผลทสาคญ 4 ประการ คอ เ มอองคกร มขนาดใหญขน เมอองคกรมการพฒนาทางดานเทคโนโลย รปแบบขององคกรจะแตกตางไปตามประเภทของงานททา และรปแบบขององคกรจะตองสอดคลองกบกลยทธทองคการเลอกใช

องคประกอบพนฐานของการออกแบบโครงสรางองคกร โครงสรางองคกร (Organizational Structure) คอ ระบบแบบแผนความสมพนธของการทางาน

ททาหนาทเปนทงสงทจาแนกแยกงานออกจากกน และเปนทงสงทรวมงานตางๆเขาไวดวยกน อธบายใหเขาใจ คอ จาแนกแยกงาน วา“ใครควรจะทาอะไร ” และ “ควรจะประสานการทางานในแบบใด ” โครงสรางองคกร ชวยใหพนกงานในองคกรทางานรวมกนไดอยางมประสทธผล โดย

1. โครงสรางองคกรเปนตวกาหนดมนษย และทรพยากรอนๆ ใหกบงานตางๆ 2. โครงสรางองคกรเปนตวอธบายหนาทความรบผดชอบของพนกงานใหชดเจน

และพนกงานเหลานนควรจะทางานนนๆอยางไรใหเพอใหเปนไปตาม Job description แผนผงขององคกร และสายการบงคบบญชา

3. โครงสรางองคกรเปนตวทาใหพนกงานรวาพวกเขาถกคาดหวงอะไรไวบาง จากกฎเกณฑตางๆ จากขนตอนของการทางานตลอดจนมาตรฐานของผลงาน

4. โครงสรางองคกรเปนตวกาหนดขนตอนของการเกบรวบรวมขอมลและประเมนขอมลสาหรบชวยผจดการในการตดสนใจและแกปญหาตางๆ รปแบบโครงสรางขององคกร

โครงสรางองคกรทเหมาะสมกบประเภทธรกจและสภาพแวดลอม ตลอดจนขนาดขององคกรยอมจะทาใหการบรหารงานเปนไปโดยราบรนและบรรลเปาหมายขององคการ รปแบบของการออกแบบองคกร ทนยมใชกนอยทวไปมอย 5 แบบ ตอไปน

34

1. โครงสรางองคกรแบบงาย ( Simple Structure) คอโครงสรางองคกรแบบงาย เปนรปแบบทเหมาะสาหรบองคกรเลก ๆ ทเพงเรมกจการใหม กา รฝายแบงแผนกนอย ชวงการบงคบบญชากวางอานาจหนาทรวมอยทคนคนเดยวและการจดระเบยบงานนอย

2. โครงสรางองคกรแบบแบงงานตามหนาท ( Functional Structure) คอ โครงสรางองคกรแบงตามหนาท เมอองคการมขนาดใหญขนมพนกงานมากขน โครงสรางขององคกรจะมแนวโนมความชานาญเฉพาะดานมากขน มการจดระเบยบงานมากขน กฎระเบยบตางๆมากขน มการจด สายการบงคบบญชาและชวงการบงคบบญชา ยงองคการมขนาดใหญมากขน การบรหารจะมความเปนราชการมากขน การแบงโครงสรางองคกรแบบหนาทเปนรปแบบองคกรทจดกลมงานตามหนาททเหมอนกนเปนฝาย เปนแผนก เชน ฝายการเงน ฝายการผลต ฝายทรพยากรมนษย

3. โครงสรางขององคกรแบบแบงงานเปนฝาย ( Divisional Structure) คอการแบงโครงสรางตามหนวยงาน รปแบบองคกรทประกอบดวยหนวยงานทแตละหนวยงานจะมความเปนอสระในการ ดาเนนงานและตดสนใจ มศนยกาไรของแตละหนวยงานเองโดยเฉพาะตวอยางของโครงสรางแบบหนวยงาน เชน แบงตามผลตภณฑ แบงตามพนทแบงตามลกคาหรอแบงตามกระบวนการผลต

4. โครงสรางแบบทมงาน ( Team-Based Structures) เปนองคกรทประกอบดวยทมงานหรอกลมทางานทงองคกร ไมมสายการบงคบบญชา พนกงานจะไดรบมอบอานาจ เตมท เมอไดรบมอบงาน ทมงานจะมความเปนอสระในการปฏบตงานในแนวทางของทม

5. โครงสรางองคกรแบบ Matrix (Matrix Organization) คอโครงสรางองคกร ทระดมบคลากรจากหลายฝายหลายแผนกมารวมทางานในโครงการพเศษ ในขณะทยงตองปฏบตงานประจา ดวยโครงสรางแบบนจงมสายการบงคบบญชา 2 สาย และมผบงคบบญชา 2 คน จงมปญหาเรองเอกภาพ ในการบงคบบญชา และความขดแยงของผบงคบบญชาทง 2 คน แตมขอดทมงผลงานและความประหยด

การน าแนวคดมาประยกตใช การจดผงโครงสรางองคกรจะชวยใหบคลากรทกคนทราบสายการบงคบบญชาและหนาท

ของตนเองอยางชดเจน ผงโครงสรางองคกรจงควรกาหนดใหมความเหมาะสมกบธรกจ ดงนนโครงสรางองคกรของโรงงานน าดม วอเตอร จงใชการจดโครงสรางแบบแบงงานตามหนาท (Functional Structure)

2.4 แนวคดการวเคราะหงาน (Job analysis) การวเคราะหงาน( Job analysis) เปนกระบวนการทมระบบในการกาหนดทกษะ หนาทและความร

ทตองการสาหรบงานใดงานหนงขององคกร ( Mondy, Noe and Premeaux.1999:106) หรอเปนการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบงานในองคกร เปนการวเคราะหงานอยางเปนระบบโดยการรวบรวม การประเมน และการจดขอมลเกยวกบงาน (สรวรรณ เสรรตน และคณะ.2540:390)

กอนการออกแบบโครงสรางองคกร อนดบแรกคอการวเคราะหงานเพอเปนการรวบรวมขอมลเกยวกบตาแหนงงานทองคกรพงม และระบบทเกยวของกบการปฏบตงานภายในองคกรใหไดทราบถงอานาจหนาท

35

ภาพท 2.6 การวเคราะหงาน

การวเคราะหงานจะเปนวธการดาเนนงานเพอกาหนดหนาทของตาแหนงตางๆ และกาหนดลกษณะ

ของบคคลทเหมาะสมกบตาแหนงเหลานน การวเคราะหงานเปนการสรางขอมลเกยวกบความตองการงาน ซงจะใชสาหรบการบรรยายลกษณะของงาน( Job Description) และการกาหนดคณสมบตของผปฏบตงาน (Job Specifications) (สมชาย หรญกตต.2542:51)

การบรรยายลกษณะของงาน( Job Description) เปนการระบหนาท ความรบผดชอบ ความสมพนธ ในการรายงาน สภาพการทางาน และความรบผดชอบในการบงคบบญชาของงานใดงานหนง ( Dessler.1997:83) หรอเปนการอธบายรายละเอยดของงานวามหนาทความรบผดชอบอยางไรบาง โดยระบชอ ตาแหนงงาน คาสรปเกยวกบงาน หนาทงานหลก หนาทงานรอง และความสมพนธกบงานอนๆ

การก าหนดคณสมบตของผปฏบตงาน ( Job Specifications) เปนรายละเอยดของคณสมบต ของพนกงานทางดานความสามารถ ประสบการณ ความร ทกษะ ซงใชในการทางานเฉพาะอยางเพอใหงานประสบความสาเรจ (Byars and Rue. 1997: 87) ขนตอนในการวเคราะหงาน (Steps in job analysis) แบงออกเปน 6 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 ระบขอมลทนามาใช โดยการเลอกชนดของขอมล และวธการเกบขอมล เทคนคการเกบขอมลบางอยาง เชน การสมภาษณพนกงานโดยการถามถงความรบผดชอบในงานทปฏบต ซงจะเปนประโยชนสาหรบการเขยนคาบรรยายลกษณะงาน และการคดเลอกพนกงาน การวเคราะหเทคนคงานอนๆ เชน แบบสอบถามการวเคราะหตาแหนงงาน จะสามารถใชเปรยบเทยบลกษณะของแตละงาน เพอกาหนดการจายคาตอบแทน

ขนตอนท 2 สารวจภมหลงขององคกร เชน แผนภมองคกร แผนภมกระบวนการ และ คาบรรยายลกษณะงาน

ความรบผดชอบ (Responsibilities)

หนาท (Duties)

การวเคราะหงาน

(Job analysis)

คาบรรยายลกษณะงาน (Job Description)

การกาหนดคณสมบตของผปฏบตงาน (Job Specifications)

ความร(Knowledge) ความสามารถ (Abilities)

ทกษะ (Skills)

งาน (Task)

36

2.1 แผนภมองคกร( Organization charts) แสดงถงความสมพนธของงาน ในตาแหนงตางๆทงองคกร แผนภมควรแสดงชอ ของแตละตาแหนง และมเสนโยงแสดงความสมพนธความสายการบงคบบญชา 2.2 แผนภมกระบวนการ ( Process charts) เปนการแสดงรายละเอยดการไหล ของงานมากกวาแผนภมองคกร ซงแผนภมอกระบวนการมลกษณะเปนการแสดงการไหลของปจจยนาเขา จนกระทงออกมาเปนผลผลต 2.3 คาบรรยายลกษณะงาน ( Job Description) เปนการนารายละเอยดของงานเกยวของกบหนาทความรบผดชอบ ชอตาแหนงงาน คาสรปเกยวกบงาน หนาทงานหลก หนาทงานรอง และความสมพนธกบงานอนๆ มาเปนจดเรมตนในการกาหนดคาบรรยายลกษณะงาน ซงไดรบการปรบปรงใหเหมาะสมขน ขนตอนท 3 การเลอกตวแทนในตาแหนงงานเพอมาวเคราะห เนองจากอาจมตาแหนงงาน ทคลายคลงกนจานวนมากในองคกร หากจะวเคราะหทงหมดจะเปนการเสยเวลา ขนตอนท 4 การวเคราะหงานโดยการเกบขอมลจากกจกรรมของงานหรอพฤตกรรมของพนกงาน สภาพการทางาน ลกษณะและความสามารถของบคคลทจาเปนตอการปฏบตงาน สงเหลานอาจตองใชเทคนคการวเคราะห 1 วธ หรอมากกวา 1 วธ ขนตอนท 5 ศกษาขอมลทเกยวกบหนาทงาน ขอมลเกยวกบการวดเคราะหงานควรจะปรบเปรยบตามผลการปฏบตงานของพนกงาน และตามขอมลของหวหนางานใกลชดทใหมา ซงจะเปนขอมลทถกตองและสมบรณจรง และจากขอมลนจะทาใหพนกงานเกดการยอมรบ ดงนนขอมลจากกการวเคราะหงานจะสามารถนาไปปรบปรงคาบรรยายของกจกรรมของงานได

ขนตอนท 6 พฒนาคาบรรยายลกษณะงาน และการกาหนดคณสมบตของผปฏบตงาน เปนสงทนามาใชในการวเคราะหงาน โดยคาบรรยายลกษณะงาน จะเปนการอธบายกจกรรมในการทางาน ความรบผดชอบของงาน ความสาคญของงาน เชน สภาพการทางานและการรกษาความปลอดภย สวนการกาหนดคณสมบตของผปฏบตงาน เปนการกาหนดคณภาพ ทกษะ และภมหลงของบคคลทตองปฏบตงาน (สมชาย หรญกตต.2542:53-55)

ในการศกษาครงนไดนาการวเคราะหงานมาใชในเกบรวบรวมขอมลเกยวกบตาแหนงงาน ในองคกร โดยการวเคราะหงานจะทาใหทราบไดทงระบบงานในองคกร ลกษณะงาน คณสมบตของผปฏบตงานในแตละตาแหนง เพอนามาเปนขอมลในการจดองคกรตอไป

การน าแนวคดมาประยกตใช ผจดทา ไดนาหลกการวเคราะหงานมาใชในการกาหนดหนาท และความรบผดชอบของ

พนกงานโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ซงจะประกอบไปดวย การบรรยายลกษณะของงาน เปนการระบหนาท ความรบผดชอบ สภาพการทางาน และอยในความรบผดชอบของฝายใด โดยระบชอ ตาแหนงงาน คาสรปเกยวกบงานรวมไปถงหนาทหลก และ การกาหนดคณสมบตของผปฏบตงาน เปนรายละเอยด ของคณสมบตของพนกงานทางดานความสามารถ ประสบการณ ความร และทกษะในการทางานเฉพาะอยาง

37

เพอใชเปนหลกในการพฒนาบคลากรเดมและสรรหาบคลากรทจะเขามาทางานใหมคณสมบตตามททางโรงงานตองการ

2.5 แนวคดการจดการทรพยากรบคคล การจดการทรพยากร บคคล (เพญศร วายวานนท 2537: 2) ใหความหมายการจดการทรพยากร บคคล

วาเปนงานการจดการในสวนทเกยวของกบคนทางาน เกยวของกบการกาหนดและดาเนนนโยบายในดานการวางแผนกาลงคน การจดหาและคดเลอกคนเขาทางาน การพฒนา การจายคาตอบแทน การประสานสมพนธเพอการธารงรกษากาลงคนและการพนสภาพการทางานอยางเปนธรรม เพอมงหมายใหคนทางานอยดและเปน สวนสาคญในความสาเรจขององคกร

มอนด และโน (Mondy and Noe, 1996: 4) ใหความหมายวา การจดการทรพยากร บคคล เพอใหองคกรบรรลตามวตถประสงคทกาหนด คลารค (Clark, 1992: 13) อธบายวา การจดการทรพยากร บคคล เปนการจดการความสมพนธของคนงานและผบรหาร โดยมจดประสงคเพอใหองคกรบรรลจดมงหมาย ซงจากความหมายดงกลาวมประเดน ทสาคญ 3 ประการ คอ 1. การจดการทรพยากร บคคลใหความสาคญกบการจดการความสมพนธ ทไมใชเปนการจดการบคคล 2. การจดการทรพยากรบคคลมงเนนทเปาประสงคขององคก ร ดงนน เมอวตถประสงค ขององคกรเปลยนแปลงไป การจดการความสมพนธดงกลาวกจะเปลยนดวย 3. วตถประสงคหลกของการจดการทรพยากรบคคลควรมงทองคก ร สวนสมาชกขององคกรแตละคนจะเปนวตถประสงครอง จากความหมายดงกลาว สามารถสรปไดวา การจดการทรพยากร บคคล เปนการจดการความสมพนธ ในการจางงาน เพอใหมการใชทรพยากร บคคลในการทาใหองคการบรรลวตถประสงค โดยจะเกยวของกบการจดการทรพยากร บคคลตงแตการไดคนมาทางานจนถงคนนนออกจากงานไป ซงสามารถแบงไดเปน 3 ระยะ ทสาคญ คอ ระยะการไดมาซงทรพยากร บคคล ระยะการรกษาทรพยากรบคคลททางานในองคกร และระยะ การใหพนจากงาน ซงการจดการทรพยากร บคคล เปนบทบาทหนาทของผบรหารในทกระดบ เนองจากตองเกยวของกบการจดการใหไดคนดมาทางาน สามารถจดวางคนใหเหมาะสมกบงาน มการพฒนา สนบสนนและควบคมใหคนทางานไดอยางเตมศกยภาพ ดแลเรองสขภาพและความปลอดภยของคนงาน ตลอดจนเตรยมการ ในรายทจะเกษยณหรอตองเลกจาง

กระบวนการจดการทรพยากรบคคล การบรหารจดการทรพยากรบคคลสามารถแบงออกเปน 3 ระยะสาคญ ตงแตการไดคนมาทางานในองคกร การดแลรกษาใหคนในองคกรทางานไดอยางมประสทธผล และการดแลการออกจากงานของคนงาน โดยในแตละขนตอนจะมกจกรรมยอยทเกยวของกน ซงในกระบวนการจดการทรพยากร บคคลจะไดรบอทธพลจากกฎหมายทเกยวของกบแรงงานดวย

38

1. ระยะการไดมา ระยะการไดมาซงทรพยากร บคคลทจะเขามาทางานใน จะประกอบดวยกจกรรมสาคญในการบรหารจดการทรพยากรบคคล ไดแก การวางแผนทรพยากรบคคล การสรรหา การคดเลอก และการปฐมนเทศคนเขามาทางานใหม 1.1 การวางแผนทรพยากร บคคล (human resource planning) เปนกจกรรมการจดการทรพยากร บคคล ขนตอนแรกกอนทจะมการสรรหา การคดเลอกและการบรรจพนกงานเขาทางาน ซง การวางแผนทรพยากร บคคลเปนการพยากรณความตองการทรพยากร บคคลในอนาคต ทงในดานจานวนและทกษะความสามารถ เพอใหแนใจวาจะมทรพยากร บคคล ใชตามความตองการขององคกร การวางแผนเปนสงจาเปนเนองจากองคกรมการเปลยนแปลงไมหยดนงจากสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคกร ดงนน ความตองการทรพยากร บคคลขององคกรจงมการเปลยนแปลงไมหยดนงเชนกน ปจจยทสงผลตอความตองการทรพยากรบคคลในอนาคตทสาคญขององคกร ไดแก การเจรญเตบโตขององคกร และการออกจากงานของคนงาน เชน ความตองการใชบรการของลกคาเพมขน มการขยายบรการ หรอเพมคณภาพและระดบความสามารถในการทางานขน รวมทงการลาออก การใหออก และการเกษยณของคนงานเกา หากขาดการวางแผนทดจะทาใหคนงานทมอยเกาและคนงานทรบใหมมไมเพยงพอ หรอบางครงเกนความตองการขององคกรได ทาใหเปนอปสรรค ตอคณภาพการใหบรการขององคกร หรอสงผลตอคาใชจายขององคกรในกรณทมคนเกน เปนตน ในกระบวนการวางแผนทรพยากร บคคล จาเปนตองมการวเคราะหอปสงค ดานทรพยากร บคคล จากแผนธรกจและแผนกจกรรมทจะมในอนาคต เพอสามารถคาดการณความตองการ ในอนาคต ในขณะเดยวกนกตองวเคราะหอปทาน (supply) ดานทรพยากรบคคลประเภทตาง ๆ ทองคกรตองการในอนาคต ทงทรพยากรทมอยเดมในองคกร (เชน การเลอน การโอนยายตาแหนงคนงานทมอยเดม เปนตน ) และจากตลาดแรงงานภายนอกองคกร การวเคราะหดงกลาวจะทาใหผบรหารคาดการณไดวาจะมคนงานขาดหรอเกนในอนาคต ถาคาดวาจะขาดคนงาน จาเปนตองวางแผนการสรรหา การฝกอบรมพฒนา การเพมผลผลตของคนงานเดม หรอการใชทรพยากรทางเลอกอน ๆ ถาทาได สวนในกรณทคาดการณวาจะมคนงานเกน จาเปนตองวางแผนการลดคนงานในรปแบบตาง ๆ เชน การใหเกษยณกอนกาหนด หรอการขยายงานใหสอดคลองกบจานวนคนงานเพอเพมผลผลตใหมากขน เปนตน ซงเมอวางแผนการเพมหรอลดคนแลว จะตองมการกาหนดงบประมาณทจะใช และมาตรฐานทรพยากร บคคลทตองการ เชน จานวนคนงาน ความร ทกษะและความสามารถทตองการ รวมถงการกาหนดวธการควบคมใหเกดการดาเนนงานตามแผนทวางไว ถงแมวาการวางแผนจะถกกาหนดใหเปนขนตอนแรกของกระบวนการจดการทรพยากร บคคล ในระยะของการไดมา แตการวางแผนทรพยากร บคคล จะตองมองภาพรวมของกระบวนการจดการทรพยากร บคคล คอ ทงการไดมา การดแลรกษา และการออกจากงาน เพราะทง 3 ระยะตางเกยวของสมพนธกน 1.2 การสรรหา (recruitment) การสรรหา เปนกระบวนการคนหาและชกจง ใหบคคลทมคณสมบตตามตองการมาสมครทางาน เพอองคกรจะไดทาการคดเลอกผทมความเหมาะสมทสด เขาทางานตอไป การสรรหาสามารถทาไดทงจากแหลงภายในองคกรเอง (เชน การเลอนตาแหนง การโอนยาย )

39

หรอจากแหลงภายนอกองคกรกได ซงทงสองแหลงมขอดและขอเสยแตกตางกน (Cherrington cited in Fottler, and Joiner, 1998 : 151) ตารางท 2.1 เปรยบเทยบขอดและขอเสยของการสรรหาคนงานจากแหลงภายในและภายนอกหนวยงาน

การสรรหาคนงานจากแหลงภายในหนวยงาน

ขอด ขอเสย - เปนแรงจงใจใหคนงานเดมปฏบตงานดขน - เปดโอกาสใหคนงานเดมมโอกาสกาวหนา - มโอกาสประเมนความสามารถของคนงาน - เพมขวญกาลงใจและความจงรกภกด - คนงานสามารถเรมทางานในตาแหนงใหม ไดในระยะอนเวลาสน

- การคดเรองใหม ๆ จะอยในวงแคบและมการลอกเลยนแบบความคด - เกดการเมองและแรงกดดนในองคการ - จาเปนตองมการจดการโปรแกรมการพฒนาอยางมาก เพอเตรยมคนงานทจะไดรบการเลอนตาแหนง

การสรรหาคนงานจากแหลงภายนอก

ขอด ขอเสย - ไดความคดและมมมองใหม ๆ - สามารถเปลยนแปลงสงตางๆ ไดโดยไมตองกงวลวา จะตองทาใหกลมตาง ๆ พอใจ - ไมกอใหเกดการเปลยนแปลงลาดบขนการบรหารภายในองคการจากเดมมากนก

- ตองใชเวลามากในการใหคนงานใหมปรบตว - เปนการทาลายกลไกการใหรางวลโดยการเลอนตาแหนงใหกบคนงานเดม - ไมมขอมลความสามารถของคนงานใหมวา จะมความสามารถเหมาะกบสวนอน ๆ ขององคการหรอไม

อยางไรกตาม กอนทจะใชวธการสรรหาวาจางคนใหมเขามาทางาน ผบรหารองคกร

ควรพจารณาทางเลอกอน ๆ กอน เชน การใหคนงานทมอยทางานลวงเวลา หรอการจางคนงานชวคราวหรอทางานบางเวลา เพอไมใหเปนภาระในการจดการทรพยากร บคคลในระยะยาว แตถาพจารณาแลวไมมทางเลอกอน จาเปนตองสรรหาคนใหมเขามาทางานในองคกร สามารถใชวธการสรรหาไดหลายวธ คอ 1. การใหผสมครมาสมครเอง (Walk in) ซงเหมาะกบสถานททมชอเสยงและตง อยในทผสมครสามารถเขาถงไดงาย 2. การใหคนงานเดมแนะนาเพอนหรอคนรจกทมคณสมบตตามทกาหนดมาสมคร 3. การโฆษณาผานสอมวลชนตาง ๆ เชน หนงสอพมพ วารสารวชาชพ วทย หรอโทรทศน เปนตน 4. การแจงผานสถาบนการศกษาทผลตบคลากรในตาแหนงทองคกรตองการ 5. การแจงผานสมาคมวชาชพของงานทตองการ เชน แพทยสภา หรอสภา การพยาบาล เปนตน

40

6. การแจงผานศนยจดหางาน ทงของรฐและเอกชน เชน ทกรมการจดหางาน หรอสานกงานจดหางานของเอกชน เปนตน 7. การทาบทามบคคลทเปนทรจกดอยแลวและทางานทองคกรหรอหนวยงานอน ซงเปนผมความสามารถและประสบการณตรงตามทตองการ วธนเหมาะกบตาแหนงงานในระดบสง 8. การใหบรษทคนหาผบรหาร เปนบรษทททาหนาทคนหาบคคลทมความสามารถและประสบการณสงในตาแหนงทตองการรบ ซงมกเปนตาแหนงผบรหารระดบสง เชน ผอานวยการองคกร ผจดการการตลาดขององคกร ซงบรษทเหลานจะคนหาและทาบทามบคคลดงกลาว ททางานอยในองคการอนใหมาทางานกบองคกรทตองการ ซงมกไดคนทความสามารถสงและมาทางานไดทนท แตตองเสยคาบรการในอตราสง

1.3 การคดเลอก (selection) การคดเลอก เปนการกลนกรองผสมครงาน เพอใหไดคนทเหมาะสมทสดสาหรบตาแหนงงานวางทเปดรบ ซงเปนขนตอนทตอเนองจากการสรรหาไดผมาสมครงานในจานวนทพงพอใจแลว กระบวนการคดเลอกทดจะทาใหไดคนทเหมาะสมกบงานทตองการ หรอ “Put the right man on the right job.” นนเอง

ภาพท 2.7 กระบวนการคดเลอกทรพยากรบคคล

บคคลทไดรบการสรรหาแลว

การทบทวนใบสมครและประวตของผสมคร

การสมภาษณขนตน

การสมภาษณเพอจางงาน

การทดสอบเพอการคดเลอก

การตรวจสอบอางองและการตรวจสอบประวต

การตดสนใจเลอก

การตรวจรางกาย

ไดบคคลทจางเขาทางาน

การปฏเสธการรบสมครเขาทางาน

41

ทงนขนตอนการคดเลอกอาจแตกตางกนไปในแตละหนวยงานและใน แตละตาแหนงเชน บางหนวยงานอาจไมมการสมภาษณขนตนแตใชวธการทดสอบขอเขยนกอนโดยเฉพาะตาแหนงทมคนสมครจานวนมากเพอคดกรองคนทเหมาะสมใหเหลอนอยลง หรอบางตาแหนงอาจใชวธการทดสอบภาคปฏบต เชน ตาแหนงพนกงานธรการ อาจใหทดสอบการพมพ หรอการใชคอมพวเตอร เปนตน บางตาแหนงทมการกาหนดมาตรฐานวชาชพไวแนนอนแลว เชน แพทย พยาบาล หรอเภสชกร อาจพจารณา จากใบประกอบวชาชพแทนการสอบ สาหรบการสมภาษณเพอจางงาน นบเปนขนตอนทสาคญขนตอนหนง เพราะสามารถรวบรวมขอมลของผสมครในลกษณะการเผชญหนา จงมโอกาสไดขอมลทตรงตามเปนจรงไดมาก เพราะสามารถสงเกตปฏกรยาประกอบการสมภาษณไดดวย ซงการสมภาษณนอกจากจะไดขอมลของผสมครเกยวกบบคลกภาพ ทกษะ ไหวพรบ ความร ความสามารถและประสบการณทเกยวกบงานทสมครแลว ผสมภาษณ ยงสามารถใหขอมลทเปนจรงบางประการเกยวกบลกษณะงานในองคกร เพอใหผสมครพจารณาวาตรงตาม ทคาดหวงหรอไม เมอจบการสมภาษณควรใหผสมครประเมนตนเองวา เหมาะสมกบตาแหนงทจะรบหรอไม การตรวจสขภาพบคคลกอนเขาทางานมจดมงหมายเพอ

1. คดบคคลทมสขภาพไมแขงแรงพอทจะทางานออกไป 2. เปนการปองกนความเสยหายทองคกรตองจายใหแกคนงานในกรณการปวยทเนองมาจากการทางาน ขอมลการตรวจสขภาพจงเปนขอมลพนฐานทสาคญตอการพจารณาเรองการเจบปวยทเกดจากการทางาน 3. เปนการปองกนโรคตดตอ ทอาจเกดอนตรายตอผมารบบรการและผรวมงาน 4. เพอบรรจบคคลใหทางานในหนาททเหมาะกบสขภาพของผสมคร การตรวจสอบอางองและการตรวจสอบประวต เพอตรวจสอบวา ขอมลทผสมคร ใหไวในใบสมครและการสมภาษณจรงเทจเพยงใด ในการตรวจสอบมกตดตอกบบคคลทผสมครอางองไวใน ใบสมคร ซงมกเปนอาจารยผสอน หรออาจารยทปรกษา หรอหวหนางานเกาทเคยทางานดวย เพอสอบถามพฤตกรรม ลกษณะเดน ลกษณะดอยของผสมคร โดยทวไปขนตอนนมกพจารณากบการรบสมครผทเคย มประสบการณการทางานมากอนมากกวาผทเพงจบการศกษา เพราะตองมคาใชจายในการดาเนนการ การตดสนใจเลอกเปนขนตอนสดทาย ซงเปนความรบผดชอบของผบงคบบญชาตามสายงานของตาแหนงทวางทเปดรบสมครบคคล โดยตดสนใจเลอกบคคลทดและเหมาะสมทสดตามจานวนตาแหนงทวาง อาจมตาแหนงสารองไว ถามบคคลทเหมาะสมในลาดบถดไป เผอวาผทไดรบการคดเลอก ขนสดทายถอนตว จะไดไมตองเสยเวลาเปดรบสมครใหม หลงจากพจารณาคดเลอกขนสดทายแลว ฝายจดการทรพยากร บคคลจะทาหนาทประกาศผลการคดเลอกและดาเนนการบรรจบคคลเขาทางานตอไป โดยมการแจง ใหผผานการคดเลอกมารายงานตวและเขาสการแนะนาตวเขาทางานใหมเพอรบการปฐมนเทศ การทดสอบงาน และประเมนผลการทดลองงาน เพอบรรจเปนพนกงานถาวรตอไป 1.4 การปฐมนเทศ (orientation) ภายหลงการคดเลอกแลว การแนะนาตวและการปฐมนเทศคนงานใหมเปนขนตอนทตองดาเนนการตอไป วตถประสงคของการปฐมนเทศ คอ เพอใหคนงานใหมเขาใจปรชญาและวตถประสงคขององคกร มการรบรเกยวกบองคกรและบทบาทของตนเองอยางถกตอง ไดเรยนร

42

วธการทางานและวฒนธรรมขององค กร ตลอดจนรจกเพอนรวมงานใหมและสามารถทางานรวมกนได โดยองคกรควรใหขอมลแกคนงานใหมในเรองเกยวกบปรชญาและวตถประสงคขององคกร สภาพทางกายภาพขององคกร โครงสรางการบรหาร แนวปฏบตเรองความปลอดภยและอคคภย บรการดานสขภาพและบรการชวยเหลออน ๆ สาหรบคนงาน นโยบายสาคญและสทธประโยชนทคนงานจะไดรบ รวมถงชวงเวลา วธการ และผทาหนาทใหการดแลฝกอบรมและทดลองงานของคนงานใหม ซงการปฐมนเทศทดจะเปนจดเรมตนทชวยใหคนงานใหมสามารถเรยนรการทางานและมพฤตกรรมตามทองคกรคาดหวง

2. ระยะการดแลรกษา ระยะการดแลรกษาทรพยากรบคคลททางานในองคกร มจดประสงคเพอใหทรพยากร บคคลสามารถทางานไดอยางเกดประโยชนสงสด ประกอบดวยกจกรรมสาคญ ไดแก การประเมนผลงาน การจดวางคน การฝกอบรมและพฒนา ระเบยบวนย การบรหารคาตอบแทนและสวสดการ การชวยเหลอ ใหคาปรกษา การดแลสขภาพและความปลอดภย 2.1 การประเมนผลงาน (performance appraisal) การประเมนผลงานเปนระบบ การ วดผลงานของบคคลททาไดในระยะเวลาทกาหนดไว แลวนาไปเปรยบเทยบกบเกณฑหรอมาตรฐาน ทกาหนด ซงการประเมนผลงานของคนงานเปนมาตรการหนงททาใหผบรหารไดขอมลเกยวกบระดบผลงาน ของคนงานแตละคนเมอเปรยบเทยบกบเกณฑทตงไว และเปนขอมลปอนกลบสาหรบการปรบปรงประสทธภาพการทางานของคนงาน การบรหารคาตอบแทน การพจารณาเลอนตาแหนงหรอการโอนยายหนาท การฝกอบรมและพฒนา และการวางแผนทรพยากร บคคล ซงการประเมนผลงานสามารถดาเนนการได 4 ลกษณะ คอ การประเมนผลงานเพอบรรจหลงการทดลองงาน การประเมนผลการปฏบตงานประจาป การประเมนผลในชวงการรกษาการในตาแหนงกอนแตงตงใหดารงตาแหนงใหม และการประเมนศกยภาพเพอการเลอนตาแหนง 2.2 การจดวางคน (employee placement) ขอมลจากการประเมนผลงานจะทาใหผบรหารนามาใชประกอบการตดสนใจจดวางคนในตาแหนงตาง ๆ ใหเหมาะกบศกยภาพทมอย เชน การเลอนตาแหนง การลดตาแหนง หรอการโอนยาย เปนตน 2.3 การฝกอบรมและพฒนา (training and development) การพฒนาทรพยากร บคคล เปนกระบวนการเพมศกยภาพและผลการปฏบตงานของคนงานในองคกร โดยใชวธการฝกอบรมและพฒนา ในรปแบบตาง ๆ สาหรบเหตผลสาคญทจะตองมการฝกอบรมและพฒนาทรพยากรบคคล ม 5 ประการ ไดแก 1. เพอชวยปรบปรงการปฏบตงานของคนงานใหดข น ซงคนงานทขาดทกษะ ทจาเปนในการทางานนบเปนความสาคญอนดบแรกทจะตองไดรบการฝกอบรม นอกจากน คนงานบางราย ทไดรบการเลอนตาแหนงและยงขาดทกษะและความสามารถบางประการในการดารงตาแหนงใหม กจาเปนตอง มการฝกอบรมเชนกน 2. เพอชวยใหคนงานมทกษะกาวทนกบการเปลยนแปลงของเทคโนโลย องคกร และวธการบรหารจดการ เชน เมอมการปรบระบบเทคโนโลยสารสนเทศขององคกร จาเปนตองฝกอบรมคนงานเกยวกบการใชคอมพวเตอรในหนวยงานตาง ๆ เปนตน 3. เพอชวยใหปญหาของหนวยงานไดรบการแกไข เชน ปญหาความขดแยง คนงานลาออก การทางานไมไดมาตรฐาน ฯลฯ ซงการฝกอบรมคนงานเปนวธการหนงทสาคญทชวยแกไขปญหาเหลาน

43

4. เพอเตรยมพรอมใหกบคนงานทจะไดรบการเลอนตาแหนงใหทางานในระดบ ทสงขน ซงการจงใจคนงานดวยการเลอนตาแหนงใหจะตองทาควบคกบการมโปรแกรมการฝกอบรมและพฒนาคนงานอยางกวางขวาง 5. เพอปฐมนเทศคนงานใหม ซงไดกลาวรายละเอยดมาแลวขางตน จากเหตผลดงกลาว การฝกอบรมและพฒนาทรพยากรมนษยจงมสวนชวยให การดาเนนงานของหนวยงาน แผนก และองคการประสบความสาเรจตามเปาประสงค และชวยใหเปาประสงคของแตละบคคลบรรลดวย นอกจากน ยงสามารถชวยในการผลกดนและสรางวฒนธรรมขององคการใหเปนไปในทศทางทพงประสงคดวยการฝกอบรมและพฒนา สาหรบกระบวนการฝกอบรมและพฒนาจาเปนเรมตนดวยตองหาความตองการ ซงไดจากการวเคราะหความตองการ 3 ดาน คอ 1. ความตองการขององคกร ทพจารณาจากแผนขององคกรและแผนทรพยากรบคคล

2. ความตองการของงาน ทพจารณาจากการวเคราะหงาน องคความรและทกษะทตองการสาหรบงานนน ๆ 3. ความตองการสวนบคคล ทพจารณาจากการประเมนผลงานและศกยภาพของแตละบคคล เมอพบวาความตองการเหลานนสามารถแกไขไดดวยการฝกอบรมและพฒนา ทงนจะตองมการกาหนดวตถประสงค หลกสตร วธการและวสดอปกรณในการฝกอบรมและพฒนาทเหมาะสม มการดาเนนการและทาการประเมนผลการฝกอบรมและพฒนาใหครบวงจร 2.4 ระเบยบวนย (discipline) เมอกลาวถงระเบยบวนย คนสวนใหญมกจะมองในดานลบ วาเกยวของกบการลงโทษ แตถามองในดานบวกระเบยบวนยชวยสรางบรรยากาศทดในการทางานและทาใหคนงานมทศนคตทดตอกน และเกดการยอมรบนโยบายและแนวปฏบตขององคการ ซงเปนสวนสาคญทจะทาใหองคกรประสบความสาเรจ ทงนนโยบายและกฎระเบยบตาง ๆ ทกาหนดตองสมเหตสมผล และคนงานม ความเขาใจตอสงทองคกรคาดหวงใหเขาปฏบต รวมทงคนงานตองยอมรบในอานาจหนาทของผบรหารท จะออกระเบยบวนยทชวยสงเสรมใหเกดการทางานทดของคนงาน และใหการยอมรบการดาเนนการใดๆ ของผบรหาร เมอมคนงานละเมดระเบยบวนยดงกลาว ระเบยบวนยหรอการใหคาปรกษาเพอใหคนงานปรบปรงแกไข ทใชไดผล ควรตงอย บน ความเปนจรงทปฏบตได มความชดเจน สามารถตดสนได มการกาหนดแนวทางปฏบตอยางคงเสนคงวา และกาหนดวธการแกไขดานวนยกบคนงานททาผดรนแรงมากนอยตามพฤตกรรมทแสดงออก เชน เรมตงแต การตกเตอนดวยวาจา การบนทกคาตกเตอนไวในแฟมประวตการจาง การใหพกงาน หรอการตดเงนเดอน หรอการลดเงนเดอน และการใหออก การปลดออก หรอการไลออก สาหรบระเบยบวนยของคนงานในองคกรทกาหนด ควรมความเขมงวดตามลาดบจากมาก ไปหานอยในเรองตอไปน ค อ ชวตและความปลอดภยของผรบบรการและของคนงาน ระเบยบวนยทเกยวของ กบความสะดวกรวดเรวในการใหบรการแกผรบบรการ ระเบยบวนยทเกยวของกบความสะดวกรวดเรว

44

ในการปฏบตงานรวมกนของคนงาน ระเบยบวนยทเกยวของกบความสามคคของคนงา น และ ระเบยบวนยเกยวกบการปฏบตทวๆ ไป 2.5 การบรหารคาตอบแทนและสวสดการ (compensation and benefits administration) สงทสาคญอยางหนงในการรกษาคนททางานใหทางานตามทมงหวงและอยกบองคกรตอไป โดยไมยายงาน หรอลาออก คอ การบรหารคาตอบแทนใหแกคนงานไดอยางเหมาะสม มทงคาตอบแทนทเปนตวเงนโดยตรง เชน คาจาง เงนเดอน และโบนส เปนตน คาตอบแทนทเปนตวเงนทางออม เชน การประกนสงคม การประกนชวต และอบตเหต เงนชวยเหลอการศกษาบตร เงนสะสม และเงนบาเหนจบานาญ เปนตน และคาตอบแทนท ไมเปนตวเงน เชน การใหวนหยด การลากจ การลาปวย การลาพกผอน การใหชดทางานแกคนงาน การใหเครองดมหรออาหารขณะขนเวรบายและเวรดก เปนตน การบรหารคาตอบแทนควรคานงถง

1. นโยบายคาตอบแทน เชน คานงถงความเสมอภาคภายในองคกร การสามารถแขงขนกบภายนอก การพจารณาผลการปฏบตงานของคนงาน และการบรหารนโยบายสการปฏบตได เปนตน

2. เทคนคการบรหารคาตอบแทน เชน การตองวเคราะหงานและประเมนคางาน ในแตล ะตาแหนง การสารวจตลาดแรงงานและโครงสรางคาตอบแทนของหนวยงานตาง ๆ การพจารณา ผลการปฏบตงานของคนงาน และกระบวนการวางแผนและประเมนผลเรอง การบรหารคาตอบแทน เปนตน

3. วตถประสงคของการบรหารคาตอบแทน เชน เพอใหการปฏบตงานของคนงาน มประสทธภาพและเกดความเสมอภาค เปนตน 2.6 การชวยเหลอ ใหค าปรกษา (employee assistance/career counseling) เนองจากทรพยากร บคคลเปนทรพยากรทมคณคายงขององคกร ในขณะเดยวกนทรพยากร บคคลแตละคนตางมปญหาสวนตว และปญหาครอบครวทแตกตางกนไป บางคนสามารถเผชญและแกไขปญหาตาง ๆ ไดดวยตนเอง ในขณะทบางคนไมสามารถแกไขไดดวยตนเองและสงผลกระทบตอประสทธผลของการทางาน เชน อาจเปนเหตใหตองมาทางานสาย หยดงาน อารมณหงดหงดขณะทางาน หรอเกดอบตเหตในการทางาน ดงนน แตละองคกรควรใหความสาคญในการจดโปรแกรมการชวยเหลอหรอใหคาปรกษาแกคนงานในรปแบบตาง ๆ เชน การใหสวสดการเงนกดอกเบยตา การใหบรการคลนกคลายเครยด การจดคลนกเลกบหรและเลกสราใหแกคนงานทมปญหาในเรองดงกลาว การใหคาปรกษาเรองอาชพ เพอใหคนงานมการพฒนาตนใหสอดคลอง กบความตองการทรพยากรบคคลในอนาคตขององคกร เปนตน 2.7 การดแลสขภาพและความปลอดภย (safety and health) นอกจากกฎหมายแรงงาน ทกาหนดใหองคการตาง ๆ ตองดแลสขภาพและความปลอดภยของคนงานแลว คนงานขององคกรบางตาแหนง ยงตองทางานทเสยงภยตอสขภาพ

3. ระยะการออกจากงาน การทคนงานออกจากงานมหลายสาเหต ไดแก ไดงานอนทดกวา การใหออก การเกษยณอายการทางาน หรอเนองจากการเสยชวต โดยเฉพาะในปจจบนองคกรเอกชนตาง ๆ หลายแหงตองใหคนงาน ออกจากงานมากขน เนองจากไดมการนาเทคโนโลยมาใชเพมขนทาใหความจาเปนตองใชคนทางาน ในบางตาแหนงลดนอยลง หรอมการเพมประสทธภาพขององคกรดวยการลดคน หรอการใชระบบจางบคคลหรอหนวยงานจากภายนอก มาทางานแทนการจางคนงานประจาทมภาระเงนเดอนและสวสดการสง อนเปน

45

การลดคาใชจาย และเพมความสามารถในการแขงขนไดนน ยงสงผลใหการจดการทรพยากร บคคลในระยะ การออกจากงานมความสาคญมากขน การจดการทรพยากรบคคลในระยะการออกจากงาน จะเกยวของกบการชวยเหลอและกากบการออกของคนงานจากองคกร นอกจากกจกรรมปกตทฝายจดการทรพยากร บคคล ตองดแล เชน การเกบคนเครองมออปกรณตาง ๆ ทองคการเคยมอบใหคนงานไวใชงาน การเกบกญแจและรายงานตาง ๆ สรปแฟมประวตการจางงาน การดาเนนการเรองการจายเงนกอนออกจากงาน และการสมภาษณกอนออกเพอรวบรวมขอมล ทเกยวของและสาเหตของการลาออก ปจจบนหลายองคกรยงใหความสาคญกบกจกรรมการวางแผนการเกษยณใหแกคนงานเพอใหคนงานมการเตรยมพรอมและสามารถปรบตวเขากบวยเกษยณได และกจกรรม การหางานใหม ใหแกคนงานในกรณทองคกรเดมมการยบ เลก หรอควบกบกจการใหมดวย เชน มการฝกอบรมคนงานใหมความพรอมทจะออกไปทางานกบหนวยงานใหมทไดจดเตรยมตดตอไวให เมอองคการเดมตองยบเลก หรอการโฆษณาหางานใหมใหในนามขององคกรเดม หรอการใหคาปรกษาเกยวกบอาชพทางเลอกอน ๆ เปนตน ทงนเพอชวยเหลอใหคนงานทตองออกจากงานไดมงานทาตอไป ในกรณการจายเงนใหแกทายาทของคนงานทเสยชวต การจายเงนชดเชยกรณใหคนงานออกหรอปลดออก และการจายเงนทนหรอคาครองชพกรณเกษยณ ใหปฏบตตามกฎหมายแรงงานทไดกาหนดไว สงหนงทผบรหารควรใหความสนใจ คอ ในกรณทมคนงานออกจากงานควรใหฝายจดการทรพยากร บคคล ทาการสมภาษณกอนออก เพอเกบขอมลเกยวกบงาน หวหนางาน สงอานายความสะดวก คาตอบแทนและสวสดการ ซงจะทาใหทราบจดออนและจดแขงของการจดการทรพยากร บคคล ขององคกร และสามารถนาขอมลมาใชในการมาปรบปรงแกไข อยางไรกตาม กระบวนการเกบขอมลและรายงานขอมล ควรเชอถอไดและควรเปนความลบ โดยสรปแลวกระบวนการจดการทรพยากรบคคลจะเปนการดาเนนการตงแตการไดคนเขามาทางานในองคกร การดแลรกษาใหคนทางานในองคกรไดอยางเกดประโยชนสงสด และการดแลการออกจากงานของคนงาน โดยการจดการในระยะการไดมาซงทรพยากร บคคลเขามาทางาน จะประกอบดวยกจกรรมสาคญ ไดแก การวางแผนทรพยากร บคคล การสรรหา การคดเลอก และการปฐมนเทศคนเขามาทางานใหมการจดการในระยะดแลรกษาใหคนทางานไดอยางเกดประโยชนสงสด ประกอบดวยกจกรรมสาคญ ไดแก การประเมน ผลงาน การจดวางคน การฝกอบรมและพฒนา ระเบยบวนย การบรหารคาตอบแทนและสวสดการ การชวยเหลอ /ใหคาปรกษา และการดแลสขภาพและความปลอดภย สวนการจดการระยะสดทาย คอการ ออกจากงาน จะเกยวของกบการชวยเหลอและกากบการออกจากงาน การเตรยมการกอนเกษยณ การหางานใหมให และการสมภาษณกอนออก

การน าแนวคดมาประยกตใช ในดานการพฒนาบคลากรของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ไดนาหลกการมา

ปรบใช คอการกาหนดระเบยบวนยใหแกพนกงาน กาหนดเงนพเศษและ สวสดการใหแกพนกงาน ทงนเพอใหพนกงานสามารถปฏบตงานไดอยางเกดประโยชนสงสด

