ป่าขะ ชุมชนหัวใจสีเขียว

ªØÁª¹ËÑÇ ¨ÊÕà¢ÕÂÇ“»†Ò¢Ð”ตำบลปาขะ อำเภอบานนา จงหวดนครนายก

ทปรกษา สมหญง มานะจตต กนกพร รอดรงเรอง

วสตร ยงพลขนธ สงา เกตพฒนกล

เดชา สธป

เรยบเรยง อนทรา วทยสมบรณ

กองบรรณาธการ ๑.นางชเชด แกวประดษฐ

๒.นายสำอาง โฉมศร

๓.นายสมหมาย เกตแกว

๔.นางจนตนา องกาทพย

๕.นายเชษฐา สายทน

๖.นางสาวทพยมล ไตรยทธ

๗.นางสาวศรนทรา รตนเกลา

ฝายภาพ วศน เชยวจนดากานต

หนาปกและรปเลม อนทรา วทยสมบรณ

ประสานงาน นางสาวศรนทรา รตนเกลา

พมพครงแรก ธนวาคม 2554

ISBN 978-974-8230-88-7

ผจดพมพ โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง

บรษท ปตท.จำกด (มหาชน)

๕๕๕ ถนนวภาวดรงสต เขตจตจกร

กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐

โทร.๐ ๒๕๓๗ ๓๓๕๗ โทร.๐ ๒๕๓๗ ๓๓๔๔

www.pttplc.com E-mail : [email protected]

พมพท บรษท ท คว พ จำกด

โทร. 02-956-1937

ªØÁª¹ËÑÇ ¨ÊÕà¢ÕÂÇ“»†Ò¢Ð”ตำบลปาขะ อำเภอบานนา จงหวดนครนายก

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง โดยบรษท ปตท.

จำกด (มหาชน) และภาคเครอขาย ไดรเรมตงแตป 2550 ซงจากการนำ

บทเรยนการดำเนนโครงการเพอสงคมตางๆ ของ ปตท. มาใชเปนแนวทาง

รวมกบการนอมนำเอาปรชญาเศรษฐกจพอเพยง สการปฏบตบชาโดย

หมายมนใหเกดตำบลวถพอเพยงขน 84 ตำบลในป 2554 ซงเปนป

มหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา 84 พรรษา

การดำเนนงานของโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถ

พอเพยง จนถงปจจบน(ป 2554) ไดมตำบลตางๆ ทวประเทศเขารวม

โครงการรวมทงสน 87 ตำบล ทกตำบลไดนอมนำปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยงมาเปนหลกคดในการทำงานทมงเนนใหเกดองคความรตามวถ

พอเพยงทเหมาะสมกบชมชน ผานกระบวนการคดรวมกนของทกภาค

สวนในการจดทำแผนตำบลวถพอเพยงเพอใหเกดการปฏบตทงในระดบ

บคคล ครวเรอน และชมชน จนสามารถดำรงชวตในวถพอเพยง เกดเปน

ความสขทยงยนของคนในชมชน

สารจากผจดการฝายกจการเพอสงคม ปตท.

ตำบลปาขะ เปนตำบลวถพอเพยงทอยไมไกลจากกรงเทพมหา

นครมากนก ไดเขารวมดำเนนงานกบโครงการตงแตป 2551 จนเกด

กลมแกนนำชมชนทมหวใจในการทำงานสาธารณะ มความสนใจ ใฝเรยน

ร รวมตวกนเปนทมนกวจยทองถน ศกษา เกบขอมลเพอแกไขปญหาตางๆ

ของชมชนโดยคนในชมชนอยางมกระบวนการและหลกวชา โดยเฉพาะใน

เรองการบรหารจดการนำในตำบล ไดมการขยายผลสรางเครอขายลม

นำระดบอำเภอ นอกจากนทมวจยชมชนยงคนพบแหลงประวตศาสตรท

สำคญในการศกษาความเปนมาของชมชนอกดวย

จากผลลพธทเกดขนกบตำบลปาขะตลอดการทำงานทผานมา

ขาพเจามความเชอมนวา คนตนแบบ ครวเรอนพอเพยงอาสา แกนนำ

คณะกรรมการโครงการ ของตำบลปาขะ จะสามารถสานตอการทำงาน

เปนตนแบบในการขยายองคความรและประสบการณ ใหกบชมชนหรอ

ตำบลอนไดเรยนรจนเกดความเขาใจในวถพอเพยงนำไปสการปฏบตตอ

ไป

นางสมหญง มานะจตต ผจดการฝายกจการเพอสงคม บรษทปตท.จำกด(มหาชน)

ตำบลปาขะ อำเภอบานนา จงหวดนครนายก เปนตำบลหนงใน

22 พนทภาคกลาง ของโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถ

พอเพยง ซงดำเนนงานโดยบรษท ปตท.จำกด (มหาชน) และภาคเครอขาย

โดยโครงการรกษปาฯ มวตถประสงคทสำคญ เพอรวมเทดพระเกยรต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสททรงเจรญพระชนมาย

ครบ 84 พรรษาในป พ.ศ.2554 และมหลกการดำเนนงานทประกอบ

ดวย

1.นอมนำพระราชดำร “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” มาเปน

แนวทางปฏบต

2.ดำเนนงานดวยความตนตวของชาวบานและมาจากความ

ตองการของชมชนเปนหลก

3.ใชกระบวนการมสวนรวมจากทกภาคสวน

4.ไมใชเงนนำหนา เนนการสรางความรใหเกดในชมชน

5.สรปเปนองคความรของชมชนรวมกบ ปตท. และเครอขาย

เพอนำไปสการขยายผลตอไป

ผลจากการดำเนนงานทผานมา สงผลใหในป พ.ศ. 2554 ตำบล

ปาขะไดรบการคดเลอกเปนศนยการเรยนรตนแบบของภาคกลาง ในการ

นอมนำปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวปฏบต มรปธรรมในการพง

ตนเอง นอกจากนยงพบวา ชมชนปาขะยงคงมวถชวตทพงพงธรรมชาต

คนในชมชนสวนใหญประกอบอาชพ ทำนา ทำสวนผลไม และปลกผก

สวนครวเพอใชในครวเรอนและสวนทเหลอเพอจำหนาย และมจดแขงใน

เรองความรวมมอของภาคเครอขาย ทงทองถนและทองท รวมทงหนวย

งานตางๆ ทใหการสนบสนนการทำงานของโครงการมาโดยตลอด

คำนำ

ภารกจหนงของตำบล คอ การพฒนาศนยเรยนรและจดเรยนร

ในตำบล ใหมการจดระบบองคความรและรวบรวมองคความรตางๆ ภาย

ในตำบล เชน ความรของผร ครวเรอนอาสา รวมทงการถายทอดความร

และประสบการณ ในการจดการความรชมชน ใหเกดการเผยแพรชด

ความรของตำบลสสาธารณชน ผานหนงสอ ปาขะ : ชมชนหวใจสเขยว

ซงไดมการรวบรวมความรของจดเรยนรตางๆ ในตำบลทง 8 จดเรยนร

ซงประกอบดวย 1) การบรหารจดการนำโดยชมชน และประวตศาสตร

ชมชน 2) เกษตรประณต 3) พลงงานทางเลอกในโรงเรยนชมชนวดปาขะ

4) เกษตรอนทรย 5) ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานทงกระโปรง

6) การขยายพนธมะยงชดและไมดอกไมประดบ 7) สถาบนการจดการ

เงนทนชมชนบานหนองยาง 8) กลมออมทรพยเพอการผลต บานคลอง

นางหงส

หนงสอเลมน เปนการรวบรวม ภมปญญาและภมความรของคน

ในชมชน ทมจดเดนในการมองเหนถงคณคาทรพยากรธรรมชาต รวมทง

ทนทางสงคมทมอยในพนทของตนเอง โดยดงตนทนในพนทและตนทน

ในความรกถนฐานของตนเองมาใชใหเกดประโยชน

“ปาขะ” ตำบลทมงคงรำรวยไปดวย ความรก ความสข และ

ความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต ผคนทมนำจตนำใจทงดงาม

ภายใตวถพอเพยง

ทพยมล ไตรยทธ เจาหนาทภาคกลาง 16พ.ย.2554

รจกตำบลปาขะ อำเภอบานนา

“คนปาขะ” กบกระบวนการการมสวนรวม

จดเรยนร/ คนตนแบบการบรหารจดการนำโดยชมชนและประวตศาสตรชมชน

เกษตรประณต

พลงงานทางเลอกในโรงเรยนชมชนวดปาขะ

เกษตรอนทรย

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานทงกระโปรง

การขยายพนธมะยงชดและไมดอกไมประดบ

สถาบนการจดการเงนทนชมชนบานหนองยาง

กลมออมทรพยเพอการผลต บานคลองนางหงสคนตนแบบ

บนเสนทางวถพอเพยง

สารบญ

9

15

45

86

45

46

51

55

60

71

75

77

80



จดเรยนร/ คนตนแบบการบรหารจดการนำโดยชมชนและประวตศาสตรชมชน

เกษตรประณต

พลงงานทางเลอกในโรงเรยนชมชนวดปาขะ

เกษตรอนทรย

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานทงกระโปรง

การขยายพนธมะยงชดและไมดอกไมประดบ

สถาบนการจดการเงนทนชมชนบานหนองยาง

กลมออมทรพยเพอการผลต บานคลองนางหงสคนตนแบบ


สารบญ

9

15

45

86

45

46

51

55

60

71

75

77

80

9ปาขะ ชมชนหวใจสเขยว

ไมไกลจากกรงเทพมหานครมากนก ประมาณ 107 กโลเมตร คอ ทตง

ของอำเภอบานนา จงหวดนครนายก อำเภอทมเรองราวประวตศาสตร

อนนาสนใจ ทหากใครเคยเหนตราสญลกษณประจำจงหวดนครนายก รป

ชางในตราสญลกษณรปนน มเรองราวประวตศาสตรทคนนครนายกแสน

จะภาคภมใจ เรองราวทควรคาแกการบอกเลาและสบตอ

อำเภอบานนา แตเดมมชอเรยกวา อำเภอทาชาง ตอมาไดเปลยน

ชอเปน อำเภอบานนา เมอป พ.ศ.2446 ตามประวตอำเภอนเคยเปนแขวง

เมองนครนายก ซงเปนเมองลกหลวงหรอเมองหนาดานในสมยทกรงศร

อยธยาเปนราชธาน โดยเฉพาะทองทอำเภอบานนาเคยเปนทตงกองโพน

ชางหรอกองจบชางปาไว เปนพาหนะสำคญในการทำศกสงครามมาแต

สมยโบราณ ปรากฏวายงมหลกฐานอยทบานมะเฟอง หมท 5 ตำบล

ปาขะ อำเภอบานนา ซงในอดตเมอ 30 กวาป หมบานนมชอเรยกวา

“โรงชาง”และยงมเศษเสาโรงชางของกรมพาหนะคชบาล เหลอซากอย

เปนหลกฐาน แตในปจจบนเสาโรงชางไดชำรดผพงไปจนหมดสนแลว

“ถนบานนา”


อำเภอบานนาเคยโอนไปขนอยกบจงหวดสระบรครงหนง เนองจากไดม

พระราชบญญตยกเลกจงหวดนครนายกโดยใหอำเภอตางๆ ไปขนอยกบ

จงหวดปราจนบร ยกเวนอำเภอบานนาใหไปขนกบจงหวดสระบร เมอ

วนท 1 มกราคม พ.ศ.2484 ตอมาไดมพระราชบญญตจดตงจงหวด

นครนายกขนใหม เมอวนท 9 พฤษภาคม พ.ศ.2489 อำเภอบานนาจงได

กลบมาขนกบจงหวดนครนายกจนกระทงปจจบน (ขอมลจากวกพเดย)

อำเภอบานนาประกอบไปดวย 10 ตำบล คอ ตำบลบานนา ตำบล

บางออ ตำบลบานพราว ตำบลพกลออก ตำบลบานพรก ตำบลปาขะ

ตำบลอาษา ตำบลเขาเพม ตำบลทองหลาง และตำบลศรกะอาง

“ปาขะ”เปนตำบลหนงในอำเภอบานนา ทมลกษณะพนทเปนท

ราบสง บางพนทเปนพนทชมนำเหมาะสำหรบการเพาะปลก ทำสวน

ทำไร มเนอทประมาณ 40 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 25,000 ไร

ทศเหนอตด ตำบลเขาเพม ตำบลบานพรก

อำเภอบานนา จ.นครนายก

ทศใตตด ตำบลบานนา ตำบลบานพราว

อำเภอบานนา จ.นครนายก

ทศตะวนออกตด ตำบลศรกระอาง อำเภอบานนา

จ.นครนายก

และทศตะวนตกตด ตำบลบานพรก ตำบลบานนา

อ.บานนา จ.นครนายก

รจกคนปาขะ รจกตำบลปาขะ


จำนวนของประชากรทงหมดของตำบลปาขะ มประชากรในเขต

อบต.จำนวน 8,399 คน โดยแบงเปนชาย 4,146 คน หญง 4,253

คดเปนหลงคาเรอน 1,327 หลงคาเรอน

คนปาขะ ประกอบอาชพ ทำนา ทำสวนผลไม และปลกผกพนบาน

โดยคนในตำบลทำอาชพเกษตรประมาณรอยละ 80 มผลไมทขนชอของ

ตำบล ไดแก มะยงชด มะปราง กระทอน สมโอ กลวย หนอไม นอกจากน

ยงมการปลกผกพนบานปลอดสารพษ เพอขายโดยมพอคาเขามารบซอ

ในหมบาน ไดแก พรก ตระไคร กระเพรา ใบโหระพา ผกกรด ชะอม

มะนาว ผกบง สวนการประกอบอาชพทเหลออกรอยละ 20 เปนการ

ประกอบอาชพอสระ รบราชการ รบจาง และอาชพอนฯ

ในสมยกอนคนปาขะสวนใหญจะตงบานเรอนอยตามรมฝง

คลอง ชาวบานบรเวณนสบเชอสายมาจากชาวมอญทอพยพมาตงบาน

แปงเมองตงแตสมยสมเดจพระนเรศวรมหาราช ทในครงนนพระองคได

กวาดตอนผคนจากพมาเขามายงกรงศรอยธยา

ปจจบน คนตำบลปาขะยงคงมความเชอเรองผโรง-ผมอญ โดย

ความเชอของคนในชมชนเชอวา หากคนในชมชน ใครมโรคภยไขเจบท

ไมสามารถรกษาทางแพทยแผนปจจบนใหหายขาดได หรอการเจบปวย

ทไมรสาเหต อาจจะเกดจากการทตนเองไปทำอะไรบางอยางทรเทาไม

ถงการณหรอทำไมถกตองตามประเพณ เชน การไมไดไหวผโรง-ผมอญ

การแกบนโดยการรำผโรง-ผมอญจะชวยใหคนทปวย หายจากโรคทหา

สาเหตไมได หรอรกษาแลวแตไมหาย ขอใหผโรง- ผมอญชวยใหหายโดย

เสยงทายใหหาย หากหายเจบปวยหรอมอาการดขนขอใหตงไข (ไขไกตม)

ได หากไขตงได กถอดวงชะตายงไมถงคาด ผโรง-ผมอญ จะยงไมเอาชวต

ใหรบแกบนโดยหาเครองเซนไหวมาแกบน ในพธกรรมจะมการเรยกชอ

เจาท เจาทาง และผตางๆ ทงผไทยและผมอญไลเรยงกนไปตามลำดบ


และจะมการโหนเชอกโดยใหคนทแกบนหรอคนในครอบครว มาโหน

เชอกเพอใหผเขา หากผตนใดเขาสง จะมการรองรำ ทำเพลง โดยจะม

เนอเพลงและทารำประกอบโดยมผนำทำพธเรยกวา“ตนผ”หรอ“แมหมอผโรง” นอกจากนยงมความเชอวา คนในพนททบรรพบรษม

เชอสายมอญ หากมลกคนโตเปนผชาย จะตองมการแขวนหมอไวในบาน

เพอไหวผบาน ผเรอน ผป ผยา และตองเซนไหว ทกป หากไมไดไหวหรอลม

อาจเปนเหตใหถกผโรง ผมอญ ไมพอใจ ทำใหเกดเหตเพสภยหรอเจบไข

ไดปวยกบเจาของหมอได

ทงน คำวา “ปาขะ” นน กอนจะมาเปนชอเรยกดงกลาว เดม

ชาวบานเรยกกนวา “ปาผกขะ” คำวา “ขะ” เปนภาษามอญ เปนชอ

เรยกผกชนดหนงทคนถนภาคกลางเรยกกนวา “ผกชะอม” แตตอมาชอ

เรยกนกลดทอนสนลงจนเปนทมาของชอเรยกในปจจบน

ตำบลปาขะ ประกอบดวย 13 หมบาน ไดแก บานหนองเคยม

บานคลองผกหนาม บานปาขะ บานทามะเฟอง บานโคกประเสรฐ บาน

หนองยาง บานกรางประตวง บานคลองหวยถาน บานหนองแฝกกระตาย

บานตนกระบก บานดงขพก บานทงกระโปรง และบานคลองนางหงส


ขอมลสถานทสำคญๆ ของตำบล ประกอบดวย

1) วดปาขะ อย หมท 3 ต.ปาขะ

2) วดหนองเดยม อย หมท 1 ต.ปาขะ

3) ร.ร. วดหนองดยม อย หมท 1 ต.ปาขะ

4) ร.ร. ชมชนวดปาขะ อยหมท 3 ต.ปาขะ

5) สถานอนามย กรางประตวง อยหมท7 ต.ปาขะ

6) ดานกกสตว อยหมท 5, 7 ต.ปาขะ

7) องคการบรหารสวนตำบลปาขะ อยหมท 7

8) สำนกเกษตรอำเภอบานนา หมท 10 ต.ปาขะ

9) คอกชางโบราณ (โรงชาง) บานทามะเฟอง

10) วดสเทพเจรญธรรม(บานคลองผกหนาม) หมท 2

11) ศาลเจาพอปลดจาง หมท 1

เสนทางการคมนาคม การเดนทางเขาสตำบล เปนถนนลาดยาง

จากเหนอสดถงใตสดระยะทางประมาณ 15 กโลเมตร มถนนสายใหญๆ

อย 3 เสนทาง สายท 1 จากถนนสวรรณศรไปอำเภอไปสายตำบลบาน

พรก สายท 2 ถนนสายบานนาไปแกงคอยเปนสายหลกไปใจกลางของ

ตำบล สายท 3 ถนนสายบานนาไปชะอมถงแกงคอย


“สมยกอนบรเวณนอดมสมบรณมากมพชผก เรยกวามขาวในนา

มปลาในหนอง เหมอนดงคำโบราณ เขาบอกวาถาจะปกเบดตองเกยว

เหยอมาแตบาน ถามาเกยวตรงนนเดยวปลาขนมากระโดดงบ วถดงเดม

คนปาขะทำนาโดยใชควาย เรยกวาตงแตไถ ดำ จนนวดกใชควาย แถมยงใช

ขควายมายาลานขาวไดอกดวย (“ขควายยาลาน” เปนภมปญญาชาวบาน

หมายถงการเอาขควายผสมกบนำใหเขากนแลวใชไมกวาด กวาดทาบน

ผวดนททำลานไว ขควายจะแหงปดรอยแตกของดน เวลานวดขาวเมลด

ขาวเปลอกหลดจากรวงแลวจะหลนลงบนลานจะทำใหเมลดขาวเปลอก

ไมปะปนกบขเปดหรอเศษผงตางๆ และยงงายตอการเกบรวม เมลดขาว

เปลอก)

