ΝΟΜΙΚΕΣ: Σ:ΥΜΒΟΛΕΣ: Η ΑΙΙΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤιΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗθlΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

Η αξίωσπ χρnμαΤΙΚr1S ικσνοηοιόσεωε λόγω neIKr1S βλάβnsστπ νομολογία των διο.κηιικών δικσσσιρίων:

Περiληψη: Από rιs διαrάξειs των άρθρων 105 και 106 roυ ΕισΝΑΚ, πρα-κύπτει όrι ro Δημόσιο και ro νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, γιαπαράνOμΕSπράξεls ή παραλείψεls των οργάνων rous κατά την άσκηση rηsδημόσιαs εξουσiαs που rous έχει αναrεθεί, ευθύνοvrαl, ανεξάρrηrα απότην αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, και σε χρημαπκή ικανοποί-ηση λόγω ηθlκήs βλάβηs βάσει rηs διάrαξηs roυ άρθρου 932 ΑΚ. Η ωsάνω ευθύνη roυ κράroυs έχει χαρακτηρισθεί ωs «ειδική αδlκοπραξiαJI•

Ζήτημα έχει τεθεί ωs npOSτη δυνατότηω αναιρεrιKoύ ελέγχου rηs κρίσηsroυ δlKασrή ωs npOS ro ύψοs rηs εύλογηs αποζημίωσηs βάσει rηs αρχήsrηs αναλογlκόrηrαs. Τέλοs τίθεrol ζήτημα συvrαγμαnκόrηrαs των διατά-ξεων οι OΠOίΕSπαρέχουν προνομιακή μεταχείριση roυ Δημοσίου ωs npOSro ύψοs rηs παραγραφήs rηs αξιώσεωs, την τοκογονία και την rρoπή rηsκαraψηφισrικήs σε αναγνωρlσrlKή αγωγή.

Αvτώvns Π. ΑργυρόsΔΙΚΠΥόροs roυ Πανεπισrπμίoυ Αθπνών

«Χρώμεθα δε πολιτεία ού ζηλούση rousτων πέλas νόμοus ... lll

1. Η οστική ευθύνπίου δημοσίου

1.1. Με ns δlΟίάξεls του άρθρου 105 τουΕισογωγικού Νόμου ιοψ Ασοκού Κώδικα,ορίζετσι ότι «ΓIΟ υαρόνομσ πράξεls3 ή πα-ρολείφεε ίων ορνόνων' του δπμoσioυ κστάίπν άσκπσn rns δnμόOlαs εξουσiαs που τουεέκει ονστεθεί ίΟ δημόσιο ενέαιοι σε οηοόι-μΙωσn, εκτόε αν n πράξπ ή n παράλΕ1ΨΠέγινεκστό παράBασn διάωξns που υπάΡΧΕ1νια Χά-ριν του γενικού ουμφέροντοε>. Μαζ) με ίΟ δπ-μόσιο ευθύνεται EISολόκλπρον και ίΟ υαοίιιοπρόσωπο, με τον επιφύλαξn ίων ειδικών δια-ίάξεων γισ mv ευθύνπ ίων Υπουργών».

Περαιτέρω, με ns δlΟίάξεls τοψ άρθρου 106του ΕIοΝΑΚ ορίζεται ότι, οι σνωιέρω διστό-ξεls εφσρμόζοντσι και γιο την ευθύνπ νο-μικών προσώπων δπμoσioυ δικαίου" απόπράξεls ή οσρολοψειε ίων οργάνων πουΒρίσκονται στην υππρεσiα τοιε.

1.2. Με το άρθρο 105 ΕIοΝΑΚ καθιερώνε-ται «ειδική σδικοηροξίσ» γιο την οερίοτω-

σπ ΒλάΒπs ιδιώσι από παράνoμεs πράξεlsίων οργάνων του Δπμoσioυ ή των ΝΠΔΔκατά την ενόσκηοη rns δnμοσiαs εξουσiαs.ΩS οδικοαροθο. κατά mv έννοια του άρ-θρου 932 τοψ ΑΚ νοείισι πάσα παράνομππράξπ r. σορόλειψη, που γεwά υαωφέωοηαποζnμιώσεωs7 και όχι μόνο n κατά ίΟ όρ-

1. ΕlΟπγπση στο Εσισσψονικό Συνέδριο του ΝΣ:Κκαι του ΕΚΔΔ-Δελφαi 29.2.2008.

2. Περικλπs (Επιτάφιοs).3. Πρόκειται σερί «ειδικήε» οδικοηροξίοε και είναι

δυνατόν να υηωφεωθεί το Κράτοs, ανεξαρτπτωstns αποζημιώσεωs για αεριουσιοκή ζnμία και σεκρτψοτική ικανοποίπσπ λόγω nelKnSΒλάΒπs(Βλ.ΕρμΑΚ άρθρο 105 παρ. 68, Η. Κuριακόπαuλοs).

4. Κατά Μπαλή: «όργανον ο νόμοs θεωρεί πάνταυπάλλπλο νομίμωs διατελούντα εν τπ υππρεσίαεν π διατελεί».

5. Η διάταξπ αποΒλέπει στπν προστασία του γενι-κού συμφέροντοs (α.κ. εσχάτns προδοσίαs, σιό-σεωε κ.λπ.) Βλ. εκτενώs Α. Τσαμπάση, «Η έννοιατου γενικού συμφέροντοs κατά τπν εφορμογήτων άρθρων 105-106 ΕισΝΑΚ», ΕΔΚΑ 1990,659.

6. Βλ. ΑΠ 6212007. Τα ΝΠΔΔ για παράνoμεs πράξεlsΠ παραλείψεls των οργάνων τουε κατά τπν άσκπ-ση tns δτψόσκ» εξουσίαs που του έχει ανατεθεί,ευθύνονται, ανεξάρτπτα από τπν αποζημίωσπ γιαmv ηεριοασιοκή ζnμiα, και σε χρπμοοκπ ικσ ο-

. ποίπσπ, λόγω nelKIΊSΒλόΒπs, Βόοο ιπs γMΚΉSδιατάξεωs του άρθρου 932 του ΑΚ. Ο nρoσ6oλ-λόμενοs στπν προσωπικότπτό τοο υnάλλnλosΝΠΔΔ, ουνεηείσ παρόνομπs παραλεi εωsοργάνων του να τον τοηοθετέοοον στoυs n' α εsεπιλογπs προσωmκού, ώστε να ιφιθεi σm συνέ-χεια από τα αρμόδια όρ ανα εάν πρέπει α προ-αΧθεί σε ανώτερπ από εκεiνn rιou Kotέxει θέση,δικαιούται να ζnιήoo xpπμαηκn ικανοποίπσπ,λόγω tns πθlKΠsΒλάΒns που έχει τυχόν υποστεί,εφ' όσον, μεταξύ των άλλων στοιχείων, ΕΠικαλε-στεί και αποδείξει, όυ π ws άνω παράλειψπ οφεί-λεται σε υοσισόσιτσ των οργάνων του ΝΠΔΔ.

7. Η αποζημίωσπ εκ του άρθρου 104-105 ΕισΝΑΚείναι «οαοάψίωσο δπμοσίου δικαίου» (Βλ.ΕρμΑΚ άρθρο 105 παρ. 71: Η. Κυριακοποuλοs.)

θΠΔΔ 5/2008 -Ετοε 10

Α. ΑΡΓΥΡΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΛΕΣ

θρο 914 ΑΚ οδικοηρσθσ (Βλ Πarεράκηs, Η κρημστική ικσ-νοποίπσπ λόγω ne1KrlsBMBns, 1995, σελ. 253, 263, Δελη-Υιάwηs-Κορνηλάκηs, Ειδικό ΕνΟΧ1κόΠΙ, 1992, σελ. 290).Η ύπαρξπ nelKrls ΒλάΒns διοσιοτώνετσι Βάσει των διδσν-μάτων rns K01vrlSιιείροε και Ins λΟ'(1κήs8, και δεν σησιτεί-ται να ισκθούν αποδείξε1S(ΔΕφΑθ 883/2000, ΔΕφΑθ 101311998, Δ1Δ1Κ1999, 686). Γ1'αυτό το λόγο μάλιστα n σκευκήκρίσπ δεν ελέγκεισι ονσιρετικά? (Βλ Πarεράκηs, ανωτ. σελ.262, ΔεληΥιάwηs-Κορνηλάκηs, ανωτ. σελ 297).

1.3. Γισ τπν θεσπιζομένn με το άρθρο 105 του ΕισανωνικούΝόμου του Αοτικού Κώδικα ευθύνπ του Δημοσίομ'? nposαποζπμίωσπ από σορόνομσ!' πράξεls και οσρολείφευ ήυλlκΈS ενέργειεε των οργάνων του κατά την άσκπσπ Insδnμόmαs εξουσίαs, n οποία έχει ανατεθεί σε αυτά, απαι-τείται π πράξnU ή n παράλειψn13 ή n υλlκή14 ενέργεια τωνοργάνων του Δπμοσίου να είναι παράνομπ15, δπλαδή ναοντίκειτοι σε κανόνα δικαίου, με τον οποίο προστατεύεταιορισμένο ατομικό δικαίωμα ή συμφέρον (ΣτΕ 3587/1997,3214/2004). Η θεσπιζομένn αστική ευθύνπ είναι οντικειμε-νική (ΑΠ 466/1969 ΝοΒ 18,50)16. Η καθιέρωση ονιικειμε-VIKrlSευθύνns Βάσει του άρθρου 105 ΕIΟΝΑΚ έχει ws συ-νέιιεισ να μπν παρίσταται ανάγκπ να επικαλεσθεί ο ενάγωνκαι να αποδείξει πταίσμα του δπμοσίου οργάνου".

Απαραίτπτπ προϋπόθεσπ γ1Οτπν αποζπμίωσπ του ζημιωθέ-ντοε είναι n ύπαρξπ αιnώδουs συνδέσμου 18 μεταξύ tns ζη-μίαs και του συμΒάντοs npos το οποίο ο νόμοs συνδέει τπνυηωφέωοη npos αποζημίωσπ (ΑΠ 316/83, ΣτΕ 3423/1999,ΣτΕ 2741/2000). Ειδικότερα όπωs δέκθοκε n νομολογία:

1.3.1. Η ευθύνπ npos αποζημίωσπ γεννάται όΧΙ μόνον απότπν έκδοσπ μπ νόμψns εκτελεσιύε διοικιιτικήε πράξεωs ήαπό τπ μπ νόμψπ παράλειψn εκδόσεωs τέτοισε πράξεωs,αλλά και από μπ νόμψεs υλlκΈSενέργειεε των οργάνων τουΔπμοσίου ή από αορσλείφειε οφειλομένων νομίμων υλι-κών ενεργειών αυτών, εφόσον ΟΙ υλlκΈSαυτΈSενέργειεε ήοορσλείφεσ ουνόστοντοι με τπν οργάνωσπ και λειτουρνίοτων δημοσίων υπnρεmών ι'Ίτων υπnρεmών νομικού προ-σώπου δημοσίου δικαίου (ΑΕΔ 5/1995, ΣτΕ 3457/2003,122412002, 1042/2007). Περωτέρω, κατά τπν έννοια τωνίδιων διατόξεων, ανεξάρτπτα από την αποζημίωσπ για τπνοεριουσιακή ζιιμία, το δικαστήριο μπορεί να ειιιδικάσειεύλογπ κατά τπν κρίσπ του κρημσιική ικανοποίπσπ λόγωαθικήε ΒλάΒns, κατ' ανάλογπ εφσρμογή rns δ1Qτάξεωsτουάρθρου 932 εδ. γ' του Αστικού Κώδικα.

1.3.2. ΓεwάτΟ1ευθύνπ του Δημοσίου npos αποζπμίωσπ νιοζημία, n οποία οροκλόθηκε από τπν πλπμμελι'Ί εκτέλεσπ ,ήτπν παράλειψπ εκτελέσεωs από τα όργανα του επlΒεΒλn~μένου σ' αυτά εκ του νόμου κοθήκοντοε. Περσιιέρω, κατάτπν έννοια Ins aums ws άνω διστάξεωε, n υηωφέωσα του .Δημοσίου npos αποζημίωσπ αίρεται στπν περίπτωσπ που

n νενεσιουρνόε Ins ζnμίαs πράξπ ή παράλειψπ ή υλικήενέργεια ή παράλειψn υλlκήs ενέργειαs έλαΒε Χώρα κατάπαράΒασπ διατάξεωs, n οποία έχει θεσπισθεί αποκλειστικάΧάριν του γενικού συμφέροντοs, όΧΙ όμωs και στπν περί-πτωσπ που n ησρσβισσθείσσ διάταξn αποΒλέπει, παραλλή-λωs με τπν προστασία του γενικού συμφέροντοs, και στπνπροστασία δικσιώματοε ή συμφέροντοε των κατ' ιδίαν προ-σώπων (Βλ ΣτΕ 28/2000, 3706, 3919/2001,307/2007).

1.3.3. Εάν κάιιοιο όργανο του Κράτουs απομακρυνθεi απότπ δημόσιο υππρεσία εξαιτίαs παράνομns nράξεωs InsΔιοικήσεωε. δικαιούται να αξιώσει από το Ελλnνlκό Δπ-

8. Όπωs προκύΠΤΕ1από τπ διάταξη του άρθρου 932 ΑΚ, ο ιιροσδι-ορισμόε του εύλογου ποσού rns χρπμαπκπs ικονοοοιάσεωε σφέ-θηκε στην εκτiμηση του δικσσωρίου rns ouoias και η σχεπκπκρίοτι αυτού δεν οιιόκειισι στον έλεγχο του Αρεϊου Πάγου, αφούωσιμστίζετσι από την εκτίμοσ» ηρσνμοτικών γεγονότων και κωρίευπαγωγπ του πορiσματοs σε νομική έννοια, ώστε να μπορεϊ να νο-πθεϊ εσφαλμένπ εφορμονό του νόμου. είιε ευθέωs είιε εκ πλαyiου(ΑΠ 1177/2002),

9. Βλ. ΣτΕ 104212007 σντιθέτωε όμωs στην ΑΠ 132/2006, σύμφωνα μετην οποϊα δέχεται μεν, ότι ο αροοδιοριομόε του ποσού tns εύλογηsχρημαπκπs ικονοοοιόσεωε λόγω nelKIΊS ΒλάΒηs, αφόνετσι στπνελεύθερπ εκτίμαοη του δικοσωρίοψ, που είναι αναιρετικά ανέλε-γκτπ, οεροιιέρω θέτει ότι ο Άρειοs Πάγοs ερευνά την εφορμογό rnsapxns rns αναλΟγJκότηταs, ωs npos το ύψοs rns αποζ!1μιώσεωs. Μεέντονπ εαισσψονική κριτική για τπ ορθότητα rns Βλ. Σι. Πaιεράκη,«Ζιιιήμοτο nelKIΊSΒλάΒns από τα σδικήμσιο τελούμενα δια των μέ-σων μαζlκπs επικοινωνiαs» ΕλλΔνη 48,12.

10. Βλ. Π. Πaυλόπauλοs, Η οστική ευθύνη του Δπμοσίου: 1986,19898 ιομ Ι-ΙΙ- 2), Φ. Βεγλεριίs, Η διοικητική δικαιοσύνη υπό τοΣύνταγμα, 1960- 3), Β. Κaράκωσras, "Η nelKIΊ ΒλάΒπ σων πολl-ιειοκή οηοζομίωοιι» (ΔΦΝ 2004/17).

11. Παράνομπ είναι κάθε ηράξπ Π παράλειψn που οντιθσίνει στηνορκή του κράτουs δικαίου και στπν αρχπ tns νομψότnταs (ΣτΕ3587/1997, 2727/2003),

12. Ασοκειιοι διοικητική ατομική πράξπ δυσμενπs Π ευμενπs πουονοκλόθηκε (Βλ. αναλυπκά: σε Επ. [πηλ/ωrόποuλο, ΕΥχΕ1ρϊδlO2000.217 και Ν/κ. [οϊλεντάκη, "Η αγωγπ στπ Διοικητική Δισδι-κσσίσ σελ. 222 επ.),

13. 1) Σε παράλειψn έκδοσns διοικητικήε πράξns 2) σrπν παράλειψnδιενεργεiαs υλlκπs πράξns. Βλ. εκτενώs σε Π. Πauλόποuλοu, "Ηαστική ευθύνη του Δπμοσίου» σελ. 42 επ.

14.Όπωs Π.Χ.η εσφαλμένπ διάγνωσn οσθένεισε Π κσκή οδπγπσπ (ΑΠ908/1990, ΑΠ 251/1974).

15, Βλ. [raσιvόποuλοs, Αστική ευθύνπ του Κράτουs (1951), ΑΠ 42011954.

16, Βλ. Για τπν περϊπτωσπ διαφθοράs των οργάνων του Δπμοσίου σεΔ. Ρά/κοu, "Η αστική ευθύνπ του Δπμοσίου των ΝΠΔΔ και τωνοργάνων τous, γιο πράξεls διαφθοράε». Τψ. Τομ. Κ. Μπέη, τομ.50S σελ, 3784-5.

17, Βλ. "Δικαιούχοι οηοάιμιώσεωε κατά το άρθρο 105 ΕIοΝΑΚ» Με-λέτπ του Κ. Β. Χιώλοu, Δ.Ν., δημοσιευμένη ~O ΑρΧΝ 2006,567.

18. Εϊναl ζ!Ίτπμα πραγμαπκό και αποδεικνύεται με κάθε νόμιμο aπο-δεικτικό μέσο,

θΠΔΔ 5/2008 - Έτοs 10

ΝΟΜΙΚΕΣ ΣγΜΒΟΛΕΣ Η ΑΙΙΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗθlΚΗΣ ΒΜΒΗΣ

μό010 απoζnμIωσπ npos οηοκστάστοσο Lns ζnμfαs, τπνοηοίσ υπέστπ εκ του ότι κατά τη διάρκεια Lns παράνομnsαπομακρύνσεώs τ:ου από τπν υππρεσfα δεν εισέαροξε τοσύνολο των σηοδοκών που θα εισέιιρσιτε. αν δεν είχε απο-μοκρυνθεί παρανόμωs. Στο σύνολο δε των σιιοδοκών αυ-τών περιλαμΒάνονται και τα πάσns φύσεωs και οισσδήηοτεμορφήε επιδόματα, τα οηοίσ κατοθάλλοντοι στα όργανατου Κράτουs που Βρίσκονται σε ενεργό υππρεσfα, έστωκαι αν τα επιδόματα αυτά συναρτώνται, είτε κατά το νόμοείτε κατά τπ φύσπ τ:ous, οροε ενεργό υππρεσfα, υπό μόνπτπν προϋπόθεσπ ότι κοτοθάλλονται παγfωs και κατά τακτάκρονικά διοστήμστσ σωυε τελούνιεε σε ενεργό υππρεσfα(Βλ ΣτΕ 1553/2006 7μελούs, 3771. 2431/2004, 3303/2001,2171/2000, και 357012003, 91512001, 52012007).1.3.4. Υφίστστσι ευθύνπ τ:ου ΕλλnV1κού Δπμoσfoυ nposαπoζnμIωσπ, κατ' εφαρμoγι'l του άρθρου 105 τ:ου Εισαγω-γικού Νόμου του Αστικού Κώδικοε, από τπν εκ μέρουs LnsΕλλnνlκι'ls Πολιιείοε νομοθέτπσπ διο των αρμοδίων, κατάτο Σύντ:αγμα, οργάνων Lnsn εκ Lns παραλεfψεωs των οργά-νων αυτών να νομοθετήσουν, όταν από την νομοθέτπσπ ι'lμπ γεννότοι οντίθεσο σροε τουε υπερκεfμενουs και επικρα-τ:oύντ:ΕSκσνόνεε δικαίου, όπωs είναι οι διεθνεis Συνθι'lKΕS19

και οι δlΟτάξεls τ:ου Συντ:άγματ:οs (Βλ ΣτΕ 3587/97, 1141199, 5/2001). Η παραΒιασπ συτό δημιουργεί οντικειμενικήευθύνπ npos απoζnμIωσπ τ:ου Δπμoσfoυ από ns δlΟτάξεlsτ:ου άρθρου 105 ΕIοΝΑΚ (Βλ ΑΠ Ολ 13/1991. ΣτΕ 358711997, 114111999). Από τ:ο συνδυασμό των διαιόξεων τωνάρθρων 105 ΕIοΝΑΚ, 914, 298 και 937 ΑΚ προκύπω ότιεπι σδικοορσθοε από mv εκδήλωση του ζnμlOγόνOυ γεγο-νότ:οs γεννιέται υπέρ εκείνου που ζπμιώθπκε αξιωσπ σηο-ζnμfωσns νισ όλn, ΚΟ1τπ μέλλουσα, πρoBλεπτι'l, κατά τπνσυνι'lθπ ηορείσ των πραγμάτων ζnμfα (Βλ ΑΠ 1921/1988ΝοΒ 1989,1035, ΑΠ 317/1958, ΝοΒ 1958,980, και ΑΠ 31611986 ΝοΒ 1987,26). Προκεψένου σερί σδικοαρσθοε πουδημιουργεί παράνομπ κατόστσσο, n διόρκειο Lns παράνο-μns αυτή κοτάσιοσαε δεν ονάγετοι oτous όρουs υπό τ:ousonofous γεννιέται το δικαίωμα αποζnμfωσns, αλλά έχει σπ-μασfα μόνο για τ:ον οροσδιοριομό του ποσού Lns αποζπ-μfωσns. Συνεπώs υφίσταισι μια και όΧΙ αερισσότερεε κατ'εξακολούθπσn (παράνoμεs) πράξεls (Βλ ΑΠ 317/1958).

