’ ’

ອງການແມນຳສາກນ

4

5

ໃນປະຈບນນ,ລດຖະບານລາວໄດສະໜບສະໜນແລະສງເສມການກສາງເຂອນຫາຍແຫງ.ຈດປະສງຂອງການຈດພມປມຄມແນະນຳສະບບນຂນມາກເພອ: -ແນະນຳໃຫທານທງຫາຍຮວາຖາມການກສາງເຂອນໃນເຂດພນທຂອງທານຈະມບນຫາຫຍງເກດຂນ -ຊວຍໃຫທານເຂາໃຈກດໝາຍຂອງລາວກຽວກບການວາງແຜນແລະການປະຕບດງານກຽວກບເຂອນແລະ ການຊດເຊຍໃຫແກປະຊາຊນຜທໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍຍອນເຂອນ -ໃຫຂຄດເຫນແກທານເພອປກປອງຕນເອງແລະຊມຊນຂອງທານຈາກຄວາມເສຍຫາຍທອາດຈະ ເກດຂນຈາກເຂອນນນທານສາມາດເຮດຫຍງໄດແດ

ໃນຕອນຕນຂອງປມຄມແນະນຳສະບບນ, ພວກເຮາໄດຈດລຽງຄຳສບສຳຄນຈຳນວນໜງພອມດວຍຄຳອະທບາຍຄວາມໝາຍຂອງຄຳສບເຫານນໄວເພອຊວຍໃຫທານເຂາໃຈເນອເລອງທນຳມາສະເໜໃນປມຄມແນະນຳເຫມນໄດງາຍຂນ.

ພາກທ1ສະເໜໃຫຮຂມນສຳຄນກຽວກບເຂອນຊງໃນນນກແມນລວມເຖງວທການປະຕບດງານຂອງເຂອນ, ໃຜເປນຜໄດຮບຜນປະໂຫຍດຈາກເຂອນແລະໄພອນຕະລາຍທອາດຈະເກດຂນຈາກເຂອນມຄ ແນວໃດ.ພາກທ2ໄດຍກໃຫເຫນຜນກະທບຂອງເຂອນທມຕຊມຊນແລະຊບພະຍາກອນທຳມະຊາດມຄແນວໃດ.ພາກທ3ໄດອະທບາຍເນອໃນກດໝາຍຂອງລາວກຽວກບເຂອນແລະພອມທງໃຫຂຄດເຫນວາຊມຊນທໄດຮບຜນ ກະທບຈາກເຂອນນນຈະສາມາດປກປອງສດທແລະຜນປະໂຫຍດຂອງຕນເອງໄດຄແນວໃດ.ໃນຕອນທາຍຂອງປມຄມແນະນຳເຫມນຍງໄດແນະນຳທານໃຫຮບອນຕດຕພວພນເພອຂການຊວຍເຫອໃນ ເວລາທານແລະຊມຊນຂອງທານມບນຫາ.

ພວກເຮາຄະນະຈດພມປມຄມເຫມນຂອວຍພອນໃຫທານຈງປະສບຜນສຳເລດໃນຄວາມພະຍາຍາມປກປອງສດທ, ຜນປະໂຫຍດແລະປກປກຮກສາການດຳລງຊວດແລະແມນຳລຳເຊຂອງທານ!

ຄຳນຳ

ຄຳສບສຳຄນທຄວນຮ

ຄຳສບຈຳນວນໜງທໄດຈດພມເປນຕວເຂມໄວໃນຄມແນະນຳເຫມນອາດເປນຄຳສບໃໝສຳລບທານຜອານບາງຄນ ຫບາງຄນກອາດຈະບທນຄນເຄຍກບການນຳໃຊມາກອນ.

ການຊດເຊຍ:ໝາຍເຖງການໃຊແທນແກຜນເສຍຫາຍຂອງປະຊາຊນດວຍເງນຫວດຖສງຂອງການສຳຫວດຊມຊນຢພນທ ຫ ການສຳຫວດ: ແມນວທການເກບກຳຂມນຂອງຊມຊນດວຍການໂອລມກບປະຊາຊນເພອສກສາໃຫຮສະພາບເງອນໄຂຂອງທອງຖນ.ການຍກຍາຍອອກ: ໝາຍເຖງການຍກຍາຍປະຊາຊນອອກຈາກບານເຮອນ ແລະ ດນດອນຕອນຫຍາຂອງເຂາເຈາໄປຕງຖນຖານຢແຫງໃໝ.ເຂດລມນຳ:ໝາຍເຖງເຂດທຕງຢລມຫກອງເຂອນລງໄປ.ການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມ: ໝາຍເຖງການສກສາເພອຊອກຮວາການສາງເຂອນນຈະມຜນກະທບບດຄແນວໃດຕປະຊາຊນ,ສດ,ທດນ,ນຳແລະອາກາດ.ພະລງງານໄຟຟາ:ໝາຍເຖງການຜະລດກະແສໄຟຟາດວຍພະລງງານນຳຈາກເຂອນອງການຈດຕງກວດກາເອກະລາດ: ແມນອງການຈດຕງເອກະລາດ ແລະ ເປນກາງໃດໜງທເຮດໜາທກວດກາຜນກະທບຈາກເຂອນອງການຈດຕງທບແມນຂອງລດຖະບານ: ແມນອງການຈດຕງທເຄອນໄຫວວຽກງານຢາງເປນເອກະລາດໂດຍບຂນກບລດຖະບານ.ໂຮງໄຟຟາ:ແມນສວນສຳຄນຂອງໂຄງການສາງເຂອນແມນບອນຕດຕງກງຫນຫໃບພດນຳເພອຜະລດກະແສໄຟຟາ.ປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການ:ໝາຍເຖງປະຊາຊນທກຄນອາໄສຢເຂດລມແລະເໜອເຂອນທໄດຮບຜນກະທບໂດຍກງຫໂດຍທາງອອມຈາກເຂອນ.ເຈາຂອງໂຄງການ,ຜພດທະນາໂຄງການ:ແມນບນດາບລສດທເປນເຈາຂອງໂຄງການສາງເຂອນ.ການຟນຟ: ໝາຍເຖງການຊວຍເຫອປະຊາຊນທໄດຮບຜນກະທບບດຈາກເຂອນເພອໃຫເຂາເຈາສາມາດປບປງຊວດການເປນຢຂອງເຂາເຈາໃຫຄນສສະພາບປກກະຕຄເກາກອນມໂຄງການ.ອາງເກບນຳ:ໝາຍເຖງອາງນຳທເກດຂນຫງຈາກການກສາງເຂອນ.ການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສ:ໝາຍເຖງການຍກຍາຍປະຊາຊນອອກຈາກເຂດກສາງເຂອນເພອໄປຕງຖນຖານຢບານຕງໃໝຫບານທມຢກອນແລວ.ໄລຍະຂາມຜານຂອງການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສໃໝ: ໝາຍເຖງເວລາທປະຊາຊນໃຊໃນການປວແປງ ແລະ ຟນຟລະດບລາຍໄດແລະຊວດການເປນຢຂອງເຂາເຈາຫງຈາກເຂາເຈາໄດຍກຍາຍໄປຕງຖນຖານຢບານໃໝ.ເຊອແມກາຝາກຈາກຫອຍ: ແມນເຊອພະຍາດທເກດຈາກການສຳຜດກບຫອຍຊະນດໜງທອາໄສຢໃນຫວຍໜອງຄອງນຳຈດ ຫໃນແມນຳ.ໂຄງການສາງເຂອນເປນອາງນຳເພອປຽນແລວນຳໄຫ: ແມນໂຄງການສາງເຂອນດວຍການສງນຳຈາກແມນຳສາຍໜງຜານອໂມງຂະໜາດໃຫຍໄປສແມນຳສາຍອນອກ.ກງຫນຫໃບພດ:ແມນສວນປະກອບຂອງເຂອນໄຟຟາທຜະລດກະແສໄຟຟາດວຍແຮງນຳຕກ.ເຂດເໜອເຂອນ: ແມນເຂດພນທນບຕງແຕໜາເຂອນຂນໄປເທງ ຊງໃນນນກແມນລວມທງເຂດອາງນຳທເກດຈາກເຂອນ ແລະເຂດພນທຕອນເທງຂອງແມນຳ.ກມສຽງ: ໝາຍເຖງປະຊາຊນຜທອາດຈະໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນ ຫ ໂຄງການພດທະນາຫາຍກວາໝ ຊງສວນໃຫຍກແມນເດກນອຍ,ຜເຖາ,ແມຍງ,ຄນເສຍອງຄະ,ຊນເຜາສວນນອຍລວມທງຄນທອງຖນຫຄນພນເມອງ.

ພາກ1:ຂມນສຳຄນທຄວນຮກຽວກບເຂອນ.......................................................9ເຂອນແມນຫຍງ?............................................................................................................. 9

ເຂອນເຮດໜາທຫຍງ?........................................................................................................ 9

ຢໃນປະເທດລາວມການສາງເຂອນຈກບອນແລວ?..................................................................... 10

ຜນປະໂຫຍດແລະຄວາມສຽງຈາກເຂອນມຄແນວໃດ?............................................................. 11

ພາກ2:ຜນກະທບຈາກເຂອນ.......................................................................12ບດເລອງ:ບານໃໝໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍຫງຈາກການກສາງເຂອນ............................................... 13

ຜນກະທບຈາກເຂອນມຫຍງແດ?.......................................................................................... 14

ເຂອນທເອານຳຈາກແມນຳສາຍໜງໄປໃສແມນຳສາຍອນອກ......................................................... 16

ການຍກຍາຍປະຊາຊນ...................................................................................................... 17

ບນຫາຈາກການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສ................................................................................ 17

ບນຫາກຽວກບການຊດເຊຍຜນເສຍຫາຍຂອງປະຊາຊນ............................................................... 19

ພາກ3:ທານສາມາດເຮດຫຍງໄດແດຖາມການສາງເຂອນໃນເຂດພນທຂອງທານ....20ກດໝາຍແລະນະໂຍບາຍຂອງລາວກຽວກບເຂອນ................................................................... 20

ປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການແມນໃຜ?................................................................... 21

ຄວາມຮບຜດຊອບຂອງເຈາຂອງໂຄງການມຫຍງແດ?................................................................ 22

ຄວາມຮບຜດຊອບຂອງລດຖະບານມຫຍງແດ?......................................................................... 23

ການເຄອນໄຫ ຕາງໆທຊມຊນສາມາດປະຕບດຮວມກນໄດ.......................................................... 24

ເອກະສານອາງອງດານກດໝາຍ.......................................................................................... 25

ການຂອະນຍາດຈດທະບຽນເພອຈດຕງກມ.............................................................................. 25

ການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມ.................................................................................... 26

ຄຳຖາມທຄວນຖາມໃນກອງປະຊມເປດກວາງມວນຊນ................................................................ 27

ການສຳຫວດພນທໂດຍຊມຊນເອງ........................................................................................ 28

ສດທຂອງທານທຈະໄດຮບການຊດເຊຍແລະການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສຢາງເປນທຳ....................... 30

ການໃຫຄວາມຊວຍເຫອໃນໄລຍະຍກຍາຍແລະໄລຍະຂາມຜານ.................................................... 34

ບນຫາຂອງໂຄງການຟນຟຊວດການເປນຢ.............................................................................. 35

ຖາຫາກທານມບນຫາຮອງທກ............................................................................................. 36

ການກວດກາວຽກກສາງແລະການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສ........................................................ 37

ສະຫບ.........................................................................................................37ບອນຕດຕພວພນໃນເວລາທານມບນຫາ.................................................................................. 38

ສາລະບານ

99

ອາງເກບນຳ

ເຂອນ

ປະຕປອຍນຳ

ເຂອນມຫາຍຮບຊງແລະຂະໜາດແຕກຕາງກນ,ແຕເຂອນສວນໃຫຍຈະປະກອບດວຍລກສະນະທງສາມຢາງທກາວມາເທງນນ.

ພາກທ1

ເຂອນແມນຫຍງ?

ເຂອນແມນຝາຍ ຫ ກຳແພງທສາງຂນດວຍສວນປະສມຂອງຫນແຮ, ຊາຍ, ປນຊມງ ແລະ ນຳ ເພອປດຕນເສນທາງໄຫຂອງນຳໃນແມນຳ. ນຳທຍງຂນຢໜາເຂອນ ຫ ໜາຝາຍທໄດສາງຕນແມນຳນນຈະເຮດໃຫເກດນຳຖວມຂງພນທດນແລວກາຍມາເປນໜອງຫວງນຳຂະໜາດໃຫຍຈາກສມຂອງຄນຊງພວກເຮາເອນວາອາງເກບນຳ.

ນຳບນຈຢໃນອາງເກບນຳນນສາມາດນຳໄປຜະລດກະແສໄຟຟາ, ສະໜອງນຳຊນລະປະທານ, ສາມາດຊວຍໃນການໄປມາທາງເຮອ ແລະ ນອກຈາກນນກສາມາດຄວບຄມໄພນຳຖວມໄດ. ເຂອນຫາຍແຫງສາມາດເຮດໜາທໄດຫາຍກວາໜງດານໃນສງທໄດກາວມາຂາງເທງນນ.

ຂມນສຳຄນທທານຄວນຮກຽວກບເຂອນ

ເຂອນເຮດໜາທຫຍງແດ?

ບາງເທອພວກເຮາຈະເຫນຊາວນາສາງຝາຍນຳລນຂະໜາດນອຍເພອກກນຳໄວໃຫແກສດຂອງຕນກນ ຫ ເພອໃຊນຳສຳລບການປກຝງໃນລະດແລງ. ຝາຍນຳລນຂະໜາດນອຍເຫານມຜນກະທບໜອຍທສດບຄກບຝາຍ ຫ ເຂອນຂະໜາດໃຫຍ.

ໃນໂລກເຮາປະຈບນ, ລດຖະບານແລະບນດາບລສດເອກະຊນທງຫາຍພາກນກສາງເຂອນຂະໜາດໃຫຍທສດ. ໃນປະເທດລາວຂອງພວກເຮາ, ເຂອນທມຂະໜາດໃຫຍນນສວນຫາຍກແມນສາງຂນມາເພອຜະລດກະແສໄຟຟາຊງພວກເຮາເອນວາເຂອນໄຟຟາພະລງງານນຳ.ເຂອນໄຟຟາພະລງງານນຳເຫານໄດນຳໃຊນຳເພອປນໃບພດຂອງເຄອງຈກ ຫ ເອນອກຄຳໜງວາ ກງຫນ. ການປນຂອງກງຫນເຮດໃຫເຄອງຈກສາມາດຜະລດກະແສໄຟຟາໄດ.

