آشنايي با جوهره مديريت دولتي : )فصل اول(مديريت دولتي :

دو تعريف ويلسون از مديريت دولتي :در ابتدا وي مديريت دولتي را اجراي نظام مند موضع ويلسون كامال برعكس شد و قائل1940قانون عمومي مي دانست . در دهه

به جدائي سياسيت و اداره بود .وي در اين دهه سياست و خط مشي را عناصري جدائي ناپذير از اداره عمومي تشخيص داد. ويلسون اظهار داشت كه اجراي قانون

نسبت به تدوين قانون دشوارتر است و سياست را از اداره جدا كرد و گفت كهمسائل سياسي \ مسايل اداري نيستند.

اپل باي مي گويد :

مديريت دولتي خط مشي گذاري است اما خط مشي گذاري مستقل\ انحصاري يا جداي ازساير بازيگران نيست. خط مشي گذاري در حوزه اي صورت مي پذيرد كه

نيروهاي قدرتمند در آن با هم رقابت مي كنند و جامعه نيز درآن دخالت دارد ) نوعي خط مشي گذاري كه تابع خط مشي گذاران ديگر است (. مديريت دولتي يكي از

فرايندهاي سياسي است كه از آن طريق مردم حاكميت خود را محقق مي سازند.

قلمرو اداره امور عمومي ) مديريت دولتي ( :

حوزه مديريت دولتي بين چند رشته اصلي سياست ، مديريت، حقوق ، علوم اجتماعي ، اخالق، دين و......... يك رشته ميان رشته اي است . با توجه به وسعت

آن يك تعريف منحصر از مديريت دولتي مشكل است .

تفاوت اداره و مديريت :

بهmanus به معناي خدمت كردن ولي مديريت administrateريشه التين اداره -معناي كنترل با دست است .

اداره ، فعاليتهاي مربوط به حفظ اسناد ، پردازش اطالعات ، كار با كاغذ وبه- كار گيري قواعد، ورويه هاو خط مشيهايي كه ديگران تعيين وتدوين كرده اند است اما مديريت ، وظايفي كه سازمان را در جهت تحقق اهدافش پيش مي برد . اداره

در دل مديريت است . اداره بر فرايند استوار است ، زيرا مستلزم استفاده از اسناد و مدارك ،-

قوانين و مقررات ، و دستورالعملها و آيين نامه هاي متعددي است. هر اقدامي دراداره نيازمند مجوز است اما مديريت معطوف به نتيجه است.

لذا واژه مديريت دولتي هر روز رواج بيشتري مي يابد و استفاده از واژه اداره امور عمومي روز به روز كمتر مي شود . در اداره امور عمومي وظايف سياستمداران

تدوين خطمشي ها است و مديران وظيفه اجراي آنرا برعهده دارند . اما در مديريت دولتي يا اداره عمومي نوين بين سياست و اداره جدايي نيست . اجراي خط مشي

از پايين به باالست ، ساختار اداري غير متمركز تر است .) اصول اداره امور عمومي يا مديريت سنتي : ساختار نهادي ، اداره امور عمومي ، انگيزش كاركنان دولتي و

جايگاه منفعت عامه ( مردم محوري يا حكمراني مردم :

مردم محوري مديريت دولتي را از بخش خصوصي جدا مي كند . كه از عوامل زيرنشات مي گيرد :

قانون اساسي : قانون اساسي هر كشور تجلي گاه خواست و اراده مردم و-1 ميثاق حكومت و ملت است . قانون اساسي محيط مديريت دولتي را تعريف مي كند البته جدا كردن قوا از يكديگر مشكل است . بعضي از وظايف قوه مقننه توسط قوه

قضائي انجام مي گيرد . قانون اساسي نقشي مهم در جهت دهي مديريت دولتيدارد . آنچه قانون اساسي حكم مي كند بايد در مديريت دولتي متجلي شود.

منفعت عامه : بخش خصوصي به منفعت شخصي مي انديشد اما در بخش-2 دولتي همه چيز در راستاي تحقق منفعت عامه است البته سازمانهاي بخش

خصوصي عالوه بر منافع شخصي بايد در ارتقاي منافع عامه نقش ايفا كنند .

1

نيروي بازار: قيمت كاالها و خدمات بخش عمومي در محيط بازار تعيين نمي-3 شود بلكه از طريق بودجه تعيين مي شود. درآمدهاي مديريت دولتي در ايران اكثرا از طريق نفت و ماليات است در حالي كه نيروي بازار تعيين كننده قيمت كاالها و

بخش خصوصي است .حكمراني ) مردمي (:

فرامين مردم در قالب سياستهائي به مديريت دولتي ابالغ و مديريت دولتي بايد دستورات مردم را اجرا كند چه بخواهد چه نخواهد . مديريت دولتي ركن و پايه هر

حكومتي است سياستها بدون اجرا هيچ اهميتي ندارند . سازماندهي و مديريتانسانها و منابع براي تحقق اهداف دولت است.

فصل دوم : –چالشهاي مديريت دولتي در ايران عقالنيت و راهبرد در بخش دولتي :

عملي كه بllا خllرد انسllان مطllابقت داشllته باشllد . عقالنيت مفهllومي مطلllق عقالنيتتابعشllرايط راهكlاري تحت شlرايط خlاص–نيسllت بلكlه نسllبي اسlت

عقالني يا غير عقالني مي باشد .

عقالنيت در خط مشي گذاري :

خط مشي هاي دولت تحت تاثير انواعي از عقالنيتها ست :

حرفهاي–اخالقي - قانوني–ديني–سياسي–عقالنيت اقتصادي

عقالنيت اقتصادي :

منابع و امكانات يك دولت براي تحقق خواسته ها و تقاضاي مردم محدودند در غllير اين صllورت بllا وجllود وفllور منllابع مllديريت بي معناسllت . دولت عاقllل اقتصادي بايد خط مشي ها را در محدوده منابع محدود كشور تllدوين ، اجllرا و ارزيابي و تغيير و خاتمه دهد . نيازهllاي مllردم فllراوان و منllابع محدودنllد لllذا عقالنيت اقتصادي ضروري است . خط مشي ها اگر بر اساس اصل محllدوديت ملي بنا نشوند دولت به علت عدم تحقق وعده ها مشروعيتش را از دست مي

دهد.

عقالنيت قانوني :

سياستي از عقالنيت قانوني برخوردار است كه با اتكlا بlه قllوانين اساسlي و ساير قllوانين هllا در تllدوين ، اجllرا و ارزيllابي تغيllير و خاتمllه يابنllد و عناصllر عقالنيت قانوني ) امنيت حقوقي، حق واخواهي عادالنه و........( را مخllدوش نسازد پس سياستها بايد براي داشتن عقالنيت قانوني باتاسي از قانون شكل

گيرند و اطمينان به قانون را در حوزه خود مستحكم سازند.

عقالنيت سياسي :

وقتي عقل جمعي دولتي را بر مسند قدرت مي نشاند مسllائل مllورد نظllر آن جمع بايد در قالب خط مشي هاو سياسllتهايي حllل شllوند و بllه اعتمllاد مllردم پاسخ داده شود در غير اينصورت مllتزلزل خواهllد شllد . دولت بايllد ارزشllها و اصول سياسي را در خط مشllي هllاي خllود لحllاظ كنllد و جامllه عمllل بllه آنهllا بپوشاند . دولت مقيد به عقالنيت سياسي بايد لباس سياسي بر تن خط مشي هاي خود كند و اصول سياسي خود را در عمل اجرا كند و گرنllه دولت عllاقلي

نخواهد بود .

عقالنيت علمي ) حرفه اي( :

2

پيشرفت مllادي و معنlوي انسlانها در سlايه پيشlرفتهاي علمي رخ داده اسlت علم و عالم شان و منزلت خاصي دارد در عرصه حكومت اداري حكومتهايي كه توجه بيشتري به علم عالمان كرده اند استقرار حكومتي بيشتري تجربه كllرده اند . خط مشي هايي كه دولت تصويب مي كند در صورتي در عمل موفllق مي شوند كه جllوهره آنهllا را علم و دانش شllكل داده باشllد يعllني از مرحلllه درك مشكل ، تدوين دستوركار، تدوين خط مشllي ، اجllرا ، ارزيllابي ، تغييروخاتمllه خط مشي براساس مبناي علمي باشد دولت عاقل حرفllه اي ) علمي( دولllتي است كه جامه علم به خط مشي گذاري كند و خط مشي ها جنبه علمي داشته

باشند.

عقالنيت اخالقي:

هر جامعه بشري داراي اصول و قواعد اخالقي است كه مورد احllترام همllه ي مردم آن جامعه است ،در زنllدگي مllردم رخنllه كllرده و تخطي از آن جامعllه را آزرده مي كند و جامعه انتظار دارد كه با افرادي كllه تخطي مي كننllد برخllورد كند. دولت بايد ارزشهاي مورد احترام مردم را در خط مشي هllاي خllود لحllاظ كنند چرا كه تخطي از آنها مشروعيت نظام كاسته مي شllود يعllني دولت بايllد

عقالنيت اخالقي را براي ادامه حكومت خود رعايت نمايد.

عقالنيت ديني :

شايد بتوان اين نوع عقالنيت را در عقالنيت اخالقي جسllت ولي مرزهllاي مي توان مشاهده كرد . دين به مثابlه راهنمlاي عمlل انسlانها بlر همlه ي ابعlاد و عقالنيتها تاثير مي گذارد . دولت بايlد در سياسlتهاي خlود ارزشlهاي ديlني را لحاظ كند اگر دولت در خط مشي هايش ارزشهاي ديني را رعايت كنllد دولllتي با عقالنيت ديني است يعني خط مشي ها لباس ديني برتن كنند . خllط مشllي هاي غير اين خط مشي ها مورد نفرت مردم اند . نمي تllوان ارزشllهاي ديllني

را از خط مشي ها جدا كرد.

