ترجمة تقريب المقصد

26
1 اﻟﻤﻘﺼﺪ ﺗﻘﺮﯾﺐ ﺗﺮﺟﻤﺔ اﻟﺮﺣﯿﻢ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﷲ ﺑﺴﻢ آﻟ وﻋﻠ اﻟﻨﺒﻮة داﺋﺮة ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻠﻰ واﻟﺴﻼم واﻟﺼﻼة واﻟﻤﻨﺔ اﻟﻔﻀﻞ اﻟﻮاھﺐ اﻟﺤﻤﺪ ﻓﯿﺴﺮﻮم إﻟ ﻟﮭﺎﺑﻌﯿﻦ اﻟﺘ وﻋﻠ اﻟﻌﻠﯿﺴﻤﺎء اﻟﺎﻟﻨﺠﻮم ھﻢ اﻟﺬﯾﻦ وﺻﺤﺒﮫ اﻟﻤﻄﻤﺌﻨﻮس ذوواﻟﻨﻔ) ﺑﻌ أﻣ( اﻟﻌﻼﺎﻟﻢ اﻟﻌ ﯿﺨﻨﺎ ﻋﻨ ﻗﺮأﻧ ﻓﻠﻤ ﺎﷲﺎرف اﻟﻌ ﺎﻟﺘﮫ رﺳﻌﺔ واﺳ رﺣﻤﺎﻟﻰ ﺗﻌ اﷲ رﺣﻤ ﺪي اﻟﺨﺎﻟﺸﺒﻨﺪي اﻟﻨﻘ ﺪي اﻟﺰھ ﻠﯿﻤﺎنﺸﯿﺦ اﻟ ﻟﻨ اﷲﺘﺢ وﻓ ﺗﻘﺮﯾﺮاﺗﻤﻌﻨﺎ وﺳ اﻟﻤﺠﯿﺎﻟﺮﺑﻊ اﻟﻌﻤ ﻓﻲ اﻟﻨﺎﻇﺮﯾﻦ ﺑﻤﺠﻠﺔ اﻟﻤﻮﺳﻮﻣﺔ ذﻟ ﻧﻘﯿ أن ﻓﺄردﻧ ﺣﻔﻈﻨﺴﻮء ذﻟ ﻧﺴﯿﺎن زﻣﺎن ﻋﻠﯿﻨﺎ ﻣﺮ ان ﺧﻔﻨﺎ ﺷﺎء ﻣﺎ ﺑﺒﺮﻛﺘﮫ اﻟﻮرﻗﺎت ھﺬه ﻓﻲ ﻣﻤﻦ وﻧﺮﺟﻮ اﻟﻘﺎﺻﺮﯾﻦ ﻣﻦ وﻻﻣﺜﺎﻟﻨﺎ ﻟﻨﺎ ﺗﺬﻛﺮة اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ ﺻﻮرة ﻋﻠﻰ ﻻﯾﺒﺎدر وان اﻋﺘﺴﺎف وﻻ ﺣﻘﺪ ﻏﯿﺮ ﻣﻦ واﻹﻧﺼﺎف اﻟﺸﻔﻘﺔ ﺑﻌﯿﻦ ﯾﻨﻈﺮ أن ﻋﻠﯿﮭﺎ إﻃﻠـﻊ وﯾﺼﻠﺢ اﻟﻌﺬر ﺑﺴﺎط ﯾﺮﺧﻰ ﺑﻞ واﻟﻨﺴﯿﺎن اﻟﺴﮭﻮ ﺟﻠﺒﮫ ﺷﻲء ﻋﻠﻰ ﻋﺜﺮ إن ﺑﺎﻟﻤﻼم ﻋﻠﯿﻨﺎ ﻤﯿﺘﮭﺎ وﺳ ﻼم اﻷﻗ ﻘﻄﺎت أوﺳ ﺎء ﺧﻄ اﻧ ﯿﻘﻦ" ﺗﻘﺮﯾ ﺎﻟﺮﺑﻊ اﻟﻌﻤﺼﺪ اﻟﻤﻘ اﻟﻤﺠﯿﺐ" وﺧﺎﺗﻤ ﺑﺎﺑﺸﺮ وأرﺑﻌ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻋﻠﻰ ورﺗﺒﺘﮭﺎ) اﻟﻤﻘﺪﻣ( اﻟﺘﻮم اﻟﺮﺳ ﻋﺸﺮ أرﺑﻌﺔ وھﻲ وﺗﺴﻤﯿﺘﮭﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ اﻟﻌﻤﻞ ﻋﻠﯿﮭﺎ ﯾﺘﻮﻗ) اﻷول( اﻟﺬي اﻟﺜﻘﺐ ھﻮ اﻟﻤﺮﻛﺰ اﻟﺨﯿ ﻓﯿﮫ ﯾﺠﻌﻞ) اﻟﺜﺎﻧﻲ( اﻟﻨﺎﻇﺮ ﯾﻤﯿﻦ أوﻟﮫ ﺑﺎﻟﺮﺑﻊ اﻟﻤﺤﯿ اﻟﻘﻮس وھﻮع اﻻرﺗﻔﺎ ﻗﻮس إﻟﯿﮫ ﯾﺴﺎره وأﺧﺮهTanda -Tanda anu aya dina Rubu 1. اﻟﻤﺮﻛﺰAl-Markaz : lobang anu di asupan benang 2. ع اﻹرﺗﻔﺎ ﻗﻮسQous Irtifa : busur anu ngubeng kana rubu mimitina belah katuhu ahirna belah kenca dibagi 90° lamun ngitungna ti awal qaos ﺑـ ﻣﻘﺴﻮم) ص( أوﻟﮫ ﻣﻦ ﻃﺮدا اﻟﺠﻤﻞ ﺑﺤﺮوفﺘﻮﺑﺔ أﻋﺪادھﺎ ﻣﺘﺴﺎوﯾﺔ أﻗﺴﺎﻣﺎ درﺟﺔ ﺛﻤﺎﻧﯿﺔ ﻓﻲﻮﺳﺔ ﻣﻌ أﻋﺪادا وﺗﺴﻤﻰ أوﻟﮫ إﻟﻰ آﺧﺮه ﻣﻦﺴﺎ وﻋ ﻣﺴﺘﻮﯾﺔ أﻋﺪادا وﺗﺴﻤﻰ أوﻟﮫ ﻓﻤﻦ ﺑﺮﺟﺎ ﻋﺸﺮ اﺛﻨﻰ ﻋﻠﻰع ﻣﻮزو وھﻮ درﺟﺎت ﺧﻤ ﺑﯿ ﻛﻞ ﻓﻲ ﺑﯿﺘﺎ ﻋﺸﺮ وﻣﻨﮭ واﻟﻤﯿﺰان اﻟﺤﻤﻞج ﻟﺒﺮ درﺟﺔ ﺛﻼﺛﯿﻦ إﻟﻰ واﻟﻌﻘﺮب اﻟﺜﻮرج ﻟﺒﺮ درﺟﺔ ﺳﺘﯿﻦ إﻟﻰ أوﻟﮫ إﻟﻰ آﺧﺮه ﻣﻦ ذﻟﻚﻜﺲ واﻋ واﻟﻘﻮس اﻟﺠﻮزاءج ﻟﺒﺮ درﺟﺔ ﺗﺴﻌﯿﻦ إﻟﻰ وﻣﻨﮭﺎج اﻟﺒﺮو وھﺬه واﻟﺤﻮت اﻟﺴﻨﺒﻠﺔج ﻟﺒﺮ ﺛﻢ واﻟﺪﻟﻮ اﻷﺳﺪج ﻟﺒﺮ ﺛﻢ واﻟﺠﺪي اﻟﺴﺮﻃﺎنج ﻟﺒﺮ وﺳﺘﺔ واﻟﺴﻨﺒﻠﺔ واﻷﺳﺪ واﻟﺴﺮﻃﺎن واﻟﺠﻮزاء واﻟﺜﻮر اﻟﺤﻤﻞ وھﻲ ﺷﻤﺎﻟﯿﺔ ﺳﺘﺔ ﻗﺴﻤﺎن ﺟﻨﻮﺑ واﻟﺤﻮت واﻟﺪﻟﻮى واﻟﺠﺪ واﻟﻘﻮس واﻟﻌﻘﺮب اﻟﻤﯿﺰان وھﻲ ﯿﺔ) . واﻟﺜﺎﻟ( ﺟﯿﺐ