ເຖງຢາງໃດກດ, ເຂອນບາງແຫງທກາວມານຜະລດກະແສໄຟຟາເພອຮບໃຊຄນລາວ. ແຕໃນນນ, ມເຂອນຫາຍແຫງຜະລດກະແສໄຟຟາເພອຂາຍໃຫປະເທດໄທ, ຫວຽດນາມ ແລະ ກຳປເຈຍ. ການສງກະແສໄຟຟາຈາກເຂອນໄປຫາເມອງຕາງໆນນ, ລດຖະບານຈຳເປນຕອງໃຊສາຍໄຟຂະໜາດໃຫຍ. ເງນທໄດຈາກການຂາຍກະແສໄຟຟາ ກຕກໄປເປນຂອງບລສດເອກະຊນ ແລະລດຖະບານໝດ.

10

ແຜນທກຽວກບໂຄງການສາງເຂອນໃນລາວ.

ຢໃນປະເທດລາວມການສາງເຂອນຈກບອນແລວ?

ມາຮອດປະຈບນ,ລດຖະບານລາວແລະບລສດເອກະຊນໄດກສາງເຂອນໃນລາວແລວທງໝດ9ແຫງເພອຜະລດກະແສໄຟຟາ.ໃນປະຈບນນ, ມເຂອນອກຈຳນວນໜງກຳລງຢໃນໄລຍະດຳເນນການກສາງຢ. ໃນໄລຍະແຕນ ຫາ 20 ປຕໜາ, ລດຖະບານໄດວາງແຜນກສາງເຂອນຕມອກໃຫໄດຫາຍກວາ55ແຫງ.ໃນນນ,8ແຫງແມນມແຜນກສາງໃສແມນຳຂອງ.ສວນທເຫອກແມນມແຜນກສາງຂນຕາມສາຂາແມນຳຂອງຊງເປນແມນຳໄຫລງສແມນຳຂອງ.ພະລງງານໄຟຟາທຜະລດໄດຈາກເຂອນສວນໃຫຍເຫານຈະໄດຂາຍໃຫປະເທດອນ.

ປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນຈະບໄດຮບຜນປະໂຫຍດເຫານເລຍແລະໃນທສດເຂາເຈາກມແຕດນບດສຳລບປກຝງ

ເຂອນເອານຳແລະພະລງງານໄປໃຫຄນຮງມ

11

ເຂອນ ຈະ ມ ຜນ ກະທບ ຕທດນ

ແລະ ການ ດຳລງ ຊວດ ຂອງ ຂອຍ

ແນວ ໃດ?

ໂຄງການສາງ ເຂອນ ຈະ ເຮດ ໃຫ ແມ ນຳລຳ ເຊ,

ປາ ໄມ, ຮວ ສວນ ຫ ທງໄຮທງນາ ຂອງ ປະຊາຊນເສຍ ຫາຍບ ຫ

ເຂອນຈະ ປດ ກນເສນທາງ ເຄອນ ຍາຍ ຂອງ ປາບ?

ໂຄງການ ຈະ ຊວຍ ໃຫ ທານມ ວຽກ ເຮດ ງານ

ທຳຫ ບ?

ຖາວາ ມ ວຽກ ໃໝເຮດ, ວຽກ

ໃໝນນ ຈະໝນຄງ ຖາວອນໄປຮອດ

ມ ໃດ?

ຊາວບານ ທ ອາ ໄສ ຢ ເຂດລມ ເຂອນຄດ ແນວ ໃດ? ສວນຊາວບານຜທ ອາ ໄສ ຢ ເໜອ ເຂອນ ບອນ ທ ນຳ ຈາກ ອາງ

ເກບ ນຳໃນເຂອນຈະ ຖວມດນ ຂອງ ເຂາ ເຈາ ນນ ເດຄດ ແນວ ໃດ?

11

ຜນປະໂຫຍດແລະຄວາມສຽງຈາກເຂອນມຄແນວໃດ?ໂຄງການສາງເຂອນສາມາດນຳເອາໄພອນຕະລາຍແລະຜນປະໂຫຍດມາສຄນເຮາ.ເຂອນຂະໜາດໃຫຍອາດນຳເອາເງນພອມດວຍໄຟຟາມາໃຫລດຖະບານແລະບລສດໃຫຍ.ບາງເທອເງນແລະໄຟຟາທໄດມາຈາກເຂອນນນກນຳໄປຊວຍເຫອປບປງຊວດການເປນຢຂອງຊາວຊນນະບດແຕບາງເທອເຂອນກນຳເອາຜນເສຍຫາຍຫາຍກວາຜນປະໂຫຍດມາສພວກເຮາ.

ຫງຈາກການສາງເຂອນສຳເລດແລວອາດຈະເຮດໃຫຊາວບານຜທເຄຍທຳມາຫາກນໂດຍອາໄສແມນຳ ເຊນການຫາປາ, ການປກຝງ ແລະ ລຽງສດ, ການນຳໃຊນຳຈາກແມນຳ ແລະ ການຂນສງທາງນຳ ໄດຮບຄວາມທກຍາກຫາຍກວາເກາ. ຖາວາເຮອນຊານບານຊອງ ແລະ ໄຮນາຮວສວນຖກນຳຈາກເຂອນຖວມ ຊາວບານຈຳເປນຕອງຊອກຫາທຢອາໄສ ແລະ ບອນທຳມາຫາກນໃໝ. ຖານຳໃນແມນຳຫາກຂນ ແລະ ເປອນເປະ ຊາວບານກບສາມາດນຳມາກນມາໃຊໄດອກຕໄປ ຫ ບກເຮດໃຫຊາວບານຫາປາບໄດດຄເກາ. ຖາວາລະດບນຳໃນແມນຳເພມສງຂນກຈະເຮດໃຫນຳຖວມ ຫ ລະດບນຳຫດລງກຈະເຮດໃຫແຫງແລງ. ສະນນ, ໄພນຳຖວມ ຫ ໄພແຫງແລງລວນແລວແຕເປນອນຕະລາຍຮາຍແຮງແກຊວດ ແລະ ຊບສນຂອງຊາວບານຊງບແມນບນຫາເລກນອຍເລຍ.ຖາວາຈະມໂຄງການກສາງເຂອນໃນເຂດທອງຖນຂອງທານ ສງສຳຄນ ແລະ ຈຳເປນສຳລບທານກຄຈະຕອງເຂາໃຈວາເຂອນນນມຜນກະທບຕທານແລະຊມຊນຂອງທານຄແນວໃດ.

12

ພາກ2

ຜນກະທບຈາກເຂອນ

ສາທາລະນະລດປະຊາທປະໄຕປະຊາຊນລາວສນຕພາບເອກະລາດປະຊາທປະໄຕເອກະພາບວດທະນາຖາວອນ

ນະໂຍບາຍກຽວກບເຂອນລດຖະບານສ.ປ.ປລາວມນະໂຍບາຍແຫງຊາດກຽວກບເຂອນຊງນະໂຍບາຍເຫານຕນຕກແມນອງໃສຫກການສາມດານຄ:

1. ຄວາມຍນຍງດານເສດຖະກດ: ຄການນຳໃຊຊບພະຍາກອນຢາງສມເຫດສມຜນເພອປກປກຮກສາໃຫສາມາດນຳໃຊ ໄດຕໄປໃນອະນາຄດຍາວນານ 2.ຄວາມຍນຍງຂອງສງຄມ:ຄຄວາມເຂາໃຈຊງກນແລະກນແລະການມສວນຮວມຂອງຊມຊນ 3.ຄວາມຍນຍງຂອງລະບບນເວດຫຄວາມຍນຍງຂອງຄວາມສຳພນລະຫວາງສງທມຊວດແລະສງແວດລອມ:ຫກ ເວນການກະທຳໃດໆທເປນການທຳລາຍສງແວດລອມ

ການທໂຄງການສາງເຂອນໃດໜງຈະສາມາດເຮດໃຫທກຄນໄດຮບຜນປະໂຫຍດໄດກຕເມອວາໂຄງການສາງເຂອນແຫງນນປະຕບດຫກການສາມຢາງທກາວມານນໄດຄບຖວນ.ແຕວາຢໃນໂລກເຮານ,ມໂຄງການສາງເຂອນຫາຍແຫງບສາມາດປະຕບດຕາມຫກການເຫານໄດຄບຖວນຈງກໃຫເກດຜນເສຍຫາຍຢາງໃຫຍຫວງຕແມນຳລຳເຊ,ປະຊາຊນແລະຊມຊນ.

ປະຈບນຢທວໂລກມປະຊາຊນປະມານ40ຫາ80ລານຄນຖກບງຄບໃຫຍກຍາຍໜຈາກບານເຮອນແລະດນດອນຕອນຫຍາຂອງຕນເພອຫກທາງໃຫແກໂຄງການສາງເຂອນ.ນອກນນແລວ,ຍງມປະຊາຊນອກຈຳນວນຫາຍລານຄນທອາໄສດຳລງຊວດຢເຂດລມເຂອນໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນ.ສວນຢໃນລາວເຮາມາຮອດດຽວນມປະຊາຊນຈຳນວນຫາຍກວາສອງແສນຄນໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນແລະປະຊາຊນເຫານສວນໃຫຍກກາຍມາເປນຄນທກຍາກກວາເກາຍອນວາເຂອນໄດສາງຄວາມເສຍຫາຍໃຫແກບອນທຳມາຫາກນ,ວດທະນະທຳແລະຊມຊນຂອງເຂາເຈາ.

ເຂອນເຮດໃຫເກດໄພນຳຖວມບອນຢອາໄສຂອງສດທສຳຄນທສດຢໃນໂລກຈຳນວນໜງລວມທງພນທດນນາອນອດມສມບນ.ເຂອນຍງເຮດໃຫແມນຳລຳເຊຫາຍແຫງໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍ, ທຳລາຍແຫງກຳເນດຂອງປາ ແລະ ເຮດໃຫການຫາປາຫດໜອຍຖອຍລງ.ປາ,ສດແລະພດພນບາງຊະນດກຖກດບສນໄປ.

ພາກນໄດອະທບາຍໃຫຮເຖງຜນກະທບຂອງເຂອນທມຕຊມຊນແລະຊບພະຍາກອນທຳມະຊາດ.ເລອງທນຳມາສະເໜໃນພາກນເປນເລອງຈງທເກດຂນຈາກຜນກະທບຂອງໂຄງການເຂອນໄຟຟາເທນ-ຫນບນ ເພອສະແດງໃຫເຫນຄວາມຈງທວາເຂອນນນມຜນກະທບແທແລະສາມາດເຮດໃຫປະຊາຊນທກຍາກລງຫາຍກວາເກາໄດຄແນວໃດແທນທຈະເຮດໃຫປະຊາຊນມຄວາມຢດກນດກວາເກາ. ນອກນນ, ພາກນຍງໄດອະທບາຍ ແລະ ຍກໃຫເຫນບນຫາຈຳນວນໜງທເກດຂນຈາກການຍກຍາຍຈດສນບອນຢອາໄສແລະການຊດເຊຍຄາເສຍຫາຍໃຫແກປະຊາຊນທໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນ.

13

ນຳຖວມດຽວນນານລງກວາແຕກອນຫາຍແລະແມນແຕໃນຍາມຝນກດ

ເຂາໃນນາຂອງຂອຍກບງອກງາມຄເກາອກແລວ!

ບານໃໝ:ໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍຫງຈາກການກສາງເຂອນບານໃໝຕງຢໃນເຂດນຳຫນບນພາກກາງຂອງປະເທດລາວ.ໃນປ1998,ລດຖະບານລາວໄດກສາງໂຄງການເຂອນໄຟຟາເທນ-ຫນບນດວຍການສາງເຂອນໃສນຳເທນ.ເພອຜະລດກະແສໄຟຟາເພນໄດປອຍນຳຜານອໂມງລອດພລງໄປສນຳໄຮແລະນຳຫນບນ.ບນຫານເຮດໃຫລະດບນຳໃນແມນຳໄຮແລະນຳຫນບນເພມຫາຍຂນກວາເກາ,ແຕກງກນຂາມນຳໃນນຳເທນພດບກແຫງລງກວາເກາຫາຍ. ດຽວນ, ນຳໃນນຳຫນບນຂນຫາຍກວາຕອນບທນໄດສາງເຂອນ ແລະ ທງໄຫໄວກວາແຕກອນ.ການປຽນແປງຂອງລະດບນຳຄແນວນໄດສງຜນກະທບບດແກປະຊາຊນຈຳນວນຫວງຫາຍ.ຊາວບານທອາໄສຢໃນບານໃໝເວາວາກອນການກສາງເຂອນໃນນຳຫນບນນນມປາຈຳນວນຫວງຫາຍ, ແຕຫງຈາກກສາງເຂອນແລວຈຳນວນປາທເຄຍມກຫດໜອຍຖອຍລງ ແລະ ດຽວນພວກເຂາເຈາສາມາດຫາໄດແຕປານອຍເທານນ. ແຕກອນ,ນຳຫນບນມວງເລກເປນບອນຢອາໄສຂອງປານອຍໃຫຍທງຫາຍໃນລະດແລງ, ແຕເມອສາງເຂອນແລວ ວງເລກທເຄຍມກຕນເຂນຍອນການທບຖມຂອງຕມ,ດນແລະສງເສດເຫອອນໆ.

ດຽວນ,ຫາຍຄອບຄວຕອງສນເສຍເຂານາປຂອງຕນທກໆປຍອນໄພນຳຖວມ.ປະກດການໄພນຳຖວມດຽວນແມນເກດຂນຕດຕກນເລອຍໆແລະກຖວມດນນານກວາຄາວແຕກອນມເຂອນ.ນບຕງແຕສາງເຂອນມານອກຈາກຈະເກດນຳຖວມຖຂນແລະຖວມດນແລວ ກຍງເກດການເຊາະເຈອນຫາຍຂນຕາມຕາຝງນຳຫນບນ. ຊາວບານເວາວາ ບນຫານເກດມາຈາກການຂນແລະລງຂອງລະດບນຳແລະຍອນມນຳຫລາຍຊາວບານບສາມາດປກພດຜກຕາມແຄມນຳໄດຄເກາອກຕໄປ.

ປະຊາຊນໃນບານໃໝໄດຮບຄາຊດເຊຍສຳລບຜນເສຍຫາຍຂອງເຂາເຈາຈຳນວນໜງຈາກບລສດພະລງງານໄຟຟາ,ແຕຄາທດແທນທໄດມານນກບພຽງພແລະບສມກບສງທເຂາເຈາໄດສນເສຍໄປ.

ບານໃໝໃນທນເປນຊສມມດ

14

ຜນກະທບຈາກເຂອນມຫຍງແດ?