رويكردهاي مديريتي :

در اين رويكرد كه نخستين بار توسط ويلسون در نهضت مllديريت اداري بllروز يافت علم و ارزشها در دست مديران قرار دارد سازمان به مثابه يllك كسllب و كارست و مدير يك كاسب، و فردي كه به سازمان مراجعه مي كند يك مشتري است . نهضت مديريت اداري به كارايي مي انديشد و آن را در يكي كردن نوع مديريت در بخش دولتي با خصوصي مي دانشت . مديريت اداري كllارايي را در بخش دولتي حاصل جدايي سياست از اداره مي دانست، امllا نهضllت مllديريت دولتي نوين قائل به بllرون سllپاري قllانون اساسllي يllك كشوراسllت . جllدائي محض سياست از اداره كه سالهاست با شكست مواجllه شllده بllا صllبغه علمي–دادن محض بlllه اداره عملي نخواهlllد بlllود. ) قlllانون گlllرا- دولت مlllديريتي

نهضتمديريتاداري( .–عقالنيتاقتصادي

رويكرد قانوني :

گستره عمل و آزادي عمل مديريت در امور عمومي را قانون اساسي و سllاير قllوانين مllادر تعllيين مي كننllد . قllانون اساسllي قلمllرو فعllاليت دولت بخش خصوصllي و تعllاوني را مشllخص مي كنllد و مllديران دولllتي بايllد بنllد بllه بنllد فعاليتهاي خllود را بllر اسllاس قllوانين و مقllررات كشllور انجllام دهنllد پس در رويكرد قانوني به مديريت دولتي ، مllديريت بlا اتكlا بlر قlانون اساسlي نقش قاضي را ايفا مي كنllد كllه شllهروندان و كاركنllان سllازمانهاي دولllتي دولllتي اربllاب رجوعllان اين دادگاههllا ) سllازمانهاي دولllتي ( بllه شllمار مي رونllد و

3

مديربراساس قانون دور از احساسات و عواطف در بخش دولتي قضllاوت مينهضتادارهعموميسنتي ( –دولتقانونمدار- عقالنيتقانوني–كند. ) قانون گرا

رويكرد سياسي :

رويكرد سياسي به مديريت دولتي كه به رويكرد عنائم جنگي نيز مشهور است–ادارهمطرحميشllllllllllllllllllودكهآيابايديكيفكركند–بحث سياسlllllllllllllllllت

ديگرياجراكنديابايددركنارهمباشllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllند .اگردولتيبانگاهسياسيخاصيبرمسندحكومتتكيهزندحزبحاكميااحزابائتالفگرپستهاي مديريتيرادربينهوادارانخودتقسيمميكننددولتيكهنگاهخصوصيسlllازيجاروئي دارد مسلما وزير اقتصاد عدالت محور را بر منصب وزارت قllرار نمي دهllد . در اين رويكllllرد سllllاختار سllllازماني حllllول ارزشllllهاي سياسllllي شllllكل مي گيرد .ساختاراداري بيشتر ساختار احزاب سياسي است در رويكرد سياسي بllه مديريت بخش دولتي تصميم گيريها بllر اسllاس آزادي عمllومي مllردم و افكllار عمومي صورت مي گيرد هر چند مديريت دولتي آگاه بيllان كننllده خواسllت عموم است . اين خواست ممكن است با خواست سازمانها سllازگار يllا مغllاير

–نهضlllتادارهامورعمومينوين–باشlllد. ) دولت حlllزبي- عقالنيت سياسlllي حزبگرائي (

رويكرد حرفه اي ) علمي ( :

حاميان اين نهضت مدعي اند دولت در صورتي موفق است كllه دولت علمي را جانشين دولت سنتي كند در صورتي مديريت در بخش دولتي موفق خواهد شد كه اصول مديريت بازرگاني را در سازمانهاي دولتي تزريق كنllد همllان اعمllال مllديريت بخش خصوصllي در بخش دولllتي اسllت در اين رويكllرد تفllاوتي بين مديريت در بخش خصوصي دولتي نيست در اين رويكllرد نفllع طلllبي شخصllي

–عقالنيتحرفهlllاي–شlllاه كليlllد توفيlllق مlllديريتي اسlllت. ) دولت حرفlllه اي نهضتبازارگرائي ( –مديريتدولتينوين

رويكرد اخالقي :

رويكرد اخالقي به مديريت در بخش دولتي ، مديريت محملي اخالقي است نllه كارآيي . بر اين اساس وقتي دزدي به منزل شllهروندي دسllتبرد بزنllد بllه هllر قيمتي بايد دستگير گردد در حالي كه در رويكرد حرفه اي ) علمي ( كه اساس آن كارآئي است براي دستگيري دزد هزينه معيني تعيين مي شllود. در رويكllرد اخالقي سllاختار سllازماني وسllيله اي بllراي خllدمت بllه شllهروندان اسllت كllه–چيدمان واحدها بر اساس نياز شهروندان صورت مي گllيرد . ) دولت اخالقي

اخالقگرائي ( –نهضتخدماتعمومينوين–عقالنيتاخالقي

رويكرد ديني :

در رويكllرد ديllني بllه مllديريت بخش دولllتي بllر اسllاس دين مllبين اسllالم نيت خدمت است خدمت به قصد رضllايت خلllق كllه رضllايت خllدا را نllيز در پي دارد ساختار سازماني در آن بايد بر اسlاس اصlل رضlايت مlردم ، رضlايت خداونlد طراحي مي شود و هر فردي به عنوان بنده خداوند در جاي خllود و در گسllتره

عقالنيتدينيمردمسllاالر-–جامعllه از احllترام برخllوردار اسllت . ) دولت ديllني رضايت گرائي ( –نهضتادارهامورعموميدينيمردمساالر

راهبرد در بخش دولتي :

تفاوت راهبرد در بخش دولتي با بخش خصوصي:

الف - تفاوت محتوائي : راهبرد در بخش دولتي :4

- منافع عامه حاكم است به جاي منافع شخصي بخش خصوصي 1- رضايت شهروندان به جاي فرد2- همكاري به جاي رقابت 3- حاكميت قانون اساسي به جاي قانون صرف تجارت . 4

تفاوتشllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllكلي :–ب دربخشخصوصيراهبردهابراساسماموريتشركتتدوينميشوندوليدربخشعمومينخستسياستهايدولتابالغميشودوسپسموسسههابراياجرايآنراهبردهاخطمشيتدوينود

رنهايتبهتدوينسايرراهبردهاميپردازند. انواع راهبردها در بخش دولتي :

راهبرد خط مشي : وقتي دولت سياستي تدوين مي كند موسسllه بllراي-1 اجراي آن بايد راهبردي داشته باشد اين نllوع راهllبرد در بخش خصوصllي معنllا ندارد . در واقع به روابط مستمر وزارتخانه ها و موسسه هاي تابعه در تllدوين و اجllراي خllط مشllي اشllاره دارد مثال بllراي سياسllت اشllتغال زايي دولت ،

راهبرد توسعه تسهيالت محدود كم بهره را اجرا مي كند. راهبرد سازماني : سازمانهاي تابعه وزارتخانه بايد راهبردهاي سllازماني-2

تدوين كنند تا اجراي آنها راهبرد خط مشي را مشخص كند مثال راهبرد كllاهش تسهيالت بلند مدت كالن شايد بتواند بllه راهllبرد توسllعه تسllهيالت محllدود كم

بهره كمك كند . راهبرد مديريتي : براي اجراي راهبردهاي سازماني مديريت دولlتي بايlد-3

راهبردهايي را تllدوين كنllد مثال در زمينllه اعطllاي تسllهيالت محllدود كم بهllره مديريت بانكها راهبرد ايجاد كميته هاي متخصص را به منزله راهllبرد مllديريتي

در پيش مي گيرد .

فصل سوم : –چالشهای مدیریت دولتی در ایران نظریه منشوری فرد ریگز :

ساال فردریگز جامع ترین نظریه درباره نظامهای اداری–نظریه یا مدل منشوری کشورهای جهان سوم است اوکشورها را به سه دسته تقسیم می کند:

جوامع متراکم : یک ساختار همه ی کارویژه های نظام سیاسی را انجام می دهد) هر کسی هر کاری انجام می دهد ( .

جوامع تفکیک شده : ساختارها ، کارویژه های متفاوت انجام میدهند در این جوامعکارها بسیار تخصصی است و افراد همه فن حریف نیستند.

جوامع منشوری : ترکیبی از جوامع باال.

کشورهای جهان سوم منشوری اند در آنها سنت و تجدد، قدیم و جدید، متخصصوکلی دان با یکدیگر همزیستی دارند

درجوامع منشوری :

- ناهمگونی : جامعه منشوری ساختاری ناهمگون به علت همزیستی دیدگاههایگوناگون دارد

- تغییر اجتماعی ناتمام : پدیده های اقتصادی ، اجتماعی ، مذهبی گوناگون وجود دارد ساختار مدرن در کنار ساختار سنتی و توسعه ناهمگون در سطح جامعه

مشاهده می شود .

- در جامعه منشوری دیوان ساالری ) کارکنان سازمانهای دولتی ( از نفوذ و قدرتباال برخوردار هستند ، درآمد هفتگی دارند و بر منفعت شخصی خود فکر می کنند.

5

- صوری بودن قانون : درجوامع منشوری قانون یک چیز و عمل چیز دیگر می گوید.

- هم پوشانی : در جوامع منشوری کارویژه ها از طریق ساختارهای سنتی در کنارساختارهای مدرن انجام میشوند که باعث سردرگمی می گردند.

فردریگزبرای تبیین رفتار نظام اداری کشورهای جهان سوم از واژه ساال ) واحدتشکیل دهنده دیوان ساالری درکشورها ( استفاده می کند .

روی هم رفته فرد ریگز ویژگیهای زیر را برای واحد تحلیل جامعه منشوری مطرحمی کند:

خویشاوند محوری : در جامعه منشوری خویشاوند محوری و دوست بازی در-1 پستهای اداری کارکرد غالب است در جوامع تفکیک شده مالحظات دولتی جایگاهی

ندارد جامعه متراکم خاصیت موروثی دارد و رابطه خانوادگی و دوستانه نقش مهمی دارد .قانون و مقررات بر ای برخی کامال اجرا می شود و برای برخی اجرا نمی

شود.