Εξάλλου κατά τον έννοια Lns δlΟτάξεωs τ:ου άρθρου 105ΕισΝΑΚ n ευΟύνn τ:ου Δnμοσfου καλύπτει κάθε θετική nοηοθευκή ζπμια τ:ου ζnμιωθέντοs από την παράνομn δρα-σιηριότητσ των οργάνων τ:ου Δπμoσfoυ καθώs και κρτψσ-τική ικονοηούιοη λόγω nelKι'ls ΒλάΒπs (Βλ ΣτΕ2643/1998ΕΔΚΑ 1998,347). Το Δικοσιόριο δύναται, αφού εκτιμόσειτ:αυπόψn του τιθέμενο πραγμαnκά ηεριστστικά, τ:ο Βαθμότου πτ:αfσματοs, το εfδοs Lns σροσθολόε. τον περιουΟ1α-κή και κοινωνική κοτάοτοσο των μερών κ.λπ. και με Βάσnτ:ous κονόνεε Lns κοινήε πεfραs και λογlκι'ls να επιδικάσει

τπ κρτιμοτική IKavonofnon, καθορfζοντ:αs συγχρόνωs ΚΟ1το ποσό που θεωρεί εύλογο (Βλ ΑΠ 1577/1988).1.3.5. Κατά ουνέσεια, από την εφορμονή εκ μέρουs των ορ-γάνων τ:ουΔnμοσfου διοτάξεων rns οολεοδομικήε νομοθε-σfas ονιίθειων στο άρθρο 24 του Συντ:άγματοs, διατάξεωνπου θεοηίζουν γενικώε τ:ous όρουs και LISηροϋοοθέσειεανεγέρσεωs των οικοδομών και κατά τούτο εξυπnρετ:ούντο δημόσιο συμφέρον, αλλά παραλλΓιλωs παρέχουν και σεκάθε ενδιαφερόμενο το δικσίωμο να λάΒει άδεια οικοδο-μι'ls υπό ns ηροϋηοθέσειε και όρουs που τάσσουν οι δια-τάξεls αυιέε, γεwάται αξfωσn σε Βάροs τ:ουΔπμoσfoυ nposαποκατάστασn Lns ζnμfαs που οροκσλείτοι στο δικαιοωωαπό παράνoμεs πράξεls ι'l παραλεfψεlS των οργάνων του(Βλ ΣτΕ 282912005, πρΒλ και 1920/1993, 104712007).

2. α) Η πρoσιασiα Ins προσωπικότ:nτ:αs-Β) Η αξίωσπ κρημστικήε ικαvοποιι1σεωsλόγω ηθικήε ΒλάΒns-γ) Το ιιεριεκόμενο αποζnμiωσns

Από ns διατάξειs των άρθρων 105 και 106 του ΕισΝΑΚ,προκύπτει ότι τ:ο Δημόσιο και τα νομικά πρόσωπα δnμο-σfoυ δικαίου, για παράνoμεs πράξειs n παραλεfψειs τωνοργάνων τ:ous κατά την άσκnσn Lnsδημόσισε εξουσfαs πουτ:ous έχει σνσιεθεί ευθύνονται, ανεξάρτnτ:α από την απoζn-μfωσn για την αεριουσιοκή ζnμIα, και σε κρημστική ικα-vonofnon, λόγω neIKι'ls ΒλάΒns, Βάσει Lns γενικns δισιό-ξεωs του άρθρου 932 τ:ου ΑΚ, n οηοίσ παρέχει χρnμαίlΚι'lIKavonofnon σε κάθε οερίοτωοο neIKns ΒλάΒns, δnλαδnκαι ότ:αν αυτ:n οροέρκετσι από οηοισδήηοιε οδικοορσθα,έστω και αν ουιή σφέφετσι κατά (ns οεριουοίσε (Βλ ΑΠΟλ 812/1980). Εξάλλου, οι διατάξεls για την ηροσιοσίστου δικσιώματοε Lns προσωπικότnτ:αs ίων άρθρων 57 και59 τ:ου ΑΚ ορίζουν ότι ο προσΒαλλόμενοs παράνομα σmν

Ι

19. Βλ. m ΣτΕ 909/2007, Eυθύνrι του δπμoσioυ σε απoζnμίωσπ κατάτο άρθρο 105 ΕισΝΑΚ. Προϋnοθέσειs BEμEλiwanstns ευθύνns σεπερίπτωσπ ψήφισns νόμου ή παράλειψns νομοθέmσns από το αρ-μόδια όργανα. Κύρωσπ tns διεθνούs σύμΒασns για τπν οδική οή-μανσπ και σnματοδόmσn παυ υπεγράφπ στπ BιΈWπτο 1968, με τοΝ 1604/1986. Οι διατάξειs των εδ. γ και δ' tns παρ. 1 του όρθραυ11 του Ν 2696/1999, επιφέπoυσεs κατ' αρχήν τπν εγκοτάστοσαδιαφπμίσεων επί του οδοσφώματοs και των πεζοδραμίων οδώνεντόs κατοικπμένων περιοχών, οντίκειντσι στην ανωτέρω ΔιεθνήΣύμΒασπ και είναι ανίσxυρεs. Υπαχρέωσπ των ΟΤΑ και tns κρστι-KhS Διοίκnσns για αφαίρεσπ, εξάλειψπ ή θέσπ εκιόε λειτουργiαsπαράνομων διαφπμιστικών πινακίδων. θανάσιμοs τρουμοτιομόεοδπγού οοτοκινότου λόγω πρόσκρουσns αυτού στπν τσιμεντένιαΒόσπ διοφομκπικήε πινακίδαs. Περιστατικά. Μπ νόμιμπ n κρίσπtns προσΒαλλόμενns απόφασns άτι n πινακίδα αυτή είχε νόμιματοποθετπθεί και δεν υπήρχε ευθύνπ του δπμoσioυ σε απoζnμίω-σπ. (Η απόφασπ δπμοσιεύεται στο παρόν ιεωωε, σελ. 568).

θΠΔΔ 5/2008 -Έτ:οs 10

Α. ΑΡΓΥΡΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΛΕΣ

προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί ηοροοθολό και να μην εαοναλοφθεί στο μέλλον, κωρίε νααποκλείεται να αξιώσει και αΠOζnμίωση20, σύμφωνα με τιεδιατάξεls για us οδικοαρσθεε. Ειδικότερα:

2.1. Η προσωπικότητα αποτελεί τα πλέγμα των αγαθώνπου συνθέτουν την υπόσταση ενόs προσώπου, με το οποίοαυτά είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα (Βλ Γεωργιάδη-Σroθόπουλου Αστικώs Κώδιξ Ιενικσί Αρκαί άρθρο 57, Ιαριθμόs 1, σελ 99). Η προσωπικότητα προστατεύεται απότο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγμστοε. Δικαίωμα επί tflS προ-σωηικότυτσε αυτού στην έκφονσο lflS αίοιεωε. tflS υπο-λήψεωs, του επαγγέλματοs, του μέλλοντοs και των λοιπώνάυλων αγαθών που του αναγνωρίζονται έχει και το νομικόπρόσωπο (βλ Σημαvrήραs, ϊενικοί Αρκσί, Ημιτ. Α, αρ. 538,ΑΠ 182/1967 ΝοΒ 16,46 ΕΑ 6338/1981 ΝοΒ 29,1412) καισυνεπώs σε περίπτωση προσΒολήs lflS οροσωηικόσιτάετου σε οποιαδήποτε από αυτΈSτιε εκφάνσειε με κάποιαπαράνομη ενεργεία, δικαιούται, σύμφωνα με τα άρθρα57 και 59 ΑΚ, να απαιτήσει την άρση tns οροσθολόε καιτην παράλειψη aUInS στο μέλλον (ΑΠ Ολ 812/1980 ΝοΒ29,79) κωρίε να απαιτείται η συνδρομή υπαιτιότηταs τουπροσΒάλλοντοs (ΕΑ 3962/1982 ΕλλΔνη 23,489) καθώs καιμε συνδρομή και του στοιχείου tns υπαιτιότπταs του τελευ-ταίου, την ικσνοηοίιιοη lns nelKriS ΒλάΒηs την οποία υπέ-στη από την παράνομη οροοθολό (Βλ ΑΠ 849/1985 ΝοΒ34,836 ΕΑ 401/1986 ΕλλΔνπ 27,508 ΕΑ 6338/1981) πουμπορεί να συνίσταται εκτόε από δημοσίευμα ή οτιδήποτεάλλο επιΒάλλεται από tlS ηερισιάσειε και σε πληρωμή χρη-ματικού ποσού (Βλ. ΕΑ 6338/1981). Εξάλλου, π χρηματικήικανοποίηση, που προΒλέπεται από το νόμο σε ορισμένεεμόνο αεριοτώσε» μεταξύ των οποίων και επί rnS κατά ταωs άνω οορόνομω και υησίτισε οροοθολύε lflS προσωπl-κότοτσε (Βλ άρθρο 59 ΑΚ) ωs μορφή αποζnμιώσεωs nposσηοκστόστσοη ms εηερκόμενηε στην ηθική πνευματικήκαι σωμστική ουνκροωοα του ΒλαΒέντοs nelKriS ζnμίαs,μολονότι είναι και ουιό «οαοόψίωσο» κοροκιηρίζετσι ωsχρηματική ικονοηοίαοη-! οροε διάκρισή lflS από την οσο-ζnμίωση για την αποκατάσταση ms υλlκήs ζnμίαs, η οποίαεπέρχεται στην αεριουοία του ΒλαΒέντοs (Βλ Παν. ΖέπουΕνοκικόν Δίκαιον, Γενικό Μέροs, 1975, άρθρο 932, 933παρ. 4, σελ 917-918).

2.2. Κατά μεν το άρθρο 299 ΑΚ, για μη περιουσιακή ζη-μία οφείλετοι κρομστική ικσνοηοίυοη του παθόντοsΠ, στιεπεριπτώσεls23 που ορίζει ο νόμοs, κατά δε το άρθρο 932ΑΚ ((Σε περίπrωση αδικοπραξίαs, ανεξάρrηro από (ην απο-ζημίωση για (ην περιουσιακή ζημία, ro δικαστήριο μπορείνα επιδικάσει εύλογη καrά (ην κρίση roυ XρημαrιKή ικανο-ποίηση λόγω ηθικήs βλάβηs. Αυrό ισΧύει ιδίωs για εκείνονπου έπαθε προσβολή rηs υγείαs, rηs rψήs ή rηs αyvείαsroυ ή σrερήθηKε [ην ελευθερία roυ. Σε περίπrωση θανά-

rwoηs προσώπου η χρημαrιKή αυrή ικανοποίηση μπορείνα επιδικαστεί σrην οικογένεια roυ θύμαros λόγω ψυχικήsοδύνηs».

Από τιε ανωτέρω διατάξειs συνάγεται ότι καθιερώνεται γε-νική σρκή του δικαίου εφορμοζόμενη από τα δικαστήριαπάσηs δικσιοδοσίσε. Επί πλέον δε συνάγεται ότι π σχετικήαξίωσπ για χρηματική ικανοποίηση λόγω nelKnS ΒλάΒηsείναι ανεξάρτητη από την οντίστουω αξίωση οροε αποζημί-ωσπ του παθόντοs. Ο παθών μπορεί, κατ' εηιλογήν του24,

ν' ασκήσει μόνο το δικαίωμά του για χρηματική ικανοποί-ηση λόγω nelKriS ΒλάΒηs2S.

Ηθική ΒλάΒη είναι η μη περιουσιακή ΒλάΒη η εσερκόμε-νη στην ηθική, πνευματική και σωματική ουγκρότοσο τουαδlκηθέντοs26. Η ψυχική οδύνη, αποτελεί μορφύ tns ηθι-KnS ΒλάΒηs και πρόκειται για τον ψυχικό πόνο που υφί-στστσι το άτομο από την οροσθολό εννόμου αγαθού δικούτου ή τρίτου προσώπου μετά του οποίου συνδέεται στενά.

Προϋηοθέσειε ms δυνατότnτοs εηιδκάσεωε χρηματικήsικσνοηοίασι» λόγω ιιθικήε ΒλάΒηs είναι:

α) αδικοπραξία β) πθlκή ΒλάΒη γ) αιιιώδηε συνάφεια μετα-ξύ nelKriS ΒλάΒns του ζημιωθέντοs και tns αδίκου συμπε-ριφοράs του οδικήοσντον".

Έτσι: Ι) οαοάιμίωσ« χωρεί, γενικώε, όπου υπάρχει παρά-Βοσο του νόμου (υησίτιοε ή αντικειμενική (ΑΚ 91428, επ).

20. Βλ. απόφασπ: Β2012000 ΔΠρθεσσαλονiκπs αλλά και ΣτΕ 346312006.

21. Βλ.Σ. Πarεράκηs, Η κρτψστική ικσνοσοίσσα λόγω nelKhSΒλάΒηs,2001, σελ. 230-240.

22. Βλ: [. Πarεράκηs, Ζοτήμστο nelKhS ΒλάΒηs από αδικι'ιματα τελού-μενα δια των μέσων μαζικήs ειυκοινωνίο. ΔJνη 2007,1.

23. Βλ. ΑΠ 37/1967.24. Κauκάs 932-933 παρ. 2.25. Βλ.!. Κaράκωστas, Ικονοσοίασο rns μη αεριομσισκήε ζημiαs και

νομολοyiα ΝοΒ 34/1986, 13Β5.26. Κατά τον Α. ΓεωΡΥιάδη στο Ενοχικό δίκαιο, γενικό μέροs, 1999,

σελ. 611, ηθική ΒλάΒη είναι η μη αποτιμητή σε χρήμα ζημια, πουυφίστατοι το πρόσωπο από την αροσβολό των εννόμων αγαθώντου, τόσο περιουσιακών, όσο και μη περιουσιακών, δηλαδή αγα-θών rns οροσωοικόωτοε του.

27. Που αποτελεί στοιχείο που κρίνει κατά nayia νομολοyiα το δικα-στήριο rnS ouσias και όΧΙ ο ονσιρετικόε δικοσιήε. Βλ. όμωs στηνΣτΕ 909/2007 «...Ούτε είναι νόμιμπ η σκέψη περί αποκλεισμούτου αιuώδουs συνδέσμου, δεδομένου όα η παράνομη αορόλει-ψπ rnS διοικήσεωε να οαομακρύνει την διοφτψιοτική πινακίδακαι η διατι'ιρπσπ aurhS στη ουγκεκρψένη θέση (και συναφώs ππρόσκρουση) σηοτελεί αρόσφορσ σιτίσ για την επέλΕυση του ζη-μιογόνου αποτελέσματοs...»

28. Κατά τη διάταξη ΑΚ 914 «ο παρά τον νόμο ζημιώσαs άλλον υπαι-riws δικσιούτσι E1Sαπoζnμίωσιν» βλ. ΕρμΑΚ σε Λιrζερόποuλο υπ'αρθ. 297-300, Μπαλή, Γενικαι Αρχαί παρ. 171.

θΠΔΔ 5/2008 -Έτοs 10

δικαιούνται κρημστική ικσνοηοίοοη λόγω nelKnS ΒλάΒηsοι YOVEiSτου ιισθόντοε.

3.3. Αιιόφοοη ΔΕφΑθ 108112007: Ευθύνη τ:ου Δημοσίουκοι των ΝΠΔΔ σε αηoζημίωσn κατά τα άρθρα 105 ΚΟ1 106του ΕIΟΝΑΚ. Προϋηοθέοεε θεμελίωοηε Ins ευθύνηε. Σε Ό

ουνίσωται η υποχρέωση ms Διοίκηοη; να ουρμορφώνετσιnpos τιε οκυρωυκέε οηοφόοειε τ:ου ΣτΕ ι'Ί τοψ ΔιοισιτικούΕφετείοιι Κρίσιμο το σνυκεψενο ms οπαγγελομένηs σκύ-ρωσοε. Αν η διοικητική ηράξη ακυρώθπκε νιο πλημμέλεlΕSInS σισολογίοε. η Διοίκηση μοορεί να επαναλάΒει τπν κρίσηIns αναδρομικά και να εκδώσει όμοια πράξη νόμιμα αιτιο-λογημένη. Η νέα κρίση InS Διοίκησω πρέπει να μην έρκετοισε αντίθεση με IIS κρίσειε ms σκυρωυκήε οηόφοοηε και εκ-φέρετοι ενόψει όσων ίσχυαν κατά το χρόνο που εκδόθηκε ηπράξη που ακυρώθηκε. Η ανωτέρω ευθύνη γισ οηοωμίωοηείναι σντικεψενική και ουνίστατσι σε οηοκστάστσοη θετικήει'Ί οιιοθετικήε (JΊμίαs και σε κραμσοκή ικανοποίπσπ λόγωnelKnS ΒλάΒηs. Με τιε αναφερόμενεs σmν ένδικη υπόθε-ση σοοφάσειε του ΣτΕ και τ:ου Διοικητικού Εφετείου σκυ-ρώθπκαν κατ' επανάληψη οι αποφάσειs τ:ου ΟΑΕΔ, με !1Sοηοίεε ηροήκθησσν σε θέση Διευθυντι'Ί ΚΟ1 προϊσιαμένουσυνάδελφοι τ:ου, κατά παράλειψπ τ:ου ιδίου, κωρίε όμωs ναδιααιστωθεί υηέρβαοη των άκρων ορίων όισκριυκήε ευ-κέρεισε από m διοίκηση τ:ου Οργανισμού. Δεν προκύπτειάρνηση ι'Ίπαράλειψη ms Διοίκησηs να συμμορφωθεί με τISδικσσσκέε σηοφόσειε και εκδίδονται νέεs πράξειs με όμοιοnpos τιε σκυρωθείσεε περιεχόμενο με αναδρομικι'Ί ισχύ. Δεντεκμαριώνεται παρανομία των οργάνων τ:ουΟΑΕΔ και υπο-χρέωση npos αποζημίωση, και ορθά οιιερρίφθη η αγωγι'Ί.

3.4. Αηόφσσυ ΔΠρΑθ 1445/2007 (ΔιΔικ 2007/514) Δι κα-στικοί λειτ:ουργοί και σηοδοκέε αυτών κατά τα οριζόμεναστο Σύνταγμο. Χορήνησο στον πρόεδρο Ins εθνικήε ειη-

ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΜ80ΛΕΣ Η ΑΙΙΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗθlΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

Π) κρημοτική ικανοποίηση λόγω ιιθικήε ΒλάΒηs χωρείμόνον σε εKείνΕSIJSηεριαιώσειε που ρητά μνημονεύονταιαπό τον νόμο, όπωs στσ άρθρα: 57, 58, 5929 60, 299, 914,929, 930, 932 ΑΚ Κ.λπ.3Ο•

Το δικοσυιριο για τον υπολογισμό Ins χρημαηκι'Ίs ικσνο-ποιι'Ίσεωs θα λάΒει υπ' όψη του το σύνολον των αεριοταυ-κών Ins συγκεκριμένηε περιπτώσεωs. (Βλ. Ζέπο, ΕνωοκόνΔίκαιον, ΙΙ, σελ. 758/9).