คนดงเดมสบเชอสายมอญกนมา ตงแตครงกรงศรอยธยา เราม

ประวตศาสตร เรามโรงชาง มหลกฐานทางโบราณคด และบางคนกเปน

คนถนอสาน ไทโคราช ไทอสาน ทยายเขามาสรางบานสรางเรอน ตงแต

สมยรนปยาตายาย จนมคำกลาวกนวา “ผกบงในนา สนตะวาในหนอง

คนโคราชไมมา คนบานนาจะหมอง”

ปาขะ ในวนวานทเปลยนผาน

“


เดมทบรเวณน ตามหนองนำลำคลองบานนา เราจะเหนการ

ลองซงลงมาจากเขาใหญ มเรอจอดกนเตมรมฝงคลอง เหนชางลากซง

ถนนกยงไมลาดคอนกรต ยงเปนลกรง บางคนพายเรอ บางคนข

จกรยาน

ผคนใชชวตวถรมนำ หาของปามากน คนปาขะทำนาทำเกษตร

แบบเอามอเอาแรง ดำนาเกยวขาวลงแขกชวยกน”

เสยงเลาออกรสออกชาตดงขนในวงคยวงหนง วงคยทรอบลอม

ไปดวยพปานาอาและคนหนมสาวจำนวนหนง เรองราวความทรงจำวน

วานเกยวกบปาขะทบอกเลาผานสหนาและนำเสยงทมความสข ยาม

คดถงความหลง

หากแตความเปลยนแปลงไดคอยๆ คบคลานเขาสชมชน ไมตาง

จากชมชนทองถนอกมากมาย ความเปลยนแปลงทมาพรอมแผนการ

พฒนาทางเศรษฐกจ ความเปลยนแปลงททำใหปาขะในความทรงจำนน

สญหายไป

“สกประมาณป พ.ศ.2524 เรมมความเปลยนแปลงเกดขน เรมม

การใชรถไถ เทคโนโลยเครองไมเครองมอตางๆ เรมมเขามา แตยงไมใช

กนแพรหลาย ทยอยมใชเปนบางจด จากนนเปนตนมากไมตางจากทอน

ทำนาทำสวนทำไรกใชเทคโนโลยใชยาเตมไปหมด แลวชวตเรากเปลยน

ไป รถไถนาแทนแรงควาย ใชปยเคม ใครไมใชรถไถกจะถกมองลาสมย

ลงแขก ชวยกนกนอยจนหาไมได สวนมากใชเงนซอแรงทงนน

ความเปลยนแปลงในการทำนาของเรา กเรมมากขนๆ แตเรากไม

ไดคดหรอมองเหนวามนจะสงผลกระทบอะไร จนกระทงเรมมสญญาณ

บางอยางเตอนเรา ชวงทปาขะเปลยนแปลงอยางเหนไดชดจรงๆ เปน

““


ชวงหลงจากเกดพายครงใหญ พายอลา เมอเดอนตลาคม พ.ศ.2533

ตอนนนนำทวมหนกมาก แตหลงจากนนหนาฝนกกลายเปนหนาแลง...”

ความเปลยนแปลงทางธรรมชาตเปนสญญาณเตอนแรก ทคน

ตำบลปาขะเรมสงเกตเหน ความอดมสมบรณของพนทจากทมคำกลาว

วาเกยวเบดลงไปกไดปลา เรมไมเปนเชนนนอกแลว และสญญาณหลาย

อยางทเกดขนเหลาน กมแกนนำในชมชนสงเกตเหน

ขณะเดยวกน กระบวนการการมสวนรวมของคนปาขะคอยๆ กอ

ตวเกดขน ป พ.ศ.2544 ในปนน แรกไดวาเปนปแหงการเรมตนกจกรรม

รวมกลมของตำบลปาขะทคกคก แตละหมบานมการรวมคน รวมกลม

สมาชกทำกจกรรม มการจดตงกลมสจจะออมทรพยโดยการสงเสรม

จากหนวยงานภาครฐเพอรองรบโครงการกองทนเงนลาน ทจากฐานการ

มกลมสจจะออมทรพยดงกลาวทำใหสมาชกสามารถกยมเงนมา

ประกอบอาชพ ทำใหในป พ.ศ.2546 เรมมการจดตงกลมอาชพกนอยาง

จรงจง

รวมคน รวมกลม

“


หม 1 โรงสชมชน กลมออมทรพยเงนลาน

หม 2 ทอพรมเชคเทา จกรยานลอเดยว ทำเหดขอน

หม 3 กลมทอพรมเชดเทา สจจะออมทรพย

หม 4 กลมทอพรมเชดเทา กลมแมบานวสาหกจชมชน

หม 5 ทำเหด เพาะเชอเหด กลมแมบาน

หม 6 สถาบนการเงน กลมแมบาน กลมอาชพไขเคม

กลมไมดอกไมประดบ

หม 7 ทอพรมเชดเทา ทำเหด

หม 8 ทอพรมเชดเทา เศรษฐกจพอเพยง

หม 9 ทอพรมเชดเทา

หม 10 ประปาหมบาน สถาบนการเงน เลยงโคนม

หม 11 ประดษฐไมดอกไมประทบจากถงนองใยบว

หม 12 เศรษฐกจพอเพยง ศนยเรยนรระดบประเทศ

และ ศนยถายทอดเทคโนโลยการเกษตร

หม 13 กลมสจจะออมทรพยเพอการผลต

กลมอาชพทเกดขนตามหมตางๆ นบเปนการรวมคน รวมกลมกน

อยางเปนรปเปนรางของคนตำบลปาขะ และกลายเปนฐานตนทนสำคญ

อยางหนงในจงหวะกาวการมสวนรวมของชมชน


ขณะเดยวกน ธรรมชาตทเปลยนไป การทำมาหากนทไมเปนเชน

เดมกทำใหแกนนำชมชนจำนวนไมนอยเรมมองเหนปญหาจากการทำ

เกษตรกรรมเชงเดยว ทนอกจากจะสรางภาระหนสนจากการกยมเงนมา

ใชจายในการเพาะปลกทงปลกขาว ปลกถวทมรายจายมากกวารายได

แลว ไหนจะสภาพแวดลอม ธรรมชาตทไมอดมสมบรณเชนเดม และดน

เสอมสภาพลงทกวนๆ

กลาวไดวา จดเรมตนของวถพอเพยงตำบลปาขะนน เรมตนเมอป

พ.ศ.2538 บานทงกระโปรง หม 12 ตำบลปาขะ เรมมการจดทำบญช

ครวเรอนกน โดยการนำของผใหญทว มณฑา เรมมการสำรวจรายรบ

รายจายของครอบครว ทจากขอมลดงกลาวเมอชาวบานไดเหนคาใชจาย

ของครวเรอนตนเองกชวยทำใหเกดการตดทอนรายการทไมจำเปนลง

เกดการลดรายจายในระดบครวเรอน

โดยผ ใหญทวมองเหนสญญาณความเปล ยนแปลงของ

ธรรมชาต และเหนถงปญหาจากการทำเกษตรกรรมเชงเดยวดวยความ

ทหมท 12 มสภาพเปนพนทลมทตองอาศยนำฝนเปนนำหลกในการทำ

การเกษตร เนองจากอยนอกเขตชลประทาน ชาวบานหมท 12 นอกจาก

จะทำนาจงทำสวนเปนอาชพหลกอกทางทสรางรายไดตลอดทงป ขณะท

การทำนานนมรายไดแคเพยงปละครงเทานน ทงเรองรายได รายจาย

เรองสงแวดลอม ประกอบกบการเขามาสงเสรมของพฒนาชมชน สำนก

งานเกษตรในพนท ทนำเอาความรการทำเกษตรแผนใหมเขามาสงเสรม

ลดตนทนประหยดคาใชจาย ผใหญทวในฐานะผใหญบานจงเรมลงมอ

ทดลองทำในครวเรอนของตวเอง

หม 12 แนวหนา หม 6 ทพหนน


ทดน 5 ไรของผใหญทว จงกลายเปนแปลงทดลองเกษตรแผน

ใหม เกดการจดสรรแบงสดแบงสวนทดนเพอประโยชนใชสอยทมากขน

พนทนา พนทสวน สระนำ เลยงสตว ดำเนนตามแนวทางเศรษฐกจ

พอเพยงทามกลางเสยงโจษจนจากบรรดาลกบานวา “บา” ททายทสด

แลว ผลจากการลงมอทำของผใหญทวทประสบผลสำเรจ สามารถเกบ

ดอกเกบผลขายไดทกวน เรยกวามกนมเกบ ทำใหลกบานหม 12 เรมลงมอ

ทำตาม จนเรยกไดวา หมท 12 เปนแนวหนาของตำบลปาขะในการเรมตน

แกไขปญหาของตวเอง และกลายเปนพนทเรยนรขยายผล อบรม

โครงการเศรษฐกจพอเพยงในพนทอนๆ ตามมา

“ทำอะไรกทำอยอยางเดยว อยางปลกถวกปลกทงไร ปลกแตง

กปลกทงไร ทำเกษตรแบบนมนกเรมเปนหน ลงทนทกเปนหนท หนำซำ

พอปลกเหมอนกนหมด เวลาเอาไปขายกโดนพอคากดราคา แลวเราจะ

เหลออะไร”

วถพอเพยงเรมตนจากหมท 12 ทเปนพนทแนวหนา ขณะเดยว

กนเสยงสะทอนปญหาจากหมท 6 บานหนองยาง (เดมนนเปนหมเดยว

กนมากอนๆ ทจะแยกออกมาเปน 2 หมเพราะมจำนวนคนเพมมากขน

หมบานขยายมากขน) กเรมดงขนเรอยๆ ผใหญบาน นายทองหลอ แดง

อราม เปนผนำอกคนทนำเอาแนวทางเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใช ทำ

เกษตรแผนใหม ผสมผสาน และขยายผลในหมลกบานทลวนเปนเครอ

ญาตพนอง ทำใหเกดการขยายผลเรองเกษตรแผนใหม เกษตรผสมผสาน

อยางมากในหมท 6 เรยกไดวาเปนหมบานทพหนนททำใหเกดเครอขาย

ของชาวบานทลกขนมาแกไขปญหาของตวเองบนแนวทางเศรษฐกจ

พอเพยง

““


โดยในป พ.ศ.2549 นบไดวาเปนชวงทเกษตรกรประสบปญหา

หนสนอนเนองมาจากไดรบผลกระทบจากปญหาดนเสย ดนเปนกรด เปน

ดาง มสารเคมตกคางจากปยเคมและยาฆาแมลง ทำใหผลผลตตกตำ

เจาหนาทเกษตรตำบลจงพาผนำชาวบานไปศกษาดงานแลกเปลยน

ประสบการณการทำเกษตรอนทรย ทำใหเกดการรวมกลมปยชวภาพ

หมท 6 บานหนองยาง มการผลตปยชวภาพเพอจำหนายใหสมาชก

ทำใหสามารถลดตนทนการผลตได (ปจจบนมสมาชกประมาณ 600 คน

ตอมามการอบรมศกษาดงานเพอใหเกดการขยายผลในตำบล)

“ชวงป พ.ศ.2550 โครงการรกษปา สรางคน 84 ตำบล วถ

พอเพยง โดยบรษท ปตท. จำกด (มหาชน) เกดขน แตโครงการรกษปาฯ

เขามาทำงานกบปาขะ ตอนป พ.ศ.2551 ตอนปลาย โดยทตำบลปาขะม

จดเดนอยทเปนพนททมกจกรรมชมชนบนฐานแนวคดเศรษฐกจพอเพยง

มตนทนของชมชนและมศนยเรยนรเขมแขง เขมขน

โดยตอนกอนทโครงการรกษปาฯ จะเขามา ทางชมชนเองกมการ

นดผใหญบานทกหมมาประชม ผนำหลายคนกเขาใจวาโครงการจะเอา

ทอ เอาสะพาน เอาสาธารณปโภคตางๆ มาใหเรา แตพอรวาไมใชกทำให

หลายคนหลดไปจนเหลอแตคนทมใจอยากจะทำจรงๆ เชน แกนนำ

หมบาน ชาวบานทมจตอาสา จตสาธารณะ และกเครอขายภาคอยาง

กศน. อบต. และโรงเรยน ทอาจจะบอกไดวาการเขามาของโครงการ

รกษปาฯ ทำใหเราไดคยถงปญหาตางๆ อยางจรงจงมากขน โดยเฉพาะ

เรองนำแลงทเราเจอสภาพเชนนมาหลายป”

รกษปา สรางคน

“ “


แมวาวถพอเพยงจะเปนตนทนสำคญของคนปาขะ แตกลาวไดวา

นบตงแตเกดภาวะนำแลงเมอป พ.ศ.2533 คนปาขะอยกบสถานการณ

ปญหานำแหง นำแลงมาโดยตลอด แตทผานมากยงไมมกระบวนการ

หรอมเครองมอทจะทำใหคนปาขะทสงเกตหรอมองเหนปญหาไดมา

ลอมวงพดคยถงปญหากนอยางจรงๆ จงๆ จะมกเพยงการทแกนนำชมชน

บางคนทเหนปญหาลกขนมาปรบเปลยนวถการผลตแกไขปญหาโดย

ตวเอง จนเกดครวเรอน เกดแปลงเกษตรผสมผสานในหลายพนท

จนกระทงชวงป พ.ศ. 2551-2553 ตำบลปาขะไดเขารวมโครง

การรกษปา สรางคน 84 ตำบลวถพอเพยง ทำใหเกดการตอยอดและ

พฒนากจกรรมตางๆทเปนทนเดมของชมชนทมอย เชน การขยายผล

องคความรเกษตรอนทรย การพฒนาสงเสรมดานอาชพในดานตางๆ

ของคนในตำบล มการอบรมใหความร และเกดการรวมตวกนทำวจยนำ

โดยชมชน

ทปรกษาโครงการนายสำอาง โฉมศร

คณะกรรมการ เปดบญชธนาคารนางชเชด แกวประดษฐนายประกายชย กวยะปาณกนายเสถยร ทศนา

คณะกรรมการ ฝายจดซอ/จดจางนายวนชย ปญญาวฒนกจนายสทน โพธรตนะนายมน อดมพร

ประธานคณะกรรมการบรหารโครงการนางชเชด แกวประดษฐ

คณะกรรมการฝายบรหาร แผนงาน/กจกรรมนางพจตร เอกแกวนายสมหมาย เกตแกวนางวภา สบวงศ

คณะกรรมการฝาย การเงนและบญชนางพรรตน สขเปยนางจนตนา องกาทพยนางกรน เสนหกลศาสตร

คณะกรรมการฝายตดตามและประเมนผลนายสมคเณย พชรนทรผอ.พรชย โพเทพานายจนดา นารถดนตรนางสมจตต โถทอง

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _


โดยตำบลปาขะมภาคพฒนาท เขารวมขบเคลอนตำบลวถ

พอเพยง ไดแก อบต.ปาขะ กศน. เกษตรประจำตำบล พฒนาชมชน

โรงเรยน และอนามย ซงเปนการมสวนรวมในลกษณะเขามามสวนรวม

ในกจกรรมของโครงการฯ เชน อบต. เปนคณะกรรมการโครงการฯ และ

รวมเปนนกวจยชมชน, กศน. เขามาชวยสนบสนนงานดานองคความร

ของชมชน การจดทำสอวดทศนครวเรอนตนแบบในดานความพอเพยง

ซงรวมกบคณะทำงานแผนงานครวเรอนอาสา รวมทงเปนวทยากรใน

กจกรรมคายของเยาวชน, เกษตรประจำตำบล รวมเปนวทยากรใหความ

รดานเกษตรกรรมตางๆ และโรงเรยนวดปาขะ ทเปนฐานการเรยนรดาน

พลงงานและเกษตรผสมผสานของตำบล

“ทผานมา เรากคยกนเรองนำ นำหายไปไหน แตกไมเคยไดคยกน

อยางละเอยดลออ จรงจง พอโครงการฯ เกดขน มนกมเวท ม

กจกรรมททำใหเราไดมาคยกน เรากเอาปญหามาถกมาแลกเปลยนกน

เราคยกนเรองนำ นำแลง นำแหง นำหายไปไหน ทำไมเวลาทวมกทวมมาก

แตพอเวลาแลงกแลงเลย สงเหลานลวนเปนคำถามทเกดขนในวงคยของ

เรา

จากวงคย เรากลงไปเกบขอมลในพนท ลงไปสบคนเรองตางๆ

ของชมชน ตงแตเรองปากทอง วถชวต วฒนธรรม ความเปนอย ทพอ

ลงไปแลวคยกบชาวบาน เราพบขอมลหลายอยางมาก ทงขอมลทาง

วฒนธรรม ประวตศาสตรและสภาพปญหาตางๆ ทตอมาเราไดดพนท

จรงๆ เราเจอบอนำทนำแหงขอด นำตน หลายบอไมมแมแตนำ จนทำให

หลายบานตองหนมาใชประปาบาดาล ซงเปนนำทกนไมไดทำใหตองจาย

เงนเพอซอนำมาดมกน”

““


สภาพปญหาทคณะทำงานไดพบเจอจากการลงไปพดคย

การลงพนท คอ สภาพความจรงทเกดขนมาเปนเวลานานแลวทตำบล

ปาขะ ปญหาทยงคงเกดขนทกปๆ และยงไมมแนวทางในการแกไขจดการ

ปญหาทกลายเปนคำถามคางคาในใจคนปาขะ คำถามทถามคนปาขะ

ดวยกนเองวา

“นำบานเรา หายไปไหนกน?”