هنجارهای ناهمگون و نبود اجماع: در جامعه منشوری اندیشه های سنتی و-2 مدرن با یکدیگر در تضادند و مدیر دولتی ساالئی برای ارتقا و توسعه شدیدا به

پیوندهای خویشاوندی وابسته است.

چند قبیله گرائی: در جوامع منشوری گروههای نژادی ، مذهبی متفاوت در-3 ) در ظاهر دوستانه ( دارندخصمانه کنار یکدیگر زندگی می کنند بیشتر آنها تعامل

اگر یکی از اعضای قبیله پستی رادر بخش دولتی یا خصوصی بدست آورد می کوشدکه اعضای قبیله خود را استخدام و ارتقا دهد.

برای جلوگیری از چنین وضعی و حفظ منافع گروه :

نظریه جابجائی مدیران دولتی که مثل نظریه فرد ریگز رفتار مدیران دولتی را در کشورهای جهان سوم تبیین می کند .تاثیر متقابل مدیریت دولتی در بوم شناسی و بعکس که فرد ریگز آن را مد نظر قرار نداده بود یعنی جابجائی مدیران دولتی سبب

شکل گیری نظامهای سیاسی اجتماعی خاصی می شود و از سوی دیگر مدیراندولتی خاصی با ویژگیهای خاص شکل می گیرند.

نظریه چرخش نخبگان با نظریه جابجائی مدیران دولتی :

نظریه جابجائی مدیران دولتی : یکی از انتقاداتی که به نظام مدیریتی ایران وارد است این است که فقط افراد خاصی می توانند وارد حلقه مدیریتی شوند برای

پاسخ به این انتقاد نظریه جابجائی مدیران دولتی تدوین گردیده است این نظریه علت دست به دست شدن پستها را در کشورها از جمله ایران تبیین می کند . در

نظریه جابه جائی مدیران دولتی سالهای سال فقط پستهای مدیریتی خود را با هم دست به دست می کنند .در هیچکدام از رده های عالی ، میانی ، عملیاتی نظام

شایسته ساالری حاکم نیست بلکه نظامی قومی ، گروهی و بعضا قبیله ای حاکم است که این نظریه جابه جائی مدیران دولتی با روح مردم ساالری در تضاد است . ) نظام شایسته ساالری در همه رده های میانی ، عالی حاکم است و هر کس توان و

شایستگی الزم را داشته باشد از هر قوم و قبیله ای باشد می تواند به پستهای مدیریتی انتصاب شود ( یعنی مدیریت محدود به افراد خاصی است و مانع از حضور

همه ی افراد در پستهای مدیریتی می شوند .

نظریه چرخش نخبگان :

در نظریه چرخش نخبگان بعکس نظریه جابه جائی مدیران یکی از ارکان نظام مردم ساالری جهان مدرن است یعنی در نظریه چرخش نخبگان همه ی کسانی که توانائی

مدیریت امور دولتی را در خود می بینند ، می توانند برای تصدی پستهای عالی کشوری در قالب رقابتهای حزبی اقدام کنند و در صورت کسب آرای اکثریت مردم

پستها را به دست گیرند برای اداره امور دولتی در سطح کشورها در حال حاضرظاهرا نظریه چرخش نخبگان ) قدرت( بهترین گزینه تحقق مردم ساالری است

6

. یعنی همه ی افراد متخصص و الیق از شانس تصدی پست مدیریت دولتیبرخودارند . پستهای مدیریتی می چرخد پست مدیرت دولتی از آن همگان است .

ویژگیهای مدیران دولتی در نظامهای مبتنی بر نظریه جا به جائی مدیران :

منطق رفتاری جامعه کشاورزی : مدیران دولتی در این نظام رفتاری دوران-1 کشاورزی را از خود بروز می دهند بدین معنا اگر فرد جدیدی وارد سازمان دولتی شود که از آنها متخصص تر باشد گمان می کنند سهمشان از ثروت عمومی جامعه کاهش می یابد چه بسا که استخدام افراد متخصص تر ارزش افزوده بیشتری برای

جامعه در پی دارد.

ریاست به جای مدیریت : در چنین نظامهایی مدیران ریاست می کنند نه-2 مدیریت و مدیران به جای آنکه با بهره گیری از توان بالقوه کارشناسی اندیشه ها را

به ارزش افزوده اقتصادی تبدیل کنند بر منافع شخصی خود تکیه می کنند.

بی توجهی به اندیشه ها و نداشتن سازوکار بهره گیری از آنها : در این-3 نظام ، به اندیشه افراد در رده ها و سطوح گوناگون جامعه توجه نمی شود زیرا

ساز و کاری برای آن فراهم نیست بسیاری از اندیشه ها در اذهان افراد می ماند وشکوفا نمی شود و افراد مدعی خالقیت و نوآوری زیادتر می شوند.

ناآشنائی با مفهوم اختالف و نداشتن سازوکار برای رفع آن : در این گونه-4 نظامها هرگونه اختالفی بد و ناگوار است یکی از تبعات منفی برخورد نا صحیح با

اختالفات سازنده مرحوم شدن جامعه از خالقیت و نوآوری است .

عقده پیشرفت : در این نظام ها زمینه خالقیت و نوآوری وجود ندارد رکود بر-5 جامعه تحمیل می شود مدیران می کوشند تا با اشاعه خبر کذب و بعضا صحیح ) ولی

نه مهم ( مردم را از شنیدن خبررایحه دلنشین پیشرفت آگاه سازند.

حاکمیت گروه اندیشی : در این نظامها مدیران گروهی تشکیل می دهند که-6گروه حاکم نام دارد .

پیامدهای منفی گروه اندیشی:

- توهم آسیب ناپذیری : به خطرات آشکارا بی اعتنا و با اطمینان دست به کارهایمخاطره آمیز می زنند

- کلیشه اندیشیدن : درباره دیگاه مخالفان با خود به صورت کلیشه ای و بی اعتنایند و آن را آنقدر رذیالنه می دانند که حاضر نیستند بر سر میز مذاکره

بنشینند .

خودسانسوری : در مواردی که بدگمان اند مهر سکوت بر لب می زنند .–

- پاسداری از اندیشه گروه حاکم : این مدیران از هر آنچه موجب دلسردی گروه میشود افراد را مصون می دارند.

بزرگ نمائی اصول اخالقی گروه حاکم : گروه حاکم از معنویت باالئی از نظر–خودشان برخوردارند.

ویژگی نظامهای دولتی مبتنی بر نظریه جابه جائی مدیران دولتی :

نظام سیاسی و پیامدهای آن : در نظام سیاسی گروههای مشروع باید بر-1 اساس اصول مشترکی فعالیت کنند وپستهای مدیریتی را دربین هواداران خود تقسیم کنند در واقع نظام عنائم جنگی حکمفرماست به گروههائی که فلسفه

مدیریت سیاسی حاکم را قبول ندارند اجازه فعالیت نمی دهند ورود به نظام مدیریت دولتی منوط به تاکید نهادهای خاصی است در چنین نظامی مردم به

مدیران سیاسی بی اعتمادنی آنان مدیران دولتی را مظهر منافع شخصی می دانند در کشورهائی که شعور سیاسی مردم باالست دست به اصالحات می زنند اما

کشورهائی که حساسیت سیاسی ندارند از اصالحات نامیدند .

7

نظام اقتصادی و پیامدهای آن : کشورهای مبتنی بر نظریه جابه جائی-2 مدیران دولتی اقتصادی ناکارآمد دارند لذا به سرمایه گذاری دولتی بسیار متکی اند بخش اعظم سرمایه های دولتی در اختیار دوستان و هواداران مدیریت دولتی قرار

می گیرد از آنجا که همه افراد به سرمایه الزم دسترسی ندارند نوعی کابوس بی تفاوتی بر جامعه حاکم است .عدم خالقیت و رکود از جمله مظاهر آن هستند .

خصوصی سازی و واگذاری تسهیالت دولتی به هوادارن خویش سبب می شود به جای خدمت به نظام اقتصادی بخش عظیمی از سرمایه عمومی در اختیار افراد خاصی قرار گیرد. کارآفرینان به این نتیجه می رسند که بدون داشتن ارتباط با

مدیران ورود به عرصه های اقتصادی مکن نیست . برای داشتن ارتباط با مدیران رشوه می دهند . رشوه دهی و رشوه گیری باعث رواج فساد در جامعه و یاس و

سرخوردگی جامعه می شود.

نظام اداری و پیامدهای آن : مردم به نظاماداری در این کشورها مبتنی بر-3 نظریه جابه جائی مدیران با شک وتردید می نگرند . استخدام در نظامهای اداری

گاها حتی برای دوستان و هوادارانش با رشوه همراه است کارکنان به شهروندان برخورد مناسبی ندارند ازدیاد نیرو وجود دارد زیرا هر فردی با استخدامش تعدادی از

افراد و دوستان خود را همراه خویش وارد نظام می کنند. سرنوشت همه افراد از مدیران مالی گرفته تا کارکنان به هم تنیده می شود و این نماد ومظهری کامل از

ویژگیهای منفی دیوان ساالری است .

نظام علمی و آموزشی و پیامدهای آن : در این نظام ها که دانشگاها باید-4 کلید توسعه اقتصادی ، سیاسی و....... باشد خود مانع عمده ای بر سر راه آن است چرا که نظام علمی کشور نیز رنگ سیاسی به خود می گیرد تنها افرادی وارد عرصه

های علمی می شوند که از آشنایان ودوستان خود باشند ورود افرادی که از لحاظ علمی از آنها باالترند ممکن نیست چرا که حتی عالمان دانشگاهی منطق کشاورزی

دارند بودجه ها پژوهشی به دوستان و هواداران خود واگذار می شود که نتایج ملموس و مناسبی عاید کشور نمی کنند . افراد تحصیلکرده منزوی می شوند و این

باعث پدیده فرار مغزها می گردد.