3. Η Ευθύνη του κράτουs ωs «ειδικήαδικοπραξία»

Η ευθύνη τ:ου Κράτ:ουs από τιε διατάξεls τ:ου άρθρου 105ΕισΝΑΚ έχει χαρακτηρισθεί ωs «ειδlκι'Ί αδικοπραξία» καικατά ίΟ άρθρον 932 ΑΚ και σων περίπτωση αυτι'Ί χωρείκρημστική ικανοποίηση λόγω neIKnSΒλάΒηs, όπωs παγίωsδέκετσι η νομολογίσ":

3.1. Αιιόφοσο ΣτΕ 1042/2007 (θΠΔΔ 2008,453): Ευθύνητου Δπμοσίου σε οηοόψίωσα κατά το άρθρο 105 τουΕισΝΑΚ. Προϋποθέσειs θεμελίωοηε Ins ευθύνηε. Μπ νό-μιμπ παράλειψη έκδοοηε διοικητικύε πράξηs ι'Ίμη νόμψεsυλlKΈSενέρνειεε των οργάνων του Δημοσίου. Επιδίκασησω (JΊμιωθέντα εύλογηs κρημοτικήε ικσνοαοηιοιιε λόγωneIKnS ΒλάΒηs ι'ι ψυχικι'ιs οδύνηε. Η κρίση τ:ου δικσσω-ρίου για την επέλευση Ins neJKnSΒλάΒηs και ο ηροοδιο-ρισμόε του ποσού Ins κρηματικήε IKavonolnans δεν ελέγ-χονται αναιρετικά. θανάτωση προσώπου από ασωνομικόόργανο κατά την εκτέλεση Ins unnPEaias τ:ου. Η οκευκήπράξπ είναι παράνομη και τ:οΔημόσιο, οφείλει να καταΒά-λει σων οικογένεια του θύματ:οs κρημοηκή ικανοποίησηλόγω ψυχικι'ιs οδύνηε.

3.2. Αηόφσοη ΣτΕ 1915/2007 (θΠΔΔ 2008,496 περιλ.): Ευ-θύνη του Δημοσίου σε απo(JΊμίωση κατά τ:ο άρθρο 105του ΕισΝΑΚ. Τι οεριλαμβάνει n αποζημίωσπ. ΒλάΒη τουσώματ:οs ι'ι Ins UYEias φυmκού προσώπου. ΔικαιοωωεIns σοοόψίωσοε και τι αυτι'ι περιλαμΒάνει. Τι λογίζεται ωsδιαφυγόν κέρδοs και πότε είναι ορισμένη η σκετική αγω-γι'Ί. Πρόσθετα αποζημίωση κατά τ:ο άρθρο 931 ΑΚ. Πότεέχει αξίωση απο(JΊμίωσηs ο εμμέσωs ζημιωθείs. Επιδίκα-ση στον παθόντα κρημοτικήε ικσνοηοίοσοε λόγω nelKnSΒλάΒηs. Πότε η σκετική κρίση του δικασιπρίου ελέγχεταιαναιρετικά και έκτσσο του ελέγχου. Ο εμμέσωs (JΊμιωθείsτρίιοε δεν έχει τέτοιο αξίωση. Τραυμστισμόε στρστιώτοκατά την εκτέλεσπ οικοδομικών εργαmών σε στρατιωτικήλέσχη. Περισιοτικά. Ανεπαρκώs σιτιολογημένη η απόρρι-ψη του κονδυλίου για διαφυγόντα κέρδπ του παθόντοs,αφού δεν συνεκτιμι'Ίθπκαν τα πτυχία που αυτόs κατείχε. Γιατπν έναρξπ Ins τοκογονίοε αρκεί n γένεσπ επιδικίαs με τπνάσκπσπ αγωγι'ιs, ονογνωρισιικήε ι'ι κοταφηφιστικήε.' Δεν

29. Από τα άρθρα 57 εδ. α', 59 εδ. α' και 932 ΑΚ, σε συνδυασμό καιnpos τα άρθρα 361, 362, 363 και 367 ΠΚ, συνάγονται τα έξήs:ΌποlΟSπαράνομα προσΒάλλεται στπν προσωπικόmτά του, νοού-μενπ ωs το προστατευόμενο από το Σύνταγμα (άρθρ. 2 παρ. 1)πλέγμα των αξιών που απαρτiζoυν τπν πθlκή υπόστασπ του αν-θρώπου, και ειδικότερα προσΒάλλεται στπν προστατευόμενπ απότο Σύνταγμα (άρθρ. 5 παρ. 2 και 9 παρ. 1), από τπν ΕυρωπαϊκήΣύμΒασπ για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ, ΝΔ 53/1974,άρθρο 8) και από το Διεθνέε Σύμφωνο για τα Ατομικά και ΠολιτικάΔικαιώματα (ΔΣΑΠΔ, Ν 2462/1997, άρθρα 17 και 22), τιμή του ήτπν υπόλπψή του και μάλιστα εκείνπ που σχετίζεται με τπν ιδιω-τική ή τπν οικογενειακή ζωή του, με συκοφαντία ή δυσφήμοοιι ήεξύ8ρισπ, έχει δικαίωμα να ζητήσει να αρθεί π σροοβολό και ναμπν επαναλπφθεί στο μέλλον. Σε περίπτωσπ που προαναφερόμε-νπ οροσθολή υπήρξε και υπαίτια, το δικαστήριο μπορεί επιπλέον,αφού λάΒει υπόψπ το είδοs tns προσ80λήs, να καταδικάσει τονπροσΒολέα να ικανοποιήσει τπν πθlκή ΒλάΒπαυτού που έχει προ-σΒλπθεί (ΑΠ 854/2002, Συντ. 1/2.003).

30. Βλ. Κauκάs 932-933 παρ. 2.

31. Βλ ΑΠ 854/1954.

θΠΔΔ 5/2008 - 'Eτos 10

Α. ΑΡΓΥΡΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣγΜΒΟΛΕΣ

τροηόε τπλεπικοινωνιών και τωωδρομείων οηοδοκώνανώτερων αυτών που καταΒάλλονταν στουε προέδρουsτων ανώτατων δικαστπρΙων. ΥπολογlΟμόs tns δισφοράετων σιιοδοκών που πρέπει να καταΒλπθε! στουε δικσστι-κούs λεnουργούs ώστε να εξισωθούν με ουτέε του προ-έδρου tns ΕΕΠ. Η ασρανρσφή tns σκετικήε αξiωσns τωνδικαστικών λειτουργών είναι nEvtaEιIis και όΧΙ διετήs.Έναρξπ tns οορονροφάε. Άσκηση ονσγνωρισυκήε αγωγήsκαι υηολονισμό, τόκων υηερημερίσε. Εφαρμοστέο το εκά-στοτε ισχύον ειυτόκιο υηερημερίσε και όΧΙ το προΒλεπό-μενο στο άρθρο 21 του ΚΝΔΔ. Πσρσνομίσ των οργάνωντου δημοσίοα και εοιδίκσοη στο ζημιωθέντα και εύλογηsκρημσυκήε ικονοηοηιοηε λόγω προσΒολήs οροσωιιικότη-τσε. Κριτήριο που λαμΒάνονται υπόψη.

3.5. Αοόφσσα ΣτΕ 1410/2006: Ασφόλισα κοινωνική. Τα-μείο Προνοίσε Δπμoσiων Υπαλλήλων. Προϋποθέσειs κο-phynans στουε οσφσλισμένοιε εφάπαξ Βοηθήμστοε. Τααρμόδια όργανα δεσμεύονται από t:nv πράξη κανονισμούtns σύνταξns και ns οριστικέε αποφάσειs του ΕλεγκτικούΣυνεδρίου ωs npos το χρόνο, τη φύσπ tns οηηρεσίοε, τούψοs των αποδοχών και τον τερματισμό tns συντάξψηsυηηρεσίσε. Ανακαθορισμόs tns σύνταξns με απόφασπ τουΕλενκτικού Συνεδρίου και ανακαθορισμόs και του εφάπαξ.Αν τα οσφολιουκά όργανα αρνπθούν ή καθυστερούν ναεκδώσουν τπ σχετική πράξπ ανακαθορισμού, ο ασφαλι-σμένοs μαορεί να οοσιτόσει και διαφυγόν κέρδοs, όπωs nαπώλεια τόκων από την κατάθεσπ του συμπλπρωμαοκούποσού σε τράπεζα. Επιδίκασπ κρημσιικήε IKavonoinansλόγω neIKhS ΒλάΒns και αροσβολό tns προσωπικότnταsτου ασφαλισμένου. Η κρίση ότι ο σνσιρεσείων δεν είκεοαοοτεί πθική ΒλάΒπ δεν ελέγχεται αναιρετικά.

3.6. Απόφασπ Στ-Ε2796/2006 (θΠΔΔ 2008,595): Ευθύνπτου Δπμoσioυ σε απoζημIωσn κατά τα άρθρα 105 και 106του ΕισΝΑΚ. Οι αναφυόμενεs διαφoρΈS είναι διοικητικέεδιαφoρΈS ouσias και υπάγονται σm δικαιοδοσίσ των διοι-κουκών δικασυιρίων, εκτόε αν οι πράξειs ή παραλεiψειs ήοι υλΙKΈSενέργειεs συνάπτονται με τον ιδιωτική δισκείριοητου Δπμoσioυ κ.λπ. ή οφείλονισι σε προσωπικό πταίσμαοργάνου ενεργόσοντοε εκτόε του κύκλου των υππρεσια-κών του καθηκόντων. Δικοιούκοε tns αποζημiφσηs είναι οάμεσα ζnμιωθείs. Τι περιλαμΒάνει η απoζημίωσn. Ο έμμεσαζnμιωθείs δικαιούται αποζημιωσπ μόνο αν αυτό προΒλέπε-τω ειδικά από διάταξπ νόμου. Εηιδίκσοη χρnμαηκήs ικανο-noinans λόγω neIKIis ΒλάΒns. Η κρίσο του δικσσσιρίου msouσias για το ύψοs tns αποζημiωσns autIis δεν ελέγχεταιαναιρετικά. Εοιδίκσοη auths μόνον στον ίδιο τον οσθόντσ.Βσρύτοτοε τραυμστισρόε προσώπου και ευθύνπ του πανε-αισυψίου. αφού n εποπτεύουσα το εργαστήριο δεν tns είχεΕπισημάνει τον κίνδυνο έκρnξns και δεν ήταν παρούσα ότανγινόταν το πεiραμα. Συντρέχον οτσίσμο και tns παθούσαs.

Περιστατικό. Δεν υποχρεούται ο νομοθέτυ να θεσπίσειαποζημιωσπ tns έμμεσns neIKhS ΒλάΒns των γονέων σεπερίπτωσπ τρσομοτισρού του ενήλικου τέκνου τοιε. ΔενπαραΒιάζεται κάποια διάταξπ του Συντάγματοs ή ΔιεθνώνΣυμΒάσεων. Δεν επιδΙΚάζεται οηοόψίωσα σm μπτέρα tnsπαθούσαs για m διακοπή λειτουργίαs του κοτσσσψοτόε msκατά m διάρκεια νοσnλεiαs tns κόρτιε ms.

3.7. Απόφασπ 13/2006 ΕιδΔικ άρθρου 88 παρ. 2 Συνι. (ΝοΒ2007,471): Δικοιοδοοίο του για εκδίκσοη διαφορών πουασκούνται μετά mv 7.8.2002. Eξoμoίωσn των σοοδοκών τωνπροέδρων των τριών ανωτάτων δικσσσιρίων με os οοοδοκέετου Προέδρου ms EeV1KhSEnIιponhs ΤηλεΠΙKOlνωνtών καιΤαxυδρoμεiων, χωρίs να οηοιιείισι σντισωυοο των προϋ-ποθέσεων και των συνθηκών άσκησns του λεπουργήματόsτουε. Ευθύνη του Διψοσίου λόγω tns παράλειψns των οργά-νων ms νομοθετικήε εξΟlJσiαsνα θεσηίσει ρύθμισn σχετικάμε το ύψοs των αποδοχών των τριών Προέδρων. Σύμφωναμε το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ «Για παράνoμεs πράξειs ή ηα-ραλεiψειs των οργάνων του δημοσίοψ κατά mv άσκηση msδηρόσιοε εξουσiαs που τοιε έχει σναιεθεί το δημόσιο ενέ-χεται σε απoζημIωσn, εκτόs αν η πράξη ή η παράλElψηέγινεκατά οορόθοοη διάταξηs που υπάρχει για Χάρη του γενικούσυμφέροντοs. Μαζ! με το δημόσιο ευθύνεται ElSολόκλαρονκαι το υπαίοο πρόσωπο, με την επιφύλαξη των ειδικών δια-τάξεων για mv ευθύνη των υπουργών». Κατά mv έννοια msδιατάξεωs aums για τπ γέννηση ms αξιώσεωs npos απoζnμI-ωσn οιιαιιείιοι μεταξύ άλλων, η πράξη ή π παράλειψη τωνοργάνων του Δομοοίοι; να εiναι παράνομη, δπλαδή να σντι-κειτσι σε κανόνα δικοκω, με ων οηοίο προστατεύεται ορισμέ-νο ατομικό δικαίωμα ή συμφέρον. Υφίστοτοι δε σνοκεψενικήευθύνη του Δημοσίου npos απoζημίωσn, κατ εφσρμογά τουάρθρου 105 του ΕισΝΑΚ, από mv εκ μέρουs tns ΕλληνtκήsΠολιιε1αs νομοθέυιοη διά των ορμοδίων, κατά το Σύνταγ-μα, οργάνων ms ή εκ ms παραλεfψεωs των οργάνων αυτώννα νομοθετήσουν, όταν από m νομοθέυκπι ή μπ, γεννάταιοντίθεου npos τουε υπερκεiμενουs κονόνεε δικαίου, όπωsείναι διεθνεis ΣυνθήKΕSκαι οι διατάξειs του Συντάγματοs (ΣτΕ3587/1997, 114111999,5/2001, Απόφ. 112005 Ειδικού Δικσ-σmρίoυ άρθρου 88 παρ. 2 του Συνι.),

3.8. Ασόφσσο ΔΠρΡόδου 70/2006: ΙΚΑ. Διαδοχική ασφά-λισο. Αγωγή κστ' άρθρο 105-106 ΕισΝΑΚ επιδίκασπs μπαπονεμομένων συντάξεων. Επιδικάζεται ωs αποζημίωσητο ποσό σύνταξηs που το ΙΚΑ όφειλε λόγω θανάτου νακαταΒάλλει, μετά την παραπομπή του συνταξιοδοτικού φα-κέλου από το ΝΑΤ που ήταν ο και' αρχήν απονέμων τησύνταξπ ασφαλιοοκόs οργονισμόε καθώs Enians και κρτι-μστική υωνοηοίασιι για οθική ΒλάΒη tns συζύγου και τουονηλίκου τέκνου του θσνόντοε ασφαλισμένου.

3.9. Αιιόφασο ΔΠρΑθ 2192/2006 (ΔιΔικ 2006,1465): Αγωγήαποζημίωσηs κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ. Προϋποθέσειs

θΠΔΔ 5/2008 - Ετοε 10

3.14. Απόφασπ ΔΕφΑθ 627/2005 {ΔιΔικ 2006, 153}: Ευθύ-νπ του δnμοσiου σε αποζημίωσπ κατά ίΟ άρθρο 105 τουΕισΝΑΚ. Προϋηοθέσειε θεμελίωσns rns ευθύνns. Η αποζη-μίωσο μπορεί να συνίστοτοι και σε κρημοσκή ικανοποίπσπλόγω nelKnS ΒλάΒns. Τι περιλαμΒάνει n αποζημίωσπ. Πότεοηοκοθίσιστοι n μελλοντική ζημία. Ο κλnρονόμοs από mvεπαγωγή rns κλnρονομίαs αποκτά rnv κυριότητα των στοι-χείων rns κλnρονομίαs, με m νομική αίρεση rns μετονρσ-φήs rns σηοδοκήε κλnρονομίαs. Κάθε διάθεσπ που γίνείΟlπριν από σι μεταγρσφή δεν εηιφέρει σσοτελέσματο. Μπα-γενέστερπ μετσγροφή rns σηοδοκήε κυρώνει αναδρομικάτη διάθεσπ των στοαείων ms κλnρονομίαs. Η άρνπσπ τουαρμοδίου οργάνου του υηοθηκοφψλακσοψ να μεταγράψειτο πωλnτήριο συμΒόλαιο, με τπν σιτιολογίσ ότι δεν είχανμεταγρσφεί δτιλώσειε οηοδωσιε κλnρονομfαs είναι μπ νό-μιμπ και ορθή. Ο εκκαλών δεν υπέστπ ζημία από τπν άρ-νπσπ αυτή, αλλά υπέσm πθlκή ΒλάΒπ και του επιδικάζεταικρηματική ικανοποίπσπ.

3.15. Απόφασπ ΔΠρΗροκλείου 186/2005: Αδικοπραξίαοργάνων του δπμoσioυ. Αυτοκινητικό σιωωμο. Πρό-σκρουσπ μοτοσυκλέιαε σε κορμό δένφου που ευρίσκετοεντόs τοψ οδοστρώμσιοε. Παράλειψn των οργάνων τοψδήμου να αφαφέσουν ίΟ δένφο από το δρόμο ή έστω νατοηοθετόοουν ειδική οήμονοη ώστε να είναι ορατό απότοιε οδnγούs και να πλεκτροφωόσουν το σημείο. Οι πα-ρσλείψειε αυτΈSότσν ικσνέε σφ' εοψιού να προκαλέσουνίΟ οτωσψο. παρόλο που ίον οδπγό θάμπωσαν και ίΟφώτσ σνιιθέτωε ερχόμενου οκήμοιοε. Δεν οσσιτείται ναοηοδευθεί υησιυότητα των αρμόδιων οργάνων. ΣοΒαρόsτρουμοτισμόε ανnλίκου στο κεφόλι. Εύλογπ αποζημίωσnποσού nelKhs ΒλάΒns.

3.16. Απόφασπ ΔΠρΡόδου 268/2005: Τροχαίο στωωμομε όκημσ tns Πυροσβεοτικήε Υοηρεσίοε. Υοοκρέωσο τουΕλλπνlκού Δπμoσioυ νια αποζημίωσn κατ' άρθρο 105ΕIοΝΑΚ. Υασιτιότητο του οδπγού του οκήμοτοε rns Π.Υ.σε ποσοστό 70%, λόγω οηισθοηορείσε με περιορισμένπορατότητα κωρίε ΒεΒαίωσn, ότι μπορούσε να ίΟ πράξειμε σσφάλεισ. ruvunafIlos ο ενάγων, διότι ενώ ανυλΠ-φθπκε ίΟ υηηρεσισκό όκημσ στπ σφοφή διέσχισε τπ δια-σταύρωσπ και ακινητοηοίοσε ίΟ ΙΧ πίσω από αυτό κωρίεεπαρκή απόστασπ ασφαλείαs. Εηιδίκασιι θετικών ζnμιών.Ηθική ΒλάΒπ. Ειιιδικάζετσι και αν αροκσλείιοι μόνο υλικήζnμία.

3.17. Απόφασπ ΔΠρΑθ 3751/2005 {ΝοΒ 2006,1165}: ΑΟί1-κή ευθύνn νοσοκομείου από παράνομn πράξn ιατρού.Ρήξπ οισοφάγου κατά τπ διάρκεια γασφοσκόπnσπs λόγωλανθασμένου κειρισμού εργαλείου. Χρηματική ικανοποίπ-σπ λόγω nelKhs ΒλάΒns. Λήψπ·υπόψπ του νεαρού rns πλl-κίοε rns ενάγουσαs.

ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΛΕΣ Η ΑΙΙΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤιΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗθΙΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

θεμελίωσns rns ευθύνns και ζημία που αποκαθίσταται Πότευπάρχει αιτιώδns συνάφεια ζημίαs και παράνομπs πράξns ήπαράλειψns. Χρηματική ικανοποίπσπ λόγω nelKfIs ΒλάΒns.Η σύλλπψπ και n κράσιοη του ενάγοντα ήτον παράνoμεs,αφού οι δικοοτικέε σοοφάσειε των οποίων έγlνε επίκλnσnδεν μπορούσαν να εκτελεστούν. λόγω xopfIynans αναστο-λήs εκτέλεσns. Μπ ενnμέρωσn τοψ φακέλου του ενάγοντακαι παρανομία ms διοίκηοιιε. Δεν οίρεισι ούτε μειώνεται nευθύνπ τοψ δnμοσiου από rn μπ προσκόμισn ίων αποφάσε-ων σνσστολπ, από τον ίδιο τον ενόγοντο. Επιδίκασn ποσούγιο κρομστική ικανοποίπσπ λόγω nelKfIs ΒλάΒns.

3.10. Απόφασn ΔΠρΑθ 3441/2006: Αστική ευθύνπ Δπμο-σioυ νιο tIS παράνoμεs ηαρσλείψειε Ins ΕΛΑΣ. Πλnμμελήsσωμσιικόε έλεγχοs των εισερκομένων στο γήπεδο οπαδώναπό τπν ΕΛΑΣ. Αποζημίωσπ φιλάθλου γιο τον τρσψμστισμότου από φωτοθολίδσ, Επιπλέον, επιδίκασπ χρnμαί1κήs ικσ-vonoinons για υλική και πθlκή ΒλάΒπ που υπέστπ από τηνσηώλεισ κατά 80% rns όρσοήε του στον έναν οφθαλμό.

3.11. Απόφασn ΣτΕ 1732/2005: Ευθύνn του Δnμοσiουnpos αποζnμίωσn κατά το άρθρο 105 τοψ ΕIΟΝΑΚ. Η ευ-θύνπ αυτή κολύηιει κάθε θειική ή σηοθετική ζπμία καθώsκσι κρημστική ικανοποίπσπ λόγω nelKhs ΒλάΒns. Πότεδικαιούνται να (nrfIoouv κρημουκή ικανοποίπσπ τσ νο-μικά πρόσωπα. Δεν είναι οηοραίιοτο να εξειδlκεύπOl nηθική ΒλάΒn ότσν από τπ φύσπ rns πράξns είναι δυνστόννα επέλθει τέτοια ΒλάΒπ.Εκητωσιι Ins αnούσαs εταιρείσεαπό τπ σύμΒασπ με ίΟ Δπμό010 για την εκιέλεσα ορισμέ-νων εργασιών. Η έκπτωσπ είναι δυνατόν να έχει οντίκτωιοστπν οίσια. στο κύροs και στπ φήμn rns ετσιρείσε και δενοηοιτείιαι για ίΠ θεμελίωσπ Ins nelKhs BMBns n επίκλπσπσυγκεκριμένων αεριστσοκών.

3.12. Απόφασπ ΣτΕ 2819/2005: Ευθύνπ του Δπμoσioυ καιτων ΝΠΔΔ νια αποζημίωσπ κατά ιουε όρουs τοψ άρθρου105 του ΕIΟΝΑΚ. Τα δικαστήρια μπορούν να εηιδικάσουνκαι χρπμαί1κή ικονοηοίοσο λόγω nelKhs ΒλάΒns, n κρίσππερί του ύψουs rns onoias δεν ελέγχείΟl ονσιρετικά. Τραυ-μστισμόε πυροσΒέστπ λόγω κοτοκρήρνισοε σε κοίσι ΠΟίο-μού ωωμοτοε Ins nupooBEOΤIKfISυηηρεσίσε, από υησιτιό-τοτο τοψ οδnγού. Αιτιολονημένσ εηιδικόσθηκε το ποσό των600.000 ευρώ για τπν οιτίο αυτή. Η προαγωγή που δόθπκεδεν ασκεί καμία συρροή στο ύψοs του εηιδικσζομένου πο-σού. Αιιορρίοιετοι n αναίρεσn για έλλειψπ οιυολονίσε.

3.13. Απόφασπ ΣτΕ 3594/2005: Airnon avaipεons κατάαπόφασns που αφορά σε αγωγή, με τπν οποία ζήτπσε απόΝΠΔΔ (νοσοκομείο) χρπμαί1ΚΙ; ικανοποίπσπ npos οηοκο-τάστασn nelKhs ΒλάΒns που υnέστn από τπν εκ μέρουε τωνοργάνων του νοσοκομείου μπ νόμψπ εφσρμονή Ins νομο-θεσίοε σκειικό με τπν πειθαρχική δίωξn, rnv οιιόοηοση,rnv επιλογή και τπν τοηοθέτοσο σε θέσn διευθυντή.

~I θΠΔΔ 5/2008 - Ετοε 10

Α. ΑΡΓΥΡΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣγΜΒΟΛΕΣ

3.18. Απόφασπ ΣτΕ 2732/2004: Ευθύνπ του Δημοσίου nposαΠOζnμίωσπ κατά τα άρθρα 105 και 106 EJσNAK. Χρημστι-κή ικανοποίπσπ λόγω nelKnS ΒλάΒηs. Σφράγιοη του δικη-γορικού γρσφείου για τέσσεριε εργάσιμεε ημέρεε εξαniαsληξιπροθέσμων χρεών του npos το Δημόσιο. Ακύρωσπ rnsσxEtJKnsυοουργικήε απόφασns και επιδίκασπ χρημαηκnsIKavonoinans λόγω nelKns ΒλάΒns. Ο προσδlOΡJσμόs τοψύψουs rns κρημστικόε ικανοποίnσns ονόκει στπν κυριορ-χlκιΊ κρίσπ του δικασωρίου rns ουσίσε, n οποία δεν υπό-κειται σε ονοιρευκό έλεγχο. Απορρίπτεται n αναίρεσπ.

3.19. Απόφασπ ΣτΕ 3463/2004: Ιρσυμστισμόε προσώπουαπό υηαιτιότοτσ οργάνου του Δπμοσ1ου με συνέιιειο τπναναππρία. AuτorEλns αξίωσπ για απoζnμίωσπ, αν n αναππ-ρίο επιδρά στο οικονομικό μέλλον του παθόντοs. Ο διορι-σμόs του παθόντοs, μετά τον ιραυμοτισμό του, στο Δημό-σιο ωs μόνιμοε υπάλλnλοs, είναι στουαίο που λαμβάνεταιυπόψπ για τπν εηιμέτρησο rns χρnμαt1κns ικονοηοίασοε.

3.20. Απόφασπ ΔΕφΠειροιά 1721/2004 (ΠεφΝ 2006,186):Αστική Ευθύνπ Δημοσίου. Ηθική ΒλάΒπ. Αστική ευθύνπτου Δημοσίου από υλlκιΊ ενέργεια. Αυτοκινητιστικό στύ-χπμα προκλπθέν από ωωμα που ανήκει στο Δπμόσιο. Στπναποζημίωση περιλαμΒάνεται και n ηθική ΒλάΒη καθώs καιn μείωσε rns εμιιορικήε αξίαs του άλλου ωσψστοε. Κριιή-ρια αροσδιορισμού του ύψουs rns αποζnμίωσns.

3.21. Αοόφοσο ΣτΕ 1696/2003: Καταδίκπ σε πθlκιΊ ΒλάΒπυπέρ xnpas και τέκνων οψντοξιοωωψ που ανέμεναν επί 13έtn από τοψ θανάτου του mv ουντοξιοδόιηοη τous απότο ΙΚΑ.

4. Τα πορίσματα Ins vομολογiαs

4.1. Οι δικαιούΧοι rηs αποζημfωσηs λόγωηθlκήs βλάβηs

Δικσιοωωε rns κρημοτικήε ικονοηοιύοεωε είναι EΚEivosπου άμεσα32 υπέστπ τπν πθlκιΊ ΒλάΒπ (Βλ. ΣτΕ 19151200733,ΣτΕ 2796/200634, Κauκάs, Ενοχικό ΔίΚ010: 932-933 παρ.2, Τριavraφuλλόποuλοs, ΝΔ 6, 5, Φίλιοs, Ενοκικόν Δίκαι-ον σελ. 689, ΑΠ 273/1954 ΝοΒ 2,1285, ΑΠ 243/1957 ΝοΒ16,65, ΑΠ 384/1963 ΝοΒ 12,46, ΑΠ 350/1972 ΝοΒ 20,978,ΑΠ 501/1974 ΝοΒ 22,1321). Δικσιοωωε κρημστικήε ικα-νοηοιόσεωε. μπορεί να είναι και νομικό πρόσωπο (Βλ. σεΖέπο, Ενοχικό Δίκαιο σελ. 759, Τριavraφuλλόποuλοs, ΝΔ 6,5, Φίλιοs, Ενοχικό Δίκαιο σελ. 689/90, ΑΠ 62111971 ΑρΧΝ23,463, ΑΠ 204/1965 ΑρΧΝ 17,152, ΑΠ 182/1967 ΝοΒ 16,46,ΑΠ 479/1968 ΝοΒ 17,597, ΜονΠρΙάνθns 36/200735)..

Σε ιιερίατωοη θανάτωσns προσώπου n κρημστική ουτήικονοηοίασο " μπορεί να επιδικασθεί στπν οικογένεια τουθύμστοε λόγω ψυχικns οδύνns. Ο ορισμόs rns έwοιαs rns

οικογενείοε δεν παρέχεται από καμιά διάταξη του ΑΚ. Συ-νεπώs ο προσδιορισμόs των προσώπων που υπάγονταιστην οικογένεια rns ΑΚ 932 ανήκει στη θεωρία και στηνομολογία. Στπν οικογένεια κατά κανόνα περιλαμΒάνονταιτα πρόσωπα που συνδέονταν με το θύμα με δεσμούs σιε-vns ουννένειοε και αγάπηs, έστω κι αν δεν συγκατοικού-σαν μ' αυτό. Πάντωs σ' αυτόν δεν συμπεριλαμΒάνονται,μεταξύ άλλων, και οι σύζυγοι των αδελφών του θανόντοsόπωs και οι κουνιάδοι (αδελφοί του n rns συζύγου του

32. Επιδικάζεται ωs απο4"ιμiωσπ το ποσά σύνταξπs που το ΙΚΑ όφειλελόγω θανάτου να κστοθάλλει. μετά τπν παραπομπή του ουντσξιο-δοτικού φακέλου από το ΝΑΤ που ήταν ο κατ' αρχήν απονέμων τπσύνταξπ σσφσλιστικόε οργανισμόs καθώs Enians και κρημοτικήικσνοηοίαοη Υ1απθlκή ΒλάΒπ tns συζύγου και του ανπλiκου τέ-κνου του θανόντοs ασφαλισμένου (ΔΠρΡόδου 70/2006).

33. Ο εμμέσωs 4"ιμιωθεis τρίιοε δεν έχει τέτοια αξiωσπ. Τραυματισμόsοτροτιώτο κστά την εκτέλεση οικοδομικών εργοσιών σε σιρστιω-τική Λέσχη. Δεν δικαιούνται χρηματική IKavonoinan λόγω οθι-KnSΒλάΒπs οι yovεis του παθόντοs.

34. Δικσιοωωε tns οπο4"ιμiωσηs είναι ο άμεσα 4"ιμιωθείs. Τι περιλαμ-Βάνει η απο4"ιμίωσπ. ο έμμεσα 4"ιμιωθείs δικαιούται απο4"ιμίωσημόνο αν αυτό προΒλέπεται ειδικά από διάταξη νόμου. Επιδiκα-ση χρημαΌκήs ικονοσοίοσοε λόγω nelKnS ΒλάΒηs. Η κρίσο τουδικσσωρίοο tns ouσias Υ1ατο ύψοs rns αποζημίωσηs aurns δενελέγχεται αναφrnκά. Επιδiκαση aurns μόνον στον iδιο τον παθό-ντα. Βαρύταταs τροψματιομόε rns αναφεσiΒλητηs και ευθύνη τουπανεπιστημίου. Δεν υποχρεούται ο νομοθέτηε να θεσσίοει οηο-4"ιμiωση tns έμμεσηs nelKnS ΒλάΒns των γονέων σε οερίοτωσοτρσυμοτισρού του ενήλικου τέκνου tous. Δεν επιδικάζεται απο4"ι-μίωσο στη μητέρα rns παθούσαs Υ1ατη διοκοοή λειτουργiαs τουκοτοσσψστόε tns κατά τη διάρκεια νοοσλείσε tns κόρηε rns.

35. Επί αγωγήs κατά διψοτικήε EnlxEipnans εκμετάλλευσηs camping.Δήμου και δημάρχου από τous yovεis ανήλικου τέκνου το onoioέπεσε σε Βόθρο στο camping 4"ιτώνταs απο4Ίμίωση και ηθικήΒλάΒη του τέκνου τουε καθώs και δική rous. Ααορρίυτει αγωγήωs npos το δήμο λόγω έλλειψηs δικωοδοσίοε. AnoppintEl κον-δύλιο Υ1ατην αποκατάστασπ nelKnS ΒλάΒηs των γονέων. Δικσι-ούΧΟSμόνο ο ανήλlκοs.

36. Με την ΣτΕ 1042/2007 κρίθηκε ότι: Σε περίπτωση θανάτωσπsοροοώηου, η κρημοτική αυτή ~Kανoπoίηση μπορεί να ειιιδικσ-σθεί στην οικογένεια του θύματοs λόγω ψυχικήs oδύνη~. Από τηδιάταξη αυτή προκύπτει ότι παρέχεται στο δικαστήριο η ειαέρεισ,αφού εκτψήσει τα ορογροηκά ηερισιστικά που θέτουν υπ' όψιντου οι διάδικοι (Βαθμό πταiσματοs του ιωοκρέου. εiδοs προσΒο-λήs, αεριουσιοκά και κοινωνική κατάσταση των μερών, κ.λη.) καιμε Βάση tous κοινούs κσνόνεε rns KOlvnSηείροε και λογlκήs, ναεηιδικάσε: χρημαΌκή IKavonoinan και να καθορίσει το εύλογοποσό auIήs, αν κρίνει ότι επήλθε στον αδικηθέντα ηθική ΒλάΒπή ψυχική οδύνη. Η κρίσο του δικαστηρίου tns ouσias ότι επήλθεηθική ΒλάΒη ή ψυχική οδύνη καθώs και ο προσδιορισμόs από τοδικαστήριο tns ouσias του ποσού rns χρημαηκήs ικσνοηοιόοεωεδεν υπόκεινται σε ονσιρετικό έλεγχο, αφού σωμοτίζοντοι απότην εκτiμηση σρογμοτικών γεγονότων και χωρίs υπαγωγή τουπορίσματοs σε νομική έννοια, ώσίε να μπoρεi να νοοθεί εσφαλ-μένη εφσρμογή του νόμου (Βλ. ΑΠ 1586/2002, 77712003, 674,1974/2004).

Ι ~5θΠΔΔ 5/2008 -ΈίΟS 10

Η ΑΙΙΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤιΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗθlΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ--------~----------------------------------------ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΛΕΣ

θανόντοs) ακόμπ και ότον n θανάτωσπ του συγγενούs τousγίνεται ενώnιον τous (ΑΠ 874/2007).

4.2. Η αρχή rηs αναλΟγJκόrηrαs

4.2.1. Η ορκή tns ονολογικότοτοε έχει αναγνωρισθεf από τοΔικσστόριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ), ωs «γενικώεαποδεκτόs κανόναs δικσίου» και ωs «γενική σρκή του κοι-νοτικού δικαίου». Η κοινουκή σρκύ tns οναλογικόσιτοε'"επιβάλλει τόσο στα κοινουκό όργανα όσο και στα κράτημέλπ, έναν σεριορισμό σων άσκπσπ των αρμοδιοτήτωντous που απορρέουν από το κοινοτικό δίκοιο, οηοιιώντοετα μέτρα που υιοθετούνται να Βρίσκονται σε εύλογπ σκέ-σπ, δηλαδή σε σνσλονίσ, οροε το επιδιωκόμενο από αυτάαποτέλεσμα.

Η εν λόγω κοινοτική αρκή τορείισι, όταν το υιοθετούμενομέτρο είναι κατάλλπλο ενόψει του επιδιωκόμενου από αυτόσκοπού και είναι ονογκσίο γισ τπν επιτευξπ του επιδιωκό-μενου σκοπού, δπλαδr1 είναι απολύτωs επlΒεβλnμένο nσηοραίιητο npos επιτευξπ του επιδιωκομένου σκοπού καιδεν υπάρχει λιγότερο εησκθέε μέτρο μεταξύ εκείνων πουδύνανται να ειιιτωωυν το αυτό αποτέλεσμα. Στπν τελευταίοοερίατωοη. όπου υπάρχει δυνοτότατο επιλογns μεταξύ ηε-

ρισσοτέρων μέτρων, πρέπει να εξετάζεtαl το υιοθετούμενομέτρο εν ουγκρίσει npos τα άλλα επfσns κσταρκήν καιάλ-λπλα μέτρα, ώστε να διαπιστωθεf μnπωs το μειονεκτόμστσπου εοέρκονιο: είναι μεγαλύτερα από το ολεονεκτήμοτο. Ηκοινοτικό σρκή tns ονολογικότοταε εφαρμόζεtOl πάντοτεακόμα και όταν έρκετοι σε οντίθεσα με ιπν εθνική σρκή InSονσλονικότοτοε (άρθρο 25 παρ. 1 Συντ.)

Η εθνική σρκή tns ονσλονικότητσε είναι πάντοτε εφαρμο-σιέο στο σημείο που δεν θίγεται n ορκή σνολογικότατοετου κοινοτικού δικαίου.

Με τπ διάταξn του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματοs ορίζε-τσι όιι; «κσθένοε έχει το δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερατην αροσωηικότητά του και να συμμετέχει στπν κοινωνι-κή. οικονομική και πολlτικn ζωn tns Χώραs, εφόσον δενπροσΒάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζειτο Σύνταγμα και τσ κρηστά όθη», σκοαείτσι δε με συτή πκστοκύρωοα InS ελεύθερns ανάΠίUξns Ins προσωπικότπ-taS του ανθρώπου, που σηοτελεί το κύριο περιεχόμενο InsαξlOπρέπειάs του και ιιρανματώνεται με τπν ελευθερία τουατόμου γισ τπν αδέσμευτπ, μέσα στα όριο που ορίζονταιμε σι διάτσθι, εηυαίρηση ενεργειών που ονοφέροντσιστην κοινωνική, οικονομική και πολιηκn δρσσιηριόιητάτου (ΑΠ Ολ 2/1997). Η με τπ διάισθι συτό καθιερούμενnπρoστασfα tns οικονομικήε και εησγγελμστική, ελεψθερίοεδεν είναι απόλυτπ και είναι δυνατόν να επιΒάλλονται νομο-θειικοί αεριοριομοί, εφόσον αυτοί είναι σντικειμενικοί καιδικαιολογούνται από λόγουs γενικότερου δnμόmου n κοι-

νωνικού συμφέροντοs. Όρο ιιορσδωήε των περιορισμώναυτών οηοιελεί και ο υπό τούτων σεβασμόε InS apxns tnsσνσλονικότητσε'". Η σρκή ουτό, αναγνωριζόμενn παγiωsωs ισχύουσα από τπ νομολογία των δικοσσιρίων και πριναπό τπν σνονωνή tns σε ρητό ουντογμασκή έννοια με τπναναθεώρπσπ του Συντάγματοs από ίΠ Ζ" ΑναθεωρητικήΒουλπ τπν 18.4.2001 (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. Β'), οηοιτεί όπωsοι από το νομοθέτπ n τπ διοίκηση επιΒαλλόμενοι nεplopl-σμοί στπν άσκπσπ των ατομικών δικαιωμάτων οριοθετού-ντσι με Βάσπ τα εννοιολογικά σιοικείσ tns οροσφορόωτοεκαι tnS αναγκαιότπταs του λαμΒανόμενου μέτρου κο! tnsαναλογiαs39 του ηροε τον επιδιωκόμενο με αυτό σκοπό.(ΑΠ Ολ 10/2003),

Αμφισβηιείτσι αν n κρίσο του δικσσωρίου σερί του ύψουstns χρπμαί1κns ικσνοηοιάσεωε ιπιόκειτσι στον σνσιρετικόέλεγχο (Βλ. κατσφστικά σε Ζέπο, Ενοχικό Δίκαιο, σελ. 759,αρνητικά σε Κaυκό, Ενοχικό Δίκαιο 932-933 παρ. 2 σπμ. 4,Φίλ,ο Ενοχικό Δίκαιο 693, ΑΠ Ολ 444/1964 ΝοΒ 12,1075,ΑΠ 582/1967 ΝοΒ 16,177, ΑΠ 3551 1966 ΝοΒ 15,120, ΑΠ555/1974 ΝοΒ 23,144, ΑΠ 440/1975 ΝοΒ 23,1228, ΑΠ 85611976 ΝοΒ 25,205, ΑΠ 1336/1976 ΝοΒ 25,935) κοι μάλιστασε εφορμογή tns «ορκόε tns ονολονικότοτοε».