ເຂອນເຮດໃຫຊມຊນຕອງພດພາກຈາກກນຄອບຄວທອາໄສຢຮວມກນໃນເຂດພນທອາງເກບນຳຂອງເຂອນໄດສນເສຍບານເຮອນ, ທດນ ແລະ ການທຳມາຫາກນຂອງເຂາເຈາ. ສວນໃຫຍແລວຊມຊນຈະພດພາກຈາກກນໃນເວລາຍກຍາຍໄປຕງຖນຖານຢບອນໃໝ.ນອກຈາກນນກຍງຕກທກໄດຍາກກວາເກາ.

ອາງເກບນຳຂອງເຂອນທຳລາຍບອນຢອາໄສຂອງສດອາງເກບນຳຂອງເຂອນຈະເຮດໃຫນຳຖວມປາໄມ,ຫວຍໜອງຄອງບງ ແລະ ທຢອາໄສຂອງສດ ແລະພດພນຕາງໆ. ນອກຈາກນນກຍງຕດແຍກທຢອາໄສແລະປດກນເສນທາງເຄອນຍາຍຂອງສດ.

ອາງເກບນຳເຮດໃຫເກດບນຫາທາງດານສຂະພາບເຮດໃຫເກດພະຍາດຕາງໆເພມຂນ ເຊນ ພະຍາດໄຂປາແລະ ພະຍາດແມກາຝາກຈາກຫອຍ ຍອນວາອາງເກບນຳຂອງເຂອນກາຍເປນທຢ ແລະ ທກຳເນດຂອງຍງ, ຫອຍແລະຕວນຳເຊອໂລກອນໆ.

15

ເຂອນເຮດໃຫປະຊາຊນຂາດເຂນນຳເຂອນ ແລະ ອາງເກບນຳຂອງເຂອນຍາດແຍງເອານຳໃຊຈາກແມນຳທຊາວນາ ແລະ ຊາວປະມງເຄຍໃຊເພອນຳໄປຜະລດໄຟຟາໃຫແກກມຄນຜທມເງນສາມາດຈາຍຄາໄຟຟາໄດ.

ເຂອນເຮດໃຫນຳເປອນເປະແລະເປນພດຄນນະພາບນຳບດອນເນອງມາຈາກເຂອນເຮດໃຫປະຊາຊນແລະສດທອາໄສຢເຂດກອງເຂອນເຈບໄຂໄດປວຍ.

ເຂອນເຮດໃຫປາດບສນແລະທຳລາຍການປະມງຈຳນວນປາໃນເຂດນຳເໜອເຂອນຫດໜອຍຖອຍລງ ຍອນວາປາບສາມາດເຄອນຍາຍຜານເຂອນຂນໄປໄດ. ການປຽນແປງຂອງກະແສການໄຫຂອງນຳ ແລະ ຄນນະພາບຂອງນຳຢເຂດກອງເຂອນ ເຮດໃຫປາບສາມາດເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍໂຕໄດ.ຜນຕາມມາກຄ ປະຊາຊນຜທອາໄສປາເປນອາຫານ ແລະ ອາໄສລາຍໄດຈາກປາໄດຮບຜນກະທບບດ.

ເຂອນເຮດໃຫຜນເກບກຽວຂອງປະຊາຊນຫດລງເຂອນເຮດໃຫເກດນຳຖວມທງນາທອດມສມບນຫາຍແຫງ. ນອກນນກຍງອດຕນຝນຕມບໃຫໄຫລງໄປສເຂດກອງເຂອນເພອເຮດໃຫ ຜນລະປກຂອງປະຊາຊນງອກງາມ. ນຳທປອຍອອກຈາກອາງເກບນຳຂອງເຂອນສາມາດເຊາະເຈອນຮວສວນແຄມນຳຂອງປະຊາຊນ ໃຫເກດຄວາມເສຍຫາຍ.

16

ອາງ ເກບ ນຳຂອງ ເຂອນ ເຮດ ໃຫ ນຳ ຖວມເຮອນຊານ ແລະ ທ ດນ ຂອງ ປະຊາຊນ. ປະຊາຊນ ທ ອາ ໄສ ຢ ໃນ ເຂດ ອາງ ເກບ ນຳ ຂອງເຂອນ ຖກ ບງ ຄບ ໃຫ ຍກຍາຍອອກ ຈາກ ບານ ເຮອນ ແລະ ດນ ດອນ ຕອນ ຫຍາ ຂອງ ຕນ ເພອ ໄປ ຕງ ຖນ ຖານ ຢ ບອນ ໃໝ.

ແມ ນຳ ຢ ເຂດ ລມ ເຂອນ ມ ນຳ ໜອຍ ກວາ ແຕ ກອນ. ການ ທ ແມ ນຳ ໃນ ເຂດ ລມ ເຂອນມນຳໜອຍ ລງ ເປນ ສາເຫດ ໃຫ ມ ປາ ໜອຍ ລງ. ປະຊາຊນ ທ ເຄຍອາ ໄສ ກນ ແລະ ໃຊ ນຳ ຈາກ ແມ ນຳອາດ ຈະ ບ ມ ນຳ ພຽງພ ໃນ ລະດ ແລງ. ຍງ ໄປ ກວາ ນນ ນຳ ຢ ໃຕ ພນ ດນ ກ ໜອຍ ລງ ແລະ ເຮດ ໃຫ ນຳສາງ ບກ ແຫງ ແລະ ຂາດ ນຳ ໃນ ຍາມ ແລງ.

ແມ ນຳ ຢ ເຂດລມ ທ ຕງ ໂຮງ ໄຟຟາມ ນຳ ຫາຍ ກວາ ແຕ ກອນ ເປນ ບນຫາ ເຮດ ໃຫ ປາໜອຍ ລງ, ຕາຝງ ຖກ ເຊາະ ເຈອນ ແລ ະ ອາດ ຈະ ເຮດ ໃຫ ເກດ ນຳ ຖວມ ຮາຍ ແຮງ ກວາ ເກາ. ລະດບ ນຳ ອາດຈະ ຂນ ໆ ລງໆຢຕະຫອດ ແລະ ຈະ ເຮດ ໃຫ ເປນ ອນຕະລາຍ ແກ ປະຊາຊນ ທ ຊອກ ຢທຳ ກນ ໃນ ແມ ນຳ. ຜນ ກະທບ ດງກາວ ນ ສາມາດ ເກດ ຂນ ໄດ ເປນໄລຍະທາງຍາວ ຕາມ ສາຍ ນຳ ເຂດ ລມ ເຂອນ.

ເຂອນທເອານຳຈາກແມນຳສາຍໜງໄປໃສແມນຳສາຍອນອກ

ໂຄງການສາງເຂອນຫາຍແຫງໃນລາວໄດເອານຳຈາກແມນຳສາຍໜງຜານອໂມງໄປສແມນຳສາຍອນອກ. ພວກເຮາເອນເຂອນແລະ ອໂມງເຫານວາໂຄງການສາງເຂອນປຽນແລວນຳ. ໃນໂຄງການເຫານ ແມນເພນສາງເຂອນໃສແມນຳຢເທງພ ໂດຍສງນຳຈາກແມນຳຜານອໂມງລງຕາມຕນພເຂາໄປຫາໂຮງໄຟຟາ ແລະ ນຳທສງມານນຈະໄປພດກງນຳທພວກເຮາເອນກນວາໃບພດນຳຫ ກງຫນພດນຳເພອຜະລດພະລງງານໄຟຟາ. ຫງຈາກນນ, ນຳທໃຊພດກງຫນເພອຜະລດໄຟຟາກຈະໄຫລງໄປສແມນຳສາຍອນອກ.

ໂຄງການສາງເຂອນປຽນແລວນຳມຜນກະທບບດຫາຍຢາງຕແມນຳລຳເຊ

17

ການຖກບງຄບໃຫຍກຍາຍກບຕາງຫຍງກບການສນເສຍ

ບານເຮອນ.ການໜຈາກດນດອນຕອນຫຍາຂອງຕນເອງແລະການທຖກບງຄບ

ໃຫໄປຢບອນອນນນສາມາດເຮດໃຫທານເກດຄວາມລຳບາກແລະ

ທຖອຍໃນຊວດ.

ການຍກຍາຍປະຊາຊນ

ເມອນຳຈາກເຂອນຂນມາຖວມບານເຮອນແລະທດນຂອງປະຊາຊນ,ແນນອນວາເຂາເຈາຈະບສາມາດອາໄສຢບອນນນໄດອກຕໄປ.ການຍກຍາຍປະຊາຊນອອກຈາກບານເຮອນຂອງເຂາເຈາຖເປນບນຫາໃຫຍທສດຊງເກດຈາກເຂອນຂະໜາດໃຫຍ.

ພາຍຫງທໄດຍກຍາຍໄປຕງຖນຖານຢບອນໃໝຍອນໂຄງການສາງເຂອນແລວ ປະຊາຊນສວນໃຫຍມກຈະຕກທກໄດຍາກຫາຍກວາເກາ.ດນດອນຕອນຫຍາບອນໃໝທເຂາເຈາຍກຍາຍໄປຢນນບມຄວາມອດມສມບນ.ການທຳມາຫາກນໃນເຂດທຕງຖນຖານໃໝອາດຈະເຮດໃຫເຂາເຈາບສາມາດມອາຫານກມຢກມກນໄດຫບກບສາມາດຫາລາຍໄດພຽງພເພອມາລຽງຄອບຄວຂອງເຂາເຈາ.ຮາຍແຮງໄປກວານນເຂາເຈາກອາດຈະບສາມາດເຮດໄຮເຮດນາຫຫາປຫາປາໄດ.ເມອນຳຖວມບານ,ຊາວບານທອາໄສຢໃນບານນນສວນໃຫຍມກຈະພບບນຫາການຍາຍບອນຢອາໄສໄປຢຕາມສະຖານທຕາງໆ ຊງເປນເຫດໃຫເຂາເຈາຕອງພດພາກຈາກໝເພອນແລະຍາດຕພນອງຜທສາມາດໃຫການຊວຍເຫອແກເຂາເຈາໄດ.

ສະຖານທວດທະນະທຳແລະສກກາລະບຊາບນພະບລດອາດຈະຖກນຳຖວມ ຫ ຖກທຳລາຍໃນລະຫວາງການກສາງໂຄງການເຂອນຊງບນຫານຈະສາງຄວາມເສາໝອງ ແລະ ຜນກະທບທາງດານຈດໃຈໃຫແກປະຊາຊນເປນຢາງຍງ. ເມອປະຊາຊນຈາກຊນນະບດຍກຍາຍໄປຢໃນຕວເມອງໃຫຍ ເຂາເຈາມກຈະປະສບບນຫາໃໝໆຫາຍຢາງເປນຕນວາບນຫາການຕດເຫາເມາສລາ,ຄວາມຮສກມປມດອຍ,ການໃຊຄວາມຮນແຮງຕກນ,ການຕດເຊອພະຍາດຫແມນແຕການຂາຕວຕາຍທງໝດເຫານມກຈະເກດຂນໃນໝປະຊາຊນທຖກຍກຍາຍຍອນເຂອນ.

ບນຫາຈາກການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສ

ເມອປະຊາຊນຕອງໄດຍກຍາຍຈາກບານເກດເມອງນອນຂອງຕນຍອນໂຄງການສາງເຂອນ, ລດຖະບານ ແລະ ເຈາຂອງໂຄງການເປນຜຮບຜດຊອບໃນການຍກຍາຍເຂາເຈາໄປຢບານໃໝ.ລດຖະບານອາດຈະຍກຍາຍເຂາເຈາໄປອາໄສຢນຳບານອນ ຫ ບກຕງບານໃໝໃຫແກເຂາເຈາກເປນໄດ. ສວນຢໃນປະເທດລາວ,ມກດໝາຍຮອງຮບ ແລະ ໃຫສດທແກປະຊາຊນໃຫເຂາເຈາໄດຮບການຍກຍາຍຈດສນຢາງເປນທຳ(ເບງໜາ30).

ນກກສາງເຂອນມກຈະໃຫຄຳໝນສນຍາຢສະເໝວາຫງຈາກການກສາງເຂອນແລວປະຊາຊນຈະມຊວດການເປນຢດຂນ. ພວກເຂາສນຍາກບປະຊາຊນວາ ຈະເຮດໃຫປະຊາຊນມວຽກເຮດງານທຳ,ມບານເຮອນຫງໃໝໃຫຍໂຕ, ມໄຟຟາ ແລະ ນຳກນນຳໃຊຢາງສະດວກສະບາຍ. ຫງຈາກການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສໃໝແລວບາງຄງປະຊາຊນຈຳນວນໜອຍກມເຮອນຢດລນເກາໜອຍໜງ,ແຕສວນຫາຍແລວແມນບມເຮອນຢອາໄສ. ຖາວາເຂາເຈາໄດໃຊນຳໃຊໄຟຟາແຕເຂາເຈາກຕອງຈາຍຄານຳແລະຄາໄຟຟາດວຍຕນເອງທງໝດ.ສດທາຍປະຊາຊນກບສາມາດມເງນພທຈະຈາຍຄານຳຄາໄຟໄດ.

18

ເມອຍກຍາຍໄປຢແຫງໃໝແລວ ປະຊາຊນມກຈະໄດຮບທດນແຄບກວາທດນເກາທເຂາເຈາເຄຍມໃນເມອກອນ ແລະ ອາດຈະບອດມສມບນຄດນເກາຂອງເຂາເຈາ. ດງນນຈງເຮດໃຫເຂາເຈາບສາມາດປກຝງ, ລຽງສດ, ຫາປາ ຫ ຊອກຢທຳກນໄດເໝອນດງແຕກອນ.

ເມອປະຊາຊນຖກຍກຍາຍໄປອາໄສຢນຳບານອນ, ປະຊາຊນຜທອາໄສຢບານນນມາກອນກບຢາກໃຫຜຍກຍາຍເຂາມາຢໃໝໃຊດນ,ນຳແລະຊບພະຍາກອນອນໆຮວມກນກບເຂາເຈາ.ບາງເທອຜຍກຍາຍມາຢຮວມໃນບານນນພດແມນຊນເຜາຕາງກນແລະມຮດຄອງປະເພນແຕກຕາງກນຊງບນຫານສາມາດເຮດໃຫເກດຂຂດແຍງກນລະຫວາງຜມາຢໃໝແລະຜຢເກາ.

ຖາວາປະຊາຊນທອາໄສຢໃນບານນນມາກອນຕອງໄດແບງສນປນສວນທດນ ແລະ ຊບພະຍາກອນໃນບານຂອງຕນໃຫກບຜຍກຍາຍມາຢໃໝສງສຳຄນໂຄງການຕອງໃຫຄາຊດເຊຍຫທດແທນແກເຂາເຈາ.ຊາວບານທອາໄສຢມາກອນນນກຄວນຈະໄດຮບຄາທດແທນຫຊດເຊຍຈນກວາຈະໝດອາຍໂຄງການໃນເມອວາເຂາເຈາກໄດຮບຜນກະທບຄກນ.