نظام انتخاب مدیران و پیامدهای آن : در این نظام مدیران نظام-5 خدماتعمومی انتصاب می شوند نه انتخاب و این انتصاب از قبایل و عشیره های

مدیران عالی و آشنایان و هواداران خودی اند و هیچ نوع گزینش علمی دقیقی وجود ندارد این باعث می شود افراد برای ورود به پستهای مدیریتی اگر حتی هوادار آنها

نباشد دست به ریاکاری بزنند .افرادی که توان علمی و مدیریتی دارند باعث می شود به فعالیتهای سیاسی دست نزنند یا تدریس کنند یا به انزوا کشیده می شوند

چرا که از توان آنها برای توسعه کشور استفاده نمی شود.

نظام قضائی و پیامدهای آن : نظام قضائی هم رنگ و بوی سیاسی به خود-6 می گیرد با وجود فساد در این نظام حتی قضات هم رشوه می گیرند و ناحق را به

حق و بعکس جلوه می دهند .در چنین نظامی مردم به هیچ مامنی اعتماد ندارند .نوعی ناامنی سیاسی ، اقتصادی و............. حاکم است .بعضا فیالن می

چرخند و شاپرکها در دام اسیرند .حتی در صورت برخورد با اه فساد این برخوردهاناعادالنه انجام می شود.

فصل سوم : –چالشهای مدیریت دولتی در ایران

اعتماد به دولت :

اعتماد را می توان عامل مهمی در حاکمیت دولت تلقی کرد اعتماد به دولت از منظر سیاست مداران و دیوان ساالری امری ضروری است نبود آن مشروعیت

حکومت را به خطر می اندازد .اعتماد به دولت سبب همراهی شهروندان با سیاستهای دولت بدون توسل به زور می شود . میزان سطح اعتماد به دولت نیز در

ارزیابی شهروندان از دولت تاثیر دارد . وقتی اعتماد به دولت از بین رود کارکنان بخش دولتی در انجام وظایف شان با مشکل روبرو می شوند و این باعث افزایش

هزینه عرضه خدمات می شود .

8

چهارچوب های نظری اعتماد به دولت :

بی اعتمادی به دولت پدیده ای متداول در نظامهای سیاسی کشورهاست راهکارهایپیشنهادی متعددی برای احیای اعتماد به دولت عرضه شده اند .

از نگاه مدیریت دولتی : منشا بی اعتمادی شهروندان به دولت بارکاری دولت-1 است . دولت به علت داشتن خانواده ای بزرگ نمی تواند همه ی اعضای

خانواده را راضی نگه دارد .بودجه محدودی دارد که باید به نحوی توزیع شود که همگان منتفع گردند ولی معلوم نیست که آیا از سهم خود راضی اند

یانه .شهروندان یا از خود خبر سان یا وفادار می مانند یا از دریافت خدماتخودداری می کنند . دولت باید انتظارات شهروندان را مدیریت کند .

از نگاه مدیریت : عامل بی اعتمادی شهروندان به دولت را این طوری بیان-2 می کند که عملکرد دولت در سطح کالن و خرد مورد قضاوت شهروندان قرار

می گیرد با توجه به قضاوت خود یا وفادار می مانند یا از دریافت خدمات خودداری می کنند یا همچنان صبر پیشه می کنند که راه حل آن عرضه خدمات

با کیفیت است .

از نگاه جامعه شناسی : وقتی فرهنگ بی اعتمادی بر جامعه حاکم است-3 ) بعضی از اعضای یک سازمان یا اداره مثال شورای شهر متهم به دست

اندازی به بیت المال باشند مردم حاضر نیستند به سخنان آن دسته از اعضای شورا که سابقه ای در دست اندازی به بیت المال ندارند گوش دهند چون

اعتماد اجتماعی مخدوش شده ( در این حالت باید دولت هنجارها و هویت وسرمایه اجتماعی را تقویت و با بی اعتمادی مواجه شود.

از منظر اقتصاد: شهروندان مالک دولت اند مدیریت آن را بر عهده افرادی-4 گذاشته اند تا منافع انها حفظ شود . شهروندان با دولت یا همکاری یا تقابل

می کنند . محل کاهش بی اعتمادی ، مشارکت شهروندان در تصمیم گیریهاست.

در مورد تعامل شهروندان با دولت :

شهروندان است که شهروندان برای–در یک طبقه بندی تعامل منفعالنه دولت کسب اطالعات در خصوص تصمیمات ارادی در نقش مشتری ظاهرمی شوند .

شهروندان : که شهروندان فعاالنه در تصمیم گیریهای اداری–تعامل فعاالنه دولت مشارکت دارند و نقش مالک را بازی می کنند .

شهروندان : –نوع دیگر طبقه بتدی تعامالت دولت

تعامالت غیر همزمان از طریق نامه الکترونیکی و .............. ) عدم پاسخ ،-1پاسخ کلی ، پاسخ سیستم ، ارجاع(

تعامالت همزمان از طریق تلفن ، گفت و شنود -2

مدیریت دولتی مشارکت جویانه ، اندیشیدن ، بحث و جدل منطقی بر سر مسائل و تصمیمات عمومی یعنی بحث و بررسی مسائل عمومی توسط گروهی از افراد

شهروند برای اتخاذ یک تصمیم که در آن طرفین در پی درک خود و دیگران–دولت اند و فراتر از مبادله برد- باخت است . مشارکت جویی عنصر اساسی مردم ساالری

است.

پاسخ گوئی در مدیریت دولتی :

مدیران دولتی و کارکنان دولیت پاسداران اعتماد مردم اند اگر رفتار منفعت طلبانه از خود نشان دهند اعتماد عمومی مخدوش می شود و از آنجا که اعتماد به دولت

کاهش می یابد برای این که کارکنان دولتی نشان دهند به منفعت عامه پایبندند باید پاسخگوئی را سر لوحه کار خود قرار دهند . عدم پاسخگوئی عامل اصلی بی

اعتمادی است .

9

پنج نوع پاسخگوئی :

پاسخگوئی قانونی ) تا چه حد کارکنان دولتی از قوانین تبعیت می کنند (.-1

پاسخگوئی مالی ) تا چه حد متصدیان امور عمومی منابع مالی را به اثر بخش-2ترین شیوه معرفی می کنند (.

پاسخگوئی عملکردی ) تاچه حد متصدیان امور عمومی انتظارات سیاست-3مداران را محقق می کنند ( .

پاسخگوئی مردم ساالر ) تا چه حد متصدیان امور عمومی به ارزشهای مردم-4ساالر ارج می نهند ( .

پاسخگوئ اخالقی ) تا چه حد متصدیان امور عمومی اصول اخالقی را رعایت-5می کنند( .

پاسخگوئی رضایت مندی عمومی شهروندان را در پی دارد و رضایت مندی اعتماد عمومی می آورد. هر چه عملکرد خدمات عمومی افزایش یابد رضایت مندی

شهروندان به تبع آن افزایش پیدا می کند و در نتیجه اعتماد آنها به دولت بیشتر می شود . رضایت مندی نقش میانجی بین پاسخگوئی و اعتماد عمومی به سازمانهای

دولتی ایفا می کند .

ترکیب عوامل موثر در اعتماد عمومی به مدیریت دولتی ) مدل مفهومی پیوند مردم حکومت ( . مدیریت دولتی مشارکت جویانه می تواند زمینه ساز عرضه خدمات با–

برآوردن انتظارات همشهریان ) نگاه مدیریت–کیفیت ) مدیریتی ( به شهروندان تقویت هنجارها و هویت اجتماعی ) نگاه جامعه شناسی ( و از منظر–دولتی (

اقتصادی مشارکت بهتر می شود .

پاسخگوئی رضایت مندی اعتماد

-------------------------------------

نخست باید بستری برای پاسخگوئی عمومی فراهم کرد این بستر همانا چیزی جز مدیریت دولتی مشارکت جویانه در کشور نیست با شکل گیری آن مدیریت به طور

خودکار پاسخگوئی عمومی ) قانونی ، سیاسی ، مالی ، عملکردی ، اخالقی ، مردم ساالری ( نهادینه می شوند با نهادینه شدن پاسخگوئی میزان رضایت مندی

شهروندان ارتقا پیدا می کند و به تبع آن اعتماد عمومی جلب می شود . نهایتا به تحقق چشم انداز کشور منتهی می شود البته هر یک از مراحل به تنهائی در تحقق چشم انداز کشور کمک خواهند کرد . بدون فضای سیاسی سازنده امکان تحقق این

فرایندها میسر نمی شود

محیطی سیاسی که در ان احزاب سیاسی کشور حول ارزشها و اصول کلی چشمانداز بیست ساله کشور با هم رقابت می کنند .

كنترل فساد اداري در بخش دولتي : )فصل چهارم(فساد اداري و تاثير ان بر اقتصاد:

10

مدیریت دولتی مشارکتجویانه

پاسخگوئیعمومی

رضایتشهروندان

اعتمادعمومی

همکاری متقابل –شهروند دولت

تحقق چشم انداز

کشور

فساد يعني سوئ استفاده از قllدرت بllراي كسllب نفllع شخصllي يllا منافع گروهي . زمينه بروز فساد در برخي از نهادهاي دولllتي مثllل گمرك از ساير نهادها است وقتي رشوه خllواري در كشllور نهادينllه شود مقامات دولتي فاسد براي افزايش مllيزان رشllوه هllاي مllورد تقاضا از انگيزه الزم برخوردار و براي دريافت بيشتر به راهكارهاي ديگllري متوسllل مي شllوند . هزينllه هllاي متعllددي بllا فسllادهمراه است . فساد به علت تاثيرش در تخصيص منابع ، در توليد و مصllرف اثرگذار است . رشوه دهي و رشوه گيري بllاعث مي شllود چllه بسllا عمليllاتي كllه قصllد خصوصllي سllازي آن را داريم بllه كارآمllدترين پيشنهاد دهندگان تخصيص نيابد . مقامllات دولllتي فاسllد بllه رشllوه دهندگان اجازه مي دهند تا رعايت مقllررات را ناديllده گيرنllد فسllاد نيروي كار را از فعاليت محوله دور مي سازد در الگllوي اسllتخدام و ارتقا نيز تاثير مي گذارد .چه بسا كارآمدترين كاركنllان ممكن اسllت استخدام نشوند و افراد نllااليق و ناشايسllت روي كllار آينllد و رفllاه

كلي عامه مردم را تقليل دهند.