Το ζrΊτπμα αυτό σηοτελεί, μετά t1Sδισκυμόνσειε tns εθνι-Kns μαs νομολογίαs, θέμα που θα επιλυθεί ιελικώε απότπν Πλήρη Ολομέλεια του ΑΠ μετά τπν με αριθμό 41/2007Απόφασπ tns τακτικήε Ολομέλεισε του Αρείου Πάγου.

Όμωs δεν μσορεί να αγνοπθεί από τα Δικαστήριο n νομο-λογια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Αν-θρώπου στπ υπόθεσπ Λιονaρόκη κατά Ελλάδοs4Ο (Απόφα-σπ tns 5.7.2007, Αριθ, Προσφυγήε 1131/05) με τπν οηοίοκρίθηκε το ζιΊτπμα tns κρημστικήε ικανοηοίιισηε λόγωnelKns βλάΒπs από πρoσBoλΈStns ημns διό των τιιλεο- ,πτικών μέσων, ορκό tns ονσλονικότιιτσε και σνοιρετικόεέλεγχοs του Αρείου Πάγου. Η δικσσυκή απόφασπ κατάτπν επιδίκασπ κρηματικήε IKavonoinans γιο δυσφήμοοηπρέπει να εμφσνίζει μία εύλογπ οκέσο οναλονικόιητοεμε τπν οροσθολό tns υπόλnψns. Στο ύψοs tns ε~ιδiκασnstns κρημοτικήε autns IKavonoinans το Δικαστήριο οφεί-λει να συνυπολογίζει τπν ηροσωηική κατάστασπ του ενο-

37. Βλ. Φ. Δερμιrζόκη, Η εργασiα ορισμένου χρόνου υnό το φωs τωνρnτρών 5 και 8 tns Οδnγiαs 1999ΠΟΙΕΚ, ΕΕργΔ65,403-404.

38. Αιιοδεικτικέε οησγορεύσειε και αρχή tns αναλογικότnιαs. Σκετ.Νομολ.: ΑΠ Ολ 1/2001, ΑΠ 42/2004 Μελέτn του Γεωργίου Ν. Τριa-vraφύλλου, Λέκτορα Πανεnιοιnμiου Αθπνών, δnμοmευμένn σταΠοινΧρ 2007,295.

39. Βλ. ΑΠ Ολ 43/2005 EλMvn 46,1649, ΑΠ 132/2006 ΕλλΔνπ47,740,ΑΠ 146212005ΕλλΔνπ47,187 .:

40. Βλ. ΝοΒ 55,2212 με EniKaIpΈSκαι δροσυκέε οσρστορήσειε καισχόλια ίου Μ. ΜaΡΥaρίrη, Αρεοοονίψι.

θΠΔΔ 5/2008 -Έτοs 10

Α. ΑΡΓΥΡΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΛΕΣ

γομένου και κυρίωε τous μισθούε και τα εισοδήμοτσ του,όπωs αυτά προκύπτουν από τπν εξέτασπ του φακέλου tnsυπόθεσns. Η επιδίκασπ από τα εσωτερικά δικαστήρια <<μί-νιμουμ κρημστικήε αnοζnμίωσns» στερεί τον διάδικο απότπ δυνστότητο να σιιοδείξει ότι n ΒλάΒπ που υπέστπ ήτανενδεωμένωε κατώτερη του ποσού ουτοψ".

Με τπν ίδια απόφασπ κρίθηκε ότι, παρά το γεγονόs ότισύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο το Δημόσιο δεν φέρει ευ-θύνπ για ων ζπμία που οροκλόθηκε από αποφάσειs τωνΔικαστηρίων σύμφωνα με το άρθρο 99 του Συνι., έχειευθύνπ το Δημόσιο σύμφωνα με το άρθρο 41 tns ΕΣΔΑγια τπν παραΒίασπ tns ΕΣΔΑ και υηωφεώθηκε σε αποζπ-μίωσα. Ετσι με την απόφασπ αυτή ονοτρέαετσι π επικρα-τήσασα στπν θεωρία και τπν νομολογία άποψπ περί τουανεύθυνου του κράτουs για τιε ενέργειεε των δικαστικώνοργάνων εν όψει tns διατάξεωs του Συντάγματοs του άρ-θρου 99 για τπν ατομική ευθύνπ των δικαστικών λειτουρ-γών λόγω κοκοδικίοε.

4.2.2. Η νομολογία για τον προσδιορισμό του ποσού tnsεύλογns κρημστικήε ικονοηοιύσεωε σε συνάρτπσπ με τπνορκή tns ονσλονικότοτοε έχει διόφορεε διακυμάνσεε πουεαιγρομρσσκά είναι οι σκόλουθεε:

4.2.2.1. Ο προσδιορισμόs του ποσού tns εύλογns κρημστι-KrlSικσνοηοιύσεωε αφέθπκε στπν ελεύθερπ κρίοη του δι-κοσσιρίου. n οποία δεν ωιόκειτο: στον έλεγχο του ΑρείουΠάγου, αφού σχnμαtiζεταl από τπν εκtiμπσπ ορονμστικώνγεγονότων (άρθρ. 561 παρ. 1 ΚΠολΔ). κωρίε υπαγωγή τουηορίσμστοε σε νομική έννοια, ώστε να μπορεί να νοηθείεσφαλμένπ εφορμογή του νόμου είτε ευθέωs είτε εκ πλαγί-ου ή παράΒασπ διδαγμάτων tns κοινήε αείροε.

Η κρίσιι ωs npos το ύψοs του ποσού tns εύλογns οσοόψίω-ons του δικοστηρίου tns ouσias δεν ωιόκειτοι σε αναιρετι-κό έλεγχο (Βλ. ΠΕ 1042/2007) ούτε και από άποψπ παρα-Βιάσεωε ή μπ tI1Sapxrls tns αναλογικότnταs, που εισάγεταιωs νομικόε κανόναs με τπ διάταξπ του άρθρου 25 παρ. 1του Συντάγματοs. Και τούτο διότι ο δικσσιικόε έλεγχοs tnsτορόσεωε tns apxns tns οναλονικότοτοε περιορίζεται στονέλεγχο tns ουνταγμοτικόταταε διατάξεωs νόμου και συγκε-κριμένα αν ο νομοθευκόε περιορισμόs ενόs ουντονμστικώεπροστατευομένου δικαιώμστοε σέβεται ή όχι τπν σρκή tnsοναλονικόιητοε. Δπλαδή ο έλενκοε από άποψπ ταρήσεωεtns opxrls autns γίνεται μεταξύ αφενόs μεν tns συντσνμοτι-KrlSδιατάξεωs, που προστατεύει κάποιο δικαίωμα, σφετέ-ρου δε tns νομοθετικήε διατάξεωs, που το περιορίζει. 'Εξω,όμωs, από το πεδίο αυτό τα δικσσοκά όργανα δεν έχουνεξoυσiα να εφαρμόζουν απευθείαs τπν σρκή tns σνσλονι-κότnταs κατά τπν ενάσκπσπ tns δικαιοδοτικήε λειτουργίαsτous σε συγκεκριμένπ υπόθεσπ, αλλά εφαρμόζουν τπν οι-κεία διάταξπ του νόμου, ο οιιοίοε αναθέτει σε αυτά ν' σηο-

φασiζoυν. Επομένωs, δικαστική απόφασπ, που δεν προ-έβπ σε συγκεκριμένπ περίπτωσπ στον προσδιορισμό tnsεύλογns κρημσιικήε αποζnμιώσεωs του άρθρου 932 ΑΚ,δεν είναι σντίθετο npos τπν αρκό tns σναλονικότητσε, αλλάείναι εσφαλμένπ και θα ελεγκθεί με τα επnρεπόμενα ένδικαμέσα, με Βάσπ τous κσνόνεε που το ίδιο άρθρο, θέτει, καιστα αλοίσιο, που οι ρυθμίζoυσεs τα ένδικα μέσα διατάξεlsοριοθετούν τον έλεγχο (ΑΠ 163/2007, 167012006).

4.2.2.2. Κατά το άρθρο 932 ΑΚ σε σερίοτωοη σδικοηρσ-ξiαs, ανεξάρτπτα από την απoζnμίωσπ για σεριουσιακήζnμία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογπ κρη-ματική ικανοποίπσπ λόγω nelKns ΒλάΒns. Σε ηερίοτωσοθανατώσεωs προσώπου n κρυμαυκή ικανοποίπσπ μπορείνα επιδικασθεί στπ οικογένεια του θύματοs λόγω ψωοκήεοδύνns. Από ιη διάταξπ αυτή συνάγεται, ότι παρέχεταιμε αυτή δυνπηκή ειαέρεισ στο δικαστήριο να επιδικά-σει κρτψστικό ικανοποίπσπ και να καθορίσει το εύλογοποσό, αφού εκτιμήσει τα υπόψπ του τιθέμενο πραγματικάπεριστατικά (βαθμό στοίσμοτοε. είδοε οροσθολόε, περl-ουσιακή και κοινωνική κοτάοτασιι των μερών φυσικώνπροσώπων και σε περίπτωσπ θανατώσεωs προσώπου,ολικίσ του θύματοs και των μελών tns οικογένειόε του, ταοποία δοκιμάζουν ψυχική οδύνπ με Βάσο τous κονόνεε tnsκωνήε οείραε και tns λογlκήs εάν κρίνει ότι επήλθε πθlκήβλάΒπ n ψυχική οδύνπ). Κατά τπ σταθερή νομολογία τουΑρείου Πάγου ο προσδιορισμόs του ποσού tns εύλογnsχρnμαηκήs ικσνοηοιόσεωε λόγω nelKns Βλάβns ή ψυ-XIKnSοδύνns που οφείλεισι στο δικσιοωω βάσει tns ΑΚ932 αφέθπκε στπν ελεύθερπ εκτψοσο του δικσσωρίοψ tnsouσias. Η κρίσπ αυτή σκημστίζετσι από τπν εκτίμπσπ πραγ-ματικών γεγονότων κωρίε υπαγωγή του αορίομοτοε σε κά-ποια νομική έννοια ώστε να μπορεί να νοηθεί εσφαλμένπεφσρμονή του νόμου είτε ευθέωs (αριθμόs 1του άρθρου559 ΚΠολΔ) είτε εκ πλαγίου (αριθμόs 19 του άρθρου 559ΚΠολΔ) είτε ησρόβσοη των διδαγμάτων tns κοινήε αείρσε.Επομένωs n οκετική κρίσο του δικσσιηρίου tns ouσiasστον καθορισμό του ύψουs tns οφειλόμενns χρnμαηκnsικσνοηοιόσεωε δεν ωιόκειισι στον έλεγχο του Ακυρωιι-κού. Και ορίζεται μεν από το άρθρο 25 του ισκύοντοε Συ-ντάγματοs ότι: «Τα δικαιώματα του ανθρώπου ωs ατόμουκαι ωs μέλουs του κοινωνικού συνόλου και π σρκή τουκοινωνικού κράτουs δικοίου τελούν υπό τπν εγγύπσπ τουΚράτουs .... Οι κάθε είδουs περιορισμοί που μπορούν κατά

41. Η napaBiaan tns «apxns tns αναλογικότπταs» απoτελεi κατά μιαάποψπ ελάττωμα tns απόφαcιπs ταυ οασιοστικού δικασυιρίοψπου ελέγχεται ονοιρευκά κατ' άρθρο 559 αρ. 1 και 19. Η αρχπ tnsονολογικόωτοε πρέπει να εφαρμόζεται σε κάθε αερίστωσο αιτιο-λόγπσπs tns δικοσιικω απόφασπs Erii ταυ ζnτnματαs αυταύ καιμάλιστα μεταξύ άλλων στον καθορισμό ταυ ύψουs tns κρτψστικήεικονοηοιύοεωε.

Ι ~JθΠΔΔ 5/2008 - Έτοs 10

ΝΟΜΙΚΕΣ ΣγΜΒΟΛΕΣ Η ΑΙΙΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗθΙΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

θούν για τον σxπμαrισμό lns κρίσαε autns Π αν δεν συ-νεκτιμόθηκον γεγονότα τα onoia εϋων τεθεί υπόψπ τousκαι τα onoia επιδρούν στον ηροσδιορισμό του ποσού lnsκρημστικήε κσνοηοιόσεωε (ΣτΕ 2796/2006 7μ).

Enions, n σκετική κρίσο των δικσστηρίων tns ouσias Ελέγ-χεται και ωs σροε το εάν είναι σύμφωνπ με τπν σρκή tnsονσλογικότοτοε, με τπν έννοια ότι τα δικοσιόρια lns ου-σias δεν πρέπει ούτε να υποΒαθμiζουν ιnν απαξiα ms πα-ράνομns πράξεωs, παραλεiψεωs, υλlκπs ενέρνεισε Π παρα-λεiψεωs οφειλόμενηε νόμψns ενέργεισε με την επιδiκασnσοήμσνισ χαμπλών ποσών, ούτε να κοτολόγουν με σκρσί-εs εκτιρήσειε, στον υπέρμετρο πλoυrισμό του ενόs μέρουs.(ΣτΕ 191512007, 2256/2006. πρΒλ ΑΠ 43/2005). Τέτοιααξiωσn χρnμαrικπs IKavonoinons, λόγω nelKns ΒλάΒns,δεν έχΕ1ο εμμέσωs ζnμιωθεis τρίιοε (ΣτΕ 2796/2006 7μ.,ΑΠ Ολ 1812004).

4.2.2.4. Το άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγματοs, εισάνονισεωs νομικό κανόνα την σρκή ms ονσλονικότοτοε'", επιΒάλ-λει σε όλα τα κροτικά όργανα, συνεπώs και τα δικσιοδοιι-κό, κατά τπν στάθμισπ των εκατέρωθεν δικαιωμάτων καιυποχρεώσεων, να λαμΒάνουν υπόψπ τous την εκάστοτεσνυστουοο μεταξύ των χρπσψοποιουμένων μέσων καιτου επιδιωκομένου σκοπού. Ετσι, σε περiπτωσπ ηροσδιο-ρισμού του ποσού tns χρnμαt1ΚΠSIKavonoinons λόγω ηθι-KrlS ΒλάΒns Π ψωοκήε οδύνns, το δικσσιήριο tns ouσiasδεν πρέπει ούτε να υηοθσθμίζει τπν απαξiα tns πράξεωsεηιδικόζονισε οοήμσνιο χαμπλό ποσό43, ούτε να κστσλή-γει, με ακροίεε εκτψόσειε. στον υπέρμετρο αλουτισμό τουενόs μέρουs, διότι τούτο υηερσκοντίζει το σκοπό του νο-μοθέτου που απέΒλεψε στπν αποκατάστασπ tns φωθεiσnsμε τπν αδικοηροξίσ κοινωνικήε Elpnvns (Βλ ΣτΕ 3256/2006,ΑΠ 43/200544, Βλ και Α. Κλειδωνόnοuλοs ΔJνπ 2007,1607)Η Αρχπ tns Ανσλογικότητοε (άρθρο 25 παρ.1 του Συνι.):Ελέγχονται αναιρετικά ΟΙ δικοστικέε σαοφάσειε νιο τπ

το Σύνταγμα να επlΒλnθούν στα δικαιώματα αυτά πρέπεινα προΒλέπονται είτε σαευθείοε από το Σύνταγμα είιε απότο νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξπ υπέρ αυτού και νασέΒονται τπν σρκή tns οναλονικότοτσε». Όμωs n αρκή tnsονολογικότητσε οριοθετεί τον τιεριοριστικό του δικσιώμο-τos νόμο. Ακολουθεi εντεύθεν ότι n ιήρηοή tns εναπόκει-ται στο νομοθέτη. Η διοίκηση και ο δικοστήε μπορούν καιοφεiλουν να ελέγχουν απλώs, αν n αρχπ συτό έχει τηρηθείκαι σε σρνηυκή nερiπτωσn να αρνούνται τπν εφορμογήνόμου που ενέχει δυσανάλογο οεριοριομό του ατομικούδικσιώμστοε. Η αρχπ tns ονσλονικότστσε δεν εφαρμόζεταιαπ' ευθείοε από τα δικσστόρισ παρά μόνο γιο τον έλεγχοουντονμοτικότσταε νόμων που οεριορίζοψν δικαιώματατου ανθρώπου. Αυτό οημοίνει, ότι, όταν το δικαστήριοκσλείιαι να οροθεί σε αροσδιορισμό εύλογns χρnματικπsικσνοηοιάσεωε tns ιιθικήε ΒλάΒns Π ψωσκήε οδύνns σταηλοίσισ ms ΑΚ 932, δεν εφαρμόζει τπν σρκή tns αναλο-γικότητοε, αλλά τπ σκευκή νομοθευκή διάταξn. Επομένωsδικαστική απόφασπ που δεν npoBaiVEI σε καθορισμό εύ-λογns κρημστικήε ικονοσοιόσεωε δεν είναι αντίθετη στπνσρκή tns ονσλονικότσταε, αλλά υτιόκειωι σε έλεγχο με ταεκάστοτε επιφεπόμενα ένδικα μέσα και μέσα στα ολσίσιοπου αυτά παρέχουν. Αλλά όπωs στπν σρκή tns παρούσαsσκέψεωs εκτέθηκε το καθορισθέν από το δικαστήριο tnsouσias ποσό χρnμαrικπs ιωνοηοιύσεωε λόγω nelKns Βλά-Bns Π ψυχlκπs οδύνns, εφόσον δεν διαπιστώνεται υπέρΒα-σπ απ' αυτό των ακραίων ορίων tns δισκριτικήε του ειαέ-ρειαε, δεν ελέγχεται γιο ευθεία Π εκ πλαγiου napaBiaon tnsδιατάξεωs του άρθρου 932 ΑΚ το καθορισθέν από το δικσ-στήριο tns ouσias ποσό χρnμαt1ΚΠS ικσνοηοιόσεωε λόγωηθικήε ΒλάΒns Π ψυχlκπs οδύνns (Βλ ΑΠ 1255/2007).