46

2.6 แนวคดการบรการ (Service) การบรการ (ศรวรรณ เสรรตน 2538) ไดกลาวถงคณภาพการใหบรการไวดงน 1. การเขาถงลกคา ( Access) บรการทใหกบลกคาตองอานวยความสะดวกในดานเวลาและสถานท แกลกคา คอไมใหลกคาตองคอยนาน ทาเลทตงเหมาะสม อนแสดงถงความสามารถในการเขาถงลกคา 2. การตดตอสอสาร ( Communication) มการอธบายอยางถกตอง โดยใชภาษาทลกคาเขาใจงาย 3. ความสามารถ ( Competence) องคกร ทใหบรการตองมบคลากรทมความชานาญและมความรความสามารถในงาน 4. ความมน าใจ ( Courtesy) องคกร ทใหบรการตองมบคลากรทมมนษยสมพนธเปนทนาเชอถอ มความเปนกนเอง มจตวญญาณ 5. ความนาเชอถอ ( Creditability) องคกร ทใหบรการตองมความสามารถ ในการ สรางความเชอมน และความไววางใจในการใหบรการ โดยเสนอบรการทดทสดแกลกคา 6. ความไววางใจ ( Reliability) บรการทใหแกลกคาตองมความถกตองและสมาเสมอ 7. การตอบสนองลกคา ( Responsiveness) องคกร ทใหบรการตองมบคลากรทใหบรการและแกไขปญหาแกลกคาอยางรวดเรวตามทลกคาตองการ 8. ความปลอดภย ( Security) บรการทใหตองปลอดภย ปราศจากความเสยง การน าแนวคดมาประยกตใช ผจดทาได นาหลก ของคณภาพการให บรการมาใชกบพนกงานของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนเพอใชในการปฏบตงาน ใหลกคาเกดความพงพอใจ และเกดการสงซอน าดมวอเตอร อยางตอเนอง

2.7 แนวคดความพงพอใจ ความพงพอใจ (Satisfaction) ไดมผใหความหมายของความพงพอใจไวหลายความหมายในลกษณะ

ใกลเคยงและสมพนธกบทศนคต เชน Philip Kotler (2000: 36) กลาววา ความพงพอใจ คอ ความรสก พอใจหรอผดหวงอนเกดจาก การเปรยบเทยบผลหรอการปฏบตงานของผลตภณฑกบความคาดหวงของเขา จะเหนไดวาจดสาคญคอ การปฏบตงานของผลตภณฑกบความคาดหมาย ถาการปฏบตงานไมถงความคาดหมาย ลกคาจะไมพอใจ ถาการปฏบตงานเทากบความคาดหมายของลกคากจะพอใจ ถาการปฏบตงานสงกวาความ คาดหมาย ลกคากจะปลมปตยนดเปนอยางยง Vroom (1964 : 99) กลาววา ทศนคตและความพงพอใจในสงหนงสามารถใชแทนกนได เพราะทงสองคานจะหมายถง ผลทไดจากการทบคคลเขาไปมสวนรวมในสงนน ทศนคตดานบวก จะแสดงใหเหนความ พงพอใจในสงนน และทศนคตดานลบจะแสดงใหเหนสภาพความไมพงพอใจนนเอง นยามนเรยกวา ทฤษฎ V.I.E เนองจากมองคประกอบทสาคญ คอ V มาจากคาวา “Valence” หมายถง ความพงพอใจ I มาจากคาวา “Instrumentality” หมายถง สอ เครองมอ วถทางนาไปสความพงพอใจ

47

E มาจากคาวา “Expectancy” หมายถง ความคาดหวงภายในบคคลนนๆ บคคล มความตองการ และคาดหวงในหลายสงหลายอยาง ดงนน จงตองกระทาดวยวธใดวธหนงเพอตอบสนองความตองการหรอ สงทคาดหวงไว ซงเมอไดรบการตอบสนองตามทคาดหวงหรอรอคอย บคคลนนจะไดรบความพงพอใจ และขณะเดยวกนกจะคาดวงในสงทสงขนไปเรอยๆ ประเสรฐศลป จรเทยบ (2542 : 7) ไดสรปความหมายของความพงพอใจไววา ความพงพอใจ หมายถง ความรสกนกคดหรอทศนคตในทางทดของบคคลทมตอสงใดสงหนง ความรสกทเกดขนจากการไดรบการตอบสนอง ความตองการของบคคลทงทางดานรางกายและจตใจ ทาใหบคคลเกดความพงพอใจจนบรรลวตถประสงค โดยกลาวไดวาความพงพอใจนนเปนเรองทเกยวของกบความรสกนกคด และคานยมของบคคล ซงเปนเรองทละเอยดออน ความพงพอใจอาจเปลยนแปลงได เมอเวลาหรอสถานการณแวดลอมอนๆ เปลยนแปลง ในการศกษาความพงพอใจไดมการศกษาในเชงการมปฏสมพนธทางสงคมโดยเฉพาะในลกษณะงานทเกยวของกบการใหบรการทประกอบดวยบคคล 2 ฝาย คอ ฝายผมอานาจหนาทในการใหบรการ และฝายผรบบรการโดยศกษาถงปจจยทมผลตอความพงพอใจของผรบบรการทมตอการใหบรการ

2.7.1 ลกษณะของความพงพอใจ ความพงพอใจในการบรการ (ศศธร จายนยโยธน . 2546: 36-37) สามารถพจารณาไดใน 2 ลกษณะ คอ ความพงพอใจของผรบบรการ และความพงพอใจในงานของผใหบรการ 1. ความพงพอใจของผรบบรการ ไดใหความหมายวา ความพงพอใจ ของผรบบรการ หมายถง ภาว ะการณแสดงออกถงความรสกในทางบวกทเกดจากการประเมน เปรยบเทยบประสบการณการไดรบบรการทกบสงทผรบบรการคาดหวงหรอเกนกวาความคาดหวงของผรบบรการ ในทางตรงกนขาม ความไมพงพอใจ หมายถง ภาว ะการณแสดงออกถงความรสกในทางลบทเกดจากการประเมนเปรยบเทยบประสบการณการไดรบบรการทตากวาความคาดหวงของผบรการ 2. ความพงพอใจของผใหบรการ หมายถง ความพงพอใจในการ ทางานจะมผล ตอความสาเรจของงาน

2.7.2 ปจจยทมผลตอความพงพอใจ ปจจยทมผลตอความพงพอใจของผรบบรการ (จตตนนท เดชะคปต. 2538: 27-28) ประกอบ ดวยปจจยสาคญดงน

1. ผลตภณฑและบรการ ความพงพอใจของผรบบรการจะเกดขนเมอไดรบบรการ ทมคณภาพและระดบการใหบรการตรงกบความตองการ ความเอาใจใสขององคการบรการและคานงถงคณภาพของการนาเสนอบรการเปนสวนสาคญยงในการทจะสรางความพงพอใจใหกบลกคา

2. ราคาคาบรการ ความพงพอใจของผรบบรการขนอยกบราคาคาบรการ ทผรบบรการยอมรบหรอพจารณาวาเหมาะสมกบคณภาพของการบรการตามความเตมใจทจะจาย (Willingness to Pay) ของผรบบรการ ทงนเจตคตของผรบบรการทมตอราคาคาบรการทมราคาสงเปนสนคาหรอบรการทมคณภาพสง ในขณะทลกคาบางคนจะพจารณาราคาคาบรการตามลกษณะของความยากงายของการใหบรการ

48

3. สถานทบรการ การเขาถงการบรการไดสะดวกเมอผรบบรการมความตองการ ยอมกอใหเกดความพงพอใจตอการบรการ ทาเลทตงและการกระจายสถานทบรการใหทวถงเพออานวย ความสะดวกแกผรบบรการจงเปนเรองสาคญ

4. การสงเสรมแนะนาบรการ ความพงพอใจของผรบบรการเกดขนไดจากการไดยนขอมลขาวสารหรอบคคลอนกลาวขานถงคณภาพของการบรการไปในทางบวก ซงหากตรงกบความเชอทมอย จะรสกพอใจกบบรการดงกลาว อนเปนแรงจงใจผลกดนใหมความตองการบรการตามมาได

5. ผใหบรการ ผประกอบการ ผบรหารการบรการ และผปฏบตงานบรการลวนเปนบคคลทมบทบาทสาคญตอการปฏบตงานบรการใหผรบบรการเกดความพงพอใจทงสน ผบรหารการบรการท วางนโยบายการบรการโดยคานงความสาคญของผรบบรการเปนหลกยอมสามารถตอบสนองความตองการผรบบรการใหเกดความพงพอใจไดงาย เชนเดยวกบผปฏบตงานบรการทตระหนกถงผรบบรการเปนสาคญ จะแสดงพฤตกรรมการบรการและสนองบรการทผรบบรการตองการดวยความสนใจเอาใจใสอยางเตมทดวยจตสานกของการบรการ

6. สภาพแวดลอมของการบรการ สภาพแวดลอมและบรรยากาศของการบรการ มอทธพลตอความพงพอใจของผรบบรการ ผรบบรการมกจะชนชมสภาพแวดลอมของการบรการทเกยวของ กบการออกแบบอาคาร สถานท ความสวยงามของการตกแตงภายในดวยเฟอรนเจอรและการใชสสน การจดแบงพนททเปนสดสวน ตลอดจนการออกแบบวสดเครองใชในงานบรการ เชน กระดาษจดหมาย ซอง เปนตน

7. กระบวนการบรการ วธการนาเสนอบรการในกระบวนการบรการเปนสวนสาคญในการสรางความพงพอใจใหกบผรบบรการ ประสทธภาพของการจดการระบบการบรการ สงผลให การปฏบตงานบรการแกผรบบรการมความคลองตวและตอบสนองความตองการของผรบบรการไดอยางถกตอง มคณภาพ เชน การนาเทคโนโลยคอมพวเตอรเขามาจดการระบบขอมลการใชระบบโทรศพทอตโนมตการรบ โอนสาย ในการตดตอองคกรตางๆ เปนตน

การน าแนวคดมาประยกตใช นาหลกของความพงพอใจมาใชในการกาหนดแบบสอบถาม ทศนคตของพนกงานทมตอ

โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน เพอนาผลสรปทไดมาปรบใชในการสรางความพงพอใจใหแกพนกงานในดานตางๆ

2.8 แนวคดการจงใจ การจงใจ (สวต ศรไหม 2545) คอ การทมสงกระตนมาทาใหเรามความพยายามในการทางานใหบรรลตามเปาหมายทเราไดวางไว การจงใจเปนสงททาใหคนมความคดรเรมสรางสรรคในการทางานใหบรรลวตถประสงค

องคประกอบของกระบวนการจงใจ สงจงใจ เปนปจจยอยางหนงทเปนการจงใจใหคนทางานมากขน ปจจยในการททาใหบคคล ในองคกรเกดความพงพอใจมอย 5 ประเภท คอ ความมอานาจ ความสาเรจ การมสวนรวม ความมนคง และสถานภาพ

49

ทฤษฎความตองการตามล าดบขน

ทฤษฎความตองการตามลาดบขน ซงรจกกนในชอวาทฤษฎความตองการของ Maslow เปนทฤษฎทแบงความตองการของมนษยเปน 2 ระดบ คอความตองการในระดบตา และความตองการในระดบสงโดยทมนษยมความตองการในระดบหนงแลวความตองการนนไดรบการตอบสนองแลว มนษยกจะมความตองการ ในระดบสงขนตอไปจนถงความตองการในระดบทสงทสด

ทฤษฎความตองการของมาสโลว ม 5 ลาดบขน คอ 1. ความตองการทางดานรางกาย (Physical need) เปนความตองการขนพนฐานทแตละบคคลมอยในตวเอง เชน อาหาร น า ทอยอาศย การพกผอน เปนตน 2. ความตองการความปลอดภย (Safety need) เปนความตองการทแตละบคคลตองการ ทจะปราศจากอนตรายทางกายและความกลวทจะสญเสยงาน 3. ความตองการทางสงคม (Social need) คอการมเพอนรวมงานทมความเปนมตร มความสมพนธอนดกบเพอนรวมงาน 4. ความตองการการยกยอง (Esteem need) คอการมความรบผดชอบงานทมความสาคญสง ไดรบคาชมเชย และการยอมรบจากหวหนางาน และไดเลอนตาแหนงหนาทการงานทมสถานภาพสงขน 5. ความตองการความสาเรจในชวต (Self-actualization need) ไดแกลกษณะการทางานทมความยดหยดและมอสระสง การใหมสวนรวมในการตดสนใจ และงานมความรเรมสรางสรรค

หลกและเทคนคของการจงใจ การศกษาทฤษฎการจงใจจะทาใหทราบวาเทคนคการจงใจอะไรบางทผบรหารสามารถนาไปใชได ในขณะทการจงใจมความสลบซบซอนและไมมคาตอบทดทสดเพยงคาตอบเดยว เทคนคการจงใจ ทสาคญประกอบดวย เงน การมสวนรวม และคณภาพชวตในการทางาน

รปแบบของทฤษฎการเสรมแรง เชอวาพฤตกรรมของมนษยทเปลยนไปเนองมาจากแรงจงใจ การเสรมแรงจงใจเปนพฤตกรรมทเกดจากผลของการกระทาซงแบงออกเปน 4 อยาง คอ 1. การเสรมแรงจงใจในทางบวก (positive reinforcement) เปนการเสรมแรงจงใจเพอเพมพฤตกรรมทตองการ โดยการใหรางวล หรอผลตอบแทนในสงทบคคลเหลานนตองการ เชน การกลาว คาขอบคณ การใหคาชนชม เปนตน 2. การเสรมแรงจงใจในทางลบ (negative reinforcement) บางครงเรยกวา การหลกเลยงเปนการเรยนรถงวธปฏบตเพอหลกเลยงเปนการเรยนรถงวธการปฏบตเพอหลกเลยงผลลพธทไมนาพงพอใจ เชน ทางานใหเสรจกอนกาหนดเพอหลกเลยงการตาหนจากหวหนางาน 3. การเพกเฉย (extinction) เปนการเสรมแรงจงใจเพอลดพฤตกรรมททาบอยๆ หรอทาใหพฤตกรรมนนหมดไป โดยการไมใหรางวลหรอผลตอบแทน เชน เมอเหนวาคนๆหนงมพฤตกรรม ไมถกตองแตยงไดรบการยอมรบจากกลมทางาน ตองปรกษากบกลมเพอใหหยดการยอมรบตอพนกงานคนนน

50

4. การลงโทษ (punishment) เปนการลดพฤตกรรมเนองจากไดผลลพธ ทไมพงพอใจ เชน การลดตาแหนง การลดอานาจทด การลดเงนเดอนเปนตน

การจงใจกบคาตอบแทน การจงใจโดยใหผลตอบแทนแกพนกงานจะทาใหพนกงานมแรงจงใจในการทางาน พนกงานจะไมทางานหากไมไดรบผลตอบแทนจากการทางาน ถาพนกงานไดรบผลตอบแทนตาพนกงานกจะทางานใหเราไมเตมท พนกงานจะขยนและทมเทใหกบงานหากระบบคาตอบแทนด

รางวลตอบแทน ม 2 อยางคอ 1. รางวลตอบแทนภายนอก (Extrinsic Reward) เปนคาตอบแทนทไดจากบคคลอนโดยทวไป

กคอจากผบงคบบญชาหรอผบรหารระดบสง เชน เงนเดอน คาจาง การเลอนขนเลอนตาแหนง ใบประกาศ เกยรตคณ คาชมเชย เปนตน 2. รางวลตอบแทนภายใน (Intrinsic Reward) เปนผลตอบแทนทเกดขนภายในตวเอง เชน ตวเองมความสามารถสงขน ตวเองเกงขน มความรมากขน ภาคภมใจกบการทางานทตนเองทาขน เปนตน

การน าแนวคดมาประยกตใช ผศกษาไดนาหลกการจงใจในดานการเสรมแรงทางบวกมาปรบใชในเรองของการกาหนดเงนพเศษและสวสดการใหแกพนกงาน น าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน เพอเปนสงกระตนใหเกดการปฏบตงานตามหนาทของตนเองอยางเตมความสามารถและกระตอรอรนทจะปฏบตงาน

2.9 แนวคดการวเคราะหการแขงขนในธรกจโดยใช Five Forces Model Five Forces Model ของ Michael E. Porter ไดอธบายถงองคประกอบหลก 5 ประการ

ของสภาพแวดลอมเชงการแขงขนทมผลกระทบตอการบรหารกจการ คอ 1. คแขงขนรายเดมในธรกจ

หลายๆอตสาหกรรมทอยในระบบเศรษฐกจแบบเสร ยอมมการแขงขนกนสง เชน การแขงขนในดานราคา การนาเสนอผลตภณฑใหม การสรางความแตกตางในตวผลตภณฑ ความเขมขน ของภาวการณแขงขนจะมมากนอยเพยงใดยอมเปนผลจากปฏกรยาของปจจย จานวนคแขงขนในตลาดนนๆ ความเจรญเตบโตของตลาด ตนทนคงททสง และสนคาหรอบรการไมมความแตกตางกนหรอไมมตนทน ในการเปลยนแปลง 2. อปสรรคทเกดจากคแขงขนรายใหม

คแขงขนรายใหมทมศกยภาพสงเมอเขาสอตสาหกรรมใด ยอมมผลกระทบตอการดาเนนงานของผประกอบการรายเดม ทงนเพราะคแขงรายใหมไดเขามาพรอมกบกาลงการผลตทเหนอกวาแล ะศกยภาพ ในการแยงชงสวนแบงการตลาด ( Market Share) ของผประกอบการรายเดมแตมอปสรรคทสาคญหลายประการ ทปดกนคแขงขนรายใหมไมใหเขาสตลาด เชน การประหยดตนทนตอหนวยเมอมปรมาณทมาก การสราง ความแตกตางในตวผลตภณฑ ตนทนทเกดจากความเปลยนแปลง ความตองการเงนทน การสรางชองทาง การจดจาหนาย เปนตน

51

3. อ านาจตอรองจากลกคาหรอผซอ ผซอสนคาหรอบรการในอตสาหกรรมอาจใชอานาจตอรองกบผประกอบการไดหลายวธ เชน

การขอลดสนคาหรอบรการ การลดปรมาณการซอสนคาจากอตสาหกรรมนนๆ เปนตน ปจจยทจะทาใหผซอ มอานาจตอรองมหลายประการ เชน การซอในปรมาณทมาก กลมผซอมกรวมตวกนเพอสรางอานาจตอรอง สนคาหรอบรการของซพพลายเออรไมมความแตกตาง และผซอมความร มขอมลขาวสารเกยวกบโครงสรางตนทนของซพพลายเออร

4. อ านาจตอรองของซพพลายเออรหรอผขายปจจยการผลต อาจมผลกระทบตอศกยภาพการทากาไรของกจการไดหลายแนวทาง คอการขนราคาสนคา

ทเปนชนสวนประกอบหรอวตถดบ การลดคณภาพของสนคาหรอบรการทนาเสนอตอลกคาในอตสาหกรรมนน สถานการณททาใหเกดอานาจตอรองสาหรบซพพลายเออรมหลายประการ เชน มซพพลายเออรนอยราย หาสนคาทดแทนไดยาก หรอไมมสนคาทดแทน ความสาคญของสนคาหรอบรการของซพพลายเออรทมตอผซอ ซพพลายเออรสรางความแตกตางในตวผลตภณฑสงหรอการเปลยนซพพลายเออรกอใหเกดตนทนทสง

5. อปสรรคทเกดจากสนคาทดแทน การมสนคาทดแทนยอมกอใหเกดผลกระทบตอตวสนคาทขายอยเดมในตลาด ทงนเพราะ

หากผบรโภคไดทาการเปรยบเทยบราคาสนคา จะเหนไดวา สนคาทดแทนมราคาทถกกวามาก ดงนนการทจะแขงขนกบสนคาทดแทนไดตองพยายามสรางความแตกตางในตวผลตภณฑ รกษาคณภาพ เพมคณคาใน ตวผลตภณฑและสรางภาพพจนทดอยางตอเนอง

อปสรรคของ ผเขามาใหม

อานาจการตอรอง อานาจการตอรอง

ของผขายวตถดบ ของผซอ อปสรรคของสนคาทดแทน

หรอบรการทดแทน

ภาพท 2.8 ผลกระทบจากแรงกดดน 5 ประการของ Michael E. porter ทมา: มลลกา ตนสอน, กลยทธธรกจ, สานกพมพเอกซเปอรเนท, 2544.

การทดแทน

ผซอ

คแขงขนในอตสาหกรรม

การแขงขนกนระหวาง ธรกจทมอย

ผขายวตถดบ

ผเขามาใหม

52

การวเคราะหสภาพแวดลอมทางการตลาด เพลนทพย โกเมศโสภา ( 2546) การดาเนนธรกจในปจจบน ดาเนนอย ทา มกลาง

การเปลยนแปลงของปจจยภาวะแวดลอมตางๆอยตลอดเวลา ซงสามารถจาแนกได 3 ประการ ดงน 1. ปจจยภาวะแวดลอมมหภาค ( Macro environment) จดเปนภาวะแวดลอมภายนอกอนไดแก เศรษฐกจ การเมอง กฎหมาย สงคม วฒนธรรม ประชากรศาสตร เทคโนโลย และสภาพแวดลอมทางกายภาพ 2. ปจจยภาวะแวดลอมภายใน ( Internal environment) อนไดแก สภาพแวดลอม จากหนวยงานและหนาทงานตางๆภายในองคกร เชน ฝายผลต ฝายการเงน ฝายการตลาด การจดองคกรทเกยวกบคณภาพ ชอเสยง ภาพลกษณ ตนทน ประสทธภาพการผลต อนกอใหเกดความไดเปรยบหรอเสยเปรยบทางการแขงขน 3. ปจจยภาวะแวดลอมทเกยวของกบการด าเนนงานกจการ ( Task environment) ซงไดแก ลกคา คแขงขน คนกลางทางการตลาด ผจดสงวตถดบ เปนตน

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2546) นกการตลาดไดแบงสภาวะแวดลอมออกเปน 2 กลม คอ กลมแรกเปนสภาวะแวดลอมทควบคมได กลมทสองเปนสภาวะแวดลอมทควบคมไมได 1. สภาวะแวดลอมทควบคมได ไดแก ปจจยทนกการตลาดสามารถเขาไปกากบดแลได ปจจยเหลานจะอยภายใตการควบคมและการตดสนใจของนกการตลาด เชน การกาหนดวตถประสงค การเลอกตลาดเปาหมาย การจดองคกรทางการตลาดและการกาหนดสวนประสมทางการตลาด 2. สภาวะแวดลอมทควบคมไมได แบงออกเปน 2 อยาง คอ สภาวะแวดลอมมหภาคและจลภาค 2.1 สภาวะแวดลอมมหภาค ( Macro environment) ไดแก สภาวะแวดลอมทางดานประชากรศาสตร สภาพทางเศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาต เทคโนโลย สงคมและวฒนธรรมซงอยภายนอกองคกรแตสงผลกระทบตอการตลาดในระยะยาว 2.2 สภาวะแวดลอมจลภาค ( Micro environment) ไดแก สภาพภายใน ตวองคกรเอง ผจดจาหนายวสด สถาบนการตลาด ลกคา คแขงขน และสาธารณชนซงเปนสภาพแวดลอม ทเกยวของกบงานในหนาททางการตลาดอยางใกลชดและสงผลกระทบโดยตรงตอการดาเนนงานทางการตลาด

การน าแนวคดมาประยกตใช ผจดทา ไดนา Five Forces Model มาวเคราะหถงสภาพแวดลอมของคแขงขน ทาใหทราบถงแนวทางในการแขงขนของตลาดน าดม เพอนาโอกาสท โรงงานมมาใชใหเกดประโยชนสงสด และจดการหรอหลกเลยงกบอปสรรคเพอใหเกดผลกระทบตอกจการของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนนอยทสด

53

2.10 แนวคดสวนผสมทางการตลาด สวนผสมทางการตลาด มสวนประกอบทงหมด 4 สวน คอ 1. ผลตภณฑ (Product)

2. ราคา (Price) 3. ชองทางการจดจาหนาย (Place) 4. การสงเสรมทางการตลาด และการขาย (Promotion)

ผลตภณฑ (Product)

ผลตภณฑประกอบไปดวยสนคาและการบรการทมงสรางความพงพอใจ ใหแกผบรโภค ผลตภณฑจะสรางความพงพอใจใหแกผบรโภคไดเพยงใด ผประกอบการจะตองใสในในความตองการ ของผบรโภคเปนหลก โดยคานงถงกลยทธในการสรางขอไดเปรยบทางการแขงขนดวย

ประเภทของผลตภณฑ ผลตภณฑหลก เนนประโยชนหลกของผลตภณฑ เปนเหตผลหลกทผบรโภคซอผลตภณฑ เชน ซอบานเพอพกอาศย

สนคาและบรการ ชนด ประเภท ขนาด

คณภาพ ประโยชน ลกษณะ

รปแบบ

ตราสนคา บรรจภณฑ การหบหอ

บรการ/การรบประกน

ราคา ราคาขาย

สวนลด สวนแถม

ระยะเวลาใหเครดต

ระยะเวลาชาระเงน

สถานทจ าหนาย

ชองทางการจดจาหนาย

พนทครอบคลม

การเลอกพอคาคนกลาง

สถานท

สนคาคงคลง การขนสง

การสงกาลงบารง

การสงเสรมการตลาด

โฆษณา ประชาสมพนธ กจกรรมสงเสรมการขาย

พนกงานขาย

การตลาดแบบตรง

กลมลกคาเปาหมาย ต าแหนงสนคา

ภาพท 2.9 สวนผสมทางการตลาด

54

ผลตภณฑทเนนลกษณะทางกายภาพ เปนลกษณะทผบรโภค สามารถรบรไดดวยประสาทสมผส รป รส กลน เสยง ความรสก ผลตภณฑคาดหวง เนนระดบความพงพอใจในผลตภณฑซง ผบรโภคคาดหวงวาจะไดรบนอกเหนอจากประโยชนหลก เชน เครองปรบอากาศ ประหยดไฟ กรองมลพษ และมดไซนทสวยงาม

ผลตภณฑควบ เปนการบรการหรอผลประโยชนเพมเตมทธรกจ มอบใหแกผบรโภค เชน สถานบรการน ามน ใหบรการเชดกระจก เตมลมยางกบลกคา

ผลตภณฑทเนนดานศกยภาพ เปนลกษณะใหมๆของผลตภณฑ เชนลาโพงจวทมคณภาพเทยบลาโพงขนาดมาตรฐาน ครมปรบสภาพผวใชแลวสาวขนใน 7 วน

ราคา (Price) ราคา เปนคณคาของผลตภณฑในรปแบบของตวเงน คณคาของผลตภณฑนนจะขนอยกบ

ผลประโยชนทไดรบเมอเปรยบเทยบกบราคาของคาเงน ราคาเปนสวนผสมทางการตลาดประการเดยวทธรกจ ตองใหความสาคญ เนองจากราคาจะตองเปนทยอมรบของลกคา และจะตองทายอดขายใหกบกจการไดดวย โดยการตงราคาจะอยบนพนฐานของการแขงขน และความตองการในการซอสนคาของลกคา

เทคนคการก าหนดราคา 1. กลยทธการตงราคาโดยมงความส าคญทลกคา

1.1 กลยทธการเจาะตลาด 1.1.1 Penetration pricing เปนการกาหนดราคาของผลตภณฑใหม ใหราคาตากวาทลกคาคาดหวงไว หรอตากวาตลาด เพอใหเกดสวนการครองตลาดไดอยางรวดเรว ใชเมอกจการ มวตถประสงค ตองการเพมยอดขาย และเพมความเคลอนไหวในการซอสนคา

1.1.2 Skimming Pricing เปนการกาหนดราคาใหสงกวาคแขงขน เพอทจะใหตนทนกลบคนม าอยางรวดเรว หรอเปน กลยทธทเหมาะสมกบกจการทตองการสรางคณคาใหกบผลตภณฑใหสงกวาคแขงเหมาะกบลกคาทตดสนใจซอดวยคณภาพ เตมใจทจะจายใหในราคาทสงกวา เหมาะกบผลตภณฑทมความออนไหวตอราคานอย เพอเปนการรกษา ตาแหนงผลตภณฑ สรางภาพพจน เชน I Berry ทขายไอศกรม ผลไมมราคาสงกวาไอศกรมทวไป เพอยกระดบของกจการ 1.2 กลยทธการตงราคาตามจตวทยา 1.2.1 การตงราคาเพอใหเกดความภาคภมใจแกลกคา เชน เครองประดบ น าหอม 1.2.2 ตงราคาเลขค เพราะทาใหเหมอนราคาถกกวา

1.2.3 ตงราคาอางอง เปนการตงราคาสนคาเพอรานคาปลกและเปนราคา ทผบรโภคคาดหวงวาควรจะเปนเชนนน

2. กลยทธการตงราคาโดยมงเนนภายใน 2.1 การตงราคาโดยบวกเพมจากตนทน 2.2 การตงราคาเพอใหไดราคาตามเปาหมาย

55

ชองทางการจดจ าหนาย (Place) เปนการกาหนดชองทางจดจาหนาย และการกระจายตวสนคาไปยงผบรโภค โดยใชชองทาง

ใดชองทางเดยว หรอจะใชทงหมดเลยยอมได ซงการกาหนดชองทางการจดจาหนายผประกอบการควรคานง ถงภาพลกษณของผลตภณฑและพฤตกรรมของกลมลกคาดวย

ประเภทของชองทางการจดจ าหนาย 1. ชองทางตรง คอการขายตรงใหแกผบรโภค

2. ชองทางออม คอการขายผานคนกลาง เชน ผคาสง ผคาปลก ตวแทนจาหนาย 3. ชองทางการจดจาหนายรปแบบใหมๆ เชน Telemarketing, Internet Website การสงเสรมการตลาด (Promotion)

เปนการสอสารทางการตลาดเพอแจงขาวสาร เพอจงใจใหเกดพฤตกรรมการซอตลอดจน เตอนความทรงจาของผบรโภคเกยวกบผลตภณฑ การบรการ และกจการ ซงทาไดโดย

1. การโฆษณา (Advertising) สรางใหเกดการรจกผลตภณฑ การบรการ และกจการ การโฆษณาจะตองวางแผน เชน

- ตงวตถประสงคในการโฆษณา - สอถงลกคากลมใด - การเลอกใชสอโฆษณา - ขอความทใชโฆษณา - เวลาและระยะเวลาสาหรบการโฆษณา - งบประมาณในการโฆษณา

2. การขายโดยใชพนกงานขาย Sale Person - การนาเสนอผลตภณฑหรอการบรการ โดยใชพนกงานขาย - มงการสรางสมพนธทดกบลกคา - สามารถตอบขอสงสยแกลกคาไดทนท - มตนทนสง แตผลตอบแทนกสงเชนกน - เหมาะกบผลตภณฑทมมลคาสง การใชงานซบซอน หรอเปน ผลตภณฑ

ทเปนนวตกรรม เทคโนโลยสง 3. การสงเสรมการขาย (Sale Promotion) เปนกจกรรมทเนนการกระตนยอดขาย

อยางเรงรด เปนกจกรรมทเกดขนเปนครงคราว มตนทนในการสงเสรมการขาย ผประกอบการควรจะมงบประมาณในสวนของการสงเสรมการขายดวย เชน

- การจดแสดงสนคา ณ จดซอ - การจด Display แสดงสนคาหนาราน - การแจกตวอยางสนคา - สะสมคะแนน หรอแสตมป - การแจกของแถม

56

- การแจกคปองสวนลด - การขายสนคาลดราคา - การซอสนคา เพอใหลกคานาชนสวนของสนคาไปรวมกจกรรมอนๆ

4. การประชาสมพนธ (Public Relation) เปนการสรางกจกรรมสงเสรมความสมพนธระหวางธรกจ พนกงาน ผขาย รฐบาล ลกคา และชมชน เนนการสรางประโยชนใหแกชมชนโดยรวม เปนการทากจกรรมรวมกนระหวางหนวยงานตาง ๆ เปนการใหความรเกยวกบผลตภณฑสกลมลกคา หรอชมชน เปนการสรางภาพพจนของกจการ

การน าแนวคดมาประยกตใช การแขงขน ระหวางธรกจ ทมคแขงขนมากรายจาเปนอยางยงทตองคานงถงปจจยตางๆท

สามารถนามาเปนกลยทธ เพอให น าดมวอเตอร เปนทตองการของ ลกคา อนไดแก การสรางความแตกตางใหกบผลตภณฑ การกาหนดราคาใหเปนทยอมรบของลกคาและอยบนพนฐานของการแขงขน การกาหนดชองทางการจดจาหนายใหเหมาะสมและเกดความสะดวกสบายตอลกคามากทสด ซงผ จดทาไดนามาปรบใชในการสงเสรมการขายใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

2.11 กจกรรม 5 ส 5 ส คอ การจดระเบยบของสถานททางาน ใหนาอยนาทางาน เปนระเบยบเรยบรอย สะอาด สวยงาม

มความปลอดภยมประสทธภาพและประสทธผลตองาน ดงน 1. เซร (SEIRI) หมายถง สะสาง หรอการแยกแยะใหชดเจน ไดแก การสารวจตรวจสอบ

สงของทอยโดยรอบสถานททางาน แลวทาการแยกแยะออกเปนของทจาเปน 2. เซตง (SEITON) หมายถง สะดวก หรอการจดใหเปนระเบยบ

3. เซโซ (SEISO) หมายถง สะอาดหรอการทาความสะอาด ไดแก การทาความสะอาดสถานททางาน 4. เซเคทซ (SEIKETTSU) หมายถง สขลกษณะ การดแลรกษาสถานททางานใหมความสะอาด เพอสขภาพอนามยและมความปลอดภยอยเสมอ 5. ชทสเกะ (SHISUKE) หมายถง สรางนสย และการรกษาระเบยบวนย

การเพมประสทธภาพในการทางานในดานการผลตและการบรการทมพนฐานจากการจดกจกรรม 5ส และพฒนาไปสระบบการบรหารงานคณภาพใหมประสทธภาพเพมมากขนซงจะใหความสาคญตอการ จดกจกรรม 5ส กอนการดาเนนกจกรรมในระบบคณภาพอนๆ ตอไป

ประโยชนทไดรบจากการท ากจกรรม 5 ส 1. ประโยชนทเกดกบพนกงาน ไดแก บรรยากาศและสภาพแวดลอมในการทางานดขนทาให

สถานททางานเปนระเบยบเรยบรอย พนกงานมขวญและกาลงใจในการทางาน สรางจตสานกใหกบพนกงานเพอทจะนาไปสการปรบปรง

57

2. ประโยชนทเกดกบเครองจกรและอปกรณ ไดแก ชวยปองกนปญหาทจะเกดจากการหยดอยางกะทนหนของเครองจก ร เครองจกรและอปกรณมความเทยงตรงแมนยา ชวยทาใหอายการใชงาน ของเครองมอยาวนานขน

3. ประโยชนทจะเกดกบกระบวนการผลต ไดแก ชวยลดเวลาในการขนยายวสด พนทบรเวณโรงงานมความสะอาดและเปนระเบยบ มการเกบรกษาวสดคงคลงอยางเปนระเบยบสามารถทจะตรวจสอบ และนามาใชงานไดงาย

การใชกจกรรม 5 ส รวมกบกจกรรมอน 1. การใชกจกรรม 5 ส กบกจกรรมกลมคณภาพ กจกรรม 5 ส สามารถใชรวมกบกจกรรม

กลมคณภาพ ได 2 ลกษณะ คอการใชกจกรรม 5 ส เปนพนฐานกอนทจะนากจกรรมกลมคณภาพไปใช และการใชกจกรรม 5 ส พรอมๆ กบการจดทากจกรรมกลมคณภาพ

2. การใชกจกรรม 5 ส กบกจกรรมการบารงรกษา ส สะอาด ถอไดวาเปนขนตอนแรก ของกจกรรมการบารงรกษา ซงการทาความสะอาดเครองจกรเทากบเปนการตรวจสอบ พนกงานททาความสะอาดเครองจกรของตนเองอยตลอดจะเกดความรกในเครองจกรและอปกรณ ทาใหสามารถสงเสรมใหมการบารงรกษาดวยตนเองไดงายและสะดวกมากขน

3. การใชกจกรรม 5 ส กบกจกรรมความปลอดภย สถานททางานทประสบความสาเรจ ในการดาเนนกจกรรม 5 ส จะชวยทาใหสภาพแวดลอมไมเปนพษ ปราศจากสงสกปรก ทาใหพนกงานมสขภาพ อนามย และความปลอดภยทด อตราการเกดอบตเหตกจะนอยลง

การน าแนวคดมาประยกตใช กจกรรม 5 ส ถกนามาปรบ ใชกบโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน เพอเปนการสรางสภาพแวดลอมทดใหแกโรงงานและตรงตามมาตรฐาน GMP การนากจกรรม 5 ส ไปใชอยางจรงจง และตอเนอง จะเปนการปรบปรงวธการทางานและปรบเปลยนพฤตกรรมพนกงานซงทาใหโรงงานมประสทธภาพมากขน

2.12 แนวคดการรกษาระเบยบวนยในการท างาน การทคนหมมากอยรวมกนเปนสงคมนน มความจาเปนทจะตองมกฎเกณฑในการปฏบตตนเพอใหสงคมสามารถดารงอยอยางสงบสข และมพฒนาการในทศทางทเหมาะสม องคกรเปนระบบ สงคม ทประกอบดวยบคคลจานวนมากทมความแตกตางทงในทางกายภาพและทางจตใจ ( Physical and Psychological Differences) มาอยรวมกน จงจาเปนตองมกฎเกณฑสาหรบการอยและกระทากจกรรมรวมกนอยางเหมาะสม เพอใหองคกรสามารถดาเนนงานใหบรรลวตถประสงคทกาหนดไวได ในทางปฏบตหนวยงานทรพยากร บคคล ขององคกรจะมหนาทควบคม ดแล และใหคาแนะนากบสมาชกขององคกร เพอใหสามารถปฏบตตามระเบยบ กฎเกณฑ และขอบงคบทองคกรกาหนดไดอยางเหมาะสม ตลอดจนพยายามศกษา วเคราะห และปรบปรงกฎเกณฑทมอยใหเกดความสอดคลองกบกาลสมยอยเสมอ เพอใหองคกรและสมาชกสามารถอยรวมกนไดอยางมความสขและเกดประโยชนสงสดแกทกฝาย

วนย หมายถง ระบบการชนาและและควบคมพฤตกรรมของคนหมมากใหเปนไปต ามแนวทาง ทกาหนด โดยอาศยเครองมอตางๆ เชน การลงโทษ การใหรางวล หรอการใหคาปรกษา

58

สวนประกอบของวนย 1. ระบบ วนยเปนระบบทองคกรนามาใชสาหรบชนาและควบคมใหสมาชกปฏบตตวตามท

องคกรตองการ เนองจากสมาชกแตละคนตางกมความแตกตางกนทงทางรางกายและจตใจ ถาองคกรไมมแนวทางใหสมาชกปฏบตอาจกอใหเกดความสบสน ความขดแยง และปญหาในการดาเนนงานขน ดงนนองคกรจงตองพฒนาระบบททาใหสมาชกเขาใจบทบาท หนาท วตถประสงครวม และสามารถปฏบตตวตามทองคกรตองการได

2. พฤตกรรม การแสดงออกของสมาชกมผลตอภาพลกษณ การดาเนนงาน และประสทธภาพขององคกร องคกรทสมาชกสามารถปฏบตตนไดสอดคลองกบวตถประสงคทตงไว ยอมมโอกาสกาวหนาในอนาคต ดงนนวนยจงถกนามาใชควบคมพฤตกรรมของบคลากรใหเปนไปตามแนวทางทองคกรตองการ

3. กลมคน วนยถกนามาใชกบกลมคนเพอแสดงพฤตกรรมตามแนวทางทตองการเพอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอย และเกดประสทธภาพในการดาเนนงาน เนองจากองคกรเกดขนจากการรวมตวของบคคลหลายคน ดงนนจงตองมขอกาหนดทสามารถทาใหบคลากรอยและกระทากจกรรมรวมกนได อยางเหมาะสม ตลอดจนสงเสรมใหองคกรสามารถดาเนนการไดตามวตถประสงคทตองการ

4. เครองมอ ระบบวนยจะตองอาศยเครองมอตางๆ มาใชควบคมใหกลมบคคลประพฤตตนตามทตองการ โดยทเครองมอเหลาน ไดแก การลงโทษ การใหรางวล และการใหคาปรกษา เนองจาก การดาเนนการทางวนยเปนเรองละเอยดออนและเกยวของกบความรสกของบคคล ดงนน ผทมหนาทรกษาวนยจะตองพจารณาถงความรนแรง ผลกระทบ และความเหมาะสมของเครองมอแตละประเภทกอนตดสนใจนามาใชกบพนกงาน เพอใหเกดประสทธภาพสงสด และไมกอใหเกดปญหาในอนาคต

วตถประสงคของวนย 1. สงเสรมพฤตกรรม ระบบวนยจะถกนามาใชในการสงเสรมพฤตกรรมทองคการตองการ

ใหสมาชกแสดงออก โดยใหรางวลแกพนกงานทประพฤตตวเหมาะสม เพอเปนการสงเสรมใหพนกงานรกษาและพฒนาพฤตกรรมนนอยางตอเนอง

2. ปองกนพฤตกรรม ระบบวนยจะถกนามาใชกบสมาชกเพอปองกนพฤตกรรมท ไมพงประสงคของบคลากรโดยการลงโทษ ตกเตอน หรอใหคาแนะนาแกพนกงานทประพฤตตนไมเหมาะสมหรอไมตรงตามความตองการขององคกร เพอบคลากรจะไดปรบปรงพฤตกรรมของตนใหเปนไปตามขอกาหนดขององคกร การสรางและการพฒนาพฤตกรรมของบคคลเปนเรองทเกยวของกบจตใจ( Psychological related Issues) โดยเฉพาะพฤตกรรมของกลมคนทตองอาศยความร ความเขาใจ และประสบการณมาประกอบกน ผทมหนาทรกษาวนยจะตองสรางความสอดคลองระหวางประยกตใชวตถประสงคทงสอง เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการสงเสรมพฤตกรรมทองคกรตองการและปองกนไมใหพนกงานประพฤตตน ไมเหมาะสม

59

ระบบวนยขององคกร 1. วนยทางลบ (Negative Discipline) เปนระบบวนยทใชความรนแรง โดยองคกร จะสราง

ขอกาหนดพรอมบทลงโทษเปนลาดบขนจากนอยไปหามาก ถาพนกงานไมปฏบตตามหรอเกดความผดพลาดในการปฏบตจะตองถกดาเนนการทางวนย โดยอาจจะพจารณาตามความบกพรอง เจตนา และปจจยแวดลอม การดาเนนการทางวนยในลกษณะนเปนการแกปญหาปลายเหต ซงไมสอดคลองกบวตถประสงคเบองตนของวนย ตลอดจนสรางภาพลกษณในทางลบ ตอองคกรและผทาหนาทรกษาวนย สงผลกระทบตอความรสกและความสมพนธของพนกงานในองคกรและขวญกาลงใจในการทางานของบคลากร และอาจกอใหเกดปญหาตอเนองในอนาคต ปจจบนหลายองคกรตระหนกถงความสาคญของการใชระบบวนยทางลบ เพอปรามมใหพนกงานประพฤตตวนอกขอบเขตทกาหนด ดงนนผทมหนาทรกษาวนยจะตองนาหลกการจดการปกครองและจตวทยามาประยกตใช เพอใหการดาเนนการทางวนยมประสทธภาพและสอดคลองกบวตถประสงคเบองตน โดยสรปเปนหลกการดาเนนการทางวนย ดงตอไปน ชดเจน หนวยงานดานวนยตองกาหนดบทลงโทษและขนตอนการดาเนนการอยางชดเจน เขาใจงาย และแจงใหพนกงานทกคนรบทราบ เพอปองกนมใหเกดความบกพรองขน ตลอดจนมความโปรงใสการดาเนนการ ไมเลอกปฏบตโดยการเออประโยชนแกพรรคพวกของตน เขาใจ หนวยงานดานวนยจะตองแจงขอบกพรองของบคลากร เหตผล และรายละเอยด ในการลงโทษใหแกพนกงานผถกดาเนนการทางวนย เพอใหเขาเกดความเขาใจ ปรบปรง หรอเลกพฤตกรรม ทไมเหมาะสมนน ตดตามผล การดาเนนการทางวนยมใชกจกรรมทกระทาครงเดยวเสรจ ดงนนหนวยงาน ดานวนยจะตองมหนาทตดตามผลการดาเนนการวาสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคลากรไดเพยงใด และตองมการสงเสรมหรอปรบปรงการดาเนนการอยางไร เพอใหการดาเนนงานเกดประสทธภาพในอนาคต เสรมแรง การดาเนนการทางวนยเปนกระบวนการตอเนองทถกนามาประยกตใชเพอใหกลมบคคลมพฤตกรรมตามทกาหนด ดงนนนอกจากการลงโทษตามขนตอนแลว หนวยงานดานวนยจะตอง ใหรางวลแกผปรบปรงพฤตกรรมอกดวย เพอเปนการกระตนใหบคลากรพฒนาและรกษาพฤตกรรมทตองการอยางตอเนอง 2. วนยทางบวก ( Positive Discipline) ระบบวนยทใชความรนแรงมไดกระทาใหบคลากรเกดพฒนาการทางพฤตกรรมอยางแทจรง แตบคลากรตองปฏบตตามขอกาหนดเพราะเกรงวาจะถกลงโทษทาใหเกดการตองเกบกด ความเครยด และแรงกดดน ซงจะสงผลตอประสทธภาพขององคกรในระยะยาว ดงนน มผพฒนาระบบวนยทไมใชความรนแรงโดยอาศยการกระตนใหบคลากรพฒนาตนเองจนมพฤตกรรมทองคกรตองการ ซงไมกอใหเกดปญหาตอเนองในอนาคต เดอ เซนโซ และรอบบนส ไดกลาวถงระบบวนยทางบวก ซงประกอบดวย 3 ขนตอน การเตอนดวยวาจา ( Oral Reminder) ระบบวนยทางบวกจะใชคาวา “การเตอน (Remind)” แทน “การตกเตอน (Warning)” เนองจากมความหมายทออนและเปนกนเองระหวางบคคลมากกวาโดยผมหนาท