ປະຊາຊນຫາຍຄນຖກຍກຍາຍຍອນເຂອນເພອໃຫໄປຕງຖນຖານໃໝຢໃນເຂດພນທດນບມຄວາມອດມສມບນຫຢໃນພນທສງຊນເກນກວາຈະສາມາດສບຊາວເຮດໄຮທຳນາໄດ.

19

ສງ ທ ຂອຍ ໄດ ຮບເວລາ ພວກ ເຂາ ສາງ ເຂອນກ ມ ພຽງ ເທາ ນ ລະ.

ຂອຍ ບ ມ ເງນ ພຽງພທ ຈະ ລຽງດລກ ເຕາ ຂອງ ຂອຍ.

ຖາບມອາຫານການກນຫບມເງນເພອດຳລງຊວດຢໄດ,ປະຊາຊນກຈະໄປອາໄສຢໃນເຂດຊມຊນທກຍາກຫບກກາຍເປນແຮງງານອບພະຍບ.

ບນຫາກຽວກບການຊດເຊຍຜນເສຍຫາຍຂອງປະຊາຊນຄາຊດເຊຍຫທດແທນຜນເສຍຫາຍໝາຍເຖງເງນຫວດຖສງຂອງທປະຊາຊນໄດຮບເປນຄາຊດເຊຍຫທດແທນແກຊບສນຫສງຂອງທເຂາເຈາໄດສນເສຍໄປຫງຈາກການກສາງເຂອນ.ເມອປະຊາຊນໄດຮບຄາຊດເຊຍຫທດແທນເປນເງນສດສວນໃຫຍກແມນໄດຮບບພຽງພທຈະເຮດໃຫເຂາເຈາສາມາດດຳລງຊວດຢໄດ.ຖາວາປະຊາຊນມຄວາມຄນເຄຍກບການປກຝງຫຊອກຫາອາຫານໃຫແກຕນເອງ ແລະ ບຄນເຄຍກບການຈບຈາຍເງນມາກອນ ເຂາເຈາອາດຈະບຮວາຈະນຳໃຊເງນແນວໃດເພອໃຫກມໄດດນ.ສະນນ,ປະຊາຊນຄວນຈະໄດຮບການຊດເຊຍຫທດແທນໃນໄລຍະຍາວຈນກວາເຂາເຈາຈະຄນເຄຍແລະປບຕວເຂາກບສະພາບຜນກະທບນນໄດຫບກແມນຕະຫອດອາຍໂຄງການ.

ໃນລາວ, ຜສາງເຂອນມກຈະຊກຍໃຫປະຊາຊນຫນໄປນຳໃຊວທທຳມາຫາກນແບບໃໝ ເປນຕນວາ ການລຽງສດຕາມທງຫຍາ,ການລຽງປາໃນໜອງ,ການເຮດນາແຊງຫການປກພດເພອຂາຍໃນຕະຫລາດ. ເພອເຮດໃຫຊມຊນຍກຍາຍຈດສນໃໝສາມາດຫນປຽນໄປສການດຳລງຊວດແບບໃໝທກາວມານນ,ລດຖະບານແລະບລສດສາງເຂອນຈຳເປນຈະຕອງໄດໃຫການຊວຍເຫອແກເຂາເຈາຫາຍສມຄວນ. ປະຊາຊນຕອງການຝກອບຮມວທການທຳມາຫາກນແບບໃໝ ແລະ ວທການຊອກຫາບອນຂາຍຜນຜະລດຂອງເຂາເຈາ.ແຕສວນຫາຍແລວ,ປະຊາຊນຈະບໄດຮບການຊວຍເຫອຢາງພຽງພເພອໃຫເຂາເຈາສາມາດປບຕວເຂາກບສະພາບຊວດໃໝຂອງຕນແລະສດທາຍເຂາເຈາກຕກທກໄດຍາກຫາຍກວາແຕກອນມການກສາງເຂອນ.

ປະຊາຊນບາງຄນບໄດຮບການຊດເຊຍຫທດແທນຫຍງເລຍປະຊາຊນທອາໄສຢໃນເຂດລມເຂອນມກຈະພບບນຫາຄວາມຫຍງຍາກໃນການສະເໜໃຫລດຖະບານຮບຮຄວາມເສຍຫາຍຂອງຕນທເກດຈາກເຂອນ.ປະຊາຊນທດຳລງຊວດໂດຍອາໄສແມນຳທໄດຮບນຳມາຈາກໂຄງການສາງເຂອນປຽນແລວນຳກພບບນຫາຄວາມຫຍງຍາກເຊນດຽວກນໃນການສະເໜໃຫລດຖະບານຮບຮຄວາມເສຍຫາຍຂອງເຂາເຈາ. ຖາວາທານອາໄສຢເຂດລມເຂອນ ຫ ແມນຳທທານອາໄສເພອການດຳລງຊວດນນຫາກເປນສວນໜງຂອງໂຄງການສາງເຂອນປຽນແລວນຳ, ສງສຳຄນທານຄວນເຮດວຽກຮວມມກບປະຊາຊນຄນອນໆເພອຮບປະກນໃຫໄດຮບການຊດເຊຍຢາງພຽງພ ແລະ ຍຕທຳຕຜນເສຍຫາຍຈາກເຂອນທມຕຊບສນແລະການດຳລງຊວດຂອງທານໄປຈນກວາຊວດການເປນຢຂອງທານຈະກບຄນສສະພາບປກກະຕຄເກາເຖງຈະໃຊເວລາດນປານໃດກຕາມ.

20

ພາກທ3

ທານສາມາດເຮດຫຍງໄດແດຖາມການສາງເຂອນໃນເຂດພນທຂອງທານ

ປະຈບນຢໃນປະເທດລາວມໂຄງການເຂອນຫາຍແຫງທກຳລງຢໃນໄລຍະການກສາງ.ນອກຈາກນນກຍງມຫາຍໂຄງການເຂອນທກຳລງຢໃນໄລຍະການວາງແຜນກສາງໃນອະນາຄດ. ຖາວາມແຜນການກສາງເຂອນໃນເຂດພນທຂອງທານ, ສງສຳຄນທານຕອງຮວາລດຖະບານມນະໂຍບາຍ ແລະ ກດໝາຍປກປອງສດຜນປະໂຫຍດຂອງທານຄແນວໃດ. ຖາວາສດທຂອງທານ ແລະສດທຂອງຊມຊນຫາກຖກຮບຮແລະເຄາລບຕາມທກດໝາຍແລະນະໂຍບາຍໄດກຳນດໄວນນທານເອງແລະຊມຊນຂອງທານກຈະໄດຮບການຊວຍເຫອ. ຖາຫາກວາທານ ແລະ ຊມຊນຂອງທານຮວມແຮງຮວມໃຈກນຫາງຫາກະກຽມ ແລະ ສກສາໃຫຮລະບຽບກດໝາຍແລະນະໂຍບາຍກຽວກບເຂອນມນຈະຊວຍເຮດໃຫສດທຂອງທານແລະຊມຊນໄດຮບຄວາມເຄາລບນບຖ.

ກດໝາຍແລະນະໂຍບາຍຂອງລາວກຽວກບເຂອນ

ລດຖະບານໄດອອກກດໝາຍແຫງຊາດວາດວຍການກສາງເຂອນ ແລະ ໂຄງການພດທະນາອນໆ ແລະ ກດໝາຍເຫານລວນແຕແນໃສເພອ:

- ປອງກນບໃຫເກດຄວາມເສຍຫາຍ- ໃຫການຊດເຊຍຫທດແທນແກປະຊາຊນຜທໄດຮບຜນເສຍຫາຍ- ແນະນຳລະອຽດຈະແຈງກຽວກບລະບຽບການຕາງໆສຳລບການເຄອນຍາຍ, ການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສ ແລະ

ການຊດເຊຍແກຜໄດຮບຜນກະທບ.

ລະບຽບການຕາງໆສຳລບການເຄອນຍາຍ,ການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສແລະການຊດເຊຍແມນໄດລະບເປນລາຍລກອກສອນໄວໃນເອກະສານສຳຄນສາມສະບບຄດງຕໄປນ:

- ດຳລດວາດວຍການຊດເຊຍແລະການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສຂອງໂຄງການພດທະນາສະບບເລກທ129/ນຍ- ຂກຳນດລະບຽບການເພອຈດຕງປະຕບດດຳລດເລກທ192/ນຍ- ຄຳສງແນະນຳດານວຊາການກຽວກບການຊດເຊຍແລະການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສໃນໂຄງການພດທະນາ

21

ອງຕາມກດໝາຍດງກາວ,ກອນເລມຕນປະຕບດໂຄງການເຈາຂອງໂຄງການຕອງປກສາຫາລກບປະຊາຊນທກຄນແລະປະຊາຊນທກຄນທໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການມສດທໃນການທຳມາຫາກນເທາທຽມກນກບໃນເວລາກອນມໂຄງການ.ກດໝາຍຍງໄດກຳນດໄວຈະແຈງວາທກໆຂມນຂາວສານກຽວກບໂຄງການ ແລະ ຜນກະທບຈາກໂຄງການຈະຕອງໄດນຳອອກເຜຍແຜໃຫມວນຊນຊາບກນຢາງກວາງຂວາງ.ຖາວາທານໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍຍອນໂຄງການ,ທານກມສດທຮຽກຮອງເອາການຊດເຊຍຕສງທທານໄດສນເສຍໄປນນຢາງເປນທຳ.

ບນພນຖານກດໝາຍດງກາວນ,ນກພດທະນາຫເຈາຂອງໂຄງການກຄບລສດກສາງເຂອນຕອງຮບຜດຊອບຕຜນເສຍຫາຍທງໝດທອາດຈະເກດຂນຈາກໂຄງການສາງເຂອນ ແລະ ຈະຕອງຮບຜດຊອບຄາໃຊຈາຍທງໝດ ຊງໃນນນລວມທງຄາຊດເຊຍແກຜນເສຍຫາຍຂອງປະຊາຊນນຳ.ນອກຈາກນກພດທະນາຫເຈາຂອງໂຄງການແລວ,ລດຖະບານລາວກຍງມພາລະບດບາດຮບຜດຊອບຕຜນເສຍຫາຍນຄກນ. ໃນລາວ, ລດຖະບານລາວເປນເຈາຂອງສວນໜງຂອງໂຄງການສາງເຂອນທກໆໂຄງການ.ດງນນ, ລດຖະບານລາວກແມນເຈາຂອງໂຄງການຄກນ. ດວຍເຫດນ, ລດຖະບານລາວຈະຕອງຮບປະກນເຮດໃຫນກພດທະນາແລະເຈາຂອງໂຄງການທກຄນນບຖແລະປະຕບດກດໝາຍລາວຢາງເຄງຄດ.

ປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການແມນໃຜ?

ດຳລດຂອງລດຖະບານລາວວາດວຍການຊດເຊຍ ແລະ ການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສຂອງໂຄງການພດທະນາໄດກຳນດໄວວາປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການມສດທທຈະໄດຮບການຊດເຊຍແລະການຊວຍເຫອໃນດານການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສ ແລະ ການຟນຟຊວດການເປນຢ. ປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບທວານແມນ “ບກຄນທອາໄສ ແລະ ດຳລງຊວດ”ຢພາຍໃນເຂດໂຄງການສາງເຂອນແລະປະຊາຊນທກຄນທບໄດອາໄສຢໃນເຂດໂຄງການສາງເຂອນແຕມທດນແລະສງກສາງຂອງຕນຢໃນເຂດໂຄງການສາງເຂອນ.

ປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການແມນປະຊາຊນທກຄນທອາໄສຢໃນເຂດລມແລະເໜອເຂອນທໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນໃນການດຳລງຊວດ.

ເຂດໂຄງການສາງເຂອນບແມນສະເພາະແຕເຂດທຈະໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນເທານນ, ແຕຍງລວມໄປໄກເຖງເຂດນຳຕອນລມນບຕງແຕກອງເຂອນລງໄປຫລວມເຖງປະຊາຊນຜທອາໄສແມນຳທຮບເອານຳຈາກໂຄງການອາງເຂອນປຽນແລວນຳກຖວາເປນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການຄກນ. ຖາວາທານ ແລະ ຊມຊນຂອງທານຄາດວາ ຈະໄດຮບຜນກະທບຫ ໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນມາແລວ ທາງທດກຄວນຮວມແຮງຮວມໃຈກນກບປະຊາຊນຄນອນໆທໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນຄກນເພອຕສປກປອງສດທຂອງຕນເອງແລະເຮດໃຫສດທອນຊອບທຳຂອງຕນໄດຮບການເຄາລບນບຖ.

22

ກດໝາຍໄດກຳນດໄວວາເຈາຂອງໂຄງການຕອງເຊນເອາປະຊາຊນຜທໄດຮບຜນກະທບໃຫເຂາຮວມໃນການຕດສນໃຈກຽວກບວາຈະໃຫການຊດເຊຍແກທກຄນທໄດຮບຜນກະທບ

ຄແນວໃດ.

ຖາວາຂອຍເປນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການ,ຂອຍມສດທແນວໃດແດ?

ດຳລດວາດວຍການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສໄດປກປອງສດທຫາຍດານຂອງປະຊາຊນຜທໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການສາງເຂອນ:

- ແມນແຕກອນທຈະມການສາງເຂອນ,ປະຊາຊນຜທຈະໄດຮບຜນກະທບມສດທເຂາຮວມໃນການວາງແຜນ.- ຖາວາມການເຄອນຍາຍແລະການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສ,ປະຊາຊນຜທໄດຮບຜນກະທບມສດທໃນ

ການໄດຮບການຊດເຊຍຢາງເປນທຳ.- ປະຊາຊນທໄດຮບຜນກະທບທກຄນມສດທທຈະໄດຮບດນທມຄວາມອດມສມບນ ແລະ ການດຳລງຊວດທດຄກນກບ

ຕອນທບທນໄດກສາງເຂອນ.

ເຖງວາສດທເຫານໄດກຳນດໄວໃນກດໝາຍກຕາມ ແຕບໝາຍຄວາມວາສດທເຫານຈະໄດຮບການເຄາລບນບຖໂລດ. ສະນນ,ນບຕງແຕກອນການເລມຕນໂຄງການເປນຕນໄປຈນຮອດມສຳເລດໂຄງການ ປະຊາຊນຜທໄດຮບຜນກະທບຈະຕອງສະເໜເຈາຂອງໂຄງການ ແລະ ພະນກງານຂອງລດເພອຮບປະກນໃຫຕນເອງໄດຮບການປະຕບດ ແລະ ການຊດເຊຍຢາງເປນທຳຈາກໂຄງການ.