4.2.2.3. EKEivos που εμμέσωs ζπμιώθnκε από τπν παρά-νομπ ενέργεια Π παράλειψπ των οργάνων του Δπμoσioυέχει αξiωσn αποζnμιώσεωs μόνον σιιε ηεριατώσειε EKEivεsπου προΒλέπεται ειδικώε από διάταξn νόμου (άρθρα 928εδαφ. Β' και 929 εδαφ. Β' ΑΚ) (Βλ ΣτΕ 2796/2006 7μ., ΑΠΟλ 18/2004,61 και 900/1991). Περοιτέρω, ο αμέσωs ζπμl-ωθεis από τπν παράνομπ πράξπ Π παράλειψn των οργάνωντου Δπμoσioυ, δικαιούται εηί πλέον και εύλογπ κρημοτικήIKavonoinon λόγω lns nelKns ΒλάΒns τον onoia υπέστπ,κατά τον ουσιοστική. σερί του ζnτπματοs τούτου, κρίσο τωνδικασωρίων tns ouσias, n onoia δεν ελέγχεται κατ' avai-ρεσπ, αφού σσψοτίζετσι από τπν εκτίμασιι πραγμαπκώνγεγονότων κωρίε τπν υπαγωγπ του πορiσματοs σε νομικήέννοια, ώστε να μαορεί να νοηθεί εσφαλμένπ εφσρμονήτου νόμου (ΣτΕ 2256/2006, 2727/2003, 1222,1223/2002,740/2001, 2463/1998). Ελέγχεται, όμωs, κατ' ονσίρεσο nκρίσιι των δικαστηρίων tns ouσias αν, κατά τον οροσδιορι-σμό του ποσού tns κρσμοτικήε ικσνοηοίοσοε. ελόφθησανυπόψπ αεριοτσυκά που δεν πταν εηιτρεητό να συνεκτψπ-

42. Βλ. 24-1112005 ΕΔΔΑ (Προσφυγή υπ' αριθμό 3273012003), Η άρ-νπσπ lns KuBέpvnσns, αλλά και των Δικασιnρίων lns Ελλάδοs ναχορπγήσουν σιnν σιιούσο ειδική αnoζnμίωσn γιο τπ μείωσn msαξίαs ισυ ακινήτου lns εξαιriαs του έργου lns διάνΟιξnS lns Εγνα-tios Οδού, κατά το άρθρο 1 του Ν 653/1977, οντίκειτσι σιο άρθρο1του Προσθέτου Πρωτοκόλλου lns Ευρωασϊκήε Σ:ύμΒασns για ταδικαιώματα του ονθρώηου-ορκή αναλΟ'{1κότnταs.

43. Βλ. ΑΠ 13212006 Αρμ 2006,757, ΕnισκΕΔ 2006,1996. Χρnμαu-κή ικονοσοήισο λόγω nfuKns ΒλάΒns. Κστά τον ηροσδιορισμότου ποσού, δεν αρέαει να υποΒαθμίζετα1 n απαξία lns nράξnsούτε όμωs n εηιδίκσσο ιδιαίτερο υψnλού ποσού να οδnγεί oιnvεξουθένωσn ισυ ενόs μέρουs κσι σιον υπέρμετρο πλουnσμό ισυάλλου. Η ειιιδίκοοη υπέρμετρα σσυνόθισσ» χρnμαnκήs ικσνο-noinans, παραΒ1άζε1 ιιι συνταγμαnκά κοτωωρωμένη αρχή tnsονσλονικότετοε και ιδρύει τον υπ' σρ. 559 αρ. 1 λόγο ovoiprans.

44. ΈτΟ1ο σνοιρετικοε δικσοτικήε μετσβάλλεται σε δικαστή ouoίos,κστσλύετσι n αναιρετική διοδιωσίσ και ονστρέιιετω n πάγ1α καισταθερή νομολαγία των δικαστηρίων.

θΠΔΔ 5/2008 -Έτοs 10

Α. ΑΡΓΥΡΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΛΕΣ

μπ τήρηοη Ins apxnS Ins αναλονικότητσε και μάλιστα μεαπ'ευθείαs εφορμογή Ins και ειδικότερα γισ ω «εύλογο»ωs npos ω ύψοs Ins σιιδικοσθείσσε κρημσιικήε ικσνοτιοί-nans λόγω nθ1ΚΠSΒλάΒns (άρθρο 932 ΑΚ. ΣχεΙ1ΚΠΝομο-λονίο: ΑΠ 132/200645, ΑΠ Ολ 43/2005, ΣτΕ 2938/2005).

4.2.2.5. Ήδπ n τ:αΚΙ1ΚΠΟλομέλεια τοψ Αρείου Πάγου μετην 41/2007 οηόφσσό Ins παρέπεμψε στ:π πλπρπ Ολομέ-λεισ του Αρείου Πάγου ω ζrΊίπμα αν n ονσλονικόιητα, ωsυηερνομοθετική ορκή. ιδρύει τουε σνσιρετικούε λόγουsτοψ άρθρου 559 αριθμού 1 και 19 ΚΠολΔ, ώστε να ελένκε-τσι ονσιρευκά n κρίσιι του δικσστορίου Ins ouσias νιο ωεύλογο Πόχι τοψ ποσού Ins χρnμαηκπs IKavonoinans πουειιιδικάσθηκε Π n σνολογικόσιτσ είναι ερμονευυκή σρκό.οπότε δεν ιδρύεται μ' αυτή λόγοs avaipεons.

4.2.2.6. Το Δικσσιόριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με την μεαριθμό 11.1.2007 ΕΔΔΑ οηόφσσή τοψ (Υπόθεσπ Μαμιδά-κηs κοτό Ελλάδοs, αριθμόs οροσφυνόε 35533/2004) έκρινε(Βλ nolvΔlvn 2007,855) την εΠ1Βολπ στον προσφεύγοντ:αδιοικητικού αροσσμου για λοθρεμιιορίσ, προΒλεπομένουαπό ων τελωνειακό κώδικα. Επικύρωσn οροστίροψ απότο ελλnνlκά διοικητικό δικαστήριο. Απόρριψn aniaans τουπροσφεύγοντ:οs ότι το διοικητικό δικοστόρισ που ων έκρι-ναν δεν έλαΒαν υπόψπ IIS θεμελιώδειε EyyunaEISπου καθι-ερώνει ω άρθρο 6 Ins σύμΒασns, μεταξύ των οτιοίων καιω τεκμήριο Ins αθωότητσε, εφόσον ο προσφεύγων έιιαεμιαs κατ σντιμωλίον διοδικοσίοε και προέΒαλε όλα ία κατ'εκείνον οροοήκοντα ειιυαιρήμαια, ω γεγονόs δε ότι δενελήφθη υπόψπ n μπ άσκπσπ nOIVlKIΊSδiωξns γιο τον ίδιοπαράΒασπ δεν συνιστά ησρσβίσοη του τεκμιιρίου σθωό-τοτοε. Κρίσο όμωs ότι n επlΒολπ του προστ:ίμου έθιξε σετέτοιο Βαθμό την οικονομική κστόστοοη του προσφεύγο-VΊOS,που απετέλεσε δυσανάλογο μέτρο ωs npos ων εηιδι-ωκόμενο οικονομικό σκοπό και έτσι παραΒιάσθπκε n σρκήIns ονολονικόυιισε.

4.2.2.7. Δικοσωριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔεύτεροΤμπμα) Yπόθεσn ΔΕΚ (-34812004 απόφασπ Ins 26.4.2007(Boehrίnger lngelheim KG κλπ. καrά SWΊngward Ltd).ΈΚΡ1νε όΙ1 ((...Επίσηs, εθνικό μέrρO δυνάμει [ου οποίου,στ:ην περίπrωση που ο παράλ/ηλοs εισαγωγέαs, ο OnOiOSδιέθεσε στ:οεμπόριο προϊόvrα που δεν είναι πλαστ:ά χωρίsνα ειδοποιήσει προηγουμένωs τον δικαιούχο roυ σήμαros,έχει αξίωση χρημαrικήs αποζημιώσεωs υπό rιs ίδιΕS περι-στ:άσειsόπωs σrην περίπrωση πλαστ:ώνπροϊόvrων, δεν φαί-νεrαι, καθεαυrό, να αvrιβαίνει σrην αρχή rηs αναλογικόιη-ras. Ωσrόσo, εναπόκειrαι σroν εθνικό δΙKασrή να καθορίσεικαrά περίπrωση, αφού λάβει υπόψη [ην έκrαση rηs ζημίαsπου προξένησε σroν δικαιούχο roυ σήμαros η παράβαση[ου παράλληλου εισαγωγέα και rηρούμενηs rηs αρχήs rηsαναλογικόrηras, ro ύψοs rηs χρημαrικήs αποζημίωσηs»:

4.2.2.8. Το Δ1καστ:ΠΡ10Ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τον μεαριθμό 27-712006 οσόφασιι ΕΔΔΑ υπόθεσπ 36998/02 υπό-θεσπ Eυσrαθίoυ κ.ά. κατά Ελλάδοs (ΝοΒ 2006,1170) έκρινεηοροθίοοη τοψ άρθρου 6 παρ. 1 Ins ΣύμΒασns αναφορικάμε ω δικαίωμα ίων προσφευγόντ:ων να έχουν πρόσΒασπ σεδικαστήριο. εφόσον n κπρυξπ του απαραδέΚΤου ίων σνσι-ρετικών λόγων με τσν οιιιολογίο ότι οι πρoσφεύγoντ:εs «δενείχαν εκθέσει σmν aiman ονσίρεοηε όσα είχε δεχθεί ίΟ Εφε-ιείο επί Ins ouσias», αποτελεί μία πρoσέyγlσπ υπερΒολικάπροσπλωμένπ στουε Iύnous κατά παράΒασπ Ins apxns Insονσλογκόψιιοε. Εννοισ ευλόγου κοροκτόρσ Ins διάρκειαsμlΟSδίκns: «Το Δικσσιήριο υπενθυμιζεl τπν πάγlΟ νομολο-γία ίου, σύμφωνα με τον οποία δεν έχει σκοπό να υποκα-τασσιοει τσ εθνικό δικσιοδοτικά όργανα. Η ερμπνεία Insεσωιερικήε νομοθεσiαs ανΠΚΕ1κατά κύριο λόγο Oί1SεθVlΚέsσρκέε και κστεξοκήν στα δικαστήρια (Βλ μετ:αξύπολλών άλ-λων, Garc;a Mani-bardo κατά Ianaνias, αρ. 38695/97, παρ.36, αΟΗ 2000-ΙΙ). Εξάλλου, ω «δικαίωμα σε δικσστόριο»,ίου οποίου ιδισίιερη πτ:uχπ αποτελεί ω δικοίωμσ πρόσΒα-ans, δεν είναι οηόλυιο και υηόκειτσι σε έμμεσουs ηεριορι-σμούs, κυρίωs ωs npos ns οροϋηοθέσεε παραδεκιού μlΟSιιροσφυνήε, διότι ηροοηαιιεί λόγω Ins iδlΟSτου Ins φύσnsμια ρύθμισn από ω Κράιοε. ω οηοίο διοθέιει ωs npos αυτόω σπμείο ένα περιθώριο ελεύθερns εΚίίμnσns. Πάντ:ωs,συτοί οι ιιεριορισμοί δεν μπορούν να παρεμποδίζουν τονελευθερία πρόσΒασns ενόs σιιούνιοε κατά τέτοιο φόπο Πσετέτοιο Βαθμό ώστε ω δικαίωμα σε δικσστόριο να Βλάπτεταιουmωδώs. Εντέλει, οι ηεριορισμοί δεν είναι σύμφωνοι μεω άρθρο 6 παρ. 1 παρά μόνο εάν εξυππρετούν δικσιολογη-μένο σκοπό και αν υηόρκει εύλογπ σκέσο ονολονικόσιτσεανάμεσα στσ κρηοιμοηοιούμενα μέσα και ων εαιδιωκόμε-νο σκοπό (Βλ μεταξύ πολλών άλλων, Edίficationes MarchGallego S.A. κατά Ianavios, απόφασπ Ins 19ns Φεθρουσρί-ου 1998, Recueit des arrets et dοόsiοns 1998-1, ρ. 290, παρ.34). Πράγμστι, ω δικαίωμα πρόσΒασns σε δικσοτόριο παρα-Βιάζεται ότ:αν n εθνική ρύθμισπ δεν εξυππρετει πλέον τοιεσκοπούs ms σσφάλειαε δικαίου και Ins χρnOIns αιιονομέεIns δικσιοούνηε. αλλά αποτελεί ένα είδοs εμποδίου για ωνσιτούντσ ωs npos ω να κριθεί στ:πν oυσiα Ins n διαφοράαπό ΙΟ αρμόδιο δικσστήριο».

45.IIm κοιό ιην απόφασπ, σε περίπιωσπ αροοδιορισμού ιου ποσούIns χρπμαιικπs ικονοοοίσσοε λόγω neIKns ΒλάΒπs, ιο δικοσιήριοIns ouσios δεν πρέπει μεν να υποΒαθμίζει ιπν απαξία Ins πράξε-ws επιδικάζονιαs χαμπλό ποσό όμωs συγχρόνωs δεν ορέοει μεοκροίεε εκτψήσειε, να κοτολόνει σε εξουθένωσπ ιου ενόs μέρουsκαι οντίσιουω υπέρμεφο πλουτισμό ιου άλλου, διόιι τούτο υπε-ρακοντίζει ιο σκοπό που επιδίωξε ο νομοθέιπs, ΠΙΟΙιπν αποκαιά-σιασπ Ins φωθείσαs δια Ins αδικοπραξίαs κοινωνικήε Eιpnvns. ΗπαραΒίασπ Ins υηερνομοθετικω OUIns opxns ιδρύει ιous αναιρε-ιικούs λόγαυs ιου άρθρου 559 αριθ. 1 και 19.

θΠΔΔ 5/2008 - ·EίOs 10

ΝΟΜΙΚΕΣ ΣγΜΒΟΛΕΣ Η ΑΙΙΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤιΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗθΙΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

5. Τα ηρονόμισ {ου δημοσίου κσι αξ1ώσε1Sοηοάψιώσεωε από ηθική βλάβη

Σύμφωνα με τπν ΕυρωπαϊκΓι ΣύμΒασπ για τπν πρoστασiατων δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδώνελευθεριών, που κυρώθπκε μαζι με τπ σύμΒασπ με το ΝΔ537/1974 και έχει, σύμφωνα με το 28 παρ. 1 του Συντάγ-ματοs, αυξπμένπ τuΠIKΓι ισχύ έναντι των κοινών νόμωναλλά και σύμφωνα με το άρθρο 20 παρ. 1 Συντ. σε συν-δυασμό npos 4 Συvτ. που επιτάσσει ισότητα διοδικσστι-κή μεταξύ των διαδίκων με τπν επικλπσπ του «δημοσίουσυμφέροντοεν" δεν δικσιολονείτσι n διστόρησσ διαφο-ρετικών διαδικαστικών προϋποθέσεων και ρυθμίσεων"n προθεσμιών οηοισσδήηοτε φύσεωs και σε οηοισδήηοτεδιοδικοοίο ενώπιον διοικητικύε apxns n Δικαστπρίου υπέρτου Δπμoσioυ έναντι εκείνων που ισχύουν για τous σντιδί-KOUSΤOUS.Erιί μακρόν το Κράτοs νομοθετούσε, θέτονταsτο Ελλιινικό Δnμόmο εκτόs των δικονομικών αλοισίωνπου ισχύουν για όλουs τous λοιπούs διαδίκουs. Η σκευκήνoμoθεσiα είναι μάλιστα διάσπαρτπ σε πλπθώρα νομοθετι-κών κειμένων με κυριότερο το κωδικοηοιημένο διάταγμαTns 26.6/10.7.1944 «Περί κώδικοε των νόμων οερί δικώντου Δπμoσioυ48». Σύμφωνα μάλιστα με το άρθρο 96 τουΝ 321/1969 «Περί Κώδικοε Δπμoσioυ Λογιστικού» n έν-στασπ ηορσγρσφήε των αξιώσεων κατά του ΕλλnV1κούΔπμoσioυ λαμβάνεται υπόψπ αυτεπαγγέλτωs από τα δικσ-στήρισ - ενώ Βάσει του άρθρου 52 παρ. 3 του Ν 496/1974«Περί Λογιστικού των Νομικών Προσώπων ΔπμoσioυΔικαίου» το ίδιο προνομιακό καθεστώs ισχύει και για ταΝΠΔΔ49 με αποτέλεσμα μάλιστα να μεταφέρεται n σκεσκήένστασπ και στο εφετείο ονεξορτύτωε του σιτόμοτοε Tnsέφεσns5Ο. Ανιιθέιωε. οι αντίδικοι του Δπμoσioυ ιδιώτεε,οφείλουν να οροτείνοψν οι ίδιοι τπν ένστασπ σσρονροφόετων εναντίον TOUSαξιώσεων του Διψοσίοο>'.

Εωε προσφάτωs, n νομολογία των ελλυνικών δικαστή-ρίων δεχόταν σε γενικέε γραμμΈS αΒασάνιστα τα δικονο-μικά προνόμια του δπμoσioυ με σκοπό τπν θερσηείο του«δημοσίου σιιμφέροvτοs», το οηοίο εδώ προφανώs ουνί-στοτοι στο συμφέρον που έχει το Δnμόmο n τα ΝΠΔΔ νανικήσουν στπ δικπ, δεδομένου ότι σε αvτIθετπ περίπτωσπθα ζπμιωθεί n ιιεριοψοία ΤOUSκαι θα επιΒαρυνθεί ο προϋ-πολογισμόs τous, τον οποίο στπρίζουν οι έλλπνβ φορολο-γούμενοι με τπν κοτοθολό των φόρων TOUS52.

Τα πράγματα άρχισαν ν' αλλάζουν53 στπ νομολογία με τπναπόφασπ του Ευρωπαϊκού Δικαστπρίου Δικαιωμάτων τουΑνθρώπου στπν υπόθεσπ Πλarάκοu κατά Ελλάδαs rns11ns Ιανουαρίου 200154. Το ΕΔΔΑ, κατέλπξε ότι οντο δι-κονομικό προνόμιο σνσστολόε των προθεσμιών κατά nsδικοοτικέε δισκοηέε εφαρμοζόταν και υπέρ του ιδιώτη δι-αδίκου, με τπν απόφασπ συτύ κρίθηκε «π προσφεύγουσα

αντιμετωπίστπκε κατά τρόπο καθαρά μειονεκτικο εναντιτου Δπμoσioυ». Αναφέρει κσρσκτοριοτικό: «Το Δικσσιό-ριο υπενθυμιζεl ότι n σρκή Tnsισόυιιαε των όπλων συνιστάέννοια ευρύτερπ από αυτή Ins δίκαιns δiκns. Συνεπάγεταιτπν οοοκρέωοη να δίδεται σε κάθε διάδικο μέροs n εύλο-γπ δυνατότπτα να αξιολογπθούν τα εαυαιρήμστά του υπόουνθήκεε που δεν το θέτουν σε μειονεκυκή θέσπ με τρόποαισθητό σε οκέσιι και με το αντίδικο μέροs»55. Ακολουθώ-vτas τπν απόφασπ αυτπ56, τα ανώτατα δικασιόρισ σε μιασειρά αποφάσεων τουε (ΣτΕ 26061200157, 497/200258, ΑΠ

46. Βλ αναλυτικά τα προνόμια του Δσμοσίου σε Κ. Μπακάλη, Πρόε-δρο ΝΣΚ «Το ΔημόCJ10και Πολιτική Δίκη, 2005».

47. ·Οπωsτου άρθρου 126 ΚΠολΔ για rιs επιδόσειs στο δημόσιο,του άρθρου Β του ΑΝ 1539/1938 για την σίσκπι θεροαείσε επίεμπραγμάτων αγωγών κατά του δημοσίου και το άρθρο 12 τουΝ 3693/1957.

48. Το νομοθέτημα αυτό αποτελεί την χαρακτηριστική προνομιακήρύθμιση-ανισότητα των θέσεων των διαδίκων στη δίκη, Βλ ταάρθρα 9,10,21.

49. ΣτΕ3850/2000, ΔιΔικ 2003,633, ΑΠ 1382/2001. ΕλΔ/νη 2003,782.

50. Β. ΡήΥαs, Η δικανική ισότητα κατά την ErΔA και τα δικονομικάπρονόμια του Ελληνικού Διψοσίοψ. ΕλλΔνη 2003,311, Ν. NfKOS,

Η αρΧή lns ισόαιισε των όπλων και τα δικονομικό προνόμια τουδημοσίου στην πολιτική δίκη, Αρμ. 2004,330.

51. Βλ ΕφΠειρ 220/1998, ΕλλΔνη 1998,917.

52. ΑΠ Ολ 11/2003, ΕλλΔνη 2003,408-410.

53. Βλ Α. Γέροvrαs, Η ευθύνη του κράτουs μέλουs για παράνoμεsαποφάσειs ανώτατων εθνικών δικαστηρίων ΔιΑ 2007,851.