Upload: darfik

Post on 27-Jul-2015

75 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

‫ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺗﻘﺮﯾﺐ اﻟﻤﻘﺼﺪ‬ ‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬ ‫اﻟﺤﻤﺪ ﷲ اﻟﻮاھﺐ اﻟﻔﻀﻞ واﻟﻤﻨﺔ واﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم ﻋﻠﻰ ﻣﺮﻛﺰ داﺋﺮة اﻟﻨﺒﻮة وﻋﻠ ﻰ آﻟ ﮫ‬ ‫وﺻﺤﺒﮫ اﻟﺬﯾﻦ ھﻢ ﻛ ﺎﻟﻨﺠﻮم ﻓ ﻲ اﻟ ﺴﻤﺎء اﻟﻌﻠﯿ ﺔ وﻋﻠ ﻰ اﻟﺘ ﺎﺑﻌﯿﻦ ﻟﮭ ﻢ إﻟ ﻰ ﯾ ﻮم ﯾ ﺴﺮ ﻓﯿ ﮫ‬ ‫ذوواﻟﻨﻔ ﻮس اﻟﻤﻄﻤﺌﻨ ﺔ )أﻣ ﺎ ﺑﻌ ﺪ( ﻓﻠﻤ ﺎ ﻗﺮأﻧ ﺎ ﻋﻨ ﺪ ﺷ ﯿﺨﻨﺎ اﻟﻌ ﺎﻟﻢ اﻟﻌﻼﻣ ﺔ اﻟﻌ ﺎرف ﺑ ﺎﷲ‬ ‫اﻟ ﺸﯿﺦ ﺳ ﻠﯿﻤﺎن اﻟﺰھ ﺪي اﻟﻨﻘ ﺸﺒﻨﺪي اﻟﺨﺎﻟ ﺪي رﺣﻤ ﮫ اﷲ ﺗﻌ ﺎﻟﻰ رﺣﻤ ﺔ واﺳ ﻌﺔ رﺳ ﺎﻟﺘﮫ‬ ‫اﻟﻤﻮﺳﻮﻣﺔ ﺑﻤﺠﻠﺔ اﻟﻨﺎﻇﺮﯾﻦ ﻓﻲ اﻟﻌﻤ ﻞ ﺑ ﺎﻟﺮﺑﻊ اﻟﻤﺠﯿ ﺐ وﺳ ﻤﻌﻨﺎ ﺗﻘﺮﯾﺮاﺗ ﮫ وﻓ ﺘﺢ اﷲ ﻟﻨ ﺎ‬ ‫ﺑﺒﺮﻛﺘﮫ ﻣﺎ ﺷﺎء ﺧﻔﻨﺎ ان ﻣﺮ ﻋﻠﯿﻨﺎ زﻣﺎن

TRANSCRIPT

Page 1: ترجمة تقريب المقصد

1

ترجمة تقریب المقصد

بسم اهللا الرحمن الرحیم

الحمد هللا الواھب الفضل والمنة والصالة والسالم على مركز دائرة النبوة وعل ى آل ھ وصحبھ الذین ھم ك النجوم ف ي ال سماء العلی ة وعل ى الت ابعین لھ م إل ى ی وم ی سر فی ھ

م ة الع ارف ب اهللا فلم ا قرأن ا عن د ش یخنا الع الم العال) أم ا بع د(ذووالنف وس المطمئن ة ال شیخ س لیمان الزھ دي النق شبندي الخال دي رحم ھ اهللا تع الى رحم ة واس عة رس التھ الموسومة بمجلة الناظرین في العم ل ب الربع المجی ب وس معنا تقریرات ھ وف تح اهللا لن ا ببركتھ ما شاء خفنا ان مر علینا زمان نسیان ذل ك ل سوء حفظن ا فأردن ا أن نقی د ذل ك

على صورة الرسالة تذكرة لنا والمثالنا من القاصرین ونرجو ممن في ھذه الورقات إطلـع علیھا أن ینظر بعین الشفقة واإلنصاف من غیر حقد وال اعتساف وان الیبادر علینا بالمالم إن عثر على شيء جلبھ السھو والنسیان بل یرخى بساط العذر ویصلح

المق صد ف ي العم ل ب الربع تقری ب"م ا ت یقن ان ھ خط اء أوس قطات األق الم وس میتھا ف ي الرس وم الت ي ) المقدم ة (ورتبتھا على مقدمة وأربع ة ع شر باب ا وخاتم ة "المجیب

المركز ھو الثقب الذي ) األول( یتوقف علیھا العمل غالبا وتسمیتھا وھي أربعة عشرقوس االرتفاع وھو القوس المحیط بالربع أولھ یمین الناظر ) الثاني(یجعل فیھ الخیط

وأخره یسارهإلیھ

Tanda -Tanda anu aya dina Rubu

المركز .1 Al-Markaz : lobang anu di asupan benang

قوس اإلرتفاع .2 Qous Irtifa : busur anu ngubeng kana rubu mimitina belah katuhu ahirna belah kenca dibagi 90° lamun ngitungna ti awal qaos

درجة أقساما متساویة أعدادھا مكتوبة بحروف الجمل طردا من أولھ ) ص(مقسوم بـوتسمى أعدادا مستویة وعكسا من آخره إلى أولھ وتسمى أعدادا معكوسة في ثمانیة عشر بیتا في كل بیت خمس درجات وھو موزوع على اثنى عشر برجا فمن أولھ

ا إلى ستین درجة لبرج الثور والعقرب إلى ثالثین درجة لبرج الحمل والمیزان ومنھومنھا إلى تسعین درجة لبرج الجوزاء والقوس واعكس ذلك من آخره إلى أولھ لبرج السرطان والجدي ثم لبرج األسد والدلو ثم لبرج السنبلة والحوت وھذه البروج قسمان ستة شمالیة وھي الحمل والثور والجوزاء والسرطان واألسد والسنبلة وستة

جیب ) والثالث. (یة وھي المیزان والعقرب والقوس والجدى والدلو والحوتجنوب

Page 2: ترجمة تقريب المقصد

2

) س(التمام وھو خط مستقیـم نازل من المركز إلى أول قوس االرتفاع مقسوم ب درجة أقساما متساویة اعدادھا مكتوبة بحروف الجمـل طردا من المركز إلى القوس

di ngaranan bilangan mustawiyah,lamun ngitungna ti ahir qaos di ngaranan bilangan ma’kusah di bagi 18 kotak tiap-tiap kotakna aya 5° tiap-tiap 1° eta 4 menit jadi tiap-tiap 15° eta 1 jam.eta Qous irtifa di bagi12 buruj nyaeta ti awal qous nepi ka 30° eta buruj Mijan + Haml. tina 30° nepi ka 60° eta buruj Aqrob + Sur tina 60° nepi ka 90° eta buruj Qous + Jauja ti ahir qaos nepika 30°eta buruj Jadyu + Sarton.ti 30° nepi ka 60° eta buruj Dalwu + Asad ti 60° nepi ka 90° eta buruj Hut + Sunbulah eta buruj anu 12 kabagi kana buruj Simali (Kaler) jeung.buruj Janubi (Kidul)

جیب التمام .3 Jaeb tamam : garis lurus anu datang tina Al markaz nepi kana awal Qous irtifa di bagi 60° lamun ngitungna ti ALmarkaz di ngaranan bilangan mustawiyah. lamun ngitungna ti awal qaos di ngaranan bilangan ma’kusah. di bagi 12 kotak tiap-tiap 1 kotak 5°

وتسمى اعدادا مستویة وعكسا م ن الق وس إل ى المرك ز وت سمى أع دادا معكوس ة ف ي ال ستیني وھ وخط م ستقیم ن ازل ) والرابع(اثنى عشر بیتا في كل بیت خمس درجات

جییب وھما دائرتا الت) والخامس(من المركز إلى أخر القوس مقسوم مثل جیب التمام نصفا دائرتین خرجتا م ن المرك ز منتھی ا اح دھما إل ى أخ ر الق وس وی سمى التجیی ب

الجیوب المبسوطة وھ ي ) والسادس(األول واألخر إلى أولھا ویسمى التجییب الثاني الجی وب المعكوس ة ) وال سابع(الخط وط الم ستقیمة النازل ة م ن ال ستیني إل ى الق وس

دائ رة المی ل وھ و ) والث امن (م ن جی ب التم ام إلی ھ وھ ي الخط وط الم ستقیمة النازل ة قوس من دائرة صغیرة

الستیني .4 Sittini : garis anu lurus anu datangna tina markaj nepi ka ahir qous bilanganana sarua jeung Jaeb tamam nyaeta 60°

Page 3: ترجمة تقريب المقصد

3

دائرة التجییب .5 Dairoh Tajyib : satengah lingkaran anu kaluar tina Al markaj nepi ka ahir qous. Jeung ka awal qous.anu ka ahir qous eta Dairoh tajyib awal anu ka awal qous eta Dairoh tajyib syani