“คนปาขะ เราสงสยนะ เรามคำถามวา นำมนหายไปไหน ทงๆ

ทในหนานำ หนาฝนทนำจะเยอะมาก นำทวมเลยทเดยว แตพอหมด

หนานำแลว นำมนกแหงเหอดไปเลย แลงจนไมมจะใชสอย บางเดอนกมาก

บางเดอนกนอยจนไมม ชวงวกฤตหนกๆ ประมาณ ป พ.ศ.2538 ตอนนน

เหนเลยวานำมนหายไปจรงๆ จนทำใหคนปาขะทง 13 หมบานตองแก

ปญหาโดยการใชประปาบาดาลแทน”

จากคำถามนำมาสการวจยชมชน ผานเครองมอและกลไกการ

ทำงานภายใตการสนบสนนของโครงการรกษปาฯ งานวจยชมชน เพอ

สบคนตนทน คนหาปญหา และพฒนาสแผนในการแกไขปญหาโดยชมชน

ภายใตโจทยการวจยวา “ทำอยางไรใหตำบลปาขะมระบบบรหาร จดการนำทเพยงพอ” โดยมขอบเขตการวจย คอ คลอง 3 คลอง คอ

คลองบานนา คลองหวยถาน และคลองกระโดน ซงทง 3 คลองนเปน

คลองทไหลผานพนททง 13 หมของตำบลปาขะ

จากคำถาม “นำหายไปไหน”สกระบวนการวจยชมชน

““


โดยคณะนกวจยตำบลปาขะมจำนวนทงหมด 15 คน โดยมนายก

องคการบรหารสวนตำบลปาขะเปนทปรกษา และมกำนนชเชด แกว

ประดษฐ เปนหวหนาทมนกวจยชมชน มแกนนำเชน ผใหญบาน ผชวย

ผใหญบาน ผนำจตอาสาในตำบล ซงเปนแกนหลกของแตละหมบานและ

ครอบคลมพนทในการวจย โดยใหแตละหมบานเขาไปคนหาผชวยอกหม

บานละ 3-5 คน ประกอบดวย 11 ขนตอนการดำเนนการ คอ

เตรยมทมนกวจยชมชน

สำรวจเสนทางนำ

เกบขอมล

เวทสรปสภาพปญหา สาเหต แนวทางในการแกไข

วางแผนเกบขอมลระดบคลอง (ศกษาประวตศาสตร

ชมชน พฒนาการและการเปลยนแปลง เรองเลาในอดต

ปญหาในปจจบน)

เวทสรปผลการทำเวทชมชน

ออกแบบ Model ในการแกปญหา

เวทแลกเปลยนและพฒนา Model รวมกบภาคเครอขาย

เวทประชาพจารณ Model

สรปแผนงานโครงการ

ขยายผลงานวจยสปท 2


สำรวจเสนทาง เพอสรางความรและความเขาใจเกยวกบเสนทางนำของชมชน

ประกอบดวยเสนทางตลอดลำคลอง 3 แหง คอ คลองบานนา คลอง

หวยถาน และคลองกระโดน โดยทนกวจยทกคนจะชวยกนระดมสภาพ

ปญหาของแตละลำคลอง มการวเคราะหปญหาทเกดขนในแตละคลอง

รวมกน ทพบวา มปญหาตางๆ เชน

ปญหานำทวม นำแลง

ปญหาคณภาพนำ

ปญหามวชพชในนำมาก

ปญหาการทำซงปลา (ซงปลา หมายถง การทำลอบดก

ปลาของชาวบานโดยนำกงไมทมกงเลกกงนอยมาทำเปนทดกปลาในนำ

ทำใหกดขวางเสนทางการไหลของนำ)

ปญหาไมมถนนเขาคคลอง ทำใหยากแกการเขาถงใน

การบรณะซอมแซมประตนำ

ปญหาลำคลองตนเขน

ปญหาร ะบบชลประทาน เชน เขอน ฝายชำรดหรอบาง

จดไมสามารถใชงานไดเลย

ปญหาชมชนขดแยงกนเรองการบรหารจดการนำใน

พนท (บางพนทจะเอานำ บางพนทไมเอานำ) เนองจากลกษณะคลอง

แบงกลางคลองตามความยาวของลำคลองเปนของอกตำบลหนง อกฝง

หนงเปนของตำบลปาขะ

ปญหาการรกลำแนวคลอง

ปญหาการสงกลนเหมนจากนำลางฟารมหม ไก ลงลำ

คลอง

ปญหาการดดทรายจนหลายพนทเปนบอทรายขนาด

ใหญ บางพนทมขนาดใหญเปน 100 ไร


ศกษาดงาน คณะวจยไดไปศกษาดงาน การบรหารจดการนำ ตำบลแพรก

หนามแดง อำเภออมพวา จงหวดสมทรสาคร ชมชนตนแบบทมโมเดล

ในการบรหารจดการนำโดยกระบวนการชมชน ผลจากการเดนทางไป

เรยนรทำใหคนปาขะ เกดประกายไฟในการอยากลงมอทำงานแกไข

ปญหาของชมชน และทสำคญทำใหคนพบวา เดมคนปาขะมองภาพ

ปญหาเฉพาะกลม แตบทเรยนของตำบลแพรกหนามแดงทำใหเหนภาพ

การทำงานในระดบตำบลมากขน มการทำแผนงานรวมกน มภาค

เครอขายการจดการนำมาชวยเสรม ทแมวาแนวทางการแกไขปญหาของ

ตำบลแพรกหนามแดงกบตำบลปาขะอาจไมเหมอนกน ดวยความแตก

ตางของสภาพพนท ฐานทรพยากร และสถานการณปญหา หากแต

รปธรรมการบรหารจดการนำของตำบลแพรกหนามแดงนน คนปาขะ

สามารถนำมาปรบใช เชน การวเคราะหปญหาอยางเปนระบบ การ

เชอมโยง การสรางภาคความรวมมอ รวมทงการใชขอมลในการสราง

พลงแกปญหา

เกบขอมลระดบครวเรอน เมอขอมลเปนสวนสำคญในการแกไขปญหา การจดเกบขอมล

ระดบครวเรอนจงเปนขนตอนสำคญทละเลยไมได การวจยชมชน การ

บรหารจดการนำตำบลปาขะจงไดจดทำเครองมอในการเกบขอมล

ระดบครวเรอน จำนวน 1,300 กวาหลงคาเรอน เรยกวาเกบขอมลครอบ

คลมทกครวเรอนในตำบลปาขะ เพอนำขอมลครวเรอนนนำมาคำนวณ

ปรมาณการใชนำในระดบครวเรอน เพอนำมารวบรวมเปนขอมลภาพ

รวมในระดบตำบล โดยคนพบขอมลวา ปจจบนนชาวบานสวนใหญ

ไมไดใชบอนำตนทถอวาเปนการจดการนำในระดบครวเรอนแลว แตใช


ระบบประปาหมบานท อบต.ปาขะ บรหารจดการกวา 70% สวนบอนำตน

นนในชวงแลงจะไมมนำ เมอนำในคลองแหงขอด นำในบอกจะแหงดวย

เชนกน เมอบอนำตนไมสามารถใชงานได ทำใหขาดการดแลรกษาใหอย

ในสภาพใชการได แตขณะเดยวกนกยงพบวา ในบางครวเรอนทเปนครว

เรอนเกษตรกรยงมการจดการนำในครวเรอน ยงดแลรกษาใชประโยชน

จากบอนำตนอย ทำใหมนำใชตลอดเวลา เนองจากการใชนำจากบอนำ

ตนอยางสมำเสมอจะชวยทำใหตานำไมตน นำผดอยางตอเนองนนเอง

ดงนกวชาการและผเชยวชาญมาเปนทปรกษา หลงจากเกบขอมลมาแลว ปรมาณขอมลทมากมายแตขาดการ

จดเกบการจดการทจะดงขอมลมาใชใหเปนพลง การเชอมโยงกบนกวชา

การ ผเชยวชาญเปนอกชองทางหนงในการแกไขปญหา โดยใหนกวชาการ

ผเชยวชาญเขามาสะทอน วเคราะหขอมลเพอชวยใหทศทางการมอง

ขอมล การทำงานของคณะวจยชดเจนมากขน เชน ดร.รอยล จตรดอน

ดร.เพมศกด มกราภรมย เปนตน โดยมการจดเวททเชญนกวชาการเขา

มารวมสะทอน จนทำใหเหนจดออนทจะตองพฒนาขอมลเพมเตม ดงน

ควรมการพฒนาระบบฐานขอมลใหแนน เชน (นำมเทาไหร? ใช

เทาไหร? ไหลบาเทาไหร? คณภาพนำดหรอเสย? คา BOD จลนทรย)

ควรพฒนาระบบการจดการนำบอทราย ใหเกดประโยชนเปน

แกมลง และสมพนธกบระบบบอนำตน

สรางเครองมอนำเสนอทมพลงและเขาถงชมชนอยางงาย เชน

แผนทซอนทบ แผนททำมอ โยงพนทจากคลองไปใหสดเขา สดคลอง

สดตำบลจนไปถงตำบลขางเคยง เชน แผนใส ใหเหมอนระบบ GIS

พฒนาพนทตนแบบในการจดการนำเสยใหเปนพนทรปธรรม

เชน คลองกระโดน ใชจลนทรยลกบอลแกไขปญหาเฉพาะพนท เพอให

เกดกำลงใจ ภมใจ และเหนการเปลยนแปลง


สรางพลงชมชนโดยขบวนการรณรงคประชาสมพนธ โดยนำ

ขอมลจากการวจยไปขบเคลอน รณรงค หรอทำประชาคมใหเกดจต

สำนก โดยมขอมลผลกระทบทเปนมลคาทางเศรษฐกจ สงคม และ

สงแวดลอม

เชอมโยงทองถนอนๆ เชน อบต.ทเกยวของกบการจดการนำรวม

กน โดยใชขอมลขบเคลอนทำขอมลใหเปนสาธารณะเพอใหเกดการรบร

(ต.ศรกระอาง ฟารมไก หม เปด, ต.เขาเพม บอทราย)

จดทำแผนทเสนทางนำ (Road Map งานวจยชมชน) เพอเปนเครองมอทจะทำใหแตละพนทกำหนดทศทางในการ

ขบเคลอนงานของตวเองไดอยางชดเจน โดยแผนทเสนทางนำเพอวาง

แผนการทำงานของ ต.ปาขะ มรายละเอยดดงน คอ

ปท1(2553) การศกษาระบบการจดการแกมลง (บอทราย)

ศกษาการรกษาระดบนำใหมเพยงพอตลอดป โดย ศกษาการ

ทอยนำ หรอ การทดนำโดย

ตองอาศยการวดระดบนำ การชะลอนำในชวงทนำหลาก การทำ

ฝายทมรปแบบทเหมาะสมกบพนท (ดร.รอยล จตรลอน, เวทตดตามเยยม

เยยนการจดการนำ ต.ปาขะ, 15 พ.ย.53)

ทำเครองมอเสนทางนำ


ปท2(2554) ทำพนทรปธรรมในการแกไขปญหานำเสย (คลองกระโดน) โดย

จะมกระบวนการพฒนาคณภาพนำ ทดลองโยน EM BALL และศกษา

ผลกระทบทเกดขน

รณรงคผานเครองมอและขอมลจากงานวจยลงสชมชนเพอให

เกดจตสำนกสาธารณะ และเพอใหเกดกระบวนการถายเทขอมลสภาค

ประชาชน

ขยายเครอขายความรวมมอ ไปสองคการปกครองสวนทองถน

(อบต.) ทใชนำรวมกน เนองจากในแตละคลองจะใชพนทกงกลางคลอง

เปนพนทแบงเขตการปกครองของตำบลขางเคยง

ภาพแผนทเสนทางนำ Road Map ในการแกไขปญหาการจดการนำ ต.ปาขะ

แผนทเสนทางเดนนำ

ปท 1 ปท 2เตมความร ศกษาระบบ- ศกษาระบบการจดการแกมลง(บอทราย)- ศกษาการรกษาระดบนำในคลองใหมเพยงพอตลอดป(โดยศกษาในเรองวธการชะลอนำ การทำฝายทเหมาะสมกบพนทระยะทเหมาะสมของฝาย)

ทำพนทรปธรรมในการแกไขปญหานำเสย

รณรงคผานเครองมอและขอมลงานวจยลงสชมชนเพอใหเกดจตสำนก

ขยายเครอขายความรวมมอกบ อบต.ทใชนำรวมกนทำแผนทเสนทางนำ

- GIS/ แผนทซแนทบ/ แผนททำมอ/ บอรดความร


“เมอมคำถามกตองสบคน เราเลยตงคณะกรรมการลงสำรวจ

พนท นำมาจากไหน สำรวจตนนำ เดนขนไปสำรวจเดนตามคลอง เราเจอ

ปญหาวชพชในคลองมากไป เจอสภาพคลองมความตนเขน มฝายชะลอ

นำจำนวนมากถง 8 ฝาย ทขนตอกรมชลประทานเดมซงสรางโดยไมคำนง

ถงหลกของนำ การจดการนำ คลองบางสายมฝายเตมไปหมด ขณะทบาง

สาย มฝายนอย เชน คลองบานนา เปนตน การมฝายจำนวนมากกลบไมม

ประโยชนเพราะไมสามารถเกบนำมาใชไดจรงๆ ขณะเดยวกนฝายกยง

ทำใหเกดนำทวม เพราะมวชพชตดปากฝาย เวลานำบามาระบายไมได

กเกดปญหานำทวม แตพอนำหมดฝายกกกนำไมอยเพราะเปนฝายเลก

นำกแหง สภาพแบบนคอปญหาทเราเจอ

จากนนเรามาทำเวทประชาชนสรางการมสวนรวม จดเวทคยกน

กจะคยกนเปนกลมยอย เพราะเราอยากจะไดความคดเหนตางๆ โดยแบง

เปน 3 กลม กลมผอาวโสทเราอยากมองเรองประวตศาสตรของคลอง

คนไปคนมาเกดเจอขอมลประวตศาสตรทองถนขนมา เจอขอมลความ

เปนอยสมยกอน ความสำคญของบรรพชน การสบเชอสายตางๆ

กลมทสอง คอ กลมชวงอายวยกลางคน เราอยากใหเขาไดเลา

สะทอนถงปญหาทเหนพบเจอ เหนสถานการณ ลำดบเหตการณทเกดขน

ในพนท และกลมทสาม คอ คนรนใหม เยาวชน เราอยากไดทศทาง ความ

คดเหนวาเมอรปญหาแลวจะเอามาประมวลผล หาแนวทางมสวนรวมใน

การแกไขปญหาอยางไร

โดยหลงจากประชมเสรจแลว เรากสรางโมเดล แผนท road map

เราไปศกษาเรยนรทพนทเรยนร ตำบลแพรกหนามแดง จงหวดสมทร

สาคร และตำบลถมตอง จงหวดนาน เรามการอบรมวธการจดการลมนำ

ททำไปทำมาเราพบวา เมอกอนเราผลกแตปญหาออกจากตว พนๆ ตวเรา

แตตอนนเราจะรวมกนจดการปญหาเสยท”

““


“จากกระบวนการงานวจยนน ผลทเกดขนกบชมชนเปนตนทน

สำคญของเรา เราไดขอมลเพอสรางการเปลยนแปลง ขอมลทสะทอนถง

ปญหาและแผนการแกไขจดการ ทเราไดเอาขอมลเหลานนให อบต. เพอ

หาทางแกไข จนขยบสการสรางภาคเครอขาย 10 ตำบลในอำเภอบานนา

เกดเครอขายการจดการนำทจะทำใหเกดการจดการนำอยางเปนระบบ

และครอบคลม โดยทฐานขอมลตางๆ เหลานลวนเกดจากการทำงานของ

คนในชมชน ผใหญบาน แกนนำ และคนเหลานกคอดอกผลทกอเกดจาก

กระบวนการวจย เกดทกษะ มความร กลาแสดงออก แกนนำทกระจาย

อยในหมบานตางๆ ทเกาะองกนเกดเครอขายการทำงานและเกดเวท

ประชมทขยบไปสการแกไขปญหาเรองอนๆ ในชมชน”

ดอกผลจากกระบวนการวจย ใชเพยงแผนการทำงานในเรองการ

จดการนำเทานน หากแตกระบวนการวจยไดพฒนาสรางคน สรางตนทน

สำคญใหเกดขนในพนทตำบลปาขะ ขอมลชมชนทมคณคาทางประวต

ศาสตรเกดเปนความภาคภมใจของคนปาขะ เกดเครอขายนกวจยชมชน

ตำบลปาขะ จำนวน 15 – 20 คน ทสามารถพฒนาและขบเคลอนงานดาน

อนๆ ของชมชน เกดการรวมมอเชอมโยงคน 3 วยเขามาทำงานรวมกน

เยาวชน วยทำงานและผเฒาผแก เกดเครอขายการทำงานทเหนภาพการ

จดการความรของทองถนทมงสการจดการแกไขปญหาของตนเอง เกด

การเชอมประสานกบหนวยงานทองถนอยาง อบต. ทเขามารวมไมรวม

มอกนในการทำงาน ทองถนทองทรวมมอแขงขน ขยบสการทำงานพฒนา

ชมชนในดานตางๆ บนฐานชมชน โดยชมชน

วจยชมชน ตนทนการพฒนาทองถน

““

33ปาขะ ชมชนหวใจสเขยว “การทำวจยชมชน ทำใหเราไดมโอกาสลงพนทเกบขอมลดาน

ตางๆ ของชมชน เกดการคนขอมลดานตางๆ การไดคยพดคยกบปราชญ

ชาวบาน ผเฒาผแก ทำใหเราไดขอมลทางวฒนธรรม ทางสงคมมามาก

มาย รวมทงทำใหเราคนเจอขอมลประวตศาสตรชมชนทสำคญทสราง

ความภาคภมใจใหกบเราคนปาขะอยางยง

คนปาขะเปนมอญ เรามรากเหงา เรามวถวฒนธรรมและเราม

ประวตศาสตรชมชนทเกาแก จากหลกฐานทางโบราณคดและการขดคน

พบวา บรเวณพนททเราอยอาศย ททเรายนอยมเปนพนทประวตศาสตร

บรเวณทเรยกกนวา คอกชาง หรอทชาวบานเรยกกนวา โรงชาง พนท

บรเวณนมความสำคญอยางยงในสมยกรงศรอยธยา ในสมยนนการศก

สงครามตางๆ ไพรกำลงพลเปนแรงงานสำคญ พอๆ กบชาง ชางทกรำศก

จากกรงศรอยธยา หลงพกรบจบศกแลวจะถกนำมาพกทบรเวณคอก

ชางหรอโรงชางแหงน และจากสภาพพนทบรเวณเขาใหญ อดตหรอแม

กระทงในปจจบนกยงพบความอดมสมบรณของสตวนานาชนด ชาง

หลายเชอก หลายโขลงกตอนจากพนทบรเวณนเดนทางสกรงศรอยธยา

ดวยเชนกน

และความภาคภมใจอยางทสดของคนปาขะ คอ สมเดจพระเทพ

รตนราชสดา ทรงเสดจฯ ทอดพระเนตร “โรงชาง” หรอ “คอกชาง”ทหม 5

บานทามะเฟอง ตำบลปาขะ อำเภอบานนา จงหวดนครนายก เมอวนท 1

สงหาคม 2531”