در يك محيط فاسllد منllابع بllه سllمت عرصllه هllاي نامولllد ) پليس ،–نllيروي انتظllامي و.......( مي رونllد . منllابع ارزشllمند اقتصllادي

اجتماعيبههزينههايامنيتيتبديلميشوندواينباعثافزايشllهزينهها،كاهشر شداقتصllllllllllادي،تضllllllllllعيفنهادهايبازارو....... ميشllllllllllود . فسادمعموالدرجائيرخميدهدكهبخشخصوصيو دولتي بllا يكllديگر كننllد مقام دولتي داراي قllدرت ازادي عمllل در سllوئ اسllتفاده از مقllام

اش و پولي كه نصيب او مي شود هست .

اهميت پيشگيري از فساد :

فساد نوعي ويروس بllراي فلج كllردن و بي اعتبllار كllردن دولتهllا و نهادهاي عمlومي و شlركتهاي خصوصlي اسlت و اثlر ويرانگlري در حقllوق انسllانها و جوامllع دارد . جامعllه و توسllعه آن را ناديllده مي گيرد . به فقرا آسيب مي رساند و موجب نابرابري درآمدها و هزينه هاي مالي و مlديريتي مي گllردد . رشlد اقتصlادي را پllائين آورده و مردم ساالري را مخدوش مي كند مبارزه با فساد فقllر را كllاهش و توسعه اقتصادي را ارتقا مي دهد در كشllورهائي كllه فسllاد كنllترل–مي شlllllllllllllllllود شاخصlllllllllllllllllهاي اجتمlllllllllllllllllاعي اقتصادينظيرسرمايهگذاريخارجيبيشتر،رشددرآمدسرانهباالتر،مرگوميركمتر،سوادباالتر،كسبوكارعملكردمناسبيداردوبهبودهايبسياريدركي

فيتزندگيكشورهايگوناگوندارد.

سالمت اخالقي :

يكي از رويكردهاي مبارزه با فساد برقlراري نظlام هlاي » سlالمت ركن را در نظllر8ملي « است براي ارتقاي سالمت ملي مي تllوان

گرفت اين هشت ركن به هم وابسته اند چنانچهيكي از اركllان دچllار ضllعف شllود بllار اضllافي بllر دوش ركن ديگرقllرار مي گllيرد و اگllر

11

چندين ركن تضعيف شوند توسعه پايدار ، كيفيت زنllدگي ، حllاكميت ركن دچار ضعف نشllوند8قانون دچار ركود مي شود نهايتا اگر اين

و مllردم آنهllا را پllايش كننllد نظllام سllالمت ملي شllكل مي گllيرد وحاكميت قانون، توسعه پايدار و كيفيت زندگي ارتقا خواهد يافت .

اركان هشت گانه نظام سllالمت ملي ) اسllتين هارسllت و النگسllت1997 : 312)

راهبردهاي پيش گيري از فساد :

ارتقاي پاسخگوئي سياسllي : يكي از راهبردهllاي پيشllگيري از-1 فساد در كشور افزايش پاسllخگوئي رهllبران سياسllي اسllت . پاسخگوئي سياسllي بllه محllدوديتهايي اشllاره دارد كllه توسllط سlازمانها و ذي نفعlاني كlه قlدرت اعمlال مجlازات دارنlد بlر رفتار متصديان امور عمومي تحميل مي شوند به مlوازاتي كllه پاسخگوئي سياسي افزايش مي يابد هزينه اتخllاذ آن دسllته از تصميمات سياسيون ) بllه بهllاي منفعت عامllه منllافعي نصllيب آنها مي شود( افllزايش مي يابllد يكي اتllز قدرتمنllدترين گونllه هاي نظارت بر مقامات دولتي شlفافيت سياسlي اسlت بlراي دستيابي به شفافيت سياسي سازوكارهاي متفاوتي از قبيل :–برگllllllزاري جلسllllllات مجلس بllllllه صllllllورت علllllllني برگزاريجلساتهيئتدولتبهصورتعلنيبرگزاريجلساتدادگاههابهصور

–انتشllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllارآراينمايندگانمجلس–تعلنيگزارشساالنهسازمانهاونهادهايعموميو..............

عالوه بر سازوكارهاي بllاال مllيزان رقllابت سياسllي در فراينllد انتخابات نيز از اهميت ويژه اي برخوردار اسllت.وجllود رقllابت در چنين عرصه هائي بllاعث مي شllود احllزاب گونllاگون در پي افشllاي فسllاد در دولت برآينllد و سياسllتمداران را ملllزم بllه

12

حاكميتقانون

توسعهپايدار

كيفيتزندگي

نظام سالمت ملي

شخ

ب

هاه

انس

ر

هئي

ضاقه

وق

يهlا

llllllllllآگ

ي

مومع

سجل

م

يlا

lllllllه

ادهن

ي

رتظا

ن

تحا

الlllllllص

ا

يار

اد

يس

ياس

ه ار

اد

مردم

پاسllخگوئي بllه شllهروندان مي كنllد البتllه رقllابت سياسllي افراطي مخرب است . و بايد با پايبندي بllه قllانون اساسllي در

عرصه رقابت سياسي فعاليت كنند. پاسlllخگوئي رهlllبري نظlllام سياسlllي : در نظlllام سياسlllي-2

كشllورهائي چllون ايllران \ رهllبري ركن اصllلي مllديريت كالن كشور است و تاثير بسيار مهمي در ابعاد سياسي ، اقتصادي ، فرهنگي و اجتماعي دارد . بخشهاي گوناگوني از اجزاي نظllام به طور مستقيم زير نظllر رهllبري بllه فعllاليت مشllغول انllد و برخي از انتصابات به طور مستقيم توسllط رهllبري انجllام مي گيرد نظر به جايگاه كليllدي رهllبر در سllطح ملي و بين المللي ممكن اسlت بنlا بlر اغlراض سياسlي مlورد نقlد قlرار گlيرد . شlllفافيت در حlllوزه عملكlllردي رهlllبري بسlllياري از سlllوئ برداشllتهاو شllايعات را در كشllور از بين مي بllرد . همllه ي سازمانها و مراكزي كه به طور مستقيم زير نظllر رهllبري انllد بايد بر اساس شاخصهاي نllرم ) مشllروعيت مllردمي ، رضllايت مlllردمي ، اعتمlllاد مlllردمي و ......( و شاخصlllهاي سlllخت ) عملكردهاي مالي ، اقتصllادي، و....... ( مllورد ارزيllابي قllرار گيرند . شفافيت در اين سllازمانها مllوجب شllفافيت در سllاير سازمانهائي كllه مسllتقيم زيllر نظllر رهllبري نيسllتندمي شllود

وبازار شايعه را كساد مي كند. تقويت جايگاه آموزه هاي ديني : آموزه هاي ديllني در صllورتي-3

كه به گونه اي مناسب در اذهان جامعه تزريق شllود كليllديترين راهبرد پيش گيري از فساد است افرادي كه آموزه هllاي ديllني را ترويج مي كنند بايد خود پايبند آن باشند . رسانه هاي ملي ، صدا وسllيما بايllد سياسllت فllرهنگي كشllور را بllه خllوبي تحت پوشش قراردهند عالمان ديني به نقش خlود در اصlالح جامعlه

يقيقن داشته باشند و..... تقويت مشllاركت مllردمي : سllازمانهائي كllه نمllودي ازجامعllه-4

مدني هسllتند ) كانونهllاي تفكllر و انديشllه ، هيئتهllاي مllذهبي و....( در مقام واسطه بين حكومت و عامه مllردم نقش مهمي در محدود كردن فساد ايفا مي كنند فعاليتهاي اين سازمانهاي

فرعي : آگllاه كllردن عمllوم مllردم از فسllاد بllا برگllزاري همايشllها،-

كارگاهها،در عمومي سازي اطالعات مربوط بllه فسllادكه درتدوين برنامه هاي اجرائي موثر است .

تنظيم طرحهاي عملي براي مبارزه با فساد -پايش اقدامها و تصميمات دولت در زمينه كاهش فساد -

برنامه هاي اين سازمانها و تالش آنها براي تاثير گذاري در قوانيني كllه در مجلس تصllويب مي شllود بllه كنllترل فسllاد كمllك مي كنllد همچllنين مجllازات عllامالن فسllاد از جملllه فعاليتهllاي ديگllر اين سازمانهاست تالش براي اصllالح نظllام قضllائي ، آزادي اطالعllات ،

13

ازميllان برداشllتن قllوانين دسllت و پllاگير بازرگllاني و............. محورهاي اصلي مداخله جامعه مدني را تشكيل ميدهد زماني جامعه مدني به نحوي موثر عمل خواهد كرد كllه دولت آنllرا يllك هم پيمllان

) نه دشمن( قلمداد كند .