60

รกษาวนยจะทาการบอกกบพนกงานดวยวาจาถงปญหา และสาเหตของทเกดขนปญหาเพอใหบคลากรไดรบทราบและดาเนนการปรบปรงตวใหเหมาะสม การเตอนเปนลายลกษณอกษร ( Written Reminder) ขนตอนนมความเปนทางการกวา การเตอนดวยวาจา เนองจากการใชวาจาอาจไมไดผลตามทตองการ โดยขนตอนนผททาหนาทรกษาวนยจะแจงเปนลายลกษณอกษรถงปญหา วธการแกไข และอาจมกาหนดระยะเวลาในการแกไขทแนนอนแกพนกงานเพอบคลากรดาเนนการปรบปรงตวเองภายในระยะเวลาทกาหนด การใหตดสนใจ ( Decision – making Leave) ถาการดาเนนการในขนตอนทผานมา ไมประสบความสาเรจ ผททาหนาทรกษาวนยจะใหบคลากรพกงานโดยอาจทจะไดรบคาตอบแทนเพอเปดโอกาสใหบคลากรตดสนใจวาจะปรบปรงตวหรอออกจากองคกร ระบบวนยทางบวกไดรบการยอมรบวามขอด คอ ไมกระทบกระเทอนตอความรสก ของพนกงาน และไมกอใหเกดปญหากบกลมบคคลทเกยวของ โดยเฉพาะสหภาพแรงงาน องคกรแรงงาน หรอองคการพฒนาเอกชน แตระบบวนยทางบวกถกวจารณวาไมเหมาะสมกบทกสถานการณเนองจากมความยดหยนเกนไป ไมทนตอเหตการณ ตลอดจนไมสามารถวดความเตมใจในการปรบปรงพฤตกรรมของพนกงาน ไดอยางชดเจน 3. การใหค าปรกษาแกพนกงาน ( Employee Counseling) นอกจากการดาเนนการทางวนยแลว องคกรอาจนาวธการใหคาปรกษาแกบคลากรเพอปรบปรงพฤตกรรมของบคลากรใหเหมาะสมมาใชกอนเรมดาเนนการทางวนย เนองจากปญหาทางวนยเปนปญหาทมความซบซอน ละเอยดออน และเกยวของ กบหลายปจจย ตลอดจนปญหาทพบอาจเปนเพยงสวนนอย หรอทเรยกวา “ยอดของภเขาน าแขง ( Tip of the Iceberg)” ซงการดาเนนการทางวนยอาจเปนการแกปญหาทปลายเหต ไมสามารถแกปญหาไดอยางแทจรง และอาจกอใหเกดปญหาตอเนองในอนาคต การใหคาปรกษาเปนวธการทนามาประยกตใชในหลายองคกร โดยทงผใหคาปรกษาและพนกงานจะรวมกนคนหา วเคราะห และพยายามแกไขสาเหตของปญหาใหหมดไป เพอมใหเปนตนเหตของปญหาแกทงองคกรและบคลากรอก ในทางปฏบตองคกรไมจาเปนตองเลอกใชระบบวนยเพยงระบบเดยว องคกรสามารถ นาระบบวนยทงสามมาประยกตใชใหเกดประโยชนสงสดในการกระตนใหบคลากรปฏบตตนตามทองคกรตองการได เพอปองกนมใหบคลากรประพฤตตนเบยงเบนจากขอบเขตทกาหนด โดยเฉพาะสถานการณปจจบนทมความผนแปรของกระแสสงคมสง ซงกอใหเกดแรงผลกดนทงดานบวกและดานลบตอบคลากร

การด าเนนการทางวนย งานวนยจะมขอบเขตครอบคลมความประพฤตของสมาชกทกคนในองคกร โดยท การดาเนนการทางวนยจะมความแตกตางตามประเภท ระดบความรนแรงของปญหา และผลกระทบทม ตอองคกร ดงนนการดาเนนการทางวนยจะตองมความศกดสทธและเดดขาด เพอทจะสรางการยอมรบ และปองกนพฤตกรรมทไมเหมาะสมของบคลากร ปกตการดาเนนการทางวนยสามารถกระทาเปนลาดบขนดงตอไปน

61

1. การตกเตอน (Warning) การตกเตอนเปนขนตอนแรกของการดาเนนการทางวนยทนยมใชในทกองคกร วธนเปนการดาเนนการทางวนยทมความรนแรงนอยทสด มกถกนามาใชเมอองคกรเรมรบทราบถงปญหา หรอปญหาไมมความรนแรง โดยทการตกเตอนสามารถแบงออกเปน 3 ระดบ ดงน การตกเตอนดวยวาจา (Verbal Warning) การตกเตอนดวยวาจาเปนขนตอนแรกทถกนามาใชเมอมปญหาทางวนย ผททาหนาทรกษาวนยจะบอกใหบคลากรรบทราบถงปญหาทเกดขนพรอมอธบายสาเหต เพอพนกงานจะไดปรบปรงตวหรอแกไขพฤตกรรมใหถกตองตามทองคกรตองการ การตกเตอนดวยวาจาพรอมบนทกขอมล ( Written Verbal Warning) ขนตอนนไดรบการยอมรบวาเปนขนตอนแรกของการดาเนนการทางวนย เนองจากมการดาเนนการทเรมมความเปนทางการ โดย ผททาหนาทรกษาวนยจะทาการตกเตอนพนกงานทกระทาผดดวยวาจาพรอมกบบนทกขอมลชวคราว (Temporary) การบนทกขอมลจะกระทาลงในแฟมสวนตวของผตกเตอนทไมเกยวของกบฐานขอมลดานบคลากรขององคกร โดยการบนทกชอของบคลากร วนท เหตการณ จดมงหมาย และผลลพธ เพอเปนหลกฐานอางองสาหรบการดาเนนการขนตอไป ถาบคลากรยงคงแสดงพฤตกรรมทเปนปญหาทางวนยอก การตกเตอนเปนลายลกษณอกษร ( Written Warning) การตกเตอนเปนลายลกษณอกษรเปนขนตอนแรกของการดาเนนการทางวนยอยางเปนทางการ ขนตอนนถกนามาใชเมอขนตอนทผานมาไมบรรลผลตามตองการ ผททาหนาทรกษาวนยจะแจงสาเหตขอบกพรองพรอมแนวทางแกไขตอพนกงานเปนลายลกษณอกษร พรอมทงบนทกขอมลลงในแฟมประวตของพนกงานในฐานขอมลเกยวกบบคลากรขององคกร 2. การพกงาน ( Suspension) การพกงานเปนการดาเนนการทางวนยในขนทรนแรงกวาการตกเตอน การพกงานถกนามาใชเมอการตกเตอนไมไดผลตามทตองการ หรอบคลากรกระทาความผดในขน ทรนแรง โดยทระยะเวลาการพกงานจะถกกาหนดตามความเหมาะสม เพอใหบคลากรไดมระยะเวลา ไดมระยะเวลาสานกและปรบปรงตวใหเหมาะสม ในทางปฏบตหลายองคการจะไมนยมใชวธการนเนองจาก มผลตอเนองในดานลบตอทงองคกรและบคลากรทถกดาเนนการ 3. การลดขน ( Demotion) ถาการพกงานไมสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคลากรไดองคกรอาจเลอกนาวธการลดขนมาใชแทนการไลออก เนองจากบคลากรนนยงมความสาคญตอองคกร หรอองคกรไมตองการหรอไมสามารถใชวธการอนทรนแรงกวาได การลดขนเปนวธการทางวนยทไมไดรบความนยมในทางปฏบต เนองจากวธนจะมผลตอเนองทางความรสกของบคลากรทถกดาเนนการ และมผลตอขวญและกาลงใจการทางานของพนกงานอนในองคกร ดงนนผมหนาทรกษาวนยจะตองพจารณาใหรอบครอบถงผลกระทบทอาจเกดจากการลดขนบคลากรกอนตดสนใจดาเนนการ 4. การตดเงนเดอน (Pay Cut) การตดเงนเดอนเปนการดาเนนการทางวนยขนรนแรงทหลายองคกรอาจเลอกใชเมอจาเปน การตดเงนเดอนถกนามาใชเปนทางเลอกสดทายแทนการไลออก เนองจากการ ไลบคลากรออกจากงานจะกอใหเกดผลเสย และคาใชจายทงโดยทางตรงและทางออมตอองคกร 5. การไลออก ( Dismissal) การไลออกเปนวธการทางวนยขนเดดขาดทองคกรนามาใชกบพนกงานทเหนวาไมมความเหมาะสมทจะใหรวมงานตอไป เนองจากบคลากรกระทาความผดทางวนยอยางรนแรง วธการนเปนขนตอนสดทายทางวนยทองคกรเลอกนามาใช เพราะเปนวธการทรนแรงและมผลกระทบ

62

ตอบคคลหลายระดบ ตงแตบคลากรทถกดาเนนการ เพอนรวมงาน องคกร และสงคมภายนอก เชน พนกงาน ทมอายมากตองประสบปญหาในการหางานใหม เพอนรวมงานเสยขวญและกาลงใจในการทางาน อาจมการเรยกรองความเปนธรรมผานสหภาพแรงงานหรอกระบวนการยตธรรมทางสงคม เปนตน ดงนนผทมหนาทดาเนนการทางวนยจะตองพจารณาอยางรอบคอบถงผลลพธทอาจเกดขนจากการไลบคลากรออกจากงานกอนตดสนใจดาเนนการ ในทางปฏบตการดาเนนการทางวนยอาจกระทาไมครบทกขนตอน โดยผททาหนาทรกษาวนยจะตองพจารณาตามความเหมาะสมของแตละองคกร นอกจากนผทาหนาทรกษาวนยขององคกรสมควรดาเนนการเชงรก เพอปองกนมใหเกดปญหามากกวาการดาเนนการแบบตอบสนอง และทาโทษ เพยงอยางเดยว เชน การแจงกฎระเบยบตางๆ ใหพนกงานรบทราบอยางชดเจน เพอปองกนความผดพลาดของพนกงานท เกดจากความไมรระเบยบวนยขององคกร นอกจากนองคการอาจตองปลกจตสานกในดานระเบยบวนยของพนกงานผานวธการตางๆ อยางตอเนอง เชน สงพมพ ปายประกาศ และการจดกจกรรมรณรงคเกยวกบระเบยบวนยขององคกร เปนตน เพอปองกนการกระทาผดโดยความสะเพรา ความพลงเผลอ หรอ ความรเทาไมถงการณ

การน าแนวคดมาประยกตใช การกาหนดกฎระเบยบใดๆกตามจาเปนตองไดรบการยอมรบรวมกน ดงนนเพอเปนการปองกนการฝาฝนหรอไมปฏบตตามกฎ ผจดทาไดรวมมอกบผประกอบการในการกาหนดใหมบทลงโทษดวยการการตกเตอนดวยวาจา การตกเตอนดวยวาจาพรอมบนทกขอมล การตกเตอนเปนลายลกษณอกษร

2.13 งานวจยทเกยวของ มานต พนนาโส (2546) ไดทาการศกษาการปรบปรงการบรหารงานภายในของ บรษท เมเจอร บสซเนส

จากด ประเดนปญหาทพบในระบบการจดการภายในของบรษท เมเจอร บสซเนสนนเปนประเดนปญหาอนเกดจากหลายๆสวนดวยกน คอ การจดแนวทางขององคกรทซบซอนและไมคลองตวในการปฏบตงานจรง การจดการดานบคลากรทจาเปนตองอาศยทกษะในการทางาน ณ สาขาทปฏบต การเขาออกของพนกงานทาใหความร และประสบการณอนถอเปนตนทนของการบรหารจดการไดศนยเสยไปดวย จาเปนอยางยงทจะตองทาให การหมนเวยนเขาออกของพนกงานมความเสถยร เพอใหตนทนเหลานพฒนามาเปนอตราการทากาไรตอชนไดมากขน การคดเลอกพนกงานจากนอกสายงายทาใหเกดความบกพรองในการทางานขามสายงานจงตองกลบมาพจารณาวาสงทจาเปนสาหรบการ โปรโมทหรอการคดเลอกควรมาจากดานใดบาง

เสาวนย ตรวรเวช (2544) การวางแผนพฒนาองคกรดวยกระบวนการเพมผลผลตกจกรรม 5 ส ของ

วทยาลยเทคนคอตสาหกรรม มประเดนปญหาทการจดกจกรรม 5 ส ถดถอย ผอานวยการประสง เปนผเผชญปญหา จงไดเรงปรบปรงแกไข โดยเรมจาก

1. การวเคราะห SWOT เพอหาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค 2. การวเคราะห Cause and Effect Diagram เพอหาสาเหตหลก 3. การวเคราะหแผนผงตนไม โดนนาสาเหตหลกและตองแกไขเรงดวนคอ บคลากรมาวเคราะหจน

63

สามารถไดเปนกจกรรมพรอมทงมการประเมนความเปนไปไดของกจกรรมและเนนบคลากรทรบผดชอบ ในแตละกจกรรม จนในทสดสามารถกาหนดเปนแผนฟนฟกจกรรม 5 ส ของแผนกวชาเทคนคโลหะ ซงเปนแผนกตวอยาง 5 ส และกาหนดพนธะสญญารวมกน ในการลดอตราถดถอยอยางนอย 10 % ตอ1 ปการศกษา จนนาไปสการปฏบตกจกรรม 5 ส จนเปนนสยเพอปรบปรงงานอยางตอเนอง

อดศร ตงรงเรองอย (2544) การเพมยอดขายน าดมอมรนทร หางหนสวนอมรนทร อนเตอรกรป เปนโรงงานผลตน าดมบรรจขวดภายใตชอผลตภณฑ น าดมอมรนทร โดยจดจาหนายภายในเขตจงหวดมหาสารคาม มยอดขายลดลงสบเนองมาจากภาวะเศรษฐกจตกตา ทาใหยอดขายลดลงยาวนานหลายเดอน จากการวเคราะหหาปญหาและแนวทางแกไขของหางฯ ซงจาเปนจะตองใชเครองมอและทฤษฎ SWOT Analysis, STP analysis, Strategic Planning มาชวยเพราะหวใจสาคญในการสรางรายไดของกจการคอ การขายหางฯ จาเปนทจะตองแสวงหาโอกาสในการขายใหมากทสด ดานการผลตภณฑควรมรการเปลยนแปลงผลตภณฑจากขวดทผลตจากเมดพลาสตกรไซเคล เปนเมดพลาสตกใหมบรสทธและพมพขอความใหผบรโภคมนในในคณภาพ ของสนคา ดานราคา การตงราคาโดยใชโปรแกรม ผลกาไรจงใจลกคา เพอจงใจใหรานคาสงสนคามากขน เปนโอกาสของหางฯ ทจะสรางยอดขาย ดานชองทางการจดจาหนาย โดยการเนนการรกษาชองทาง การจดจาหนายเดมและเสรมสภาพคลองดานการเงนใหรานคา เพมหนวยลดขายเงนสด และขยายชองทางการตลาดใหญๆ ทาใหกจการสามารถเขาถงลกคาและเพมจดขายใหมากขน ดานการประชาสมพนธ โดยใชวทยและสรางภาพพจนการจดจาและกระตนผบรโภคใหดมน าอมรนทรเพมขน ดงนนการทาทฤษฎ และเครองมอ ทง 3 อยางขางตนมาชวยในการปฏบตสามารถทาใหบรรลถงเปาหมายทวางไวได นตยา ศรนกล (2545) บรษท ศลปะโอสถ จากด ดาเนนธรกจเกยวกบการผลตและจดจาหนายยาสมนไพรรายใหญแหงหนงในจงหวดอบลราชธานไดเปดดาเนนธรกจมานานถง 60 ป ธรกจของบรษท ไดมความเจรญเตบโตอยางตอเนองมาโดยตลอด จากธรกจเจาของคนเดยวทมโรงงานขนาดเลก ตอมา ไดมการบรหารงานทเปนแบบครอบครว แลวพฒนาการบรหารงานมาเปนรปแบบของบรษททมระบบและหลกเกณฑในการบรหารงานมากขน เพอเพมประสทธภพในการบรหารงานและเพอรองรบกบการขยายโรงงาน ทมขนาดใหญขนใหสอดคลองกบความเจรญเตบโตของตลาดยาสมนไพร แตเนองจากสภาวะเศรษฐกจทตกตา จงสงผลทาใหตลาดอตสาหกรรมยาสมนไพรไดรบผลกระทบ ประกอบกบการแขงขนในตลาดทมความรนแรง เพราะบรษทคแขงแตละรายไดไดนากลยทธตางๆ มาใชในการแขงขน ทาใหทผานมานยอดขายยาสมนไพร ของบรษท มแนวโนมลดลงอยางตอเนอง ดงนนทางบรษทจงมความจาเปนอยางยงทจะตองใชการวางแผนการตลาดเขามาดาเนนเพอแกไขปญหาดงกลาว โดยจะมแผนทางดานการตลาด คอการพฒนาการตลาดทม การเพมพนทการจดจาหนายใหครอบคลมมากขน ควบคกบการสงเสรมการตลาดใ นรปแบบตางๆ การนาเอาสวนผสมทางการตลาดมาปรบใชใหเขากบจดแขงของบรษทและโอกาสทางการตลาดแลวนามาว างแผน เพอกระตนใหผบรโภคเกดความตองการใชยาสมนไพรในการรกษาอาการเจบปวยเพมมากขน สงผลให การดาเนนงานของบรษทบรรลเปาหมายทไดตงไว คอ การเพมยอดขายขนอก 10%

64

เมอไดทา การศกษาและวเคราะหถงสาเหตททาใหบรษทตองประสบกบปญหายอดขายลดลง พบวา สาเหตทเกดจากภายในบรษทนนมาจากการทบรษทไมเนนการสงเสรมการตลาดอยางจรงจง คอมการจด การสงเสรมการขายนอย จดใหมเฉพาะในกลมลกคาทเปนรานยาโดยการใหของแถมเมอซอสนคาในปรมาณ ทบรษทไดกาหนดไว และพนทการขายยาสมนไพรของบรษทไดขยายพน ทการขายแตยงไมครอบคลมการขาย ใหมความทวถงลกคาอยางเทาทควร ซงปจจยดงกลาวลวนเปนผลทาใหยอดขายยาสมนไพรของบรษทลดลง การวางแผนการตลาดทนามาใชในการแกปญหานนจะแบงการดาเนนงานออกเปนกจกรรมตางๆ ตามตาราง การปฏบตงาน ซงในแตละกจกรรมจะมขนตอนการดาเนนงาน ระยะเวลา และงบประมาณทแตกตางกน แผนการตลาดทไดกาหนดขนมานในระยะสนทางบรษทคาดวาจะเพมยอดขายยาสมนไพรใหไดตามเปาหมาย ทวางไว และในการวางแผนระยะยาวบรษทหวงวาจะสามารถสรางความพงพอใจใหแกลกคาไดมากขน พรอมกบเปนการชวยเพอขดความสามารถในการแขงขนกบคแขงขนในตลาดอตสาหกรรมยาสมนไพรได

บทท 3 ระเบยบวธวจย

การเพมประสทธภาพในการบรหารงานใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน มขอบเขต และวธการวจย ดงน

3.1 ประชากร 3.2 กลมตวยาง 3.3 พนทททาการวจย 3.4 ขอบเขตเนอหาทวจย 3.5 การเกบขอมล 3.6 เครองมอในการเกบขอมล 3.7 การวเคราะหและการแปรผลขอมล

3.1 ประชากร ไดทาการศกษาจากประชากร 2 กลม ดงน

กลมท 1 พนกงานโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน จานวนทงหมด 21 คน กลมท 2 ประชากรทอาศยอยในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกนจานวน 120,167 คน (รายงานสถตจานวนประชากร ณ เดอน ธนวาคม พ.ศ.2550)

3.2 กลมตวอยาง กลมท 1 เกบขอมลทงหมด 21 คน กลมท 2 ใชสตรการคานวณกลมตวอยางโดย Taro Yamane (1973) กรณทราบจานวนประชากร

n = 21 Ne

N

n = ขนาดกลมตวอยาง N = จานวนประชากร

e = ความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขน ระดบความเชอมนท 95 % หรอระดบนยสาคญ 0.05

n= 120,167/(1+120,167(0.05)2) = 398.67 400 คน ดงนนจงเกบแบบสอบถาม 400 ชด

3.3 พนททท าการวจย พนทททาการวจย คอ เขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน โดยมการสอบถามขอมลจาก ผประกอบการ

แบบตรวจสอบรายการ รวมทงแบบสอบถามทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน และแบบสอบถามปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน

3.4 ขอบเขตเนอหาทวจย การศกษาครงนเปนการศกษา ถงปญหาและหาแนวทางแกไข เพอเพมประสทธภาพในการบรหารงานใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ไดแก ดานการจดการ ดานบคลากร และดานการตลาด สามารถกาหนดขอบเขตประเดนทจะทาการศกษาไวอยางชดเจน ดงน

3.4.1 ดานการจดการ การจดทากจกรรม 5 ส เปนกจกรรมการจดระเบยบความเรยบรอย ภายในโรงงาน เพอให

เกดสภาพ แวดลอม ทด ม ความเปน ระเบยบ เกดความปลอดภย นาไปสประสทธภาพการปฏบตงาน ตรงตามมาตรฐาน GMP

3.4.2 ดานบคลากร การจดผงโครงสรางองคกร โดยแบงหนาทออกเปนฝาย ไดแก ฝายการเงน/บญช ฝายผลต

และฝายขาย กาหนดกฎระเบยบและบทลงโทษเพอชแจงใหพนกงานทราบ และใช เปนมาตรฐานในการ ปฏบตตอไป และจดทา Job Description และ Job Specifications เพอแจงใหพนกงานทราบถงหนาทและความรบผดชอบของตนเองอยางชดเจน

การจดการเชงกลยทธ ไดแก การกาหนดวสยทศน พนธกจ วตถประสงค เปาหมาย เพอใหโรงงานสามารถดาเนนงานตามพนธกจอนนาไปสการบรรลวตถประสงคและเปาหมายทกาหนดไว

แบบสอบถามทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนไดนามาใชเปนแนวทางในการสรางแรงจงใจใหกบพนกงาน 3.4.3 ดานการตลาด แบบสอบถาม ปจจยทใช ในการตดสนใจซอน าดม ของผบรโภค ในเขตเทศบาลเมอง จงหวดขอนแกน เพอใชเปนแนวทางในการจดทากลยทธการสงเสรมการขายใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

3.5 การเกบขอมล ขอมลปฐมภม (Primary Data) ไดแกการหาขอมลจากแหลงขอมล 2 แหลง คอ

- บทสมภาษณผประกอบการ และการสงเกตการณพรอมทงบนทกแบบตรวจสอบรายการ - แบบสอบถามทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน จานวน

21 ชด แบบสอบถาม ปจจยทใช ในการตดสนใจ เลอก ซอน าดม ของผบรโภค ในเขตเทศบาล จงหวดขอนแกน จากกลมตวอยางจานวน 400 ชด

ขอมลทตยภม ( Secondary Data) เปนการ เกบรวบรวม ขอมลของโรงงาน และ จากการศกษาคนควา ทางเอกสาร ตารา เวปไซต และงานวจยทเกยวของ

3.6 เครองมอในการเกบขอมล ผจดทาไดกาหนดเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ทงหมด 3 ชนด คอ แบบสอบถาม บทสมภาษณ

และการสงเกตการณพรอมทงบนทกแบบตรวจสอบรายการ ซงแบบสอบถามจะแบงออกเปน 2 ชด คอ

1. แบบสอบถามทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน สวนท 1 ขอมลทวไปผกรอกแบบสอบถาม

สวน ท 2 ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

2. แบบสอบถามปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน สวนท 1 ขอมลทวไปของผกรอกแบบสอบถาม สวนท 2 ปจจยทางการตลาดทใชประกอบการตดสนใจ เลอก ซอน าดม ของผบรโภค

ในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน

3.7 การวเคราะหและการแปรผลขอมล การวเคราะหขอมล ไดนาขอมลทไดจากแบบสอบถาม ของผบรโภค ในเขตเทศบาล จงหวดขอนแกน

จานวน 400 ชด มาวเคราะห โดยใช รอยละ ( Percentage) คาเฉลย ( Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation)

คาเฉลย (Mean) โดยใชสตร (สพจน บญแรง, 2549)

สตร x = n

x

เมอ x = คาเฉลย

n = ผลรวมของคะแนนทงหมด

x = ขนาดกลมขอมลจากการวเคราะหงาน

การวดระดบความพงพอใจ และระดบความสาคญ ใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ในการวเคราะหขอมลและนาเสนอในรปแบบตารางประกอบคาบรรยาย โดยการใหคะแนน (Rating Scale) 5 ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด โดยมการใหคะแนนสาหรบมาตราสวนประมาณคา ดงน

มากทสด ระดบคะแนน 5 คะแนน มาก ระดบคะแนน 4 คะแนน ปานกลาง ระดบคะแนน 3 คะแนน นอย ระดบคะแนน 2 คะแนน นอยทสด ระดบคะแนน 1 คะแนน

การประเมนผลโดยการแบงชวงการแปรผลตามหลกของการแบงอนตรภาคชน (Class interval) โดยใชสตรคานวณความกวางของอนตรภาคชน (สพจน บญแรง, 2549) ดงตอไปน

ความกวางของอนตรภาคชน = พสย/จานวนชน = (5-1)/5 = 0.8 เมอไดคาเฉลยความกวางของชวงชนแลว ผ จดทาไดกาหนดการแปลความหมายระดบความ พงพอใจและระดบความสาคญ ดงน คาเฉลย 4.21 - 5.00 หมายความวา มากทสด คาเฉลย 3.41 - 4.20 หมายความวา มาก คาเฉลย 2.61 - 3.40 หมายความวา ปานกลาง คาเฉลย 1.81 - 2.60 หมายความวา นอย คาเฉลย 1.00 - 1.80 หมายความวา นอยทส ด

บทท 4 วเคราะหผลการศกษาและการด าเนนงาน

การดาเนนงานเพอเพมประสทธภาพการบรหารงานของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน มรายละเอยด ดงน

-การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค (SWOT analysis)

-การวเคราะหอทธพลของการแขงขน 5 ประการ (Five forces model) -การวเคราะหสวนประสมทางการตลาด (4P’s) -แบบสอบถามทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน -แบบสอบถาม ปจจยทใช ในการ ตดสนใจซอน าดม ของผบรโภค ใน เขต เทศบาล เมอง

จงหวดขอนแกน -แบบตรวจสอบรายการ (Check Sheet) -การจดการเชงกลยทธ -กจกรรม 5 ส -กาหนดโครงสรางองคกรและตาแหนงงาน -กาหนดกฎระเบยบพนกงาน -กาหนดเงนพเศษและสวสดการใหแกพนกงาน -กลยทธการสงเสรมการขาย -แผนระยะยาว

การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค (SWOT analysis)

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของ โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน เพอหา จดแขงและใชประโยชนจากโอกาสทมอย หรอหาจดออนและหลกเลยงจากอปสรรค ทจะเปนผลเสยตอธรกจได การวเคราะหดงกลาวจะชวยใหการตดสนใจของผประกอบการในการดาเนนงานมประสทธภาพมากขน จดแขง

- ผลตภณฑน าดม วอเตอรผานการตรวจสอบคณภาพน าจากศนยวทยาศาสตรการแพทย และได ใบรบรองจากองคการอาหารและยา และไดรบการรบรองคณภาพมาตรฐาน GMP จากกระทรวงสาธารณสข

- ผลตภณฑน าดม วอเตอรมราคาไมแพง เมอเทยบกบน าดมยหออนในระดบเดยวกน -โรงงานผลตตงอยใจกลางเมอง ทาใหสะดวกตอการจดสงใหลกคา

จดออน -ชนดของบรรจภณฑน าดมยงไมมความหลากหลาย เมอเทยบกบน าดมยหออน

-ขาดชองทางการกระจายสนคา โดยเฉพาะในเขตรอบนอกอาเภอเมองจงหวดขอนแกน -ขาดชองทางในการประชาสมพนธ คอการสงเสรมการขาย ซงเปนกจกรรมทเนนการกระตนยอดขาย โอกาส - ผคนนยมซอน าดมแบบบรรจขวดบรโภคเพอความสะดวกในการดาเนนชวตในปจจบน - อากาศทรอนขนโดยเฉพาะในชวงฤดรอนทาใหการจาหนายน าดมเพมสงขน อปสรรค -ปจจบนธรกจผลตน าดมมจานวนเพมขน ทาใหเกดการแขงขนระหวางธรกจสง ซงผลตภณฑน าดมแต

ละยหอนนมคณภาพและมาตรฐานทใกลเคยงกนมาก ทาใหลกคามอานาจในการตอรองดานราคาสงตามมาดวย

การวเคราะหอทธพลของการแขงขน 5 ประการ (Five forces model) การวเคราะหอทธพลของการแขงขน 5 ประการทาใหทราบถงความเคลอนไหวของตลาดน าดมใน

จงหวดขอนแกน และรถงแนวทางในการดาเนนธรกจเพอใหสามารถแขงขนกบผผลตน าดมรายอนๆ ได 1. ความรนแรงระหวางคแขงขนทมอยในตลาด (The intensity of rivalry among competitors)

ตารางท 4.1 เปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอน ดานผลตภณฑ

โรงงานน าดม สวนผสม

ทางการตลาด

น าดม วอเตอร

นาดม ศรพรรณ

นาดม แฟรนไชส

นาดม โคโรลส

นาดม ไกดวอเตอร

นาดม ทเค

นาดม วนเทควอเตอร

ดานผลตภณฑ

นาดมขวดเพทขนาด 500 ซม.3

- - - -

นาดมขวดเพทขนาด 600 ซม.3

- - - - - -

นาดมขวดเพทขนาด 750 ซม.3

- - - - - -

นาดมขวดเพทขนาด1,500 ซม.3

- - - - - -

นาดมขวดขาวขนขนาด800 ซม.3 -

นาดมบรรจแกลอนขนาด 20 ลตร

จากตารางเปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอนในดานผลตภณฑพบวา น าดมโคโรลส

มผลตภณฑทกขนาด น าดม ศรพรรณและน าดมแฟรนไชส มผลตภณฑ น าดมขวดเพทขนาด 500 ซม.3 น าดม ขวดขาวขนขนาด 800 ซม.3 และน าดมบรรจแกลอน ขนาด 20 ลตรเหมอนกน น าดมวอเตอร น าดมไกดวอเตอรและ น าดมทเค มผลตภณฑ ทเหมอนกนคอน าดมขวดขาวขนขนาด 800 ซม.3 และน าดมบรรจแกลอน ขนาด 20 ลตร สวนน าดมวนเทควอเตอรมเพยงผลตภณฑขนาดเดยวคอน าดมบรรจแกลอนขนาด 20 ลตร

ตารางท 4.2 เปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอน ดานราคา

โรงงานน าดม

สวนผสม

ทางการตลาด

น าดม วอเตอร

นาดม ศรพรรณ

นาดม แฟรนไชส

นาดม โคโรลส

นาดม ไกดวอเตอร

น าดม ทเค

นาดม วนเทควอเตอร

ดานราคา นาดมขวดเพท ขนาด 500 ซม.3 (บาท/โหล)

- 40 42 50 - - -

นาดมขวดเพท ขนาด 600 ซม.3

(บาท/โหล)

- - - 60 - - -

นาดมขวดเพท ขนาด 750 ซม.3

(บาท/โหล)

- - - 65 - - -

นาดมขวดเพท ขนาด1,500 ซม.3

(บาท/โหล) - - - 102 - - -

นาดมขวดขาวขนขนาด800 ซม.3 (บาท/โหล)

35 35 37 38 35 35 -

นาดมบรรจแกลอนขนาด 20 ลตร (บาท/ถง)

10 12 12 15 12 12 12

จากตารางเปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอนในดานราคาพบวา น าดมขวดเพทขนาด500ซม.3

ของน าดม ศรพรรณ และน าดมแฟรนไชส จาหนายในราคาทใกลเคยงกน มเพยงน าดมโคโรลสทจาหนายในราคาทสง สวนผลตภณฑน าดมขวดขาวขนขนาด800 ซม.3 และน าดมบรรจแกลอนขนาด 20 ลตร ผผลตทกรายจาหนายในราคาทใกลเคยงกน มเพยงน าดมโคโรลสทจาหนายในราคาทสงกวารายอน

ตารางท 4.3 เปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอน ดานชองทางการจดจาหนาย

โรงงานน าดม

สวนผสม

ทางการตลาด

น าดม วอเตอร

นาดม ศรพรรณ

นาดม แฟรนไชส

นาดม โคโรลส

นาดม ไกดวอเตอร

นาดม ทเค

นาดม วนเทควอเตอร

ดานชองทางการจดจ าหนาย

บรการจดสงลกคา ถงท

บรการโทรสงซอ

สงจาหนายรานคา

จากตารางเปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอนในดานชองทางการจดจาหนายพบวา ผผลต

ทกรายมบรการจดสงลกคาถงท บรการโทรสงซอ และสงจาหนายรานคา เหมอนกนทกราย

ตารางท 4.4 เปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอน ดานการสงเสรมการขาย

โรงงานน าดม สวนผสม

ทางการตลาด

น าดม วอเตอร

นาดม ศรพรรณ

นาดม แฟรนไชส

นาดม โคโรลส

นาดม ไกดวอเตอร

นาดม ทเค

นาดม วนเทควอเตอร

ดานการสงเสรมการขาย ลดราคาน าดม - - - - - - - แจกของแถม - - - - - - - จาหนายน าดม

หนาราน - - - - - - -

จากตารางเปรยบเทยบน าดมวอเตอรกบคแขงขนรายอนในดานการสงเสรมการขายพบวา ไมม

ผผลตรายใดทมการสงเสรมการขายใหแกลกคา

ตารางท 4.5 ยอดขายและสวนแบงตลาดของน าดมในจงหวดขอนแกน ป 2551

ทมา: โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

จากตารางขางตนพบวาน าดมโคโรลสมยอดจาหนายและสวนแบงการตลาดมากทสด ทาใหน าดม โคโรลสเปนผนาในตลาดน าดม สวนน าดมวอเตอรรวมถงผผลตน าดมรายอนๆ อยในฐานะผตาม

ทมา: โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ภาพท 4.1 สวนแบงตลาดของน าดมในจงหวดขอนแกน ป 2551

รายชอน าดม ยอดขาย(บาท) สวนแบงตลาด(%) นาดม โคโรลส 8,429,860 15.49 นาดม แฟรนดไชน 6,152,140 11.30 นาดม ศรพรรณ 5,759,310 10.58 นาดม วอเตอร 5,477,710 10.06 นาดม ไกดวอเตอร 3,695,240 6.79 นาดม ทเค 3,289,650 6.04 นาดม วนเทควอเตอร 3,054,250 5.61 นาดม อนๆ 47 ราย 18,569,520 34.12 รวม 54,427,680 100

2. อปสรรคจากคแขงขนทเขามาใหมในตลาด (The treats of new entrants to the market) ธรกจประเภทผลตน าดมเปนธรกจทมการแขงขนการอยางสง เพราะ เปน สนคาทไมม ความแตกตางกน ลกคาจงสามารถเลอกซอไดตามความเหมาะสมและความพงพอใจของลกคา เพราะฉะนนภาวะคกคามจากคแขงขนรายใหมจงสามารถเขามาในธรกจไดงายและแขงขนสง 3. อ านาจการตอรองของผขายปจจยการผลต (The bargaining power of suppliers)

โรงงานผลตขวดพลาสตกอาจมการเพมราคาหรอลดคณภาพสนคา ใหกบโรงงานผลตน าดมได เนองจากผขายปจจยการผลตมจานวนนอยราย (โรงงานผลตขวดพลาสตกมจงหวดนครราชสมา กาฬสนธ นครพนม) การทมผขายปจจยการผลตนอยราย อาจทาใหมอานาจในการตอรอง เชน ขอขนราคาวตถดบ ขนราคาคาจดสง ซงจะทาใหเกดผลกระทบกบตนทนการผลตของโรงงานผลตน าดมได

4. อ านาจตอรองของผซอ (The bargaining power of buyers) ผบรโภค น าดมมทางเลอกในการ เลอกซอ เนองจากมคแขงขนรายอน จานวนมาก ราคาและ

ความแตกตางของผลตภณฑไมตางกนมาก ลกคาบางรายตดสนใจซอน าดมบรโภคเพราะชอเสยงและความคนเคยของยหอน าดม นนๆ ซงน าดมทเปนทรจกของคนสวนใหญนนผบรโภคจะมความนยมซอมากกวาเมอเทยบกบ น าดมยหออน ทงนลกคาสามารถเลอกสงซอตามความสะดวกของตวเองมากทสด

5. อปสรรคจากผลตภณฑททดแทนกนได (The threat of substitute product) ขอจากดดานราคาของ น าดม เมอราคาของ น าดม ทมอยสงขน นอก เหนอจากผลตภณฑ ททดแทนกนไดแลว ลกคาจะเปลยนแปลงไปใชสนคาทดแทนนนได เพร าะลกคามทางเลอกมากในการเลอกซอสนคาทดแทน เชน น าดมหยอดต เปนตน

ดงนนโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน จงตองพจารณาถงจดแขง และโอกาส ทมอย แลวนามาใชใหเปนประโยชน เพอการไดเปรยบทางการแขงขน พจารณาถงจดออนและอปสรรคเพอหาแนวทางกาจดจดออนหรอหลกเลยงเพอใหเกดผลกระทบตอธรกจนอยทสด รวมถงการใหความสาคญ กบปจจยภายนอกดานตาง ๆ ทเขามาเกยวของกบการแขงขน เพอเปนการสรางความไดเปรยบทางการแขงขนในระยะยาว

การวเคราะหสวนประสมทางการตลาด (4P’s)

การวเคราะหสวนประสมทางการตลาดของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน เพอใหทราบถงขอด ขอเสยของปจจยทง4ดานของผลตภณฑ ซง การแขงขนทมคแขงขนมากรายจาเปนอยางยงทตองคานงถงปจจยตางๆ เพอ สามารถนามาเปนกลยทธ เพอให น าดมวอเตอร เปนทตองการของ ลกคา อนไดแก การสรางความแตกตางใหกบผลตภณฑ การกาหนดราคาใหเปนทยอมรบของลกคาและอยบนพนฐานของการแขงขน การกาหนดชองทางการจดจาหนายใหเหมาะสมและเกดความสะดวกสบายตอลกคามากทสด ซงผ จดทาไดนาขอมลทไดมาปรบใชในการกาหนดกลยทธการสงเสรมการขายใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

1. ผลตภณฑ (produce) นาดมวอเตอรไดมระบบการผลตททนสมย ซงระบบการผลตน าดมบรรจขวดของน าดม

วอเตอรผลตในระบบซอฟเทนเนอรมาตงแตตน และกไดมการพฒนาปรบปรงระบบการผลตโดยเพมเครอง ผลตคลอรนไดออกไซดฆาเชอในการทาความสะอาดภาชนะ และ มไสแสงอลตราไวโอเลต ฆาเชอในน าดม

และผสมโอโซนในน าดม น าดมวอเตอรผานการตรวจคณภาพน าจากศนยวทยาศาสตรการแพทย และ ไดใบรบรองจากองคการอาหารและยา (ใบอนญาตเลขท 40-1-07633-1-0001 ) และไดรบรองคณภาพมาตรฐาน GMP จากกระทรวงสาธารณสข ซงการทผลตภณฑมเครองหมาย อย. รบรองมาตรฐานทางดานความสะอาด ของผลตภณฑและความสะอาดในกระบวนการผลต เปนปจจยสาคญอกประการหนงท ทาใหผบรโภคมนใจและรสกปลอดภยในการบรโภคน าดม ผลตภณฑน าดมตรา วอเตอร มทงหมด 2 ประเภท คอ -นาดมบรรจแกลลอน 20 ลตร

-นาดมบรรจขวดขาวขน 800 ซม.3 2. ราคา (price)

นาดมวอเตอร จาหนายน าดมแบบบรรจแกลลอน 20 ลตร จาหนายในราคาถงละ 1 0 บาท และแบบขวดขาวขน800 ซม.3 ราคาโหลละ 35 บาท ซงราคาทจาหนายไมมความแตกตางกบคแขงขนรายอนมากนก

3. การจดจ าหนาย (place) โรงงานน าดมวอเตอร จาหนายน าดมโดยจาหนายผานพอคาคนกลาง ไดแก รานคา รานอาหาร

เปนตน และจาหนายใหแกลกคาโดยตรงไดแก บานพกอาศย หอพก ธนาคาร สวนราชการ เปนตน โดยการจดสงจะใชรถยนตบรรทกน าดมออกจาหนาย เพอจดสงใหลกคาในเขตอาเภอเมองขอนแกน ชองทาง การจดจาหนายน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนจะอยในลกษณะดงน

ภาพท 4.2 การจดจาหนายผานพอคาคนกลาง

ภาพท 4.3 การจดจาหนายใหแกลกคาโดยตรง

สาเหตทใชพอคาคนกลางจาหนายน าดม 1. พอคาคนกลางทาหนาทการจาหนายแทนผผลต ซงจะทาใหสามารถจาหนายน าดมไดเขาถงตลาดอยางทวถง ทาใหสามารถสรางยอดขายไดมากขน 2. พอคาคนกลางทาหนาทสงเสรมการตลาดดวย เนองจาก พอคาคนกลางอยใกลชด ลกคามากกวาผผลต ทาใหทราบความตองการของลกคาไดดกวาผผลต

โรงงานน าดมวอเตอรจงหวดขอนแกน

ผบรโภค

รานคา, รานอาหาร

บานพกอาศย, หอพก ธนาคาร, สวนราชการ

โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

พนกงานขาย

พนกงานขาย

3. พอคาคนกลางทาชวยใหเกดการประหยดตอขนาดการผลต การทพอคาคนกลางชวยในการจาหนายสนคาใหเขาถงลกคาไดอยางทวถง ทาใหจาหนายไดในปรมาณทมาก มผลทาใหมการผลต ตอครงจานวนมาก สงผลใหตนทนตอหนวยลดลง

4. การสงเสรมการตลาด (promotion) นาดมวอเตอร มลกษณะการจดจาหนายแบบคาสง ดงนน ในสวนของการสงเสรมการตลาด

กจการเลอกใชการสงเสรมการ ตลาดโดยใชพนกงานขายออกจดสงน าดมตามรานคา รานอาหาร บานพกอาศย หอพก ธนาคาร สวนราชการ เปนตน แบบสอบถามทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

แบบสอบถามทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน แบงออกเปน 2 สวน โดยใชอตราสวนรอยละและระดบความพงพอใจ ในการวเคราะหขอมล ดงน

ตารางท 4.6 ขอมลทวไปของพนกงาน

เพศ จ านวน(คน) รอยละ ชาย 15 71.4 หญง 6 28.8

อาย จ านวน(คน) รอยละ ตากวา 20 ป 2 9.52 20-25 ป 7 33.33 26-30 ป 4 19.05 31-35 ป 6 28.57 มากกวา 35 ป 2 9.52

ต าแหนง จ านวน(คน) รอยละ ฝายการเงนและบญช 1 4.76 ฝายผลต 5 23.81 ฝายขาย 15 71.43

จากตารางขอมลทวไปของพนกงานพบวา เปนพนกงานเพศชายจานวน 15 คน คดเปนรอยละ 71.4 เพศหญงจานวน 6 คน คดเปนรอยละ 28.8 อาย 20-25 ปมจานวน 7 คน คดเปนรอยละ 33.33 อาย 31-35 ป มจานวน 6 คน คดเปนรอยละ 28.57 อาย26-30 ปมจานวน 4 คน คดเปนรอยละ 19.05 อายต ากวา 20 ปมจานวน 2 คน คดเปนรอยละ 9.52 อายมากกวา 35 ปมจานวน 2 คน คดเปนรอยละ 9.52 ฝายขาย มจานวน 15 คน คดเปนรอยละ 71.43 ฝายผลตมจานวน 5 คน คดเปนรอยละ 23.81 การเงนและบญชมจานวน 1 คน คดเปนรอยละ 4.76

ตารางท 4.7 ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ดานสถานทปฎบตงาน

ทศนคตของพนกงาน ทมตอโรงงานน าดมวอเตอร

จงหวดขอนแกน

กอน

การจดกจกรรม 5ส หลง

การจดกจกรรม 5ส

x S.D.

ระดบ

ความพงพอใจ

x S.D. ระดบ

ความพงพอใจ

ดานสถานทปฎบตงาน

ความสะอาดของโรงงาน 2.74 1.050 นอย 4.26 0.735 มากทสด อากาศภายในโรงงานถายเทไดสะดวก 3.14 0.779 ปานกลาง 3.38 0.943 ปานกลาง ความปลอดภยในระหวางการปฏบตงาน 2.92 1.072 ปานกลาง 3.51 0.694 มาก การจดวางสงของอยางเปนระเบยบ 2.46 1.025 นอย 4.35 0.765 มากทสด มแสงสวางเพยงพอ 3.44 0.853 มาก 3.72 0.841 มาก เครองจกรและอปกรณเหมาะสม ตอการใชงาน

4.41 0.756 มากทสด 4.38 0.846 มากทสด

จากตารางขางตน กอนการดาเนนงาน พบวา ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวด

ขอนแกน เรอง เครองจกรและอปกรณเหมาะสมตอการใชงานมระดบความพงพอใจมากทสด(คาเฉลย 4.41) มแสงสวางเพยงพอมระดบความพงพอใจมาก(คาเฉลย 3.44) อากาศ ภายในโรงงาน ถายเทไดสะดวก มระดบ ความพงพอใจปานกลาง(คาเฉลย 3.14) ความปลอดภยในระหวางการปฏบตงานมระดบความพงพอใจปานกลาง(คาเฉลย 2.92) ความสะอาด ของโรงงานมระดบความพงพอใจนอย(คาเฉลย 2.74) การจดวางสงของอยาง เปนระเบยบมระดบความพงพอใจนอย (คาเฉลย 2.46)

หลงจากการจดกจกรรม 5ส เพอแกปญหาดานสถานทปฏบตงาน พบวาเครองจกรและอปกรณเหมาะสมตอการใชงานมระดบความพงพอใจมากทสด(คาเฉลย 4.38) การจดวางสงของอยางเปนระเบยบมระดบความพงพอใจมากทสด(คาเฉลย 3.35) ความสะอาด ของโรงงานมระดบความพงพอใจมากทสด(คาเฉลย 4.26) มแสงสวางเพยงพอมระดบความพงพอใจมาก(คาเฉลย 3.72) ความปลอดภยใน ระหวาง การปฏบตงาน มระดบความพงพอใจมาก(คาเฉลย 3.51) อากาศ ภายในโรงงาน ถายเทไดสะดวก มระดบความพงพอใจปานกลาง (คาเฉลย 3.38)

ตารางท 4.8 ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ดานสวสดการ

ทศนคตของพนกงาน ทมตอโรงงานน าดมวอเตอร

จงหวดขอนแกน

กอน

การด าเนนงาน หลง

การด าเนนงาน

x S.D.