ประวตศาสตรชมชน รากเหงาแหงความภาคภม

““


ความสำคญของคอกชางหรอโรงชาง ทมความผกพนเชอมโยง

กบตราสญลกษณประจำจงหวดนครนายกทเปนรปชางชรวงขาวนน

พบวา หากพจารณาตามประวตอำเภอบานนาซงเคยเปนแขวงเมองนคร

นายก ทเปนเมองลกหลวง หรอเมองหนาดานในสมยกรงศรอยธยาเปน

ราชธาน

โดยเฉพาะทองทอำเภอบานนาเคยเปนทตงกองโพนชางหรอ

กองจบชางปาไวเปนพาหนะสำคญในการทำศกสงครามมาแตสมย

โบราณ โดยกวาดตอนชางปาจากตำบลตางๆ เชน ทางทองทงหลวง วง

กฬา ทงเชยงราก ทงบานนา ดงละคร ดงทบเขมร ดงบานลำ ตลอดจนถง

ดงพระยาเยน เพอคนหาชางเผอกซงมลกษณะถกตองตามตำราคชลกษณ

อยางสมบรณ อาจกลาวไดวา “ชาง” เปนสงคบานคเมอง ชางเผอกนน

เปนหนงในรตนะ 7 สงซงคบารมขององคพระมหากษตรย โดยรตนะทง 7

นมชอเรยกวา สปตรตนะ อนไดแก จกรรตนะ(จกรแกว) หตถรตนะ(ชาง

แกว) อศวรตนะ(มาแกว) มณรตนะ(มณแกว) อตถรตนะ(นางแกว) คหปต

รตนะ(ขนคลงแกว) ปรณายกรตนะ(ขนพลแกว) ดงนนชางทมคชลกษณ

ถกตองตามตำราจะถกนำไปสงไปยงวงหลวงหรอพระนครศรอยธยา ดง

ทมถอยความปรากฏในหนงสอชาง ของ ฮ.ไพรยวล ความวา


“ครนถงเดอน ๓ ขน ๓ คำ ขนบรรกษคชรตกบพวกขนหมน หมอ

ควาญและเหลาเลขลกหมมาพรอมกนแลว จงจดแจงกระทำพธบวง

สรวง ตงบดพลกรรม ณ ทศาลเพพารกษตามหลวง โผลก อนเปนทนยม

นบถอกนมาแตโบราณ การกระทำพธบวงสรวงนนมบายศรตอง ๕ ชน

ศรษะสกร, เปด, ไก, เหลา, ขาว, ผกพรา, ปลายำ, พรอมกบเครองมอ

สำหรบใชในการตอนชางปาดวย คอ มด, ซอมสำหรบบงคบชาง, ขอ

ชางเหลกดามไม, หอกหรอชะนกสำหรบแทงชาง, ปนเมรเคอร, ปเลหรอ

สปคบซงเปนเครองใสหลงชาง สำหรบบรรทกเสบยงอาหาร ครนถง

เวลาเชาประมาณ ๔ โมงเศษไดอดมฤกษ พวกขนหมนพรอมดวยหมอเฒา

กเปดบายศร อานคำประกาศโองการพระพฆเนศวร และสโรเมกระทำ

แกธรณสาร หมอเฒาพรมนำมนตแลวเจมหนาผากพวก หมอควาญทง

หลาย พรอมเสรจจงมการรำขอถวายเทพยดาตามพธพลกรรมของพวก

กรม ชาง ตอนไปพวกขนหมนหมอควาญ จงนำเอา เครองบวงสรวง เปด,

ไก,เหลา, ขาว, หมดบ, หมสก, มาเลยงกนเปนการรนเรงอกดวย

เมอการเลยงสำเรจแลว ขนบรรกษคชรตหวหนากองชางนอก จง

มคำสง ใหหมนชะนะคชรกษ(ฉำ) หวหนากองชางนอกปกซาย ยกกอง

ออกไปจดการซอม แซมคอกชางทตำบลบานนา แขวงเมองนครนายก

ใหแนนหนา กำหนดใหแลวเสรจในเดอน ๕ ตามคำสง

ครนถงวนแรม ๕ คำ เดอน ๓ เวลาเชาหมนชะนะคชรกษกจดแจงคม

ลกหมมจำนวน ๕๐ คน รบยกกองออกไปยงคอกบานนาตามคำสง

ตอมาวนแรม ๑๓ คำ เดอน ๓ ขนศรสงครามหวหนากองชางใน

จดสงชางตอไปใหขนบรรกษ คชรต ๒๔ ชาง ณ ตำบลบานขาวเมา อทย

ใหญ โดยคำสงของขนบรรกษกำแพงฯ หวหนากรมโขลงตามกำหนด

“


ขนบรรกษคชรต พรอมกบพวกขนหมนหมอควาญรวม ๔๘

คนเมอไดรบชางตอครบตามจำนวน กออกจากบานขาวเมาตรงไปทาง

หนองแค แขวงเมองสระบร แลวเลยพกอยทคอกบานนา ๓ คน ขนบรรกษ

คชรต จดแจงแบงกองออกสอดแนมชางเถอนเปน ๔ กอง กองหนงม

กำลง ๖ ชาง หมอควาญ ๑๒ คน และใหออกเทยวตรวจดวา บรรดา

ชางทเคยไดไลตอนไปเขาเพนยดนนมอย ๔ โขลง คอ โขลงนางแกร ๑

โขลงนางหวคะแคง ๑ โขลงนางสงข ๑ โขลงนางเชอง ๑ เวลานไดไปหา

กนอย ณ ทใดและในโขลงเหลานจะมลกชางขนาดตงแต ๓ ศอกเศษด

งามบางหรอไม ถาเหนวาพอทจะใชราชการไดมกชาง ใหเรงรายงานมา

โดยเรว เพอจะไดมใบบอกเขาไปยงเจากรมโขลงใหญตามคำสง

ครนถงวนขน ๒ คำ เดอน ๔ บรรดาขนหมนกรมชาง ปกซาย

ปกขวา ทง ๔ กอง กเรมกระทำการตามหนาท คอ แยกยายกนเทยว

สอดแนมไปในตำบลตาง ๆ เชน ทางทองทงหลวง วงกฬา ทงเชยงราก

ทงบานนา ดงละคร ดงทบตอ เขมร ดงบานลำ ตลอดถงดงพระยาเยน

เปนตน”

(ขอมลจาก http://www.kogchangbanna.com/)

ขณะเดยวกน การสบคนขอมลจากนางทเรยน นามสกล เจรญ

พร อาย 83 ป นามสกล (เดม) ประยรเพชร ซงมศกดเปนหลานของ

นายชน พทกษศลป หรอ นามพระราชทาน คอ ขนพทกษคชยทธ ซง

มศกดเปนตา ไดขอมลเกยวกบลกษณะทางกายภาพของโรงชาง วา

ขนพทกษคชยทธนนมบานพกอยในคอกชาง ทกปจะมชางมา

ทบาน (ต.อาษา) พอถงปขนพทกษคชยทธจะไปบางกอกไปเขาหนวย

หมายถง การเขาเวร ปละครง ขนพทกษคชยทธจะมตราประทบเปนรป

ชาง ทำจากงาชาง ทราบภายหลงวาเปนตราประทบประจำตำแหนงเจา

“


กรมโขลง จำนวน 3 อน คอ ขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ

ซงปจจบนขนาดกลางไดสญหาย เหลอเพยงขนาดใหญ และขนาดเลก

นอกจากนยงมสงบงชทางโบราณคด (เชน เสาตลง ลกษณะเสา

ความกวาง – สง – ขนาดรอบ ศาลเทวกรรม วตถ เชน ตราประทบ

ประจำตำแหนง เจากรมโขลง / หอก / ปนยาว หอก / ขอสบชาง / ไมตะพด

ทองเหลอง / ภาพวาดบคคล เปนตน ตราประจำชาดตำแหนงเจากรมโขลง

สมยรตนโกสนทร ประมาณพทธศตวรรษท 24-25 ม 3 อน คอ ขนาดเลก

ขนาดกลาง และขนาดใหญ ทำดวยงาชาง ปจจบนเหลอเพยง 2 อน คอ

ขนาดเลก และขนาดใหญ รวมทงหลกฐานอางองเกยวกบขนพทกษ

คชยทธ คอ โฉนดทดนสมยรชกาลท 5 ซงเปนชอของขนพทกษคชยทธ

หลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดทคนเจอเหลาน

นบไดวาเปนอกหนงตนทนสำคญของชมชนตำบลปาขะ ทกอใหเกดพลง

ดานบวก พลงของความภาคภมใจ พลงของความเปนอนหนงอนเดยวกน

ซงนบวาเปนจดแขงอยางยงสำหรบชมชนในการพฒนาทองถนของตน


นอกจากการทำวจยชมชนในเรองการบรหารจดการนำตำบล

ปาขะแลว ภายใตโครงการรกษปาฯ ยงไดหนนเสรมเตมเครองมอใหชมชน

ไดรวมกนมเวทพดคยแลกเปลยนเรยนรเพอรวมกนจดทำแผนตำบล

วถพอเพยง เพอทแผนดงกลาวจะเปนหนงในเครองมอ ทศทางการขบ

เคลอนงานเพอแกไขปญหาของชมชนอยางบรณาการ

โดยกอนทกระบวนการทำแผนตำบลวถพอเพยงจะเกดขน จะม

การสำรวจเกบขอมลตำบลเพอนำขอมลตางๆ มาวเคราะหและระดม

แนวทางการแกไข ทพบวา คนในชมชนมรายจายมากกวารายไดอย

ประมาณ 4.9 ลานบาท เฉลยครวเรอนละ 47,115 บาท และจากขอมล

เกยวกบรายได พบวา มรายได 20.23 ลานบาท โดยคนในชมชนสวนใหญ

มรายไดจากนอกภาคการเกษตร 19.46 ลานบาท ซงเปนรายไดจากการ

ประกอบอาชพอสระหรอรบราชการ 14.92 ลานบาท มตำแหนงทางสงคม

1.89 ลานบาท แรงงานรบจาง 1.40 ลานบาท สวสดการ 1.19 ลานบาท

และมรายไดภาคการเกษตร จากการเพาะปลกปละ 1.28 ลานบาท

แตเนองจากรายไดสวนใหญจะตดลบในเรองอาชพ เชน อาชพเลยงสตว

หตถกรรม และการประกอบการ ทำใหเหลอรายไดจากภาคการเกษตร

อยางแทจรงเพยง 768,042 บาท หรอเฉลยเพยง 7,385 บาท/ครวเรอน/

ป เทานน

และขอมลเกยวกบรายจาย พบวา มรายจาย 25.12 ลานบาท

โดยเฉลยมรายจาย -241,585 บาท/ครวเรอน/ป ซงสวนใหญเปนราย

จายเกยวกบการผอนหนและการผอนสนคา 14.74 ลานบาท คากนอย

7.11 ลานบาท การศกษาและสขภาพ 1.54 ลานบาท คาสาธารณปโภค

0.79 ลานบาท ทำบญ 0.72 ลานบาท โดยไดนำขอมลทง 3 สวนมา

ประกอบการพจาณาในการจดทำแผนตำบล

วถพอเพยง : ฟนฟ – วถและชมชน


โดยมหนวยงานทเกยวของในการจดทำแผนตำบล คอ คณะ

ทำงานโครงการรกษปาฯ และภาคเครอขาย ไดเขามารวมในการยกราง

แผนตำบลวถพอเพยง ประกอบดวย หนวยงานทองถนทองท อาท กำนน

ผใหญบาน และ อบต. และมหนวยงานอนๆ เขารวม ไดแก เกษตรกร

กศน. พฒนาชมชน สถานอนามย เจาอาวาสวด อาจารยจากโรงเรยน

เพอใหเกดการบรณาการแผนตำบลวถพอเพยงรวมกบหนวยงานภาค

และเกดการพฒนาและยกระดบการทำงานจากระดบหมบานเปนงาน

ภาพรวมระดบตำบล พฒนาจดทำแผน เชน แผนงานครวเรอนอาสา

แผนงานพฒนาศกยภาพแกนนำ แผนงานพลงงานทางเลอก และแผน

งานการจดการความรในชมชน ขบเคลอนแผนตางๆ บนฐานตนทนกลม

กจกรรม ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงของชมชน และขยายสราง

เครอขายครวเรอนอาสา เพอทำใหแนวคดเรองเศรษฐกจพอเพยงขยาย

ในพนทตำบลปาขะทงตำบล เกดวถพอเพยงทปรบเปลยนจากทศนคตส

พฤตกรรม เปลยนดวยความตระหนก ความเขาใจ ซงจะทำใหวถพอเพยง

ตำบลปาขะนนเกดขนอยางเขมแขงและยงยนนนเอง


“จากการทเราไดไปศกษาดงานและจากคำถามทมคนถามเรา

ทำใหเราเรมมองวา ทำไมเราไมกลบไปดวถแบบเดม วถของชมชนท

สามารถจะนำมาประยกตใชกบชวตปจจบนได พอขนแบบนหลงจากนน

เรากกลบไปดขอมล เราพบวา นำทำไมไมมกเพราะเรารอแตประปา

ทงๆ ทเรามบอนำตน สมยกอนเรากใชแบบน เรากประยกตใชได ทำให

เราเรมขดลอก ปรบปรงทเกบนำตามบาน สระนำตามบาน การปลอย

ทงของเกาโองนำแตก โองไมมนำ กเรมมองถงการกกเกบนำ การใชปย

ในการเพาะปลก เราลงทนตนทนสงมาก เกดภาระตางๆ ตามมา เรากปรบ

มาใชเกษตรอนทรย เกดจดเปลยนหนกลบมาดวถเดม

สงทคนเจอคอ เราลมวถแบบเดม ทผานมาเรามงไปขางหนา

ตลอด สงคมกงเมองทเราอย ดวยความใกลกงเมองมนจงกาวกระโดด

ความเปลยนแปลงตางๆ จากเสาทวสจานดาวเทยม การรบสอของเรา

เรวมาก วถเราจงเปลยนแบบกาวกระโดด พอเหนทมา เหนตนทน เราก

คดวา ปาขะจะกลบสฐานตนทนของชมชน เราจะกาวเดน เราจะพฒนา

โดยปรบมาสวถแบบเดม โดยทเราตองเรมจากการปรบความเปนอย

เรมจากตวผนำหวหนาครอบครว จงเกดกจกรรมตางๆ ในชมชน ทเชอม

รอยระหวางความรดงเดมและความรใหมทโครงการรกษปาฯ มาหนน

เสรม สรางกระบวนการเรยนรจนเกดฐานเรยนรและครวเรอนอาสาขน

มา ทกระบวนการทำงานเชนนจะสรางใหชมชนเกดความเขมแขงดวย

ตวเอง พงพาตนเองไดและมวถทพอเพยง”

““


แนวคด + การทำงาน “ครวเรอนอาสา”

“เพราะเราหลงลมวถชวตแบบเดม ทกวนนเหมอนเรามงไปขาง

หนาตลอด สงคมจงเปลยนแปลงรวดเรว ชวตความเปนอยหลายอยาง

เปลยนไป จนเรารสกวา เราตองหนกลบมาหาวถเดมแลว กลบมาสความ

เปนชมชนของเรา ดงนนเราจงตองสรางการปรบเปลยน เราจงตองเรมท

การปรบเปลยนจากระดบครอบครว เรมตนจากสรางผนำการเปลยน

แปลง ทำใหเกดการสรางครวเรอนอาสาขน ครวเรอนทหนมาสนใจเรอง

ธรรมชาต สงแวดลอม เรองพลงงานทางเลอก การลดพลงงานใน

ครวเรอน ขยายแนวคดจากครวเรอนหนงสอกครวเรอนหนง ขยายจากพ

สนอง จากผนำ 40 คน ขยายไป 100 เปน 200 คน เปนครวเรอนอาสาท

จดการตนเอง”

ครวเรอนอาสาของตำบลปาขะ ขบเคลอนผานฐานตนทนท

สำคญของชมชน กลาวไดวา ฐานทนเดมของตำบลปาขะนน “คน” เปน

ทรพยากรสำคญในกระบวนการพฒนาชมชน คนปาขะมสวนรวมใน

กจกรรมของชมชน พยายามเรยนรทจะแกไขปญหาของตวเอง มผนำ

ชมชนทเปนตวอยาง ทงผนำแกนนำทเปนทางการและธรรมชาต ตอมา

เมอโครงการรกษปาฯ เขามาหนนเสรมจดเวทเพมทกษะ สรางกระบวน

การเรยนรดานตางๆ ใหกสงผลทำใหเกดแกนนำทมหลกคดในการพฒนา

ตนเองและเกดความพยายามเปลยนแปลงตวเองใหสามารถเปนแบบ

อยางใหกบผอนได และมขดความสามารถในการขยายผลตลอดจนเกด

ทกษะมากขน เชน แกนนำสามารถพฒนาศกยภาพในดานตางๆ เชน

การกลาแสดงออก การจบประเดน การนำประชม เปนตน รวมทงได

““


แกนนำทเปนคนรนใหมทพรอมเรยนรสงใหมๆและเกดศกยภาพใน

การพฒนาเชงพนทมากขน แกนนำทเขารวมกจกรรมเกดความรสกใน

ตนเองในความเปนจตอาสาไดครวเรอนตนแบบ/คนตนแบบในการเปน

แนวทางการใชวถพอเพยงใหผอนไดเอาแบบอยาง เกดการขยายผล

ปากตอปากไปเรอยๆ โดยมรปธรรมความสำเรจเปนตวอยางททำใหคน

อนๆ ในตำบลเหนประโยชนจากกจกรรม

ขณะเดยวกน ฐานตนทนความเปนเครอญาตพนองกเปนอก

ปจจยสนบสนนททำใหเกดการเชอมโยง การเชอมรอยระหวางคนใน

ตำบล ทำใหครวเรอนอาสานนขยายไดงายขน

คณสมบต และ เกณฑการคด เลอกคร ว เร อนอาสาตำบลปาขะดงน 1. เปนครวเรอนทมการปลกอย ปลกกนในครอบครว