الجیوب المبسوطة .6 Juyub mabsutoh : sakabeh garis lurus anu kaluar tina sittini kana qous irtifa

الجیوب المعكوسة .7Juyub ma’kusah: sakabeh garis lurus anu kaluar tina jaeb tamam kana qaos irtifa

دائرة المیل .8Dairoh mel : busur tina lingkaran leutik jauhna tina Al

markaz lamun ceuk ulama mutaqodimin 24° dina jaeb tamam atawa dina sittini.Lamun ceuk ulama muta’ahirin 23° 27'

درجة احدھما عند الستینى واألخر عند جیب التمام ) كد(بعد طرفیھا من المركز قوسا العصرین وھما قطعتان من دائرتین كبیرتین خرجتا من أول قوس ) والتاسع(

من مستوي الستیني ) مب ك(االرتفاع مقاطعتان لغالب الجیوب منتھیا احدھما إلى منھ وتسمى قوس العصر الثاني ) كو ل(وتسمى قوس العصر األول واألخر إلى

قائمتا الظل وھما خطان نازالن إلى قوس االرتفاع احدھما من الستیني ) والعاشر(من جملة الجیوب المبسوطة متمیزا عن غیره بنقط غالبا وتسمى قائمة الظل

تمام من جملة الجیوب المعكوسة ممیزا عن غیره المبسوط والثاني من جیب الالھدفتان وھما قطعتان ) والحادي عشر(كاألول وتسمى قائمة الظل المنكوس

زائدتان على شكل الربع من جھة الیمین غالبا وقد تكونان من جھة الیسار وھو األحسن

قوس عصر .9Qous asar : sebahagian lingkaran anu gede anu kaluar

tina awal qous irtipa kana sittini 42° 20' tina Almarkaz jeung kana sittini 26° 30' tina AL markaz.anu 42° 20' eta Qous assr awal anu 26° 30' eta Qous asar syani

قائمة الظل .10

Page 4: ترجمة تقريب المقصد

4

Qoimah diil : garis anu kaluarna tina sittini tina sawarehna juyub mabsutoh anu di bedakeun kalawan pake titik di ngaranan Qoimah diil mabsut.jeung garis anu kaluar tina jaeb tamam tina sawarehna juyub ma’kusah anu di bedakeun kalawan pake titik di angaranan Qoimah diil ma’kus Anu kahiji 7° tina Al markaz dingaranan Bil aqdam. Anu kadua 12° dingaranan Bil asoobi

الھدفة .11 Al hadfah : Sebahagian anu kaluar tina bentuk rubu

galib-galibna belah katuhu tapi alusnamah belah kenca

) والثالث عشر(الخیط الذي یجعل في مركز الربع وھو ظاھر ) والثاني عشر(

ابع والر(المري وھو ما یعقد في الخیط واألحسن أن یكون لونھ مخالفا للون الخیط الشاقول وھو الذي یعلق في طرف الخیط من رصاص أو نحاس أو حدید) عشر

)الباب األول في معرفة إرتفاع الشمس(خذ الربع بیدیك واجعل الھدفة العالیة إلى جھة الشمس وعلق شاقوال بخیطھ ال تجعلھ

فما خارجا عنھ وال داخال فیھ ثم حركھ حتى تستر الھدفة السافلة بظل الھدفة العالیة بین الخیط وطرف القوس الخالي عن الھدفة ھو االرتفاع

الخیط .12

Al khoet :Benang anu di asup keun kana Al markaz المرى .13

Al murii :Benang anu di talikeun kana Al khoit الشاقول .14

Ssyaqul :benda anu di gantungkeun kana AL khoit

Anggaran irtifa 1. Cekel rubu ku dua leungeun leuwih alusna di teundeun

dina korsi anu husus paragi kana rubu 2. Padepkeun hadpah anu luhur ka arah panon poe

kalawan kaayaan benangna ulah kajero ulah kaluar tina rubu

3. Robah-robah rubu sahingga hadpah anu handap katutupan ku kalangkang hadpah anu luhur

4. Ngitung darjah ti awal qous kana benang maka eta darjah irtifa

Page 5: ترجمة تقريب المقصد

5

Anggaran nganyahokeun jaeb tina irtifa

)الباب الثانى فى معرفة الجیب من حیث االرتفاع وعكسھ(

عد االرتفاع من اول القوس وادخل من نھایتھ فى الجیوب المبسوطة الى الستینى فما بین منتھى المدخول الیھ والمركز ھو جیبھ وان اردت االرتفاع من الجیب

قوس فما بین المفروض فعده من المركز فى مستوى الستینى وانزل من نھایتھ الى ال منتھى المنزول الیھ واولھ ھو االرتفاع

)الباب الثالث في معرفة المیل والغایة(ضع الخیط على درجة الشمس وانزل من محل تقاطعھ مع دائرة المیل في الجیوب

المبسوطة إلى القوس فما بین منتھى المنزول إلیھ وأول القوس ھو المیل

1. Ngitung bilangan darjah irtifa tina awal qous kalawan

ngitungna make benang 2. Palebah qous irtifa anu katincak ku benang di bawa

lempeng kana sittini 3. Ngitung darjah tina markaz kana eta lempengan maka

eta darjah jaeb irtifa Anggaran nganyahokeun irtifa tina jaeb

1. Ngitung bilangan jaeb dina sittini tina markaz 2. Tina bilangan jaeb dina sittini bawa lempeng kana qous

irtifa 3. Palebah lempenganana dina qous irtifa teundeun

benang 4. Ngitung darjah ti awal qous nepi kana benang maka

eta darjah irtifa tina eta jaeb Anggaran meel

1. Teundeun benang dina darjah syamsi nyaeta tanggal bulan masehi di tambah ku selisih buruj

2. Palebah dairotulmel anu katincak ku benang di bawa lempeng kana qous irtifa

3. Teundeun benang dina palebah eta lempengan dina qous irtifa

Page 6: ترجمة تقريب المقصد

6

4. Ngitung darjah ti awal qous kana eta benang maka eta darjah meel

Anggaran tamamul goyah

ثم زده على العرض إن اختلفا وإال فخذ الفضل بینھما فما حصل فھو تمام الغایة فان فالباقي ھو الغایة أو فقد كالھما أو ) ص(فقد احدھما فاألخر تمام الغایة انقصھ من

)ص(كانا متساویین في االتفاق فالغایة )الباب الرابع في معرفة بعد القطر واألصل المطلق(

البلد وعلم بالمریین على دائرتي التجییب ثم انقلھ إلى المیل ضع الخیط على عرضمن أول القوس فما بین المري المعلم بھ على التجییب األول وجیب التمام من الجیوب المبسوطة ھو بعد القطر وما بین المري المعلم بھ على التجییب الثاني وبین

الستیني من الجیوب المعكوسة ھو األصل المطلق

Jumlahkeun meel jeumg arud balad lamun ihtilap / cokot selisihna lamun ittipak maka hasilna eta tamamulgoyah Catatan

1. Lamun arud balad euweuh meel aya maka tamamul goyah saarua jeung arud balad

2. Lamun meel euweuh arud balad aya maka tamamulgoyah sarua jeung meel

3. Lamun arudbalad jeung meel euweuh duanana atawa sarua gedena dina nalika ittifaq maka hanteu aya tamamulgoyah

Anggaran goyah irtifa 90° kurangi ku tamam goyah maka hasilna eta goyah irtifa, lamun euweuh tamamulgoyah maka gooyah lirtifana 90°

Anggaran bu’dul qutur jeung asal mutlaq 1. Teundeun benang kana arud balad ngitungna ti awal

qous palebah dairoh tajib awal jeung dairoh tajib tsyani cirian ku muri

2. Pindahkeun benang kana mel ngitungna ti awal qous 3. Ngitung tina jaeb tamam kana muri anu luhur maka

hasilna eta bu’dulqutur

Page 7: ترجمة تقريب المقصد

7

4. Ngitung tina sittini nepi ka muri anu handap maka eta asal mutlaq tatapina anu leuwih gampangmah tina muri anu handap di bawa lempeng kana jaeb tamam tuluy ngitung tina markaz kana eta lempengan mangka eta asal mutlaq

) الباب الخامس( في معرفة نصف الفضلة ونصف قوس النھار واللیل وقوسھما

ضع الخیط على جیب التمام وعلم بالمري على األصل المطلق ثم انقلھ إلى بعد القطر فما بین الخیط وأول القوس ھو نصف الفضلة وما بینھ وبین أخره ھو نصف

وس النھار إن اختلف المیل والعرض وإال فھو نصف قوس اللیل وأیھما علم أوال ق خرج األخر ثم ضعفھما حصل تمام قوسیھما) قف(إذا نقص من