ຄວາມຮບຜດຊອບຂອງເຈາຂອງໂຄງການມຫຍງແດ?ດຳລດຂອງນາຍກລດຖະມນຕວາດວຍການຊດເຊຍແລະການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສຂອງໂຄງການພດທະນາ(ມາດຕາ4)ໄດລະບໄວວາເຈາຂອງໂຄງການຕອງ:

- ຫກເວນການຍກຍາຍປະຊາຊນແລະການເຮດໃຫເກດຜນກະທບອນໆທເປນອນຕະລາຍ- ເຮດວຽກປະສມປະສານກບອຳນາດການປກຄອງຂອງລດແລະອງການຈດຕງທອງຖນເພອຊວຍເຫອການຍກ ຍາຍຈດສນທຢອາໄສແລະການຟນຟການດຳລງຊວດຂອງຊມຊນທໄດຮບຜນກະທບແລະໃຫການຊດເຊຍ ແກປະຊາຊນທກຄນທໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍ.- ຈາຍຄາຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສແລະຄາຊດເຊຍຕຜນເສຍຫາຍຂອງປະຊາຊນ.- ເອາໃຈໃສເບງແຍງເປນພເສດຕຄວາມຕອງການຂອງປະຊາຊນທເປນກມສຽງຫລາຍທສດເຊນ: ເດກນອຍ,ແມຍງ,ຜເຖາ,ຄນເສຍອງຄະແລະກມຊນເຜາ.- ຮບປະກນການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສລວມທງການມສວນຮວມຢາງຕງໜາຂອງຊມຊນທໄດຮບຜນກະທບແລະ ການປະຕບດດງກາວນຈະຕອງດຳເນນໄປບນພນຖານການໃຫຄວາມເຄາລບນບຖຕການຈດຕງດານສງຄມແລະ ວດທະນະທຳຊມຊນທອງຖນ.

23

ຄວາມຮບຜດຊອບຂອງລດຖະບານມຫຍງແດ?

ອງການຈດຕງຂອງລດທເຮດໜາທຮບຜດຊອບເຂອນ ແລະ ຜນກະທບຈາກເຂອນແມນຫອງການຄມຄອງຊບພະຍາກອນແຫງນຳແລະສງແວດລອມຕງຢສຳນກງານນາຍກລດຖະມນຕ.ຫອງການຄມຄອງຊບພະຍາກອນແຫງນຳແລະສງແວດລອມມໜາທຮບຜດຊອບ ແລະ ຮບປະກນເຮດໃຫເຈາຂອງໂຄງການປະຕບດລະບຽບກດໝາຍຢາງເຄງຄດ ຊງໃນນນກແມນເຮດໜາທ:

- ແລກປຽນຂມນຂາວສານກຽວກບກດໝາຍແລະນະໂຍບາຍຕາງໆຂອງລດຖະບານ.- ອະນມດຫປະຕເສດໂຄງການໂດຍອງໃສບດລາຍງານຂອງເຈາຂອງໂຄງການ.- ຕດຕາມກວດກາການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສຂອງຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການດວຍຄວາມເປນທຳ- ໃຫການແນະນຳດານເຕກນກວຊາການແກເຈາຂອງໂຄງການແລະອງການຈດຕງອນໆທກຽວຂອງ

ນອກນນ,ພະນກງານທອງຖນກຍງມໜາທຮບຜດຊອບ:

- ແລກປຽນແລະເຜຍແຜຂມນກຽວກບໂຄງການແລະຜນກະທບຈາກໂຄງການ- ຊວຍເຫອຊາວບານໃນການສຳຫວດກວດກາຊບສນແລະຜນເສຍຫາຍທມຕຊບສນຂອງເຂາເຈາ- ຊວຍເຫອຊາວບານປະເມນມນຄາຊບສນທໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍຈາກເຂອນເພອໃຫເຂາເຈາໄດຮບການຊດເຊຍຢາງ

ພຽງພແລະເປນທຳ.- ເຮດວຽກຮວມກບເຈາຂອງໂຄງການເພອແກໄຂບນຫາຄຳຮອງທກຂອງປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບ.

ເພອຕດຕພວພນກບຫອງການຄມຄອງຊບພະຍາກອນແຫງນຳແລະສງແວດລອມໃນນະຄອນຫວງວຽງຈນໃຫເບງເລກໂທລະສບຕດຕໃນໜາສດທາຍຂອງປມຄມແນະນຳເຫມນ.

24

ການສກສາຮຽນຮກຽວກບສດທທຖກຕອງຕາມກດໝາຍເປນສງທສາມາດຊວຍພວກເຮາທງໝດ

ທປະສບບນຫາຜນກະທບຈາກເຂອນ.

ຖາວາທານສນເສຍເຮອນ ທານຈະຕອງໄດຮບການ ທດແທນດວຍເຮອນ

ຖາວາທານສນເສຍຜນລະປກ ທານຈະຕອງໄດຮບການ ທດແທນດວຍເງນສດ

ຖາວາທານສນເສຍການງານ ທານຈະຕອງໄດຮບການຊວຍເຫອຫທລະກດຂອງຕນ ໃຫໄດເລມການງານຫທລະກດນນຄນ

ການສກສາຊມຊນສາມາດຊວຍທານປກປອງສດທຂອງທານໄດ!

ການເຄອນໄຫວຕາງໆທຊມຊນສາມາດປະຕບດຮວມກນໄດ

ເນອງຈາກວາເຂອນຂະໜາດໃຫຍມຜນກະທບຕໝດທກຄນໃນຊມຊນ.ສະນນ,ສງສຳຄນທສດກຄທານຕອງເຮດວຽກຮວມມກນກບປະຊາຊນທກຄນໃນຊມຊນຂອງທານເພອປກປອງສດທ,ຜນປະໂຫຍດແລະຊບພະຍາກອນສວນລວມຂອງຊມຊນ.ເພອຮບປະກນໃຫຕນເອງໄດຮບການປະຕບດຕອບ ແລະ ໄດຮບການຊດເຊຍຢາງເປນທຳນນ, ປະຊາຊນໃນບານສາມາດເຮດວຽກຮວມກນໄດດວຍຫາຍວທທາງທມຄວາມປອດໄພແລະທງຖກຕອງຕາມກດໝາຍອກດວຍ.

ບາງວຽກງານການເຄອນໄຫວທຊມຊນສາມາດເຮດໄດນນອາດຂນກບວາອຳນາດການປກຄອງບານໃຫການສະໜບສະໜນແລະເຫນດເຫນພອມນຳວທການນນຫບ.ບາງທບານອາດຈະມການນຳພາດ,ແຕວທການເຄອນໄຫບາງຢາງນນບານອາດຈະບໃຫການສະໜບສະໜນເພາະວາບານອາດຈະໄດຂຄຳເຫນແລະຂອະນມດຈາກອຳນາດການປກຄອງໃນລະດບສງກວາ.

ສະນນ, ຈດເລມຕນຂອງຊມຊນທຕອງປະຕບດກຄເຮດໃຫທກຄນທໄດຮບຜນກະທບນນເຂາໃຈໄດວາເຂາເຈາກຳລງປະສບບນຫາຫຍງ.ເວາແນວນກໝາຍຄວາມວາຊມຊນຈະຕອງຖາມລດຖະບານຫນກພດທະນາໂຄງການເພອໃຫຮຂມນກຽວກບຜນກະທບທຊາວບານອາດຈະໄດຮບຈາກໂຄງການສາງເຂອນ ແລະ ຖາມເຖງການຍກຍາຍປະຊາຊນທທາງໂຄງການສາງເຂອນໄດສະເໜ. ຈາກນນແລວ ກແລກປຽນ ແລະ ເຜຍແຜຂມນທໄດມາໃຫໝດທກຄນໃນຊມຊນຮ ແລະ ເຂາໃຈຢາງທວເຖງ.ອງການພດທະນາ,ອງການຈດຕງທບແມນຂອງລດຖະບານ ພອມດວຍປະຊາຊນຈາກບານຫຊມຊນອນທປະສບບນຫາຈາກໂຄງການສາງເຂອນທງໝດສາມາດແລກປຽນຂມນຂາວສານກຽວກບເຂອນແລະຜນກະທບຈາກເຂອນ,ແລະພອມໃຈກນຊອກຫາວທທາງອນເໝາະສມເພອປກປອງສດທ ແລະ ປກປກຮກສາຊບພະຍາກອນຂອງຕນເອງ ແລະ ຊມຊນ. ພວກເຮາມປມຄມກຽວກບການຈດຕງເຄອນໄຫຂອງຊມຊນເປນພາສາລາວ.ທານສາມາດຕດຕພວພນເອາໄດຈາກອງການຊດເຊລາວ(ເບງບອນຕດຕພວພນກບອງການຊດເຊຢໜາທ38).

25

ເອກະສານອາງອງດານກດໝາຍກດໝາຍວາດວຍການຮອງທກ ຊງເອນວາ “ກດໝາຍວາດວຍການດຳເນນການຮອງທກ” ໄດອະນຍາດໃຫປະຊາຊນສະເໜຄວາມຄດເຫນຂອງຕນຕລດຖະບານ ແລະ ໄດສະໜບສະໜນໃຫສດແກຊມຊນໃນການດຳເນນການຕາງໆເພອຮຽກຮອງເອາຄວາມເປນທຳມາໃຫແກຕນເອງ. ເພອຢາກສກສາໃຫຮວາກດໝາຍສະບບນສາມາດສະໜບສະໜນຊມຊນເພອຮຽກຮອງເອາຄວາມເປນທຳໃຫຕນເອງໄດແນວໃດແດນນທານສາມາດຕດຕພວພນເອາກດໝາຍວາດວຍການດຳເນນການຮອງທກສະບບພາສາລາວໄດຈາກ:

• ອງການຕວແທນທາງດານກດໝາຍທຫອງການໃຫຄຳປກສາດານກດໝາຍຫຫອງການໃຫຄຳປກສາ ດານກດໝາຍພາກເອກະຊນ• ສະພາທະນາຍຄວາມ(ມຢຂນສນກາງຫຫອງການສະພາທະນາຍຄວາມປະຈຳຢທກໆແຂວງ)• ຜແທນສະພາປະຊາຊນປະຈຳຢແຕລະທອງຖນ• ຫອງການສະພາແຫງຊາດຢໃນແຂວງຂອງທານ• ອງການໄອຍະການສານ• ອງການຈດຕງສາກນແລະທອງຖນທໃຫການສງເສມການພດທະນາ

ກດໝາຍວາດວຍການດຳເນນການຮອງທກໄດລະບໄວວາ ກດໝາຍອນໆຈະຕອງໃຫການປກປອງປະຊາຊນຜທຮຽກຮອງຂຄວາມເປນທຳຈາກລດຖະບານຫຈາກນກພດທະນາໂຄງການ.

ການຂອະນຍາດຈດທະບຽນເພອຈດຕງກມ

ຊມຊນສາມາດຂອະນຍາດຈດທະບຽນເພອຈດຕງສະມາຄມຫກມຜຜະລດຕາງໆເຊນສະມາຄມຫກມຊາວປະມງ,ກມຊາວນາຫ ກມອນໆ ຢາງຖກຕອງຕາມກດໝາຍໄດຈາກທະບວງການປກຄອງ. ການຈດທະບຽນເພອຈດຕງກມ ຫ ສາງຕງສະມາຄມຢາງຖກຕອງຕາມກດໝາຍນນເຮດໃຫລດຖະບານຮບຮການເຄອນໄຫວຽກງານລວມໝຂອງກມ ຫ ຂອງສະມາຄມ. ກມ ຫສະມາຄມຕາງໆສາມາດຂອະນຍາດຈດຕງຂນໄດໃນຂນບານແລະຂນເມອງ.

ກມຊມຊນສາມາດຕາງໜາໃຫແກຊມຊນສະເໜຂຄດເຫນ, ຄວາມຕອງການແລະຜນປະໂຫຍດລວມຂອງຊມຊນໃນເວລາເຈລະຈາກບລດຖະບານຫພະນກງານໂຄງການ.ກມຊມຊນນສາມາດໃຫການສກສາແກຊມຊນແລະສາມາດຊວຍຈດຕງວຽກງານສຳຫວດຊມຊນ(ເບງໜາ28),ແລະສາມາດເຂາຮວມການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມ(ເບງໜາ26),ແລະທງສາມາດຊວຍເຮດໃຫວຽກງານຟນຟການດຳລງຊວດຂອງປະຊາຊນຕອບສະໜອງຕຄວາມຕອງການຂອງປະຊາຊນໄດ (ເບງໜາ35).

ເນອງຈາກວາຂນຕອນການຈດທະບຽນສາງຕງກມ ຫ ສະມາຄມຕາງໆນຳທະບວງການປກຄອງນນຍງຢໃນໄລຍະລເລມໃໝຄເລມແຕປ2009ເປນຕນມາໂດຍອງໃສດຳລດນາຍກລດຖະມນຕວາດວຍການຈດຕງສະມາຄມ.ສະນນ,ລະບຽບການແລະຂນຕອນການຈດທະບຽນສາງຕງສະມາຄມ ຫ ກມຕາງໆນນຈງຍງບຈະແຈງ ແລະ ຊດເຈນດ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ທານສາມາດສະເໜຂອະນຍາດຈດທະບຽນສາງຕງກມ ຫ ສະມາຄມນຳຫອງການສນກາງແນວລາວສາງຊາດ ແລະ ຫອງການຄມຄອງຊບພະຍາກອນແຫງນຳ ແລະ ສງແວດລອມໃນແຂວງຂອງຕນເອງໄດ ຫ ທານອາດສະເໜຂຈດທະບຽນສາງຕງກມ ຫສະໂມສອນນຳເມອງຂອງຕນເອງໄດ.ກມຫສະໂມສອນນແມນລວມເຖງກມຫສະໂມສອນປກປກຮກສາສງແວດລອມຂອງບານແລະຂອງເດກນອຍໃນບານ.

ເພອຢາກຮຂມນເພມເຕມກຽວກບການສາງຕງສະມາຄມ ທານສາມາດຕດຕພວພນກບເຄອຂາຍສະມາຄມຊວຍເຫອສງຄມ(ເບງບອນຕດຕພວພນໄດໃນໜາທ38).

26

ການສາງເຂອນໃນແມນຳຂອງພວກເຮາຈະເຮດໃຫຊວດຂອງພວກເຮາປຽນແປງໄປ

ຕະຫອດການ.ເຮດແນວໃດພວກທານຈະສາມາດຮບປະກນບໃຫພວກເຮາໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍ?

ການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມ

ດຳລດນາຍກລດຖະມນຕສະບບເລກທ 112/ນຍ ວາດວຍການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມໄດກຳນດໄວວາກອນເລມຕນໂຄງການກສາງເຂອນເຈາຂອງໂຄງການຕອງເຮດການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມກອນ. ການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມແມນການສກສາໃຫຮວາໂຄງການຈະມຜນກະທບບດຫຍງແດຕປະຊາຊນ,ສດ,ດນ,ນຳແລະອາກາດໃນເຂດທຈະກສາງໂຄງການນນ. ຈດປະສງຂອງການປະເມນຜນກະທບແມນເພອບອກໃຫຮວາໂຄງການຈະກໃຫເກດຄວາມເສຍຫາຍຫຍງແດແລະສາມາດແກໄຂໄດຄແນວໃດ.

ນອກຈາກນນ, ການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມຍງສກສາໃຫຮວາໂຄງການຈະສາງບນຫາຫຍງແດໃຫແກສງຄມເຊນບນຫາການຍກຍາຍປະຊາຊນແລະຄວາມເສຍຫາຍທຈະເກດຂນກບພນທທຳມາຫາກນຂອງທອງຖນແລະສະຖານທປະຫວດສາດຫສະຖານທສກກາລະບຊາສຳຄນຕາງໆຂອງຊມຊນ.

ຖາຫາກການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມສະແດງໃຫເຫນວາບມວທໃດຈະເຮດໂຄງການໄດ ຖາເຮດໄປກຈະເກດຄວາມເສຍຫາຍຢາງໃຫຍຫລວງ.ສະນນ,ກດໝາຍຂອງລາວຈງລະບໄວວາໂຄງການຈະຕອງຊອກຫາທາງເລອກອນທເໝາະສມກວາ.

ການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມປະກອບດວຍໜາວຽກຕນຕ2ຢາງຄ:

1.ການສກສາຜນກະທບຕໂຄງການທຈະມໃນອະນາຄດແລະບດລາຍງານທອະທບາຍກຽວກບຜນ ກະທບເຫານ. 2.ການຈດຕງກອງປະຊມເປດກວາງມວນຊນເພອໃຫປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການເຂາຮວມ ສະແດງຄວາມຄດເຫນກຽວກບບນຫາຂອງເຂາເຈາແລະເພອຮບປະກນໃຫທກຄນຮບຮວາການປະເມນ ຜນກະທບຕສງແວດລອມທໄດດຳເນນໄປນນມຄວາມລະອຽດ,ຄບຖວນແລະຖກຕອງຕາມຂນຕອນ ທກປະການ.

ມາດຕາ 7: ຂອງດຳລດສະບບນຍງໄດລະບໄວວາ ປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການມສດເຂາຮວມປກສາຫາລກຽວ ກບການຊດເຊຍ,ການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສແລະການປວແປງຊວດການເປນຢຂອງຕນເອງ.

27

• ຄອບຄວຂອງຂອຍຈະໄດຮບຜນກະທບບດແນວໃດແດຈາກໂຄງການສາງເຂອນ?• ບານຂອງຂອຍຈະໄດຮບຜນກະທບບດແນວໃດແດຈາກໂຄງການສາງເຂອນ?• ເຂອນຈະເຮດໃຫນຳກນນຳໃຊຂອງພວກເຮາເສຍຫາຍບ? ຖາເປນແນວນນ,

ພວກທານຈະຊວຍເຫອພວກເຮາໃຫມນຳກນນຳໃຊພຽງພຄເກາໄດຄແນວໃດ?• ເມອການກສາງເຂອນສຳເລດແລວ, ເຂອນຈະບເຮດໃຫຈານວນປາທພວກ

ເຮາເຄຍຫາໄດຫດລງບ? ຖາເປນເຊນນນ, ພວກທານຈະຊດເຊຍຜນເສຍຫາຍໃນການຫາປາແກພວກເຮາແນວໃດ?

• ໃນຍາມແລງ, ພວກເຮາຍງຈະສາມາດເຮດສວນປກພດຢແຄມນຳຕໄປໄດຄເກາບ?ຖາບໄດ,ພວກທານຈະຊດເຊຍຜນເສຍຫາຍໃຫແກພວກເຮາແນວໃດ?

• ພວກທານຈະຊດເຊຍໃຫແກປະຊາຊນຜທສນເສຍດນຂອງເຂາເຈາດວຍຮບການໃດ? ສຳລບຜທສນເສຍຕນໄມໃຫໝາກ ຫ ສດລຽງເດ ພວກທານຈະຊດເຊຍໃຫແກເຂາເຈາຄແນວໃດ?

• ຂອຍຈຳເປນຈະຕອງຍາຍເຮອນຂອງຂອຍບ? ຖາເປນເຊນນນ, ພວກທານຈະປກເຮອນໃໝໃຫຂອຍບຫໃຫຂອຍເປນຜຍາຍເອາເອງບ?

• ຖາຂອຍສນເສຍທດນຍອນເຂອນ ພວກທານຈະເອາທດນຕອນໃໝໃຫຂອຍບ?ດນຕອນໃໝທຈະໄດຈາກພວກທານນນກວາງຫາຍປານໃດ? ດນຕອນໃໝນນສາມາດປກຝງໄດດຄເກາບ?ຂອຍຈະໄດກຳມະສດໃນດນຕອນໃໝນນຫບ?

• ບານໃໝຫ ເຮອນຫງໃໝບອນທຂອຍຈະຍາຍໄປຢນນຕງຢໃສ? ໃຫຂອຍໄປເບງໄດບ?

• ຖາວາມຄວາມຈຳເປນທພວກເຮາຕອງຍາຍໄປຢບອນໃໝຍອນເຂອນ ພວກທານຈະໃຫການຊວຍເຫອດານອາຫານແລະເຂາກນແກພວກເຮາຄແນວໃດ?

• ພວກທານຈະຊວຍເຫອດານການທຳມາຫາກນແກພວກເຮາຄແນວໃດ?

ຄຳຖາມທຄວນຖາມໃນກອງປະຊມເປດກວາງມວນຊນ

ອງຕາມກດໝາຍລາວ, ຂະນະທມການປະເມນຜນກະທບຕສງແວດລອມນນ ເຈາຂອງໂຄງການຕອງເປດກອງປະຊມຂນກບຊມຊນທໄດຮບຜນກະທບເພອເຜຍແຜຂມນກຽວກບເຂອນແລະຕອງອະນຍາດໃຫປະຊາຊນຊກຖາມບນຫາຂຂອງໃຈຂອງເຂາເຈາ.ສະນນ, ມນເປນໂອກາດດສຳລບຊມຊນ ແລະ ປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການຕອງເຂາຮວມກອງປະຊມດງກາວນ.ເວລາທານເຂາຮວມກອງປະຊມທານຈະມໂອກາດຖາມບນຫາຂຂອງໃຈຕາງໆທທານແລະຊມຊນຂອງທານມແລະທງຍງເຮດໃຫທານຮກຽວກບບນຫາຂອງໂຄງການດຂນ.ຄຳຖາມສຳຄນຕນຕທທານຄວນຖາມໃນກອງປະຊມມດງຕໄປນ:

28

ການສຳຫວດພນທໂດຍຊມຊນເອງການສຳຫວດພນທໂດຍຊມຊນເອງນມຄວາມໝາຍສຳຄນເພາະວາມນຊວຍເກບກຳ ແລະບກທກຂມນກຽວກບຊບພະຍາກອນຕາງໆທທານໄດສາງສາ,ນຳໃຊ, ໃຊແນວໃດ, ເພອຫຍງແລະຄນຄາຂອງຊບພະຍາກອນເຫານນມຕຊວດຂອງທານຄແນວໃດກອນການກສາງເຂອນ. ຜນການສຳຫວດນຈະເປນສງພສດ ແລະ ຢງຢນເພອໃຫທານໄດຮບການຊດເຊຍຢາງເໝາະສມແລະເປນທຳຈາກໂຄງການ.ສະນນ,ຈຳເປນຕອງເກບກຳຂມນຕາງໆກຽວກບການຫາປາ, ຮວສວນພດຜກ, ເຄອງປາຂອງດງຈາກປາໄມ, ຕນໄມທເປນຢາ ແລະ ພດພນທນຍາຫານຕາງໆທເກດຕາມແຄມນຳທທານເຄຍເກບມາກນເປນອາຫານປະຈຳວນ. ຂມນຕາງໆເຫານສາມາດນຳມາພສດ ແລະ ຢງຢນໃຫເຫນວາແມນຳລຳເຊແລະປາໄມໃນເຂດພນທຂອງທານມຄວາມສຳຄນຕຊວດແລະການດຳລງຊວດຂອງທານ. ຂມນເຫານຍງມປະໂຫຍດຫາຍໂດຍສະເພາະໃນເວລາບມເອກະສານບນທກຊບສນເປນລາຍລກອກສອນໄວ.ນອກຈາກນນ,ຂມນເຫານກຍງມປະໂຫຍດໃນເວລາທດນ ແລະຊບພະຍາກອນອນໆເປນຂອງສວນລວມຫເປນຊບພະຍາກອນຂອງຊມຊນ.

ຈະເຮດການສຳຫວດພນທດວຍຕນເອງແນວໃດບາດກາວທ 1: ຈດຕງກອງປະຊມປກສາຫາລກບໝດທກຄນທສນໃຈເຂາຮວມການສຳຫວດ ແລະ ພອມກນນນກໃຫເຊອເຊນເອາຊາວບານຈາກບານທໄດຮບຜນກະທບຄກນເຂາຮວມນຳຫາຍຄນເທາໃດຍງດ. ໃຫຍກບນຫາແມນຳ, ປາໄມ, ຫວຍໜອງຄອງບງ ຕະຫອດຮອດພນທດນທາມຕາງໆທມຄວາມສຳຄນ ແລະ ຈຳເປນຕການດຳລງຊວດຂອງທານຂນມາປກສາຫາລກນ ແລະ ສດທາຍກໃຫຕກລງເປນເອກະພາບກນວາຈະສຳຫວດອນໃດແດ.

ບາດກາວທ 2: ໃຫແບງກນອອກເປນກມເພອເຮດການສຳຫວດສງທໄດຕກລງກນໃນກອງປະຊມນນ. ໃນກມສຳຫວດນຄວນໃຫມຄນຜທຮຈກສະພາບພນທໆຈະສຳຫວດນນດ ແລະ ຢາລມໃຫເອາແມຍງເຂາມາຮວມໃນກມສຳຫວດນຳ. ຕວຢາງວາຜໃດຮຈກ ແລະ ຊຳນານກຽວກບການຫາປາກຄວນໃຫໄປສຳຫວດກຽວກບປາ ແລະ ເຂດຫາປາ,ຫຊາວສວນກຄວນໃຫສຳຫວດກຽວກບສວນຕາມແຄມແມນຳດງນເປນຕນ.

ບາດກາວທ3:ໃຫຕດສນໃຈແລະຕກລງກນວາຈະເຮດການສຳຫວດດວຍວທໃດ.ຂແນະນຳບາງຢາງເພອເປນແນວຄວາມຄດໃຫແກພວກທານເພອເຮດການສຳຫວດມຄດງນ:

ສຳຫວດກຽວກບການປະມງ:ໃຫຈດແບງແມນຳ,ຫວຍໜອງຄອງບງແລະພນທດນທາມອອກເປນເຂດ.ຈາກນນກມອບໝາຍໃຫກມຄນຫາປາໄປສຳຫວດບອນຫາປາແລະປາໃນແຕລະເຂດ.ການສຳຫວດນແມນໃຫຈດແຈງເອາເຄອງມຫາປາລງໄປຫາປາຕວຈງໃນແຕລະເຂດທກາວມານນ.ໃນແຕລະເຂດຫວງນຳນນກມສາມາດຫາປາໄດຈກໂຕ, ຈກຊະນດ, ລວມນຳໜກເທາໃດ ແລະ ໃຊເວລາຫາດນປານໃດຈງໄດປາໃນຈຳນວນເທານນ. ທງໝດນແມນໃຫກມຫາປາຈດບນທກໄວຄກແນ.ຖາຂາຍປາກໃຫຈດແລະບນທກຈຳນວນເງນທໄດຈາກການຂາຍປານນໄວ.ຍອນວາການຫາປາໃນແຕລະດການນນໄດໜອຍຫາຍບຄກນ.ສະນນ,ຈງຈຳເປນຕອງເຮດການສຳຫວດໃນແຕລະລະດຫາປາໃນຮອບປໜງແລະບນທກໄວຄກແນ.

ການສຳຫວດສວນແຄມນຳ: ໃຫຈດແບງແມນຳອອກເປນເຂດ. ຈາກນນກໃຫກມສຳຫວດຍາງເລາະລຽບຕາມແຄມນຳແຕລະເຂດ, ໃຫວດແທກ ແລະບນທກເອາເນອທສວນແຄມນຳແຕລະຕອນ,ປະເພດເຄອງປກຂອງຝງໃນສວນແຕລະແຫງພອມດວຍຊເຈາຂອງສວນແລະການນຳໃຊຜນຜະລດຈາກສວນ(ເອາໄວກນ,ຂາຍ,ແລກປຽນຫ ແບງປນກນກນບ?). ຖາວານຳໄປຂາຍຢຕະຫລາດກໃຫບນທກຈຳນວນເງນທຂາຍໄດມານນຫາຍປານໃດ.ພອມກນນນກໃຫບນທກວາເຈາຂອງສວນແຄມນຳແຕລະຕອນນນໃນຮອບໜງປໄດປກຫຍງແດແລະປກຈກເທອ.

29

ການສຳຫວດປາໄມ:ໃຫຈດແບງປາໄມອອກເປນເຂດ.ໃນແຕລະເຂດໃຫຈດບນທກເອາຊະນດໄມຕາງໆແລະຊະນດເຄອງປາຂອງດງໃນປາໄມແຕລະເຂດວາມຫຍງແດ. ໃນແຕລະເດອນຊາວບານໄດນຳໃຊໄມ ແລະ ເກບເຄອງປາຂອງດງຊະນດຕາງໆໃນແຕລະເຂດໄດຫາຍປານໃດແລະເອາໄປໃຊເຮດຫຍງ.ຖາເອາໄປຂາຍກໃຫບນທກຈຳນວນເງນທແຕລະຄນຂາຍໄດຫາຍປານໃດໃນແຕລະເດອນ.

30

ເບງ ຄ ວາ ຈະ ມເງນ ຫວງ ຫາຍ ແຕມນ ກບ ສາມາດທ ຈະ ນຳ ມາ ທດ ແທນ ສມ ກບ ຄ ນຄາຂອງ ດນ ທ ໄດ ສນ ເສຍ ໄປ!