ระดบ

ความพงพอใจ

x S.D. ระดบ

ความพงพอใจ

ดานสวสดการ คาตอบแทนทไดรบเพยงพอ ตอการดาเนนชวต

2.76 1.073 ปานกลาง 3.53 0.764 มาก

มการใหคาตอบแทนอยางเหมาะสมกบงาน 3.61 0.946 มาก 4.18 0.861 มาก มคาตอบแทนอนๆนอกจากรายไดหลก 2.54 1.048 นอย 4.25 0.647 มากทสด คณสามารถใชวนหยด/วนลาไดตามสทธ 4.09 0.831 มาก 3.84 0.795 มาก

คณไดพกผอนอยางเตมทในเวลาพก 3.66 0.775 มาก 3.52 0.815 มาก จากตางรางขางตน กอนการดาเนนงานพบวา ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวด

ขอนแกน เรองคณสามารถใชวนหยด/วนลาไดตามสทธมระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 4.09) คณไดพกผอน อยางเตมทในเวลาพก มระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 3.66) มการใหคาตอบแทนอยางเหมาะสมกบงาน มระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 3.61) คาตอบแทนทไดรบเพยงพอตอการดาเนนชวต มระดบความพงพอใจปานกลาง (คาเฉลย 2.76) มคาตอบแทนอนๆนอกจากรายไดหลกมระดบความพงพอใจนอย (คาเฉลย 2.54)

หลงจากการดาเนนการแกปญหาดานสวสดการ โดยการกาหนดเงนพเศษและสวสดการพนกงานพบวา มคาตอบแทนอนๆนอกจากรายไดหลกมระดบความพงพอใจมากทสด (คาเฉลย 4.25) มการใหคาตอบแทนอยางเหมาะสมกบงาน มระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 3.84) คณสามารถใชวนหยด/วนลาไดตามสทธมระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 4.18) คาตอบแทนทไดรบเพยงพอตอการดาเนนชวต มระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 3.53) คณไดพกผอนอยางเตมทในเวลาพกมระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 3.52)

ตารางท 4.9 ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ดานบคลากร

ทศนคตของพนกงาน ทมตอโรงงานน าดมวอเตอร

จงหวดขอนแกน

กอน

การด าเนนงาน หลง

การด าเนนงาน

x S.D.

ระดบ

ความพงพอใจ

x S.D. ระดบ

ความพงพอใจ

ดานบคลากร ขอบเขตในการทางานของทกคน มความชดเจน

2.43 1.034 นอย 4.46 0.861 มากทสด

มการวางตาแหนงบคคลและแบงหนาทอยางเหมาะสม

3.07 0.769 ปานกลาง 3.52 0.778 มาก

การมมนษยสมพนธระหวางบคลากร ในโรงงาน

3.96 0.931 มาก 3.71 0.752 มาก

ความมวนยในการปฏบตงานของพนกงาน 2.83 1.090 ปานกลาง 3.50 0.631 มาก มการชแจงกฎระเบยบใหทกคนทราบ 2.56 1.351 นอย 4.37 0.758 มากทสด

จากตารางขางตน กอนการดาเนนงานพบวาทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวด

ขอนแกน เรองการมมนษยสมพนธระหวางบคลากรในโรงงานมระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 3.96) มการวางตาแหนงบคคลและแบงหนาทมระดบความพงพอใจปานกลาง (คาเฉลย 3.07) ความมวนยในการปฏบตงานของพนกงานมระดบความพงพอใจปานกลาง (คาเฉลย 2.83) มการชแจงกฎระเบยบใหทกคนทราบมระดบความพงพอใจนอย (คาเฉลย 3.56) ขอบเขตในการทางานของทกคนมความชดเจน มระดบความพงพอใจนอย (คาเฉลย 2.43)

หลงจากการดาเนนการแกปญหาดานบคลากร โดยการกาหนดโครงสรางองคกรและตาแหนงงาน รวมทงกาหนดกฏระเบยบพนกงาน พบวา ขอบเขตในการทางานของทกคนมความชดเจน มระดบความพงพอใจมากทสด (คาเฉลย 4.46) มการชแจงกฎระเบยบใหทกคนทราบ มระดบความพงพอใจมากทสด (คาเฉลย 4.37) การมมนษยสมพนธระหวางบคลากร ในโรงงานมระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 3.71) มการวางตาแหนงบคคลและแบงหนาทอยางเหมาะสม มระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 3.52) ความมวนยในการปฏบตงาน ของพนกงานมระดบความพงพอใจมาก (คาเฉลย 3.50)

แบบสอบถามปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน

แบบสอบถาม ปจจยทใช ในการตดสนใจซอน าดม ของผบรโภค ในเขตเทศบาล เมองจงหวดขอนแกน ใชวธสมตวอยางตาม สะดวก ใชอตราสวนรอยละและระดบความสาคญของปจจยตางๆ เปนเกณฑการวดแบบสอบถามจานวน 1 ชดประกอบดวย 2 สวน ไดแก

ตารางท 4.10 ขอมลทวไปของลกคา

เพศ จ านวน(คน) รอยละ ชาย 173 43.25 หญง 227 56.75

อาย จ านวน(คน) รอยละ ตากวา 20 ป 21 5.25 20-25 ป 82 20.50 26-30 ป 97 24.25 31-35 ป 135 33.75 มากกวา 35 ป 65 16.25

ประเภทลกคา จ านวน(คน) รอยละ รานคา 104 26.00 รานอาหาร 93 23.25 สวนราชการ 67 16.75 บานพกอาศย 93 23.25 หอพก 11 2.75 ธนาคาร 32 8.00 อนๆ - -

จากตารางขอมลทวไปของลกคา พบวาเปนลกคาเพศหญงจานวน 227 คน คดเปนรอยละ 56.75 เพศชายจานวน 173 คน คดเปนรอยละ 43.25 อาย31-35 ปมจานวน 135 คน คดเปนรอยละ 33.75 อาย26-30 ปมจานวน 97 คน คดเปนรอยละ 24.25 อาย20-25 ปมจานวน 82 คน คดเปนรอยละ 20.50 อายมากกวา 35 ปมจานวน 65 คน คดเปนรอยละ 16.25 อายต ากวา 20 ปมจานวน 21 คน คดเปนรอยละ 5.25 ลกคาประเภทรานคามจานวน 104 คน คดเปนรอยละ 26.00 รานอาหาร มจานวน 93 คน คดเปนรอยละ 23.25 บานพกอาศยมจานวน 93 คน คดเปน รอยละ 23.25 สวนราชการมจานวน 67 คน คดเปนรอยละ 16.75 ธนาคารมจานวน 32 คน คดเปนรอยละ 8.00 หอพกมจานวน 11 คน คดเปนรอยละ 2.75

ตารางท 4.11 ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน ดานผลตภณฑ

ปจจยทางการตลาด X S.D. ระดบความส าคญ

ดานผลตภณฑ

การรบรองจากองคการสาธารณสข 4.27 0.778 มากทสด

ความสะอาดของบรรจภณฑ 4.31 0.852 มากทสด

ผลตภณฑหลากหลาย 3.56 0.964 มาก

รสชาต 3.62 0.972 มาก

กลน 3.59 0.966 มาก

จากแบบสอบถาม ปจจยทใช ในการตดสนใจซอน าดม ของผบรโภค ในเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน ดานผลตภณฑ พบวา ปจจยดาน ความสะอาดของบรรจภณฑ มความสาคญมากทสด(คาเฉลย 4.31) ปจจยดาน การรบรองจากองคการสาธารณสข มความสาคญมากทสด(คาเฉลย 4.27) ปจจยดานรสชาตมความสาคญมาก(คาเฉลย 3.62) ปจจยดาน กลน มความสาคญมาก(คาเฉลย 3.59) ปจจยดานผลตภณฑหลากหลายมความสาคญมากทสด(คาเฉลย 3.56)

ตารางท 4.12 ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน ดานราคา

ปจจยทางการตลาด X S.D. ระดบความส าคญ

ดานราคา ราคาเหมาะสมกบคณภาพ 4.36 0.832 มากทสด

ราคาเหมาะสมกบปรมาณ 3.89 0.991 มาก ราคาถก 4.43 0.698 มากทสด

จากแบบสอบถามปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน ดานราคาพบวา ปจจยดาน ราคาถกมความสาคญมากทสด(คาเฉลย 4.43) ปจจยดาน ราคาเหมาะสมกบคณภาพ มความสาคญมากทสด(คาเฉลย 4.36) ปจจยดานราคาเหมาะสมกบปรมาณมความสาคญมากทสด(คาเฉลย 3.89)

ตารางท 4.13 ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขต เทศบาล เมองจงหวดขอนแกน ดานการจดจาหนาย

ปจจยทางการตลาด X S.D. ระดบความส าคญ

ดานการจดจ าหนาย มบรการจดสงถงท 4.52 0.796 มากทสด จดสงสนคาถกตอง ครบตามทสง 3.47 0.932 มาก ความรวดเรวในการจดสง 4.61 0.754 มากทสด หาซอไดงาย 3.74 0.859 มาก

จากแบบสอบถามปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน ดานการจดจาหนายพบวา ปจจยดานความรวดเรวในการจดสง มความสาคญมากทสด(คาเฉลย 4.61) ปจจยดาน มบรการจดสงถงทมความสาคญมากทสด(คาเฉลย 4.52) ปจจยดานหาซอไดงายมความสาคญมาก(คาเฉลย 3.74) จดสงสนคาถกตอง ครบตามทสงมความสาคญมาก(คาเฉลย 3.47)

ตารางท 4.14 ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขต เทศบาล เมองจงหวดขอนแกน ดานการสงเสรมการตลาด

ปจจยทางการตลาด X S.D. ระดบความส าคญ

ดานการสงเสรมการตลาด มการลดราคา 4.80 0.892 มากทสด มการแจกของแถม 4.43 0.758 มากทสด การโฆษณาผานสอ 2.75 1.028 ปานกลาง มการแนะนาจากพนกงานขาย 2.82 0.984 ปานกลาง

จากแบบสอบถามปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน ดานการสงเสรมการตลาดพบวา ปจจยดานมการลดราคา มความสาคญมากทสด(คาเฉลย 4.80) ปจจยดาน มการแจกของแถม มความสาคญมากทสด(คาเฉลย 4.43) ปจจยดานมการแนะนาจากพนกงานขายมความสาคญ ปานกลาง(คาเฉลย 2.82) ปจจยดานการโฆษณาผานสอมความสาคญปานกลาง(คาเฉลย 2.74)

แบบตรวจสอบรายการ (Check Sheet) การนาแบบ ตรวจสอบรายการ มาใช โดยใชการสงเกตการทางานของพนกงานและสถานการณตางๆท

เกดขนในแตละวน เพอสงเกตดวาเกดปญหาอะไรขนบาง โดยขอมลทไดมดงน

ตารางท 4.15 แบบตรวจสอบรายการ

ประเดนปญหา วน

1 2 3 4 5 รวม 1.พนกงานมาสาย //// / //// /// // //// 19 2.พนกงานขาดงาน - / / - - 2 3.มน านองบรเวณพน /// //// // //// //// / //// 25 4.พนกงานขาดความกระตอรอรน

//// /// // // /// 15

5.พนกงานดมเหลา,สบบหร

//// //// //// //// / /// 22

6.วางสงของไมเปนระเบยบ ไมเปนหมวดหม กดขวางการทางาน

//// //// // //// //// //// //// ///

//// //// //// //// / 55

7.พนกงานไมสวมหมวกและผาปดปาก

/ - /// - - 4

8.พนกงานเกดการทางานซ าซอนกน

/ // / - // 6

รวม 148

ภาพท 4.4 แผนภมพาเรโต

จากแผนภมพาเรโตสามารถสรปผลของการพบปญหาทง 5 วน เรยงลาดบจากมากไปหานอย ไดดงน 1. วางสงของไมเปนระเบยบ ไมเปนหมวดหม กดขวางการทางาน มความถเกดขน 55 ครง คดเปน 37.16% 2. มน านองบรเวณพน มความถเกดขน 25 ครง คดเปน 16.89% 3. พนกงานดมเหลา, สบบหร มความถเกดขน 22 ครง คดเปน 14.86% 4. พนกงานมาสาย มความถเกดขน 19 ครง คดเปน 12.84% 5. พนกงานขาดความกระตอรอรน มความถเกดขน 15 ครง คดเปน 10.14% 6. พนกงานเกดการทางานซ าซอนกน 6 ครง คดเปน 4.05% 7. พนกงานไมสวมหมวกและผาปดปาก มความถเกดขน 4 ครง คดเปน 2.70% 8. พนกงานขาดงาน มความถเกดขน 2 ครงคดเปน 1.35%

โดยคาความถทกปญหาทงหมดทเกดขนทง 5 วน มคาความถรวมกน 1 48 ครง จากผลการศกษาพบวาเกดการ วางสงของไมเปนระเบยบ ไมเปนหมวดหม กดขวางการทางาน และ มน านองบรเวณพน เปนปญหา ทคนพบบอยทสด ซงปญหาทกลาวมาผจดทาไดนาแนวคดกจกรรม 5 ส มาเปนแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาว

problem

8 7 6 5 4 3 2 1

160

140

120

100

80

60

40

20

0

Percent

100

50

0

cumulative

percent frequency

1.35

2.70

4.05

10.14

12.84

14.86

16.89

37.16

8

7

6

5

4

3

2

1

frequency

การจดการเชงกลยทธ ปจจบนธรกจผลตน าดมมการแขงขนคอนขางสง ดงนนจงมความจาเปนอยางยง

ท ผประกอบการจะตองอาศยชนเชงในการบรหารทเหนอกวาคแขงใหทนตอ สภาวะการ แขงขนทเกดขน ในสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา การกาหนดทศทางขององคกรจะเปนแนวทางหนงทจะชวยใหผประกอบการ สามารถวางแผนการดาเนนงานของกจการใหเกดประสทธภาพและเพมขดความสามารถในการแขงขนระหวางธรกจเดยวกนได

วสยทศน “มงมนผลตและจาหนายน าดมทสะอาดและไดมาตรฐาน เพอเปนทางเลอกหนงของลกคา”

พนธกจ 1. เปนโรงงานผลตและจาหนายน าดมทไดมาตรฐานและมนใจได เพอตอบสนอง

ความตองการของลกคาเปนสาคญ 2. บรการทเปนเลศ มความรวดเรวในการจดสงดวยชองทางการจดจาหนายทเขาถง

และสะดวกตอลกคา รวมถงการตรงตอเวลาในการจดสงน าดม 3. จาหนายน าดมดวยราคาทเหมาะสมกบคณภาพโดยไมเอาเปรยบลกคา 4. พฒนาศกยภาพของพนกงานใหสามารถปฏบตงานไดอยางเตมความสามารถและ

ไดรบผลตอบแทนทเปนธรรม โดยมผบรหารเปนผดแล วตถประสงค

ผลตน าดมทสะอาดไดมาตรฐาน มบรการจดสงทอยางรวดเรวเพอความสะดวกและตรงตามความตองการของลกคา

เปาหมาย ยอดขายน าดมเพมขน 15% ภายในระยะเวลา 3 เดอน

1. ดานการจดการ จากการสมภาษณผประกอบการ จากแบบสอบถามและการสงเกตการณ พบวาโรงงานน าดมวอเตอร ไมมการจดวางสงของอยางเปนระเบยบและ เปนหมวดหม มน าขง น านองบรเวณพน การแตงกายพนกงาน ไมรดกม มเศษขยะอยรอบบรเวณโรงงาน ไมมการตรวจเชคเครองมอ เครองจกรอยางสมาเสมอ ซงทาใหโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ไมไดตามมาตรฐาน GMP ตารางท 4.16 สภาพแวดลอมภายในโรงงานเปรยบเทยบกบขอกาหนด GMP ของน าบรโภค

ขอก าหนด GMP ของน าบรโภค สภาพแวดลอมภายในโรงงาน

หมายเหต ตรงตาม มาตรฐาน GMP

ไมตรงตาม มาตรฐาน GMP

1. สถานทตงและอาคารผลต มเศษขยะอยรอบบรเวณโรงงาน

2. เครองมอ เครองจกร และอปกรณการผลต

- ไมมการจดวางสงของอยางเปนระเบยบและเปนหมวดหม - ไมมการตรวจเชคเครองมอ เครองจกรอยางสมาเสมอ

3. แหลงน า 4. การปรบคณภาพน า 5. ภาชนะบรรจ 6. สารทาความสะอาดและฆาเชอ 7. การบรรจ 8. การควบคมคณภาพมาตรฐาน 9. การสขาภบาล มน าขง น านองบรเวณพน

10. บคลากรและสขลกษณะผปฏบตงาน

การแตงกายพนกงานไมรดกม

11. บนทกและรายงาน จากตารางขางตน สภาพแวดลอมภายในโรงงานเมอ เปรยบเทยบกบขอกาหนด GMP ของน าบรโภค

พบวา โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนไมตรงตามมาตรฐาน GMP ซงสามารถแกปญหาดงกลาวไดโดยนากจกรรม 5ส มาใชดงตอไปน

กจกรรม 5ส 1. กจกรรมสะสาง

ผจดทาไดทาการ แยกของ สงของ ทไมจาเปน ออก เนองจากเอกสารตางๆภายในหองทางาน มมากเกนไป ทาใหยากตอการคนหาเอกสารทตองการใชงาน ซงเอกสารทไมเกยวของกบการทางาน ไดแก หนงสอพมพเกา นตยสารตางๆ กระดาษทใชแลว จะแยกออกจากเอกสารทจาเปนนนคอ ใบเชคสนคา ใบสงซอสนคา บลเงนสด บลคาน า คาไฟ เอกสารเงนเดอนพนกงาน และสมดบนทกรายชอลกคา

การปฏบตกจกรรมสะสางภายในโรงงาน ขนตอนท 1 สงสะสางคอ หนงสอพมพเกา นตยสารตางๆ กระดาษทใชแลว กลอง

กระดาษเปลา ปฏทนเกา และแจงรายละเอยดใหพนกงานทกคนทราบโดยทวกน ขนตอนท 2 กาจด เอกสารและสงของทไมจาเปนไดแก ขวดกาวทใชหมดแลว

ซลรดคอขวดทใชงานไมได ดวยการนาไป ทง สวนกระดาษทใชแลว หนงสอพมพเกา ปฏทนเกา และกลองกระดาษเปลา นาไปขาย

ขนตอนท 3 ผประกอบการตรวจสอบเพอใหมนใจวาการสะสางนนดาเนนการ ไดอยางถกตอง

ผลทไดรบจากกจกรรมสะสาง หองทางานมพนทใชสอย กวางขวาง ขน สามารถใชต ชนวาง โตะทางานให

เปนประโยชนมากขน เอกสารทจาเปนตอการใชงานสามารถหยบใชงานงาย สะดวก สงผลใหเกดสภาพแวดลอมภายในหองทางานทด 2. กจกรรมสะดวก

ผจดทาได จดเกบ และ จดวางสงของตางๆ ในหองทางานใหเปนระเบยบ เพอความสะดวก และปลอดภย โดยเรมดทการจดวางหรอจดเกบสงของตางๆ ในหองทางาน วาเปนระเบยบ หรอไม ซงพบวา การจดเอกสารและอปกรณตางๆ ยงไมเปนหมวดหม

การปฏบตกจกรรมสะดวกภายในโรงงาน จดกลมตามหมวดหม นนคอ กลมทเปนเอกสาร ไดแก เอกสารรายการซอ

ตางๆ บลคาน า คาไฟ เอกสารเงนเดอนพนกงาน เปนตน โดยนามาจดแยกไวในแฟมตางหาก กลมทเปนสมดไดแก สมดรายชอพนกงาน สมดลงเวลาพนกงาน สมดรายการขายน าดม สมดบนทกรายชอลกคา เปนตน นามาจดวางไวทชนวาง

จดกลมตามสายการผลต โดยฝาย ผลต ใหม ชนวางถงน า ไวสาหรบวาง ถงน า ททาความสะอาด เสรจเรยบรอย เพอรอการบรรจ สวนน าถงและน าข วดทบรรจ เสรจเรยบรอย ใหนามาวางเรยงดานนอกเพอใหฝายขายสะดวกตอการนาขนรถเพอจดสงใหลกคาตอไป

ผลทไดรบจากกจกรรมสะดวก สามารถ หยบใชงาน เอกสารและอปกรณไดงายและสะดวก ลดอบตเหต

ทจะเกดระหวางการปฏบตงาน

3. กจกรรมสะอาด

ผจดทาได ทาความสะอาดอปกรณ เครองมอ และสถานททางาน ไดแก การปด กวาด เชด ถเครองจกร อปกรณ รวมถงหองทางาน ดงน

ทาความสะอาดแบบตรวจสอบ โดยใชประสาทสมผส ทง 5 เพอคนหาความผดปกตของ สภาพเครองจกร อปกรณ และสถานท พบวายงมความสกปรกของหองทางาน พนโรงงาน คราบสกปรกตามอปกรณและเครองมอ

ทาความสะอาดโดยใชหลก 360 องศา คอ จากบนลงลาง จากในสดออกมานอกสด และขยายพนทการทาความสะอาดใหครอบคลมทงในหองทางานและภายในตวโรงงาน รวมถงการปดกวาดเชดถพนทวไป เชน พนโรงงาน ทางเดน เครองจกร อปกรณ ชนวางและโตะภายในหองทางาน รวมทงรถบรรทกน าดม โดย ทาความสะอาดใหปราศจาก ฝ น รอยเปอน คราบสนม และคราบน ามน

การท าความสะอาดในหองท างานและในโรงงาน

กาหนดหนาทความรบผดชอบ ออกเปนฝาย โดยฝายผลตรบผดชอบ กวาดบรเวณ พนโรงงานและทาความสะอาดเครองจกร ฝายธรการจดโตะทางาน ชนวางเอกสารใหมความสะอาดเรยบรอยและ เกบกวาดภายในหองทางานหลงเลกงาน ฝายขายทาความสะอาดรถและตรวจสภาพรถคนทตนเองใชงาน ดงน

ตารางท 4.17 ผรบผดชอบกจกรรม 5ส ของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ฝายรบผดชอบ หนาทรบผดชอบ รายชอผรบผดชอบ

ฝายผลต กวาดบรเวณพนโรงงานและ

ทาความสะอาดเครองจกร หนภาร, พรพรรณ, ศรพร, กรรณกา , สภาพร

ฝายธรการ

จดโตะทางาน ชนวางเอกสาร ใหมความสะอาดเรยบรอย และเกบกวาดภายในหองทางานหลงเลกงาน

ฐตมา

ฝายขาย ทาความสะอาดรถและ ตรวจสภาพรถ

เจษฎา, เสร, ประหยด, อาพล, บญมาก, สทศน, ฐากร,

สมหวง, คมกรช, ชชวาล, ตะวน, ทองอย, กรกฎ,

เกยรตภม, พงศกร

ผลทไดรบจากกจกรรมสะอาด สามารถ ยดอายการใชงานเครองจกรและอปกรณ สภาพแวดลอมภายในโรงงาน

และ หองทางานสะอาด เรยบรอยและ ปลอดภย สามารถแกไขปญหาความผดปกตของเครองมอ เครองใช ไดรวดเรว ทนเวลา สงผลใหกระบวนการผลตน าดมมคณภาพ

4. กจกรรมสขลกษณะ

กจกรรมสขลกษณะ จะเปนกจกรรมทตอเนองมาจากการ ทากจกรรม 3 ส แรก คอ สะสาง สะดวก และสะอาด โดยกา รปรบปรงใหดขน ซงสงท ยงแสดงใหเหนวากจกรรมสขลกษณะยงมขอบกพรอง ไดแก

- เรมมการเกบของทไมจาเปนเชน กลองกระดาษเปลา กระดาษทใชแลว ปฏทนเกา หนงสอพมพเกา นตยสารตางๆ

- ยงมสงสกปรก ฝ นผง รอยรวน ามนตามอปกรณ และเครองมอ - สภาพแวดลอมไมเหมาะตอสภาพการปฏบตงาน เชน ยงมน านองบรเวณพน - ยงมเศษกระดาษ กนบหร ทงตามพน ตามบรเวณรอบโรงงาน - สายไฟ สายโทรศพท สายคอมพวเตอร ยงมการวางอยางระเกะระกะ

การปฏบตในการท ากจกรรมสขลกษณะ 1. จดวางถงขยะในจดทเหมาะสมเพอความสะดวก นนคอในหองทางานและบรเวณ

รอบโรงงาน 2. ใหมถงน า สายยาง ไมกวาดน า ไมถพน ไวเพอความสะดวกตอการ

ทาความสะอาด 3. มวนเกบสายไฟ สายโทรศพท สายคอมพวเตอรไวอยางเปนระเบยบ 4. เชดทาความสะอาดอปกรณ เครองมอ ทกครงทใชงานเสรจ

ผลทไดรบจากกจกรรมสขลกษณะ โรงงานมสภาพแวดลอมทด เกดการทางานทปลอดภย และตรงตามมาตรฐาน GMP

5. กจกรรมสรางนสย เปนการอบรมสรางนสย ในการปฏบตงานตามระเบยบวนย กฎเกณฑของโรงงาน

อยางเครงครดสมาเสมอ การท ากจกรรมสรางนสย

เปนการ ปลกฝงการสรางนสยในการปฏบตตามกฎระเบยบของโรงงานอยางสมาเสมอ เพอใหพนกงานเกดความกระตอรอรน ดงน

1. ปฏบต 4ส แรกอยางสมาเสมอและตอเนอง 2. กาหนดแนวทางปฏบตเพอสรางความเปนระเบยบเรยบรอยในโรงงานใหชดเจน

โดยใหพนกงานทกคนชวยกนทาความสะอาดทกวนหลงเลกงาน เชน ลางพนโรงงาน เกบอปกรณทกอยางทใชงานเสรจใหเขาท และจดเตรยมอปกรณเพอการทางานวนตอไป

3. กาหนดผรบผดชอบ โดยหวหนาฝายผลตดแลพนกงานฝายลางและบรรจ ดวยการใหคาแนะนา สรางความเขาใจและตรวจสอบสภาพการใชงานของเครองจกร

ผลทไดรบจากกจกรรมสรางนสย

การปฏบตงาน งาน สะดวก รวดเรว ปลอดภย สภาพแวดลอมภายในโรงงานด ขน เมอเกดความเปนระเบยบเรยบรอยและเกดระบบการปฏบตงานทชดเจน สงทจะตามมากคอ ประสทธภาพการปฏบตงานทเพมขน การประเมนกจกรรม 5ส หลงจากทไดมการจดกจกรรม 5ส ใหแกโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ผจดทาจงไดกาหนดเกณฑการประเมนกจกรรม 5ส โดยใหผประกอบการเปนผประเมนกจกรรมทกดาน ซงสรปผลการประเมนไดดงน ตารางท 4.18 แบบประเมนกจกรรมสะสาง โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

กจกรรม 5ส รายละเอยด

ผลการประเมน กอนการจดกจกรรม 5ส

ผลการประเมน หลงการจดกจกรรม 5ส

ด พอใช ปรบปรง ด พอใช ปรบปรง

สะสาง

1. ไมมเศษวสด สงของ เครองมอ ทเกนความจาเปนอยในพนท

2. ของใชสวนตวไมมปะปนกบงาน 3. ไมมสงของกดขวางการทางาน หรอทางเดน

4. มการแยกเอกสารทไมจาเปน จากตารางขางตนพบวา กอนการจดกจกรรม 5ส มการแยกเอกสารทไม จาเปนอยในเกณฑพอใช ไมม

เศษวสด สงของ เครองมอทเกนความจาเปนอยในพน ท ของใชสวนตวไมมปะปนกบงา น และ ไมมสงของ กดขวางการทางานหรอทางเดนอยในเกณฑปรบปรง

หลงจากการนา กจกรรม 5ส มาใชในการแกปญหาดงกลาวพบวา ไมมเศษวสด สงของ เครองมอท เกนความจาเปนอยในพนท ไมมสงของกดขวางการทางานหรอทางเด น และมการแยกเอกสารทไม จาเปนอยในเกณฑด ของใชสวนตวไมมปะปนกบงานอยในเกณฑพอใช

ตารางท 4.19 แบบประเมนกจกรรมสะดวก โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

กจกรรม 5ส รายละเอยด

ผลการประเมน กอนการจดกจกรรม 5ส

ผลการประเมน หลงการจดกจกรรม 5ส

ด พอใช ปรบปรง ด พอใช ปรบปรง

สะดวก

1. การจดเกบเอกสารเปนหมวดหม 2. ชนวางเอกสารมการจดวาง อยางเปนระเบยบ

3. การจดวางวสด อปกรณสะดวก ตอการใชงาน

4. การหยบใชงานเอกสารตาง ๆ สามารถทาไดสะดวก

จากตารางขางตนพบวากอนการจดกจกรรม 5ส การหยบใชงานเอกสารตาง ๆ สามารถทาไดสะดวก อย

ในเกณฑพอใชการจดเกบเอกสารเปนหมวดหม ชนวางเอกสารมการจดวางอยางเปนระเบยบ และการจดวางวสด อปกรณสะดวกตอการใชงานอยในเกณฑปรบปรง

หลงจากการนา กจกรรม 5ส มาใชในการแกปญหาดงกลาวพบวา การจดเกบเอกสารเป นหมวดหม ชนวางเอกสารมการจดวางอยางเปนระเบยบอยในเกณฑด การจดวางวสด อปกรณสะดวกตอการใชงาน และการหยบใชงานเอกสารตาง ๆ สามารถทาไดสะดวกอยในเกณฑพอใช

ตารางท 4.20 แบบประเมนกจกรรมสะอาด โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

กจกรรม 5ส รายละเอยด

ผลการประเมน กอนการจดกจกรรม 5ส

ผลการประเมน หลงการจดกจกรรม 5ส

ด พอใช ปรบปรง ด พอใช ปรบปรง

สะอาด

1. ไมมคราบสกปรก ฝ น คราบน ามนตามอปกรณและเครองมอ

2. วสด อปกรณ เครองมอตางๆ อยในสภาพพรอมใชงาน

3. กระจกใสไมเปนคราบ 4. ความสะอาดของพนโรงงาน

จากตารางขางตนพบวา กอนการจดกจกรรม 5ส วสด อปกรณ เครองมอตางๆอยในสภาพพรอมใช งานอยในเกณฑพอใช ไมมคราบสกปรก ฝ น คราบน ามนตามอปกรณ และเครองมอ กระจกใสไมเปนคราบ และ ความสะอาดของพนโรงงานอยในเกณฑปรบปรง

หลงจากการนา กจกรรม 5ส มาใชในการแกปญหาดงกลาวพบวา วสด อปกรณ เครองมอตางๆ อยในสภาพพรอมใช งาน กระจกใส ไมเปนคราบ ความสะอาดของพนโรงงาน อยในเกณฑด ไมมคราบสกปรก ฝ น คราบน ามนตามอปกรณ และเครองมออยในเกณฑพอใช

ตารางท 4.21 แบบประเมนกจกรรมสขลกษณะ โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

กจกรรม 5ส รายละเอยด

ผลการประเมน กอนการจดกจกรรม 5ส

ผลการประเมน หลงการจดกจกรรม 5ส

ด พอใช ปรบปรง ด พอใช ปรบปรง

สขลกษณะ

1. ฝา เพดาน ผนง พน ชนวางเอกสาร โตะ อปกรณ ไมมการชารด

2. บรเวณรอบโรงงานสะอาด เรยบรอย

3. พนทภายในโรงงานมความปลอดภยมากขน

4. มการเกบสายไฟ สายโทรศพท สายคอมพวเตอร เรยบรอย และปลอดภย

5. อากาศถายเทไดด 6. จดวางถงขยะเหมาะสม

จากตารางขางตนพบวา กอนการจดกจกรรม 5ส ฝา เพดาน ผนง พน ชนวางเอกสาร โตะ อปกรณ ไมม

การชารด และ อากาศถายเทไดด อยในเกณฑพอใช บรเวณรอ บโรงงาน สะอาด พนทภายในโรงงาน มความปลอดภยมากขน มการเกบสายไฟ สายโทรศพท สายคอมพวเตอร เรยบรอยและปลอดภย และจดวาง ถงขยะเหมาะสมอยในเกณฑปรบปรง

หลงจากการนา กจกรรม 5ส มาใชในการแกปญหาดงกลาวพบวา บรเวณรอบโรงงานสะอาดเรยบรอย พนทภายในโรงงานมความ ปลอดภยมากขน มการเกบสายไฟ สายโทรศพท สายคอมพวเตอร เรยบรอยและปลอดภย อากาศถายเทไดด และจดวางถงขยะเหมาะสม อยในเกณฑด ฝา เพดาน ผนง พน ชนวางเอกสาร โตะ อปกรณ ไมมการชารดอยในเกณฑพอใช

ตารางท 4.22 แบบประเมนกจกรรมสรางนสย โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

กจกรรม 5ส รายละเอยด

ผลการประเมน กอนการจดกจกรรม 5ส

ผลการประเมน หลงการจดกจกรรม 5ส

ด พอใช ปรบปรง ด พอใช ปรบปรง

สรางนสย

1. มการกาหนดพนทรบผดชอบ อยางชดเจน

2. การจดกจกรรม5ส เปนไปตามมาตรฐานทโรงงานกาหนด

3. พนกงานใหความรวมมอ ในการปฏบตกจกรรม 5 ส

จากตารางขางตนพบวา กอนการจดกจกรรม 5ส มการกาหนดพนทรบผดช อบอยางชดเจน การจด

กจกรรม 5ส เปนไปตามมาตรฐานท โรงงานกาหนด และพนกงานให ความรวมมอ ในการปฏบต กจกรรม 5 ส อยในเกณฑปรบปรง

หลงจากการนา กจกรรม 5ส มาใชในการแกปญหาดงกลาวพบวา การดาเนนกจกรรม 5ส เปนไปตามมาตรฐานท โรงงานกาหนด มการกาหนดพนทรบผดช อบอยางชดเจน อยในเกณฑ ด พนกงานให ความรวมมอ ในการปฏบตกจกรรม 5 ส อยในเกณฑพอใช

2. ดานบคลากร จากการศกษารวบรวมขอมลโดยการสมภาษณผประกอบการและพนกงาน มรายละเอยดของหนาทตางๆดงน

1. ผจดการ ควบคมรบผดชอบวางแผนระบบงานดานการสรรหาวาจางและคดเลอก พนกงานทเหมาะสมกบหนาท

2. ฝาย การเงนและบญช จดการและดแลงานตาง ๆ ตามขอบขายและหนาทของ การเงน และบญช รบผดชอบจดการและดแลความเรยบรอยของเอกสาร

3. ฝายผลต(ลางภาชนะ) นาถงน าทไดกลบคนมาตรวจสอบการชารด กอนการลาง ทาความสะอาดเพอสงใหตอฝายบรรจน าดม และหมนตรวจสอบเครองลางอยเสมอ บารงรกษาใชงานอยาง ถกวธ ไมใหเกดการชารด

4. ฝายผลต(แผนกบรรจ) บรรจน าดมสะอาดลงในถง และขวด สงเกตดส กลนของน า 5. ฝายขาย นาน าดมออกไปสงใหลกคา โดยจดสงใหทนเวลาและตามจานวนทลกคาสง

พรอมทงเกบเงนและมการใหบรการทด

ก าหนดโครงสรางองคกรและต าแหนงงาน การจดโครงสรางองคกร ทาใหทราบวา “ ใครควรจะทาอะไร ” และ “ควรจะรวมกนทางานในแบบใด”

จากการสมภาษณผประกอบการ พบวาโรงงานน าดม วอเตอรไมมผงโครงสรางองคกรซงสงผลใหตาแหนงงานแตละหนาทไมชดเจน ผศกษาจงไดทาการจดผงโครงสรางองคกรขน โดยไดแบงหนาทออกเปนฝายตางๆ ไดแก ฝายการเงน/บญช ฝายผลต และฝายขาย โดยมผประกอบการเปนผดแลและควบคมโดยตรง

จากผงโครงสรางองคกรทชดเจน ทาใหพนกงานของโรงงานน าดม วอเตอรทราบตาแหนงหนาท

ของตนเอง ชวยลดปญหาการทางานทซ าซอนและกาวกายกนระหวางฝายตางๆ ทาใหผประกอบการสามารถมอบหมายงานไดตรงตามหนาทของพนกงาน

จากการสมภาษณผประกอบการและจากแบบสอบถามพนกงานโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน พบวาพนกงานไมทราบถงความรบผดชอบของตนอยางชดเจน ทาใหเกดการทางานทซ าซอนกน เนองจากโรงงานไมมการกาหนด ขอบเขตในการทางานของ พนกงาน ผศกษาจงไดทาการกาหนดภาระงานและ ความรบผดชอบของพนกงานขนตามความเหมาะสมและขอยอมรบของผประกอบการ เพอใชในการปฏบตงานและเปนแนวทางในการจดหาพนกงานใหม ดงน

ผจดการ

ฝายขาย หวหนาฝายผลต

แผนกบรรจ แผนกลางภาชนะ

ภาพท 4.5 โครงสรางองคกรโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ฝายการเงนและบญช

ตารางท 4.23 คาบรรยายลกษณะงาน

ค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ชอตาแหนงงาน (Job Title) ผจดการ ระดบของงาน (Job Level) ระดบสงการ อตราเงนเดอน ตามโครงสรางองคกร สาระสาคญของงาน โดยสรป

-รบผดชอบเกยวกบการควบคมและสงงานประจาวนของพนกงาน รวมถงการดาเนนงานตลอดจนเวลาทาการ ควบคมมาตรฐานคณภาพของโรงงาน และดาเนนงานใหเปนไปตามนโยบายและระเบยบทโรงงานกาหนด -กาหนดสวสดการและผลประโยชนพนกงาน -ควบคมรบผดชอบวางแผนระบบงานดานการสรรหาวาจางและคดเลอกบคลากรใหมจานวนทเหมาะสม -วางระบบภายในองคกรกบบคลากรฝายตางๆ

ความรบผดชอบ และหนาททจะตองปฏบต

-วางแผนการดาเนนงานในแตละวน เชน การตงยอดขายผลตภณฑประเภทตางๆ - ตรวจสอบตารางการทางานของพนกงาน -จดประชมอบรมพนกงานใหทางานอยางมประสทธภาพ -แจงขาวสารของทางโรงงานใหพนกงานทราบ -ควบคมการลงเวลาของพนกงาน -รบฟงความคดเหน ขอเสนอแนะ และปญหาจากพนกงาน

มาตรฐานในการปฏบตงาน 1. มาทางานตรงเวลา สมาเสมอ 2. มความมงมนทจะทาใหองคกรประสบความสาเรจ 3. มทศนคตทดตองานททา สนใจ กระตอรอรน และใหความรวมมอ ในการทางาน 4. มเหตผล รบฟงความคดเหนของผอน มความรบผดชอบ

คณสมบตของเฉพาะต าแหนงงาน (Job Specification) คณสมบตเฉพาะตาแหนง (Job Specification)

-เพศชาย/หญง -ระดบการศกษาปรญญาตรขนไปในสาขาบรหารธรกจ หรอสาขาทเกยวของ

คณสมบตอน ๆ (Other Qualification)

-มภาวะผนา มทกษะในการแกปญหา -มความละเอยดถถวนรอบคอบ -มความรดานการตลาดและการบรหาร -มความรเรองกระบวนการผลตและมาตรฐานคณภาพการผลตน าดม -มความสามารถดานการเจรจาตอรอง และการตดตอประสานงาน -มมนษยสมพนธทด

ค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ชอตาแหนงงาน (Job Title) ฝายการเงนและบญช ระดบของงาน (Job Level) ปฏบตการ อตราเงนเดอน วนละ 200 บาท สาระสาคญของงาน โดยสรป

-จดการและดแลงานตาง ๆ ตามขอบขายและหนาทของการเงนและบญช -รบผดชอบจดการและดแลความเรยบรอยของเอกสาร -รบเรองและประสานกบลกคา การรบสงพสดจดหมาย การเงน การดแลรกษาเครองมอ อปกรณ การเบกจายลวงหนา และอนๆ ทเปนงานอานวยความสะดวกตอพนกงานในโรงงาน

ความรบผดชอบ และหนาททจะตองปฏบต

-รบผดชอบตอการทาเอกสารรายงานตามทกาหนด เชน รายงานยอดขาย รายงานการสงสนคา -รบผดชอบดานการเงน อนไดแก รายไดจากการขายสนคา หรอรายจาย ทเกยวของกบการดาเนนงาน เชน คาน ามนรถ คาโทรศพท เงนเดอนพนกงาน เปนตน -รบผดชอบเกยวกบการตดตอลกคา

มาตรฐานในการปฏบตงาน

1. มาทางานตรงเวลา สมาเสมอ 2. มทศนคตทดตองานททา มความกระตอรอรน และใหความรวมมอ ในการทางาน 3. ปฏบตงานถกตอง รวดเรว เสรจตามเวลาทกาหนด มความรบผดชอบ มเหตผล รบฟงความคดเหนของผอน

คณสมบตของเฉพาะต าแหนงงาน(Job Specification)

คณสมบตเฉพาะตาแหนง (Job Specification)

-เพศหญง -วฒการศกษา ปวส. สาขาบญช หรอสาขาทเกยวของ -มประสบการณดานการทาบญชหรองานคยขอมลจะไดรบการพจารณา เปนพเศษ -มความรและทกษะในการใชโปรแกรม Microsoft Office, Words, Excel

คณสมบตอน ๆ (Other Qualification)

-มความละเอยดดรอบคอบ สามารถแกปญหาเฉพาะหนาไดด -มทกษะในการตดตอประสานงาน

ค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ชอตาแหนงงาน (Job Title) ฝายผลต(ลางภาชนะ)

ระดบของงาน (Job Level) ปฏบตการ อตราเงนเดอน วนละ 154 บาท (ตามกระทรวงแรงงานกาหนด) สาระสาคญของงาน โดยสรป

นาถงน าทไดกลบคนมาตรวจสอบการชารด กอนการลางทาความสะอาดเพอ สงใหตอฝายบรรจน าดม และหมนตรวจสอบเครองลางอยเสมอ บารงรกษา ใชงานอยางถกวธ ไมใหเกดการชารด

ความรบผดชอบ และหนาททจะตองปฏบต

-ตรวจสอบถงทชารดกอนนามาลางดวยเครองลางน ายา -นาถงมาลางตอดวยน าเปลาใหสะอาดเพอสงตอไปทแผนกบรรจ

มาตรฐานในการปฏบตงาน 1. มาทางานตรงเวลา สมาเสมอ 2. มความกระตอรอรน อดทน ละเอยดรอบคอบ และใหความรวมมอ ในการทางาน 3. ปฏบตงานถกตอง รวดเรว เสรจตามเวลาทกาหนด มความรบผดชอบ 4. คานงถงความปลอดภยขณะปฏบตหนาทและรกษาความสะอาดอยเสมอ

คณสมบตของเฉพาะต าแหนงงาน (Job Specification) คณสมบตเฉพาะตาแหนง (Job Specification)

-เพศหญง -อาย 18 ปขนไป -ไมจากดวฒการศกษา

คณสมบตอน ๆ (Other Qualification)

-มความอดทน และรบผดชอบตองานททา -มทกษะในการทางานรวมกบผอน

ค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ชอตาแหนงงาน (Job Title) ฝายผลต(แผนกบรรจ) ระดบของงาน (Job Level) ปฏบตการ อตราเงนเดอน วนละ 154 บาท (ตามกระทรวงแรงงานกาหนด) สาระสาคญของงาน โดยสรป

บรรจน าดมสะอาดลงในถง และขวด สงเกตดส กลนของน า และหมนตรวจสอบเครองสงน าวายงอยในสภาพด มการอดตน มสงแปลกปลอมหรอไม บารงรกษาเครองจกร ใชงานอยางถกวธไมใหเกด การชารด

ความรบผดชอบ และหนาททจะตองปฏบต

-สวมถงมอทกครงกอนทาการบรรจน าดมลงถงและขวด -บรรจน าทผานการฆาเชอดวยแสงอลตราไวโอเลตลงในขวดขาวขน และปดฝาใหสนท -บรรจน าทผานการฆาเชอดวยแสงอลตราไวโอเลตลงในถงแกลลอน ปดฝา และนาซลตดคอขวด ทมตราของน าดมตรา วอเตอร -ตรวจสอบความเรยบรอยทกครงกอนนาสงลกคา

มาตรฐานในการปฏบตงาน 1. มาทางานตรงเวลา สมาเสมอ 2. มทศนคตทดตองานททา สนใจ กระตอรอรน และใหความรวมมอ ในการทางาน 3. ปฏบตงานถกตอง รวดเรว เสรจตามเวลาทกาหนด มความรบผดชอบ 4. คานงถงความปลอดภยขณะปฏบตหนาทและรกษาความสะอาดอยเสมอ

คณสมบตของเฉพาะต าแหนงงาน (Job Specification) คณสมบตเฉพาะตาแหนง (Job Specification)

-เพศหญง -อาย 18 ปขนไป -ไมจากดวฒการศกษา

คณสมบตอน ๆ (Other Qualification)

-มความอดทน และรบผดชอบตองานททา -มทกษะในการทางานรวมกบผอน

ค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ชอตาแหนงงาน (Job Title) ฝายขาย ระดบของงาน (Job Level) ปฏบตการ อตราเงนเดอน วนละ 154 บาท (ตามกระทรวงแรงงานกาหนด)+ 2 % จากยอดขาย สาระสาคญของงาน โดยสรป