2. การจดบนทกบญชครวเรอน

3. มการทำผลตภณฑลดรายจายหรอทำผลตภณฑของใชใน

ครวเรอน

4. มการทำพลงงานทางเลอกอยางเหมาะสมกบชมชน

5. เปนครวเรอนทมจตอาสา และชวยเหลอชมชนอยางตอเนอง

6. เปนครวเรอนทสามารถเปนตนแบบใหแกบคคลอนได

7. เปนครวเรอนทไดรบการยกยองจากชมชนหรอหมบาน


“งานครวเรอนอาสานน เราตองทำงานโดยการลงไปพดคยกบ

ชาวบาน สรางพลงในการทำกจกรรมรวมกนเขา ยงมรปธรรม มตวอยาง

เขาจะเขามารวมมอดวย เกดเปนความสามคค เกดเครอขายระดบตำบล

ทรจกกนทงตำบล เหนหนาเหนตา เกดกจกรรมทจะสรางใหเขารตวตน

ของตวเองผานการสำรวจขอมล ทำบญชรายรบรายจาย ทจะชวยทำให

เกดการลดรายจายในระดบครวเรอน ขณะเดยวกนครวเรอนอาสากยง

เชอมรอยไปสกจกรรมเดกเยาวชน ไมวาจะเปนกลมเดกโรงเรยนประถม

ของตำบล และเดกทเรยนหนงสออยทโรงเรยนดานนอก เรากลงไป

ทำงานดวยโดยผานฐานครวเรอนอาสา จนเกดกลมเยาวชนรกษสายนำ

ทเปนผลพวงหนงจากงานวจยนำ เพราะเรามองเหนปญหานำบางอยาง

เชน นำเสย เราเลยดงเยาวชนจากฐานครวเรอนอาสาเขามามสวนรวม

ใช EM Ball เปนเครองมอในการสรางกลม สรางความร จากเดมเดกๆ

เขาทำกลมเยาวชนรกษบานเกด กขยบมาเปนงานเยาวชนรกษสายนำ

พฒนาเยาวชนมาเรอยๆ พอดงเยาวชนเขามามสวนรวมได กเชอมรอย

กบกจกรรมของผใหญไดดวย พอทำงานรวมกน ทำกจกรรมรวมกนมนม

ความภาคภมใจ ความกลมเกลยวกนเกดขนในชมชนของเรา”

““

จดเรยนร/ คนตนแบบ


การศกษาวจยแนวทางการจดการนำ หนงในกจกรรมตามแผน

การจดการความร ในโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง

จากคำถามทวา “บานเราฝนตกเยอะ แตทำไมนำไมพอใช และนำ หายไปไหน...?” กลายเปนโจทยวจย “ทำอยางไรถงจะเกบนำให เพยงพอ...” จดตงทมนกวจยชมชน 20 คน ดวยบคลากรจาก อบต.

ปาขะ นกวชาการ ทมบรหาร และคณะกรรมการทปรกษาโครงการฯ เพอ

สำรวจขอมลนำมาพฒนา ปรบปรง และแกไขอยางเปนขนตอน เชอมโยง

ไปสการคนพบประวตศาสตรชมชน “โรงชาง”จากอดตทเคยเปนเมอง

หนาดานสมยกรงศรอยธยาเปนราชธาน และเปนทตง “กองโพนชาง”

หรอ “กองจบชางปา” รวมทงเรองราวของความเชอผโรง-ผมอญ ของ

ชาวไทยเชอสายมอญ ทอพยพมาตงถนฐานในสมยสมเดจพระนเรศวร

มหาราชแหงกรงศรอยธยาและสบเนองมาถงปจจบน

ขอมลเพมเตม: นายเชษฐา สายทน ฝายขอมล อบต.ปาขะ โทร.089 007 8789

จากการจดการความรประวตศาสตรชมชน นำไปสการรอฟน

ประวตศาสตร “โรงชาง”ดวยความเปนมาของอำเภอบานนาในอดต ท

เคยเปนเมองหนาดานสมยกรงศรอยธยาเปนราชธาน และเปนทตง “กอง โพนชาง” หรอ “กองจบชางปา”

การบรหารจดการนำโดยชมชน

โรงชาง


ชาวปาขะสวนใหญเปนชาวไทยเชอสายมอญ อพยพมาในสมย

สมเดจพระนเรศวรมหาราชแหงกรงศรอยธยา และยงคงความเชอเรอง

ผโรง-ผมอญ สบมาจนถงปจจบน

“เราอยอยางพอประมาณตวเราเอง ไมสรางหนสน อาหารการ

กนกเกบหาในทองถนไมตองไปซอหาจากภายนอก ถาเราทำงานทกวนก

จะมพอกนพอใช แตถาไมขยนเรากไมมกน วสดธรรมชาตทเหลอใชทอย

รอบๆบานเรา กสามารถเปนตนทนเกบหามาใชประโยชนไดตอ”

ดวยพนท 1 ไร ในบานของลงเลศชาย พรรณวเชยร ทมทงบอปลา

เลยงไก ปยหมก นำหมกชวภาพ ปลกผกสวนครวนานาชนด และเตา

อวาเตะ ทำใหครอบครวลงเลศชายดำรงชวตไดอยางสขสบาย พลกผน

จากอดตทชาวบานรจกลงเลศในฐานะคนเผาศพ แตปจจบนลงเลศคอ

“วทยากร” ในการสรางเตาเผาถานอวาเตะ และการทำเกษตรประณต

ลงเลศ หรอนายเลศชาย พรรณวเชยร บานทามะเฟอง หม 4

เลาวาจดเรมตนของอาชพเผาถานเกดขนเพราะตวเองอยากกลบมาอย

บาน ทำมาหากนอยกบบานสบายใจกวา ประกอบกบหลงจากไดไปดงาน

รวมกบโครงการรกษปาฯ เกยวกบเตาเผาถาน สรางพลงงานทดแทน ท

จงหวดสงหบร กลบมาถงบาน ลงเลศเรมคดทจะทดลองสรางเตาเผา

ความเชอชมชน ผโรง-ผมอญ

เกษตรประณตบานทามะเฟอง หม 4ตนทางของการพลกฟนเรองพลงงานทางเลอก ““


ถานขนมา ดวยเหนวาเปนสงททำกนเองในครอบครวได ไมตองลงทนสง

มากใชแรงกายเปนสำคญ และเมอมองหาวตถดบทตองใชนนคอไม กพบ

วามอยแลวอยางอดมสมบรณ เพราะตำบลปาขะมพนททเปนสวนผลไม

อยจำนวนมาก มกงไมทเหลอใชเปนจำนวนมากอยแลว

ลงเลศจงไดสรางเตาเผาถานขนมาจากองคความรทไดไปเรยนร

จากภายนอก ครงแรกจำนวน 2 เตา เรยกวาเตาอโมงค จากนนไดไปดงาน

การทำเตาเผาถานอกประเภท คอ เตาเผาอวาเตะทจงหวดชลบร ลงเลศ

กกลบมาสรางเตาเผาขนอก 2 เตา การเผาถานถอเปนสงทตองเรยนร

ใหม เรยนรดวยตวเอง และลองผดลองถกจนสามารถเกบเกยวเปน

ประสบการณและพรอมทจะเปนผถายทอดความรใหกบคนอนๆใน

ชมชนไดตอไป

รวมทงยงคนพบวาอาชพเผาถานแทจรงแลวมประโยชนกบ

ชมชนเปนอยางมาก นอกจากเปนการนำเอาวสดเหลอใชในทองถนกลบ

มาใชประโยชนไดอกครงเปนพลงงานทดแทนหมนเวยนกลบมาใชใน

ชมชนแลว ผลพลอยไดสำคญกคอ การไดนำสมควนไมทเกดจากกระบวน

การเผานำมาใชประโยชนใหกบชมชนอกมากมายหลายประการ

เดมท “ถานไม” ถอเปนพลงงานหลกในการดำรงชวตประจำวน

ของชาวบานปาขะ แตในยคสมยใหมการใชพลงงานมอยางหลากหลาย

มากขน ถานไมจงกลายเปนพลงงานทางเลอกของคนในชมชน อยางไรก

ตามยงมความจำเปนในการใชถานไมในบางสวนของชมชนอย เพราะ

ถานไมมราคาถก บางครอบครวหรอพอคาแมคาใชประโยชนเพอการปง

ยางไดเปนอยางด ความตองการถานไมกมอยสมำเสมอในตำบลปาขะ

การทำถานไม จากเตาเผาถานทบานทามะเฟอง หม 4 เกดจาก

การนำกงไมแหงเหลอใชในชมชน อาท ไมตะเคยน ไมยาง ไมมะยงชด

ไมมะมวง เปนตน นำมาเขาเตาเผาถาน ซงลงเลศหาวดถดบกงไมจากใน


ทองถนทงมเพอนบานเอามาให และไปชวยเพอนบานในหมเดยวกนและ

หมบานใกลเคยงตดแตงกงสวนผลไม แลวนำกลบมาเปนวสดทำถานไม

ได ลงเลศเลาวาในแตละชวงมจำนวนกงไมเหลอใชในชมชนทมอยตามหว

ไรปลายนาเปนจำนวนมาก และลงเลศเองกไมสามารถนำมาเผาถานได

ทงหมด ทำเทาทกำลงจะทำไหวในครอบครว

การสรางเตาอโมงคเผาถานเองนน ลงเลศใชวตถดบทมอยแลว

ไมตองลงทนอะไรมาก เตาอโมงค หมายถง เตาเผาถานทใชดนเหนยว

ผสมแกลบปน รปรางคลายจอมปลวก ขนาดเลกใหญแลวแตความตอง

การของคนปน เมอตองการเผาถาน กนำเอาฟนทตดเปนทอนๆ ซงทงไว

15 วนกอนเขาเตาเผานำไปเรยงไวใหเตม แลวจดไฟ เมอไฟตดแลวปดหนา

เตาดวยดนเหนยว ปลอยใหควนจากการเผาไหมออกทางปลายปลอง

ควนจากการเผาไหมทออกทางปลายปลอง ลงเลศกใชลำไมไผ

ยาวประมาณ 4-5 เมตรตอเขากบปลายปลอง ใหนำสมควนไมสดำหยด

ออกมาตรงบรเวณทตอกบปลายปลอง ไดนำสมควนไมไปใชประโยชนอก

ทางหนงดวย ทงสามารถนำไปทาผวแกโรคผวหนงได ใชไลแมลงในนาขาว

ปองกนเชอรากนรากไมใบไม ในสวนผลไมกได หรอจะกลนใหใสขนนำ

ไปดมแกโรคทองอดทองเฟอ หรอจะนำไปเปนสวนผสมทำสบ แชมพ

สระผมแกรงแคกได ขายในราคาขวดละ 50 บาท

การเผาถานดวยเตาเผาอโมงคเหมาะสำหรบการเผากงไมขนาด

ความกวาง 3 นวขนไป มอณหภมความรอนท 600 องศาขนไป และการ

เผาถานดวยเตาอโมงคทำมอ 1 เตาใชเวลาทงกระบวนการจนไดถานไม

ประมาณ 3 วนตอ 1 ครงครงละ 3 กระสอบ ราคากระสอบละ 250 บาท

ทงนขนอยกบขนาดของเตาเผาดวย


จดเดนของเตาเผาถาน พลงงานทางเลอกชมชนบานทามะ เฟองหม4คอ เปนเตาเผาถานทำมอโดยชาวบานเอง

มตนทนตำ ใชวตถดบเหลอใชในทองถน

ถานไมทไดออกมาจดแลวควนนอย

สามารถขายใหกบคนในชมชนไดใช

ผลทเกดขนตอครวเรอนและชมชนบานทามะเฟองคอ สรางอาชพทลงทนตำ ใชความขยน ตงใจในการทำ ทำให

มรายไดทมนคงอยางตำวนละ 250 บาท ไดอยกบบาน ไมตองออกไปทำ

งานรบจางตางถน

การเผาถานสามารถนำเอาวตถดบในชมชนทไมม

ประโยชนแลวกลบมาสรางเปนพลงงานทดแทนหมนเวยนใชใหม

คนในชมชนไดถานเปนพลงงานทางเลอกราคาถก และ

ยงไดนำสมควนไมเปนปยชวภาพชวยดแลพชในนาในสวนเปนการลด

รายจายในการใชสารเคมไดมาก

เกดการรวมกลมชาวบานจดตงกลมพลงงานทดแทนขน

ในตำบลปาขะเพอสรางทางเลอกดานพลงงานในชมชนและสงเสรม

อาชพในอกดานหนงดวย

ขอมลเพมเตม: นายเลศชาย พรรณวเชยร คนตนแบบวถพอเพยง โทร. 085 085 5849


“ดวยสภาพภมประเทศ โรงเรยนมทกวาง มพนทจำนวนมาก เรา

จงคดทใชพนทใหเกดประโยชน พอมองไปรอบๆ เรากคดไดวา ควรจะทำ

ใหโรงเรยนเปนแหลงเรยนรทเอออำนวยสำหรบเดกๆ และชมชน”

จากแนวทางการทำงานของผอำนวยการโรงเรยนชมชนวดปาขะ

นายพรชย โพเทพา ทคำนงถงการใชประโยชนจากพนท ทำใหวนน

โรงเรยนวดปาขะเปนฐานการเรยนรทสำคญฐานหนงของชมชนตำบล

ปาขะ ทจากเดมความสมพนธเชอมโยงระหวางชมชนและโรงเรยนนน

โรงเรยนมการจดการเรยนการสอน และกจกรรมการเรยนรทเกยวของ

กบวถของชมชนและสงแวดลอม เชน การปนจกรยานเรยนรชมชนเรยนร

ธรรมชาต เปนตน ตอมาเมอโครงการรกษปาฯ ไดเขามาสนบสนน หนน

เสรมกระบวนการทำงานของตำบลปาขะ ตำบลวถพอเพยง โรงเรยนวด

ปาขะจงไดเขามารวมไมรวมมอรวมแรงในการทำงานในฐานภาคความ

รวมมอหนงของชมชน เชอมโยงกบแนวความคดของผอำนวยการพรชย

ทอยากจะใชพนทโรงเรยนใหเกดประโยชน

“ทผานมา โรงเรยนกใหความสนใจกบเรองสงแวดลอม ภาวะ

โลกรอนมาโดยตลอด บางทเราเหนรถตดตนไมวงผานหนาโรงเรยนเรา

จำนวนมาก โดยเปนไมทตดออกมาจากหมบานของเรา รถวงวนหนง

20 กวาเทยว แลวรถคนหนงตนไม 3-4 ตน มาคดๆ คำนวณดแลววนๆ

หนงตนไมทโดนตดทำลายกวา 100 ตน สงทเราเหน สงทเราคด ทำให

เรามองเหนภาพปญหาสงแวดลอมทเกดขนในพนท เราจงจบประเดน

พลงงานทางเลอก โรงเรยนชมชนวดปาขะ “

“

“


สงแวดลอมมาสอนเดกนกเรยนของเรา ประกอบกบเมอแผนงานตำบล

วถพอเพยงเกดขน โรงเรยนเลยจบเอาประเดนเรองสงแวดลอมมาเชอม

โยงกบเรองพลงงานทางเลอก เนนการเรยนการสอนทปลกฝงการใชพลง

งานอยางฉลาดและดำรงชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดย

ผนวกสาระเหลานเขากบหลกสตรการสอนของโรงเรยน เนนการปฏบต

ลงมอทำจรง จนเกดการสรางฐานการเรยนรตางๆ หลายฐานในโรงเรยน

มครเขามารบผดชอบแตละฐาน เอาปราชญชาวบาน ครภมปญญาเขามา

ถายทอดความร พรอมๆ กบการพฒนาเดกนกเรยนสรางเปนมคคเทศก

นอยประจำชมชน”

ฐานการเรยนรเรองพลงงานทางเลอกของโรงเรยนวดปาขะ

จงเนนการลงมอปฏบตทเดกๆ สามารถทำไดงายๆ เขาใจไดงายๆ โดย

เชอมโยงความรเหลานไปกบฐานการเรยนรกจกรรมของกลมองคกร

ชมชนในพนท เชน ฐานการเรยนรเรองเตาเผาถาน ทสามารถเชอมโยง

ใหเดกๆ เขาใจแนวคดในการอนรกษตนไม ไมตองตดไมมาทำถาน ฐาน

การเรยนรกลมแมบานนำยาลางจาน ปย ทสามารถเชอมโยงไปสฐานคด

การพงพงพงพาตนเอง เศรษฐกจพอเพยงในครวเรอน รวมทงฐานการ

เรยนรเกษตรผสมผสาน เกษตรอนทรย ทสอนใหเดกรจกเขาใจถงความ

สำคญของทรพยากรธรรมชาตและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

โดยในสวนของโรงเรยนวดปาขะนนมฐานการเรยนร ประกอบดวย ฐานการเรยนรแกสจากเศษอาหาร

ฐานการเรยนรจกรยานปมนำลดคาไฟฟา

ฐานการเรยนรพลงแสงอาทตยโซลาเซลล

ฐานการเรยนรเตาเผาถาน นำสมควนไม ถานอดแทง

ฐานการเรยรรไบโอดเซล

“


ฐานการเรยนรนำยาอเนกประสงค

ฐานการเรยนรเกษตร สมนไพร

และธนาคารขยะ

“ฐานการเรยนรตางๆ ของเรา บางฐานเปนฐานทเราทำอยกอน

แลว แตพอมแผนตำบลวถพอเพยง กทำใหไดเรยนรไดเพมเตมองคความ

รใหชดเจนขน รวมทงการเรยนรเรองเทคนควธการประกอบอปกรณ

ตางๆ ททำใหเราสามารถประกอบเอง ลงมอเองได หรออยางฐานการ

เรยนรเรองธนาคารขยะ เราเรมดำเนนการโดยมการแตงตงคณะกรรม

การ ใหสมาชกเดกนกเรยนทกคนในโรงเรยนสามารถนำเอาขยะมาฝาก

ขาย โดยมคนมาคดขยะ คนชงขยะ ตดตอโรงงานรไซเคลมาเปนวทยากร

ใหความรวาอะไรบางทเราสามารถนำเอารไซเคล พอเดกเอาขยะมาขาย

กคดราคาตามราคารานรไซเคล เงนจากการคาขยะกจะเขาบญชของแต

ละคนไป เพราะเดกนกเรยนทกคนจะมสมดบญชธนาคารเงนทหองเรยน

แตละหอง โดยธนาคารเงนนจดตงขนเพอเนนสรางวนยการออมใหเดกๆ

สรางฐานเรองเศรษฐกจพอเพยง

หรอฐานการเรยนรสมนไพร มการแบงแปลงรบผดชอบชน ป.4-

6 แตละคนแตละกลมจะนำเอาสมนไพรใกลตวจากบานมาปลกทแปลง

ของตวเอง บางคนเอาตะไครมา บางคนเอากะเพรา พอเอามาแลวกเกด

การแลกเปลยนพดคยกนสนกสนาน ชวยทำใหเดกๆ สนใจธรรมชาต

ไดงายขน ขณะเดยวกนกยงไดความรโดยใหเดกๆ กลบไปถามพอแมดวย

วาสมนไพรทนำมานนเรยกวาอะไร มประโยชน สรรพคณอะไร รวมทงม

การเชญปราชญอาวโสจากชมรมผสงอายเขามาใหความรเพมเตมดวย

อกทาง”