ສດທຂອງທານທຈະໄດຮບການຊດເຊຍແລະການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສຢາງເປນທຳ

ດຳລດນາຍກລດຖະມນຕວາດວຍການຊດເຊຍແລະການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສຈາກໂຄງການພດທະນາແລະຂກຳນດກຽວກບການຈດຕງປະຕບດດຳລດເລກທ192/ນຍ,ໄດປກປອງສດທຂອງປະຊາຊນຜທຈະຖກຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສໃໝ.ອງຕາມດຳລດ ແລະ ຂກຳນດດງກາວ, ເຈາຂອງໂຄງການຕອງຊດເຊຍແກປະຊາຊນທກຄນທໄດຮບຜນກະທບ ແລະ ສນເສຍຊບສນຂອງຕນເອງຍອນໂຄງການເຊນ:ການຊດເຊຍສຳລບບານເຮອນຫສງກສາງ,ຜນລະປກ,ຕນໄມແລະຊບສນອນໆລວມທງດນຂອງປະຊາຊນທໄດສນເສຍໄປ.ນອກຈາກນນ,ດຳລດແລະຂກຳນດດງກາວກຍງໄດປກປອງສດທອນໆຫາຍດານຂອງປະຊາຊນ.ການສນເສຍສງຕາງໆທຖວາສຳຄນທສດທໂຄງການຈະຕອງໃຫການຊດເຊຍມຄ:

ຖາວາທດນ,ຜນລະປກຫຊບສນໄດຮບຜນກະທບໃນໄລຍະສນຈາກໂຄງການ:

ໂຄງການຕອງຈາຍຄາລາຍໄດທທານໄດສນເສຍໄປແລະຕອງປວແປງຫ ໃຊແທນຄນຊບສນຕາງໆຂອງທານທໂຄງການເຮດໃຫເກດຄວາມເສຍຫາຍນນໃຫກບຄນສສະພາບເດມຄເກາ. ພອມກນນນ, ໂຄງການກຕອງຊດເຊຍຄາເສຍຫາຍທງໝດທເກດຂນກບທດນຫຊບສນຂອງທານ.

ຖາຫາກທານເສຍທດນກະສກຳຍອນໂຄງການ:

ອງຕາມລະບຽບການທເອນວາ “ດນແທນດນ,” ໂຄງການຈະຕອງເອາດນກະສກຳບອນໃໝຢໃນສະພາບດຄເກາ ແທນດນກະສກຳທທານໄດເສຍໄປຍອນໂຄງການ. ຖາວາໂຄງການບສາມາດຫາດນກະສກຳບອນໃໝມາແທນທານໄດ, ໂຄງການກຕອງຈາຍເງນພຽງພໃຫແກທານເພອໄປຊດນກະສກຳບອນໃໝໃຫໄດຕາມເນອທ ແລະ ຄສະພາບດນກະສກຳບອນເກາທທານໄດສນເສຍໄປ. ຖາວາດນຂອງທານເສຍຫາຍໄປແຕສວນໃດສວນໜງ ແລະ ສວນທຍງເຫອບໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍແຕກບສາມາດນຳໃຊໄດຄເກາ ໂຄງການຕອງຊອກຫາດນຕອນໃໝທມເນອທ ແລະ ມຄວາມອດມສມບນຄກບດນຕອນເກາຂອງທານ(ນບທງສວນທເສຍຫາຍແລະສວນທນຳໃຊບໄດ)ມາແທນຄນໃຫແກທານ.ຄາໃຊຈາຍທງໝດລວມທງຄາພາສ,ຄາອາກອນຫຄາໃຊຈາຍອນໆທກຽວຂອງກບດນທໂຄງການນຳມາໃຊແທນຄນໃຫແກທານນນ,ໂຄງການຕອງເປນຜຮບຜດຊອບທງໝດ.

31

ຖາຫາກທານສນເສຍເຮອນຊານຫທລະກດຂອງທານ:

ອງຕາມກດໝາຍຂອງລາວ, ໂຄງການຕອງປກສາງເຮອນໃຫແກປະຊາຊນທກຄນທສນເສຍເຮອນຊານ ຫ ຕອງໄດຍກຍາຍໄປຕງຖນຖານຢບອນໃໝ. ຖາວາເຮອນ ຫ ທລະກດຂອງທານຖກທຳລາຍ ຫ ໄດຮບຜນເສຍຫາຍຮາຍແຮງ, ເຈາຂອງໂຄງການຕອງຈາຍຄາເຮອນ ຫ ທລະກດທຖກທຳລາຍ ຫ ໄດຮບຜນເສຍຫາຍຮາຍແຮງນນໃຫແກທານ. ຖາວາທານເປນເຈາຂອງທດນຊງເປນທຕງຂອງເຮອນ ຫ ທຕງທລະກດຂອງທານ, ເຈາຂອງໂຄງການຕອງເອາດນບອນໃໝທມເນອທ ແລະ ສະພາບເງອນໄຂທສາມາດປກເຮອນແລະດຳເນນທລະກດໄດຄແຕກອນແທນໃຫແກທານພອມທງຈາຍຄາພາສ,ອາກອນຫຄາໃຊຈາຍອນໆທງໝດທກຽວຂອງກບດນ. ນອກຈາກນນ, ເຈາຂອງໂຄງການກຕອງຈາຍຄາຊດເຊຍສຳລບການສນເສຍສງກສາງ ແລະລາຍໄດທງໝດໃຫແກທານ. ຄນນະພາບຂອງໄມປກເຮອນຫງໃໝກຕອງໃຫຄກບຄນນະພາບໄມເຮອນເກາຂອງທານທໄດສນເສຍໄປນນ.

ຖາຫາກທານສນເສຍຜນລະປກ,ຕນໄມໃຊສອຍສຳລບປກສາງຫຕນໄມໃຫໝາກ:

ໂຄງການຕອງຈາຍຄາຊດເຊຍແກຄວາມເສຍຫາຍສຳລບຜນລະປກຂອງທານຕາມລາຄາຊຂາຍກນໃນຕະຫລາດປະຈບນ.ຖາວາຕນໄມໃຊສອຍສຳລບການປກສາງຂອງທານຖກທຳລາຍຍອນໂຄງການ, ໂຄງການກຕອງຈາຍແກຄາເສຍຫາຍລາຍໄດໃຫແກທານພອມທງຊອກຫາດນຕອນໃໝທມເງອນໄຂ ແລະ ຄນນະພາບດຄເກາເພອປກຕນໄມໃຊສອຍສຳລບປກສາງໃຫແກທານ.ຄຽງຄກນນນ, ເຈາຂອງໂຄງການກຕອງຈາຍຊດເຊຍລາຍໄດທທານເສຍໄປແລະທງຈາຍຄາບກເບກແລະສບຊາວທດນເຮດສວນປກຕນໄມໃຫແກທານທງໝດ.ຖາວາທານສນເສຍພດຜນຫຕນໄມໃຫໝາກ,ໂຄງການກຕອງຈາຍຄາຊດເຊຍເປນເງນພຽງພກບມນຄາຂອງຜນລະປກທງໝດ ແລະ ເອາມນຄາຜນລະປກທງໝດປະຈຳປມາຄນໃຫຈຳນວນປທຄາດວາຕນໄມເຫານນຍງສາມາດໃຫໝາກຜນຕໄປໄດ. ດງນນ, ເຈາຂອງໂຄງການຕອງຈາຍຄາຊດເຊຍຕນໄມໃຫໝາກທທານໄດສນເສຍໄປນນໃຫແກທານຈນຄບອາຍທຕນໄມເຫານນສາມາດໃຫໝາກຜນໄດ.ຖາຫາກທານສນເສຍສງກສາງໃນຊມຊນຂອງຕນ:

ສງກສາງຂອງຊມຊນໃນນໝາຍເຖງຄອງຊນລະທານ,ນຳປະປາ,ລະບບຄອງລະບາຍນຳ,ໂຮງຮຽນ,ວດວາອາຮາມທເປນບອນສກກາລະບຊາ ແລະ ສງກສາງຕາງໆລວມທງຕະຫາດ ແລະ ສາລາຊມຊນ. ຖາວາສງກສາງໃດໜງທກາວມານໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍຫຖກທຳລາຍເຈາຂອງໂຄງການຕອງກສາງແທນໃຫຢໃນສະພາບດຄແຕກອນ.

ຖາຫາກທານບມໜງສກຳມະສດທດນຫກຳມະສດຊບສນ:ຖາຫາກທານບມໜງສກຳມະສດທດນ ຫ ກຳມະສດຊບສນຖກຕອງຕາມກດໝາຍກຕາມ, ເຈາຂອງໂຄງການກຕອງໄດຈາຍຄາຊດເຊຍເຕມສວນສຳລບສດທການນຳໃຊທດນ ຫ ຊບສນອນໆທໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍຈາກໂຄງການໃຫແກທານຄກນ.ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ຖາທານບມໜງສຢງຢນກຳມະສດ ຫ ຫກຖານອາງອງການເປນເຈາຂອງທດນ ຫ ຊບສນທໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍນນ ມນເປນການຍາກທຈະຮຽກທວງເອາຄາຊດເຊຍຈາກເຈາຂອງໂຄງການ. ສະນນ, ກອນການກສາງເຂອນທານຕອງເຮດບນທກລາຍການຊບສນແລະສງຂອງທງໝດທທານມຫໄດນຳໃຊມາ,ໃນນນກແມນລວມທງທດນ,ຕນໄມໃຫໝາກແລະ ສດລຽງຂອງທານ. ການສາງບດບນທກຊບສນຕາງໆທກາວມານມຄວາມສຳຄນຫາຍເພອທານຈະໄດນຳເອາໄປເປນຫກຖານຢງຢນກບເຈາຂອງໂຄງການໃຫຊດເຊຍຄາເສຍຫາຍແກທານດວຍຄວາມເປນທຳ.

32

ສງທທານເຄຍຊມໃຊມາຕະຫອດຊວດຂອງທານເຊນວາຊບພະຍາກອນປາໄມນນເປນສງທບສາມາດຈະຊອກຫາມາປຽນແທນງາຍໆໄດ.

ຂ ແຕວາ ພວກເຮາ ຢາກ ໄດ ຫຍງຈາກ ປາ ໄມ ພວກ ເຮາກ ສາມາດຊອກ ຫາ ເອາ ໄດ ທກ ເວລາຕາມ ຄວາມ ຕອງການ

ຂອງ ພວກເຮາ!

ພວກ ເຮາ ຕອງການສະ ເໜ ເລອງ ນ

ກບ ລດຖະບານ.

ອອກໄປ

ຈາກບອນນ!

ຖາວາສະຖານທຫາປາຫທດນສວນລວມຂອງຊມຊນພວກທານໄດຮບຄວາມເສຍຫາຍຫພວກທານບສາມາດນຳໃຊໄດຄເກາ:

ເຈາຂອງໂຄງການຕອງຈາຍຄາຊດເຊຍຕຄວາມເສຍຫາຍໃຫແກພວກທານດວຍເງນສດ.ນອກນນ,ໂຄງການກຕອງຈາຍເງນສດແລະ ອປະກອນ ພອມທງຈດຕງການຝກອບຮມໃຫແກພວກທານເພອຊວຍເຫອປວແປງຊວດການເປນຢຂອງພວກທານໃຫສາມາດກບຄນສສະພາບປກກະຕຄກນກບແຕຕອນບທນມໂຄງການ.

ກດໝາຍລາວສະບບເລກທ 2432, ຂກຳນດວາດວຍການຈດຕງປະຕບດດຳລດນາຍກລດຖະມນຕສະບບເລກທ 192/ນຍວາດວຍການຊດເຊຍ ແລະ ການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສໃຫແກປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການພດທະນາໄດກຳນດເອາໄວວາ:ປະຊາຊນທໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການທເຄຍທຳມາຫາກນແລະເຄຍມລາຍໄດຈາກແຫງຊບພະຍາກອນທຳມະຊາດ ເຊນຈາກການລາສດ, ການເກບເຄອງປາຂອງດງ, ການຫາປາ ແລະ ອນໆ ລວນແລວແຕມສດທທຈະໄດຮບການຊດເຊຍຈາກເຈາຂອງໂຄງການດວຍເງນສດ ຫ ດວຍການຊວຍເຫອຈດຫາວທການທຳມາຫາກນແບບໃໝເພອປບປງລາຍໄດໃຫແກຄວເຮອນແລະຊວດການເປນຢຂອງເຂາເຈາໃຫດຂນຫຢາງໜອຍສດກແມນເຮດໃຫລະດບຊວດການເປນຢຂອງຜໄດຮບຜນກະທບຄນສສະພາບປກກະຕຄກບເວລາກອນມໂຄງການ.

ຖາວາໂຄງການໃຫທານຍກຍາຍ,

ຖາວາໂຄງການໃຫທານຍກຍາຍ, ດນທໂຄງການນຳມາໃຊທດແທນແກທານນນຕອງໃຫຢໃກກບດນທທານໄດສນເສຍໄປເທາໃດຍງດ ຫ ຖາຫາກຢໄກຈາກບອນເກາກຕອງເປນດນເໝາະສມ ແລະ ສາມາດຮບເອາໄດ. ສງສຳຄນ, ດນຕອນໃໝທເຈາຂອງໂຄງການນຳມາທດແທນໃຫທານນນຕອງມໜງສກຳມະສດອອກໃຫທານໂດຍທທານບຕອງໄດຈາຍຫຍງ. ເຂດທຕງບານຍກຍາຍໃໝທງໝດຕອງມແຫງນຳກນນຳໃຊ,ມລະບບອະນາໄມ,ຄອງລະບາຍນຳໂສໂຄກ,ຖະໜນຫນທາງ,ໄຟຟາ,ໂຮງຮຽນ,

33

ຖາວາມບນຫາຂຂດແຍງເກດຂນລະຫວາງປະຊາຊນທຍກຍາຍເຂາມາຢໃໝກບປະຊາຊນທອາໄສຢໃນບານນນມາກອນແລວທງສອງຝາຍກຄວນຈະຮວມກນແກໄຂບນຫານນໂດຍສນຕວທ.

ໂຮງໝ ແລະ ສະຖານທສກກາລະບຊາທາງສາດສະໜາຢາງຄບຖວນເຈາຂອງໂຄງການຈະຕອງຈດຫາສງອຳນວຍຄວາມສະດວກທງໝດເຫານໃຫຄບຖວນກອນທຈະຍກຍາຍເອາຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການເຂາໄປຢ.

ເຂດທຕງຖນຖານໃໝສຳລບຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການຕອງເປນເຂດທມເງອນໄຂສະດວກໃຫແກການເຮດທລະກດ ແລະການພດທະນາຊວດການເປນຢຂອງເຂາເຈາ. ເຂດທຕງບານໃໝໃນຊນນະບດກຕອງມເນອທດນ ພຽງພເພອເກບຮກສາຜນຜະລດກະສກຳ,ເພອສດລຽງແລະເຮດສວນຄວ.