)الباب السادس في معرفة الساعة المستویة الغروبیة(خذ االرتفاع فزد على جیبھ بعد القطر بمري األصل إن اختلف المیل والعرض وإال

فانقصھ منھ

Anggaran Nisfull fadlah,Nisfulqous nahar, Nisfulqous lail

1. Teundeun benang kana jaeb tamam 2. Palebah asalmutlaq cirian ku muri 3. Pindahkeun muri kana bu’dulqutur tegesna geserkeun

kana jero rubu kalawan make ukuran bu’dulqutur 4. Ngitung tina awalqous kana benang maka eta

nisfullfadlah 5. Ngitung tina ahir qous kana benang maka eta nisful

qous nahar lamun ihtilaf mel jeung arud balad anapon lamun itifaq mah maka eta nisfulqous lail

6. Manabae anu leuwih tiheula ka nyahoan tina nisful qous nahar jeung nisful qous lail lamun di kurangan tina180° maka bakal ka nyahoan anu hiji deui

7. Nisful qous nahar di tikel dua tegesna di x 2 maka hasilna tamamuqous nahar

8. Nisfulqous lail di tikel dua maka hasilna eta tamamuqous lail

Anggaran sa’ah mustawiyah gurubiah 1. Teundeun benang dina jaeb tamam

Page 8: ترجمة تقريب المقصد

8

2. palebah asal mutlaq cirian ku muri 3. Ngahasilkeun irtifa syamsi tuluy eta irtifa di jaebkeun

وما بین الخیط وأولھ حینئذ زد علیھ نصف الفضلة إن كان االرتفاع شرقیا إختالفیا أو غربیا إتفاقیا وإال فانقصھ منھ فما حصل ضع علیھ الخیط واحسب من أولھ إلیھ

إن لم ) األول: تنبیھات (إن كان شرقیا وإال فمن أخره على ست ساعات ) یب(على ن جیب االرتفاع فخذ الفضل بینھما وضع یمكن في االتفاق اخراج بعد القطر م

المري علیھ فما بین الخیط وأولھ حینئذ زد علیھ نصف الفضلة إن كان شرقیا وإال ساعات ) و(فخذ الفضل بینھما وضع الخیط على الحاصل واحسب من أخره على

في الشرقي االتفاقي إن أمكن اخراج بعد القطر من جیب االرتفاع ) والثاني(مطلقا لم یمكن اخراج نصف الفضلة مما بین الخیط وبین اولھ فخذ الفضل بینھما ولكن

ساعات ) و(وضع الخیط علیھ واحسب من أخره على

kalawan muri asal mutlaq

4. Jaeb irtifa tambahan ku bu’dulqutur kalawan make muri asalmutlaq lamun ihtilaf kurangan lamun ittifaq

5. Palebah qous irtifa anu ka tincak ku benang tambahan ku nisfull fadlah lamun irtifa syarqi ihtilaf jeung gorbi ittifaq di kurangan lamun irtifa syarqi ittifaq jeung gorbi ihtilaf

6. Ngitung ti awal qous kana benang jam 12:00 lamun irtifa syarqi ngitung ti akhir qous jam 6:00 lamun irtifa gorbi Catatan

a. Lamun kajadian dina waktu ittifaq jaeb irtifa hanteu bisa di kurangan ku bu’dul qutur maka cokot selisihna tuluy teundeun muri asal mutlaq dina eta selisih tuluy benang anu aya dina qous irtifa tambahan ku nisfullfadlah lamun irtifa sarqi teundeun benang dina selisihna lamun irtifa gorbi ngitung ti akhir qous jam 6:00

b. Lamun kajadian dina nalika syarqi ittifaq jaeb irtifa bisa di kuranngan ku bu’dul qutur tatapina benang dina qous irtifa hanteu bisa di kurangan ku nisfull fadlah maka teundeun benang dina selisihna tuluy ngitung tina akhir qous jam 6:00

Page 9: ترجمة تقريب المقصد

9

في االتفاق إن كان بعد القطر مساویا لجیب االرتفاع فضع الخیط على ) والثالث(في االتفاقي الغربي إن ) والرابع(ساعات ) و(نصف الفضلة واحسب من أخره على

فارجع بھ إلى أولھ واحسب ) ص(كان الحاصل بعد زیادة نصف الفضلة زائدا على ي لكن تحسب ھنا من أخره على ساعة وكذلك في الشرقي االختالف) یب(منھ على

إن لم یوجد نصف الفضلة وبعد القطر فضع مري األصل ) والخامس(ساعات ) و(ومن اخره إن كان ) یب(على جیب االرتفاع واحسب من أولھ ان كان شرقیا على

ما تقدم من التفاصیل محلھ في غیر خط االستواء أما ) والسادس) (و(غربیا على خذت االرتفاع فما بین الخیط وبین طرف القوس الخالي عن فیھ فال تجري بل إذا أ

إن كان غربیا ) و(إن كان شرقیا وما بینھ وبین طرف األخر على ) یب(الھدفة على ھو الساعة مطلقا

c. Lamun kajaadian dina waktu ittifaq jaeb irtifa sarua jeung bu'dul qutur maka langsung teundeun benang dina nisfull faadlah tuluy ngitung ti akhir qous jam 6:00

d. Lamun kajadian dina ittifaq gorbi jeung ikhtilaf syarqi saba’dana nambahan nisfull fadlah leuwih ti 90° maka eta anu leuwih ti 90° di bawa balik ka jihat awalqous ngitung ti awal qous jam 12:00 lamun ittifaq gorbi ngitung ti akhir qous lamun ittifaq syarqi

e. Lamun kajadian euweuh nisfull fadlah jeung bu’dul qutur maka teundeun muri asal mutlaq kana jaeb irtifa tuluy ngitung ti awal qous jam 12:00 lamun irtifa syarqi, ngitung ti akhir qous jam 6:00 lamun irtifa gorbi

f. Perincian anu di carita keun ti heula eta pikeun salian daerah khotul istiwa anapon lamun daerah khotul istiwa mah (seperti pontianak) dimana-mana geus ngahasilkeun irtifa eta hanteu kudu di jaebkeun balikta langsung ngitung jam ti awal qous kana benang jam12:00 lamun irtifa syarqi, ngitung ti akhir qous jam 6:00 lamun irtifa gorbi

إذا أردت ان ) تتمة(البد من نقصان التمكین من الحاصل على كل حال ) والسابع(درجة ساعة واحدة وكل درجة أربع دقائق ) یھ(تحسب الدرج بالساعة فاحسب كل

من الساعة وكل دقیقة من الدرجة أربع ثوان من الساعة وھكذا في الثواني والثوالث رتفاع ال تسمى شرقیة وال غربیة فإذا إعلم أن غایة اال) خاتمة(والروابع وغیرھا

أردت معرفة ساعتھا فضع الخیط على نصف الفضلة من أخر القوس واحسب من

Page 10: ترجمة تقريب المقصد

10

وانقص التمكین وإن لم یوجد ) و(إن اتفقا وإال فمن أخره على ) یب(أولھ على متمكنا) و(نصف الفضلة فساعة الغایة

)الباب السابع في معرفة الساعة المستویة الزوالیة(خذ االرتفاع وزد على جیبھ بعد القطر بمري األصل في االختالف وانقصھ منھ في

) یب(ساعات إن كان شرقیا وإال فمن أخره على ) و(االتفاق واحسب من أولھ على في االتفاق إن لم یمكن اخراج بعد القطر من الجیب) األول:تنبیھات(ساعة

g. Hasil itungan anu ti heula kudu di kurangan ku tamkin,

Lamun mekah ( 8 menit) lamun cianjur ceuk sawareh (2 menit) ceuk sawareh (4 menit)

Anggaran sa’ah mustawiyah Zawaliah 1. Teundeun benang dina jaeb tamam palebah asal

mutlak cirian ku muri 2. Ngahasilken irtifa tuluy eta irtifa di jaebken kalawan

muri asal mutlaq 3. Jaeb irtifa di tambahan bu’du qutur kalawan make muri

asal mutlaq lamun ikhtilap di kurangan lamun ittipak 4. Ngitung ti awal qous jam 6:00 lamun irtifa syatqi

ngitung ti akhir qous jam 12:00 lamun irtifa gorbi Catatan

a. Lamun kajadian dina nalika ittipak jaeb irtifa hanteu bisa di kurangi ku bu’du qutur maka teundeun benang dina

ساعة إن كان ) یب(فخذ الفضل بینھما وضع الخیط علیھ واحسب من آخره على إن لم یوجد بعد ) الثاني() و(وإن تساویا فالساعات ) و(شرقیا وإال فمن أولھ على