““


ผลลพทจากกระบวนการเรยนรในฐานการเรยนรตางๆ นน ทำให

เกดการปรบเปลยนพฤตกรรมและสรางทศนคตเรองการใชพลงงานทาง

เลอกใหเกดขนกบเดกนกเรยน เดกเหนการเปลยนแปลงจากการลงมอ

ปฏบต เหนตวอยางทประสบ ทไมใชเพยงความตระหนกและเขาใจเทานน

แตยงเชอมโยงไปถงพฤตกรรมตางๆ ในชวตประจำวนของเดกทงเมออย

โรงเรยนและกลบบานกตาม

ขอมลเพมเตม: นายพรชย โพเทพา ผอำนวยการโรงเรยนชมชนวดปาขะ โทร.083 101 8792

การผลตปยชวภาพบานหนองยาง ผลตขนปละ 4 ครง ครงละ

20 ตน ใชเวลาในการผลตจำนวน 45 วน/ครง ใชคนจำนวน 10-15 คน

โดยจายคาแรง จดอาหารให ใชแรงงานคนในชมชนเปนหลก นอกจาก

นนยงใชรถไถทนแรงในการบดผสมปย มกองทนหมนเวยนในการผลต

และจดทะเบยนเปนวสาหกจชมชน ซงแตละครงมการกำหนดตนทน จด

ทำบญช และคำนวณรายได รายจาย รวมถงผลผลตตอครงทผลต เพอ

ใหกองทนปยมนคงและตอยอดเปนทนการผลตปยในครงตอๆไป

จดเดนเรองปยชวภาพบานหนองยางหม6คอ เกดจากการรเรม และคดคนพฒนาสตรปย จากการ

รวมไมรวมมอกนของคนในชมชน

ผลตปยโดยชมชนเพอใหคนในชมชนไดใชปยอนทรยใน

ราคาถก

จดเรยนรเกษตรอนทรย ปยชวภาพบานหนองยาง หมท 6


ใชวตถดบในทองถนเปนหลกในการผลตปย เชน มลสตว

รำ เปนตน

ปยมคณภาพด ในการทำปยใหมคณภาพขนอยกบการ

ผสมผสานภมปญญาเรองดนของผรในชมชนกบการนำวตถดบทองถน

มาปรบปรงพฒนาใชกบพนทเพาะปลก

เปนแหลงเรยนรเรองการผลตปยชวภาพโดยชมชน

มสวนตวอยาง มวทยากรทสามารถถายทอดความร

ผลทเกดขนตอครวเรอนและชมชนบานหนองยางคอ สมาชกกลมและเกษตรกรในชมชนใกลเคยง นำปยชว

ภาพไปใชกบไรนาสวนผลไม ประมาณ 100 ครวเรอนตอป เชน เกษตรกร

ผปลกมะยงชด เกอบทงตำบลใชปยชวภาพ

ปยมคณภาพด เชน มะยงชดมรสหวานมากขน มผลผลต

สงขน แมลงรบกวนพชลดลงจนไดรบการบอกตอปากตอปาก หนวยงาน

ภายนอกนำไปใช และนำองคความรไปขยายผลตอ

ลดรายจายของเกษตรกรในชมชนไดจำนวนมาก เปรยบ

เทยบปรมาณการใชและราคาปยเคมกบปยชวภาพแลวพบวา ทำนา 1 ไร

เกษตรกรใชปยเคม ประมาณ 50 กโลกรม คดเปนเงนประมาณ 3,000

บาท ในขณะทหากใชปยชวภาพประมาณ 120 กโลกรม คดเปนเงนเพยง

360 บาท ลดตนทนในการทำนาตอไรไปประมาณ 2,000 กวาบาท

ตอไร

พชผก ผลไม สามารถนำไปรบประทานไดปลอดสารเคม

เพมราคาผลผลต เพมมลคาทางการตลาด

เกดการรวมกลม จดตงกองทนปยชวภาพของตำบล

ปาขะขน สรางความรวมไมรวมมอ เกดความเขมแขงของคนในชมชน


ผรเรองปยชวภาพบานหนองยาง มแกนนำ ผมองคความรเรองการทำปยชวภาพในบานหนองยาง

และหมบานใกลเคยงในตำบลปาขะทรวมกนทำกลมปยประมาณ 5-6

คน อาท

1. ผใหญทองหลอ แดงอราม (ผใหญหม 6)

2. ผใหญเสนห แดงอราม (ผใหญหม 13 )

3. นายชลอ ศรชยนารถ

4. นายประคอง รตนเกลา

5. นายวน สขชม

วงจรชวตเกษตรกร ไมวาจะอยในพนทไหน ภมภาคใดของ

ประเทศกคงมสภาพไมตางกน ผใหญทองหลอ กเชนเดยวกน ทำนาทำ

ไรจนมหนสนลนตว ยงทำกยงเปนทกขเพราะสกบตนทนในการผลตท

เพมสงขนทงคาปย คายาไมไหว ยงใชปยใชยามากขนกพบวาเกดปญหา

ดนเสย ดนเปนกรด เปนดาง มสารเคมตกคาง สะสม สภาพปญหาทเกดขน

กบทงตวเองและลกบาน ทำใหผใหญทองหลอไดปรกษาหารอกบเกษตร

ตำบล เรมตนศกษาคนควาขอมลตางๆ ออกไปเรยนรดงานจนคนพบ

แนวทางในการแกไขปญหาโดยการปรบเปลยนวถการผลต ฟนฟวถ

เกษตรกรรม

การผลตปยชวภาพ เปนทางออกสำคญทผใหญทองหลอเลอก

มาฟนวถเกษตรกรรมใหกบคนหนองยาง โดยเรมตนจากผใหญทองหลอ

และแกนนำในหมบานอก 4-5 คน ไดรวมกนทดลองทำปยชวภาพขนมา

ผใหญทองหลอ แดงอราม ผใหญบานหวใจสเขยว


แลวนำไปใชกบไรนาของตนเอง คอยๆ สงเกตและปรบปรงพฒนาสตร

ปยชวภาพจนใชไดผลดกบพนทเพาะปลกในทองถน จนไดรบการยอมรบ

จากลกบานคนอนๆ เกดการแพรหลายในวงกวาง จนกระทงปจจบน

ครวเรอนของผใหญทองหลอ แดงอราม ไดกลายเปนจดการเรยนรสำคญ

ทมผคนแวะเวยนเขามาเรยนรมากมาย

“เราเหนปญหา จากเกษตรแบบเดมทำแบบชวยเหลอกน ลงแรง

กน มนเปลยนไป ใชปยเคม ยงปลกกยงใชมากขนทกทๆ ไหนจะรายจาย

การลงทนทสงเพมขนเปนภาระมหนมสน พอเหนปญหาแบบน เลยคดวา

เราตองหาทางออก เรมออกไปหาความร ไปอบรม ไปดงาน พอกลบมา

กลองเอาความรมาปรบใช เรมปรบเปลยนวถของครวเรอนเรากอน

วธการปรบเปลยน เราคอยๆ เปนคอยๆ ไป ไมใชลดเลกทนท

เราคอยๆ ปรบลดสารเคม ปยเคมตางๆ ทเราเคยใชมากใหเหลอนอยลงๆ

เรอยๆ และกทำแปลงอนทรยเปนแปลงเลกๆ ในบรเวณใกลๆ กน ทดลอง

ทำจนเหนผล เรยกวามนคอยๆ เหนผล แตเปนดอกผลทเกบกนไดระยะ

ยาว

ตอนนพนท 13 ไรกทำเกษตรอนทรย เกษตรผสมผสานเศรษฐกจ

พอเพยงทงหมด แปลงนา พนทสวน ปลกพชผกนานาชนด บอปลา

บอเพาะเลยงอนบาลปลา โรงปย ผลผลตตางๆ จากพนทเกษตรสลบ

หมนเวยน เกบกนเกบขายไดตลอด และดวยความทเราเปนผนำชมชน เรา

ตองลงมอทำใหชาวบานเหน การปรบเปลยนพฤตกรรมมกเรมตนจาก

การเหนตวอยางทด ทประสบผล”

““


พชผกตางๆ ในสวนของผใหญทองหลอ ลวนมมลคาทสามารถ

เกบกนเกบขายไดหมนเวยนตลอดทงป หากแตมลคาเหลานนกยงไมเทา

คณคาทผใหญทองหลอไดรบ ความสขจากการตนแตเชารดนำดแลพช

ผล เรอกสวน บอปลา สขภาพกายและใจทแขงแรงสมบรณเมอไดรบ

อากาศทดจากธรรมชาตสเขยวไรสารเจอปน และความสขยงกวาเมอ

มผคนแวะเวยนเขามาเรยนรภายในจดการเรยนรแหงน ...จดการเรยนร

เกษตรอนทรย ปยชวภาพ บานหนองยาง หมท 6

ขอมลเพมเตม: นายทองหลอ แดงอราม ผใหญบาน บานหนองยาง โทร. 089 451 8710

“การดำรงชวตแบบพอเพยง คอ เรามใหพออยพอกน ไมเบยด

เบยนผอนและสามารถแบงปนใหคนรอบขางไดดวย ความรกเชนกน เรา

มองคความร หรอรบจากคนอนมาเรากตองสอนและถายทอดใหแกคน

อนๆไดเชนกน

การพฒนาชมชนกเชนเดยวกน สงสำคญประการแรก คอ ควร

เนนพฒนาคนกอนพฒนาโครงสรางพนฐาน ใหคนรจกพงตนเองกอน

อะไรททำกนเองไดกอนกทำไปไมตองรอหนวยงานหรอใครมาทำให

ทกเรอง ประการตอมา คอ การสรางทนของชมชนขนมา ใหคนในชมชน

รจกการออม การลงหนกนชวยเหลอกนภายในชมชนไมตองรอเงนจาก

ภายนอก ประการทสาม คอ การปลกฝงใหรกชมชน ทำประโยชนเพอ

เศรษฐกจพอเพยง บานทงกระโปรง หม 12ตนทางของการพลกฟนเรองเศรษฐกจพอเพยง

“


สวนรวม และประการสดทายคอการใหความสำคญกบเดกและเยาวชน

ผทจะเปนอนาคตของชมชนตอไป”

ผใหญสมหมาย เกตแกว ผใหญบานหม 12 บานทงกระโปรง

เลาวา แตเดมบานทงกระโปรงเคยเปนปารกเปนทอยของสตวปานานา

ชนด เมอไดมการบกเบกพนทของผคน บานทงกระโปรงแหงนกไดกลาย

เปนพนทเกษตร เกอบทกครวเรอนมอาชพทำนาทำไร หากยอนไปเมอ 18

ปกอนตอนทยงเปนเดก แตเดมครอบครวมอาชพเกษตรกรรม เราเปน

ครอบครวขยายใชแรงงานในครอบครวทำงาน ทำนาปลกขาวตอดวย

พชไร เนองจากเปนเกษตรเชงเดยวจงจำเปนตองใชสารเคมในกระบวน

การเพาะปลกเปนจำนวนมาก เกษตรกรยงทำกยงมหนสน โดยเฉพาะใน

ชวงราคาผลผลตตกตำ เกษตรกรปลกพชชนดเดยวกนเหมอนๆกน ราคา

กตำ หนสนกเพมขน ในชวงเวลานนถอไดวาบานทงกระโปรงเรามผนำ

ทนำการเปลยนแปลงมาสวถชวตเลยกวาได โดยผใหญทว มณฑา

ผใหญบานทงกระโปรงในขณะนน ไดนำแนวคดเกษตรทฤษฎใหมตาม

แนวทางของในหลวงมาทดลองปฏบตและแนะนำญาตพนองใหทดลอง

ปรบวถการเกษตรเปนแบบผสมผสานตามอยางทาน เมอเหนวาไดผล

ผใหญทวจงเรมเผยแพรแนวคดใหกบลกบานชาวทงกระโปรงไดคอยๆ

ปรบเปลยนวถการเกษตรจากนอยครอบครวขยายเพมขนๆ

ครอบครวผใหญสมหมายเอง ในชวงนนไดชวยกนกบคณพอ

แบงทนาครงหนง จำนวน 10 ไรปรบใหเปนเกษตรแบบผสมผสาน ขด

สระไวเกบนำ ปลกพชผกสวนครว ปลกพชเศรษฐกจ ใชหลกการจดระดบ

สวนโดยใชพนทอยางคมคา จากทดน 10 ไรขยายเตมพนท 20 ไรในเวลา

4 ปเปนเกษตรผสมผสานเตมรปแบบ ไดผลด ผลผลตมหลากหลายขาย

ไดราคาดโดยเฉพาะพชผกสวนครว

“


จดเรมตนจากการปรบวถการเกษตรจากเกษตรเชงเดยวเปน

เกษตรผสมผสาน มาสการปรบวถชวตดานอนๆ จากความเปลยนแปลง

ในครอบครวขยายมาสความเปลยนแปลงในชมชน โดยในฐานะเปนผใหญ

บานเปนผนำของชาวบาน ผใหญสมหมายไดตนแบบทดจากผใหญบาน

คนกอน จงไดพฒนาองคความรเรองเศรษฐกจพอเพยงของบานทงกระ

โปรงตอยอดไปสการพฒนาความเขมแขงของกลมองคกรชมชนทมอย

ในหมบานและถายทอดความรเหลานนออกไปอยางกวางขวางเปน

ชมชนตนแบบเรองเศรษฐกจพอเพยง เปนแหลงเรยนรทสำคญของตำบล

ปาขะอำเภอบานนา จงหวดนครนายก ทมชอเสยง มผคนจากภายนอก

มาเรยนรดงานอยเปนประจำ

ผใหญสมหมายเลาวา ในปพ.ศ.2548 บานทงกระโปรงเรมมการ

จดทำบญชครวเรอน สำรวจรายรบรายจายจนหลายครอบครวสามารถ

ลดรายจายในครอบครวได จากนนไดมการสำรวจกลมตางๆ ทมใน

หมบาน ซงผใหญเหนวามอยกระจดกระจายเขมแขงบางไมเขมแขงไมตอ

เนองบาง จงประชมชาวบานรวมกลมองคกรตางๆเขาไวดวยกนใหเหลอ

เพยง 2 กลม คอ กลมวสาหกจแมบาน และกลมผปลกผก โดยจดทะเบยน

เปนวสาหกจชมชน การพฒนาความเขมแขงของกลมองคกรชมชนทมอย

ในหมบานเรมตนขนจากการวางแผนในชมชน สำรวจคนหาปญหาและ

ความตองการเพอจดทำเปนแผนพฒนาหมบาน หาแนวทางวธแกไขปญหา

รวมกน จดฝกอบรมใหความร มศนยกลางเปนแหลงรวบรวมความรของ

ชมชน ใหชาวบานเขามาเรยนร มาประชมหารอและทำกจกรรมชมชน

รวมกน ไมเกบความรไวกบตวผนำเทานน นอกจากนการพฒนาหมบาน

ทงกระโปรง ยงถอหลกบนได 6 ขนสความสำเรจ ซงประกอบดวย

1.ทองอม (ดำเนนชวตยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง) 2.นอนอน (มการจด

เวรยามรกษาความสงบภายในหมบาน/ตำรวจชมชน) 3.มทน (สงเสรม


การออม จดตงกลมออมทรพยเพอการผลต) 4.ไมมหน (สงเสรมอาชพ

เสรมรายไดพฒนาสนคาชมชน และจดตลาดนดชมชนเศรษฐกจพอเพยง)

5.มกองทนสขภาพด (มกองทนสวสดการชมชน) 6.ไมมอบายมข (ม

หนวยเฉพาะกจของหมบานเฝาระวงการกอเกดอบายมข)