ຖາວາການຍກຍາຍຫາກເຮດໃຫທານບມບອນທຳມາຫາກນສຳລບຊມຊນຂອງທານເຊນວາປາໄມຫບອນຫາປາ:

ເຂດທດນບອນທທານຈະຍກຍາຍໄປຕງຖນຖານໃໝນນຕອງມປາໄມ, ທງຫຍາ ແລະ ສະຖານທລຽງສດ ແລະ ຊບພະຍາກອນສວນລວມອນໆທມເງອນໄຂໃຫທານສາມາດທຳມາຫາກນໄດ.

ຖາວາເຈາຂອງໂຄງການຍາຍເອາຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການມາຢຮວມໃນບານຂອງທານ:

ແນນອນວາຖາມຄນຈາກບານອນຍກຍາຍເຂາມາຢໃນບານຂອງທານ,ທານກອາດຈະໄດຮບຄວາມຫຍງຍາກ.ສະນນ,ເຈາຂອງໂຄງການກຕອງຮບຜດຊອບໃຫການຊວຍເຫອແລະ ໃຫຄາຊດເຊຍແກທານຄກນກບຄນອນໆທໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການເພອໃຫທານທເປນເຈາຂອງບານມາແຕກອນນນມໂອກາດແລະ ເງອນໄຂພຽງພໃນການຊມໃຊດນ,ປາໄມ,ນຳຕະຫອດຮອດຊບພະຍາກອນທຳມະຊາດອນໆຄກນກບຕອນບທນມຜຍກຍາຍມາຢຮວມນຳ. ນອກຈາກນນ, ເຈາຂອງໂຄງການຕອງເປນຜຮບຜດຊອບຊວຍເຫອແກໄຂບນຫາຂຂດແຍງທງໝດທອາດຈະເກດຂນພາຍໃນບານ.

34

ການໃຫຄວາມຊວຍເຫອໃນໄລຍະຍກຍາຍແລະໄລຍະຂາມຜານ

ດຳລດນາຍກລດຖະມນຕວາດວຍການຊດເຊຍ ແລະ ການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສໃໝຂອງໂຄງການພດທະນາສະບບເລກທ192/ນຍ,ມາດຕາ7ໄດກຳນດເອາໄວວາ:

- ການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສໃໝໃຫແກປະຊາຊນຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການຕອງໃຫສຳເລດ ກອນການລງມກສາງເຂອນຢາງຕາສດໜງເດອນ.- ການກສາງແລະພດທະນາບານໃໝບອນທໂຄງການຈະຍກຍາຍເອາທານເຂາໄປຢນນກຕອງໃຫ ສຳເລດກອນທທານຈະເຂາໄປຢ.- ໄລຍະຂາມຜານໃນລະຫວາງທທານຍກຍາຍເຂາໄປຢບອນໃໝ(ໝາຍເຖງໄລຍະເວລາສຳລບການປບ ຕວຂອງທານໃຫລງເຄຍກບຊວດໃໝແລະຟນຟການດຳລງຊວດຂອງທານໃຫກບຄນສສະພາບປກ ກະຕຄແຕກອນ)ຕອງເປນໄລຍະເວລາສນເທາໃດຍງດ.

ໃນໄລຍະຂາມຜານໃນການຕງຖນຖານໃໝຂອງຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການນນ,ເຈາຂອງໂຄງການຕອງ:

- ຊວຍເຫອແລະໃຫເງນສະໜບສະໜນການຍກຍາຍທານໄປຢບອນໃໝ.- ໃຫອາຫານຫເງນເພອຊອາຫານແກຜຍກຍາຍຈນກວາການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສຈະສຳເລດລງ.- ໃຫການຊວຍເຫອພດທະນາເຂດທຕງຖນຖານໃໝຈນກວາທານຈະສາມາດປບປງຊວດການເປນ ຢຂອງທານໃຫກບຄນສສະພາບປກກະຕດຄແຕກອນ.

35

ໜອງປາໜອງນແມນເຈາຂອງໂຄງການເຂອນເປນຜສາງໃຫແກພວກເຮາ,ແຕພວກເຮາບມເງນໄປຊລກປາມາລຽງໃນ

ໜອງນ!

ບນຫາຂອງໂຄງການຟນຟຊວດການເປນຢການທລດຖະບານລາວມນະໂຍບາຍແລະໂຄງການຊວຍເຫອຟນຟຊວດການເປນຢຂອງປະຊາຊນທກຄນທໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການສາງເຂອນນນຖວາເປນແນວທາງທດ, ຖກຕອງ ແລະ ເປນທຳທສດແລວ. ແຕເຖງຢາງໃດກຕາມ, ການປວແປງຊວດການເປນຢຂອງປະຊາຊນທໄດຮບຜນກະທບຈາກເຂອນເພອໃຫກບຄນສສະພາບປກກະຕດໄດນນເປນສງທບສາມາດເຮດໄດໂດຍງາຍດາຍ.

ຕວຢາງວາ, ການເຮດໜອງປາເພອລຽງປາໃນລາວເປນສງທສາມາດເຮດໄດບຍາກ. ແຕຈະໃຫສຳເລດຜນໄດດນນ,ສງສຳຄນກຕອງໃຫການຝກອບຮມດານການຄມຄອງໜອງປາຫາຍຫບຫາຍຕາວໃຫແກຜລຽງປາ,ການຂດໜອງປາກຕອງໃຫຖກຕາມຫກວທ ແລະ ຕອງມລກປາ ແລະ ອາຫານເກອປາອກດວຍ. ການທຳມາຫາກນດວຍການລຽງປານນມຄວາມແຕກຕາງກນຫາຍກບການຫາປາກນຈາກແມນຳຫຫວຍໜອງຄອງບງຕາມທຳມະຊາດຍອນວາການລຽງປານນທານຈະຕອງໄດຊລກປາ ແລະ ອາຫານເກອປາ. ຢໃນຫາຍທອງຖນຂອງລາວ, ພວກເຮາຍງຊອກຫາຊລກປາມາລຽງບໄດງາຍໆ. ນອກຈາກຈະມໜອງປາ, ມລກປາ, ມອາຫານໃຫປາກນແລວ ໃນຍາມຝນທານກຍງຕອງປກປກຮກສາປາບໃຫມນບນໜຈາກໜອງຂອງທານ. ຖາວາຜສາງເຂອນຕກລງຂດໜອງປາໃຫທານໃນເຂດທຢອາໄສໃໝ ທານກຕອງສະເໜໃຫເຈາຂອງເຂອນຈດຕງການຝກອບຮມການຄມຄອງແລະພດທະນາໜອງປາໃຫແກທານ.ນອກຈາກນນ,ທານຍງຕອງສະເໜໃຫເຈາຂອງເຂອນຊລກປາແລະອາຫານເກອປາໃຫແກທານໄປຈນກວາວາທານຈະສາມາດຫາປາທຳມະຊາດໄດຄເກາ.

ການເຮດນາແຊງຢໃນລາວຍງມຄວາມຫຍງຍາກຢຍອນວາທານຕອງໄດຈາຍເງນຈຳນວນຫວງຫາຍເພອຊແນວພນເຂາ, ຊປຍ, ຈາຍຄາຈກດດນຳເຂາໃສນາ, ຄາສອມແປງ ແລະ ບຳລງຮກສາເຄອງຈກດດນຳ. ຜສາງເຂອນອາດຈະສະເໜໃຫປະຊາຊນຫນໄປປກພດເສດຖະກດແທນການປກເຂາໃນລະດແລງເພອຂາຍຜນຜະລດໃນຕະຫາດ. ຖາວາຜສາງເຂອນຫາກສະເໜໃຫທານປກພດຊະນດນ ທານກຕອງໃຫມຄວາມໝນໃຈວາທານມບອນທຈະສາມາດຂາຍພດຜນນນໄດ. ພອມກນນນກຕອງໃຫຜກສາງເຂອນຊວຍຈາຍຄາດດນຳເຂາໃສນາ ແລະ ຄາຝນຄາປຍໃຫແກທານ.

36

ຖາຫາກທານມບນຫາຮອງທກ

ໃນໄລຍະການກສາງໂຄງການ ແລະ ການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສນນ ໂຄງການຕອງເປດໂອກາດໃຫແກທານສະເໜບນຫາຂຂອງໃຈຕາງໆທທານມແລະໂຄງການຕອງເປນຜແກໄຂບນຫາທງໝດເຫານນໃຫແກທານ.ເຈາຂອງໂຄງການຕອງເຮດບດບນທກທກຂຂອງໃຈແລະຄຳຮອງທກຂອງທານເປນລາຍລກອກສອນ.

ທກໆເມອງທໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການຕອງຈດຕງກມປະຊາຊນຂນມາເພອແກໄຂບນຫາຂອງປະຊາຊນ. ກມຕາງໆເຫານເອນວາຄະນະກຳມະການແກໄຂການຮອງທກຂອງປະຊາຊນຜທໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການ.ຄະນະກຳມະການແຕລະຄະນະຕອງປະກອບດວຍບກຄນດງຕໄປນ:

• ຜຕາງໜາລດຖະບານຂນທອງຖນ(ຈາກເມອງແລະ/ຫແຂວງ)• ນາຍບານ• ຜຕາງໜາຄວເຮອນທໄດຮບຜນກະທບ(ບແມນນາຍບານ)• ແນວໂຮມບານຫຜຕາງໜາອງການຈດຕງມະຫາຊນຂນທອງຖນ• ຜຕາງໜາເຈາຂອງໂຄງການ

ຖາວາຄຳຮອງທກຂອງທານບໄດຮບການແກໄຂຈາກໂຄງການພາຍໃນ 15 ມ ນບຕງແຕມຍນຄຳຮອງທກເປນຕນໄປ ຫ ຖາຫາກວາທານບເຫນດກບສງທເຈາຂອງໂຄງການຕກລງຕອບສະໜອງໃຫແກທານ, ທານກສາມາດຍນຄຳຮອງທກຂອງຕນໄປຫາຫອງການໃຫຍຂອງເຈາຂອງໂຄງການແລະຫອງການຄມຄອງຊບພະຍາກອນແຫງນຳແລະສງແວດລອມໃນຂນເມອງຫແຂວງຂອງຕນຫບກຍນໄປຫາຫອງການຂນສນກາງໄດ.

ຖາວາທານຍນຄຳຮອງທກໄປຫາຫອງການດງກາວຕາມລຳດບແຕບໄດຮບຄຳຕອບຫບໄດຮບການແກໄຂພາຍໃນ20ມ,ທານສາມາດນຳເອາຄຳຮອງທກຂອງຕນຍນຕສານທຮບຜດຊອບທາງດານກດໝາຍ.

ການຍນຄຳຮອງທກຂອງທານຕເຈາຂອງໂຄງການຫຕສານນນທານບຕອງເສຍຄາໃຊຈາຍໃດໆ.

ນອກຈາກນນ, ທານຍງສາມາດໃຊໂທລະສບສາທາລະນະໂທເຂາໄປຫາສະພາແຫງຊາດເພອສະເໜຄຳຮອງທກກຽວກບການສຳປະທານທດນໃນເຂດຂອງຕນ. ບກຄນໃດກໄດສາມາດຕາງໜາໃຫແກຊມຊນ ແລະ ກມຊມຊນໂທລະສບໄປຫາສະພາແຫງຊາດເພອໃຫສະພາແຫງຊາດໄດຮຄຳຮອງທກຂອງຊມຊນສວນລວມ.

ສຳລບເລກໂທລະສບສາຍພເສດເພອຕດຕຫາສະພາແຫງຊາດໃຫເບງຢໜາທ38.

37

ການກວດກາວຽກກສາງແລະການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສ

ກດໝາຍໄດລະບໄວວາ ຕອງໃຫອງການກວດກາເປນກາງ (ບຂນກບພາກສວນໃດ) ເປນຜກວດກາເຂດໂຄງການ ແລະເຂດຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສ.ການກວດການນຢາງໜອຍສດແມນປະຕບດໜງຄງຕ6ເດອນຫງຈາກສຳເລດການຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສໃຫແກຜໄດຮບຜນກະທບແລວເພອຮບປະກນໃຫເຈາຂອງໂຄງການປະຕບດຖກຕອງຕາມກດໝາຍທກຂນຕອນ.

ທານເອງຕອງກຽມພອມສະເໜບນຫາຂຂອງໃຈທຕນມຕຜກວດກາໃນເວລາເຂາເຈາລງໄປກວດກາເຂດໂຄງການແລະ ເຂດຍກຍາຍຈດສນທຢອາໄສຂອງທານ. ຖາມຫາຍຄນສະເໜບນຫາຂຂອງໃຈທຕນເອງມເທາໃດຍງເປນການດ. ດແທກແມນໃຫຈດຕງກນເຮດບນຊລາຍການບນຫາຂຂອງໃຈ ແລະ ຄຳຮອງທກທແຕລະຄນມລວມເຂາກນເພອສະເໜຕຜກວດກາຈາກອງການກວດກາເປນກາງ.

ສະຫບ

ການປຽນແປງຕາງໆທເກດຂນຍອນໂຄງການສາງເຂອນນນບເຄຍວາຈະແກໄຂໄດຢາງສະດວກສະບາຍ.ການທຈະເຮດໃຫຜອນເຄາລບນບຖສດທຂອງທານນນ ມຄວາມຈຳເປນທທານເອງຕອງໄດສກສາໃຫຮຫາຍຢາງ, ໃຫຮການວາງແຜນເພອອະນາຄດແລະ ຕອງເປນຄນກາຫານ ແລະ ກາສະແດງອອກ. ນອກຈາກນນກຍງຮຽກຮອງໃຫທານຕອງຮວມເຮດວຽກກບຫາຍກມຄນເພອສາງອະນາຄດທມຄວາມຖກຕອງແລະເປນທຳ.ສງສຳຄນກຄທານເອງຕອງກາເວາກາຖາມແລະກາຮຽກທວງເອາການຊດເຊຍຈາກໂຄງການໃນສງທທານເຫນວາຄວນຈະໄດຮບ ກຄການຊດເຊຍໃຫສມສວນກບຜນກະທບທທານໄດຮບຈາກໂຄງການ. ເຈາຂອງໂຄງການອາດຈະຕອງໄດໃຫການຊດເຊຍແກຜໄດຮບຜນກະທບຈາກໂຄງການໄປຈນກວາໂຄງການຈະສນສດລງ.

ປະຊາຊນໃນທວໂລກໄດປະສບບນຫາຄກນກບທທານກຳລງປະສບຢດຽວນ.ສະນນ,ຈງຢາໄດເຂາໃຈວາທານຢຢາງໂດດດຽວ!

38

ໃນເວລາທທານມບນຫາ

ກມຄນຄວາຄຳຮອງຂຄວາມເປນທຳແລະບນຫາສນຊາດ

ອງການແມນຳສາກນ(InternationalRivers)

40