تقويت نقش رسانه ها : رسانه ها با افشاي سوئ استفاده بllه-5 بازبيني سطح فساد كمك مي كنند رسانه ها نهادهاي عمllومي كليدي در مبارزه بllا فسllاد تلقي مي شllوند گرچllه بسllياري از كشورها رسانه هاي آزاد دارند ولي بعضي از كشllورها عوامllل محدود كننده اي رسانه ها در مبllارزه بllا فسlاد را تضlعيف مي كنند رسانه ها يكي از اركان اصllلي جامعllه مllدني قلمllداد مي

شوند. ايجاد بخش خصوصي رقابتي : براي داشتن اقتصادي قوي بايد-6

بخش خصوصي قوي و بllا انگllيزه اي داشllت فراينllد خصوصllي سازي بعضا مورد شك و ترديد قllرار گرفتllه اسllت زيllرا چllنين تصور مي شود نقش آفرينان حكومتي بllراي كنllترل بخشllهاي اساسllي اقتصllاد بllه تصllاحب بخشllهاي كليllدي پرداختllه انllد انحصارات كليدي دولتي نهفقط سبب كارآئي نمي شllود بلكllه از آن جهت كه ساالنه بودجه عظيمي از دولت به صورت يارانه دريافت مي كنند چيزي جز فساد در پي نllدارد لllذا بllراي ايجllاد

بخش خصوصي رقابتي توجه به موارد زير اساسي است : عدم واگذاري انحصارات كليدي دولت كه سبب تسلط افllراد-

خاصي بر اقتصاد نشllود بllا پllرداخت يارانllه بllه اين شllركتهاسبب بروز فساد مي شوند

بخش عمlllده اي از دارئيهlllاي حكlllومت كlllه دولت در پي- خصوصي سازي آن است بسllياري از آنهllا در بخشllهاي زيllر ساختاري و منllابع طllبيعي قراردارنllد لllذا رقllابت در انجllام دادن چنين فعاليتهاتي مسllتلزم تllدابيري سllنجيده اسllت تllا منllابع عظيم كشllور در جهت مصllالح كشllور توسllط بخش خصوصي مصرف شود نقش سازمان خصوصي سازي كشور در اين زمينه حساس است زيllرا سllازمان خصوصllي سllازي بايد با نگاه منفعت عامه نه نگاه صرف كارائي تصميم گيري

كند . خصوصي كردن بخشهائي از دولت : بخشllهائي كllه حllتي در-

كشllورهاي سllردمدار خصوصllي سllازي دولllتي انllد تنظيم مقررات صحيح ، بررسي نظllام ارزيllابي ، بكllارگيري افllراد شايسته در پستهاي كليدي شركتهاي دولتي به سازوكارهاي پاسخگوئي و انتشار گزارشهاي عملكردي مي تواننllد فسllاد

را كاهش دهند. تشllكيل انجمنهllاي بازرگllاني : يكي از چالشllهاي فllراروي-

كشورهاي در حال گذار ) ايران ( يافتن راههاي است كه بllه كمك آنها صاحبان منافع خصوصي بتوانند با يكديگر به نحوي

14

بllارز شllفاف رقllابت كننllد كllه در كشllورهاي در خllال گllذار ناديده گرفته شده اسllت كllه اين بllاعث تبllاني بيشllتر بخش

خصوصي شده است.

15

فصلپنجم : –چالشهاي مديريت دولتي در ايران تحول اداري در بخش دولتي :

مديريت نوين ، مباني نظري شكل گيري مديريت دولتي نوين

مديريت دولتي نوين تجلي نوعي راهبرد است براساس آن ادارهامور عمllومي دانش وتجربه مديريت بازرگاني را براي بهبود كارآئي و بهبود عملكرد كلي خدمات عمومي و سازمانهاي دولتي به كار مي برد ظهور مديريت دولتي بllا چهllار رونllد كالن اداري

زير همراه بوده است :

تالش براي كاهش دادن رشد دولت از طريllق كllاهش حجم مخllارج و شllمارش-1كاركنان بخش دولتي

تغييرجهت بخش دولتي به سمت خصوصي سازي و شبه خصوصي سازي -2به كارگيري فناوري اطالعات در عرصه خدمات عمومي -3 به كارگيري نlوعي رويكlرد مlديريتي در بخش عمlومي كlه قlابليت كlاربرد در-4

بيشتر كشورها را داشته باشد.

بنيانهاي مديرت دولت نوين

مهم ترين اركان مديريت دولتي نوين ) هايز و كيرنلي ( :

كوچك سازي : كاهش اندازه دولت -1مديريت گرائي : به كارگيري اصول مديريت بازرگاني در دولت -2تمركز زدائي : واگذاري تصميمات به دريافت كنندگان خدمات -3ديوان ساالري زدائي : بازسازي دولت با تاكيد بر نتايج به جاي فرايندها -4خصوصي سازي : توليد كاالها و خدمات عمومي توسط شركتهاي غير دولتي -5

اين اصول شديدا بر نظريه مديريت بخش خصوصي متكي است تجلي رويكردي است دانش و تجربllه مllديريت بازرگllاني را بllراي بهبllود عملكllرد خllدمات عمllومي در سازمانهاي دولتي به كlار مي بllرد . در ايllران پس از پايllان جنllگ تحميلي رگlه هllاي مديريت دولتي نوين در قالب خصوصي سllازي مطllرح و اولين قllانون بllراي محllدود

كردن اندازه دولت و مشاركت بخش خصوصي به تصويب رسيد.

تبعات منفي مديريت دولتي نوين :

كمرنگ كردن مرز عمومي و خصوصي :-1 واژه مردم محوري تمايز بين بخش خصوصي و عمومي است . رسوخ مديريت دولتي نوين در سازمانهاي دولتي اين مرز را مخدوش مي كند زيرا هنجارها و استانداردهاي منحصر به فرد خدمات عمومي نظllير شllهروندي ، پاسllخگوئي ، برابllري، گشllاده روئي، انصllاف داشllتن در برخllورد بllا شllهروندان بllا هجllوم هنجارهاي بازرگاني نظير رقابت كllارائي ، بهllره وري ، سllودآوري بllه حاشllيه

رانده مي شود. محدود كردن تركيب دريافت كنندگان خدمات : -2

از ويژگيهاي مردم ساالري تllركيب متنllوع دريllافت كننllدگان خllدمات عمllومي است كه تجلي واقعي عامه در مديريت دولتي اسlت خllدمات عمlومي بايlد بlر اساس رفاه عمومي همگاني يا رفاه شهروندي استوار باشllد . اهllداف اصllلي خدمات عمومي از تحقق نيازهاي شهروندان به تحقق كارائي و رقllابت بllاعث شده كه به مشتريان واژه مصllرف كننllده يllا مشllتري االق شllود در حllالي كllه شهروندان مصرف كنندگان دولت نيستند بلكه مالكان آن هستند كه دولتمردان را براي حفظ منافع عمومي انتخاب كرده اند . مllديريت اقتصllاديكارآمد فقllط به اغنياء خدمت مي كند يعني تركيب محدود دريافت كنندگان خllدمات عمllومي توجه بيشتر به رشد اقتصادي بازار دارد تا رفاه شهروندي. تنهllا بخش خاصllي توان دريافت خدمات عمومي را دارند اين خانواده هاي كم درآمد را تحت تاثير قرار مي دهد و باعث مي شود وضعيت فقر وخيم تر شود و داللت بllر كllاهش مردم ساالري در مديريت دولتي دارد.در مllديريت دولllتي نllوين شllهروندان در مقام مشتري و مصرف كننده اند مدل مشتري مداري در خllدمات عمllومي بين

16

غني و فقير بر اساس توان پرداختشان تبعيض قائل اسllت كllه اين امllر نقضاصل برابري در خدمات عمومي است.

مديريت دولتي نوين : تضعيف بخش دولتي -3

–نقش مlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllوثر اقتصlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllادي اجتماعيمديريتدولتيدرجامعهيكيازابعادمردمساالريدرمديريتدولتياستباآمدنمديريتدولتين ويننقشوهدفمديريتدولتيازرهبريبهنقشتسهيلگريتغييرپيداكرد . نقشبخشخصوصيرا در كاالها و خدمات افزايش دادو نقش بخش دولتي را در عرضه خدمات و رفع نيازهllاي مردم به حاشيه رانده اسllت. كllاهش ظرفيتهllاي مllالي ) انتقllال بخش عظيمي از دارائيهllاي عمllومي بllه خصوصllي ( فllروش بنگاههllاي عمllومي سllودآور و كاركنllان خدمات عمومي نوعي افول را در مردم ساالري در پي دارد چون از توانائي پاسخ به نيازها و تقاضllاي شllهروندان بllراي خllدمات اساسllي مي كاهllد اين تllاثير بيشllتر در كشورهائي كه بر اساس مدل دولت مداخله گرعمل كرده انllد نllه بllر اسllاس اقتصllاد

پيشرفته بيشتر است.

مديريت دولتي نوين : تضعيف پاسخگوئي عمومي-4 يكي از متداولترين معيارها براي ارزيابي ) مردم ساالري( پاسخگوئي عمllومي است تحول دولت بر محور شبه بازرگاني حمله متهورانه به پاسllخگوئي مllردم ساالرست. نخستين چالش پاسllخگوئي عمllومي بllه فعاليتهllاي مشllاركتي بين بخش هاي خصوصي و دولتي برميگردد اين نوع فعاليتهاي شركتي موجب شك

–عملكردمهمپيمانكllاران–پيمانكllاران–و ترديllد شllهروندان در روابllط دولت افزايشفرصتهايفسادآورشدهاستوزنجيرهواقعيپاسخگوئيرامخدوشميكندزيرامر دمنميدانندمقصداصليدولتياپيمانكاراسlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllت .لذااتحادتنگاتنگدولتباشركتهايخصوصيموجبمخدوششدنپاسخگوئيعموميوكاهشمر دمساالري ست . همچنين تغيير جهت در كارويژه هاي خدمات عمومي از توليد و عرضه مستقيم كاالها و خدمات عمومي به كارويژه هاي غير مستقيم نظllير حاكميت ، تدوين قانون ، فعاليتهاي بازرا محllور چالشllي ديگllر اسllت چllرا كllه كارويژه هاي اوليه خدمات عمومي نسبتا ملمllوس وسllنجش پllذير بودنllد ولي اثبات فعاليتهاي غير مستقيم جديد نظير مقررات گذاري ، ارزيllابي و نظllارت به علت ماهيت غير ملموس آنها دشوار اشت. ضllمن بllا مشllكل مواجllه شllدن پاسخگوئي عمومي مllردم سllاالري كllاهش مي يابllد همچllنين گسllترش آزادي مديريتي باعث شكل گllرفتن موسسllه هllاي مسllتقلي شllده كllه زمينllه فسllاد اقتصادي مديران و كاركنllان را فllراهم مي كنllد تllا از منllابع عمllومي بllه نفllع