นาน าดมออกไปสงใหลกคา โดยจดสงใหทนเวลาและตามจานวนทลกคาสง พรอมทงเกบเงนและมการใหบรการทด

ความรบผดชอบ และหนาททจะตองปฏบต

-นาสนคาไปสงลกคาตามจานวนทสง -เรยกเกบเงนจากลกคา -ใหบรการดวยความเตมใจและสภาพ

มาตรฐานในการปฏบตงาน 1. มาทางานตรงเวลา สมาเสมอ 2. มทศนคตทดตองานททา สนใจ กระตอรอรน และใหความรวมมอ ในการทางาน 3. ปฏบตงานถกตอง รวดเรว เสรจตามเวลาทกาหนด มความรบผดชอบ 4. มความซอสตยตอหนาท

คณสมบตของเฉพาะต าแหนงงาน (Job Specification) คณสมบตเฉพาะตาแหนง (Job Specification)

-เพศชาย -อาย 18 ป ขนไป -ไมจากดวฒการศกษา -มใบอนญาตขบขรถยนตสวนบคคล

คณสมบตอน ๆ (Other Qualification)

-รจกเสนทางในเขตอาเภอจงหวดขอนแกนเปนอยางด -รกการบรการ -มมนษยสมพนธทด และมทกษะในการทางานเปนทม -มความรบผดชอบในหนาท -มความสามารถดานการเจรจาตอรอง -มความสามารถในการตดตอประสานงาน

ตารางท 4.24 เกณฑการกาหนดเงนเดอนพนกงาน

ฝาย เกณฑการก าหนดเงนเดอน

ฝายขาย

- อตราคาแรงงานขนตาตามกระทรวงแรงงานกาหนด คอวนละ 154

บาท (+ 2% จากยอดขายทพนกงานแตละคนทาได) - ไมจากดวฒการศกษา

- มใบอนญาตขบขรถยนตสวนบคคล

ฝายบญช/ การเงน - พจารณาตามความรบผดชอบดานการเงนและการตดตอลกคา

- วฒการศกษาไมตากวาปรญญาตร วนละ 200 บาท

ฝายผลต

- อตราคาแรงงานขนตาตามกระทรวงแรงงานกาหนด คอวนละ 154 บาท - ไมจากดวฒการศกษา

ก าหนดกฎระเบยบพนกงาน

จากการสมภาษณผประกอบการ และแบบตรวจสอบรายการ พบวาพนกงานขาดระเบยบวนยในการปฏบตงาน เชน พนกงานดมเหลา สบบหร พนกงานมาสาย พนกงานขาดความกระตอรอรน ไมสวมหมวกและ ผาปดปาก และพนกงานขาดงาน

ทางผจดทาจงไดวเคราะหปญหาและหาแนวทางแกไขรวมกบผประการในการกาหนดกฎระเบยบ เพอนามาใชกบพนกงาน เพอใหใชเปนมาตรฐานในการปฏบตงาน และแจงใหพนกงานทกคนทราบตามขอปฏบต ดงตอไปน

ตารางท 4.25 กฎระเบยบและความคดเหนของพนกงาน

กฎระเบยบ เหนดวย

(คน) คดเปน%

ไมเหนดวย(คน)

คดเปน%

1. ปฏบตงานอยางตรงตอเวลาทงมาและกลบ และลงเวลา มาปฏบตงานในสมดลงเวลาทกครง

18 86 3 14

2. พนกงานตองแตงกายใหรดกมในการปฏบตงาน 17 81 4 19 3. สวมถงมอและรองเทาบทเพออนามยทดและปองกนอบตเหต

19 90 2 10

4. หากเครองมอเครองจกรชารดแจงหวหนางานทนท

เพอความปลอดภยและทาการแกไข 21 100 - -

5. หากเกดอบตเหตขณะปฏบตงานตองแจงหวหนางาน 21 100 - - 6. หลงจากเลกงานตองทาความสะอาดเครองมอ เครองจกรและบรเวณพนโรงงานทกครง

19 90 2 10

ตารางท 4.25 (ตอ) กฎระเบยบและความคดเหนของพนกงาน

กฎระเบยบ เหนดวย

(คน) คดเปน%

ไมเหนดวย(คน)

คดเปน%

7. พนกงานขบรถจะตองตรวจสภาพรถอยางสมาเสมอ เพอปองกนความเสยหายขณะขนสง และเพอความปลอดภยของพนกงานเอง

21 100 - -

8. พนกงานทไมสามารถมาทางานไดใหโทรแจง ทางโรงงาน

16 76 5 24

9. ไมสงเสยงดง เอะอะ ไมเลนการพนน ดมสรา และ ของมนเมา ไมนาบคคลภายนอกเขามาในพนทขณะปฏบตงาน

17 81 4 19

10. หามพนกงานกอเหตทะเลาะววาท หากฝาฝนทางโรงงานจะลงโทษโดยการตดเงนเดอนหรอพกงาน ทงนขนอยกบความผดของพนกงานเอง

21 100 - -

รวม 90.4 9.6 การก าหนดกฎระเบยบตางๆนนตองไดรบการยอมรบจากพนกงาน จากการกาหนดกฎระเบยบดงกลาว

ใหแกพนกงานโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน เพอสอบถามความคดเหน พบวาพนกงานเหนดวยคดเปน 90.4% และไมเปนดวยคดเปน 9.6% ซงถอวาเปนอตราสวนทนาพอใจ กฎระเบยบทกาหนดขนจะสงผลด ตอสวนรวมและตวพนกงานเอง ถาพนกงานฝาฝนกฎระเบยบทตงไวจะมบทลงโทษดงตอไปน

1. การตกเตอนดวยวาจา 3 ครง โดยตกเตอนพนกงานทกระทาผดพรอมกบบนทกขอมล 2. การพกงาน หากผานการตกเตอนแลวพนกงานยงคงไมปฏบตตามกฎระเบยบทตงไว กจะดาเนนการพกงานพนกงานคนนน 3.การตดเงนเดอน หากพนกงานทาผดหลายๆครง จะดาเนนการตดเงนเดอนพนกงานคนนน

ก าหนดเงนพเศษและสวสดการพนกงาน

ผจดทาไดศกษาทฤษฎการจงใจ เพอนาไปประยกตใชในการจงใจพนกงาน โดยการให

ผลตอบแทนแกพนกงาน เมอพนกงานไดรบผลตอบแทนทเหมาะสม เชอวาการปฏบตงาน ของพนกงาน จะดขนเนองมาจากการเสรมแรงจงใจในทางบวก ดวยการใหเงนพเศษและสวสดการแกพนกงาน

ก าหนดเงนพเศษใหแกพนกงาน จากแบบสอบถามพนกงานพบวา ขอเสนอแนะของพนกงาน คอ ควรมการใหคาตอบแทน

อนๆนอกเหนอจากเงนเดอน ซงเดมพนกงานฝายขายจะไดรบคาคอมมชชน 2% จากยอดขาย และ เพอเปนการกระตนใหพนกงานทายอดขายในแตละเดอนใหเพมมากขน ทางผศกษาจงไดนาขอเสนอแนะ มาเปนแนวทางในการกาหนดเงนพเศษรวมกบผประกอบการ เพอกระตนใหพนกงานมความ กระตอรอรนในการปฏบตหนาทมากขน โดย

1. ทาการกาหนดยอดขายขนตาทผประกอบการตองการไมตากวา 3,000 ถง ในแตละเดอน หลงจากนนนามาหกเปอรเซนตทจะนามาเปนเงนไดพเศษใหกบพนกงาน

2. ราคาตนทนถงละ 5 บาท ราคาขายถงละ 10 บาท เปอรเซนตทจะนามาคานวณเปนเงนพเศษใหกบพนกงานขายนนเปนการหกเปอรเซนตจากกาไร ซงทางโรงงานจะบวกกาไร 100% จากราคาทน และทางผประกอบการยนดทจะแบงสวนของกาไร 2% ใหแกพนกงาน เพอกระตนและจงใจพนกงาน ดงตารางท 4.26

ตารางท 4.26 ยอดขายกบเงนพเศษ

ยอดขาย เงนพเศษ (2%) 3,000 ถง 300 บาท 3,500 ถง 350 บาท 4,000 ถง 400 บาท 4,500 ถง 450 บาท 5,000 ถง 500 บาท

ก าหนดสวสดการใหแกพนกงาน

เดมทางโรงงานไดจดใหมสวสดการพนกงาน คอ เงนคารกษาพยาบาล ประกนสงคม วนหยด 4 วนตอเดอน ซงจากแบบสอบถามพนกงานมขอเสนอแนะวา ควรใหมสวสดการ ดานอาหารกลางวน เพมมาดวย ทาง ผจดทาจงไดนาขอเสนอแนะมาเปนแนวทางในการดาเนนการดานสวสดการใหแกพนกงาน เพอเปนการรกษาพนกงานใหทางานอยางเตมความสามารถและอยกบโรงงานตอไป โดยไมยายงาน หรอลาออก และเปนรางวลในการปฏบตงาน ดงตารางท 4.27

ตารางท 4.27 สวสดการพนกงาน

ต าแหนง สวสดการพนกงาน ธรการ - สวสดการทางดานอาหารกลางวน วนละ40 บาท

- เงนคารกษาพยาบาล ประกนสงคม และใหมวนหยด 4 วน/เดอน

ฝายผลต - สวสดการทางดานอาหารกลางวน วนละ40บาท - เงนคารกษาพยาบาล ประกนสงคม และใหมวนหยด 4 วน/เดอน

ฝายขาย - สวสดการทางดานอาหารกลางวน วนละ 40บาท และเงนพเศษ 2%จากยอดขาย - เงนคารกษาพยาบาล ประกนสงคม และใหมวนหยด 4 วน/เดอน

3. ดานการตลาด จากแบบสอบถามถง ปจจยทใช ในการตดสนใจซอน าดม ของผบรโภค ในเขตเทศบาลเมอง จงหวด

ขอนแกน พบวา การมราคาเหมาะสมกบคณภาพ มราคาถก มการลดราคาและมการแจกของแถม เปนปจจย ทสาคญทสด และ จากขอมลตารางเปรยบเทยบคแขงขน พบวาทงน าดมวอเตอรและคแขงขนรายอนไมได มการจดกจกรรมสงเสรมการขายใหลกคา เพอเปนการสรางความแตกตางใหกบคแขงขน ผจดทาจงไดกาหนดกลยทธการสงเสรมการขายขน นนกคอการจดทา โปรแกรมจงใจลกคา และโปรแกรมคมคาเมอซอ

กลยทธการสงเสรมการขาย โรงงานน าดมวอเตอรจาหนายน าดมบรรจแกลลอน 20 ลตร ในราคาถงละ 10 บาท จากราคา

ตนทนถงละ 5 บาท และจาหนายน าดมบรรจขวดขาวขน 800ซม.3โหลละ 35 บาท จากราคาตนทนโหลละ 21 บาท ผจดทาไดรวมมอกบผประกอบการในการกาหนดการสงเสรมการขาย เพอคนกาไรใหลกคา

โดยน าดมบรรจแกลลอน 20 ลตร ทางผประกอบการยนดคนกาไรไมเกน 40% ตอถง และน าดมบรรจขวดขาวขน 800 ซม.3 ผประกอบการยนดคนกาไรไมเกน 20% ตอโหล ดงน

ตารางท 4.28 โปรแกรมจงใจลกคาน าดมชนดแกลลอน20 ลตร

น าดมชนดแกลลอน 20 ลตร ราคาทจ าหนาย(บาท/ถง) ก าไรทผประกอบการไดรบ (ตอถง) สงซอตากวา10 ถง 10 100%

สงซอ10-30 ถง 9 80% สงซอ31-60 ถง 8 60% จากตารางขางตน ถารานคาสงซอน าดมชนดแกลลอน 20 ลตร ตงแต 31-60 ถง สามารถซอไดในราคาถง

ละ 8 บาท ถาสงซอ 10-30 ถงสามารถซอไดในราคาถงละ 9 บาท หากสงซอตากวา 10 ถง จะซอไดในราคาถงละ 10 บาท ซงเปนราคาตามปกต

ตารางท 4.29 โปรแกรมจงใจลกคาน าดมชนดขวดขาวขน 800ซม.3

น าดมชนดขวดขาวขน 800ซม.3 ราคาทจ าหนาย(บาท/โหล) ก าไรทผประกอบการไดรบ (ตอโหล) สงซอตากวา10 โหล 35 100%

สงซอ10-30 โหล 34 93%

สงซอ31-60 โหล 33 86% จากตารางขางตน ถารานคาสงซอน าดมชนดขวดขาวขน 800ซม.3 ตงแต 31-60 โหล สามารถซอไดใน

ราคาโหลละ 33 บาท ถาสงซอ 10-30 โหลสามารถซอไดในราคาโหลละ 34 บาท หากสงซอตากวา 10 ถง จะซอไดในราคาโหลละ 35 บาท ซงเปนราคาตามปกต

ตารางท 4.30 โปรแกรมคมคาเมอซอน าดมชนดขวดขาวขน 800ซม.3

น าดมชนดขวดขาวขน 800ซม.3 ราคา(บาท/โหล) แถม(โหล) ก าไรทผประกอบการไดรบ (ตอโหล) สงซอ30โหล/ครง 34 2 82.56% สงซอ60โหล/ครง 33 3 86.25%

สงซอ100 โหล/ครง 32 5 85.45% จากตารางขางตน ถารานคาสงซอน าดมชนดขวดขาวขน 800ซม.3 100 โหล/ครง สามารถซอไดในราคาโหลละ 32 บาทพรอมแถมอก 5 โหล สงซอ 60 โหล/ครง สามารถซอไดในราคาโหลละ 33 บาทพรอมแถมอก 3 โหล และสงซอ 30 โหล/ครง สามารถซอไดในราคาโหลละ 34 บาทพรอมแถมอก 2 โหล

การเปลยนแปลงรายการขายดงกลาว ไดจดทาใบแจงรายการและราคาขายน าดมใหแกลกคาเพอชแจงรายละเอยดของแตละรายการอยางชดเจน โดยมอบหมายใหพนกงานเปนผแจกใบแจงรายการและราคาขายน าดมในครงนแกลกคาโดยตรง

โรงงานน าดมวอเตอร 227/51 ถ.หลงศนยราชการ อ.เมอง

จ.ขอนแกน 40000 โทร.043-241302,043-246108

เรอง การแจงรายการและราคาขายน าดม

เรยน ทานผจดการรานทเคารพ เพอเปนการขอบคณผมอปการะคณทกทาน ทไดใหการสนบสนนน าดมวอเตอรมาโดยตลอด ทางโรงงานไดจดกจกรรมลดราคาและแถมน าดม ดงรายการตอไปน

ราคาและรายการขายน าดมชนดบรรจขวดขาวขน 800 ซม.³/ โหล สงซอจานวนตากวา 10 โหล ขายโหลละ 35 บาท สงซอจานวน 10-30 โหล ขายโหลละ 34 บาท สงซอจานวน 31-60 โหล ขายโหลละ 33 บาท

ราคาและรายการขายน าดมชนดแกลลอน20 ลตร / ถง สงซอจานวนตากวา 10 ถง ขายถงละ 10 บาท สงซอจานวน 10-30 ถง ขายถงละ 9 บาท สงซอจานวน 31-60 ถง ขายถงละ 8 บาท

ราคาและรายการโปรโมชนน าดมชนดบรรจขวดขาวขน 800 ซม.³/ แพค ชดประหยด สงซอ30โหล / ครง ขายโหลละ 34 บาท แถมฟร! 2 โหล ชดกลาง สงซอ60โหล / ครง ขายโหลละ 33 บาท แถมฟร! 3 โหล ชดใหญ สงซอ100 โหล / ครง ขายโหลละ 32 บาท แถมฟร ! 5 โหล

จงเรยนมาเพอทราบ ถาหากทานมขอสงสยเกยวกบรายการและราคารวมถงการบรการ ทไมสภาพของพนกงานโปรดตดตอคณ อรณ กลนขจร ทเบอรโทร 043-241302,043-246108 โดยตรง จะเปนพระคณยง ดวยความนบถอ ........................................................

( นายอรณ กลนขจร )

ภาพท 4.6 ใบแจงรายการและราคาขายน าดม

ผลการด าเนนงาน

จากการกาหนดกลยทธสงเสรมการขายในชวง 3 เดอนทผานมา สงผลใหโรงงานน าดม วอเตอร จงหวดขอนแกน มกาไรเพมขนจากทกาหนดเปาหมายไว 15 % เปน 18.63 % นนคอ ในป พ.ศ. 2552 เดอนมกราคม เดอนกมภาพนธ และเดอนมนาคม มยอดขายน าดมชนดขวดขาวขน 800ซม.3 เพมขนคดเปน 0.68%, 3.78% , 4.69% ตามลาดบ และยอดขายน าดมชนดบรรจแกลลอน 20 ลตร เพมขนเปน 1.03% , 2.65% , 5.80% ตามลาดบ ตารางท 4.31 เปรยบเทยบยอดขายน าดมของป พ.ศ. 2551และ พ.ศ. 2552

เดอน

ยอดขายน าดมชนด ขวดขาวขน 800 ซม.3(โหล)

ยอดขายทเพมขน

(คดเปน%)

ยอดขายน าดมชนด บรรจแกลลอน 20 ลตร(ถง)

ยอดขายทเพมขน

(คดเปน%) พ.ศ.2551 พ.ศ.2552 พ.ศ.2551 พ.ศ.2552

มกราคม 5861 5901 0.68 26269 26540 1.03

กมภาพนธ 4739 4918 3.78 24724 25380 2.65

มนาคม 5547 5807 4.69 24876 26320 5.80

เมษายน 6012 27575

พฤษภาคม 5993 26893

มถนายน 5881 25479

กรกฎาคม 5863 26287

สงหาคม 5796 25981

กนยายน 5857 26723

ตลาคม 5783 25992

พฤศจกายน 5645 24984

ธนวาคม 4813 24723

รวม 16,626 9.15 78,248 9.48

ยอดขายรวมเพมขนคดเปน 18.63%

ทมา: โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ภาพท 4.7 แผนภมยอดขายน าดมวอเตอร

ตารางท 4.32 รายรบ-รายจาย ประจาเดอนมกราคม 2552

รายรบ รายจาย

ยอดขายน าดม - ชนดบรรจขวดขาวขน 800 ซม.³ 206,535 บาท - ชนดแกลลอน20 ลตร 265,400 บาท

คาน าประปา 3,487 บาท คาไฟฟา 5,871 บาท คาโทรศพท 980 บาท เงนเดอนพนกงาน 100,438 บาท คาวสดสานกงาน 440 บาท คาวสดเชอเพลง 103,000 บาท คาวสดการผลต 29,300 บาท คาซอมแซมยานพาหนะ 2,280 บาท คาใชจายอนๆ 2,571 บาท

รวม 471,935 บาท รวม 248,367 บาท

ก าไร 223,568 บาท

ทมา: โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ตารางท 4.33 รายรบ-รายจาย ประจาเดอนกมภาพนธ 2552

รายรบ รายจาย

ยอดขายน าดม - ชนดบรรจขวดขาวขน 800 ซม.³ 172,130 บาท - ชนดแกลลอน20 ลตร 235,800 บาท

คาน าประปา 2,898 บาท คาไฟฟา 4,287 บาท คาโทรศพท 723 บาท เงนเดอนพนกงาน 94,518 บาท คาวสดสานกงาน 224 บาท คาวสดเชอเพลง 96,269 บาท คาวสดการผลต 26,287 บาท คาซอมแซมยานพาหนะ 1,813 บาท คาใชจายอนๆ 2,723 บาท

รวม 425,930 บาท รวม 229,742 บาท

ก าไร 196,188 บาท

ทมา: โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ตารางท 4.34 รายรบ-รายจาย ประจาเดอนมนาคม 2552

รายรบ รายจาย

ยอดขายน าดม - ชนดบรรจขวดขาวขน 800 ซม.³ 203,245 บาท - ชนดแกลลอน20 ลตร 263,200 บาท

คาน าประปา 3,192 บาท คาไฟฟา 5,523 บาท คาโทรศพท 792 บาท เงนเดอนพนกงาน 96,984 บาท คาวสดสานกงาน 100 บาท คาวสดเชอเพลง 99,283 บาท คาวสดการผลต 28,100 บาท คาซอมแซมยานพาหนะ 2,751 บาท คาใชจายอนๆ 2,280 บาท

รวม 471,935 บาท รวม 239,005 บาท

ก าไร 226,440 บาท

ทมา: โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

แผนระยะยาว ดานผลตภณฑ

- ประชาสมพนธใหผบรโภคจดจาและเรยกชอ “นาดม วอเตอร ” ไดอยางถกตองและ คนเคย โดยการตดสตกเกอรตามรานคาทเปนตวแทนจาหนาย และสนบสนนงานเทศกาลตางของจงหวดขอนแกน

- รกษาคณภาพผลตภณฑใหไดตามมาตรฐาน GMP โดยการตรวจสอบของสาธารณสขจงหวด ขอนแกน

ดานราคา - จดกจกรรมสงเสรมการขาย ปละครงในชวงเดอนตลาคม-เดอนธนวาคม เพอกระตนยอดขาย

ในชวง 3 เดอนดงกลาวใหดขน เนองจากเปนชวงเรมตนฤดหนาว น าดมมกจะมยอดจาหนายลดลง

ดานชองทางการจดจ าหนาย - จาหนายน าดมในเขตพนทใกลเคยง เชน อ.นาพอง อ.เชยงยน อ.บานไผ เปนตน เพอใหน าดม

สามารถจาหนายไดทวทกพนท ดานการสงเสรมการขาย

- สนบสนนงานกฬาสาคญๆ และกจกรรมทชมชนจดขนเพอเนนและตอกย าถง น าดมตรา วอเตอร ใหชดเจนยงขน

บทท 5

สรปผลการด าเนนงานและขอเสนอแนะ

จากการศกษาขอมลของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน พบปญหาดานการจดการ

ดานบคลากร และดานการตลาด จากปญหาดงกลาวผจดทาไดศกษาแนวคดการจดการมาประยกตใชในการวางแผนและนาเสนอแนวทางแกไขรวม กบผประกอบการ การดาเนนการเพอ เพมประสทธภาพ การบรหารงานของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน สามารถสรปไดดงน วตถประสงค

1. เพอรกษามาตรฐาน GMP ของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 2. เพอ ศกษาลกษณะงาน บทบาทหนาทและความรบผดชอบของพนกงาน โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 3. เพอศกษาการบรหารคาตอบแทนของพนกงานโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 4. เพอศกษากลยทธการสงเสรมการขายของโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน 1. ดานการจดการ

จากผลการศกษาพบวา มวางสงของไมเปนระเบยบ ไมเปนหมวดหม มน าขง น านองบรเวณพน การแตงกายพนกงานไมรดกม มเศษขยะอยรอบบรเวณโรงงาน ไมมการตรวจเชคเครองมอ เครองจกรอยางสมาเสมอ ทาใหโรงงานมสภาพแวดลอมทไมตรงตามมาตรฐาน GMP ปญหาดงกลาวผจดทาไดจดกจกรรม 5 ส เพอใช ในการแกไขปญหา

ตวชวดความส าเรจ

- โรงงานมสภาพแวดลอมทด และมความเปนระเบยบของสถานทปฏบตงาน ตรงตามมาตรฐาน GMP

แผนส ารองดานการจดการ ผประกอบการควรมการตรวจและประเมนกจกรรม 5ส ของพนกงานอยางสมาเสมอ

2. ดานบคลากร จากปญหาการทางานทซ าซอนกน เนองจาก ไมมการกาหนดขอบเขตในการทางาน จงไดจดทา การวเคราะหงาน กาหนด Job Description และ Job Specifications เพอใหพนกงานทราบภาระงานทชดเจน และปญหา พนกงานขาดระเบยบวนยในการปฏบตงาน ซงโรงงานไมมการกาหนดระเบยบวนยและบทลงโทษ ไวเปนลายลกษณอกษร จงไดกาหนดกฎระเบยบและบทลงโทษเพอใชในการชแจงใหพนกงานทราบ และปญหาพนกงานยงขาดแรงจงใจในการปฏบตงาน เนองจากทางโรงงานไมมคาตอบแทนอนๆทนอกเหนอจากเงนเดอน จงไดกาหนดเงนพเศษและสวสดการใหแกพนกงาน

ตวชวดความส าเรจ

- บทบาทหนาทและความรบผดชอบของพนกงานมความชดเจน - พนกงานใหการยอมรบและปฏบตตามกฎระเบยบของทางโรงงานอยางเครงครด - การใหเงนพเศษและสวสดการสามารถกระตนใหพนกงานปฏบตงานไดอยาง

เตมความสามารถ แผนส ารองดานบคลากร

ควรจดใหมการอบรมงานหากพนกงานยงไมมความเขาใจในงานททา นอกจากการกาหนดเงนพเศษและสวสดการใหแกพนกงานแลว ผประกอบการควรมการสรางสมพนธทดระหวางผประกอบการ กบพนกงาน เชน การจดงานเลยงสงสรรคตามโอกาสตางๆ เปนตน

3. ดานการตลาด

โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกนยงขาดการสงเสรมการขาย ทาใหผบรโภคไมทราบถง กจกรรมสงเสรมการขาย ผ จดทาไดจงจดทากจกรรมสงเสรมการขายขน นนคอโปรแกรมจงใจลกคา และโปรแกรม คมคาเมอซอ เพอเปนการจงใจและกระตนใหเกดการซอทเพมมากขน

ตวชวดความส าเรจ

- มยอดจาหนายน าดมรวมเพมขน 15% ภายใน 3 เดอน แผนส ารองดานการตลาด

เพมแนวทางการสงเสรมการขายอนๆทเหนวาเหมาะสมไดแก การลดราคาตามเทศกาล หรอการแจกของทระลกเปนแกวน าทมโลโกน าดม วอเตอร ในชวงเทศกาลวนสาคญเชน วนปใหม วนสงกรานต เปนตน เพอเปนการสรางการรบรน าดมตรา “วอเตอร” ทเพมมากขน

ปญหาทพบในการปฏบตงาน 1. ผตอบแบบสอบถามยงไมคอยใหความรวมมอเทาทควร ผศกษาจงไดเขาไปอธบายถงจดประสงค

ของการแจกแบบสอบถาม 2. ขอมลยอดขายของโรงงานน าดม วอเตอร จงหวดขอนแกนไมมการบนทกไวอยางเปนระบบ

จงยากตอการคนหาขอมล 3. เนองจากมการปฏบตงานของพนกงานทกวน ทาใหเกดความไมสะดวกในการเขาไปดาเนนงาน

ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

1. ศกษาการรบรสอของผบรโภคเพอมาเปนแนวทางในการจดทาสอและโฆษณา 2. ศกษาการจดทากจกรรมสงเสรมการขายเพมเตมเพอใหเกดความแตกตางจากคแขงขน

3. ควรมการจดอบรมพนกงานเพอใหมทกษะและความเขาใจในการปฏบตงาน

บรรณานกรม

กตมา ปรดดลก.(2529).ทฤษฎองคกร.กรงเทพฯ: ธนะการพมพ ทฤษฎ TOWS Matrix คนเมอ 15 มกราคม 2552 จาก http://www.drmanage.com/index.php?lay=show&ac=

article&Id=538663926&Ntype=3 ทพวรรณ หลอสวรรณรตน และคณะ. เครองมอการจดการ .กรงเทพฯ : สถาบนนณฑตพฒนบรหารศาสตร คณะ

รฐศาสนศาสตร.มถนายน 2550 สานกพมพรตนไตร

ธงชย สนตวงษ.(2540).พฤตกรรมผบรโภคทางการตลาด.พมพครงท 9.กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช

นรมน กตกล.(2548).องคการและการจดการ.กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหววทยาลย

บรรจง อภรตกล และสรนทร มวงทอง.(2526).หลกการจดการ.กรงเทพฯ: วชรนทรการพมพ

ยงยทธ พพงศศณพนธ และคณะ.(2547).การจดการการตลาด .พมพครงทสอง.กรงเทพฯ : เพยรสนเอดดเคชน อนไชนา

เยาวนาถ ศรตะบตร.(2544). การวางแผลกลยทธทางการตลาดเพอเพมยอดขายของบรษทน าดมเฟรช จ ากด ในจงหวดหนองคาย.การคนควาอสระปรญญาบรหารธรกจ มหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน

ราตร ลภวงศ.(2550). หลกการ 5 ส. คนเมอวนท 15 มกราคม 2552 จาก http://www.thaigoodview.com/ library/teachershow/ sakaew/ratee_l/safty/sec02p01.html

ศรวรรณ เสรรตน.(2540).การโฆษณาและการสงเสรมการตลาด.กรงเทพฯ: เอ เอน การพมพ

ศรวรรณ เสรรตน.(2541).การบรหารตลาดยคใหม.กรงเทพฯ: ธระพมพและไชเทกช

ศรวรรณ เสรรตน และคณะ.(2541).ความพงพอใจของผบรโภค.กรงเทพฯ: สานกพมพบรษทธรรมสาร

สปญญา ไชยชาญ.(2543).หลกการตลาด.พมพครงทสอง. สภร แกวพตร.(2546). การเพมยอดขายน าดมเมตตา ในเขตจงหวดขอนแกน .การคนควาอสระปรญญา

บรหารธรกจ มหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน

สมยศ นาวการ.(2540).การบรหารและพฤตกรรมองคกร.กรงเทพฯ: โรงพมพตะวนออก จากด อดศร ตงรงเรองกจ.(2544).การเพมยอดขายของน าดมอมรนทรในจงหวดมหาสารคาม .การคนควาอสระปรญญา

บรหารธรกจ มหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน

อญชล สงหานล.(2547). การศกษาความเปนไปไดในการจดตงโรงงานผลตภาชนะพลาสตกบรรจน าดม . การคนควาอสระปรญญาบรหารธรกจ มหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก แบบสอบถาม

แบบสอบถาม ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน

ค าชแจงในการตอบแบบสอบถาม

เนองดวยคณะวทยาการจดการ สาขาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน ไดเปดสอนวชาสมมนา การจดการ รหส 961493 แบบสอบถามฉบบน มวตถประสงคเพอศกษาการบรหารงานของโรงงาน น าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน ซงผลจากการศกษาครงนจะเปนประโยชนในการศกษาตอในอนาคต อนจะกอใหเกดการพฒนา การบรหารงานของธรกจใหประสบความสาเรจ จงขอความรวมมอจากทานกรณาตอบแบบสอบถามดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม สวนท 2 แบบสอบถาม ปจจยทใช ในการตดสนใจซอน าดม ของผบรโภค ในเขตเทศบาลเมอง จงหวด

ขอนแกน

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ค าชแจง : กรณาทาเครองหมาย ภายใน ( ) ทตรงกบขอมลของทานมากทสด 1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2. อาย ( ) ตากวา 20 ป ( ) 21-30 ป ( ) 31-40 ป ( ) 41-50 ป ( ) 51 ป ขนไป 3. ประเภทลกคา ( ) รานคา ( ) รานอาหาร ( ) สวนราชการ ( ) บานพกอาศย ( ) หอพก ( ) ธนาคาร

( ) อนๆ ระบ..........................

สวนท 2 แบบสอบถามปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภคในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน ค าชแจง : กรณาทาเครองหมาย ลงในชองททานเหนวาเหมาะสมทสด

5 = มากทสด 4 = มาก 3 = ปานกลาง 2 = นอย 1 =นอยทสด

ปจจยทใชในการตดสนใจซอน าดมของผบรโภค ในเขตเทศบาลเมองจงหวดขอนแกน

ระดบความส าคญ

5 4 3 2 1

ดานผลตภณฑ

การรบรองจากองคการสาธารณสข

ความสะอาดของบรรจภณฑ

ผลตภณฑหลากหลาย

รสชาต

กลน

ดานราคา ราคาเหมาะสมกบคณภาพ

ราคาเหมาะสมกบปรมาณ ราคาถก ดานการจดจ าหนาย มบรการจดสงถงท จดสงสนคาถกตอง ครบตามทสง ความรวดเรวในการจดสง หาซอไดงาย ดานการสงเสรมการตลาด มการลดราคา มการแจกของแถม การโฆษณาผานสอ มการแนะนาจากพนกงานขาย ขอเสนอแนะ_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ขอขอบพระคณทกทานทใหความรวมมอเปนอยางด

แบบสอบถาม ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ค าชแจงในการตอบแบบสอบถาม

แบบสอบถามฉบบนจดทาขนเพอศกษาถงทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน เพอใชประกอบการศกษาของนกศกษาในระดบปรญญาตร คณะวทยาการจดการ สาขา การจดการ มหาวทยาลยขอนแกน โดยมวตถประสงคเพอนาผลทไดไปใชเปนแนวทางใหแกผประกอบการในการพฒนาการบรหารงานใหมประสทธภาพมากยงขน โดยแบบสอบถามแบงออกเปน 2 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปผตอบแบบสอบถาม สวนท 2 ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

แบบสอบถามฉบบน ผจดทาจะนาผลทไดไปวเคราะหขอมลเพอเปนประโยชนตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน จงขอความกรณาจากทานในการตอบแบบสอบถามตามความเปนจรง ผตอบแบบสอบถาม จะไมไดรบผลกระทบจากการตอบแบบสอบถามประการใด ผจดทาขอขอบพระคณทกทานทกรณาใหความรวมมอเปนอยางดมา ณ โอกาสนดวย

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

1) เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2) อาย ( ) ตากวา 20 ป ( ) 20-25 ป ( ) 21-25 ป ( ) 26-30 ป ( ) 31-35 ป ( ) มากกวา 35 ป 3) ตาแหนง ( ) การเงนและบญช ( ) ฝายผลต ( ) ฝายขาย

สวนท 2 ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ค าชแจง : กรณาทาเครองหมาย ลงในชองททานเหนวาตรงตามความเปนจรงทสด

ทศนคตของพนกงานทมตอโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

ระดบความพงพอใจ

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

ดานสถานทปฏบตงาน

ความสะอาดของโรงงาน อากาศภายในโรงงานถายเทไดสะดวก ความปลอดภยในระหวางการปฏบตงาน การจดวางสงของอยางเปนระเบยบ มแสงสวางเพยงพอ เครองจกรและอปกรณเหมาะสมตอการใชงาน ดานสวสดการ คาตอบแทนทไดรบเพยงพอตอการดาเนนชวต มการใหคาตอบแทนอยางเหมาะสมกบงาน มคาตอบแทนอนๆนอกจากรายไดหลก คณสามารถใชวนหยด/วนลาไดตามสทธ คณไดพกผอนอยางเตมทในเวลาพก ดานบคลากร ขอบเขตในการทางานของทกคนมความชดเจน มการวางตาแหนงบคคลและแบงหนาทอยางเหมาะสม การมมนษยสมพนธระหวางบคลากรในโรงงาน ความมวนยในการปฏบตงานของพนกงาน มการชแจงกฎระเบยบใหทกคนทราบ ขอเสนอแนะ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ขอขอบพระคณทกทานทใหความรวมมอเปนอยางด

ภาคผนวก ข GMP (Good Manufacturing Practice) หลกเกณฑวธการทดส าหรบการผลต

GMP สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดดาเนนการในเรองนเปนขนตอนตามลาดบ กลาวคอ เรมจากจดทา

โครงการฯ เสนอเพอใหสถาบนวจยฯ ใหความเหนชอบรางหลกการ GMPของอาหารประเภทตางๆโดยจดลาดบความสาคญของผลตภณฑทมตอการบรโภคและตอเศรษฐกจของประเทศเชน น าบรโภค เครองดม นมพรอมดม และอาหารกระปองเปนตน การอบรมกบทงผประกอบการและเจาหนาทภาครฐใหเขาไปในหลกการของระบบ มการตรวจสอบกอนและหลงการอบรมใหความร พรอมทงมการประเมนผล และออกใบเกยรตบตรใหเพอเปนแรงจงใจ ซงการดาเนนงานในครงนนทงหมดเพอประเมนและกระตนผประกอบการ ใหมความสนใจทจะพฒนาสถานทผลตเปนระยะตอเนองและหลงจากนนในป 2535 เปนตนมา สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา โดยกองควบคมอาหารไดมมาตรการใหการรบรองระบบ GMP(Certificate GMP) แกผประกอบการในลกษณะสมครใจดงนนจากเหตการณทผานมาและสภาวการณในปจจบนจะเหนวา GMPไมใชเรองใหมสาหรบผผลตอาหาร จงเชอวาถงเวลาอนสมควรทประเทศไทยจะมการนา GMP มาเปนมาตรการบงคบใช

GMP (Good Manufacturing Practice) หรอ หลกเกณฑวธการทดสาหรบการผลต เปนการจดการสภาวะแวดลอมขนพนฐานของกระบวนการผลต เชน การควบคมสขลกษณะสวนบคคล การควบคมแมลงและสตวนาโรค การออกแบบโครงสรางอาคารผลต รวมถงเครองจกรอปกรณทใชในการผลต เปนตน ซงเนนการปองกนมากกวาการแกไข เปนระบบการจดการความปลอดภยของอาหารขนพนฐาน ( Food Safety Management System) คอ การจดการเพอไมใหอาหารกอผลกระทบทางลบตอผบรโภค เมออาหารนนถกเตรยมหรอบรโภค ระบบการจดการความปลอดภยของอาหารจะสมบรณ เมอจดทาระบบ HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point) ซงเปนการจดการดานการควบคมกระบวนการผลต โดยจะทาการวเคราะหและประเมนอนตรายในขนตอนการผลตทงหมด ตงแตตรวจรบวตถดบ จนกระทงเปนผลตภณฑสผบรโภค วาจดใด หรอ ขนตอนใดมความเสยง ตองควบคม ถาปราศจากการควบคมทจดนนจะทาให ผลตภณฑอาหารไมปลอดภยตอผบรโภค เรยกจด หรอขนตอน นน ๆ วา จดวกฤตทตองควบคม ( Critical Control Point; CCP) จากนนหามาตรการควบคมจดวกฤต เพอใหอาหารปลอดภยตอผบรโภค

แนวคดการประกนคณภาพดานความปลอดภยของอาหารโดยใช GMP ไดมการผลกดนเขาสโครงการมาตรฐานอาหารของ FAO/WHO ซงรบผดชอบการจดทามาตรฐานอาหารระหวางประเทศ ทเรยกวา Codex Alimentarius ซงเปนภาษาละตน แปลวา " Food Code" หรอ "Food Law" Codex ได อางอง GMP วาดวยสขลกษณะทวไปของสหรฐอเมรกา และรวบรวมขอคดเหนจากประเทศสมาชก จดทาเปนขอแนะนาระหวางประเทศทเกยวของกบหลกการทวไปวาดวยสขลกษณะอาหาร (Recommended International Code of Practice: General Principles of Food Hygiene) และยงไดกาหนดวธปฏบตดานสขลกษณะ ( Code of Hygienic Practice) เฉพาะสาหรบผลตภณฑอาหารประเภทตางไวดวย นอกจากน Codex ยงไดจดทาขอแนะนา การใช ระบบการวเคราะหอนตรายและ จดวกฤตทตองควบคม ( Hazard Analysis and Critical Control Point; HACCP) เปนภาคผนวก หรอ Annex ใน General Principles of Food Hygiene และผานการรบรองจากคณะกรรมาธการของ Codex (CAC) เมอเดอนมถนายน 1997 (พ.ศ. 2540) Codex ไดแนะนาไวอยางชดเจนวา การจดทาระบบ HACCP ใหไดผลด จาเปนตองมการควบคมสขลกษณะทด และมประสทธภาพ และขอใหใชขอแนะนาการใชระบบ HACCP ควบคกบหลกการทวไปวาดวยสขลกษณะอาหารของ Codex ดวยองคการการคาโลก ( World Trade

Organization; WTO) ซงจดตงขนเมอ เมษายน 1994 (พ.ศ. 2537) ไดมการประชมเกยวกบการคาเสร ของผลตภณฑทางการเกษตรกบประเทศสมาชก คณะกรรมการ Codex ไดมขอเสนอความตกลงวาดวยการประยกตใช มาตรการสขอนามยและ สขอนามยพช ( Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures; SPS) และความตกลงวาดวยอปสรรคทางเทคนคตอการคา (Agreement on the Technical Barriers to Trade;TBT)

ขอตกลง SPS มวตถประสงคเพอใหความคมครองแกชวต และสขภาพของมนษย สตว และพช และปองกนไมใหมการกดกนทางการคาระหวางประเทศ ทไมเปนธรรม สวนขอตกลง TBT ม วตถประสงคเพอปองกนการนาขอกาหนดทางเทคนคระดบชาต หรอระดบภมภาค หรอมาตรฐานทวไปมาเปนขอกดกนทางการคาอยางไมเปนธรรม ซงขอตกลง TBT นครอบคลมมาตรฐานทกชนดรวมทงขอกาหนดทางดานสขอนามยของอาหาร

จากขอตกลง SPS และ TBT ทาใหมาตรฐาน Codex ถกอางอง และใชเปนเกณฑในดานความปลอดภยของอาหารตอผผลตและผบรโภค และสามารถใชอางองกรณเกดขอขดแยงทางการคาระหวางประเทศ ทาใหมาตรฐาน Codex มความสาคญตอการคา ผลตผลทางการเกษตร และผลตภณฑอาหาร การจดการดานความปลอดภยของอาหารโดยดาเนนการตาม หลกการทวไปวาดวยสขลกษณะอาหาร และขอแนะนาการใชระบบ HACCP ของ Codex จงมความสาคญตอการคาระหวางประเทศเปนอยางยง ลาสด USFDA (องคการอาหารและยาของสหรฐอเมรกา) ประกาศใหใช HACCP ในการควบคมการผลตน าผก และน าผลไม มผลบงคบใช วนท 22 มกราคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) โดยขณะนมขอกาหนดบงคบกบน าผกและผลไมทไมผานกระบวนการพาสเจอรไรซหรอกระบวนการทใกลเคยงกนตองระบคาเตอนอยางชดเจนทฉลากวา “เปนผลตภณฑทไมผานกระบวนการพาสเจอรไรซ ดงนนอาจมเชอจลนทรยททาใหเกดอาหารเปนพษ แกเดก คนชราและผทมภมตานทานตา" ประเทศไทย โดยคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสขกาลงจะประกาศให GMP วาดวยสขลกษณะทวไปเปนกฎหมายบงคบ ภายในเดอน กรกฎาคม 2544 โดยบงคบใชกบอาหาร 57 ประเภท และกาลงจะม GMP เฉพาะผลตภณฑ ออกมาเรอยๆ เชน GMP นาดม เปนตน การประกาศเปนกฎหมายมผลใหสถานประกอบการรายใหม ตองปฏบตตามทนท สาหรบผประกอบการรายเกา ตองปรบปรงมาตรฐานใหเปนไปตามกฎหมายภายใน 2 ป และ อย. ยงไดแนะนาใหสถานประกอบการนาระบบ HACCP ไปใชในการควบคมการผลต นอกจากน สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) ไดกาหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก. 7000-2540) เรองระบบการวเคราะหอนตราย และจดวกฤตทตองควบคมใน การผลตอาหารและคาแนะนาในการนาไปใช โดยรบเอกสาร Codex Alimentarius Supplement to Volume 1B_1997; Annex to CAC/RCP-1 (1969), Rev. 3 (1997) Hazard Analysis and Critical Control Point (HACCP) System And Guidelines For Its Application มาใชในระดบเหมอนกนทกประการ

บทบาทของผบรหารอตสาหกรรมอาหารไทยตอการจดท าระบบ GMP และ HACCP เนองจากอตสาหกรรมอาหารในประเทศไทย มกเรมตนมาจาก การผลตขนาดเลก บางรายกขยายกจการ

ขนมาจนเปนโรงงาน ดงนนจงอาจจะตองมการปรบปรงเปลยนแปลง กระบวนการ ใหสอดคลองกบหลกเกณฑ ของ GMP และ HACCP ผบรหารจงมหนาทพจารณาตดสนใจ การปรบปรงเปลยนแปลงทจาเปน รวมถงงบประมาณทจาเปนตองใช นอกจากนยงตองใหการสนบสนนการจดทาระบบ HACCP ของทมงาน เชนสงเสรม

การฝกอบรม รวมพจารณาแกไขปญหา และในฐานะผนา องคกร ควรผลกดนใหพนกงานทกคน ตระหนกถงความปลอดภยของผลตภณฑตอผบรโภค ผบรหารจงมบทบาทสาคญในการพฒนาอตสาหกรรมอาหารใหมศกยภาพแขงขนกบตลาดโลกได และถงแมจะไมไดสงออก กเปนการยกระดบมาตรฐานการผลตเพอลดการนาเขาผลตภณฑจากตางประเทศ โดยสรปแลว GMP เปนการจดการดานสขลกษณะขนพนฐานทสาคญในการจดทาระบบ HACCP องคกรจงควรมการจดทา GMP กอน โดยอาจจะจดทาเอกสารมาตรฐานขนตอนการปฏบตงานตามความเหมาะสมของแตละองคกร ในเรองตางๆ ดงน

1. การควบคมสขลกษณะสวนบคคล 2. การควบคมแมลงและสตวนาโรค 3. การควบคมระบบน าใช น าแขง และไอน า 4. การควบคมความสะอาด ของอปกรณและสถานทการผลต 5. การควบคมแกวและพลาสตกแขง 6. การควบคมสารเคม 7. การชบงและสอบกลบผลตภณฑ 8. การกกและปลอยผลตภณฑ 9. การเรยกผลตภณฑคน 10. การสอบเทยบอปกรณและเครองมอวด 11. การควบคมการขนสง 12. การบารงรกษา เครองจกร และอปกรณ 13. การกาจดขยะ 14. การจดเกบบนทก เปนตน

GMP กฎหมาย คาวา GMP เปนทคนเคยในวงการอตสาหกรรมตางๆไมวาจะเปนยา เครองสาอาง และรวมถงทางดาน