บานทงกระโปรง หม 12 เรมตนจดตงเปนศนยเรยนรเรอง

เศรษฐกจพอเพยงขนในป พ.ศ.2538 เกดจากการรวบรวมผรในแตละ

เรองทไดมการถายทอดความรตามธรรมชาตในชมชน และรวบรวมชด

ความร ขอมล จดเปนศนยเรยนรของหมบานเพอใหเปนศนยกลางการ

เรยนรเรองตางๆ ใหผรหรอปราชญชาวบานไดถายทอดขยายความร

อยางเปนรปธรรมมากขน นอกจากนยงไดจดทำเปนหลกสตรภมปญญา

ทองถนโดยการสนบสนนจากศนยการศกษานอกโรงเรยน อำเภอบานนา

และหนวยงานอนทเกยวของ จดทำเปนเอกสารชดความรขน ศนยเรยนร

เรองเศรษฐกจพอเพยงบานทงกระโปรง ประกอบดวย 5 ฐานการเรยนร

ไดแก

ฐานการเรยนรเรองผกสมนไพรพนบาน องคความรเรองผกสมนไพรพนบาน คอ องคความรเรองการ

ปลกผกกด ซงเปนผกสมนไพรชวยในการปรบธาตและรกษาโรคกระ

เพราะ เปนทนยมในทองตลาดโดยเฉพาะรานอาหารนยมนำไปเปนเมน

เพอสขภาพ มราคาสง

การปลกผกกด สามารถปลกไดทกฤดกาล ดแลรกษา ใชปย

ชวภาพและปยคอก ปละครงในชวงเดอนธนวาคม เกบเกยวผลผลต

สามารถเกบขายไดตลอดจนกวากอลอย จงนำไปแยกหนอปลกใหม วธ

การเกบเกยว ใหเกบยอดออนในตอนเชาความยาวประมาณ 1 คบโดย

ใชมอเดด


ฐานการเรยนรเรองผกพนบานปลอดสารพษ องคความรเรองผกพนบานปลอดสารพษเปนการปลกผกพน

บานโดยคำนงถงผบรโภคเปนหลก ผกทปลกไดแก ใบแตว เสมด ชะมวง

มะกอก มนป ตำลง กะเพรา ขา โหระพา และตะไคร ซงเปนผกพนบาน

ขยายพนธไดงายเหมาะสมกบวถชวตแบบพอเพยง ลงจน ชอนทอง และ

นายประจวบ ชอนทอง เปนผรคนสำคญของฐานการเรยนรเรองผกพน

บานปลอด

การปลกนนควรปลกโดยยดรปแบบตามธรรมชาต ระยะหาง

ระหวางตน 1 เมตร เพอสะดวกในการดแล ใหไดรบแสงแดดทวถง พรวนดน

รอบโคนตน ตดหญาปลอยทงไวใหเปนปย ใชปยชวภาพและสารชวภาพ

ไลแมลง ตดแตงกงสมำเสมอเพอไมใหตนพนธสงมาก เกบเกยวผลผลต

เกบในชวงเชา และตอนกลางวนนำผลผลตไปสงในตอนเยนเกบใบผก 1

ครงจะหยดเกบไป 1 สปดาหเพอใหยอดผกแตกใบออนออกมาใหม แบง

พนทในการเกบหมนเวยนไปเพอใหสามารถเกบผลผลตไดทกวน

ฐานการเรยนรเรองปยอนทรยชวภาพ องคความรเรองปยอนทรยชวภาพ เกดขนจากการนำทรพยากร

ทมอยในชมชนมาทำปยหมก เพอลดรายจายภายในครอบครว ผใหญทว

มณฑาอดตผใหญบานหม 12 และนางทองอนทร มณฑา เปนผรเรม โดย

เรมตนจากกจกรรมการปลกผกลอมรว ครอบครวมรายได ขยายแนวคด

การกนอยอยางพอเพยง และตอยอดการทำปยอนทรยชวภาพ ซงผใหญ

ทวไดไปศกษาดงาน เรยนรจากหนวยงานภายนอก ทงยงเปนหมอดน

อาสาของกรมพฒนาทดน หลงจากไดนำองคความรตางๆ มาทดลอง

ปฏบตดวยตนเองจนเหนผลด จงไดขยายแนวคดและชกชวนใหชาวบาน

คนอนๆ เขามาเรยนรดวย ปฏบตจรงตามกนไปดวย


วธการกองปยหมก นำเศษพชทมชนสวนใหญ เชน ฟางขาว

เศษหญา ตนขาวโพด ตนออย ตนถว และผกตบชวา เปนตน ปยหมก 1 ตน

มความกวาง 2 เมตร ยาว 3 เมตร สง 1.5 เมตร กองเปนชนจำนวน 3 ชน

แตละชนสง 50 เซนตเมตร ประกอบดวยเศษพช ตามดวยมลสตว ปยยเรย

และสารเรงจลนทรย การกองปยหมกแตละชนตองใหแนนและรดนำให

ชม ชนบนสดใชมลสตวปดทบหนา 1 นว เพอปองกนการสญเสยความชน

และเปนแหลงของสารอาหารใหแกเชอจลนทรย

สำหรบเศษพชทมชนสวนขนาดเลก เชน แกลบ กากออย ขย

มะพราว ใหทำการผสมกบมลสตว ปยยเรย และสารเรงจลนทรย พรอม

กบรดนำใหชมผสมคลกเคลาใหเขากน จากนนทำการแตงกองปยหมก

ใหเปนรปสเหลยมผนผา ปยหมก 1 ตน จะมความกวางและความสง 1.5

เมตร ยาว 2 เมตร แลวนำมลสตวปดทบผวหนาชนบนกองปยหมกหนา

1 นว

การดแลรกษากองปยหมก จะตองรดนำ เพอใหความชนอยาง

สมำเสมอ 50-60% การกลบกองปยหมก กลบกองปยทก 7-10 วน

เพอระบายอากาศเพมออกซเจนใหกบจลนทรยทำใหการยอยสลายดขน

รวมทงเปนการคลกเคลาวสดและความรอนในกองปยหมก การรกษา

ความชนโดยนำวสดคลมเฉพาะสวนบนของกองปยหมก และเกบรกษา

ปยหมกทเสรจเรยบรอยแลวในทรมหางจากแสงแดดและฝน

การนำปยหมกไปใชประโยชนนน ในนาขาวและพชไรตองใชปย

หมก 0.5 ตน/ไร โดยหวานในระยะขาวกำลงเจรญเตบโต และใสเปนแถว

ตามแนวปลกพชไรและคลกเคลากบดน ในขณะทพชผกตองใชปยหมก

2 ตน/ไร โดยหวานทวพนทและคลกเคลาใหเขากบดนเปนตน


ฐานการเรยนรเรองสวนไมผลปลอดสารพษ องคความรเรองสวนไมผลปลอดสารพษ เกดขนจากการเลงเหน

วาบานทงกระโปรงเปนพนททมสวนไมผลเปนจำนวนมาก อนประกอบ

ไปดวย กระทอน สมโอ มะไฟ มะกรด มะนาว และโดยเฉพาะ มะยงชด

และกระทอนทรสชาตอรอยเปนทนยม หากปลอดสารพษกจะยงสงเสรม

คณภาพและราคาใหกบผลผลตไดเพมมากขน ลงประสทธ ผองแผว และ

ปาจำเรญ ผองแผว นบวาเปนผรคนสำคญในเรองสวนไมผลปลอด

สารพษ ไดคดคนวธการปลกไมผลโดยไมใชสารเคมในการดแลรกษา

การปลกนนสามารถปลกไดทกฤดกาล ในหนาแลงตองหยอดนำ

กอน ขดหลมขนาดกวางครงเมตร ยาวครงเมตร ใสปยคอก ใสสารเคมรอง

ทกนหลมในปรมาณทเหมาะสมกบการยอยสะลาย เพอปองกนปลวก

และแมลง ดแลรกษาโดยใสปยคอกโรยรอบๆ ทรงพมของไมผล ในอตรา

สวน 1 กระสอบ/ 1 ตน/ 1 ป หมนคอยตดแตงกง สงเกตศตรพช รดนำ

ยกเวนในหนาฝนไมตองรดนำ เมอกระทอนออกลกตองหอเพอปองกน

แมลง เกบเกยวผลผลต กระทอนใชระยะเวลาในการปลกประมาณ 5 ป

จงเกบผลผลตได

ฐานการเรยนรเรองแปรรปกระทอนสามรส องคความรเรองการแปรรปกระทอนสามรสบานทงกระโปรง

เกดขนจากการคดคนการแปรรปกระทอน ผลไมทปลกกนเปนจำนวน

มากในชมชน มการคดคนสตรแปรรปผลไมทสามารถเกบไวไดนานเปน

ปและคงคณคาของรสชาตไดอยางสมบรณโดยวธทางธรรมชาต ไมเนน

เทคโนโลยทนสมยแตเนนเทคโนโลยชาวบานเปนหลกสำคญ ปาทองใบ

เอกฉตร นบวาเปนผรคนสำคญในเรองการแปรรปกระทอนสามรสบาน

ทงกระโปรง


โดยนำกระทอนสกมาปลอกเปลอกและนำเมดออก ฝานเปนชน

ตามขวางของผลกระทอน นำกระทอนทฝานเปนชน แชนำเกลอทงไว 1

คน ในอตราสวนนำสะอาด 7 ลตร ตอเกลอ 1-2 กโลกรม นำกระทอน

ทแชเกลอคางคนมาลางนำใหสะอาด 1-2 ครง ใสตะแกรงพกทงไวใหนำ

สะเดดจนหมด นำกระทอนใสชามสแตนเลส คลกดวยนำตาลทรายขาว

และนำใสถาดตากแดดจดๆ ประมาณ 4-5 แดด เมอแหงแลวเกบใสภาชนะ

ทมฝาปดสนท

ประโยชนจากกระทอนนน กระทอนอดมไปดวยวตามนซ ชวย

ปองกนเลอดออกตามไรฟน ความฝาดของกระทอน ชวยสมานแผล

แกทองเดน กระตนการทำงานของลำไส ลำตน นำมาทำเฟอรนเจอรตางๆ

เชน ไมปพนบาน ฝาบาน โตะ ต เตยง ฯลฯ เนอกระทอน นำมาปรงอาหารคาว

ไดแก แกงกะท ตมขาทะเล ตำกระทอน นำมาทำของหวาน ไดแก

กระทอนลอยแกว กระทอนสามรส เมยงกระทอน

ขอมลเพมเตม: นายสมหมาย เกตแกว บานทงกระโปรง โทร. 085 430 3194


“การพงตนเอง คอ เราทำอะไรแคพอด ทำดวยกำลงของเราเอง

ไมทำเกนกำลงและทำในสงทเรารก”

ลงเลก หรอ กตตศกด ขาวสอาด บานหนองยาง หม 6 ตวอยาง

ครวเรอนอาสาทพลกฟนชวตดวยการขยายพพนธมะยงชด ลงเลก เลาวา

ในยามทเราหนหนากลบมาทบาน เราจะรวา บานเราชมชนของเราม

ทนเดมอะไรอย เราเพยงแตคนหาสงทเรารกเราสนใจ นำมาทดลอง

พฒนาจนเกดผลดขนได สรางอาชพใหเราไดลงเลกเปนบคคลผมองค

ความรในเรองการขยายพนธมะยงชด ผลไมสำคญอนดบตนๆ ของตำบล

ปาขะ ซงเปนตำบลทขนชอในเรองผลไมชนดนวา มผลโต เมลดเลก

รสหวานกรอบอรอย

ตำบลปาขะจดวาเปนตำบลทเกษตรกรทำสวนผลไมกนมาก

โดยเฉพาะ สวนมะยงชด และกระทอน ตำบลปาขะมดน นำและอากาศ

ทเหมาะแกการปลกผลไมไดหลากหลายชนด เชน ทเรยน ขนน ทไดปลก

กนเพมขน และเกอบทกชนดสามารถปลกไดในตำบลปาขะ

ปจจบนชาวบานตำบลปาขะนยมปลกมะยงชดกนมาก จนเกด

การจดตงกลมผปลกมะยงชดขน เพอชวยเหลอเกอกลกนในหมเกษตรกร

ผปลก อยางไรกตามการจะไดพนธมะยงชดทคณภาพดมาปลกนนเปน

สงทไมงายนก ลงเลกเลาวา เขาเปนคนหนงทสนใจอยากจะขยายพนธ

มะยงชดขนมาเมอ 10 กวาปทแลว ไดเรมตนขยายพนธมะยงชดขนในป

พ.ศ. 2540 ลงเลกเรมศกษาเรยนรและพฒนา ลองผดลองถกจนสามารถ

ขยายพนธมะยงชด บานหนองยาง หม 6 ตนทางของการพลกฟนเรองขยายพนธมะยงชด

“

“


ขยายพนธมะยงชดทดมคณภาพใหเกษตรผปลกมะยงชดไดนำไปปลก

จนไดผลด ในชวงนนมะยงชดยงไมเปนทนยมปลกมากนก จนกระทง

ราคามะยงชดสงขนมาก ราคาประมาณ 100-200 บาท เกษตรกรกมารบ

เอากลาพนธจากลงเลกไปปลกกนเพมขนเรอยๆ และทกวนนลงเลกได

เปนผรเรองพนธมะยงชดคนสำคญคนหนงของตำบลปาขะ การเลงเหน

ถงขอจำกดของการขยายพนธมะยงชด และเหนคณคาของพนธไมดวยม

ใจรกการเพาะพนธและขยายพนธไมอยเดม เปนจดเรมตนของลงเลกใน

การสรางองคความรสำคญซงไดกลายเปนองคความรของชมชน สราง

สรรคขนมาจากคนในชมชนและขยายผลใหกบคนในชมชน

การปลกมะยงชดใหไดผลดนน ตองเรมจากการขดหนาดนเพยง

เลกนอย ไมตองลกมากแตใชการดงดนกลบใหสงเนองจากรากของมะยง

ชดจะอยไมลกมาก ปลกใหหางกน 4-6 เมตร เราปลกมะยงชดเพยง 3

ปกสามารถเกบผลไดแลว มะยงชดอาย 3 ป สงราว 1 เมตรใหผลผลต

ประมาณ 1 -2 กโลกรม มะยงชดเปนไมผลทมอายยนมากถง 100 ป ให

ผลผลตทกปแตคณภาพของผลผลตขนอยกบปจจยหลายขอ เชน ภม

อากาศ ดน นำ และทสำคญพนธของมะยงชดทมคณภาพ มะยงชด

ชอบภมอากาศเยน ดนรวนซย นำพอด มแดดสงถง การดแลเอาใจใส

ตนมะยงชดนน ลงเลกเหนวามความจำเปนตองดแลเปนพเศษในชวง 3 ป

แรกจากนนกไมตองมากมายเทากบผลไมชนดอนๆ ทตองดแลทกๆ ป แต

ควรแตงกงมะยงชดใหมลกษณะแผใบออกดานขางเพอรบแดด ไดผล

ผลตทดกวาและสะดวกตอการเกบผลผลตมะยงชดทมคณภาพจะม

ขนาดโต รสชาตด เปลอกผวบาง มะยงชดทมขนาดใหญมากๆ 11 ลก

อาจจะมนำหนกถง 1 กโลกรม และมราคาตงแตกโลกรมละ 100 -200

บาท


สวนการขยายพนธมะยงชดนนใชวธการทาบกง โดยเรมจากการ

นำตนตอ (ตนมะปรางอายประมาณ 1 ป) นำมาทาบกงกบมะยงชดพนธแท

ทงไว 90 วน โดยเลอกกงทไมแกมากและไมออนมากเกนไป จากนนให

ควานทกงมะยงชดสวนทไมพนกานเพอใหตนตอไดเลยงกงมะยงชด

เปนเวลา 15 -20 วน กสามารถตดกงพนธนนลงมาได เตรยมนำไปปลก

ในแตละป สามารถขยายพนธมะยงชดไดประมาณ 350 กง ขายในราคา

กงละ 100-200 บาท โดยขายใหกบคนในตำบลปาขะ ลงเลกบอกถงขอ

จำกดในการขยายพนธมะยงชดวา ตนตอมะปรางหาซอยาก ทใชอยตอง

ไปหาซอจากจงหวดปราจนบร นอกจากน กลมผปลกมะยงชดตำบล

ปาขะสวนใหญใชปยชวภาพทผลตในชมชนในการบำรงดแลสวนมะยงชด

ซงยงสงเสรมใหผลผลตดยงขน มะยงชดมลกโต รสชาตด และเปลอก

ผวบาง

จดเดนของการขยายพนธมะยงชด บานหนองยาง หม 6คอ มผรเรองพนธมะยงชด และวธการขยายพนธทเปนคน

ในชมชนคอยใหคำปรกษา

มตนมะยงชดพนธแทปลกอยในชมชน

มลกษณะภมประเทศ ภมอากาศทเหมาะสมตอการ

ขยายพนธและการปลกมะยงชด

ขยายพนธมะยงชดไวขายใหกบเกษตรกรชาวสวน

ภายในตำบลปาขะ


ผลทเกดขนตอครวเรอนและชมชนบานหนองยางคอ เกษตรกรชาวสวนในตำบลปาขะไดผลผลตมะยงชดสง

จากพนธมะยงชดทมคณภาพ

ชาวสวนมะยงชด มรายไดทดขนจากการปลกมะยงชดใน

ราคากโลกรมละ 100-200 บาท

มผรและองคความรเรองการขยายพนธมะยงชดใน

ตำบลปาขะเปนแหลงเรยนรเรองมะยงชดทมชอเสยง

เกดการรวมกลมชาวสวนผปลกมะยงชด เพอชวยเหลอ

เกอกลกน แลกเปลยนความรในการปลกและดแลตนมะยงชด

ขอมลเพมเตม: นายกตตศกด ขาวสะอาด คนตนแบบวถพอเพยง โทร. 086 006 3836

จดเรมตนของสถาบนการจดการเงนทนชม บานหนองยาง เรม

ตนขนในป 2550 มการระดมเงนออม จดตงเปน “ธนาคารชมชน”เพอ

ใหชาวบานมแหลงเงนทนหมนเวยนในชมชน โดยมพฒนาชมชนอำเภอ

บานนา และธนาคารออมสนสาขาบานนา เขามาสงเสรมและใหความร

ตอมาไดยกระดบใหเปน “สถาบนการจดการเงนทนชมชน” โดยการ

สนบสนนของธนาคารออมสน และพฒนาชมชน

โครงการฯ ไดเขามาหนนเสรม และสรางศกยภาพในการเปน

วทยากร การบรหารจดการ และพฒนาเปนจดเรยนรใหแกหนวยงาน

องคการและชมชนทวไป

สถาบนการจดการเงนทนชมชนบานหนองยาง หมท 6


ผลทเกดขนตอครวเรอนและชมชนบานหนองยางคอ สงเสรมการออมเงน สมาชกมเงนออม ไดเงนดอกเบย

ปนผล

เปนแหลงเงนกยม เปนกองทนหมนเวยนในการประกอบ

อาชพ

มกจกรรมสวสดการกองทนและกจกรรมสาธารณะ

ประโยชนในหมบาน อาท งานทำบญ งานกฐน สนบสนนโรงเรยน และม

กองทนฉกเฉนชวยเหลอกนเองในหมบาน

สงเสรมการบรหารจดการเงนกนเองของชาวบาน

การรวมมอ การรวมกลมทำกจกรรมรวมกนทสรางใหเกดความสามคค

ชวยเหลอเกอกลกน

ขอมลเพมเตม: นายทองหลอ แดงอราม ผใหญบาน บานหนองยาง โทร. 089 451 8710


“สถาบนการเงนชมชนเปนการพงพากนของคนในหมบาน

คนในหมบานกเปนทรจกคนเคยกนอยแลว เราจดทำรปแบบงายๆ ไม

ยงยากซบซอน ฝากมา ถอนไป เปนธนาคารของชมชน เปนการจดการ

กนเอง”