54. ΝοΒ 2001,765 εσ. Εν συντομία το ιστορικό αυτήs lns υπόθεσηsέχει ωs εξήs: Η Πλαιάκaυ είχε στην κυριότητά tns ένα οικόπεδομε ένα νεοκλασικό κτίσμα στην Σπάρτη. Το Δημόσιο οροκώρησεσε ονσγκσσσκή απαλλοτρίωση αυτού προκειμένου να στεγάσειτο μουσείο Σπάρτηs.Το δικαστήριο όρισε πολύ μικρή προσωρινήτιμή μονάδοs και στη συνέχεια η Πλατάκου προσέφυγε ενώπιον -του Εφετείου ζnτώνταs ΟΡΙΟΌκόπροσδιορισμό. Αηό λάθοs, όμωs,του δικαστικού επιμελητή η αίτησή tns κοινοποιήθηκε εκπρόθε-σμα oτous αντίδικουs με αποτέλεσμα να οηορριφθεί ωs απαρά-δεκτη. Αντίστοιχα οηορρίφθοκε και η αίτηση του Δπμoσioυ γιαΟΡΙΟΌκόπροσδιορισμό, αλλά για το Δημόσιο αναγνωρίστηκε ότιη προθεσμία είχε ανασταλεί κατά tIs δικαστικέε δισκοιιέε. Συι συ-νέχεια τόσο ο Άρειοε Πάγοs όσο και το Εφειείο απέρριψαν γιατυπικούs λόγουs την αίτηση εnαναφοράs των πραγμάτων σmνπροτέρα κατάσταση. Ακολούθωs η Πλοτάκου σροσέφυγε στοΕΔΔΑ, το οποίο, αφού εξέτασε και τous λοιπούs ισωριομούε tns,τη δικαίωσε με την εν λόγω οσόφοσό του.

55. ΝοΒ 2001,77 Ι.56. Γιατο ζήτημα ms συμμόρφωοηε των εθνικών δικαστηρίων, και ιδίωs

των ελληνικών, oτιs ααοφάσειε του ΕΔΔΑ Βλ.Ρ.Η. Imbert. Η εκτέλε-ση των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων τουΑνθρώπου - η συνεισφορά του εθνικού δικαστή, ΕΕΕυρΔ2002, 1-25και ιδίωs σ. 18-23, Γ. Παρσράs, Δικονομικά προνόμια του Δπμoσioυκαι ErΔA, Σχόλιο σmν ΑΠ Ολ 1212002, ΔιΑ 2003, 277 επ.

57. ΕΔΔΔ 2002,140 επ.58. Βάση Νομικών Δεδομένων ΝΟΜΟΣ.

θΠΔΔ 5/2008 - Ετοε 10

Α. ΑΡΓΥΡΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣγΜΒΟΛΕΣ

12/200259) αναγνωρίζουν πλέον τον πλι'φπ ανιίθεσπ τουπρονομίου rns αναστολήs των τιροθεομιών με τα άρθρα4 παρ. 1 του Συνιάγματοs και 6 παρ. 1 tns ΕυρωησϊκήεΣύμΒασns Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η απόφασπ 11/2003 ΑΠ Ολ6Οδεν δέαιικε ότι προσκρού-ει στπν σρκή rns ισότατοε των διαδίκων, όπωs προκύπτειαπό το άρθρο 4 παρ. 1 Συντ., και στο δικσίωμσ γlΟ κρη-σιή δίκη, που ππγάζε1από τα άρθρα 20 Συνι. κσι 6 παρ.1 ΕΣΔΑ, n αυ:επάγγελτπ λήψπ υπόψπ rns ενστάσεωs πα-ρσγρσφήε των αξιώσεων κατά του Δπμοσίου. Ενώ, ακόμπκαι ωs οροε τα ουσιοσυκού δικοίου ηρονόμισ, όπωs είνσιτο κομαλότερο ύψοs νόμιμου τόκου που υηωφεοάτσι νακστοθάλλει το Δπμό010 βάσει του άρθρου 21 ΒΔ tns 26.6/10.7.1944 (<<Κώδ1καsνόμων περί δικών του Δπμοσίου»)61,τα Ανώτατα Δικσστήριά μαs έλαΒαν ανιIθετεs μεταξύ tousαποφάσε1s62.

ΠαραΒίασπ έκδπλπ rns apxris tns ισότοτσε αλλά και tns Ευ-ρωησϊκήε ΣύμΒασπs γιο τπν Προστασία των Δικαιωμάτωντου Ανθρώπου κσι των θεμελιωδών Ελευθεριών κσι στοΣύνιαγμα εμφονίζει n ρύθμιση υπέρ του Δπμοσίου του τό-κου υπερπμερίαs ή tnS παραγραφήs των αξ1ώσεων. Εινα1προφσνέε ότι δεν δικαιολογείται δισφορετικόε υηολονι-σμόs τόκου υπερnμερίαs από εκείνον που ιοκύει σε Βάροsτων αντιδίκων του. Ούτε πολύ ηερισσότερο οηοκλεισμόετου σε περίπτωσπ τροηόε κσταψοφιουκού οιτόματοε αγω-yriS κστά του Δπμοσίου σε σνογνωριστικό. Ειδικότερο:

5.1. Παραγραφή αξ,ώσεωs5.1.1. Σύμφωνα με t1Sδ1Οτάξε1Sτων άρθρων 247, 251, 298ΚΟ1937 παρ. 1 ΑΚ, σε περίπτωσπ οδικοηρσξίαε, αφότουεκδηλώνεται το ζnμlOγόνO γεγονόs, με οηοισδήηοτε μορ-φή ζnμiαs, θετικήε ή σηοθετικήε, γεννάται υπέρ του ζnμιω-θένιοs αξιωσπ οηοάψιώσεωε για όλπ ίΠ ζπμια, παρούσακαι μέλλουσα, εάν αυτή είναι προΒλεπτή κατά τιι συνήθηπορεία των πραγμάτων και εφόσον π δικαστική εΠ1διωξπείναι δυνατή, αρχιζε1 n ηορογρσφή tnS οκετικύε αξίωσns,π οηοίσ είνο: nEVtaEτfιs, από τότε που ο ζπμ1ωθεis έμαθετπ ζπμία κσι τον υπόχρεο σε απoζnμIωσπ. Τρέχε1 δε απότότε ο κρόνοε tnS ησρονροφόε για όλΕS ίIS εοελθούσεεκαι μέλλουσεε ζnμ1ΈS,εκτόs από εκείνεε. των οποίων δενείναι δυνατή π πρόΒλεψπ κατά τπ ουνηθισμένη πορεία τωνπραγμάτων (ΑΠ Ολ 24/2003). Στον παραπάνω οσρσγρσφήυηόκεποι και n αξιωσπ κρημστικήε ικονοηοιόσεωε πουοφείλετοι γιο μπ οεριοψσισκή ζnμIα (άρθρα 299, 932 ΑΚ)(Βλ ΑΠ 72/2007).

Με το άρθρο 90 παρ. 3 του νέου Ν 2362/1995 «περί Δτψο-σίου Λονιστικού» ορίζεται ότι: «Η οηοίσιοη οηοιουδήηοτετων επι σκέσει δπμοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλωντου Δπμοσίου, αολιυκών ή στρατιωτικών, κατ' αυτού, που

αφορά σε απoδoxΈSή άλλεs κάθε φύσεωs απoλαBΈSαυτώνή οηοόψιώσεε, έστω και αν Βασίζεται σε ησρανομίσ τωνοργάνων του Δπμοσίου ή OΤ1Sσερί σδικσιολογήτου πλου-ιισμού δlΟτάξε1S,οαρονράφετσι μετά διετία από tns γενέ-σεώs τσε». Η διόταθι αυίή, αιιοτελεί ουοιοοτικά σνσδισ-τύπωσπ tns σροκαύοψσαε δ1άταξns του άρθρου 91 παρ.3 του ΝΔ 321/1969. Με τπν ονοδιστύηωοη αυτή ο νομο-θέτns ειιιδίωξε τπν κατάργπσπ tns νομολονισκά παγ1ωμέ-vns, υπό το καθεστώs του ΝΔ 321/1969, διάκριοηε μεταξύευθείσε και αποζπμ1ωΤ1κήsαγωγήs (Βλ ΑΠ Ολ 1471Π7), ποσοίο (διάκριοη) υπό το ισωον δίκαιο (Ν 2362/1995) δενέχε1 πλέον ηεδίο εφσρμογόε. καθώs όλεs ΟΙ αξ1ώσε1Sπουαφορούν σε απoδoxΈSτων, επί οκέοη δπμοσίου ή 1δ1ωΤ1-κού δικαίου, υπαλλήλων του Δπμοσίου υηόκεινιοι πλέονσυλλήΒδπν στnν ωs άνω ε1δ1κήΒρωωηρόθεομο δ1ετή πα-ρογροφή, π οιιοίσ, κατά τπ σσφό δ1άταξπ του άρθρου 91εδ. α' του ίδιου Νόμου, αρχιζε1 από το τέλοs του οικονο-μικού έτουs μέσα στο οηοίο γεννήθηκε και ήταν δυνατή nδικαστική εΠ1διωξπαυίήs (Βλ ΑΠ 1726/2002).

5.1.2. Η νομολογία όρκισε να δισφοροηοιείτσι τελευταiωsστο ζήτπμα rns οαρογροφόε. Ετσι κρίθηκε με τπν 1/2005Ε1δ Δ1Κ άρθρου 88 παρ. 2 Συντ.63 (Βλ ΕΔΚΑ 2005,892,ΑρΧΝ 2006,78, Δ/νπ 2006,6) ότι ΟΙ δ1Οτάξε1Sτου άρθρου90 παρ. 3, Ν 2362/1995 είναι ανιiθετεs npos το άρθρο 4παρ. 1 του Συνιάγματοs αφού θεσαίζουν σδικσιολονητοσε Βάροs των Ελλήνων Πολιτών ρυθμίσειε. Με t1S ανω-ιέρω δ1Οτάξε1Sδισμορφώθτικε ευνοϊκή μετοκείρισο υπέρτου Δημοσίου, όπωs ορίζεται στο άρθρο 89 παρ. 2 τουΝ 2362/1995 «Η κρημοτική αοαίτησα του Δπμοσίου μετάτων σψμβεβαιουμένων οροστίμων οορονράφετοι μετάπενταετία από τπ λήψπ (Ου οικονομικού έτουε μέσα στοοηοίο ΒεΒα1ώθπκε εν στενή έννοια και κατέστπ σοτό λπξl-πρόθεσμπ» ενώ αντίθετο σύμφωνα με τπ δ1άταξπ του άρ- -θρου 90 παρ. 3 Ν 2362/1995 n οσοίσισο υπαλλήλων τουΔπμοσίου, κατ' αυτού, που αφορά σε απoδoxΈSή άλλεsκάθε φύσεωs απoλαBΈSαυτών ή οηοόψιώσειε, έστω καιαν Βασίζεται σε οσρονομίσ των οργάνων του Δπμοσίου ήOΤ1Sσερί οδικαιολονήιοψ πλουπσμού δlΟτάξε1S,παραγρά-φετσι, μετά διετία από lns γενέσεώs rns. Η δ1άταξπ αυτή,

59. ΔΙΑ 2003,279 με οσρσωρήοειε Γ. Παραρά.60. ΕλλΔνπ 2003,408.

61. Γ. Κrισrάκ/s, Το ανίσχυρο του χαμπλού εηιιοκίου '(10{πν σερίαιω-σπ υπερπμερίαs τοψ δπμoσioυ, Δίκπ 2001, 26-29.

62. Σ{Ε 3651/2002 και ΑΠ 80412002, ΔΕΕ2003,344·351.

63. Κατόπιν ακολούθπσε n ΔΠρΑθ 1445/2007 που έκρινε ότι; Η πα-ρσνραφό rns σκετικήε αξίωσns των δικσστικών λειτουργών είναιnEVIaEtns και όΧΙ διετns. ·Εναρξπrns ιισρονροφιε. Άσκπσπ ανα-γνωριοτικόε aywyns και υπολΟΥ1σμόsτόκων υπερnμερίαs. Εφαρ-μoσrέo ω εκάστοτε ιωωον αιιτόκιο υπερnμερίοs και όΧΙ το προ-Βλεπόμενο στο άρθρο 21 του ΚΝΔΔ.

θΠΔΔ 5/2008 - Έτοs 10

ΝΟΜΙΚΕΣ- Σ-ΥΜΒΟΛΕΣ- Η ΑΙΙΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗθΙΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

που είναι γενική, και με m ρύθμισn αυτπ δσμιουργείισιπροφανέστατπ άνιοη μετοκείρισο των ιδιωτών διαδίκωνέναντι του Δπμoσioυ. Επειδπ, ενόψει όσων προεκτέθπκαν,πρέπει να γiνεl δεκτό ότι οι οοσιωοειε γ1Οκστοβολό απο-ζnμίωσns από αδικοπραξία οργάνων του Δπμoσioυ αποτε-λούν αεριουσισκήε φύσεωs δικαιώματα, τα οηοίσ, εσομέ-νωs, προστατεύονται από τlS δlΟτάξΕ1Sτου άρθρου 17 τουΣυντάγματοs και του άρθρου 1 του Πρώτου ΠρόσθετουΠρωτοκόλλου Tns ΕΣΔΑ, θεμελιώνονται δε επιπλέον στιεηροονσφερόμενεε ουντονμοσκέε δlΟτάξεls από τιε οηοίεεαπορρέουν οι ορκέε TnSαλληλέγγυαs οναλογικήε ισότιιισεστπν ανάληψπ των δημοσίων Βαρών και Tns νομψότnταs.Συνεπώs, κάθε διάταξη νόμου, n οαοίσ, xwpiS να συνφέ-κει ιδισίτεροε λόγοs δπμoσioυ συμφέροντοs, που να δικαι-ολογεί τπ οκετική ρύθμιοιι με Βάση πάντοτε τπν σρκή Tnsονολογικότοτσε. αΙΡεΊ Π οεριορίζει (άμεσα Π έμμεσα) τπνευθύνπ του Δημοσίου, με αποτέλεσμα n κστσθσλλόμενηαπoζnμIωση να μπν είναι πλπρηs, σντίκειισι στιε παραπά-νω υηερνομοθετικήε ισκύοε διατάξεls και αρκέε (Βλ. Μnέηsσε Δίκη 26,348).

Ετσι, Βάσει των εν λόγω ρυθμίσεων του Ν 2362/1995,γ1Οτην ααρονραφή των αξιώσεων Ύ1αμεν το Δημόσιο nοροθεσμίο σε Βάροs του ολοκληρώνεται σε σέντε χρόνιαενώ σε Βάροs των ιδιωτών γ1ΟτlS αξιώσεls τous σε Βάροsτου δπμoσioυ συμπληρώνεται σε δύο χρόνια και πρέπεινα κριθεί ότι οι ανωτέρω ρυθμίσειε, κατά το μέροs πουμε αυτΈSδισφοροηοιείτοι σε Βάροs του ιδιώτη διοδίκουn αροθεσμία συμπληρώσεωs Tns ησραγραφήε μεταξύ τουΔπμoσioυ και των ιδιωτών διαδίκων, είναι σνίσωρεε ωsσντικεψενεε στπν σρκή TnSισότητσε αλλά και TnSδικονο-μlκπs ισότατσε των διαδίκων, όπωs αυτή συνάγεται απότο άρθρο 4 παρ. 1, 20 παρ. 1, 25 παρ. 1 του Συντάγματοs,6, 13, 14 Tns ΕΣΔΑ (ΝΔ 53/1974) και 2 παρ. 3α, Β, 14 και26 του Διεθνούs Συμφώνου γ1Οτα ατομικά και ηολιυκόδικαιώμστο (Ν 2462/1997) Ύ1ατπν αποκατάσταση Tnsοηοί-os n συμπλπρωσπ Tns οσρσγρσφόε δέον να θεωρηθεί ότιείναι nEYτaEτriSκατ' άρθρο 250, 937 ΑΚ» (Βλ. 1/2005 ΕιδΔικ άρθρου 88 παρ. 2 Συντ.).

5.1.3. Το ζriτπμα Tns διετούs nαραγραφπs64 των αξιώσεωντων υπαλλπλων ΝΠΔΔ κρίθηκε πρόσφατα με απόφασπ Tns31/2007 Ολομέλεκε του ΑΠ, ότι δεν αντίκειτοι στπν αρχπTnsισότοτοε. ούτε στο άρθρο 6 παρ. 1 ΕΣΔΑ και 1 του Πρώ-του Προσθέτου Πρωτοκόλλου TnSΕΣΔΑ. Ωστόσο με τπν υπ'οριθ. 3428/2006 απόφασπ Tns επταμελούs συνθέσεωs τουΣτ' Τμπματοs του Συμβουλίου Tns EnIKpaTEfas,κρίθηκε ότισντίκειτσι τόσο στο άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγμοτοε, όσο'και στο άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου ΠρωτοκόλλουTns Ευρωησϊκήε ΣυμΒάσεωs των Δικαιωμάτων του Ανθρώ-που n ρύθμισο του άρθρου 48 παρ. 3 του ΝΔ 496/1974, μετπν οποία θεσοίζετσι EISΒάροs των υπαλλπλων των ΝΠΔΔ

ειδlκπ Βραχυπρόθεσμη διετπs ασρσγραφά, καθώs με αυτπηεριορίζεται το δικαίωμα τous να διεκδικήσουν αναδρομι-κά ποσά λόγω καθυστερουμένων αποδοχών Π άλλων απο-λαΒών Π αποζημιώσεωs εξ σδικσιολονήτου ηλουτισμού,xwpfs αυτό να δικσιολονείισι από λόγουs δημόσκσ ωφέ-λεΊαs, το σχετικό ζπmμα δε παραπέμφθπκε σροε επιλυσπστπν Ολομέλεια του ΔικαστπρΙου.

5.1.4. Με τπ ΣτΕ 199/2007 κρίθηκε ότι οηοιιήοεε από κο-θυστερoύμενεs σαοδοκέε Π άλλns φύσεωs απoλαBΈSτωνυπαλλπλων του ΙΚΑ υηόκειντσι σε αεντσετή παραγραφΠ.

5.1.5. Με τπ ΕλΣυν Ολ 2437/2007 (θΠΔΔ 2008,88) σσόφο-σπ κρίθηκε ότι: Η θεσπιζόμενn από τπ διάταξn του άρθρου61 παρ.3 του ΣυνταξlOδOτlKOύ Κώδικα εξάμπνπ προθε-σμία, εντόs Tns onofas οι κληρονόμοι του αnοΒιώσαντοsσυνισξιοωωψ οφείλουν να ννωστοοοιόσουν στο ΔημόσιοτlS κλαρονομικέε τous σσαπόσειε, συνιστά δυσανάλογοεηοκθέε μέτρο σε οκέσο με τον επιδιωκόμενο με τιι διάταξnσυτό σκοπό και ωs εκ τούτου σντίκειτοι στο άρθρο 25 παρ.1 του Συντάγματοs (σρκή ονολογικότοτσε).

5.1.6. Η Ολομέλεια ΑΠ (11/08), έκρινε ότι το Σύνταγμα καιn ΕΣΔΑ (Ευρωησϊκή ΣύμΒασπ Δικαιωμάτων του Ανθρώ-που) επιΒάλλουν τπν ίση μετωείρισα των διαδίκων, όσοναφορά τπ δικαστική πρoστασiα τous και n οορονροφή τωνοκειικών αξιώσεων σε Βάροs των ευυωρήοεων όπου τοΔημόσιο κατέχει το σύνολο των μετοχών αλλά λειτουρ-γούν ws Aνώνυμεs EταφεIεs, είναι οεντσετόε. Ο ΑΠ ανέ-τρεψε ομόφωνα τη θέσπ του Εφετείου και την πρότασπ τουεισσγνελέο του ΑΠ, σύμφωνα με TISoπoIεs ο ΟΣΕ έχει ταηρονόμισ του Δπμoσioυ και πρέπει να εσεκτσθεί υπέρ τουτο δικονομικό αρονόμιο Tns σόντομοε διετούs παραγρα-φπs που ισκύει για το Δημόσιο.