شخصي استفاده كنند . مديريت دولتي نوين :تهديد اعتماد عمومي -5

يكي از ويژگيهاي مردم سllاالري اعتمllاد و اطمينllان عامllه بllه دولت اسllت بllه كارگيري مديريت دولتي نوين هم اعتماد شهروندان عادي هم اعتماد كاركنllان مديريت دولتي را به چالش كشيده اسllت . يافتllه هllاي متعllددي نشllان دهنllده بدبيني به تزريق اصول شبه بازرگاني در بخش خدمات عمومي اند اين شllك و بي اعتمادي در ميان كاركنان خدمات عمومي به علت احساس نllاامني شllغلي ناشlي از سياسlت كوچllك سlازي و حllذف اسlتخدام هاسlت آمlار و ارقlام در كشllورهاي مختلفي نشllان از كllاهش اعتمllاد عمllومي بllه دولت پس از بllه كlارگيري مllديريت دولllتي نllوين بllوده اسllت همچllنين تجسllم مllديران دولllتي همچون افرادي پست و فاسد توسط سياستمداران احساسllات ضllد دولllتي را

برجسته و اعتماد عمومي را خدشه دار كرده است . مديريت دولتي نوين :شكل دهي سازمانهاي دولتي مضطرب-6

يكي از تبعات بسيار مخرب مديريت دولتي نllوين مضllطرب كllردن سllازمانهاي دولتي است اگر سازمان را موجودي زنده تصور كllنيم كllه يllاد مي گllيرد ، مي ميرد ) افول حيات( به محيط اطراف واكنش نشllان مي دهllد تكامllل آن شllبيه تكامل انسان است قعا با اين پديده دچار اضطراب مي شود و تllا حllدي عامllل پيشرفت نيز مي شود وقتي اضطراب شديد شود كارآئي ، اثر بخشي و در كل بهره وري آن كاهش مي يابد .در چنين رويكردي مديران دولتي براي سرپوش

17

گذاشتن بر مديريت ناكارآمد خود را وارث خرابيهllاي ديگllران مي داننllد كسllي نمي تواند از اين سازمان بازخواست كنllد زيllرا هميشllه در حllال تعمllير و بllاز سازي اند به علت اضllطراب رفتllار كاركنllان از ديllد شllهروندان عllادي نيسllت

برنامه ها ناتمام مي ماند و اين ره آورد مديريت دولتي نوين است. مديريت دولتي نوين :تقويت نظام توزيع غنائم به شكل خصوصي سازي -7

نظام توزيع عنائم بر توزيع پستهادرسطوح دولت توسط يك حزب سياسlي بllه طرفدارانش با اين اميد كه تعصب حزبي كارآئي و اثر بخشي را زياد كند گفته مي شود. اين نظام در ايران در همه ي سطوح عالي ، مياني ، عملياتي انجام مي شود . اكنون در پرتو مديريت دولllتي نllوين نظllام توزيllع غنllائم بllه شllكل واگllذاري شllركتهاي سllودده بllه طرفllداران حllزبي و حllتي اقllوام و دوسllتان متجلي شده است يعني مديريت دولتي در دست مجموعllه اي خllاص اسllت كllه باعث كاهش اعتماد عمومي و بllه چllالش كشllيدن نظllام مشllروعيت سياسllي

شده است. مديريت دولتي نوين :علل نمادين سياسي ) نه كارآيي ( در عرضه خllدمات بllه-8

شهروندان

ايا همه ي خصوصي سازيها منجر به صllرفه جllويي در هزينllه هllا و بهبllود كيفيت خllدمات مي شllوند . خصوصllي سllازي و قllراردادي كllردن بسllياري از خllدمات ) خدمات اجتماعي ( بنا بllر علllل سياسllي صllورت گرفتllه اسllت كllه دولت در پي كوچك شدن و رها كردن خود از عرضه مسllتقيم خllدمات اسllت. يعllني خصوصllي سازي يك قانون سياسي است نه اقتصادي . با اين وجllود نبllود رقllابت در زمllان انعقاد قراردادها ، چالشهاي مllديريتي مهمي را بllراي دولت بllه وجllود مي آورد . تقاضاهاي روزافllزون بllراي دسllتيابي بllه دولllتي كوچllك تllر و كارآمllدتر مllديران اجرائي سازمانمهاي دولتي را به اين موضوع رهنمون كllرده اسllت كllه خصوصllي سازي وسيله اي براي كنترل هزينه هاست با اين وجود خصوصlي سllازي خllدمات اجتماعي قدرت انحصار دولتي به انحصار خصوصي مي دهد در عين حال عملكllرد پاسllخگوئي را انllدكي افllزايش مي دهllد اين بllاعث مي شllود رقllابت در عرضllه خدمات به شدت تخريب شllود. اگllر دولت الزم مي دانllد بllراي خllدمات موجllود در بllازار قllراردادي منعقllد كنllد ضllروري اسllت نتllايجي بllراي مllديريت نظllارت و درخواست پاسخگوئي را در اختيار داشته باشد دولت بايد دورنماي بلندمدت را در مديريت قراردادها براي پرهيز از گرفتllار شllدن در دام خصوصllي سllازي در پيش

گيرد.

مديريت دولتي نوين :تهديد جامعه مدني -9 در پرتو راهبرد مديريت دولتي نوين ، بخش غllير انتفllاعي كشllورها ، از جملllه ايران به طور روز افlزوني ارزشllها و شllيوه هllاي بllازار را سllر لوحllه عرضlه خدمات خود قرار داده است تاثير بخش غير انتفاعي در جامعه مllدني بllه علllل

زير اهميت دارد : اگر چه آثار بازار زدگي در بخشهاي عمومي و غير انتفllاعي متفllاوت انllد ،-

بllه نظllر مي رسllد تزريllق ارزشllهاي بllازار در هllردوبخش عمllومي و غllير انتفllاعي بllراي مllردم سllاالري مضllر اسllت . در بخش عمllومي تاكيllد بركارآفريني با تامين منافع شخصي به صورت انفllرادي بllاروح شllهروندي مردم ساالري و منافع عمllومي ناسازگارسllت مllدل بllازار بllراي ارمانهllاي مردم ساالر نظllير انصllاف و عllدالت ارزشllي قائllل نيسllت . در بخش غllير انتفاعي روندهاي بازار گllرائي ، درآمllدزائي ، رقllابت و........ پاسllباني از

ارزشهاي اجتماعي را به مخاطره مي اندازد. –رابطlllllه همكlllllاري مبتlllllني بlllllر اعتمlllllاد متقابlllllل شlllllهروند -

دولتبرايمشروعيتمديريتدولتيضرورياسllت . سllازمانهايغيرانتفاعي بllه علت نقشي كه در جامعه مدني دارند در تحقق اين امر بسllيار موثرنllد اين نقش از طريق بازار گرائي تهديد مي شود. سازمانهاي غير انتفاعي ابllزاري براي تحقق اثllر بخش تllرين روش عرضllه خllدمات در جامعllه بllوده و ابllزار مهمي براي حفظ يك جامعه مدني به شمار مي روند مllديران دولllتي تllاثير

18

مهمي در حفظ تllوان بخش غllير انتفllاعي بllراي ايفllاي اين نقش را دارنllد چون در چگونگي توزيع وجوه عمومي در خدمات اجتماعي تاثير دارند .چون اوال : ارزش افزوده سllازمانهاي غllير انتفllاعي در نهllايت جامعllه مllدني را منتفllع مي سllازد . ثانيllا مllديران دولllتي مي تواننllد بllا حمllايت و همكlاري متقابل سازمانهاي غير انتفاعي به جاي ارتقllاي رقllابت تllوان سllازمانهاي

غير انتفاعي را براي ايجاد ارزش افزوده مدني در جامعه تقويت كنند. مديريت دولتي نوين :نظريه سياسي متضاد با حاكميت مردم ساالر -10

مديريت دولتي نوين مدعي است نه فقط فنllون مllديريت بخش خصوصlي ) از مديريت علمي گرفته تا مديريت كيفيت فراگير( بايد دربخش دولتي به كا روند براي تحقق مديريت گرائي در بخش دولتي بايllد ارزشllهاي بllازاري ) رقllابت ، كارآفريني و...( به درون بخش دولتي نيز تزريق شود .جوهره اين انديشه اين اسllت كllه رفتllار انسllان بllر محllور منفعت شخصllي مي چرخllد تجميllع منllافع شخصي تقويت مناسبي از منافع عمllومي آن جامعllه محسllوب مي شllود. اين پيش فرض در نظريه سياسllي مllديريت دولllتي نllوين چشllم انllدازي تاريllك از منفعت عامه به دست مي دهد اعتماد ميان شهروندان در دولت را كllاهش مي دهllد بllرخي از افllراد جامعllه را از بllرخي ديگllر مسllتثني مي كنllد . نقش شllهروندان فراتllر از منفعت شخصllي ،چllه بسllا مشllاركت در تحقllق منllافع عمومي باشllد . كنllترل مllديران خالق و نllوآور در سllازمانهاي دولllتي دشllوار است مديران كllارآفرين پllول و منفعت عمllومي را در اختيllار منllافع شخصllي قرار مي دهنددر برابر پاسllخگوئي و حساسllيت نشllان دادن بllه شllهروندان از ميllدان مي گريزنllد گرچllه عامllه مllردم راه حllل خالقانllه را دوسllت دارنllد امllا

پاسخگوئي در سازمانهاي دولتي اهميت بيشتري دارد.