อาหารดวย แต GMP (Good Manufacturing Practice) ทเกยวของกบอาหารมทมา คอ เปนคาทนามาจากกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกาทกาหนดอยใน Code of Federal Regulationtitle ท 21 part 110 หากเทยบกบมาตรฐานสากลของโครงการมาตรฐานอาหาร FAO/WHO (Codex) จะใชคาวา General Principles of Food Hygiene นกวชาการทางดานอาหารใชคาวา GMP เนองจากเปนคายอทเขาใจตรงกนวา หมายถง หลกเกณฑวธการทดในการผลตอาหาร เปนเกณฑหรอขอกาหนดขนพนฐานทจาเปนในการผลตและควบคมเพอใหผผลตปฏบตตาม และทาใหสามารถผลตอาหารไดอยางปลอดภย โดยเนนการปองกนและขจดความเสยงทอาจจะทาใหอาหารเปนพษ เปนอนตราย หรอเกดความไมปลอดภยแกผบรโภค GMP ม 2 ประเภท คอ GMP สขลกษณะทวไป หรอ General GMP ซงเปนหลกเกณฑทนาไปใชปฏบตสาหรบอาหารทกประเภท อกประเภทหนง คอ GMP เฉพาะผลตภณฑ หรอ Specific GMP ซงเปนขอกาหนดทเพมเตมจาก GMP ทวไป เพอมงเนนในเรองความเสยงและความปลอดภยของแตละผลตภณฑอาหารเฉพาะมากยงขน

GMP เปนระบบประกนคณภาพทมการปฏบต และพสจนแลวจากกลมนกวชาการดานอาหารทวโลกแลววาสามารถทาใหอาหารเกดความปลอดภย เปนทเชอถอยอมรบจากผบรโภค โดยอาศยหลายปจจยทเชอมโยงสมพนธกน ดงนนหากยงสามารถปฏบตตามแนวทางทกาหนดไดทงหมด กจะทาใหอาหารมคณภาพมาตรฐานและมความปลอดภยมากทสด หลกการของ GMP จงครอบคลมตงแตสถานทตงของสถานประกอบการ โครงสรางอาคาร ระบบการผลตทดมความปลอดภย และมคณภาพไดมาตรฐานทกขนตอน นบตงแตเรมตนวางแผนการผลต ระบบควบคมตงแตวตถดบ ระหวางการผลต ผลตภณฑสาเรจรป การจดเกบ การควบคมคณภาพ และการขนสงจนถงผบรโภค มระบบบนทกขอมล ตรวจสอบและตดตามผลคณภาพผลตภณฑ รวมถงระบบการจดการทดในเรองสขอนามย (Sanitation และ Hygiene) ทงนเพอใหผลตภณฑขนสดทายมคณภาพและความปลอดภยเปนทมนใจเมอถงมอผบรโภค และ GMP ยงเปนระบบประกนคณภาพพนฐานกอนทจะพฒนาไปสระบบประกนคณภาพอน ๆ ตอไป เชน HACCP (Hazards Analysis and Critical Control Points) และ ISO 9000 อกดวย หลกการพฒนาแบบคอยเปนคอยไปส าหรบ GMP กฎหมาย

ระบบ GMP อาหาร เขามาในประเทศและเปนทรจกครงแรกในป 2529 ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 6 และตลอดระยะเวลาเกอบ 20 ปทผานมา สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดดาเนนการเกยวกบระบบน กลาวคอ เรมจากการอบรมทงกบผประกอบการและเจาหนาทภาครฐใหเขาใจในหลกการของระบบ จดทาโครงการยกระดบมาตรฐานการผลตอาหารประเภทตางๆสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดนาระบบ GMP มาใชพฒนาสถานทผลตอาหารของประเทศเปนครงแรก ในลกษณะสงเสรมและยกระดบมาตรฐานการผลตในอตสาหกรรมอาหารแกผประกอบการแบบสมครใจ ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 6 และตลอดระยะเวลาเกอบ 20 ปทผานมาสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดดาเนนการในเรองนเปนขนตอนตามลาดบ กลาวคอ เรมจากจดทาโครงการฯเสนอเพอใหสภาวจยฯใหความเหนชอบ รางหลกเกณฑ GMP ของอาหารประเภทตางๆ โดยจดลาดบความสาคญของผลตภณฑทมตอการบรโภคและตอเศรษฐกจของประเทศ เชน นาบรโภค เครองดม นมพรอมดม และอาหารกระปอง เปนตน การอบรมทงกบ

ผประกอบการและเจาหนาทภาครฐใหเขาใจในหลกการของระบบ มการตรวจสอบกอนและหลงการอบรมใหความร พรอมทงมการประเมนผลและออก ใบเกยรตบตรใหเพอเปนแรงจงใจ ซงการดาเนนการในครงนนทงหมดเพอประเมนและกระตนผประกอบการ ใหมความสนใจทจะพฒนาสถานทผลตเปนระยะอยางตอเนอง และหลงจากนนในป 2535 เปนตนมา สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาโดยกองควบคมอาหาร ไดมมาตรการใหการรบรองระบบ GMP (Certificate GMP) แกผประกอบการในลกษณะสมครใจ ดงนน จากเหตการณทผานมาและสภาวการณ ในปจจบนจะเหนวา GMP ไมใชเรองใหมสาหรบผผลตอาหาร จงเชอวาถงเวลาอนสมควรทประเทศไทยจะมการนา GMP มาเปนมาตรการบงคบใช แนวทางและขนตอนส GMP กฎหมาย

GMP ทนามาเปนมาตรการบงคบใชเปนกฎหมายนน ไดนาแนวทางขอกาหนดเปนไปตามของ Codex ซงเปนทยอมรบของสากล แตมการปรบในรายละเอยดบางประเดนหรอเปนการปรบใหงายขน (Simplify) เพอใหเหมาะสมกบศกยภาพของผผลตอาหารภายในประเทศซงสามารถปฏบตไดจรง แตยงมขอกาหนดทเปนหลกการทสาคญเหมอนกบของ Codex แตสามารถนาไปใชไดกบสถานประกอบการทกขนาดทกประเภท ทกผลตภณฑ ตามสภาพการณของประเทศไทย นอกจากนยงเปนการพฒนามาตรฐานสงขนมาจากหลกเกณฑขนพนฐาน (Minimum Requirement) ทสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาใชในการพจารณาอนญาตผลต จงเปนเกณฑซงทงผประกอบการและเจาหนาทรจกคนเคยกนดและปฏบตกนอยแลว เพยงแตจะตองมการปฏบตในรายละเอยดบางประเดนทเครงครดและจรงจงมากขน ซงอาจกลาวไดวา GMP สขลกษณะทวไปนผประกอบการสามารถนาไปปฏบตตามได ในขณะทกฎระเบยบขอบงคบของหลกการสาคญกมความนาเชอถอในระดบสากลสาหรบ GMP เฉพาะผลตภณฑ (Specific GMP) นน สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดกาหนดใหน าบรโภคเปนผลตภณฑแรกทผประกอบการจะตองปฏบตตาม GMP เฉพาะ เนองจากการผลตมกระบวนการทไมซบซอนและลงทนไมมาก ประกอบกบในยคเศรษฐกจปจจบนมผผลตเพมขนเปนจานวนมาก จากการตรวจสอบจานวนผประกอบการทไดรบอนญาตจากสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาและสานกงานสาธารณสขจงหวดทวประเทศ ในป 2546 มประมาณ 4,000 รายทวประเทศ ซงสวนใหญผประกอบการรายยอยมการผลตโดยไมคานงถงความปลอดภยของผบรโภค ทาใหเกดปญหาการปนเปอนเชอจลนทรยในผลตภณฑ ซงทาใหผลตภณฑไมปลอดภยตอผบรโภค สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาจงเหนวาจาเปนทจะตองมมาตรการและหาวธการแกไขและปองกนในเรองนอยางจรงจงมากขน ทงนใหเนนการควบคมสถานทและกระบวนการผลต โดยใชหลกการของ GMP เฉพาะผลตภณฑเขามาเปนหลกเกณฑบงคบทางกฎหมาย เพอใหผผลตน าบรโภคตระหนก มการควบคม ตรวจสอบ และเหนความสาคญในเรองคณภาพมาตรฐานและความปลอดภยของผลตภณฑ หลกการของ GMP นาบรโภคใชแนวทางของกฎหมายอเมรกาทกาหนดอยใน Code of Federal Regulation title ท 21 part 129 Processing and bottling of bottled drinking water และมาตรฐานสากล Codex (Code of Hygiene Practice for Bottled/Packaged Drinking Waters) ซงสอดคลองกบ GMP สขลกษณะทวไปทเปนกฎหมาย เพยงแตมการขยายเนอหาในหมวดทเกยวกบกระบวนการผลตใหเปนไปตามขนตอนทถกตองของผลตภณฑน าบรโภค เพอใหผผลตสามารถควบคมไดครบถวนทกจดของการผลตมากยงขนกระบวนการตางๆกอนทจะนามาซงเปนเกณฑ GMP กฎหมาย หลงจากทมแนวคดดงกลาวขางตน สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาโดยกองควบคมอาหารไดมคณะทางานเพอจดทา (ราง) หลกเกณฑ GMP และ

นาเสนอคณะอนกรรมการกาหนดหลกเกณฑและเงอนไขการผลต นาเขา หรอสงออกซงอาหาร (อ.1) ทแตงตงโดยคณะกรรมการอาหารตามคาสง ท 1/2539 ลงวนท 19 กนยายน 2539 หลงจากนนนา (ราง) หลกเกณฑทผานการพจารณาจากคณะอนกรรมการฯ (อ.1) แลว เวยนใหเจาหนาททเกยวของทวประเทศ รวมถงสมาคมฯ ชมรมฯ ทเกยวของกบอตสาหกรรมอาหารและน าบรโภค เพอใหขอคดเหนเพมเตมและมการนามาปรบแกไข จนถงขนตอนสดทายไดนาเขาคณะกรรมการอาหารเพอนาเสนอเปนประกาศกระทรวงสาธารณสขตอไป มาตรการ GMP เปนการปรบเปลยนระบบโดยใชกฎหมายเปนมาตรการรองรบ ซงจะเปนวธทจะทาใหเกดผลสมฤทธในเชงรปธรรมไดอยางแทจรง แตการเปลยนแปลงในลกษณะดงกลาวในระยะเรมแรกซงเปนระยะการปรบตวของระบบ ยอมกอใหเกดผลกระทบหรอปญหาอปสรรคแกผทเกยวของโดยเฉพาะอยางยงตอผประกอบการดานอาหารทงหมดของประเทศ ดงนนจงไดมการกาหนดใหมระยะเวลาผอนผน เพอประโยชนในการปรบตวและเตรยมความพรอมของสถานประกอบการ GMP ทเปนกฎหมาย 2 ฉบบ คอ ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 193) พ.ศ.2543 และ (ฉบบท 239) พ.ศ.2544 เรอง วธการผลต เครองมอเครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร (GMPสขลกษณะทวไป ) และประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 220) พ.ศ.2544 เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท 3) (GMP นาบรโภค) มผลบงคบใชสาหรบผผลตอาหารรายใหม ตงแตวนท 24 กรกฎาคม 2544 สวนรายเกามผลบงคบใชตงแตวนท 24 กรกฎาคม 2546 ขอก าหนด GMP สขลกษณะทวไป (ครอบคลมอาหาร 54 ประเภท ขณะนและก าลงด าเนนการใหครอบคลมทกประเภท)

มอย 6 ขอกาหนด ดงน 1. สถานทตงและอาคารผลต 2. เครองมอเครองจกรและอปกรณในการผลตกระบวนการผลต 4. การสขาภบาล 5. การบารงรกษาและการทาความสะอาด 6. บคลากรและสขลกษณะ ในแตละขอก าหนดมวตถประสงคหลกเพอใหผผลตมมาตรการปองกนการปนเปอน อนตรายทง

ทางดานจลนทรย เคมและกายภาพลงสผลตภณฑ ซงอาจมาจากสงแวดลอม ตวอาคาร เครองจกร อปกรณทใชการด าเนนงานในแตละขนตอนการผลต รวมถงการจดการในดานสขอนามยทงในสวนของ ความสะอาด การบ ารงรกษา และผปฏบตงาน ขอก าหนด GMP น าบรโภค (GMP เฉพาะผลตภณฑ)

มอย 11 ขอกาหนด ดงน 1. สถานทตงและอาคารผลต 2. เครองมอ เครองจกร และอปกรณการผลต 3. แหลงน า 4. การปรบคณภาพน า 5. ภาชนะบรรจ 6. สารทาความสะอาดและฆาเชอ

7. การบรรจ 8. การควบคมคณภาพมาตรฐาน 9. การสขาภบาล 10. บคลากรและสขลกษณะผปฏบตงาน 11. บนทกและรายงาน วตถประสงคในแตละขอกาหนดเชนเดยวกบ GMP สขลกษณะทวไป เพยงแต GMP นาบรโภคเนน

ประเดนการควบคมกระบวนการผลตน าบรโภค โดยขยายรายละเอยดในการควบคมเพอปองกนการปนเปอนชดเจนยงขน ตงแตขอ 3-8 ซงเปนขนตอนในการผลต และมการเพมเตมในสวนของบนทกและรายงาน เพอใหผผลตเหนความสาคญและประโยชนในการเกบขอมล รายงาน บนทกทเกยวของ เชน ผลวเคราะหแหลงน าและผลตภณฑ เปนตน ซงจะชวยปองกนหรอแกไขเมอเกดปญหากบผลตภณฑ มาตรการการด าเนนงาน

เนองจากหลกเกณฑ GMP มผลบงคบใชตามกฎหมายตามทกลาวขางตน ซงหากผผลตไมปฏบตตามจะเปนการฝาฝนประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 193) พ.ศ.2543 และ (ฉบบท 239) พ.ศ.2544 และ (ฉบบท 220) พ.ศ.2544 ซงออกตามความในมาตรา 6(7) แหงพระราชบญญตอาหาร พ .ศ.2522 และมโทษตามมาตรา 49 ตองระวางโทษปรบไมเกนหนงหมนบาท แตอยางไรกตามในชวงระยะเวลากอนทกฎหมายจะมผลบงคบใช เพอใหผผลตสามารถปฏบตตามเกณฑ GMP ดงกลาวไดสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาโดยกองควบคมอาหาร จงไดมการดาเนนการภายใตโครงการผลกดน ผประกอบการดานความพรอม GMP กฎหมาย ตงแตป 2540 เปนตนมา ทงในลกษณะการอบรมผประกอบการและเจาหนาททวประเทศ จดทาสอคมอทเกยวของ เชน คมอการผลต คมอการตรวจสถานทผลตของ สานกงานสาธารณสขจงหวดทวประเทศ รวมทงคาสงตางๆทเกยวของเพอใหเจาหนาทสามารถปฏบตงานไดและเปนไปในทศทางเดยวกน ตลอดจนการประชาสมพนธทางสออยางตอเนอง ซงจะเปนการชวยผผลตใหสามารถดาเนนการเมอกฎหมายมผลบงคบใช และหลงจากนนคงตองมการพฒนาหลกเกณฑ GMP กฎหมายน ใหมมาตรฐานเทยบเทากบหลกการของสากลมากขน เพอใหสอดคลองกบนโยบายของรฐทวา อาหารทสงออกและอาหารทจาหนายภายในประเทศตองมคณภาพมาตรฐานและความปลอดภยเทากน นนคอ จะตองไมมคาวา double standard นนเอง ซงทงนทงนนทกฝายไมวาผผลตเจาหนาทของรฐ รวมทงภาคการศกษา จะตอประสานงานรวมมอกนเพอใหไดมาซงสขภาพทดของประชาชนคนไทย ดงนน จะเหนวาสานกงานคณะกรรมการอาหารและยามใชแตจะใชมาตรการทางกฎหมายเพอคมครองผบรโภคแตเพยงอยางเดยว แตจะใหความสาคญของการพฒนาเชงระบบอยางครบวงจรโดยมการสงเสรม สนบสนน ทงผประกอบการและเจาหนาทผปฏบต เพอใหไดมาซงสถานทผลตทไดมาตรฐานผลตภณฑอาหารทถกสขลกษณะและความปลอดภยของประชาชนผบรโภค ซงสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาจะตองดาเนนการอยางตอเนอง เพอใหบรรลถงเปาหมายของการคมครองผบรโภคและขณะนสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาโดยกองควบคมอาหาร กาลงจดทา GMP นมพรอมดม และ GMP อาหารกระปอง ซงเปน GMP เฉพาะ ถดจาก GMP นาบรโภค คาดวาจะประกาศออกมาเปนกฎหมายในเรวๆน โดยใหระยะเวลาผประกอบการในการปรบปรงแกไข 1 ป ถดจากวนทประกาศลงราชกจจานเบกษา ซงกองควบคมอาหารจะนามาลงใน website ตอไป

ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 193) พ.ศ.2543

เรอง วธการผลต เครองมอเครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร -----------------------------------------

โดยทเปนการสมควรใหมมาตรการการประกนคณภาพของอาหารเพอใหอาหารมคณภาพ มาตรฐาน และเพอคมครองผบรโภคใหไดรบอาหารทปลอดภย

อาศยอานาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 6(7) แหงพระราชบญญตอาหาร พ.ศ.2522 อนเปนพระราชบญญตทมบทบญญตบางประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา 29 ประกอบกบมาตรา 35 มาตรา 48 และมาตรา 50 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยบญญตใหกระทาไดโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออกประกาศไว ดงตอไปน

ขอ 1 ใหอาหารดงตอไปน เปนอาหารทกาหนดวธการผลต เครองมอเครองใชในการผลต และ การเกบรกษาอาหาร

(1) อาหารทารกและอาหารสตรตอเนองสาหรบทารกและเดก (2) อาหารเสรมสาหรบทารกและเดกเลก (3) นมดดแปลงสาหรบทารกและนมดดแปลงสตรตอเนองสาหรบทารกและเดกเลก (4) นาแขง (5) นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (6) เครองดมในภาชนะบรรจทปดสนท (7) อาหารในภาชนะบรรจทปดสนท (8) นมโค (9) นมเปรยว (10) ไอศกรม (11) นมปรงแตง (12) ผลตภณฑของนม (13) วตถเจอปนอาหาร (14) สผสมอาหาร (15) วตถทใชปรงแตงรสอาหาร (16) โซเดยมซยคลาเมตและอาหารทมโซเดยมซยคลาเมต (17) อาหารสาหรบผทตองการควบคมน าหนก (18) ชา (19) กาแฟ (20) นาปลา (21) นาทเหลอจากการผลตโมโนโซเดยมกลตาเมต (22) นาแรธรรมชาต

(23) นาสมสายช (24) นามนและไขมน (25) นามนถวลสง (26) ครม (27) นามนเนย (28) เนย (29) เนยแขง (30) ก (31) เนยเทยม (32) อาหารกงสาเรจรป (33) ซอสบางชนด (34) นามนปาลม (35) นามนมะพราว (36) เครองดมเกลอแร (37) นานมถวเหลองในภาชนะบรรจทปดสนท (ยกเวนทมสถานทผลตทไมเขาลกษณะ เปนโรงงานตามกฎหมายวาดวยโรงงาน) (38 )ชอกโกแลต (39) แยม เยลล มารมาเลด ในภาชนะบรรจทปดสนท (40) อาหารทมวตถประสงคพเศษ (41) ไขเยยวมา (42) รอยลเยลลและผลตภณฑรอยลเยลล (43) ผลตภณฑปรงรสทไดจากการยอยโปรตนของถวเหลอง (44) นาผง (ยกเวนทมสถานทผลตทไมเขาลกษณะเปนโรงงานตามกฎหมายวาดวยโรงงาน) (45) ขาวเตมวตามน (46) แปงขาวกลอง (47) นาเกลอปรงอาหาร (48) ซอสในภาชนะบรรจทปดสนท (49) ขนมปง (50) หมากฝรงและลกอม (51) วนสาเรจรปและขนมเยลล (52) อาหารทมวตถทใชเพอรกษาคณภาพหรอมาตรฐานของอาหารรวมอยในภาชนะบรรจ (53) ผลตภณฑกระเทยม (54) ผลตภณฑจากเนอสตว (55) วตถแตงกลนรส

(56) อาหารทมสวนผสมของวานหางจระเข (57) อาหารแชเยอกแขง ขอ 2 ผผลตอาหารตามขอ 1 เพอจาหนายตองปฏบตตามวธการผลต เครองมอเครองใชใน

การผลต และการเกบรกษาอาหาร ทกาหนดไวในบญชแนบทายประกาศน ขอ 3 ผนาเขาอาหารตามขอ 1 เพอจาหนาย ตองจดใหมใบรบรองวธการผลต เครองมอ

เครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร ไมตากวาเกณฑทกาหนดไวในบญชแนบทายประกาศน ขอ 4 ใหผทไดรบใบอนญาตผลตอาหาร หรอใบสาคญการขนทะเบยนตารบอาหาร หรอใบสาคญการใช

ฉลากอาหาร ตามขอ 1 กอนวนทประกาศนใชบงคบทปฏบตไมเปนไปตามขอ 2 หรอขอ 3 ทาการปรบปรงแกไขหรอจดใหมใบรบรองแลวแตกรณ ใหถกตองตามประกาศนภายในสองป นบแตวนทประกาศนใชบงคบ

ขอ 5 ประกาศน ใหใชบงคบเมอพนกาหนดหนงรอยแปดสบวน นบแตวนถดจากวนประกาศ ในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

ประกาศ ณ วนท 19 กนยายน พ.ศ.2543 กร ทพพะรงส

(นายกร ทพพะรงส) รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

บญชแนบทายประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 193) พ.ศ.2543

เรอง วธการผลต เครองมอเครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร ตามหลกเกณฑวธการทดในการผลตอาหารวาดวยสขลกษณะทวไป การผลตอาหารจะตองมการกาหนดวธการผลต เครองมอ เครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร ซงการดาเนนการดงกลาวนนจะตองคานงถงสงตาง ๆ ดงตอไปน ลาดบท หวขอ เนอหา 1.

สถานทตงและอาคารผลต 1.1 สถานทตงตวอาคารและทใกลเคยง ตองอยในททจะไมทาใหอาหารทผลตเกดการปนเปอนไดงาย โดย 1.1.1 สถานทตงตวอาคารและบรเวณโดยรอบสะอาด ไมปลอยใหมการสะสมสงทไมใชแลว หรอสงปฏกลอนอาจเปนแหลงเพาะพนธสตวและแมลง รวมทงเชอโรคตาง ๆ ขนได 1.1.2 อยหางจากบรเวณหรอสถานททมฝ นมากผดปกต 1.1.3 ไมอยใกลเคยงกบสถานทนารงเกยจ 1.1.4 บรเวณพนทตงตวอาคารไมมน าขงแฉะและสกปรก และมทอระบายน าเพอใหไหลลงสทางระบายน าสาธารณะ ในกรณทสถานทตงตวอาคารซงใชผลตอาหารอยตดกบบรเวณทมสภาพไมเหมาะสม หรอไมเปนไปตามขอ 1.1.1-1.1.4 ตองมกรรมวธทมประสทธภาพในการปองกนและกาจดแมลงและสตวนาโรค ตลอดจนฝ นผงและสาเหตของการปนเปอนอน ๆ ดวย 1.2 อาคารผลตมขนาดเหมาะสม มการออกแบบและกอสรางในลกษณะทงายแกการทะนบารงสภาพ รกษาความสะอาด และสะดวกในการปฏบตงาน โดย 1.2.1 พน ฝาผนง และเพดานของอาคารสถานทผลต ตองกอสรางดวยวสดทคงทน เรยบ ทาความสะอาด และซอมแซมใหอยในสภาพทดตลอดเวลา 1.2.2 ตองแยกบรเวณผลตอาหารออกเปนสดสวน ไมปะปนกบทอยอาศย 1.2.3 ตองมมาตรการปองกนสตวและแมลงไมใหเขาในบรเวณอาคารผลต 1.2.4 จดใหมพนทเพยงพอทจะตดตงเครองมอและอปกรณทใชในการผลตใหเปนไปตามสายงานการผลตอาหารแตละประเภทและแบงแยกพนทการผลตเปนสดสวนเพอปองกนการปนเปอนอนอาจเกดขนกบอาหารทผลตขน 1.2.5 ไมมสงของทไมใชแลวหรอไมเกยวของกบการผลตอยในบรเวณผลต

1.2.6 จดใหมแสงสวางและการระบายอากาศทเหมาะสมเพยงพอสาหรบการปฏบตงานภายในอาคารผลต

2. เครองมอ เครองจกร และ อปกรณในการผลต

2.1 ภาชนะหรออปกรณในการผลตทสมผสกบอาหาร ตองทาจากวสดทไมทาปฏกรยากบอาหารอนอาจเปนอนตรายตอผบรโภค 2.2 โตะทเกยวของกบกระบวนการผลตในสวนทสมผสกบอาหาร ตองทาดวยวสดทไมเกดสนม ทาความสะอาดงาย และไมทาใหเกดปฏกรยาทอาจเปนอนตรายแกสขภาพของผบรโภค โดยมความสงเหมาะสมและมเพยงพอในการปฏบตงาน 2.3 การออกแบบตดตงเครองมอ เครองจกร และอปกรณทใชเหมาะสมและคานงถงการปนเปอนทอาจจะเกดขน รวมทงสามารถทาความสะอาดตวเครองมอ เครองจกร และบรเวณทตงไดงายและทวถง 2.4 เครองมอ เครองจกร และอปกรณในการผลต ตองเพยงพอตอการปฏบตงาน

3. การควบคมกระบวนการผลต 3.1 การดาเนนการทกขนตอนจะตองมการควบคมตามหลกสขาภบาลทดตงแตการตรวจรบวตถดบและสวนผสมในการผลตอาหาร การขนยาย การจดเตรยม การผลต การบรรจ การเกบรกษาอาหาร และการขนสง 3.1.1 วตถดบและสวนผสมในการผลตอาหาร ตองมการคดเลอกใหอยในสภาพทสะอาด มคณภาพด เหมาะสาหรบใชในการผลตอาหารสาหรบบรโภค ตองลางหรอทาความสะอาดตามความจาเปนเพอขจดสงสกปรก หรอสงปนเปอนทอาจตดหรอปนมากบวตถนน ๆและตองเกบรกษาวตถดบภายใตสภาวะทปองกนการปนเปอนไดโดยมการเสอมสลายนอยทสด และมการหมนเวยนสตอกของวตถดบและสวนผสมอาหารอยางมประสทธภาพ 3.1.2 ภาชนะบรรจอาหารและภาชนะทใชในการขนถายวตถดบและสวนผสมในการผลตอาหาร ตลอดจนเครองมอทใชในการนตองอยในสภาพทเหมาะสมและไมทาใหเกดการปนเปอนกบอาหารในระหวางการผลต 3.1.3 นาแขงและไอน าทใชในกระบวนการผลตทสมผสกบอาหาร ตองมคณภาพมาตรฐานตามประกาศกระทรวงสาธารณสข เรองน าแขงและน าบรโภค และการนาไปใชในสภาพทถกสขลกษณะ 3.1.4 นาทใชในกระบวนการผลตอาหาร ตองเปนน าสะอาดบรโภคได มคณภาพมาตรฐานตามประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง นาบรโภค และการนาไปใชในสภาพทถกสขลกษณะ 3.1.5 การผลต การเกบรกษา ขนยาย และขนสงผลตภณฑอาหาร ตองปองกนการปนเปอนและปองกนการเสอมสลายของอาหารและ

ภาชนะบรรจดวย 3.1.6 การดาเนนการควบคมกระบวนการผลตทงหมด ใหอยภายใตสภาวะทเหมาะสม 3.2 จดทาบนทกและรายงานอยางนอยดงตอไปน 3.2.1 ผลการตรวจวเคราะหผลตภณฑ 3.2.2 ชนดและปรมาณการผลตของผลตภณฑและวนเดอนปทผลตโดยใหเกบบนทกและรายงานไวอยางนอย 2 ป

4. การสขาภบาล 4.1 นาทใชภายในโรงงาน ตองเปนน าสะอาดและจดใหมการปรบคณภาพน าตามความจาเปน 4.2 จดใหมหองสวมและอางลางมอหนาหองสวมใหเพยงพอสาหรบผปฏบตงาน และตองถกสขลกษณะ มอปกรณในการลางมออยางครบถวน และตองแยกตางหากจากบรเวณผลต หรอไมเปดสบรเวณผลตโดยตรง 4.3 จดใหมอางลางมอในบรเวณผลตใหเพยงพอและมอปกรณการลางมออยางครบถวน 4.4 จดใหมวธการปองกนและกาจดสตวและแมลงในสถานทผลตตามความเหมาะสม 4.5 จดใหมภาชนะรองรบขยะมลฝอยทมฝาปดในจานวนทเพยงพอ และมระบบกาจดขยะมลฝอยทเหมาะสม 4.6 จดใหมทางระบายน าทงและสงโสโครกอยางมประสทธภาพ เหมาะสม และไมกอใหเกดการปนเปอนกลบเขาสกระบวนการผลตอาหาร

5. การบารงรกษาและ การทาความสะอาด

5.1 ตวอาคารสถานทผลตตองทาความสะอาดและรกษาใหอยในสภาพสะอาดถกสขลกษณะโดยสมาเสมอ 5.2 ตองทาความสะอาด ดแลและเกบรกษาเครองมอ เครองจกร และอปกรณในการผลตใหอยในสภาพทสะอาดทงกอนและหลงการผลตสาหรบชนสวนของเครองมอเครองจกรตาง ๆ ทอาจเปนแหลงสะสมจลนทรย หรอกอใหเกดการปนเปอนอาหาร สามารถทาความสะอาดดวยวธทเหมาะสมและเพยงพอ 5.3 พนผวของเครองมอและอปกรณการผลตทสมผสกบอาหาร ตองทาความสะอาดอยางสมาเสมอ 5.4 เครองมอ เครองจกร และอปกรณในการผลต ตองมการตรวจสอบและบารงรกษาใหอยในสภาพใชงานไดอยางมประสทธภาพสมาเสมอ 5.5 การใชสารเคมทใชลางทาความสะอาด ตลอดจนเคมวตถทใชเกยวของกบการผลตอยภายใตเงอนไขทปลอดภย และการเกบรกษา

วตถดงกลาวจะตองแยกเปนสดสวนและปลอดภย

6. บคลากรและสขลกษณะ ผปฏบตงาน

6.1 ผปฏบตงานในบรเวณผลตตองไมเปนโรคตดตอหรอโรคนารงเกยจตามทกาหนดโดยกฎกระทรวง หรอมบาดแผลอนอาจกอใหเกดการปนเปอนของผลตภณฑ 6.2 เจาหนาทผปฏบตงานทกคนในขณะทดาเนนการผลตและมการสมผสโดยตรงกบอาหาร หรอสวนผสมของอาหาร หรอสวนใดสวนหนงของพนทผวทอาจมการสมผสกบอาหาร ตอง 6.2.1 สวมเสอผาทสะอาดและเหมาะสมตอการปฏบตงาน กรณทใชเสอคลมกตองสะอาด 6.2.2 ลางมอใหสะอาดทกครงกอนเรมปฏบตงาน และหลงการปนเปอน 6.2.3 ใชถงมอทอยในสภาพสมบรณและสะอาดถกสขลกษณะ ทาดวยวสดทไมมสารละลายหลดออกมาปนเปอนอาหารและของเหลว ซมผานไมได สาหรบจบตองหรอสมผสกบอาหาร กรณไมสวมถงมอตองมมาตรการใหคนงานลางมอ เลบ แขนใหสะอาด 6.2.4 ไมสวมใสเครองประดบตาง ๆ ขณะปฏบตงาน และดแลสขอนามยของมอและเลบใหสะอาดอยเสมอ 6.2.5 สวมหมวก หรอผาคลมผม หรอตาขาย 6.3 มการฝกอบรมเจาหนาทผปฏบตงานเกยวกบสขลกษณะทวไป และความรทวไปในการผลตอาหารตามความเหมาะสม 6.4 ผทไมเกยวของกบการผลต ปฏบตตามขอ 6.1-6.2 เมออยในบรเวณผลต

ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 239) พ.ศ.2544

เรอง แกไขเพมเตมประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 193) พ.ศ.2543 ---------------------------------------------------

โดยทเปนการสมควรแกไขเพมเตมประกาศวาดวยเรอง วธการผลต เครองมอเครองใชในการผลตและการเกบรกษาอาหาร อาศยอานาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 6(7) แหงพระราชบญญตอาหาร พ.ศ.2522 อนเปนพระราชบญญตทมบทบญญตบางประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา 29ประกอบกบมาตรา 35 มาตรา 48 และมาตรา 50 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยบญญตใหกระทาไดโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออกประกาศไว ดงตอไปน ขอ 1 ใหยกเลกความในขอ 1(21) (52) และ (56) ของประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 193) พ.ศ.2543 เรอง วธการผลต เครองมอเครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร ลงวนท 19 กนยายน พ.ศ.2543 ขอ 2 ใหยกเลกความในขอ 1(57) แหงประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 193) พ.ศ.2543 เรองวธการผลต เครองมอเครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร ลงวนท 19 กนยายน พ.ศ.2543 และใหใชความตอไปนแทน “(57) อาหารแชเยอกแขงทไดผานการเตรยม (prepared) และหรอการแปรรป (processed” ขอ 3 ประกาศน ใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

ประกาศ ณ วนท 11 กนยายน พ.ศ.2544 สดารตน เกยราพนธ

รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

123

ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 284) พ.ศ. 2547

เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท 5) -----------------------------------------------

เนองจากปจจบนน าบรโภคเปนอาหารทตองมการควบคมสถานทผลตอาหาร ใหเปนไปตามมาตรฐานตามขอกาหนดในประกาศกระทรวงสาธารณสขทวาดวยเรอง วธการผลต เครองมอเครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร ไวเปนการเฉพาะแลว จงเหนควรปรบปรงมาตรการการควบคมน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทใหม ใหเหมาะสมตอสภาพการณปจจบน อาศยอานาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 6(3) (6)(7) และ(10) แหงพระราชบญญตอาหารพ .ศ.2522 อนเปนพระราชบญญตทมบทบญญตบางประการเกยวกบการจา กดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา 29 ประกอบกบมาตรา 35 มาตรา 39 มาตรา 48 และมาตรา 50 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยบญญตใหกระทา ไดโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออกประกาศไว ดงตอไปน ขอ 1 ใหยกเลกความในขอ 2 แหงประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 61 (พ.ศ.2524) เรองน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ลงวนท 7 กนยายน พ.ศ.2524 และใหใชความตอไปนแทน “ขอ 2 ใหน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท เปนอาหารทกาหนดคณภาพหรอมาตรฐาน” ขอ 2 ใหผผลตหรอนาเขาน าบรโภคทไดรบใบสาคญการขนทะเบยนตา รบอาหาร หรอใบสาคญการใชฉลากอาหารตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 61 (พ.ศ.2524) เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ลงวนท 7 กนยายน พ.ศ.2524 และประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 135 (พ.ศ.2534) เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท 2) ลงวนท 26 กมภาพนธ พ.ศ.2534 และประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 220) พ.ศ.2544 เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท 3) ลงวนท 24 กรกฎาคม พ.ศ.2544 และประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 256) พ.ศ.2545 เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท 4) ลงวนท 30 พฤษภาคม พ.ศ.2545 ซงออกใหกอนวนทประกาศนใชบงคบใชเลขสารบบอาหารดงกลาวตอไปได โดยถอวาไดจดทะเบยนรายละเอยดของอาหารตามประกาศฉบบนแลว ขอ 3 ประกาศน ใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

ประกาศ ณ วนท 10 พฤศจกายน พ.ศ. 2547

(ลงชอ) สดารตน เกยราพนธ (นางสดารตน เกยราพนธ)

รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

124

ภาคผนวก ค มาตรฐานและกฎหมายทเกยวของกบการควบคมน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท

125

คณภาพและมาตรฐานน า คณภาพน าทางดานกายภาพ เคม และชวภาพ

คณภาพน าเปนสภาพของน าทปรากฏใหทราบวาน ามลกษณะเหมาะแกการนาไปใชอปโภคบรโภคหรอ

ใชในกจกรรมอนๆ ไดหรอไม คณภาพน าบางตวสามารถบอกไดดวยวธงาย ๆ โดยใชประสาทสมผส การมองเหนหรอการสมผสได เชน ส ความขน กลน ฯลฯ แตบางครงสารบางอยางไมสามารถตรวจสอบดวยวธงาย ๆ ได เชน เชอโรค สารพษตาง ๆ ทละลายปะปนอยในน านน เปนตน สาหรบการพจารณา เกยวกบคณภาพของน าจะตองพจารณาคณสมบตทง 3 ประการคอ 1) คณสมบตทางกายภาพ ตองปราศจากความขน ตะกอน รส กลน ส โดยปกตแลวคณสมบตทางกายภาพนสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา จงมกจะบอกไดทนทวาน านนมคณภาพดหรอไมดได 2) คณสมบตทางเคม ไดแก แรธาตและสารเคมตาง ๆ ทอาจจะมปะปนอยในน าสารเคมทละลายน าอยในน าบางชนดกเปนพษรนแรงมากและบางชนดกจะเกดสะสมขนในรางกายและเปนอนตรายตอสขภาพ สารเคมดงกลาวน เชน เหลก ตะกว ทองแดง สารหน เซเลเนยม ไซยาไนด ฟอสเฟต ฟลออไรด จงจาเปนจะตองไดรบการตรวจคณภาพทางดานเคมใหแนชดเสยกอนวาไมมสารเคมตางๆปะปนอยในน าเกนกวามาตรฐานของน าดม 3) คณสมบตทางชววทยา ไดแก เชอจลนทรยตาง ๆ ทอาจจะมปะปนมากบน า โดยเฉพาะน าดมจะตองปราศจากเชอโรคปะปนเชอโรคทอาจจะมปะปนมากบน าเราไมอาจจะมองเหนไดดวยตาเปลาจาเปนจะตองมการตรวจสอบทางหองปฏบตการจงจะทราบไดและเนองจากเชอจลนทรยหลายชนดสามารถมชวตอยไดในน าแตอาจจะไมทาใหเกดโรคเชอจลนทรยดงกลาวถงแมวาจะมอยในน าบางกไมนาจะเปนอนตราย แตเชอจลนทรยดงกลาวนนบางชนดอาจกอใหเกดโรคระบาดได สาหรบรายละเอยดเกยวกบคณสมบตของน าทงทางดานกายภาพ เคม และชวะ สามารถพจารณาได ดงน คณภาพน าทางกายภาพ (Physical Quality)

เปนลกษณะของความสกปรกในน าทปรากฏ ใหเหนไดดวยประสาทสมผสทงหาคณสมบต เหลาน ไดแก ส (Color) กลน (Odor) รส (Tastes) ความขน (Turbidity) และ อณหภม (Temperature) 1) ความขน (Tubidity) ไดแกน ามตะกอนแขวนลอย ดนละเอยด อนทรยสาร อนนทรยสาร แพลงตอน และจลนทรยสาร เกดปญหาดานอนามยสงแวดลอมในดานความนาดมนาใช 2) ส (Color) เกดจากการหมกหมมทบถมกนของพชใบไม เศษวสด อนทรยตาง ๆ นอกจากนยงอาจเกดจากการปนเปอนจากกจกรรมตาง ๆ ของมนษย ไดแกน าทงจากบานเรอนและอตสาหกรรม มปญหาตอดานสงแวดลอม 3) กลน (Odor) เกดจากการทน ามจลนทรยบางชนด เชน สาหราย ฯลฯ หรอเกดจากการยอยสลายอนทรยสารในน า ในภาวะขาดแกสออกซเจน ทาใหเกดแกสไขเนา (H2S) หรอ เกดจากการปนเปอนจากน าทง จากโรงงานอตสาหกรรม ทาใหน าไมนาดมและใชสอยหรอสรางเหตราคาญ 4) รสชาต (Taste) เกดจากการละลายน าของพวกเกลออนนทรย เชน เกลอทองแดง เกลอเหลก เกลอโพแทสเซยม เกลอโซเดยม หรอสงกะส ทาใหเกดปญหาสงแวดลอม อณหภม (Temperature) เปลยนแปลงตามธรรมชาต เนองจากดนฟาอากาศแตบางโอกาสเกดจากน าทงในกจกรรมตาง ๆ จากมนษยหรอจากโรงงานอตสาหกรรม ทาใหเกดผลกระทบตอสงมชวตในแหลงน าทงทางตรงและทางออม โดยทสงมชวตในน าอาจตายได ในกรณท

126

อณหภมของน าทงสงเกนไป และยงมผลใหการละลายของออกซเจนในน าลดลงอกดวย ตามประกาศของกระทรวงอตสาหกรรม ยอมใหอณหภมของน าทปลอยลงสแหลงน าสาธารณะไดไมเกน 40º C คณภาพน าทางเคม (Chemical Quality)

มาจากแรธาต สารตาง ๆ ทละลายปะปนอยในน า เปนลกษณะความสกปรกในน าทไมสามารถมองเหนดวยตาได แรธาตและสารตาง ๆ ทละลายปะปนอยในน า จะทาใหคณสมบตของน าตามธรรมชาตเปลยนแปลงไป ซงถามปรมาณมากเกนไป กจะเปนอนตรายตอสงมชวตในน าและอาจจะสะสมอยในหวงโซอาหารไดสารตาง ๆ เหลาน ไดแก ความเปนกรด (Acidity) ความเปนดาง (Alkalinity) ความกระดาง (Hardness) เหลก (Iron) แมงกานส (Manganese) คลอไรด (Chlorides) ฟลออไรด (Fluorides) และสารพษอน ๆ (Toxic substances) 1) พเอช (pH) พเอช เปนคาทแสดงปรมาณความเขมขนของอนภาคไฮโดรเจน [H+] ในน า คา พเอช แสดงถงความเปนกรดหรอดางของสารละลาย น าทงทมสมบตเปนกรดจะมคา พเอช นอยกวา 7 เปนดางจะมคาพเอช มากกวา 7 และเปนกลางจะมพเอชเทากบ 7 คาพเอช ของน าทงมความสาคญในการบาบด ซงจาเปนตองควบคมคาพเอชของน าทงใหคงทหรอควบคมใหอยในชวงทจากดไว 2) ความกระดางของน า (Hardness) เมอทาปฏกรยากบสบแลว สบเกดฟองไดยาก สาเหตของความกระดางเกดจากเกลอ ไบคารบอเนต (HCO¯) เกลอ (SO4

¯) เกลอคลอไรด (Cl¯) และเกลอ (NO3¯) รวมตวกบธาตตาง ๆ ไดแก

แคลเซยม (Ca) แมกนเซยม (Mg) แบงความกระดางเปนกระดางชวคราว กบกระดางถาวร 3) ความเปนดางของน า (Alkalinity) ปรมาณความจของกรดเขมขนในอนทจะทาใหน าเปนกลาง เปนการหาวาน าจะตองใชกรดทาใหเปนกลางเทาไร ซงเกดจากเกลอคารบอเนต ไบคารบอเนตและ ไฮดรอกไซดของธาตตาง ๆ ความสาคญดานอนามยสงแวดลอม ไมมความเกยวของตอสขภาพอนามยของมนษยโดยตรงเพยงแตทาใหรสชาตของน าไมนาบรโภค ความเปนดางจะทาหนาทเปนตวคมพเอชของน า และความมฤทธในการกดกรอนของน า 4) ความเปนกรดของน า (Acidity) ปรมาณความเขมขนทตองการจะทาใหน าเปนกลางซงบงชไดโดยคาพเอช ความเปนกรดของน า อาจเกดจากกรดแร (Strong mineral acid) กรดกามะถน (Sulfuric acid) กรดไนตรก (nitric acid) ฯลฯ หรอเกดจากกรดออน (Weak acid) เชน กรดคารบอนค (Carbonic acid) กรดอะซตค (acetic acid) ฯลฯ หรอเกดจากเกลอตาง ๆ เชน เฟอรรสซสเฟต (ferrous sulfate) เกลออลมนมซลเฟต (aluminum sulfate) ฯลฯ น าทม พเอชตากวา 8.5 จะมคาความเปนกรด โดยธรรมชาตน าจะมความเปนกรดเพราะมแกสคารบอนไดออกไซด (CO2) ละลายอยในน าจากแหลงน าผวดนและน าใตดน 5) เหลกและแมงกานส (Iron and Manganese) ธาตเหลก โดยทว ๆ ไปอยในน าในรปสารไมละลายน า (Insoluble form) ในรป เฟอรคออกไซด (Ferric oxide = Fe2O3) ในดนบางแหงจะมเฟอรสคารบอเนต ซงละลายน าไดเลกนอย เหลกละลายน าไดดทพเอชตากวา 3.5 ความสาคญทางดานอนามยสงแวดลอม เหลกและแมงกานสทอยในน าตามธรรมชาตแลวไมเปนอนตรายตอการบรโภค ถามเหลกมากกวา 1-2 มลลกรมตอลตร น ากจะมรสหวานปนขม (Bitter sweet) ถาอยในรปของสารไมละลายน าทาใหน ามสและขนทาใหไมนาใชถาในน ามเหลกและแมงกานส ถานาไปซกเสอผาเครองนงหมจะทาใหเกดรอยดางบนเสอผาและจะทาใหเครองสขภณฑหรอเครองใชตาง ๆ มคราบสน าตาลแดงหรอดา 6) คลอไรด (Chloride) ทละลายอยในน าจะมปรมาณความเขมขนแตกตางกนไปขนอยกบพนดนหรอชนดนทมปรมาณคลอไรด น าธรรมชาตรบคลอไรดจากหลายทาง อาจมาจากสงปฏกล โดยเฉพาะน าปสสาวะจะมปรมาณ