إن كان ) و(القطر فضع مري األصل على جیب االرتفاع واحسب من أولھ على ھذه التفاصیل محلھا ) الثالث(إن كان غربیا كما تقدم ) یب(شرقیا ومن آخره على

في غیر خط االستواء وأما فیھ فال تجري بل إذا أخذت االرتفاع فما بین الخیط وبین إن كان شرقیا وما بینھ وبین طرفھ اآلخر ) و(ي عن الھدفة على طرف القوس الخال

قاعدة الحساب والتمكین ھنا كما تقدم ) تتمة(إن كان غربیا ھو الساعة ) یب(على ساعة متمكنا دائما) یب(غایة االرتفاع ھنا على ) خاتمة(في الساعة الغروبیة

Selisihna eta jaeb irtifa jeung bu’du qutur tuluy ngitung ti akhir qous jam 12:00 lamun irtifa syarqi ngitung ti awal qous jam 6:00 lamun irtifa gorbi

Page 11: ترجمة تقريب المقصد

11

b. Lamun kajadian dina waktu ittifak jaeb irtifa jeung bu’du qutur sarua gedena maka eta jam 6:00

c. Lamun kajadian euweh bu’du qutur maka sanggeus dijaebken langsung bae ngitung jam tiawal qous jam 6:00 lamun irtipa syarqi ngitung tiawal qous jam 12:00 lamun irtifa gorbi

d. Perincian anu tiheula dicaritakeun pikeun daerah salian khotul istiwa anapon di daerah khotul istiwa mah sanggeusna ngahasilken irtifa teh hanteu kudu di jaebkeun jeung henteu kudu di tambahan / di kurangan ku bu’du qutur balikta langsung bae ngitung jam ti awal qous jam 6:00 lamun irtifa syarqi ti akhir qous jam 12:00 lamun irtifa gorbi

e. Hasil itungan anu tiheula kudu di tamkin

Anggaran ngayahokeun dil mabsut tina irtifa

)الباب الثامن في معرفة الظل من االرتفاع وعكسھ(ض ع الخ یط عل ى االرتف اع وان زل بقائم ة الظ ل المب سوط الی ھ ث م ارج ع م ن مح ل التقاطع إلى جیب التم ام فم ا ب ین منتھ ى الرج وع والمرك ز م ن ع دده الم ستوي فھ و

تیني ظلھ المبسوط وإن نزلت بقائمة الظل المنكوس وترجع من محل التقاطع إلى السان نزلت بھا ول م تل ق الخ یط ف انزل بجزئھ ا الممك ن ) تنبیھ(فالحاصل ظلھ المنكوس

وإن أردت االرتف اع م ن الظ ل ف ان ك ان (فاضرب الحاصل ف ي مخ رج ذل ك الج زء مبسوطا فعد من المركز في مستوي عدد جیب التمام بقدره

1. Ngitung bilangan irtifa ti awal qous 2. Turun tina sittini dina lebahan qoimah dil mabsut neupi

kana benang 3. Palebah qoimah dil mbsut anu ka tincak ku benang

dibawa leumpeng kana jaeb tamam tuluy ngitung tina markaj kana eta lempengan maka eta dil mabsut

Anggaran nganyahoken dil ma’kus tina irtifa 1. Ngitung bilangan irtifa ti awal qous 2. Papay tina jaeb tamam dina palebah qoimah dil

mankus neupi kana benang

Page 12: ترجمة تقريب المقصد

12

3. Palebah qoimah dil mankus anu ka tincak ku benang dibawa lempeng kana sittini tuluy ngitung tina markaj kana eta lempengan maka eta dil mankus Catatan Lamun kajadian mapay tina sittini palebah qoimah dil

mabsut atawa tina jaeb tamam palebah qoimah dil mankus hanteu papanggih jeung benang maka cokot pecahan qoimah saperti ½ tina qoimah nyaeta 3 ½° tuluy mapay palebah eta pecahan nepi kana benang sanggeus di bawa lempeng kana jaeb tamam atawa kana sittini hasilna di kalikeun kana penyebut eta pecahan maka hasilna eta dil mabsut atawa dil mankus

Anggaran irtifa tina dil mabsut 1. Ngitung bilangan dil mabsut dina jaeb tamam tina

markaj tuluy dibawa lempeng nepi kana qoimah dil mabsut

2. Palebah papanggihna teundeun benang

وادخل من منتھى عدده إلى القائمة فضع الخیط على محل تقاطعھما فما بینھ وبین

اعھ وإن كان منكوسا فعد كما تقدم في مستوي الستیني أول القوس حینئذ ھو ارتففان نزلت من منتھى عدد الظل ولم تلق ) تنبیھ(وكمل العمل فالحاصل ارتفاعھ

القائمة فافعل بجزئھما الممكن فالحاصل ارتفاعھ الكامل تأمل ) الباب التاسع(

وة في معرفة أوقات الصلوات الخمس واإلمساك وطلوع الشمس واإلشراق والضح الصغرى والضحوة الكبرى على حساب الساعة الغروبیة

في الموافقة وزده علیھ في المخالفة ) ص(أما الظھر فانقص نصف الفضلة من ساعة) یب(فالحاصل ھو المطلوب على

3. Ngitung ti awal qous kana benang maka eta irtifana dil mabsut

Anggaran irtifa tina dil mankus 1. Ngitung dil mankus dina sittini tina markaj tuluy di bawa

lempeng kana qoimah dil mankus mankus palebah papanggihna teundeun benang

Page 13: ترجمة تقريب المقصد

13

2. Ngitung ti awal qous kana benang maka eta irtifana dil mankus Catatan Lamun kajadian dina nalika dibawa lempeng kana

qoimah dil mabsut / qoimah dil mankus hanteu papanggih maka cokot pecahanana dil jeung pecahan qoimah anu kira-kira bisa papanggih saperti di cokot ½ na tegesna di bagi 2 tuluy palebah papanggihna teundeun benang tuluy ngitung tina awal qous kana benang maka eta irtifana dil

WAKTU SHOLAT SA’AH GURUBIYAH Anggaran waktu dzuhur

90° di kurangan nisful fadlah lamun ittifak / di tambah lamun ikhtilap hasilna di jadiken jam ngitungna ti awal qous atawa ti akhir qous jam 12:00

وأما العصر األول والثاني فضع الخیط على الغایة وانزل من محل تقاطعھ مع قوس العصر األول إلى قوس االرتفاع فما بین منتھى المنزول إلیھ وأولھ ھو ارتفاع العصر األول وإن نزلت من محل تقاطعھ مع قوس العصر الثاني فالحاصل ارتفاع

ربي فان لم یوضع في الربع قوسا عصره فاحسب معمولھما بمثل عمل االرتفاع الغالعصرین فاستخرج ارتفاعھما بطریق الظل كما سیأتي في الباب العاشر وأما

بعد ) یز(دائما وأما العشاء األول والعشاء الثاني فزد على جیب ) یب(المغرب فھو القطر في الموافقة وانقصھ منھ في المخالفة

Anggaran waktu ashar awal 1. Teundeun benang dina goyah irtifa ngitungna ti awalqous

Palebah qous ashar awal anu ka tincak ku benang di bawa lempeng kana qous irtfa kalawan di teken ku jempol Palebah lempengannana dina qous irtifa teundeun benang tuluy di jaebkeun ku muri asal mutlak 2. Tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan lamun ittipak 3. Tambahan ku nisful fadlah lamun ittipak kurangan lamun ikhtilap

Page 14: ترجمة تقريب المقصد

14

4. Ngitung ti ahir qous jam 6:00 Anggaran waktu ashar syani

1. Teundeun benang dina goyah irtifa 2. Palebah qous ashar sani anu katincak ku benang dibawa lempeng kana qous irtifa kalawan di teken ku jempol palebah lempengannana teundeun benang tuluy di jaebkeun ku muri asal mutlak 3. Tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan lamun ittipak 4. Tambahan ku nisful fadlah lamun ittifak kurangan lamun ikhtilap 5. Ngitung ti ahir qous jam 6:00

Catatan Lamun kajadian dina rubu hanteu di pasang qous ashar

awal jeng qous ashar sani maka ngahasilken irtifa asahar awal jeung ashar tsani ku jalan dil mabsut. cara-carana bakal di caritakeun dina bab ka 10

Anggaran waktu isya awal

وما بین الخیط وأولھ زد علیھ نصف الفضلة في الثاني وانقصھ منھ في األول

فالحاصل ) یط(وقت العشاء األول وإن فعلت مثل ذلك بجیب ) یب(فالحاصل على بعد القطر في الموافقة ) یط( الفجر الصادق فزد على جیب وقت العشاء الثاني وأما