การรณรงคใหชาวบานรจกออมเงน เปนเปาหมายหลกของการ

จดตงสถาบนการเงนชมชนบานคลองนางหงษ ผใหญเสนห แดงอราม

ผใหญบานคลองนางหงษ หม 13 เลาความเปนมาวาสถาบนการเงนชมชน

บานคลองนางหงษ หม 13 เรมตนขนในปพ.ศ. 2543 มการระดมเงน

ออม จดตงกลมออมทรพยเพอการผลตขน เพอใหชาวบานมแหลงเงนทน

หมนเวยนในชมชน พงตนเองได โดยมหนวยงานภาครฐ ไดแก พฒนา

ชมชนและธนาคารออมสน เขามาแนะนำ เปนพเลยงในชวงแรกเรมกอตง

เปนสถาบนการเงนชมชน

สถาบนการเงนชมชนบานคลองนางหงษ ใชหลก “ถอสจจะ”ในการออม การกยม และการบรหารจดการเงน เปนหลกการไววางใจ

ระหวางคณะกรรมการซงเปนแกนนำในหมบานกบสมาชกทเปนลกบาน

การถอสจจะจงเปนการยดมน เปนขอตกลงรวมกนในการเขามาเปน

สมาชกสถาบนการเงนชมชนแหงน

สถาบนการเงนชมชนบานคลองนางหงษพฒนาขนจาก

กลมออมทรพยเพอการผลตดวยการสนบสนนของหนวยงานภาครฐ

มสมาชกแรกเรม จำนวน 70 คน ปจจบนมสมาชก 200 กวาคน มเงน

ออมครงแรกกอตง 8,000 บาท ปจจบนมเงนออมทงสนรวม 1,400,000

บาท เงนออมตอเดอนประมาณ 70,000 กวาบาท

ธนาคารชมชน บานคลองนางหงส หม 13 ตนทางของการพลกฟนเรองการเงนในชมชน “

“


สถาบนการเงนชมชนบานคลองนางหงษเปดทำการเดอนละ 1 วน

คอวนท 13 ของทกเดอน ซงจะเปดใหสมาชกมาฝากเงนออมทรพย และ

กยมเงนไดในวนเดยวกน นอกจากนในสมาชกรายทจำเปนเรงดวนตอง

ใชเงนในวนทไมไดเปดทำการ คณะกรรมการจะพจารณาใหตามความ

จำเปนเรงดวนเปนรายๆ ไป

ในการออมเงนของสมาชกไดกำหนดขนตำไวจำนวน 50 บาท

สงสดไมเกน 1,000 บาท ตอเดอน มสมดบญชประจำตวสมาชกไดเกบ

ไวกบตว

ในการกยมเงนจากสถาบนการเงนชมชนไดจะ ตองเปนสมาชก

ตงแต 6 เดอนขนไป สามารถกได 2 เทาของเงนฝาก มการจดทำกฎระเบยบ

การกยมเปนลายลกษณอกษรเปนเอกสารทชดเจน และทำความเขาใจ

กบสมาชกทกคนอยางสมำเสมอ

ผใหญเสนห “สถาบนการเงนชมชนเปนการจดตงโดยชมชน ม

รปแบบทเรยบงาย จดทำบญชกนเอง ออกกฎระเบยบและบรหารจดการ

โดยชาวบานเอง เปนองคกรของชาวบานเอง”

จดเดนของกลมสจจะออมทรพยเพอการผลตบานคลอง นางหงษคอ สถาบนการเงนชมชนเปดทำการ เดอนละ 1 วน ทกวนท

13 ของเดอน

ใชหลกการในการพจารณาการกยมเดยวกบกองทนหม

บาน

มรปแบบการกยมหลากหลาย เชน สงเงนตนไมได ใหสง

ดอกเบยทกเดอนกอน

““


ใชการประนประนอม เจรจากรณทตดเงนกยม จน

สามารถบรรลแกไขปญหาไปไดทกครง

มการบรหารจดการทด โปรงใส ทกเดอนจะตดประกาศ

ยอดเงนออมและเงนกยมใหสมาชกทราบรวมกน และมระบบเอกสาร

ขอมลสมาชก การฝาก การกทสามารถตรวจสอบไดตลอดเวลา

มกองทนสำรองไวประมาณ 300,000 บาท และม

กองทนฉกเฉน ไวชวยเหลอกนเองในหมบาน

มการประชมสมาชกสถาบนการเงนชมชนประจำทกป

จดทำรายงานผลการดำเนนงานทกปแจกใหกบสมาชก

ทกคน

ขอมลเพมเตม: นายเสนห แดงอราม ผใหญบาน บานคลองนางหงส โทร. 089 768 2564


นายสำอาง โฉมศร นายกองคการบรหารสวนตำบลปาขะ เปน

ผนำทองถนทมวสยทศนในการทำงาน คนสำคญของตำบลปาขะ ดวย

อายยางเขาปท 50 นายสำอางเลาวาประสบการณชวตทผานมาเปนบท

เรยนททำใหไดคดถงแนวทางการดำเนนชวตแบบพอเพยงและพงตนเอง

ซงตวเขาเองไดนำมาปฏบตและนำมาเปนแนวทางในการบรหารงาน

ระดบทองถนดวย

นายกฯ สำอาง เลาวา หลงจากจบชน มศ. 3 ทโรงเรยนบานนา

ไดเดนทางไปทำงานทกรงเทพฯ ตงแตปพ.ศ. 2520 จนกระทงถงปพ.ศ.

2539 - 2540 จงไดกลบมาอยทบานอกครง ชวงระหวางททำงานท

กรงเทพฯ เปนชวงชวตทมทงรงโรจนรงเรองและชวงทตกตำมากทสด

จากประสบการณงานดานการตลาดและการบรหารจดการททำมา

ตลอด 10 กวาป ทำใหไดเรยนรชวตทางธรกจซงเปนชวตทแตกตางอยาง

มากกบชวตทเราคนเคยอยทบาน เพราะธรกจตองแขงขน สะสมและเพม

พลผลกำไร แตในขณะเดยวกนกเตมไปดวยความเสยง นายกฯ สำอาง

เหนวาการกลบมาใชชวตทตำบลปาขะ อำเภอบานนาอกครง ถงจะเปน

การเรมตนใหมในวยกลางคนแลวนน แตกเปนการเรมตนทเตมไปดวย

ทนประสบการณ ทนความคดและการตดสนใจเลอกดำเนนชวตในแบบ

วถพอเพยง พงตนเอง อยบนพนฐานชวตทไมเรงรบแตกปลอดภยมนคง

การกลบมาอยบานคราวนไมเพยงแตเปลยนวถชวตแตยง

เปลยนเปาหมายในชวตของนายกฯสำอางใหหนมาสนใจเรองการเมอง

คนตนแบบ วถพอเพยงคอทางออกตนทางของการพลกฟนวถพอเพยง สแนวทางการพฒนาทองถน


ทองถน ดวยพนฐานสวนตวทเปนคนสนใจการเมอง ในชวงเหตการณ

พฤษภาทมฬกเคยเขารวมกจกรรมการเมองดวยนน การสนใจทำงาน

เพอชมชนตำบลปาขะจงเปนเปาหมายเรองหนงและไดเรมตนขนในป

พ.ศ. 2549 โดยในขณะนนไดลงสมครเปนสมาชกองคการบรหารสวน

ตำบลปาขะ ครงแรก นายกฯ สำอางแสดงความเหนไววา

“ในชวงเวลานนประมาณป พศ.2540 – 2543 เรองของการเมอง

ในทองถนยงไมคอยเปดกวางเชนปจจบน ชาวบานเองกอยสวนชาวบาน

อบต.กอยสวนอบต.” จากนนกอยบนถนนการเมองทองถนเรอยมา จาก

ประสบการณการทำงานทสงสมมาทำให นายกฯ สำอางเปนบคคลทได

รบความไววางใจจากชาวบานตำบลปาขะ จนไดรบเลอกใหเปนนายก

องคการบรหารสวนตำบลปาขะในปจจบน

แนวทางการพฒนาทองถน สงทนายกฯ สำอาง โฉมศร โดดเดนและไดรบความไววางใจจาก

ชาวบาน คอ

เปนบคคลทไมหยดเรยนรสงใหมๆ ดวยวญญาณนก

พฒนาทสนใจคนหาวธการแกไขปญหาในเรองตางๆ ใหกบชมชน

มแนวทางการสรางความรวมมอกบแกนนำและภาค

สวนตางๆทเกยวของกบตำบลปาขะ โดยเฉพาะอยางยงการสรางความ

สมานฉนทในบรรดาแกนนำผใหญบานและกำนนตำบลปาขะ ใหเขามา

รวมไมรวมมอทำงานกบอบต.เพอตำบลปาขะ

สนบสนนกจกรรมชาวบาน โดยเฉพาะกจกรรมสงเสรม

ความเขมแขงและการพฒนาชวตและความเปนอยตามแนวทาง

เศรษฐกจพอเพยง ในทกๆ ดานทงดานสงคม เศรษฐกจ สขภาพอนามย

สงแวดลอมชมชน การเกษตร อาชพเสรม กลมผสงอาย เยาวชน ฯลฯ

““


มความรความสามารถในการนำเสนอผลการพฒนาเชง

คณภาพของตำบลปาขะออกไปสหนวยงานภาคภายนอกไดรบร และนำ

พางบประมาณการพฒนาเขามาสงเสรมความเขมแขงใหตำบลปาขะได

มากขน

สงเสรมใหตำบลปาขะเปนแหลงเรยนรศกษาดงาน

ชมชนเขมแขงดานเศรษฐกจพอเพยงของหนวยงานและกลมผสนใจจาก

ภายนอก

การพฒนาชมชนทองถนตำบลปาขะ นายกฯ สำอางใชแนวทาง

การมสวนรวมจากทกกลมในตำบล คนหาปญหา ระดมขอคดเหน ความ

ตองการเขามา อาท โรงเรยนตองการอะไร กลม ชมชนตางๆ อยาก

จะพฒนาอะไร เสนอมายงอบต. อบต.เปนหนวยประสานความตองการ

เชอมโยงทงกลมผนำทองทและชมชนเขามารวมกนตดสนใจพฒนา

โดยแนวทางดงกลาว นายกฯสำอางเหนวาเปนการใชหลกการบรหาร

การตลาดมาบรหารความสมพนธ และเปนเทคนคทสำคญในการบรหาร

จดการทองถนและชมชนทดำเนนการอย

สงสำคญในการพฒนาทองถน คอ การมองคความรนำทาง และ

องคความรทสอดคลองกบชมชนทองถนนน กคอ แนวคดเศรษฐกจ

พอเพยง ซงคนในชมชนมฐานภมปญญาในการฟนฟวถพอเพยงในการ

ดำเนนชวตอยแลว ผนำทองถนเพยงแตผลกดน สงเสรมและรวมมอกบ

หนวยงานภายนอกสนบสนนแนวคดและแนวทางสรางวถชวตพอเพยง

ขนมา

ดงนนการสรางความรวมมอกบโครงการรกษปาฯ จงเปนแนว

ทางททองถนไดประโยชน เสรมพลงใหชมชน เสรมความรแกผรในชมชน

พฒนาทกษะการถายทอดความรใหกบผนำชมชนทองถนทงการศกษาด


งาน สนบสนนอปกรณ เครองมอสรางความร จนสามารถพฒนาตำบล

ปาขะทงการพฒนาวทยากรชาวบาน และเปนแหลงศกษาดงาน

นอกจากน ความรวมมอกบโครงการรกษปายงไดจดประกาย

ความคดในการพฒนาทองถนดวยการทำวจยทองถน ซงทำใหเหน

ขอเทจจรงรวมกนมากขน อธบายไดและบรหารจดการคนในตำบลได

ดวย จากทอบต.มหนาทสงเสรม ผลกดน และแกไขปญหาไดยกระดบ

มาสการเปนฝายคนหาปญหา และวางแผนการแกไขอยางมทศทางรอบ

ดานมากขน ตวอยาง เชน งานวจยนำ ซงเปนการสำรวจ ศกษาแหลงนำ

ในตำบล เพอคนหาทนทางทรพยากร คนหาปญหาของแหลงนำในมต

ตางๆ และแนวทางการดแลรกษาแหลงนำ โดยสรางนกวจยในชมชน และ

สามารถนำเอาผลการวจยกลบมาพฒนาพนทได โดย อบต. ไดหยบเอา

ผลจากการวจยมากำหนดเปนระเบยบปฏบตเกยวกบแหลงนำในทองถน

ทเปนประโยชนตอชมชนสวนรวมตอไป


“วถพอเพยงทหมายถงการทเรามความรกความผกพน สามารถ

ดำรงรกษาประเพณตางๆ ของชมชน จดแขงหรอตนทนของตำบลปาขะ

ทมความสามคค มผคนทมใจอาสามสวนรวม เสยสละ รวมทงการ

ททองถน ทองทประสานความรวมมอกน มการบรหารงานทเชอมโยงกน

ทนชมชนคยกนได เราคยกนได มขอตกลงรวมกนได และเรามคนทม

จตอาสา มความรความสามารถเปนผนำ ปจจยเหลานทำใหเกดกระบวน

การการมสวนรวมของเรา นอกจากนหากเราพดถงการพฒนาและพงตน

เองเรามอยแลว เรามทรพยากรทหลากหลาย เรามพชผลสนคามากมาย

มตนไมนานาชนด มพนทสเขยวสำหรบลกหลาน และเรายงมครวเรอน

อาสาและศนยการเรยนรทสามารถสอสารถายทอดแนวคดวถพอเพยง”

สำหรบชมชนตำบลปาขะแลว การเรยนรเปนเรองสำคญยง

เพราะตองกลาววาการกาวขนมาเปนชมชนจดการตนเองไดของตำบล

ปาขะนน ลวนเกดจากกระบวนการเปดรบ เรยนรของชมชนทงสน ทง

อาศยกลไกการเรยนรภายใน เชน ประวตศาสตรชมชน ภมปญญาทองถน

และกลไกการเรยนรจากภายนอก เชน การสนบสนนหนนเสรมเครองมอ

ทกษะ ความรทนำไปสการตอยอดขยบงานบนฐานชมชนโดยผานการ

ศกษา เรยนร ทดลอง และปฏบตการจรงซำแลวซำเลา จนเกดตนแบบ

ทสามารถขยายผลได

ขณะเดยวกน กระบวนการการสรางการเรยนรทสำคญของ

ชมชนคอการจดทำระบบขอมลครวเรอนและชมชน ททำใหเกดการนำ

ขอมลทรวบรวมไดนนมาขบเคลอนงานเพอแกไขปญหาตางๆ ของชมชน

โดยเฉพาะอยางยงประสบการณ ความรทกอเกดจากกระบวนการวจย

ชมชน ททำใหคนปาขะจากทเคยตางคนตางอยกนในระดบหมบาน หรอ

ทองถนทองทแยกกนทำงาน กหลอมรวมดวงใจเปนหนงเดยว เกดภาพ

““


การเชอมโยงภาคเครอขาย เชน วด โรงเรยน อนามย กศน. พช. และเกษตร

เกดการเชอมโยงเครอขายกลไกในระดบตางๆ ทงกลไกในระดบทองถน

ระดบภาค และระดบจงหวด รวมทงเกดคนจตอาสา ครวเรอนจตอาสาท

ปรบวถมาสแนวทางเศรษฐกจพอเพยง พงตนเอง รกษาสงแวดลอม

วนน อาจกลาวไดวา ปาขะเปนอกหนงตำบลพอเพยงทม

รปธรรมกระบวนการ รปธรรมกจกรรมหลากหลาย แมวาบนเสนทาง

การจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชน เสนทางวถพอเพยงนนจะยง

อกยาวไกล ปญหาเรอรงของชมชนอยางปญหาเรองนำกำลงจะไดรบ

การจดการดวยหนงสมอง สองมอของคนในชมชนปาขะและเครอขาย

ภาค แมจะยงแกไดไมสำเรจทงหมด แมจะยงมปญหาอกจำนวนไมนอย

ทยงรอการจดการ และเปนโจทยทาทายชมชนวาจะรวมคด วเคราะห

และสรางการมสวนรวมในการแกไขปญหาไดอยางไร แตกปฏเสธไมได

ใชไหมวา ไมมพลงใด แนวทางไหนจะแกไขปญหาของพนองชมชนทองถน

ไดดเทาพลงของการจดการตนเอง

ชมชนตำบลปาขะ ชมชนคนหวใจสเขยว คอ อกหนงตวอยางของ

ชมชนทองถนทกำลงมงตรงไปบนเสนทางของการจดการตนเอง ความ

สำเรจไมไดโรยดวยกลบกหลาบ และไมไดไดมาอยางงายดายในเวลาอน

สน

บทสนทนาเรมตนดวยเสยงหวเราะ และการพดคยอยางออกรส

ออกชาตของบรรดาแกนนำทลอมวงคยกน และบทสนทนากจบลงดวย

เสยงของความตงมน จรงจงและแนวแน ทแมวาเสนทางของการจดการ

ตนเอง จดการปญหาอาจยงอกยาวไกล ...แตเชอเถอะวา ระยะทางยาว

ไกลดนอยนดเสมอเมอเทยบกบหวจตหวใจหลายดวงทมงมน และตงใจ

ระยะทางพสจนมา กาลเวลาจะพสจนคนทน

..ปาขะ ชมชนหวใจสเขยว

1.นางชเชดแกวประดษฐ 2.นายสำอางโฉมศร 3.นายสมหมายเกตแกว 4.นายทองหลอแดงอราม 5.นายเสนหแดงอราม 6.นางสทนกลนหอม 7.นางสมจตตโถทอง 8.นางจนตนาองกาทพย 9.นายเสถยรทศนา 10.นายอภชาตแหยมประสงค 11.นายเลศชายพรรณวเชยร 12.นายพรชยโพเทพา 13นายกตตศกดขาวสอาด

ผถายทอดความร

ป่าขะ ชุมชนหัวใจสีเขียว

Documents