127

คลอไรดสง จากปฏกลของมนษยมคลอไรดออกมาวนละประมาณ 16 กรม/คน/วนความสาคญทางดานสงแวดลอม ถมปรมาณคลอไรดน ามากจะทาใหรสชาตของน าไมนาบรโภค 7) ฟลออไรด (Fluoride) นาธรรมชาตมกไมมฟลออไรดละลายอย แตมความสาคญตอสขภาพฟน ถาฟลออไรดมากกวา 3 มลลกรมตอลตร จะทาใหเกดฟนเปนคราบ (Dental fluorosis) ถามฟลออไรดนอยเกนไปทาใหเกดโรคฟนเปราะ (Dental carries) ขนาดทเหมาะสมในน าดมคอ 1 มลลกรมตอลตร 8) ตะกว (Lead) ตามธรรมชาตจะไมมตะกว มกจะเกดจากกจกรรมของมนษยและการอตสาหกรรม ทอไอเสยของเครองยนต การใชสผสมตะกว การใชยาฆาแมลงในการเกษตร เครองสาอาง ฯลฯความสาคญทางดานสงแวดลอม แมจะมสารตะกวละลายอยไมมากนกกคงจะเปนอนตรายตอการบรโภคน าได เพราะตะกวมฤทธสะสม ปรมาณในน าไมควรเกน 0.05 มลลกรมตอลตร ซงจะไมทาใหเกดการสะสมกลายเปนโรคพษของตะกว จะบนทอนสมองและระบบประสาท 9) ทองแดง (Copper) มกไมเกดจากธรรมชาต สาเหตเกดจากมนษยและโรงงานอตสาหกรรมหรอ เกดจากการใชสารจนส (CuSO4) ในการทาลายสาหราย ความสาคญทางดานอนามยสงแวดลอม ทองแดงมความสาคญตอสงมชวตทกชนด โดยเฉพาะมนษย ซงตองการบรโภคจากอาหารเฉลยวนละประมาณ 2 มลลกรม ถาขาดทองแดงจะทาใหเปนโรคโลหตจางได ถามปรมาณมากแมเพยง 0.25 – 1.0 มลลกรมตอลตรกเปนพษตอปลา ถาม 0.5 มลลกรมตอลตร จะทาใหภาชนะกระเบองเคลอบเปนคราบรอยดาง ในน าดมมปรมาณ 1 – 1.5 มลลกรมตอลตร จะทาใหน ามรสขม 10. สงกะส (Zinc) ในน าผวดนมกจะมสงกะสละลายอยไมเกน 1.0 มลลกรมตอลตร การเกดสงกะสละลายอยในน า อาจเกดจากสาเหต ทอน าหรอภาชนะททาดวยเหลกอาบสงกะส ยางรถยนต ฯลฯ ความสาคญทางดานอนามยสงแวดลอม ถารางกายขาดธาตสงกะสจะเกดโรคแคระแกรน (Dwarfism) ในน ามปรมาณสงกะสประมาณ 0.5 มลลกรมตอลตร หรอมากกวานจะทาใหผวน าเกดเปนคราบน ามน ถามปรมาณ 5 มลลกรมตอลตร อาจทาใหน ามรสชาตขม ขนาดประมาณ 25 – 40 มลลกรมตอลตร อาจทาใหเกดอาการคลนไสอาเจยน 11. ไนไตรต (Nitrite) ในน าธรรมชาตทไมไดรบการปนเปอนจากสงสกปรกนนจะไมมไนไตรตละลายอย ไนไตรตเกดจากปฏกรยาชวเคมของจลนทรยในการออกซเดชนพวกแอมโมเนย กอนทจะกลายเปนไนเตรต ความสาคญทางดานอนามยสงแวดลอมในน ามไนไตรตละลายอยแสดงวาน าไดรบการปนเปอนจากสงสกปรกทมอนทรยสารเปนองคประกอบ ไมควรใหมในน าดมเกนกวา 1 มลลกรมตอลตร เพราะจะทาใหเกดโรคในเดกทารกคอ โรค blue babies ทาใหมอาการ cyanosis คอมภาวะทผวหนงเปนสเขยว (นาเงน) เนองจากขาดเลอดขาดออกซเจนทาใหถงตายได มกเกดในเดกทารกทมอายต ากวา 3 เดอนเปนสวนใหญ 12. ไนเตรต (Nitrate) มอยในน าธรรมชาตในปรมาณทนอย ในน ามไนเตรตกอาจจะถกเปลยนกลบไปเปนไนไตรตไดในสภาวะทไมมอากาศหรอออกซเจนในน า ความสาคญทางดานอนามยสงแวดลอม ไนเตรตละลายอยในน านอกจากเปนภาวะบงชวาน าอาจไดรบการปนเปอนจากสงสกปรก ทาใหเกดโรคในเดกทารกไดเชนเดยวกบการทนามไนไตรต เพราะมนสามารถเปลยนรปกนได ถาในน ามไนเตรตละลายอยปรมาณมากอาจทาใหเกดการเจรญเตบโตของพชน าไดดโดยเฉพาะพวกสาหราย 13 .แกสไฮโดรเจนซลไฟด (Hydrogen Sulfide) มกพบในน าใตดนโดยธรรมชาตซงเกดจากปฏกรยาการยอยสลายสารอนทรยของจลนทรยในสภาวะขาดอากาศแลวจะถกละลายกบน าในขณะทน าไหลผานไปในชนของดน

128

สงเกตไดจากการทน ามกลนไขเนา ความสาคญทางดานอนามยสงแวดลอม ในน าดมไมควรมปรมาณมากกวา 0.05 มลลกรมตอลตร ถามประมาณ 70 มลลกรมตอลตรจะทาใหเกดความระคายเคองตอเยอบตาง ๆ ของรางกาย ถามประมาณ 700 มลลกรมตอลตรจะมความเปนพษสง ผลเสยอน ๆ เกดการกดกรอนภาชนะหรอทอน า ทาใหเสอผาและเครองสขภณฑตาง ๆ มคราบสดา 14. สารหน (Arsenic) อาจเกดในน าตามธรรมชาตเนองจากการไหลของน าผานชนดนหรอหนทมสารหน อาจเกดจากกจกรรมของมนษยอนไดแกการใชยาฆาศตรพช หรอสตว หรอปย หรอผงซกฟอกทมสารหนเปนองคประกอบ ความสาคญทางดานอนามยสงแวดลอม สารหนเปนพษตอสงมชวตมสวนเกยวของกบการทาใหเกดมะเรงผวหนง น าดมไมควรมสารหนละลายอยมากกวา 0.05 มลลกรมตอลตร 15. พวกไตรฮาโลมเธน (Trihalomethanes=THMs) พวกไตรฮาโลมเธน Chloro – organic Compounds เชอกนวาเกดจากการทาปฏกรยาระหวางคลอรนหรอพวกฮาโลเจนอน ๆ กบสารมวนคและฟลวคหรอสารทเกดจากการยอยสลายอนทรยสารอน ๆ ซงพวกไตรฮาโลมเธนนรวมถงคลอโรฟอรม (Chloroform) โบรโมฟอรม (Bromoform) และไดคลอโรไอโอมเธน (Dichloroiodomethane) ความสาคญทางดานอนามยสงแวดลอม คาดการณวาการทน าดมมไตรฮาโลมเธนอาจทาใหเกดมะเรง กาหนดมาตรฐานน าดมสาหรบประปา ควรใหมคา THMs ไมเกน 100 ไมโครกรมตอลตร คณภาพน าทางชวภาพ (Biological Quality)

มาจากจลนทรย (Micro-organisms) ทอาศยอยในน า จลนทรยทสาคญ ไดแก แบคทเรย ไวรส รา โปรโตซว โรตเฟอร ครสเตเซยม สาหราย น าทมจลนทรยมากจะเกดมลพษทมผลกบสขภาพไดโดยตรง อาจกอใหเกดโรคระบาดทมน าเปนสอได โดยเฉพาะอยางยงโรคระบบทางเดนอาหารทสาคญมกเกดจากเชอแบคทเรยทกอโรค (Pathogens) ปนเปอนอยในอาหารและน า แลวทาใหเกดโรคตาง ๆ เชน อหวาตกโรค ไทฟอยด พาราไทฟอยด บด ชนดมตว ไวรสตบอกเสบ เปนตน จลนทรยทอยในน ามทงจลนทรยทไมทาใหเกดโรค และจลนทรยททาใหเกดโรค 1) จลนทรยทไมทาใหเกดโรค (Nonpathogenic microorganism) ไดแกพวก บคเตร โปรโตซว สาหราย หรอราบางชนด ซงนอกจากจะไมทาใหเกดโรคแลวยงมสวนชวยในการยอยสลายสงสกปรกในน า สาหรบน าเพอการอปโภคบรโภคมกไมตองการใหมจลนทรยอยเลยหรอใหมจานวนนอยมากเทาไรไดยงด 2) จลนทรยททาใหเกดโรค (Pathogenic microorganism) มมากมายหลายชนดมทงชนดทกอใหเกดอาการของโรคอยางรนแรงถงตายได ไปจนถงเพยงแคมอาการเจบปวยเลกนอย ไดแก ไวรส บคเตร โปรโตซว และหนอนพยาธ เชอโรคสามารถดารงชวตอยในน าไดเปนเวลานานอาจจะหลายชวโมง หลายเดอน หรอหลายปขนอยกบหลายปจจย ไดแก รปลกษณของมน เชน เปนเซลลปรกต หรอเปนสปอร หรอเปนไข ฯลฯ ถามนอยในรปของสปอรกจะคงอยในน าไดทนทาน หรอทางดานสงแวดลอมทเชอโรคนน ๆ อาศยอย เชน อณหภม ความชน อาหารถามนอยในสงแวดลอมทเหมาะสม อาจจะเพมจานวนมากขนจนอาจเปนอนตรายตอสขภาพได จะกลาวถงจลนทรยทอาจทาใหเกดโรคโดยมน าเปนตวนาโรค ดงน ก) ไวรส (Virus) เปนจลนทรยทมขนาดเลกมากทสดไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา ตองใชกลองจลทรรศนทมกาลงขยายพเศษ ไวรสทอาจพบแพรกระจายในน า ไดแกไวรสททาใหเกดโรคตบอกเสบชนด เอ (Infectious hepatitis type A) หรอไวรสททาใหเกดอาการทองรวงอยางรนแรงในเดก (Gastroenteritis Viral) เปนตน

129

ข) บคเตร (Bacteria) เปนจลนทรยทมขนาดโตกวาไวรสสามารถใชกลองจลทรรศนธรรมดาขนาดกาลงขยาย 100 เทากมองเหนได มเซลลเดยว ใชอาหารในรปของสารละลาย พบไดทกหนทกแหงโยเฉพาะท ๆ มสงแวดลอมเอออานวย เชน มความชนและอาหารบคเตรมรปรางเปน 3 แบบ คอรปรางกลม (spherical) ขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 0.5-1.0 ไมครอน รปรางเปนแทง (cylindrical หรอ rod) ความกวางประมาณ 0.5-1.0 ไมครอน ความยาวประมาณ 1.5-3.0 ไมครอน และมรปรางเปนเกลว (spiral) ขนาดความกวางประมาณ 0.5-5.0 ไมครอน ความยาวประมาณ 6.0-15.0 ไมครอน บคเตรททาใหเกดโรคโดยมน าเปนตวนาไดแก - อหวาตกโรค (Cholera) เกดจาก Vibrio cholera - โรคไขรากสาด (Typhoid fever) เกดจาก Salmonella paratyphoid A,B และ C

- โรคบด (Bacillary dysentery) เกดจาก Shigella flexneri หรอ Shigella dysenteriae ค) โปรโตซว (Protozoa) เปนจลนทรยทมขนาดโตกวาบคเตรไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลาตองใชกลองจลทรรศน มเซลลเดยว โปรโตซวททาใหเกดโรค ไดแก โรคบด ชนดอมบา (Amoebic dysentery) เกดจากโปรโตซวชนด Entamoeba histolytica ง) หนอนพยาธ (Helminth) แบงหนอนพยาธออกเปน 3 ประเภทคอพยาธตวกลม พยาธตวแบน และพยาธใบไม โรคพยาธไสเดอนกลม (Ascaris lambricoides) โรคพยาธเขมหมด (Pin worm) โรคพยาธใบไมในปอด (Lung flukes)

การวเคราะหคณภาพน าในหองปฏบตการ เพอนาขอมลดานปรมาณและคณภาพมาใชประกอบการตดสนใจบางประการนนมความสาคญมาก ขอมลทไดตองแมนยาและเทยงตรงโดยเมอจะทาการวเคราะหหาปรมาณของสารใด กตองเลอกวธวเคราะหทดทสดและเหมาะสมทสด ซงบางครงวธวเคราะหสาหรบหาปรมาณของสารทสนใจแตละชนดอาจมวธวเคราะหหลายวธ นกวเคราะหควรเลอกวธทใหผลการวเคราะหเปนทยอมรบและมผลปฏบตในดานกฎหมายไดการวเคราะหคณภาพโดยทวไปสามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภทใหญ ๆ ดงกลาวขางตนแลว

130

มาตรฐานน าสะอาด

นาสะอาดและปลอดภย หมายถง น าทมลกษณะ ดงตอไปน 1) ปราศจากเชอ ซงอาจทาใหเกดโรคทน าเปนสอ 2) ไมมสารพษเจอปน 3) หากมสารหรอแรธาตบางอยางปนอยจะตองไมเกนมาตรฐานทกาหนดไว ดงนน จงสามารถกลาวไดวา น าสะอาดและปลอดภย อาจมสงเจอปนอยไดบาง แตสงเจอปนนน ตองไมใชเชอโรค หรอสารพษ และสงเจอปนอยางอนทยอมใหมอยไดบางนนจะตองมปรมาณไมเกนกวามาตรฐานทกาหนดไว น าจากแหลงใดกตามทคณภาพไมไดมาตรฐานตามมาตรฐานทกาหนดไว เราจะเรยกน านนวา “นาสกปรก” สวนน าทปราศจากสงเจอปนใด ๆ เราจะเรยกวา น าบรสทธ มาตรฐานน าสะอาด (Standards of Water for Beneficial Usage) โดยทวไปมเกณฑพจารณาคณภาพน าตามวตถประสงคของการนาไปใชสอยไดอยางกวาง ๆ 3 ประเภทคอ เพอการดม การเกษตร การอตสาหกรรม แตในทนจะขอกลาว แตเฉพาะคณภาพน าเพอการดมทเกยวของโดยตรงตอสขภาพอนามย

มาตรฐานน าดม เนองจากในน าอาจมสงเจอปนอยไดหลายชนด สงเจอปนเหลาน เปนสาเหตใหคณภาพของน าเปลยนแปลงไป และอาจกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของผบรโภคไดนอกจากนยงเปนวตถดบพนฐานในการผลตสนคาหลายชนด เชน น าแขง เครองดม และน าบรโภค บรรจขวด เปนตน ดงนน จงเปนการจาเปนอยางยงทจะตองมการกาหนดมาตรฐานน าดมหรอน าสะอาดขน เพอจะไดใชเปนหลกในการตดสนหรอวนจฉยวา น านนสะอาดไดมาตรฐานทกาหนดหรอไม การกาหนดมาตรฐานดงกลาว ขนอยกบวตถประสงคของการนาไปใชดวย เชน ถานาไปใชเปนตวทาละลายสารเคม เพอทาการวเคราะหทางวทยาศาสตร หรอนาไปใชในทางกจการทางการแพทยกตองใชน าบรสทธ แตถานาไปใชเพอการดมปกต กไมจาเปนตองใชน าบรสทธ แตกตองควบคมชนดและปรมาณของสารเคมบางอยาง ซงเปนอนตราย หรออาจเปนอนตรายตอสขภาพใหอยในเกณฑทกาหนด รวมทงตองควบคมใหปราศจากเชอซงอาจทาใหเกดโรคทเกดจากน าเปนสอดวย การกาหนดรายละเอยดในมาตรฐานน าดมวาจะยอมใหมสงเจอปนชนดไหนอยไดเทาไหรนนอยบนหลกทวาสงเจอปนนนจะตองอยในขดจากดทสามารถรบรองไดวาจะไมกอใหเกดอนตรายบนทอนสขภาพอนามยของมนษยโดยหลกการนมาตรฐานน าดมจงอาจถกกาหนดขนไดหลายแบบ และแบบทจะกลาวถงเปนเกณฑมาตรฐานน าดมของประเทศไทย

เกณฑของน าดมทเหมาะสมสาหรบคนไทย หรอสาหรบประเทศไทยทใช ๆ กนอยตามหนวยงานตาง ๆ เชน ของการประปานครหลวง กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข ลวนแตองจากมาตรฐานของตางประเทศทงนน ซงอาจจะองจากมาตรฐานของสหรฐอเมรกา หรอองจากมาตรฐานขององคการอนามยโลก เปนตน ดงนน เกณฑของคณภาพน าบางตวอาจจะสงเกนไปสาหรบคนไทยกได แตเกณฑของน าดมทจะนามาแสดงเปนตวอยางเพอใหเกดทศนคตหรอแนวคดตอไปน เปนเกณฑของน าดมของการประปานครหลวง

1. สารบางตวทเกยวกบคณสมบตของน าดม ซงไมเปนอนตรายตอสขภาพของเรามากนก แตถามมากเกนทกาหนดไวกจะทาใหน าไมนาดม คอ

กลนและรส (Odour and tastes) ไมเปนทรงเกยจ ส (Color) 20 หนวย ความขน (Turbidity) 5 หนวย ความเปนกรดเปนดาง (pH value) 6.8 – 8.2

131

ความกระดาง (Hardness) 300 สวนในลานสวน เหลก (Iron) 0.5 สวนในลานสวน แมงกานส (Manganeses 0.3 สวนในลานสวน ซลเฟต (Sulphate) 250 สวนในลานสวน คลอไรด (Chloride) 250 สวนในลานสวน 2. สารจาพวกทเกยวกบสขภาพ ถามมากเกนจานวนทกาหนดอาจทาใหเกดโรคได คอ ฟลออไรด (Fluoride) 1.2 สวนในลานสวน ไนเตรท (Nitrate) 1.5 สวนในลานสวน ไนไตรท (Nitrite) ตองไมมอยเลยหรอมนอยกวา 0.001 สวนในลานสวน

3. แบคทเรยทอาจจะทาใหเกดโรคตอมนษยได ยอมใหมได ดงน 3.1 นาสะอาด โคไลฟอรมแบคทเรย คา MPN นอยกวา 2.2 ตอน า 100 ซซ หรอไมมเลย 3.2 นาทสงสยวาสะอาดหรอไม มโคไลฟอรมแบคทเรย คา MPN 3-10 ตอน า 100 ซซ 3.3 นาทไมสะอาดจะมโคไลฟอรมแบคทเรย คา MPN มากกวา 10 ตอน า 100 ซซ 3.4 สาหรบน าประปาจะตองมโคไลฟอรมแบคทเรย คา MPN นอยกวา 2.2 ตอน า 100 ซซ นอกจากน ยงมเกณฑมาตรฐานน าดมของหนวยงานตาง ๆ ไดแก - มาตรฐานน าดมตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 61 (พ.ศ. 2524) เรองน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท - มาตรฐานน าดมของการประปานครหลวง - ขอเสนอแนะเกณฑคณภาพน าดมขององคการอนามยโลก ป พ.ศ. 2527

132

การก าหนดมาตรฐานน าดมบรรจขวด ของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

ดร.ชนนทร เจรญพงศ นกวชาการอาหารและยา 9 ดานมาตรฐานอาหาร ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

------------------------------------------- อย. มหนาทใหการคมครองผบรโภค ผลตภณฑสาธารณสข ซงรวมถงผลตภณฑอาหาร ม พ.ร.บ.อาหาร

พ.ศ.2522 เปนแมบทในการคมครองผบรโภค และกาหนดมาตรฐานอาหารบางชนด ทตองควบคมดแลเปนพเศษ เชน น าดม ถอวาเปนอาหารควบคมเฉพาะ ตามกฎหมายจงตองขนทะเบยนกบ อย. เพอควบคมคณภาพมาตรฐานอาหาร ใหเปนไปตามประกาศฯ ท อย.กาหนดไว ประกาศ เรอง น าดม ของ อย. ฉบบท 61 (พ.ศ.2524) เปนไปตามมาตรฐานอาหารควบคมเฉพาะ มการควบคมหลายดาน ทงดานฟสกส เคม จลนทรย โดยสถานทผลต ซงมคนงานตงแต 7 คนขนไป มเครองมอ เครองจกร 5 แรงมาขนไป เขาขายโรงงานตองขนทะเบยนตารบอาหาร และขออนญาตผลตอาหารดวย เปน 2 ขนตอน แตถาไมเขาขายโรงงาน จะตองขออนญาตใชฉลาก โดยไมตองขนทะเบยนตารบอาหาร การขออนญาตใชฉลาก การขนทะเบยนตารบอาหาร จะตองพจารณาทคณภาพมาตรฐาน โดยการตรวจวเคราะห ซงมขอกาหนดหลายขอ ขณะนผลตภณฑน าบรโภคบรรจขวด แพรหลายมากขน อาจเปนเพราะอตสาหกรรมนลงทนนอย แตไดรบความนยมสง จนถงในระดบหมบาน คนในหมบานนยมดมน าบรโภคบรรจขวด โดยคดวาปลอดภย สะอาด แตจาการตรวจสอบคณภาพ ยงไมเปนทพอใจ มาตรฐานของน าดมควรดกวาน เมอเปรยบเทยบกบราคาขาย จากขอมลทเฝาตดตามในภาพรวมของประเทศ มประมาณ 20-30% ไมไดมาตรฐาน สาเหตใหญเปนปญหาดานจลนทรย ปญหาทางดานเคมนอย ในการขอขนทะเบยน จงมการเนนดานจลนทรยมากกวา และจะไมตรวจครบทกรายการ มการตกลงกบหนวยงานตรวจวเคราะหวา รายการอะไรบางทจาเปนตองตรวจกอน การตรวจวเคราะหวา รายการอะไรบาง ทจาเปนตองตรวจกอน การตรวจวเคราะหเพอขอขนทะเบยน จะอนญาตใหใชเฉพาะผลวเคราะห จากหนวยงานราชการเทานน ปจจบนปรมาณของโรงงานผผลต ขยายตวสงขนทวประเทศ ทาใหปรมาณงานทตองวเคราะหสงมาก บางรายการจงไมไดวเคราะห แตใชวธควบคมกากบแทน เชน ฟลออไรด โดยจะเนนดานเชอจลนทรยมากกวา

มาตรฐานน าดม ในภาชนะบรรจทปดสนท เปนมาตรฐานบงคบขนตา ใชทวประเทศเปนอาหารควบคมเฉพาะ

ประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบท61(พ.ศ.2524) ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 135 (พ.ศ.2534) ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 220 (พ.ศ. 2544) ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 256 (พ.ศ.2545)

- ลดปรมาณ Cd เปน 0.005 ppm

Fe เปน 0.3 ppm

Pb เปน 0.05 ppm

- เพมขอความ Al เปน 0.2 ppm

ABS เปน 0.2 ppm

133

Cyanide เปน 0.4 ppm

- ปรมาณ Fluoride คงเดม 1.5 ppm

มาตรฐานเรองน าดม มประกาศกระทรวงสาธารณสข 2 ฉบบ คอ ฉบบท 61 (พ.ศ.2524) และฉบบท 135 (พ.ศ.2534) ในฉบบท 135 (พ.ศ.2534) ไดเพมเรอง โลหะหนก 2 รายการ เพอใหเปนไปตามมาตรฐานใหมของ WHO มาตรฐานน าดมของ อย. เปนมาตรฐานขนตา ตางกบมาตรฐานของ สมอ. ซงเครองหมาย สมอ. จะใชหรอไมกได ถาใชจะมการประเมน และควบคมกากบตลอดเวลา มาตรฐาน สมอ. ไมไดเปนมาตรฐานบงคบ แตมาตรฐาน อย. ผลตภณฑทกชนดจะตองไดมาตรฐานขนตา โดยมมาตรฐานเดยว บางครงมปญหาเฉพาะทองท ซงเปนขอจากด จงตองหามาตรฐานกลาง เพอใหใชไดทวประเทศ และปลอดภย กรมอนามยไดเคยเสนอให อย. แกไขมาตรฐานอาหารหลายเรอง เชน Vitamin A ชาวมสลมทาภาคใตอานหนงสอไมออก ใชนมขนหวานเลยงลก จนทาใหตาบอด จงไดมการแกไขโดยเตม Vitamin A ในนมขนหวานทกชนด ในทานองเดยวกน กาหนดใหมไอโอดนในเกลอ ไมตากวา 30 มลลกรม/กโลกรม โดยมขอมลจากนกวชาการ ยนยนวา ปรมาณไอโอดนขนาดน ไมเกดอนตรายในระยะยาวตอผบรโภค ฟลออไรดจะมปญหาคลายไอโอดน จงตองระมดระวง ในฐานะท อย. มหนาทดแลผบรโภค เมอพบวา ฟลออไรดเหมอนกบดาบ 2 คม จงไมตองการใหมเกนหรอขาด ทาอยางไรใหพอด การประชมครงนคงจะไดขอยตทด มาตรฐาน อย. ยดหลกแนวทางสากล เพราะประเทศไทยเปนสมาชกองคการคาโลก ( WTO) การคาระหวางประเทศจะทาตามใจ หรอตามสภาพปญหาของประเทศ และกดกนตางประเทศไมได โดยเฉพาะไทยเปนประเทศเลก มการวจยไมมาก ดงนน โดยทวไปมาตรฐานอาหารของประเทศไทย จะไมแตกตางจากแนวทางสากล สรป แนวทางควบคมของ อย. จะมขนตอนดงน การควบคมตามกฎหมาย

กอนการผลต

ขออนญาตผลต

ขนทะเบยนตารบ / อนญาตใชรถ

หลงการผลต

ตรวจสอบ

เกบตวอยาง ประกาศผลการตรวจวเคราะห การพจารณาดาเนนคด พบ Pathogen งดผลต & ดาเนนคด พบสารปนเปอนเกนมาตรฐาน ครงแรกตกเตอน ครงท 2 ดาเนนคด

การขออนญาตขนทะเบยนผลตภณฑ การใชฉลาก ตองเปนไปตามมาตรฐานทกาหนด หลงการการผลตและจาหนาย จะมการตรวจสอบเกบตวอยางมาวเคราะหเปนระยะ รวมทงการประกาศผลการตรวจวเคราะหทางสอมวลชน เพอใหผบรโภคไดรบทราบ เมอมผผลตรายใดทาผดมาตรฐาน อานาจทางกฎหมายกจะจดการกบผททาผดนน สวนใหญเนนในเรองจลนทรยมากทสด ความผดเรองจลนทรย คอ ผลตอาหารไมบรสทธ เปนโทษ ถง

134

จาคก แตถามฟลออไรดเกน จะมความผดคอ ฝาฝนประกาศผดมาตรฐาน โทษจงตากวา เพยงตกเตอนในขนแรก ขนทสองจงดาเนนคด คาดโทษ และปรบเทานน แนวทางนใชทวประเทศ ในเรองน าดม จะมอบใหจงหวดดแล โดยมผแทนจงหวด ดาเนนการออกใบอนญาต ประกาศผลการวเคราะห ทกจงหวดจะตองใชแนวทางเดยว กบทสวนกลางกาหนดให เพอความเปนธรรม ขณะนมการปรบเปลยนระบบควบคมใหม โดยลดจานวนอาหารควบคมเฉพาะ ใหนอยลงเทาทจาเปน เดมม 39 ชนด ลดเหลอเพยง 17 ชนด แตน าดมยงเปนอาหารควบคมเฉพาะอย ในเรองของการควบคมการผลตทด ไดนา GMP (Good Manufacturing Practice) เขามาใชเนนการตรวจสอยสถานทผลต การประกนคณภาพ จะตองเกบตวอยางมาตรวจสอบ แตยงทาไมไดเตมท เพราะมขอจากดดานบคลากร และงบประมาณ ดงนน ถาผผลตจะชวยสงคม ชวยผบรโภค ควรมการประกนคณภาพ อยางนอยทสดใช GMP มาชวยควบคมการผลต เพอใหมนใจวา สนคนทผลตไดมาตรฐาน เพราะฉะนน อย. จะประกาศ GMP เปนมาตรฐานบงคบ โดยประกาศ GMP เปนฉบบแรก ผานคณะกรรมการอาหารแลว อยระหวางรอประกาศในราชกจจานเบกษา

นาดมในประเทศไทย มการกาหนดมาตรฐาน จากหลายหนวยงาน เชน สมอ. กรมอนามย ฯลฯ โดย อย. ยดตาม WHO ใชคามาตรฐานของฟลออไรดเทากบ 1.5 ppm สมอ. อนโลมสงสดใหเทากบ 1 ppm เรองคามาตรฐานของฟลออไรดในน า จงมความแตกตางกน ดงในตารางท 1

135

ตารางท 1 เปรยบเทยบคามาตรฐานน าบรโภคของหนวยงานตาง ๆ

ขอมล หนวยวด WHO อย. ป 2534 สมอ. ป 2521 กรมทรพย ป 2521 เกณฑคณภาพน าบรโภคในชนบท ป 2531

ป 2527 ป 2536 เกณฑกาหนดสงสด

เกณฑอนโลมใหสงสด

เกณฑกาหนดทเหมาะสม

เกณฑอนโลมใหสงสด

ความเปนกรด-ดาง 6.5-8.5 - 6.5-8.5 6.5-8.5 9.2 7.0-8.5 6.5-9.2 6.5-8.5 ส แพลตตนมโคบอลท 15 15 20 5 1.5 5 50 15 ความขน เอนทย 5 5 5.0 5 20 5 20 10 สารละลายทงหมด ทเหลอจาก การระเหย

มก/ลตร 1,000 1,000 500 500 1,500 750 1,500 1,000

ความกระดาง มก/ลตร 500 - 100 - - 300 500 300 เหลก มก/ลตร 0.3 0.3 0.3 0.5 1.0 0.5 1.0 0.5 แมงกานส มก/ลตร 0.1 0.1 0.05 0.3 0.5 0.5 0.5 0.3 ทองแดง มก/ลตร 1.0 1.0 1.0 1.0 1.5 1.0 1.5 1.0 สงกะส มก/ลตร 5.0 3 5 5.0 15.0 5 15.0 5.0 ตะกว มก/ลตร 0.05 0.01 0.05 0.05 - 0 0.05 0.05 โครเมยม มก/ลตร 0.05 0.05 0.05 0.05 - - - 0.05 แคดเมยม มก/ลตร 0.005 0.003 0.005 0.01 - 0 0.01 0.005

สารหน มก/ลตร 0.05 0.01 0.05 0.05 - 0 0.05 0.05

ปรอท มก/ลตร 0.001 0.001 0.002 0.001 - 0 0.001 0.001

ซลเฟต มก/ลตร 400 250 250 200 250 200 250 400 คลอไรด มก/ลตร 250 250 250 250 600 200 600 250

136

ไนเตรท มก/ลตร 10 50 4.0 (asN) 45 45 45 45 10

ฟลออไรด มก/ลตร 1.5* 1.5* 1.5 0.7 1.0 1 1.5 1.0

คลอรนอสระ ตกคาง เอมพเอม/100 มล. 0.2-0.5** - - - - - - 0.2-0.5

แบทเรย ประเภท โคลฟอรม เอมพเอม/100 มล. 0 0 < 2.2 <2.2 - <2.2 - 10

แบคทเรย ประเภท ฟคลโคลฟอรม

มก/ลตร 0 0 - - - - - 0

แบเรยม มก/ลตร - 0.7 1 1.0 - - - -

ฟนอล มก/ลตร - - 0.001 - - - - -

ซลเนยม มก/ลตร 0.01 0.01 0.01 - - 0 0.01 0.01

เงน มก/ลตร - - 0.05 - - - - -

อลมเนยม มก/ลตร 0.2 0.2 0.2 - - - - -

เอ บ เอส (Alkylbenzene Sulfonate)

มก/ลตร - - 0.2 - - - - -

ไซยาไนด มก/ลตร 0.1 0.07 0.1 0.2 - 0 0.2 0.1

นเกล มก/ลตร - 0.02 - - 1- - - -

137

โดยทวไปแลว มาตรฐาน WHO มความยดหยน 1.5 ppm เปนคาทแนะนาใหใชเปนแนวทาง สามารถปรบไดตามสภาพทองถนแตละประเทศได ประเทศไทยนาจะบรโภคน ามาก เพราะเปนประเทศรอน WHO เปดโอกาสใหปรบเปลยนได จงเปนอกประเดนหนงทตองนามาหารอในทประชม

ประเทศไทยเปนสมาชกองคการคาโลก ( WTO) จงมพนธกรณตามมาตรการสขอนามย และสขอนามยพช ( SPS) สมาชกทกประเทศสามารถออกมาตรการคมครองผบรโภคได แตมาตรฐานทกประเทศตองตงอยบนพนฐานวทยาศาสตร มความโปรงใส ไมเลอกปฏบต ตองใหสอดคลองกบแนวทางสากล WTO ไมยอมรบมาตรฐาน ISO แตจะยดเกณฑอางอง ตามมาตรฐานของ Codex ซงเปนหนวยงานทกาหนดมาตรฐานอาหารระหวางประเทศ กอตงโดยองคกรรวม ระหวาง WHO กบ FAO มการประชมประจาทกป Codex กาหนดมาตรฐานไวเปนกลาง บางประเทศตงมาตรฐานเขมงวดกวาของ WTO และ Codex ได แตตองประเมนความเสยง ตามวธการทางวทยาศาสตร ท Codex ยอมรบ แตขณะน Codex กาลงรางมาตรฐานของน าดม ซงผมไดเปนหวหนาคณะผแทนไทย ไปประชมทประเทศสวสเซอรแลนด และเปนประธานคณะอนกรรมการพจารณามาตรฐาน สาขาน าแร และน าดมในภาชนะผดสนท เนองจากยดวา เปนน าเหมอนกน มาตรฐานน าแร ท Codex มอยแลว ใชเฉพาะน าแรธรรมชาต จะเนนคาวา Natural mineral water หมายถง น าทเกดขนตามธรรมชาต คนทางยโรป และอเมรกานยมดมกนทวไป แตน าแรของไทย จะมมาตรฐานทแตกตางจากน าดม ในเวทของ Codex กาลงทาเรองน าดม ทนอกเหนอจากน าแรธรรมชาต หมายความวา นาแรทไมเขามาตรฐานน าแรธรรมชาต จะตกอยในหมวดของน าดม ทนอกเหนอจากน าแรธรรมชาตไปเลย เพราะฉะนน มาตรฐานน าดมจะไมคอยมความแตกตางกบน าแร สามารถเสรมวตามน เสรมแรธาต หรอจะเอาอะไรออกกได อาจจะเปนชองทางใหผประกอบการ สามารถทาน าดมทมความแตกตาง นอกเหนอจากน าแรธรรมชาตได เมอตรวจสอบด มการระบถงฟลออไรดวา ไมจากด สวนปรมาณสารอน ใชมาตรฐานใกลเคยงกบน าดมของ WHO โดยฟลออไรดจะใชแนวทางของน าแรธรรมชาต คอ ถาเกน 1 ppm ตองระบในฉลากวา มฟลออไรด (Contain Fluoride) แตถาเกน 2 ppm ใหระบวา ไมเหมาะสาหรบเดกตากวา 7 ป มาตรฐานน าดมของ Codex ขณะน ยงไมไดขอกาหนดขนสดทาย โดยญปนกบอเมรกาจะรวมกลมกน สวนตลาดรวมยโรป (EU) จะเปนอกกลมหนง จดยนของ EU คอ อยากใหเกดความแตกตางกน ไมตองการใหขนเอาน าแรไปบรรจทอน ตองการใหบรรจทแหลงน าเลย เพอไมใหเกดการปนปลอม และไมใหผานกรรมวธใดๆ เพราะจะทาใหคณสมบตทางเคม ของน าแรเสยไป แตอเมรการกบญปน ตองการลาเลยงไปบรรจทอน สวนไทยไมตองการ ใหมเพยงคาเตอนเกยวกบฟลออไรด ตองการใหน าดมของ Codex แตกตางจากน าแร คอ ใหกาหนดมาตรฐานของฟลออไรดเลย แตคดวาจะเปนไปไดยาก

138

ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 61 (พ.ศ.2524)

เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท -----------------------------------------------

อาศยอานาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 6 (1)(2) และ (6) แหงพระราชบญญตอาหาร พ.ศ.2522 รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออกประกาศไว ดงตอไปน ขอ 1 ใหยกเลก (1) ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 20 (พ.ศ.2522) เรอง กาหนดน าบรโภคและเครองดมเปนอาหารควบคมเฉพาะและกาหนดคณภาพหรอมาตรฐาน เงอนไข วธการผลต และฉลาก ลงวนท 13 กนยายน พ.ศ.2522 (2) ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 50 (พ.ศ.2523) เรอง แกไขเพมเตมประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 20 (พ.ศ.2522) ลงวนท 18 มนาคม พ.ศ.2523 ขอ 2 ใหน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทเปนอาหารควบคมเฉพาะ ขอ 3 นาบรโภคตองมคณภาพหรอมาตรฐาน ดงตอไปน (1) คณสมบตทางฟสกส (ก) ส ตองไมเกน 20 ฮาเซนยนต (ข) กลน ตองไมมกลน แตไมรวมถงกลนคลอรน (ค) ความขน ตองไมเกน 5.0 ซลกาสเกล (ง) คาความเปนกรด-ดาง ตองอยระหวาง 6.5 ถง 8.5 (2) คณสมบตทางเคม (ก) ปรมาณสารทงหมด (Total Solid) ไมเกน 500.0 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ข) ความกระดางทงหมด โดยคานวณเปนแคลเซยมคารบอเนต ไมเกน 100.0 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ค) สารหน ไมเกน 0.05 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ง) แบเรยม ไมเกน 1.0 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (จ) แคดเมยม ไมเกน 0.01 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร ความใน (จ) ถกยกเลกและใชความใหมแทนแลวโดยขอ 1 แหงประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 135 (พ.ศ.2534) (ฉ) คลอไรด โดยคานวณเปนคลอรน ไมเกน 250.0 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ช) โครเมยม ไมเกน 0.05 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ซ) ทองแดง ไมเกน 1.0 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ฌ) เหลก ไมเกน 0.5 มลลกรมตอน าบรโภค 1 ลตร (ญ) ตะกว ไมเกน 0.1 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร

139

ความใน (ฌ) และ (ญ) ถกยกเลกและใชความใหมแทนแลวโดยขอ 2 แหงประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 135 (พ.ศ.2534) (ฎ) แมงกานส ไมเกน 0.05 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ฏ) ปรอท ไมเกน 0.002 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ฐ) ไนเตรท โดยคานวณเปนไนโตรเจน ไมเกน 4.0 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ฑ) พนอล ไมเกน 0.001 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ฒ) ซลเนยม ไมเกน 0.01 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ณ) เงน ไมเกน 0.05 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ด) ซลเฟต ไมเกน 250.0 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ต) สงกะส ไมเกน 5.0 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ถ) ฟลออไรด โดยคานวณเปนฟลออรน ไมเกน 1.5 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร มความเพมขนเปน (ท) (ธ) และ (น) ของ (2) โดยขอ 3 แหงประกาศฯ ฉบบท 135 (พ.ศ.2534) (3) คณสมบตเกยวกบจลนทรย (ก) ตรวจพบบกเตรชนดโคลฟอรม นอยกวา 2.2 ตอน าบรโภค 100 มลลลตร โดยวธ เอม พ เอน (Most Probable Number) (ข) ตรวจไมพบบกเตรชนด อ.โคไล (ค) ไมมจลนทรยททาใหเกดโรค ขอ 4 ภาชนะบรรจทใชบรรจน าบรโภค ใหปฏบตตามประกาศกระทรวงสาธารณสขวาดวย เรอง ภาชนะบรรจ และจะตองมลกษณะอยางหนงอยางใด ดงตอไปนดวย (1) เปนภาชนะบรรจทตองมฝาหรอจกปด เมอใชบรรจจะตองปดผนกหรอผนกโดยรอบระหวางฝาหรอจกกบขวดหรอภาชนะบรรจ (2) เปนภาชนะบรรจทปดผนกซงไมใชภาชนะบรรจตาม (1) สงทปดผนกหรอสวนทปดผนกของภาชนะบรรจตาม (1) และ (2) ตองมลกษณะทเมอเปดใชทาใหสงทปดผนกหรอสวนทปดผนกหรอภาชนะบรรจนนเสยไป ขอ 5 การแสดงฉลากของน าบรโภค ใหปฏบตตามประกาศกระทรวงสาธารณสขวาดวยเรอง ฉลาก ประกาศฉบบนไมกระทบกระเทอนถงใบสาคญการขนทะเบยนตารบอาหาร ซงออกใหตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 20 (พ.ศ.2522) เรอง กาหนดน าบรโภคและเครองดมเปนอาหารควบคมเฉพาะ และกาหนดคณภาพหรอมาตรฐาน เงอนไข วธการผลต และฉลาก ลงวนท 13 กนยายน 2522 ซงไดแกไขเพมเตมโดยประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 50 (พ.ศ.2523) เรอง แกไขเพมเตม ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 20 (พ.ศ.2522) ลงวนท 18 มนาคม พ.ศ.2523 และใหผทไดรบใบสาคญการขนทะเบยนตารบอาหารตามประกาศกระทรวงสาธารณสขดงกลาว มาดาเนนการแกไขตารบอาหารใหมรายละเอยดถกตองตามประกาศฉบบน ภายในเกาสบวนนบแตวนทประกาศนใชบงคบ

140

ประกาศฉบบนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษา เปนตนไป ประกาศ ณ วนท 7 กนยายน พ.ศ.2524 ส. พรงพวงแกว รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข (98 ร.จ. 52 ตอนท 157 (ฉบบพเศษ แผนกราชกจจาฯ) ลงวนท 24 กนยายน พ.ศ.2524)

141

ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 135 (พ.ศ.2534)

เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท 2) ------------------------------------------

โดยทเปนการสมควรแกไขเพมเตมขอกาหนดเรองคณภาพหรอมาตรฐานของน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทอาศยอานาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 6(1)(2) และ (6) แหงพระราชบญญตอาหาร พ.ศ.2522รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออกประกาศไว ดงตอไปน ขอ 1 ใหยกเลกความใน (จ) ของ (2) ในขอ 3 แหงประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 61 (พ.ศ.2524) เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ลงวนท 7 กนยายน พ.ศ.2524 และใหใชความตอไปนแทน "(จ) แคดเมยม ไมเกน 0.005 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร" ขอ 2 ใหยกเลกความใน (ฌ) และ (ญ) ของ (2) ในขอ 3 แหงประกาศกระทรวง สาธารณสข ฉบบท 61 (พ.ศ.2524) เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ลงวนท 7 กนยายน พ.ศ.2524 และใหใชความตอไปนแทน "(ฌ) เหลก ไมเกน 0.3 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ญ) ตะกว ไมเกน 0.05 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร" ขอ 3 ใหเพมความตอไปนเปน (ท) (ธ) และ (น) ของ (2) ในขอ 3 แหงประกาศกระทรวง สาธารณสข ฉบบท 61 (พ.ศ.2524) เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ลงวนท 7 กนยายน พ.ศ.2524 "(ท) อะลมเนยม ไมเกน 0.2 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (ธ) เอบเอส (Alkylbenzene Sulfonate) ไมเกน 0.2 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร (น) ไซยาไนด ไมเกน 0.1 มลลกรม ตอน าบรโภค 1 ลตร" ขอ 4 ใหผทไดรบใบสาคญการขนทะเบยนตารบอาหารหรอผทไดรบอนญาตใหใชฉลาก อาหาร ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 61 (พ.ศ.2524) เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ลงวนท 7 กนยายน พ.ศ.2524 อยกอนวนทประกาศฉบบนใชบงคบ มายนคาขอแกไขรายการใหมรายละเอยดถกตองตามประกาศฉบบน ภายในหนงรอยแปดสบวน นบแตวนทประกาศนใชบงคบ และเมอไดยนคาขอดงกลาวแลว ใหใบสาคญการขนทะเบยนตารบอาหารหรอฉลากเดมคงใชไดตอไปจนกวาจะไดรบอนญาต หรอจนกวาผ อนญาตจะแจงใหทราบถงการไมอนญาต

ประกาศฉบบน ใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป ประกาศ ณ วนท 26 กมภาพนธ

อทย สดสข ปลดกระทรวงสาธารณสข

ผใชอานาจของรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข (107 ร.จ.3041 ตอนท 61 (แผนกราชกจจาฯ) ลงวนท 2 เมษายน พ.ศ.2534

142

ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 220) พ.ศ. 2544

เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท 3) ------------------------------------------------------

โดยทเปนการสมควรปรบปรงและยกระดบมาตรฐานการผลตน าบรโภคในภาชนะบรรจ

ทปดสนท เพอใหเหมาะสมและมความมนใจในการประกนคณภาพหรอมาตรฐานเพอความปลอดภยของ ผบรโภคยงขน

อาศยอานาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 6(1)(2)(6) และ (7) แหงพระราช บญญตอาหาร พ.ศ.2522 อนเปนพระราชบญญตทมบทบญญตบางประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา 29 ประกอบกบมาตรา 35 มาตรา 48 และมาตรา 50 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยบญญตใหกระทาไดโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออกประกาศไว ดงตอไปน ขอ 1 ใหน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทเปนอาหารทกาหนดวธการผลต เครองมอ เครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร เปนการเฉพาะ ขอ 2 ผผลตน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทเพอจาหนาย ตองปฏบตตามวธการ ผลตเครองมอเครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร ทกาหนดไวในบญชแนบทายประกาศน ขอ 3 ผนาเขาน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทเพอจาหนาย ตองจดใหมใบรบรอง วธการผลต เครองมอเครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร ไมตากวาเกณฑทกาหนดไวในบญชแนบทายประกาศน ขอ 4 ใหผทไดรบใบอนญาตผลตอาหาร หรอใบสาคญการขนทะเบยนตารบอาหาร หรอใบสาคญการใชฉลากอาหาร นาบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทกอนวนทประกาศนใชบงคบทปฏบตไมเปนไปตามขอ 2 หรอขอ 3 ทาการปรบปรงแกไขหรอจดใหมใบรบรองแลวแตกรณใหถกตองตามประกาศนภายในสองป นบแตวนทประกาศนใชบงคบ ขอ 5 ประกาศน ใหใชบงคบตงแตวนท 24 กรกฎาคม พ.ศ.2544 เปนตนไป ประกาศ ณ วนท 24 กรกฎาคม พ.ศ.2544

(ลงชอ) สดารตน เกยราพนธ (นางสดารตน เกยราพนธ)

รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

ประกาศกระทรวงสาธารณสข

143

(ฉบบท 256) พ.ศ.2545 เรอง น าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท 4)