وانقصھ منھ في المخالفة وما بین الخیط وأولھ زد علیھ نصف الفضلة في األول ) و(وانقصھ منھ في الثاني وما حصل ضع الخیط علیھ واحسب من أخره إلیھ على

كین فالباقي ساعات في الحالین فھو وقت الفجر وأما اإلمساك فانقص منھ ضعف التموإال فھو ) یب(وقت اإلمساك وأما طلوع الشمس فان لم یوجد نصف الفضلة فھو

في المخالفة وانقصھ منھا في الموافقة فالحاصل وقت ) یب(كامل الفضلة على ) د(طلوع الشمس وأما اإلشراق والضحوة الصغرى فاستخرج لألول حساب

الحاصل ھو المطلوب وللثاني دقیقة بمثل عمل اإلرتفاع الشرقي ف) ل(درجات و دقیقة بمثل ذلك وأما الضحوة الكبرى فزد على جیب ) ل(درجات و ) ط(حساب

بعد القطر في المخالفة وانقصھ منھ في الموافقة وما بین الخیط وأولھ ) ل(و ) ط(انقص منھ كامل الفضلة في األول وزده علیھ في الثاني وضع الخیط علیھ واحسب

فالحاصل ھو المطلوب) یب(من أخره على

Teundeun benang dina 17° tuluy di jaebkeun ku muri asal mutlak

Page 15: ترجمة تقريب المقصد

15

Tambahan ku bu’du qutur lamun ittifak kurangan lamun ikhtilap

Tambahan ku nifu paadlah lamun ikhtilap kurangan lamun ittifak

Ngitung tiawal qous jam 12:00 Anggaran waktu isya sani

Teundeun benang dina 19° tuluy jaebkeun Tambahan ku bu’du qutur lamun ittifak kurangan lamun

ikhtilap Tambahan ku nifu paadlah lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak Ngitung tiawal qous jam 12:00

Anggaran waktu subuh / fajar Teundeun benang dina 19° tuluy jaebkeun Tambahan ku bu’du qutur lamun ittifak kurangan lamun

ikhtilap Tambahan ku nifu paadlah lamun ittifak kurangan lamun

ikhtilap Ngitung ti akhir qous jam 6:00

Anggaran waktu imsak Waktu fajar di kurangan dua kali lipat tamkin nyeta

pikeun pulo jawa (8 menit) Anggaran waktu terbit

1.Teundeun benang dina dua kali lipat nisful fadlah 2. Ngitung ti awal qous jam 12.00 lamun ikhtilap/ti akhir

qous jam 6.00 lamun ittifaq Catatan Lamun kajadian euweuh nisful fadlah maka waktu terbit

jam 12.00 Anggaran waktu isroq

Teundeun benang dina 4 ½ ° tuluy jaebkeun Tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak Tambahan ku nisful fadlah lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak Ngitung ti awal qaos jam 12:00

Anggaran waktu duha sugro

Page 16: ترجمة تقريب المقصد

16

Teundeun benang dina 9 1/2 ° tuluy jaebkeun Tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak Tambahan ku nisful fadlah lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak Ngitung ti awal qous jam 12:00

Anggaran waktu dhuha kubro Teundeun benang dina 9 1/2 ° tuluy jaebkeun kalawan

muri asal mutlak Tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak Tambahan ku kamil fadlah (dua kali lipat nisful fadlah)

lamun ittifak kurangan lamun ikhtilap Ngitung ti akhir qous jam 12:00

)الباب العاشر في معرفة األوقات المذكورة على حساب الساعة الزوالیة(

دائما وأما العصر فضع الخیط على الغایة فزد على ظلھا قامة ) یب(أما الظھر فھو للعصر األول أوقامتین للعصر الثاني وما حصل فاعرف ارتفاعھ وكمل العمل على

بع وأما المغرب فھو نصف قوس حساب اإلرتفاع الغربي كما تقدم في الباب السابمري ) یز(وأما العشاء األول والثاني فزد بعد القطر على جیب ) یب(النھار على

األصل في الموافقة أو انقصھ منھ في المخالفة وما بین الخیط وأولھ في الحالین فھو فالحاصل العشاء الثاني ) یط(العشاء األول على ست ساعات وافعل مثل ذلك بجیب

بمري األصل في الموافقة وانقصھ منھ ) یط(الفجر فزد بعد القطر على جیب وأما ساعة وأما ) یب(في المخالفة وما بین الخیط وأخره في الحالین فھو الفجر على

اإلمساك فكما تقدم في األوقات على حساب الساعة الغروبیة وأما طلوع الشمس في المخالفة وانقصھ منھ ) و(إن لم یوجد نصف الفضلة وإال فزده على ) و(فعلى

وأما اإلشراق والضحوة الصغرى فاستخرج في الموافقة فالحاصل ھو الطلوع دقیقة للثاني فالحاصل ) ل(درجات و ) ط(دقیقة لألول و ) ل(درجات و ) د(حساب

دقیقة بعد ) ل(درجات و ) ط(ھو المطلوب وأما الضحوة الكبرى فزد على جیب منھ في الموافقة وما بینھ وأولھ حینئذ انقص منھ نصف القطر في المخالفة وانقصھ

الفضلة في األول وزده علیھ في الثاني وضع الخیط علیھ فما بینھ وأخره أي القوس ھو المطلوب على ست ساعات

WAKTU SHOLAT SA’AH ZAWALIYAH Anggaran waktu dhuhur Waktu duhur jam 12:00 atawa tambah 4 menit (12:04)

Page 17: ترجمة تقريب المقصد

17

Anggaran waktu ashar awal Teundeun benang dina goyah irtifa Kanyahoken dil mabsut eta goyah irtifa Tambahan 1 qomah (7°) lamun dil mabsut bil aqdam /

(12°) lamun dil mabsut bil asobi Kanyahoken irtifana eta dil mabsut sanggesna di

tambahan 1 qomah (7°/12°) Tenden benang dina eta irtifa tuluy jaeb ken ku muri

asal mutlak Tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak Ngitung ti akhir qoos jam 12:00 Catatan Anu lewih gampangmah teundeun benang dina goyah

irtifa palebah qous ashar awal dibawa lempeng kana qous irtifa kalawan di teken ku jempol tuluy teundeun benang dina lempengan nana tuluy jaebkeun tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan lamun ittifak

Anggaran waktu ashar sani Teundeun benang dina goyah irtifa Kanyahokeun dil mabsut eta goyah irtifa tambahan 2

qomah (14°) lamun dil mabsut bil aqdam / (24°) lamun dil mabsut bil asobi

Kanyahoken irtifana eta dil mabsut sanggesna di tambahan 2 qomah

Teundeun benang dina eta irtifa tuluy jaebkeun ku muri asal mutlak

Tambahan ku bu’du qutur lamun ittifak kurangan lamun ikhtilap

Ngitung ti akhir qous jam 12:00 Anggaran waktu magrib Nisful qous nahar di jadikeun jam ngitungna ti akhir

qous jam 12:00 Anggaran waktu isya awal Teundeun benang dina 17° tuluy jaebkeun kalawan muri

asal mutlak

Page 18: ترجمة تقريب المقصد

18

Tambahan ku bu’du qutur lamun ittifak kurangan lamun ikhtilap

Ngitung ti awal qous kana benang jam 6:00 Anggaran waktu isya tsani Teundeun benang dina 19° tuluy jaebkeun kalawan muri

asal mutlak Tambahan ku bu’du qutur lamun ittifak kurangan lamun

ikhtilap Ngitung ti awal qous kana benang jam 6:00 Anggaran waktu fajar / subuh Teundeun benang dina 19° tuluy jaebkeun kalawan muri

asal mutlak Tambahan ku bu’du qutur lamun ittifak kurangan lamun

ikhtilap Ngitung ti akhir qous jam 12:00 Anggaran waktu imsak Waktu fajar di kurangan dua kali lipat tamkin Anggaran waktu terbit Jam 6:00 di tambahan ku nifu fadlah lamun ikhtilap di

kurangan lmun ittifak Catatan: Lamun hante aya nisful fadlah maka waktu

terbit na jam 6:00 Anggaran waktu isroq Teundeun benang dina 4 ½ ° tuluy jaebkeun Tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak Ngitung ti awal qous jam 6:00 Anggaran waktu duha sugro Teundeun benang dina 9 1/2 ° tuluy jaebkeun Tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak Ngitung ti awal qous jam 6:00 Anggaran waktu duha kubro Teundeun benang dina 9 1/2 ° tuluy jaebkeun Tambahan ku bu’du qutur lamun ikhtilap kurangan

lamun ittifak

Page 19: ترجمة تقريب المقصد

19

Tambahan ku nifu paadlah lamun ittifak kurangan lamun ikhtilap

Ngitung ti akhir qous jam 6:00

)الباب الحادي عشر في معرفة عرض البلد وجھتھ(إعرف الغایة بالرصد بأن تأخذ االرتفاع قرب الزوال مرة بعد أخرى مادام یتزاید فإذا وقف فما بین الخیط وطرف القوس الخالي عن الھدفة ھو الغایة ثم قف مستقبل