5.2. ΤOKoγoνio5.2.1. Από το συνδυασμό των διστόξεων των άρθρων 340,341,345,346 του ΑΚ, 75 παρ. 3 του ΚΔΔ (Ν 2717/1999,ΦΕΚ Α" 90) και 21 του Δlτos Tns 26.6/10.7.1944 (Κώδιξ Δι-κών Δημοσίου), που ορίζει ότι «ο νόμψοs και ο Tns υπε-

64. Βλ. ΑΠ 588/2007. Διειns π οσρογροφή των ουσιιόσεων οποιου-δήποτε των εn( σκέσει δπμoσioυ ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλωντου Δημοσίου, οολιιικών ή σφοτιωτικών, κατ" αυτού, που αφοράσε οηοδοκέε ή άλλεs κάθε φύσεωs απoλαBΈSαυτών ή σηοάψι-ώσειε, ακόμπ και αν Βοσίζοντοι σε παρανομiα των οργάνων τουΔπμoσioυ ή Ot1S nεpi αδικαιολογήτου ολουτισμού δlΟτάξεls. Η wsάνω αορογροφή, ο κρόνοε tns onoias είναι μικρόαροε ή και με-γαλύτεροs από το χρόνο ηορσγροφήε παρόμοιων αξιώσεων καιμικρότεροι από το χρόνο σσρονροφόε των αξιώσεων του Δπμο-σioυ κατά τρίτων, είνσι ουνιονμοτικώε θεμιτό και δεν σντίκειτσιούτε στην αρχή tns ισοσιωε ούτε προσκρούει στο άρθρο 6 παρ.1 tns ΕΣΔΑ, ούτε στιε δlΟτάξοs του Διεθνούs Συμφώνου γlO ταατομικά και ιιολιυκό δικαιώματα.

θΠΔΔ 5/2008 - Έτοs 10

Α. ΑΡΓΥΡΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣγΜΒΟΛΕΣ

ρnμερίαs τόκοs πάσns του Δπμoσioυ οφειλόε ορίζεται EIS6%65 ετασίωε, πλπν αν άλλωs ωρίσθη δια συμΒάσεωs Πειδικού νόμου. Ο εφnμένοs τόκοs άρχεται από ΤΠ5επιδό-σεωs tns αγωγπs», προκύπτει ότι n υηωφέωση npOSκστο-Βολπ τόκων66 επί των οφειλών του Ελλnνlκού Δπμoσioυαρχίζει πάντοτε και μόνον από τπν επίδοσπ tns oxεt1KriSαγωγΠs67.

5.2.2. Ήδπ n νομολογία έχει αρχίσει να δισφοροηοιεί-τσι στο ύψοs tns εκ τόκων οφειλύε όπωs κρίθηκε με τπν1/2005 Ειδ Δικ άρθρου 88 παρ. 2 Συντ. (ΕΔΚΑ 2005/892,ΑρχΝ 2006,78, Δ/νπ 2006,6) n διάταξn 21 του Δlτos tns26.6/10.7.1944 περί του ύψουs του νόμψου και tns υπερπ-μερίοε τόκου πάσns του δπμoσioυ οφειλπs σε 6% ετnσiωs,σντιθσίνει στπν σρκή tns σνολονικότατοε και στα άρθρα 4παρ. 1 και 20 παρ. 1 του Συντάγματοs, 6 και 14 tns ΕΣΔΑ και2 παρ. 3α και Β ,14 παρ. 1 και 26 του διεθνούs Συμφώνουνια τα ατομικά και αολιυκό δικαιώματα (Ν 2462/1997), δι-ότι θεσπίζει ιιρονομισκή μετοκείρισο του δπμoσioυ σε σκέ-σπ με τous ιδιώτεε οντιδίκουε του, κωρίε να δικαιολογείταιτούτο από λόγουs δπμoσioυ συμφέροντοs (ΑΠ 252/2005,ΣτΕ 3651/2002, ΣτΕ 802/2007 σε ΕΔΚΑ 2007,240).

5.2.3. Με τπ ΣτΕ 1915/2007 κρίθηκε ότι για τπν έναρξπ tnsτοκονονίσε αρκεί n γένεσπ επιδlκίαs με τπν άσκπσπ αγω-yns, ονοννωριστικήε Π καταψnφιστlκΠs68• Με τπ ΣτΕ 80212007 (ΕΔΚΑ 2007,240) κρίθηκε ότι ο νόμψοs τόκοs και οτόκοε υπερnμερίαs κάθε οφειλήs του δπμoσioυ, κατά τπδιάταξn του άρθρου 21 του Κώδικα νόμων περί δικών τουδπμoσioυ, που ορίζεται σε 6% ετnσiωs, σντίκειται στο Σύ-νταγμα και τπν ΕΣΔΑ, ενώ το ζΠτπμα παραπέμφθπκε στπνολομέλεια του.

5.2.4. Με τον ΑΠ 231/2005 (Δινπ 2006,837) επί των οφει-λών του ΟΓΑ ο οφειλόμενοs τόκοs υπερπμερίαs κρίθηκεότι είναι ο οριζόμενοs σύμφωνα με το άρθρο 293 ΑΚ καιδεν απολαμΒάνει ο ΟΓΑ των προνομίων του δπμoσioυωs npos το ποσοστό του τόκου. "Οπωsόμωs έκρινε n ΑΠ242/2004 το Δημόσιο οφείλει τόκουs, νόμψουs και υπερπ-μερίοε, σε ποσοστό 6% από τπν επίδοσπ κστοψοφιστικήεαγωγπs Εναντίον του.

5.2.5. Όπωs κρίθηκε n διάταξn του άρθρου 42 παρ. 3 τουισωοντοε κστσστοτικού του Ταμείου Ασφόλιοηε Εμπόρων,σύμφωνα με τπν οποία ο ιόκοε πάσns οφειλόε του ταμεί-ου ορίζεται σε 6% ετnσiωs, σντίκειται στα άρθρα 4 και 20και 25 του Συντάγματοs και lns ΕΣΔΑ. Δπλαδπ εφαρμόζο-ντσι οι σκετικέε δlΟτάξεls που ισχύουν και για τοιε ιδιώτεεοφειλέτεε (Βλ. ΕφΑθ 3763/2005, Δ/νπ 2005,1147).

Όπωs φσίνεισι το ζriτπμα θα επιλυθεί οριστικά από tJSΟλομέλειε, των Ανωτάτων Δικοσσιρίων και τελικά σε περί-πτωσπ αντίθετων αποφάσεων από το ΑΕΔ.

5.2.6. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων τουΑνθρώπου δικαίωσε τον Ευθύμιο Μεϊδάνη, ο οιιοίοε προ-σέφυγε κατά lns Ελλάδοs όσον αφορά το δικαίωμα του Δπ-μoσioυ και των Νομικών Προσώπων Δπμoσioυ Δικαίου νακαταΒάλουν ποσοστό τόκου uπερnμερίαs (6%) μικρότεροαπό εκείνο που καταΒάλουν οι ιδιώτεε (το ποσοστό αυτόσήμερα είναι 12%, ενώ ότον 27% κοι 23% κατά τον επίμαχπΧΡΟνΙΚΠπερίοδο). Με τπν υπ' αριθμ. 3/2006 σιιόφοσό tnsn Ολομέλεια του Aρεioυ Πάγου έκρινε κατά πλειοψπφία ότιn διαφοροποίnσn μεταξύ του ΝΠΔΔ-οφειλέτn και του ιδιώ-το-οφειλέτη, ωs npos το ύψοs του οφειλόμενου τόκου υπε-ρnμερίαs, είναι δικσιολογημένη και ότι n εαίμωσι ρύθμιοητου άρθρου 7 παρ. 2 του NΔIIos 496/1974 περί λονισοκούτων ΝΠΔΔ δεν οντίκειιαι στα άρθρα 20 του Συντ:άγματοs, 6παρ. 1 tns ΕΣΔΑ και 1 του πρώτου πρόσθετου στπν ΕΣΔΑπρωτοκόλλου. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων τουΑνθρώπου έκρινε ομόφωνα ότι, τόσο n επίμaxπ ρύθμιοητου άρθρου 7 παρ. 2 του NΔlIos 496/1974 περί λονιστικούτων ΝΠΔΔ n οποία ορίζει ότι ο νόμψοs τόκοε υπερnμερίαsπάσns οφειλπs των ΝΠΔΔ ανέρχεται σε 6% ετ:nσiωs, όσοκαι n απόφασπ lns Ολομέλεισε του Αρείου Πάγου (3/2006)που την έκρινε ουνιονμοτική, παραΒίασε το δικαίωμα τουσυγκεκρψένου προσφεύγοντ:οs στπν οεριοψσίσ, όπωs αυτόηροοτστεύεται από το άρθρο 1 του πρώτου, πρόσθετουστπν ΕΣΔΑ, πρωτοκόλλου. Το Δικσοτόριο επιδίκασε τοντόκο υπερnμερίαs των ιδιωτών τns επίδlκns περιόδου (27%και 23%) υπέρ του προσφεύγοντοs (σύνολο 6.572 ευρώ).

6. Τροηή Ins κστοψηφιστικήεσε αναγνωριστική αγωγπ - Σuνέπειεs

6.1. Η ΑΠ Ολ 231200469 έκρινε νια ζriτπμα, εάν n τροηόlns κοτοψαφισσκήε aywyns σε σνογνωριοτική συνεπάγε-τσι ωιωφέωοη τοκοφορίοε Π όχι. Με τπν απόφασπ αυτπ

65. Βλ Μελέτπτου κ.8.Χιώλου, Δ.Ν., δnμOOlευμένnστο ΑρΧΝ2007,4 15.(Σχεοκή Noμoλoγiα: ΣτΕ80212007).

66. Βλ. ΑΠ 277/2007 Αγωγή υπαλλπλου κατά ΟΓΑ για την κστσβολήμισθών. Δήλπ πμέρα καταΒολήs του μισθού, Δεκτή n αγωγή. Υπο-λογίσωκον τόκοι με το μειωμένο επιτόκιο και από τπν επίδoσnrns αγωγήs γιατi ο ΟΓΑ απολαμΒάνει τα δικοσοκό ορονόμισ τουΔπμoσioυ. Πορσηέμιιει στπν Ολομέλεια για να κριθεί αν στα δι-κοσυκά προνόμια περιλαμΒάνονται και τα οψσιοοτικό προνόμιαrns καταΒολήs μειωμένου επιτοκίου και rns ενάρξεωs rns οφΕ1λήsαπό τπν επίδοσπ rns αγωγήs.

67. Βλ ΣτΕ3202/2006, 2555/2007. Αρκεί π άσκπσπ και π επίδοσπ rnsαγωγήs, ονσγνωριστικήε ή κοτσφαφισυκήε. Ορθά εωδικάσθηκσντόκοι από τπν επίδοσπ rns ονσγνωριοτκήε ογωγήs, οπότε γεννή-θπκε π επιδικία ωs npos τπν απαίτπσπ.

68. Βλ ΔΕφΑθ 1036/2007.

69. Βλ ΕΔΚΑ 2004,616, ΕΕργΔ 2005,17, ΝοΒ 2005,74, ΕπισκΕΔ2004,633, ΧρΙΔ 2004,914.

θΠΔΔ 5/2008 - Έτοs 10

Ν Ο Μ ΙΚΕΣ ΣγΜ Β ΟΛΕΣ Η ΑΙΙΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤιΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗθΙΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

•• • •

κρίθηκε ότι (i) ο ΟΣΕ είναι εναγόμενοs, οφείλει τόκουs απότπν επίδοσπ tns καταψnφιστικrΊs αγωγrΊs μόνον, (ϊϊ) n συ-γκεκρψένπ ρύθμισπ είναι οντισυντονμαυκή (αντίθετη στπνσρκή tns ισότnταs των διαδίκων), εφόσον δεν συνάδει μετπν υφιστάμενπ νομική φύσπ του ΟΣΕ ωs ΑΕ και (ϊϊϊ) τό-κοι οφείλονται και από τπν επίδοσπ tns αναγνωριστικrΊsαγωγrΊs.

6.2. Enians κρίθηκε με τπν 1/2005 ΕιδΔικ άρθρου 88 παρ.2 Συντ.7Ο ότι από τπ διάταξπ του άρθρου 21 του ιοκύοντοεΚώδικα Δικών Δπμoσioυ, n οποία δεν διακρίνει μεταξύαναγνωριστικrΊs και καταψnφιστικrΊs αγωγrΊs και ίIS διατά-ξειs των άρθρων 73 παρ. 3 και 197 του ΚΔΔ που ορίζουνότι το αίτπμα tns αγωγrΊs μπορεί να είναι καταψπφιστικό rΊαναγνωριστικό και ότι οι τελεσίδικεε αποφάσειs αποτελούνδεδικασμένο, συνάγεται, ότι με mv ασκούμενπ ενώπιον τωνδΙΟΙΚΠί1κών δικασσιρίων ονσννωρισοκή αγωγrΊ, n οποίαέχει αντικείμενο τπν αυθεντική διάγνωσπ κάποιαs κρηματι-KrΊSαξιώσεωs από σκέοη δπμoσioυ δικαίου κατά το άρθρο71 του ΚΔΔ παρέχεται από τον ΚΔΔ ισότψπ πρoστασiα μεεκείνπ tns καταψnφιστικrΊs αγωγrΊs. Και τούτο, διότι n ανα-ννωρισυκό αγωγrΊ δεν έχει επικουρικό κορσκτήρσ έναντιtns καταψnφιστικrΊs (Βλ Κεραμέω5, Σχέσειs αναγνωριστι-KrΊSκαι καταψnφιστικrΊs αγωγrΊs, Τψ.Τόμ. Μιχαηλίδη-Νουά-ρου, τομ. Α', 1987, σελ. 502 και εη.), n κοτάθεσό tns δια-κόπτει τπν παραγραφrΊ tns αξιώσεωs (άρθρο 75 παρ. 2 τουΚΔΔ) και τέμνεται n διαφορά με δύναμπ δεδικασμένου καιέτσι, n ασφάλεια του δικαίου, στπν οποία εκτόs των άλλωναποΒλέπει n δίκπ, πραγματώνεται πλrΊρωs και με τπν απλrΊαναγνώρισπ tns xpnIJatIKrΊS αξιώσεωs. Το γεγονόs ότι επίαναγνωριστικrΊs αγωγns δεν αποκτάται τίτλοε εκτελεστόs,δεν αναιρείται, αφού n απόφασπ αποτελεί δεδικασμένογια το δικαστήριο που θα επιλπφθεί tns καταψnφιστικrΊsαγωγrΊs. Εξ άλλου δεν αίρονται όμωs και οι ουνέηειεε tnsεπιδόσεωs ωs οκλόσεωε. n οποία καθιστά τον οφειλέτπυηερήμερο, σύμφωνα με tIS διατάξειs των άρθρων 340 και345 ΑΚ, δεδομένου ότι n επίδοσπ στον εναγόμενο αγωγrΊsγια τπν επιδίκασπ κρημσσκήε απαιτrΊσεωs δεν είναι μόνοσύνθετπ διαδικαστική πράξπ, αλλά έχει και το κορσκτήραοιονεί δικαιοπραξίαs οκλόσεωε του οφειλέτπ για τπν εκ-πλrΊρωσπ tns napoxrΊs (Βλ ΑΠ Ολ 13/1994).

6.3. Οι αξιώσειs των συνταξιούχων από Kαθυστερoύμενεsσυντάξειs και παντόs είδουs επιδόματα rΊ βοηθήματα τα

οποία ορίζονται και οφείλονται απευθείαs από τον Νόμο καιτων οποίων τπν πλπρωμrΊ αρνείται n καθυστερεί ο καθΌυασφαλιστικόs φορέαs για οηοιονδήηοτε λόγο, υηόκειντσισε διετπ οσραγροφή", n οποία αρκίζει από το τέλοε τουοικονομικού έτουs μέσα στο οηοίο γεwrΊθnκε n απαίτπσπκαι ήταν δυνατrΊ n δικοσιική επιδίωξπ tns. Η πενταετns πα-ρσγρσφή, αντιθέτωs, ιωωει όταν για τπν ιιληρωμό των συ-νταξιοδοτικών παροχών rΊ των πάσns φύσεωs επιδομάτωνΠ Βοπθπμάτων στον ασφαλισμένο, απαιτείται n έκδοσππράξns του Ταμείου, τπν οποία παρανόμωs παραλείπουννα εκδώσουν τα όργανά του, δπλαδrΊ όταν δεν πρόκειταιγια ευθεία αγωγrΊ λόγω άρνnσns n καθυστέρnσns καταΒο-λns rΊδπ καθορισμένων συντάξεων κ.λπ., αλλά για αγωγrΊαποζnμίωσns λόγω παράλειψns οφειλόμενns νόμψns ενέρ-γειαs των οργάνων του, σύμφωνα με τα άρθρα 105 και 106ΕισΝΑΚ (Βλ ΣτΕ 2968/1994, 983/1998,1921/2007).

70. Βλ. ό.π., υποσπμ. 63.

71. Σύμφωνα δε με το όρθρο 107 παρ. 1 του Ν 2362/1995 "ΠερίΔπμoσioυ Λονιστικού» (ΦΕΚ Α' 247) ,,01 δ1ατάξε1S του παρόντοsνόμου περί παραγραφΓιs εφσρμόζοντοι επί σηαιτόσεων που γεν-νώντοι μετά τπν έναρξιν InS 1σχύοs του. Όσον αφορά όμωs τηνονσστολό και τπ διακοηή ffiS οσρονραφήε, ΟΙ σκετικέε δlΟτάξΕ1Sτου παρόντοs εφαρμόζοντσι κσι επί οησιιήσεων που έχουν γεν-νπθεί ηριν από τπν ιωω αυτού, εάν τα επαγόμενα την σνσστολόπ διακοηό γεγονότα έχουν συντελεσθεί μετά τπν 1σχύ αυτού».Με το άρθρο 119 του ίδιου νόμου ορίσθηκε ότι: "ο νόμοs aυτόsαρΧίζεΙ να ιωωει από τπν 1π Ιανουαρίου 1996, εκτόs αν δισφο-ρετικά ορίζεται στιε επί μέρουs δισιάξειε». Περσιιέρω. στο άρθρο90 του ίδιου νόμου ορίζε1 στπν παρ. 1 αυτού ότι «Οηοισδήυοτεαπαίτπσπ κατά του Δπμoσioυ οσρσνράφετσι μετά πενταετία, εφό-σον από άλλπ YEVlKn Γι ε1δ1ΚΓι δ1άταξπ δεν ορίζεται Βρωύτεροεκρόνοε παραγραφΓιs ουτήε», κσι στπν παρ. 5 ότι "ο χρόνοs πα-ραγραφΓιs των σαοιιόοεων των συντοξιούκων εν γένε1 κσι Βοοθο-μστοϊαων του Δπμoσioυ, καθώs και των κλπρονόμων αυτών απόκαθψστεροάμενεε συντάξε1S, ετιιδόμοτο κοι ΒοπθΓιματα είνσι δύοετών, και αν έχουν ενταλθεi εσφαλμένα. ΟΙ εντελλόμενεs δεδου-λευμένεs συντάξE1~, ΒοπθΓιματα Γι εηιδόμστα κατά τπν εκτέλεσπ,το πρώτο πράξεων Γι αποφάσεων κονονισμού συντάξεωs Γι Βο-πθΓιματοs σαρονράφοντσι σε δύο κρόνιο, που αρxiζουν μετά τηνπαρέλευσn φψΓινου από τη χρονολογία εκδόσεωs Ins ωατικήεπράξεωs Γι αποφάσεωs». Tuos, το άρθρο 91 του ίδιου ωs άνω νό-μου ορίζε1 ότι «Εηιφυλοοσορένοε κάθε άλληs ε1δ1ΚΓιsδlΟτάξεωsτου παρόντοs n παραγραφΓι οαοιοσδήοοτε οοοιτόσεωε κατά τουΔπμoσioυ αρΧίζεΙ από το tuos του ωκονομικού έτουε μέσα στοοποίο γεννΓιθηκε κα1 Γιταν δυνστό π δικσσοκή εΠ1δίωξπ ουιή ... ».

θΠΔΔ 5/2008 - Έτοs 10