------------------------------------------------- โดยทเปนการสมควรแกไขเพมเตมประกาศกระทรวงสาธารณสขวาดวยเรอง น าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท อาศยอานาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 6(10) แหงพระราชบญญตอาหาร พ.ศ. 2522 อนเปนพระราชบญญตทมบทบญญตบางประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา 29 ประกอบกบมาตรา 35 มาตรา 48 และมาตรา 50 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยบญญตใหกระทาไดโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออกประกาศไว ดงตอไปน ขอ 1 ใหยกเลกความในขอ 5 ของประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 61 (พ.ศ.2524) เรอง น าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ลงวนท 7 กนยายน พ.ศ.2524 และใหใชความตอไปนแทน

“ขอ 5 การแสดงฉลากของน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ใหปฏบตตามประกาศกระทรวงสาธารณสข วาดวยเรอง ฉลาก เวนแตการแสดงขอความตามขอ 3(11) ของประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 194) พ.ศ.2543 เรอง ฉลาก ลงวนท 19 กนยายน พ.ศ.2543 ใหใชบงคบเมอพนกาหนดสองป นบแตวนทประกาศนใชบงคบ”

ขอ 2 ประกาศน ใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป ประกาศ ณ วนท 30 พฤษภาคม พ.ศ.2545 ลงชอ สดารตน เกยราพนธ (นางสดารตน เกยราพนธ) รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

144

บญชแนบทายประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 220) พ.ศ.2544 เรอง น าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท (ฉบบท 3)

-------------------------------------------

การผลตน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทจะตองมการกาหนดวธการผลต เครองมอ เครองใชในการผลต และการเกบรกษาน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ซงการดาเนนการดงกลาวนนจะตองคานงถงสงตาง ๆ ดงตอไปน ลาดบ

ท

หวขอ เนอหา

1 สถานทตงและอาคารผลต

1.1 สถานทตงตวอาคารและทใกลเคยง ตองอยในททเหมาะสม ไมทาใหเกดการปนเปอนกบน าบรโภคทผลต หากไมสามารถหลกเลยงไดตองมมาตรการปองกนการปนเปอนดงกลาว 1.2 อาคารผลตน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนทอยางนอยตองมลกษณะ ดงตอไปน 1.2.1 มการออกแบบและกอสรางมนคง งายแกการบารงสภาพและรกษาความสะอาด และสามารถปองกนสตว แมลง 1.2.2 มระบบแสงสวางและระบบการถายเทอากาศทดและเพยงพอ 1.2.3 ใชสาหรบผลตอาหารเทานน 1.2.4 มการแยกทอยอาศยและหองน าหองสวมออกเปนสดสวน ไมปะปนกบบรเวณผลต 1.2.5 มขนาดและพนทมากพอทจะตดตงเครองจกรอปกรณการผลต และแยกเปนสดสวนเปนไปตามสายงานการผลต 1.2.6 ภายในอาคารผลตอยางนอยตองประกอบดวย 1.2.6.1 หองหรอบรเวณตดตงเครองหรออปกรณปรบคณภาพน า มพนลาดเอยง ไมมน าขง และมทางระบายน า 1.2.6.2 หองหรอบรเวณเกบภาชนะกอนลาง กรณเปนภาชนะบรรจใหม (ขวด ถง และฝา) หองหรอบรเวณนนตองมพนทแหง มชนหรอยกพน มมาตรการปองกนฝ นละออง 1.2.6.3 หองหรอบรเวณลางและฆาเชอภาชนะบรรจ มพนลาดเอยง ไมมน าขง และมทางระบายน า มระบบจดแยกภาชนะกาลงรอลางและทลางแลว 1.2.6.4 หองบรรจ มมาตรการปองกนการปนเปอนอยางมประสทธภาพ มทางเขา-ออกทสามารถปองกนสตวและแมลง ไมเปนทางเดนผานไปยงบรเวณหรอหองอน ๆ มพนลาดเอยง ไมมน าขง และมทางระบายน า มโตะและหรอแทนบรรจซงทาความสะอาดงาย และหองบรรจดงกลาวตองมการใชและ

145

ปฏบตงานจรง 1.2.6.5 หองหรอบรเวณเกบผลตภณฑ มชนหรอยกพนรองรบ มระบบการเกบผลตภณฑเพอรอจาหนายในลกษณะผลตกอนนาไปจาหนายกอน หองหรอบรเวณดงกลาวตองแยกเปนสดสวน เปนไปตามสายงานการผลต มมาตรการปองกนการปนเปอน กรณทขบวนการผลตเปนแบบตอเนองและเปนระบบปด ตองมชองเปดสาหรบการลาเลยงขนสง ซงชองเปดนนตองมขนาดพอเหมาะและมมาตรการปองกนกาปนเปอน และกรณทมยานพาหนะสาหรบสงผลตภณฑ ตองมระบบปองกนการปนเปอน

2 เครองมอเครองจกรและอปกรณการผลต

2.1 มจานวนเพยงพอและเปนชนดทเหมาะสมกบการผลต ซงอยางนอยตองประกอบดวย 2.1.1 เครองหรออปกรณการปรบคณภาพน า 2.1.2 เครองหรออปกรณลางภาชนะบรรจ 2.1.3 เครองหรออปกรณการบรรจ 2.1.4 เครองหรออปกรณปดผนก 2.1.5 โตะหรอแทนบรรจทเหมาะสมสาหรบขนาดบรรจทตางกน 2.1.6 ทอสงน าเปนทอพลาสตก PVC หรอวสดอนทมคณภาพทดเทยมกน 2.2 มการออกแบบ อยางนอยตองมลกษณะดงน 2.2.1 ผวหนาของเครองหรออปกรณทสมผสโดยตรงกบน าบรโภคทาจากวสดทไมกอใหเกดสนมและไมเปนพษ สามารถทาความสะอาด และฆาเชอไดงาย 2.2.2 ทอน าทมขอตอ วาลว และนอต ออกแบบงายตอการถอด เพอทาความสะอาด ฆาเชอ และการประกอบใหม ภายในทอไมมมมหรอปลายตนซงจะทาใหสงสกปรกสะสมและยากตอการทาความสะอาด 2.2.3 ถงหรอบอพกน าในกระบวนการผลตมฝาปดปองกนการปนเปอน ซงฝานนมการออกแบบและอยในสภาพทด ไมเปนทสะสมของสงสกปรก 2.2.4 อปกรณการปรบคณภาพน าและสารกรองมการออกแบบและกาหนดคณสมบตทมประสทธภาพ เพอวตถประสงคในการกรองแตละขนตอนการผลต และสมพนธกบกาลงการผลต ซงผผลตตองแจงไวตอผอนญาต 2.3 มการตดตงในตาแหนงทเหมาะสมเปนไปตามสายงานการผลต ตองงายตอการปฏบตงานและทาความสะอาด 2.4 ตองมการตรวจสอบประสทธภาพการทางานของอปกรณการกรองสมาเสมอ เพอใหมนใจวายงมสภาพการทางานทใหผลดอย 2.5 มการลาง ฆาเชอ และรกษาความสะอาด ซงอยางนอยตองปฏบตดงน 2.5.1 ทาความสะอาดและฆาเชออยางเพยงพอกอนและหลงการผลต หรอตามระยะเวลาทเหมาะสม

146

2.5.2 มการตรวจสอบประสทธภาพของการลางฆาเชอเครองจกรอปกรณการผลตสมาเสมอ เพอใหมนใจวาวธการลางและฆาเชอทกาหนดไวถกตอง สามารถขจดสงสกปรกและฆาเชอไดจรง 2.5.3 เกบรกษาเครองจกร อปกรณการผลตทลางและฆาเชอแลวใหอยในสภาพทเหมาะสม มมาตรการปองกนการปนเปอนอยางเพยงพอจนถงเวลาใชงาน ซงมการตรวจสอบกอนใชดวย

3 แหลงน า แหลงน าทนามาใชในการผลตน าบรโภคในภาชนะบรรจทปดสนท ตองหางจากแหลงโสโครกและสงปฏกล หรอมมาตรการปองกนไมใหเกดการปนเปอนกบแหลงน า ผผลตตองเกบตวอยางน าจากแหลงน าไปตรวจ วเคราะหคณสมบตทงทางเคม กายภาพ และจลนทรย สมาเสมอ อยางนอยปละ 1 ครง และ/หรอทกครงทมการเปลยนแหลงน า เพอใชเปนขอมลเกยวกบการเปลยนแปลงคณภาพของแหลงน าและเปนขอมลใชในการปรบปรงคณภาพน า

4 การปรบคณภาพน า ตองเหมาะสมและคานงถงคณภาพของแหลงน าตามขอ 3 เพอตดตงเครองและอปกรณการกรองและฆาเชอทมประสทธภาพ ซงสามารถกาจดสงปนเปอนทางเคม กายภาพ และจลนทรยทมอยใหอยในระดบทกฎหมายกาหนด

5 ภาชนะบรรจ 5.1 ตองทาจากวสดทไมเปนพษ 5.2 ภาชนะบรรจชนดใชเพยงครงเดยวซงรวมถงฝา ตองมการตรวจสอบสภาพเบองตน ไมมตาหน อยในหบหอทสะอาด ปองกนการปนเปอนจากฝ นผง กอนนามาใชบรรจตองลางดวยน าทผานการปรบคณภาพทพรอมจะนาไปบรรจ 5.3 ภาชนะบรรจชนดใชไดหลายครงอยางนอยตองดาเนนการ ดงน 5.3.1 กอนลางมบรเวณเกบ แยกเปนสดสวน มการตรวจสอบสภาพทงภายนอกและภายในภาชนะและฉลาก หากมขอบกพรองตองทาการคดแยกออก 5.3.2 ทาความสะอาดพนผวดานนอกและฝาดวยน ายาทาความสะอาดทมประสทธภาพกอน และลางทาความสะอาดผวดานในทสมผสกบน าทบรรจ และฆาเชออกครงดวยสารฆาเชอทมประสทธภาพ และตองลางดวยน าทใชบรรจเปนครงสดทายกอนบรรจ 5.4 ตองตรวจสอบการปนเปอนจลนทรยของภาชนะบรรจสมาเสมอ เพอยนยนถงการทาความสะอาดและฆาเชอทมประสทธภาพ 5.5 ภาชนะบรรจทลางแลวควรรบนาไปบรรจน าบรโภคและปดฝาทนทหากไมสามารถทาไดกตองมวธการเกบรกษาภาชนะบรรจททาความสะอาดแลวอยางเหมาะสม ตองมมาตรการปองกนการปนเปอนจนถงเวลาใชงานตองมการตรวจสอบสภาพความสะอาดกอนใชบรรจ หากมตาหนหรอไมสะอาดตองคดแยกนาไปผานกรรมวธการทาความสะอาดและฆาเชอใหม 5.6 การลาเลยงขนสงภาชนะบรรจททาความสะอาดแลว ตองไมทาใหเกดการ

147

ปนเปอนขนอก 6 สารทาความสะอาดและ

สารฆาเชอ

สารทใชในการทาความสะอาดและฆาเชอ เครองจกร อปกรณการผลตโดยเฉพาะภาชนะบรรจ ตองมขอมลเกยวกบวธการใช ความเขมขนอณหภมทใช ระยะเวลาทสารนนสมผสกบพนผวทตองการทาความสะอาดและฆาเชอ และตองมการทดสอบวาขอมลดงกลาวมประสทธภาพในการทาความสะอาดและฆาเชอไดจรง

7 การบรรจ การบรรจน าบรโภคทเหมาะสมตองปฏบตดงน 7.1 บรรจและปดฝาหรอปดผนกทนทเมอน าผานการปรบคณภาพแลว หากไมสามารถทาไดจะตองมถงเกบทสะอาด มฝาปด และมอปกรณฆาเชอจลนทรยอกครงกอนบรรจ 7.2 บรรจในหองบรรจทมลกษณะตามขอ 1.2.6.4 7.3 บรรจดวยเครองบรรจทมประสทธภาพและสะอาด 7.4 บรรจจากหวบรรจโดยตรง ไมมการตอสายยางในการบรรจไมวาขนาดบรรจใดกตาม 7.5 ไมใหมอของผปฏบตงานสมผสกบปากขวดขณะทาการบรรจและปดฝาหรอปดผนก 7.6 ตรวจพนจสภาพความเรยบรอยของภาชนะบรรจหลงการบรรจและปดฝาหรอปดผนกอกครง รวมทงตรวจสอบความสมบรณของฉลาก

8 การควบคมคณภาพมาตรฐาน

ผผลตตองเกบตวอยางผลตภณฑสงตรวจวเคราะหทงทางดานจลนทรยเคม และฟสกส เปนประจา โดยเฉพาะทางดานจลนทรยตรวจสอบอยางนอยปละ 2 ครง เพอตรวจสอบวาผลตภณฑมคณภาพมาตรฐานตามทกฎหมายกาหนด

9 การสขาภบาล ผผลตตองดาเนนการเกยวกบสขาภบาลดงตอไปน 9.1 ทาความสะอาดผนง เพดาน พนอาคารผลต สมาเสมอ โดยเฉพาะหองบรรจมการลางพนและฆาเชอดวยสารเคมกอนและหลงการปฏบตงานทกครง 9.2 มลฝอยในสถานทผลตมภาชนะทมฝาปด ในจานวนทเพยงพอและมวธกาจดทเหมาะสม 9.3 นาทใชในอาคารผลตสาหรบวตถประสงคอน ๆ ตองสะอาด มการปรบคณภาพน าตามความจาเปนในการใชและมปรมาณเพยงพอ 9.4 มทางระบายน าทงทออกแบบใหสามารถระบายน าไดอยางสะดวก และมฝาหรอตะแกรงปดรางระบายน านนเพอปองกนการปนเปอนทอาจเกดขน 9.5 หองสวมและอางลางมอหนาหองสวมมจานวนเพยงพอสาหรบผปฏบตงานและถกสขลกษณะ มอปกรณในการลางมออยางครบถวน ถกสขลกษณะ และใชงานไดอยางมประสทธภาพ 9.6 อางลางมอบรเวณผลตมจานวนเพยงพอโดยเฉพาะหนาหองบรรจ และม

148

อปกรณในการลางมอครบถวน ถกสขลกษณะ และใชงานไดอยางมประสทธภาพ 9.7 ไมมสตวเลยงในอาคารผลต และมระบบควบคมปองกนสตว แมลง ทมประสทธภาพ

10 บคลากรและสขลกษณะ

ผปฏบตงาน

ผปฏบตงานในบรเวณผลตตองปฏบตและคานงถงสงตาง ๆ ดงน 10.1 ไมเปนโรคตดตอหรอโรคทนารงเกยจ หรอมบาดแผลอนอาจกอใหเกดการปนเปอนในผลตภณฑ และผานการตรวจสขภาพอยางนอยปละหนงครง 10.2 แตงกายสะอาด ตดเลบใหสน ไมทาเลบ ไมใสเครองประดบ และลางมอใหสะอาดทกครงกอนเรมปฏบตงาน โดยเฉพาะผปฏบตงานในหองบรรจตองสวมถงมอทอยในสภาพสมบรณ สะอาดถสขลกษณะ กรณไมสวมถงมอตองลางมอ เลบ แขน ใหสะอาดกอนเขาหองบรรจ และจมลางดวยน าคลอรนกอนทาการบรรจ มหมวก/ ผาคลม / ตาขาย / แถบรดผม /ผากนเปอน / ผาปดปาก / รองเทาคนละค เพอปองกนการปนเปอนลงไปในผลตภณฑ 10.3 ไมบรโภคอาหารและสบบหรในขณะปฏบตงานหรอมนสยการทางานทนารงเกยจอนๆ ซงอาจทาใหเกดการปนเปอนลงในผลตภณฑได 10.4 ไดรบการอบรมเกยวกบสขลกษณะทวไปและความรเกยวกบการผลตน าบรโภคตามความเหมาะสม

11 บนทกและรายงาน ผผลตตองมบนทกและรายงานอยางนอยดงตอไปน 11.1 ผลการตรวจวเคราะหน าจากแหลงน าทใชในการผลต 11.2 สภาพการทางานของเครองกรอง และ/หรอเครองฆาเชอ 11.3 ผลการตรวจวเคราะหผลตภณฑทงดานเคม ฟสกส และจลชววทยา 11.4 ชนดและปรมาณการผลตของผลตภณฑ

149

ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 332 (พ.ศ. 2521)

ออกตามความในพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511 เรอง ก าหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมน าบรโภค

----------------------------------------------- เลม 1 ขอกาหนดเกณฑคณภาพ อาศยอานาจตามความใน 15 แหงพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511 รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรมออกประกาศกาหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมน าบรโภค เลม 1 ขอกาหนดเกณฑคณภาพ มาตรฐานเลขท มอก. 257 เลม 1-2521 ไว ดงมรายละเอยดตอทายประกาศน ประกาศ ณ วนท 8 พฤษภาคม 2521 เกษม จาตกวณช รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรม ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 95 ตอนท 68 ลงวนท 4 กรกฎาคม 2521

150

ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 332 (พ.ศ. 2521)

ออกตามความในพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511 เรอง ก าหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมน าบรโภค

เลม 1 ขอกาหนดเกณฑคณภาพ --------------------------------------------------

อาศยอานาจตามความใน 15 แหงพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511 รฐ มนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรมออกประกาศกาหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมน าบรโภค เลม 1 ขอกาหนดเกณฑคณภาพมาตรฐานเลขท มอก. 257 เลม 1-2521 ไว ดงมรายละเอยดตอทายประกาศน

ประกาศ ณ วนท 8 พฤษภาคม 2521 เกษม จาตกวณช

รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรม

ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 95 ตอนท 68 ลงวนท 4 กรกฎาคม 2521

151

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมน าบรโภค 1. ขอบขาย 1.1 มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมนกาหนด คณลกษณะทตองการทา เครองหมายและฉลาก การชกตวอยาง และเกณฑตดสน และการวเคราะหทดสอบน าทใชบรโภคทวไป ตลอดจนน าทใชในอตสาหกรรมอาหารและเครองดม 2. บทนยาม ความหมายของคา ทใชในมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมน มดงตอไปน 2.1 หนวยปลาตนนม -โคบอลต (platinum cobalt scale) หมายถง หนวยวดระดบความเขมของสในน า 2.2 หนวยซลกา (Silica scale unit) หมายถง หนวยวดคาความขนในน า 2.3 แสตนดารดเพลตเคานต (Standard plate count) หมายถง จานวนโคโลนของบกเตรตอหนงลกบาศก เซนตเมตรของน า เมอเลยงในอาหารทกาหนด อบทอณหภมและระยะเวลาทจากด 2.4 เอมพเอน (MPN) most probable number of coliform organisms) หมายถง ดชนแสดงคาของโคลฟอรม ออรแกนสซม (Coliform organism) ทพบจากการเลยงเชอจากตวอยางน าทผสมเจอจางแลวตามสวน 3. คณลกษณะทตองการ 3.1 นาทจะถอวาเปนน า บรโภคตามมาตรฐาน ผลตภณฑอตสาหกรรมนตองมคณลกษณะตามเกณฑทกาหนด ดงแสดงในสดมภท 2 ของตารางท 1 ในสดมภท 2 ของตารางท 2 และตารางท 3 และตารางท 4 3.2 หากมคณลกษณะทแตกตางไปจากทระบไวในขอ 3.1 ไมถอวาเปนน า บรโภคตามมาตรฐานฉบบนตารางท 1 คณลกษณะทางกายภาพ (ขอ 3) 1 2 3 รายการ เกณฑทกาหนดสงสด

(maximum acceptableconcentration) เกณฑทอนโลมใหสงสด (maximum allowableconcentration)

ส (colour) 5 15 หนวยปลาตนม-โคบอลต รส (taste) กลน (odour) ความขน (turbidity) หนวยชลกา ความเปนกรด-ดาง (pH-range)

5 ไมเปนทนาเกยจ ไมเปนทรงเกยจ 5 6.5 ถง 8.5 ไมเกน 9.2

15 ไมเปนทนาเกยจ ไมเปนทรงเกยจ 20 ไมเกน 9.2

152

หมายเหต* เกณฑ อนทอนโลมใหสงสดตามสดมภท 3 นนเปนเกณฑทอนญาตใหสาหรบน าประปาหรอ นาบาดาลทมความจาเปนตองใชบรโภคเปนการชวคราว และน าทมคณลกษณะอยในระหวางเกณฑของสดมภท 2 กบสดมภท 3 นน ไมใชน าทใหเครองหมายมาตรฐานได ตารางท 2 คณลกษณะทางเคม (ขอ 3) 1 2 3 รายการ เกณฑทกาหนดสงสด

มลลกรมตอลกบาศกเดซเมตร

เกณฑทอนโลมใหสงสด มลลรมตอลกบาศกเดซเมตร

ปรมาณสารทงหมด (total solids) เหลก (Fe) มงกานส (Mn) เหลก และมง กานส ทองแดง (Cu) สงกะส (Zn) คลเซยม (Ca) มกเนเซยม (Mg) ซลเฟต (SO4) คลอไรด (Cl) ฟลออไรด (F) ไนเตรต (NO3) อลคลเบนซลซลโฟเนต (alkyl benzyl sulfonates, ABS) ฟโนลกซบสแตนซ (Phenolic substances, as phenol)

500 0.5 0.3 0.5 1.0 5.0 75** 50 200 250 0.7 45 0.5 0.001

1500 1.0 0.5 1.0 1.5 15 200 150 250** 600 1.0 45 1.0 0.002

หมายเหต * เกณฑทอนโลมใหสงสดตามสดมภท 3 นน เปนเกณฑทอนญาตใหสาหรบน าประปาหรอน าบาดาลทความจาเปนตองใชบรโภคเปนการชวคราว และน าทมคณลกษณะอยในระหวางเกณฑของสดมภท 2 กบ สดมภท 3 นน ไมใชน าทใหเครองหมายมาตรฐานได ***หากคลเซยมปรมาณสงกวาทกาหนด และมกเนเซยมปรมาณตา กวาทกาหนดในมาตรฐานใหพจารณาคลเซยม และมกเนเซยมในเทอมของความกระดางทงหมด (total hardness) ถาความกระดางทงหมดเมอคานวณเปนคลเซยมคารบอเนตมปรมาณตากวา 300 มลลกรมตอลกบาศกเดซเมตร ใหถอวาน านนเปนไปตามมาตรฐาน

153

การแบงระดบความกระดางของน าดงตอไปน 0 ถง 75 มลลกรมตอลกบาศกเดซเมตร เรยก นาออน 75 ถง 150 มลลกรมตอลกบาศกเดซเมตร เรยก นากระดางปานกลาง 150 ถง 300 มลลกรมตอลกบาศกเดซเมตร เรยก นากระดาง 300 มล ลก รมตอลกบาศกเดซเมตรขนไป เรยก นากระดางมาก ***หากซลเฟต มปรมาณถง 250 มลลกรมตอลกบาศกเดซเมตร มกเนเซยมตองมปรมาณไมเกน 30 มลลกรมตอลกบาศกเดซเมตร ตารางท 3 สารเปนพษ (ขอ 3)

รายการ เกณฑทกาหนดสงสดมลลกรมตอลกบาศกเดซเมตร ปรอท (Hg) ตะกว (Pb) อารเชนก (As) เซเลเนยม (Se) โครเมยม (Cr hexavalent) ไซอะไนด (CN) คดเมยม (Cd) มาเรยม (Ba)

0.001 0.05 0.05 0.01 0.05 0.2 0.01 1.0

ตารางท 4 คณลกษณะทางจลชววทยา (ขอ 3)

รายการ เกณฑทกาหนดสงสด แสตนดารดเพลตเคานต โคโลนตอลกบาศกเซนตเมตร เอมพเอน โตลฟอรมออรเกนสซมตอ100 ลกบาศกเซนตเมตร อ. โคไล (E. coli)

500 นอยกวา 2.0 ไมม

4. การทา เครองหมายและฉลาก ในกรณของน าทบรรจในภาชนะบรรจ 4.1 ทภาชนะบรรจหรอทฝาปดตองมเลข อกษร หรอเครองหมายแสดงขอความตอไปนใหเหนไดชดเจนเขาใจงาย

154

(1) ชอผทา หรอโรงงานททา และ/หรอเครองหมายการคา (2) ปรมาณสทธ ในหนวย เอส.ไอ (ลกบาศกเซนตเมตร หรอลกบาศกเดซเมตร)

4.2 ผทา ผลตภณฑอตสาหกรรมทเปนไปตามมาตรฐานน จะแสดงเครองหมายมาตรฐานกบผลตภณฑอตสาหกรรมนนไดตอเมอไดรบใบอนญาตจากคณะกรรมการมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมแลว 5. การซกตวอยางและเกณฑตดสน 5.1 ในกรณของน าบรรจในภาชนะบรรจ 5.1.1 รน หมายถง นาบรโภคทบรรจภาชนะเพอสงออก เพอจา หนายจากถงเกบเดยวกนในวนเดยวกน 5.1.2 ใหซกตวอยางโดยวธสมจากแตละรนเพอการวเคราะหตรวจสอบตามตารางท 5 แตละตวอยางม ปรมาณไมนอยกวา 1 ลกบาศกเดซเมตร ตารางท 5 วธซกตวอยางน าทบรรจในภาชนะบรรจ (ขอ 5.1)

ขนาดรน (หนวยภาชนะบรรจ) ขนาดตวอยาง (หนวยภาชนะบรรจ) ไมเกน 3200 3201 ถง 10000 10001 ถง 35000 35001 ถง 150000 150001 ถง 500000 500001 ขนไป

5 8 13 20 30 50

หมายเหต ดขอ 5.1.3 ประกอบ 5.1.3 การเตรยมตวอยาง ในการวเคราะหคณลกษณะทางจลชววทยาใหทาการวเคราะหตวอยางทก ๆ ตวอยางตามจานวนขนาดตวอยาง ในการวเคราะหคณลกษณะทางกายภาพ ทางเคมและสารเปนพษ ใหรวมตวอยางทเหลอจากการ วเคราะหคณลกษณะทางจลชววทยาเขาดวยกน แลวจงนาไปวเคราะหทงนตวอยางทเหลอ เมอรวมกนแลวตองมปรมาณไมนอยกวา 4 ลกบาศกเดซเมตร 5.1.4 นาแตละรนทถอวาเปนไปตามมาตรฐานน ตองมคณลกษณะทตองการเปนไปตามขอ 3 ทกรายการ 5.2 ในกรณของน าในระบบทอจาย 5.2.1 ผทาตองใชตวอยางโดยวธสม เพอทาการวเคราะหคณลกษณะทตองการดงน 5.2.1.1 ในกรณการใชตวอยางการวเคราะหทางกายภาพ ทางเคมและสารเปนพษใหชกตวกอนเขาสระบบทอจายโดยมปรมาตรไมนอยกวา 4 ลกบาศกเดซเมตร 5.2.1.2 ในกรณทชกตวอยางเพอทาการวเคราะหทางจลชววทยา ใหชกตวอยางจากในระบบทอจายตามจานวนประชากรทใชน าคอ (1) ถาประชากรทใชน ามจานวนไมเกนหนงแสนคน ใหชกตวอยาง 1 ตว อยางตอ ประชากร 5000 คน

155

(2) ถาประชากรทใชน ามจานวนเกนหนงแสนคนขนไปใหชกตวอยาง 1 ตวอยางตอ ประชากร 10000 คน 5.2.2 การเกบตวอยางเพอการวเคราะหคณลกษณะทางจลชววทยา 5.2.2.1 การเกบตวอยาง ตองระมดระวงการตดเชอจากสงอน 5.2.2.2 ภาชนะทใชเกบตวอยาง ใหใชขวดแกวปากกวางชนดทนความรอนทมจกแกวปดสนทความจประมาณ 170 ลกบาศกเซนตเมตร ใสสารละลายโซเดยมไทโอซลเฟตเขมขนรอยละ 3 จานวน 0.1 ลกบาศกเซนตเมตร แลวหมหอดวยกระดาษหรอแผนดบก หรอแผนอะลมเนยม บรรจขวดแกวนลงในกระบอกโลหะแลวนา ไปอบในตอบทอณหภม 160 ถง 170 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 ชวโมง 5.2.2.3 ไมเปดจขวดจนกวาจะเกบตวอยาง การเปดใหจบจกเฉพาะขางบน หามจบสวนของจกทจะเปดลงในขวดและคอขวด 5.2.2.4 ใชไฟจากตะเกยงอลกฮอลลนปานกอกใหรอนเพอฆาเชอโรคกอน แลวเปดน าใหไหลเตมททงไป 5 นาท เพอทา ความสะอาดปากกอก ตอจากนนใชไฟลนปากขวดพรอมทงจกจนรอน แลวจงเปดจกขวดออก รองรบน าประมารคอนขวด (ประมาณ 100 ลกบาศกเซนตเมตร ) อยาใหน าเตมขวดเพอเหลอทวางไวสาหรบเขยาน าใหเขากนเวลาตรวจสอบ ในการเกบน านไมควรจบคอขวด เมอเปดจกขวดออก ตองถอจกไวอยาใหแตะตองกบสงอน กอนปดจกขวดใหใชไฟลนปากขวด และจกอกครงแลวจงปดจกนา ขวดเกบตวอยางนใสลงในกระบอกโลหะปดฝาไวตามเดม 5.2.2.5 ตองทาการวเคราะหภายในเวลา 24 ชวโมงหลงจากการเกบตวอยาง 5.2.3 การเตรยมตวอยาง ในการวเคราะหคณลกษณะทางจลชววทยาใหวเคราะหทก ๆ ตวอยางทไดรบ ในการวเคราะหคณลกษณะทางกายภาพ ทางเคมและสารเปนพษ ใหรวมตวอยางทเกบมาจากแตละจดเขาดวยกนทงนตวอยางรวมกนแลวตองไมนอยกวา 4 ลกบาศกเดซเมตร 5.2.4 ตวอยางซงถอวาเปนไปตามมาตรฐานน ตองมคณลกษณะทตองการเปนไปตามขอ 3 ทกรายการ

6. การวเคราะหและทดสอบ 6.1 การวเคราะหและทดสอบใหเปนไปตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมการวเคราะหและทดสอบน า บรโภค มาตรฐานเลขท มอก. 258

ขอแนะน า ส าหรบความถในการวเคราะหทดสอบในระบบทอจาย

ควรทา การวเคราะหทดสอบน าอยางนอยตามชวงเวลาดงตอไปน ก. 1 คณลกษณะทางกายภาพ (ตารางท 1) ใหทา การทดสอบอยางนอย 1 ครง ตอเดอน ข. 2 คณลกษณะทางเคม (ตารางท 2) ก. 21 กลมท 1 ไดแก ปรมาณสารทงหมด เหลก มงกานส คลเซยม มกเนเซยม

156

ซลเฟต คลอไรด ฟลออไรด ไนเตรต ใหทา การวเคราะหอยางนอย 1 ครง ตอ 2 เดอน ก. 2.2 กลมท 2 ไดแก ทองแดง สงกะส อลคลเบนซลซลโพเนต ฟโนลกซบสแตนซ ใหทา การวเคราะหอยางนอย 1 ครงตอป ก. 3 สารเปนพษ (ตารางท 3) ใหทา การวเคราะหอยางนอย 1 ครงตอป ก. 4 คณลกษณะทางจลชววทยา (ตารางท 4) ใหเปนไปตามตารางท ก.1

157

ภาคผนวก ง รายชอผผลตน าดมในเขตอ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน

158

No. Name of Place

/Operator Address/Telephone Products detail

1

กรนเวลดน าดม 3/831 ซ.การเคหะ ถ.กลางเมอง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-340759

นาดมกรนเวลด

2 ไกดวอเตอร 3/625 ถนนกลางเมอง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-226524

นาดมไกดวอเตอร

3 ขอนแกนเนรมต 131/105 ถนนชาตะผดง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel. -

นาดมเนรมต

4 โครงการขยายฐานการผลตน าดมกรมทหาร

269 หม 19 ถ.มะลวลย ต.ศลา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-239807 ตอ 4293

นาดมสหราช

5 จนทรเพญวอเตอร 123/529 หม 16 ซอยปาด ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-202338

นาดมจนทรเพญวอเตอร

6 ซสตารวอเตอร 33/889 ถนนกลางเมอง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-340817

นาดมซสตาร

7 ทเคน าดม 3/914 หม 14 ถ.กลางเมอง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043340898

นาดมทเคน าดม

8 นาดมแกนทพย 41/5 หม 14 ซ.นาโชค ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-348624

นาดมแกนทพย

9 นาดมควน 1/9 ซอย 15 ถ.กสกรทงสราง ม.13 ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel. -

นาดมควน

10 นาดมจนทรนวล 241 หม 2 ต.บานทม อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-382106

นาดมจนทรนวล

159

11 นาดมตนสาย 3/727 ซอย 15 ถ.กลางเมอง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-226702

นาดมตนสาย

12 นาดมตราแฟรนไชส 6/7 ถ.ประชาสโมสร ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-241653,(Fax)043-336282

นาดมแฟรนไชส

13 นาดมนววอเตอร 34/1 หม 12 ถ.มะลวลย ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-382157

นาดมนววอเตอร

14 นาดมเนวาดา 194/24-25 ถ.ศรจนทร ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-338887

นาดมเนวดา

15 นาดมพนทว 131/99 หม 4 ซ.เทศมนตร 27 ถ.ศรจนทร ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-336529

นาดมพนทว

16 นาดมมงกรทอง 2001 64 หม 12 ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-330576

นาดมมงกรทอง 2001

17 นาดมรงโรจน 151 หม 14 ต.ศลา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-236695

นาดมรงโรจน

18 นาดมวอเตอรแมน 394/81 หมบานธารารณ หม 12 ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-342891

นาดมวอเตอรแมน

19 นาดมศรพรรณ 131/147 หม 4 ซ.อดมสข ถ.ชาตะผดง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-242509

นาดมศรพรรณ

20 นาดมหยาดพรณ 2 54/2 ซ.ศรธาตซอย 2 ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-340543

นาดมหยาดพรณ 2

21 นาดมอนเตอรวอเตอร 3/122 หม 9 ถ.กลางเมอง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel. -

นาดมอนเตอรวอเตอร

22 บรษทขอนแกน บรเวอร 333 หม 2 ถ.ทาพระ-โกสม ต.ทาพระ อ.เมอง น าดมตราสงห

160

จากด จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-21408-14

23 บรษทเจรญศรการเกษตร จากด

181 หม 17 ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-221618

นาดมปานเพชร,นาดมแกนนยม

24 บรษทวอเตอรแมน เพยวรไฟเออร จากด

458/18 ถ.เหลานาด ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel. -

นาดมเวรลเทค วอเตอรแมน

25 เบญจรนตอตสาหกรรมเครองดม

563 หม 14 ถ.มตรภาพ ต.ศลา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-239944

นาดมเฟอรร

26 พ.โอ.แอทเทนชน 93/193 ถ.อนามย ซ.กลปยา ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-224629

นาดมพาราไดซ

27 ฟลเทกวอเตอร 204/2 บานบะขาม หม 4 ศรจนทร ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-336113

นาดมฟลเทกวอเตอร

28 ภาควชาชวเคม คณะแพทยศาสตร มข.

123 ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-242342-6

นาดมบซ

29 มาดนะฮ 637/2 ซ.สขใจ 30 ถ.กลางเมอง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-245623

นาดมมาดนะฮ

30 เมตตา น าทพย วรยะ 16/23 หม 6 ถ.ศรจนทร ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-226278

นาดมเมตตา นาทพย วรยะ

31 รานขอนแกนธารทพย 199 หม 17 ถ.เหลานาด ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-239978

นาดมธารทพย

32 รานครออด 488/2-7 หม 1 ถ.ราษฎธรกจ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-237548

นาดมดวเฟรช

33 รานคงไกด 162 หม 8 ถ.ทาพระ-โกสมพสย ต.ดอนหน อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000

นาดมคงไกด

161

Tel. - 34 รานวอเตอร 227/51 หม 13 ถ.หลงศนยราชการ ต.ในเมอง

อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-241302

นาดมวอเตอร

35 รานวนเทควอเตอร 101/65 หม 2 ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-221345

นาดมวนเทควอเตอร

36 รานเสรมสขภาพ 66 หม 9 บานกดนางทย ถ.มะลวลย ต.บานทม อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel. -

นาดมโพรลส

37 เรอนนอก 356 หม 4 ซ.แสนไชยสรยา ต.บานทม อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel -

นาดมเรอนนอก

38 โรงงานน าดมโคโรลส 222/31 หม 13 ถ.กสกรทงสราง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-236400

นาดมโคโรลส

39 วพ 142 หม 11 ซ.ฉตรทอง ต.เมองเกา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-340746

นาดมวพ

40 ศรชยอตสาหกรรมอาหาร 95 ถ.ชวนชน ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-221325,221341

นาดมสตรทพย

41 สกาย 243/129 หม 14 ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-246462

นาดมสกาย

42 สดารตนอตสาหกรรม 528/117 หม 6 ถ.มะลวลย ต.บานเปด อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-344395

นาดมชวร

43 แสงสวสดพานชย 257/14 หม 4 ซ.ศรมงคล ถ.ศรจนทร ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-223506

นาดมออรคด

44 หจก.ขอนแกนลเซน 337/8-9 บานไทย หม 2 ต.ศลา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-347931

นาดมเจเจ

162

45 หจก.คชาชยกรป 9 บานกอก ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-238069

นาดมชลทพย

46 หจก.ปดโชต 293 หม 8 ซ.บานหนองโจด ต.บานเปด อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-325433

นาดมเอราวณ

47 หจก.พแอนดพเพยวรไฟเออร

398/4 หม 14 ถ.มตรภาพ ต.ศลา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-347907

นาดมไฮเทค

48 หจก.วรกจกรป 2 หม 9 ถ.กลางเมอง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-341123

นาดมแสงเงน

49 หจก.องมอกรป 745/4 หมบานองมอ ซอย 6 หลงมข. ต.ศลา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-342579

นาดมองมอ

50 หจก.สทธอมร 430/7 ถ.กลางเมอง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel. -

นาดมวอเตอรส

51 ออราลส 275 หม 9 ถ.เหลานาด ต.บานเปด อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-325122

นาดมออราลส

52 อะแลสกา 150 หม 13 ถ.กสกรทงสราง ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.089-7166740

นาดมอะแลสกา

53 เอสเอนดดงกงวอเตอรขอนแกน

607/2 หม 14 ถ.มตรภาพ ต.ศลา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.081-5740216

นาดมมตรภาพสงหมณ

54 ไอซวอเตอร 262 หม 2 ต.เมองเกา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 Tel.043-225942

นาดมไอซ - วอเตอร

163

ภาคผนวก จ

บทสมภาษณผประกอบการ

164

บทสมภาษณผประกอบการโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

นกศกษา สวสดครบ/สวสดคะ ผประกอบการ สวสดคะ

นกศกษา ขอสอบถามขอมลของทางโรงงานเกยวกบการดาเนนงานดานตางๆรวมถงการปฏบตงานของ พนกงานดวยคะ

ผประกอบการ โรงงาน ของเราเปนโรงงานผลตน าดม เปนกจการแบบครอบครว มพนกงานทงหมด 21 คน นกศกษา โรงงานดาเนนกจการมาแลวกปคะ ผประกอบการ เรมตงแตป พ .ศ.2530 นกศกษา ผลตภณฑน าดมของทางโรงงาน มกประเภท แตละประเภทราคาเทาไรคะ ผประกอบการ เรามผลตภณฑอย 2 ประเภท คอ น าดมแบบขวดขาวขน ขาย โหลละ 35 บาท และแบบถงขาย

ถงละ 10 บาท นกศกษา มชองทางการจดจาหนาย อยางไรบางคะ ผประกอบการ เรา ขายใหกบ รานคา รานอาหาร และขายใหกบลกคาโดยตรง เชน บานพกอาศย หอพก

ธนาคาร สวนราชการ ซงจะ มพนกงานขายไปกบรถขนสงน าดม เพอจดสงใหลกคาในเขตอาเภอเมองขอนแกน

นกศกษา จากการสงเกตการณพบวาพนกงานไมมการสวมหมวกและผาปดปาก พนกงานสบบหร และไมคอยกระตอรอรนเทาทควร ทางผบรหารไมมการวากลาวตกเตอนหรอวามบทลงโทษหากพนกงานไมปฏบตตามกฎระเบยบของทางโรงงาน บางหรอคะ

ผประกอบการ ทางโรงงานของเราไมมกฎระเบยบอยางเปนทางการ มแตวากลาวตกเตอนกนนดหนอย

นกศกษา แลวปญหาทเกยวกบพนกงานดานอนๆ มบางรเปลาคะ

ผประกอบการ กมบาง เชน มาทางานสาย บางครงกขาดงานโดยไมมการแจงใหทราบลวงหนา หรอการทางานในสวนทไมใชหนาทตวเอง

นกศกษา แลวทางโรงงานไมไดมการกาหนดหนาทและความรบผดชอบของพนกงานแตละตาแหนงไวเลยหรอคะ

ผประกอบการ ไมมเลย สวนมากจะเปนการอธบายงานมากกวา

นกศกษา ถาทางโรงงานไมมการกาหนดความรบผดชอบไวอยางชดเจน พนกงานกอาจมการกาวกายงานกนบางหรอเปลาคะ

ผประกอบการ ใชคะ

นกศกษา นอกจากเรองพนกงานแลวเรายงสงเกตเหนวาภายในโรงงานและบรเวณรอบโรงงาน ยงม น าขง น านองบรเวณพน และภายในหองทางานยงไมคอยเปนระเบยบเทาไรนก ผบรหารไมไดมการจดตารางการทาความสะอาดใหแกพนกงานเลยหรอคะ

ผประกอบการ ไมคะ กแลวแตวาใครวางกชวยกนทา

นกศกษา ทางโรงงานเคยทาการตลาดเกยวกบการสงเสรมการ ขายมากอน รเปลาคะ

165

ผประกอบการ เคยลงโฆษณาทางวทยแตวานานแลว ทาไดประมาณ 3 เดอน เสยคาโฆษณาเดอนละ 500 บาท นกศกษา การใหเงนเดอนพนกงาน ผบรหารมเกณฑการใหอยางไรคะ ผประกอบการ กไมไดมเกณฑอะไรมากมาย เราใหเงนเดอนพนกงานทกฝายวนละ 154 บาท ยกเวยฝายบญช/

การเงน ไดวนละ 200 บาท นกศกษา ทางผบรหารเองคดวาตอนนทางโรงงานประสบปญหาอะไรบางคะ

ผประกอบการ คงจะเปนเรองเงนทน เพราะวามแนวคดวาจะขยายโรงงานใหม และกตอนนยอดขายลดลงเพราะวาเปนชวงหนาหนาว

นกศกษา ทางเราคดวาควรจะมการกาหนดแนวทางการสงเสรมการขายใหมากขนกวาเดมเพอเปนการกระตนยอดขาย รวมไปการจดการดานพนกงานเพอใหพนกงานทางานไดอยางเตมทและเตมความสามารถ

ผประกอบการ นองนกศกษาคดวาเหมาะสมอยางไรคะ นกศกษา ตองถามกอนเลยวาทางโรงงานมกาไรจากการขายน าดม แตละประเภทอยางไรบางคะ ผประกอบการ ถาเปนแบบถงจะไดกาไรถง ละ 5 บาท แบบขวดขาวขนจะไดกาไรโหลละ 14 บาท นกศกษา ทางผบรหารเหนวาเหมาะสมมากนอยแคไหนคะ หากจะมการกาหนดใหม เงนพเศษ 2%แก

พนกงาน ซงทางเราคดวาจะชวยเพมกาลงใจในการทางานใหแกพนกงานไดมากทเดยว ผประกอบการ พยนดคะ ถามปญหาหรออยากทราบขอมลเพมเตม ทางเรากยนดตอนรบเสมอคะ

นกศกษา ขอบคณมากเลยนะคะ

166

ภาคผนวก ฉ

ภาพกจกรรม 5ส

167

ผจดทาสมภาษณผประกอบการและพนกงานโรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

168

ภาพกจกรรม 5ส

จดระเบยบโตะทางานใหเปนสดสวน กอน หลง

ทาความสะอาดโดยกวาดน าทนองบรเวณพนโรงงาน

กอน หลง

169

ทาความสะอาดและเกบกวาดขยะตามบรเวณพนโรงงานหลงเลกงาน

กอน หลง

มชนสาหรบวางถงน าททาความสะอาดเรยบรอย

กอน หลง

170

แบบประเมนกจกรรม 5 ส โรงงานน าดมวอเตอร จงหวดขอนแกน

กจกรรม 5ส รายละเอยด ผลการประเมน

ด พอใช ปรบปรง

สะสาง

1. ไมมเศษวสด สงของ เครองมอ ทเกนความจาเปนอย ในพนท

2. ของใชสวนตวไมมปะปนกบงาน 3. ไมมสงของกดขวางการทางานหรอทางเดน 4. มการแยกเอกสารทไมจาเปน

สะดวก

1. การจดเกบเอกสารเปนหมวดหม 2. ชนวางเอกสารมการจดวางอยางเปนระเบยบ 3. การจดวางวสด อปกรณสะดวกตอการใชงาน 4. การหยบใชงานเอกสารตางๆ สามารถทาไดสะดวก

สะอาด

1. ไมมคราบสกปรก ฝ น คราบน ามนตามอปกรณ และเครองมอ

2. วสด อปกรณ เครองมอตางๆ อยในสภาพพรอมใชงาน 3. กระจกใสไมเปนคราบ 4. ความสะอาดของพนโรงงาน

สขลกษณะ

1. ฝา เพดาน ผนง พน ชนวางเอกสาร โตะ อปกรณ ไมมการชารด

2. บรเวณรอบโรงงานสะอาด เรยบรอย 3. พนทภายในโรงงานมความปลอดภยมากขน 4. มการเกบสายไฟ สายโทรศพท สายคอมพวเตอร เรยบรอยและปลอดภย

5. อากาศถายเทไดด 6. จดวางถงขยะเหมาะสม

สรางนสย 1. มการกาหนดพนทรบผดชอบอยางชดเจน 2. การจดกจกรรม5ส เปนไปตามมาตรฐานทกาหนด 3. พนกงานใหความรวมมอในการปฏบตกจกรรม 5 ส

ลงชอ________________________ผประเมน

(________________________) ____/____/____

171