فخذ الفضل بین تمام المشرق وانظر إلى ظلك فإذا كانت جھتھ مخالفة لجھة المیلالغایة والمیل وإال فزده علیھ فما وجد في الحالین فھو عرض البلد وجھتھ في الثانیة جھة الظل مطلقا وكذا في األول إن كان المیل أقل من تمام الغایة وإال فجھة المیل فان عدم الظل فالمیل ھو العرض أو عدم المیل فتمام الغایة ھو العرض وجھتھ

لما وجد فان عدما معا أو وجدا وال فضل بین تمام الغایة والمیل فالبلد فیھما تابع العرض لھ

Anggaran ngayahoken arud balad Kanyahoken goyah irtifa kalawan make cara rosod

nyaeta ngalap irtifa tina mata hari dina deukeut kana waktu jawal kalawan ngalap irtifana bulak - balik dina salagi masih nambahan irtifa dimana geus hante nambahan eta irtifa maka eta goyah irtifa (tina awal kaos kana benang)

Sanggeus kanyahoan goyah irtifa maka kudu nangtung anjen madep ka wetan tuluy tingali kalangkang awak anjen aya di belah mana naha aya di belah kidul atawa di belah kaler atawa sama sakali eweuh kalangkang

Cokot selisih tamam goyah jeung mel lamun ikhtilap jihatna kalangkang jeung jihatna mel jumlahkeun lamun ittifak maka hasilna eta arud balad

Catatan : Lamun kajadian euweuh kalangkang maka arud balad

sarua jeung mel Lamun kajadian aya kalangkang tatapina euweuh mel

maka arud balad sarua jeung tamam goyah Lamun kajadian euweuh kalangkang jeung mel atawa

aya duanana tatapina hanteu aya selisih antara tamam

Page 20: ترجمة تقريب المقصد

20

goyah jeung mel dina tingkah ittifak maka arud baladna eta nol

Anggaran jihat arud balad Lamun kajadian ittifak jihatna kalangkang jeung jihatna

mel maka jihatna arud balad eta sarua jeung jihatna kalangkang

Lamun ikhtilap jihatna kalangkang jeung jihatna mel kalawan kaayaan melna lewih letik tina tamam goyah maka jihatna arud balad eta sarua jeung jihatna kalangkang

Lamun ikhtilap jihatna kalangkang jeung jihatna mel kalawan kaayaan melna sarua atawa leuwih geude tina tamam goyah maka jihatna arud balad eta sarua jeung jihatna mel

)الباب الثاني عشر في معرفة طول البلد( ترصد ساعات وسط الكسوف أو الخسوف في البلد المعلوم الطول والبلد المجھول الطول بما أمكن من اإلستقصاء والتدقیق بحساب الساعة الزوالیة ثم تنقص أقل

كان الساعة من أكثرھا فما بقي فھو فضل ساعات ما بینھما فان كان الفضل للمعلوم ) یھ(المجھول غربیا عنھ وإال فھو شرقي عنھ ثم تأخذ من ساعات الفضل لكل ساعة

درجة ولكل أربع دقائق درجة واحدة فما حصل فھو درج فضل الطولین تزیده على طول المعلوم إن كان المجھول شرقیا وتنقصھ منھ إن كان غربیا فما حصل فھو

طول البلد المجھول وھو أن تصحح الساعة في البلد المجھول الطول بما ) وجھ أخر أسھل وأضبط(

أي (أمكن بحساب الساعة الزوالیة إسأل عنھا من في البلد المعلوم الطول بالسلك وما ماثلھ لیجیبك حاال فما وجدت من التفاوت بین ساعات البلدین فافعل بھ ) التلیفون

ما تقدم

Anggaran tul balad

Kanyahoken waktu tengah-tengah kajadian GERHANA di negara anu geus kanyahoan tul baladna jeung negara anu can kanyahoan tul baladna kalawan make jam istiwa (sa’ah jawaliah)

Jam anu geude di kurangan ku jam anu leutik maka hasilna eta selisih jam antara dua negara

Page 21: ترجمة تقريب المقصد

21

Lamun negara anu ma’lum leuwih leutik dina jam na maka negara anu majhul aya di beulah wetan / lamun negara anu ma’lum leuwih geude jamna maka negara anu majhul aya di beulah kulon

Selisih jam antara dua negara di jadiken darjah jeung dakikoh nyaeta tiap-tiap 1 jam jadiken 15° tiap- tiap 4 menit jdiken 1 daqiqoh maka hasilna selisih darjah antara dua negara

Selisih darjah antara dua negara tambahkeun kana tul balad anu ma’lum lamun negara anu majhul aya di beulah wetan di kurangan lamun negara anu majhul aya di beulah kulon

)الباب الثالث عشر في معرفة سمت مكة وجھتھا من أي بلدة شئت(إعرف فضل طولیھما مطلقا وفضل عرضیھما إن اتفقا وإال فاجمعھما ثم عد فضل األولین من المركز في مستوي جیب التمام وانزل من منتھى عدده في الجیوب

من منتھى المعكوسة وعد فضل األخرین أو مجموعھما من مستوي الستیني وانزل عدده في الجیوب المبسوطة وضع الخیط على محل تقاطع المنزولین فما بین الخیط وأول القوس حینئذ فھو سمتھا فان لم یتقاطعا فانزل من أجزائھما الممكن فما بینھ وبین أولھ ھو كامل السمت فان لم یكن للبلد عرض فاعمل ما تقدم بعرض مكة ثم

من بلدك وإال فغربیة وشمالیة إن اختلفا مطلقا أو مكة شرقیة إن كانت أكثر طوال اتفقا وكانت أكثر عرضا من بلدك وإال فجنوبیة وإن اتفق الطوالن فھما على خط الشمال والجنوب وسمت مكة حینئذ نقطة الشمال إن اختلفا مطلقا أو اتفقا وكانت مكة

لمغرب أكثر عرضا وإال فنقطة الجنوب أو العرضان فھما على خط المشرق واوسمت مكة حینئذ نقطة المشرق إن كانت مكة أكثر طوال وإن كانت أقل فنقطة

المغرب

Anggaran simit makah

Kanyahoken selisih tul balad jeung tul makah ittifak atawa ikhtilap

Kanyahoken selisih arud balad jeung arud makah lamun ittifak / kanyahoken jumlahanana arud balad jeung arud makah lamun ikhtilap

Ngitung dina jaeb tamam tina markaj ukuran selisih tul balad jeung tul makah tuluy dibawa lempeng dina juyub mankusah / ngitung dina sittini tina markaj ukuran selisih

Page 22: ترجمة تقريب المقصد

22

arud balad jeung arud makah lamun ittifak atwa ukuran jumlahna lamun ikhtilap tuluy dibawa lempeng dina juyub mabsutoh

Palebah papanggihna anu di bawa lempeng tina jaeb tamam jeung tina sittini teundeun benang. lewih alusna di cirian ku muri

Ngitung tiawal kaos kana benang maka eta simit makah Catatan Lamun kajadian hanteu bisa panggih anu di bawa

lempeng tina jaeb tamam jeung tina sittini maka cokot pecahanana tuluy ngitung ti awal qaos kana benang maka eta simit makah

Lamun kajadian negarana euweuh arud balad saperti PONTIANAK maka ngitungna dina sittini make arud makah

Anggaran jihat makah Lamun tul makah leuwih geude tinimbang tul balad

maka makah aya di beulah wetan Lamun tul makah lewih leutik tinimbang tul balad maka

makah aya di beulah kulon Lamun arud makah jeung arud balad ikhtilap atawa

ittifak tatapina arud makah leuwih geude maka makah aya di beulah kaler

Lamun arud makah jeung arud balad ittifak tatapina arud makah sarua atawa leuwih leutik tinimbang arud balad maka makah aya di beulah kulon

Catatan Lamun tul balad jeung tul makah sarua geudena

tatapina hante sarua arudna maka balad jeung makah aya dina garis kaler kidul .simit makahna titik kaler Lamun arud balad jeung arud makah ikhtilap atawa ittifak tatapina arud makah leuwih geude anapon lamun arud balad lewih leutik mah maka simit makahna titik kidul

Lamun kajadian arud balad jeung arud makah sarua geudena tatapina aya beda dina tul baladna maka balad jeung makah aya dina garis wetan kulon simit makahna

Page 23: ترجمة تقريب المقصد

23

titik wetan lamun tul makah lewih geude, anapon lamun tul makah lewih leutik mah maka simit makahna titik kulon

)الباب الرابع عشر في معرفة الجھات األربع( ببعد الیبلغ أطراف تسوي األرض غایة التسویة بالمیزان وترسم علیھا دائرة

السطح الموزون وتنصب على مركزھا مقیاسا مخروطا مستدیرا طولھ یقارب ربع عنھا وتنصف القوس الواقع بینھما قطرھا وتعلم على مدخل ظلھ فیھا ومخرجھ

وتخرج من منتصفھ خطا مستقیما مارا بمركزھا فھو خط الشمال والجنوب ثم تخرج خطا آخر مقاطعا لألول على زوایا قوائم فھو خط المشرق والمغرب فتحصل لك أربعة أرباع ربعان جنوبیان احدھما شرقي واألخر غربي وربعان شمالیان كذلك

أول القوس إن كانت جنوبیة شرقیة أو شمالیة غربیة من بلدك ثم عد سمت مكة منوإال فمن أخره ثم ضعھ في ربع الدائرة الذي فیھ مكة بحیث ینطبق مركز الربع على مركز الدائرة وینطبق خط الستیني وجیب التمام على الخطین المحیطین

مشرفة وابن على بالزاویة الكائنة عند مركز الدائرة فحینئذ توجھ الخیط إلى مكة ال سمتھ المحراب

Anggaran nganyahokeun arah anu opat Ratakeun taneuh / lantai kalawan make timbangan

(water pas) Nyieun lingkaran kalawan ulah liwat tina latar anu

meunang nimbang Palebah titik pusat lingkaran nangtungkeun benda

buleud anu kerucut (saperti paku) kalawan ukuran panjangna ¼ tina garis tengah lingkaran

Cirian palebah asup kalangkang kana lingkaran jeung palebah kaluar tina lingkaran

Busur antara madkhol jeung mahkroj dibagi dua, palebah bagiannana nyieun garis lempeng nincak kana titik pusat lingkaran maka eta garis kaler kidul

Nyieun garis anu nincak kana garis kaler kidul kalawan kudu nyiku 900 maka eta garis wetan kulon

Ngitung simit makah dina rubu ti awal qous lamun ayana makah di kidul wetan atawa kaler kulon / ngitung ti ahir qous lamun ayana makah di kidul kulon atawa kaler wetan

Page 24: ترجمة تقريب المقصد

24

Teundeun rubu dina ¼ lingkaran anu aya makah kalawan markaj rubu kudu pas kana titik pusat lingkaran. jaeb tamam jeung sittini rubu kudu pas kana dua garis anu ngubeng kana sudut anu aya dina titik pusat lingkaran maka eta benang madep ka makah

)خاتمة في بعض الھنداسات(إن أردت معرفة طول القائم من جبل أو غیره خذ ارتفاعھ من أین شئت وعلم على

درجة أو ) د(أو ) ب(أو ) ا(موضع قدمیك واعرف ظل ذلك االرتفاع ثم زد علیھ م خذ ارتفاع ذلك القائم ثانیا وامش انقص ذلك منھ فما حصل فاعرف ارتفاعھ ث

القھقھري إن زدت وإلى جھة القائم إن نقصت حتى یقع الخیط على ذلك االرتفاع ) یب(وعلم أیضا على موضع قدمیك ثم اذرع ما بین العالمتین فما وجد إضربھ في

) ج(واضربھ في ) ب(إن زدت أو نقصت ) و(واضربھ في ) ا(إن زدت أونقصت فما حصل زد علیھ قامتك من القدم إلى البصر فالمجموع ) د (إن زدت أو نقصت

ھو طول القائم

Anggaran nganyahoken jangkungna gunung jeung

sabangsana Kanyahoken irtifana eta gunung kalawan make alat rubu

kalawan palebah mana bae ngalap irtifana mah palebah dampal suku nyieun ciri

Kanyahoken dil mabsut eta irtifa Eta dil mabsut tambahan 1° atawa 2° atawa 4° atawa di

kurangan Kanyahoken eta irtifa dil mabsut sanggeusna di

tambhan atawa di kurangan Ngalap deui irtifa eta gunung anu akur jeung eta irtifa dil

mabsut sanggeusna di tambahan atawa di kurangan lamun tiheula di tambahan maka ngalap irtifana kudu mundur lamun tiheula di kurangan maka ngalap irtifana kudu maju sanggeusna hasil irtifa palebah dampal suku di cirian deui

Ukur jarak jauh ciri anu tiheula jeung anu kadua tuluy kaliken kana 12 lamun tiheula di tambahan atawa di kurangan 1° kaliken kana 6 lamun tiheula di tambahan atawa di kurangan 2° kalikeun kana 3 lamun tiheula di

Page 25: ترجمة تقريب المقصد

25

tambahan atawa di kurangan 4° tuluy tambahan ku satangtung anjeun tina dampal suku neupi kana panon وإن أردت أن تعرف عمق األبار فاذرع قطر البئر وافرضھ أجزاء القامة ثم قم على حرف فمھ وخذ انحفاضھ بنظر الحرف األخر عند الماء وما وجد ضع الخیط علیھ واعرف ظلھ المعكوس بالقامة المفروضة واطرح قامتك منھ فالباقي عمقھ إلى وجھ

الماء

Anggaran nganyahoken jerona sumur

Ukur garis tengah eta sumur kalawan eta garis tengah di kira-kira keun juz qomah tegesna jadikeun per 7 (qomah bil aqdam) atawa per 12 (qomah bil asobi)

Kanyahoken inhifad eta sumur kalawan ningali pinggir sebelah eta cai

Kanyahoken dil ma’kus eta inhifad kalawan make qomah anu di kira-kiraken tegesna eta dil ma’kus di kalikeun kana garis tengah sumur per 7 atawa per 12 (dil ma’kus × garis tengah sumur ÷ 7 atawa 12 ) tuluy kurangan ukuran sa tangtung anjeun tina dampal suku neupi kana panon maka hasilna eta jero sumur neupi kana beungeut cai وإن أردت سعة األنھار قم في جانبھ وانظر إلى الھدفة العالیة جانبھ األخر ثم أدر قدمیك حتى تنطر إلى األرض المستویة والخیط على حالھ األول فما بین قدمیك

والمحل الذي وقع علیھ بصرك مساو لسعة األنھار

Anggaran nganyahoken lebarna walungan

Ngalap inhifad di pinggir walungan kalawan ningali pinggir sebelahna eta walungan palebah tung-tung cai

Ngalap inhifad katempat anu rata anu sarua jeung ukuran inhifad walungan

Itung jarak jauh tempat anu di pake ngalap inhifad neupi kana tempat anu katingali ku anjeun dina waktu ngalap inhifad maka eta sarua jeung lebarna eta walungan

Page 26: ترجمة تقريب المقصد

26

وإن أردت المسافة بین البلدین اعرف فضل الطولین وفضل العرضین أو مجموعھما كما تقدم في معرفة السمت ثم عد احدھما في مستوي الستیني واألخر في

جیب التمام وانزل من منتھاھما في الجیوب وضع الخیط على محل تقاطع مستويالمنزولین وعلم علیھ بالمري ثم انقل الخیط إلى احد الخطین الستیني أو جیب التمام

فالخارج المسافة ) كد(فما بین المري والمركز ھو درج المسافة بینھما واضربھ في بحسب الساعة

الصوابواهللا سبحانھ وتعالى اعلم ب

Anggaran nganyahoken jarak jauh antara dua tempat

Kanyahoken selisih tul eta dua negara Kanyahoken selisih arud eta dua negara lamun ittifak /

jumlahanana lamun ikhtilap Ngitung dina sittini ukuran selisih tul dua negara tuluy di

bawa lempeng kana jaeb mabsutoh itung dina jaeb tamam ukuran selisih arud dua negara lamun ittifak / jumlahken lamun ikhtilap tuluy dibawa lempeng kana jaeb mankusah palebah papanggihna tina eta lempengan tenden benang kalwan di cirian ku muri

Pindahken benang kan sittini atawa jaeb tamam tuluy ngitung tina eta markaj kana eta muri maka eta hasilna darjah jarak antara dua negara tuluy kaliken kana 24 maka eta hasilna jarak jauh antara dua negara kalawan jam atawa kaliken kana 111.111 maka eta hasilna jarak jauh dua negara kalawan kilo meter

Catatan Lamun dina lempengan sittni jeung jaeb tamam hanteu

papanggih maka cokot satenghna sakumaha anu geus di caritaken dina simit makah

TAMAT

MARTY 5 september 2002 27 jumadi syani 1423