فصل ششم : دانش محوري اقتصاد و بخش دولتي :سلسله مراتب داده ، اطالعات ، دانش ، حكمت :

اقتصاد دانش محور به اقتصادهائي اشاره دارد كه مستقيما بر توليد ، توزيع ، بهllره برداري از دانش و اطالعات استوارند اكنون اقتصاد دانllان در پي يllافتن راهي بllراي

تزريق مستقيم دانش و فناوري در نظريه هاي خود هستند

اما دانش چيست ؟بعضا اشتباها دانش را با اطالعات اشتباه مي گيرنllد در حllالي كllه دانش ، اطالعات ساختار يافته و تفسllير شllده اسllت ركن بنيllادي اطالعlات داده هllا

هستند توانائي استفاده از دانش حكمت گويند.

دانش را به دو طبقه بندي كلي تقسيم مي كنند :

دانش صريح : دانشي سازماندهي شده كه از طريق كتاب ، اينllترنت و اخllتراع-1ذخيره و انتقال مي يابد . قابليت انتقال آن دشوار نيست .

دانش ضمني : دانشي كه ماهيتا نا ملموس و بllه اسllتعداد و تجllارب افllراد بllر-2مي گردد و از دهان افراد ذخيره شده و انتقال آن دشوار است.

19

حكم

تدان

ش

اطلاعا

ت

داده ها

با همه ي اين دشواريها توجه روز افllزون اقتصllاددانان بllر فعاليتهllاي مبتllني بllردانش متمركز است .

–مهارتllافزار–اقتصllاد دانش چيسllت ؟ محllور تعllامالت بين دانش ) نllرم افllزار سختافزار (

اقتصاد دانش محور اقتصادي است كه در آن توليد و بهره بllرداري از دانش نقش كليدي در رشد اقتصادي دارد مثال در اقتصاد كشاورزي زمين ، نيروي كار و منابع طبيعي عوامل اصلي رشد اقتصllادي انllد در اقتصllاد دانش محllور علم و فنllاوري كليد رشد به شمار مي آيند . هسته اصلي اقتصllاد دانش محllور سllرمايه انسllاني است . اقتصاد دانش محور تllاثير شllگرفي بllر اشllتغال ، توليllد ناخllالص داخلي و صادرات مي گذارد با تعريllف دانش در قllالب طبقllه بنllدي نllرم افllزار ) ايllده ( و

مهارت افزار و سخت افزار به تبيين اين نقش مي پردازد:

، كتlاب وCDنرم افزار ) ايده هlا( : دانش رمزگlذاري شlده و ذخllيره شlده در -1اينترنت مانند سيستم عامل ويندوز

مهllارت افllزار: اسllتعدادي و بllه شllكل پنهllان و نهفتllه در افراداسllت .ماننllد-2استعداد هنري پيكاسو

دانش يكي از منابع رشد مستمر است ايده هاي جديد ) نرم افlزار( بlه توليlد اشlياي جديد ) سخت افزار( منجرمي شود از سوي ديگر مهارتهاي جديlد سlبب اجlراي ايlده ها و استفاده از اشيا مي شود . حلقllه ارتبllاطي بين نllرم افllزار ، سllخت افllزار ، و مهارت افزار منجر به رشllد اقتصllادي مي شllود . دانش همچllون عllاملي درون زا در

نظامهاي اقتصادي عمل مي كند .

بخش خصوصي همچون موتور رشد در اقتصllاد دانش محllور عمllل مي كنllد كllه بايllدبخش دولتي هم محيطي توانا ساز فراهم آورد.

ويژگيهاي اقتصاد دانش محور :

منابع فراواني دارد ) دانش و نوآوري پايان ندارد ( -مانع مكاني ندارد ) در سراسر جهان دسترسي به منابع امكان پذير است ( - نيروي كارش تحصيالت عllالي دارنllد ) اقتصllاد دانش محllور شllهرونداني آگllاه-

دارد( پيوند با ديگر كشورها و تسهيم فناوري و اطالعات -دارييهاي اصلي اقتصاد براي كسب رقابت مهارتها و دانش اند . -

عناصر شاخص توسعه اقتصادي دانش محور :

مدلهاي متفاوتي براي ارزيابي اقتصاد دانش محور در دسllت اسllت كllه بllرخي ازآنها عبارتند از :

شاخص اقتصاد جديد-مدل سازمانهاي همكاري و توسعه اقتصادي -مدل اپك -سي–مدل يا چهارچوب اي-بي -مدل بانك جهاني -مدل يونيسف - زير ساختار هاي رايانه اي : رايانه هاي شخصي و اينترنت ميزان موجود بllودن-

و دسترسي به آنهااز ابزار اصلي كسب اطالعات هستند . زير ساختارهاي اطالعاتي : شllبكه هllاي پيمانهllاي قllانوني راههllاي ارتبllاطي-

فراهم مي كنند تا اطالعllات در سllطوح شخصllي، سllازماني و ملي راه بيفتllدروزنامه ( –هزينهمكالماتبينالمللي–تلويزيون- راديو–) تعداد خطوط تلفن ثابت

آموزشهاي رسمي و كاربردي : شاخصها )سرانه آموزشي كشllور بllه ازاي هllر- دبيرسllتان (-–راهنمllائي–نفر، نرخ سواد- نسبت دانش آموز به معلم ) ابتدائي

شمارثبتناميهادرآموزش عالي (.

20

پژوهش و توسllعه و فنllاوري : اساسllا تجلي ظllرفيت نllوآوري و بllه كlارگيري- فناوريهاي جديllد اسllت . ماننllد شllمار دانشllمندان و مهندسllان در پllژوهش و

متوسطتعداداختراعاتو........ –توسعه خردمايه و هدف اقتصاد دانش محور :

اقتصاد دانش محllور بllه دنبllال رشllد اقتصllادي پايllدار و تllداوم رقllابت جllوئياست . اين دو هدف را مي توان خرد مايه اقتصاد دانش محور قلمداد كرد .

دستيابي به رشllد اقتصllادي پايllدار : اقتصllاد دانش محllور از طريllق بهبllود-1–فنlllاوري نlllيروي كlllار مlllاهر تlllر را فlllراهم ميكنlllد .ارزيlllابي داده

ستادهنشانميدهدكهصنايعبااقتصاددانشمحورارزش افllزوده بllاالتري نسllبت به صنايع غير دانش محور دارند به كارگيري فناوري باال فرصتهاي سllرمايه گذاري جديدي در صنايع فراهم مي كنllد هم در توسllعه سllختافزار هم نllرم افزار اولويت خاص به نرم افزار يllا ايllده هllاي جديllد در صllنايع در اقتصllاد دانش محور به شالوده اي براي توليد كاالها و خدمات جديد تبديل مي شود .اقتصاد دانش محور از طريق غني كردن بهره وري و توليد ايده هاي جديllد

سرمايه گذاري مبنائي براي رشد اقتصادي پايدار به دست مي دهد . پايllدار كllردن رقllابت جllويي : پيشllرفتهاي فنllاوري شllيوه توليllد كاالهllا و-2

خllدمات را تغيllير و سllرمايه گllذاري هllا را متحllول مي سllازد . اين وضعيت شlكل رقlابت جlوئي را تغيlير و كشlورهاي در حlال توسlعه را بlه بازنگري در سياستها و راهبردهاي خود وا مي دارد اين كشllورها بازارهllا و اقتصllادهاي خllودرا آزاد مي نماينllد تllا جريllان آزاد تllر تجllارت و دانش و فناوري را تشويق كنند بlا توجllه بlه پيشlرفت جهlاني ، واكنش بlه محيlط خllارجي بlراي حفlظ رقlابت جllوئي از طريlق توسlعه اقتصlاددانش محllور

حياتي است .

نظام علم كشور) آموزش عالي ( در اقتصاد دانش محور :

توليد دانش : نظام علم كشور توليد كننllده اصllلي دانش جديllد ) علم( اسllت .-1 دانش جديد يا علم با دانش توليدي كه با فن آوري نزديكتر است متفاوت است مlllرز واقعي بين علم و فنlllاوري دشlllوار اسlllت . علم يlllك كlllاالي عمlllومي است .عمومي بودن علم يعني بخش خصوصي ممكن است شبيه ديگر كاالهاي

عمومي در خلق آن سرمايه گذاري نكند. انتقال دانش :نظام علم كشور عنصر كليllدي انتقllال دانش بllه ويllژه آمllوزش-2

رسمي و كاربردي محسوب مي شود در اقتصاد دانش محور يادگيري در تعيين سرنوشت افراد اهميت دارد نظام علم به ويژه دانشگاهها در آمllوزش رسllمي

و كاربردي براي اقتصاد دانش محور نقش كليدي ايفا مي كند. تlllرويج دانش :نظlllام علم كشlllور نقش مهمي در اشlllاعه دانش در سراسlllر-3

اقتصllاد دارد اهميت اشllاعه دانش همچllون خلllق آن اسllت كشllورهاي عضllو سازمان همكاري و توسعه اقتصادي ، بر برقراري پيوند ميان نظام علم كشور و بخش خصوصي به منظور سرعت بخشlيدن بlه تlرويج و اشlاعه دانش تاكيlد

دارند . تجاري سازي دانش :در اقتصاد دانش محور دانشگاهها در كنار توليllد، انتقllال،-4

ترويج علم دست به تجاري سازي علم نllيز مي زننllد تllا سllيس مراكllز رشllد وپاركهاي فناوري از جمله نمادهاي تجاري سازي دانش است.

وضعيت دانش محوري اقتصاد در ايران :

در صورت اجراي راهبرد ملي فناوري اطالعات و ارتباطات كشور مي توان به تبديل شدن ايران به اقتصادي دانش محور اميدوار بود اما فناوري اطالعات و ارتباطات بllا

تنگناهاي زير مواجه است :

–كمسllllllllllllوادي–تنگناهllllllllllllاي عمllllllllllllومي ) بي سllllllllllllوادي -مبهمبودنجايگاهرشتههايمهندسيرايانهو......(

تنگناهاي ارتباطات ) ضعف شبكه پستي ، ضعف جامعه در پرداخت هزينه هllاي-اينترنتي و مخابراتي(

21

تنگناهاي اطالعات ) جايگاه پllائين ايllران در كتب منتشllر شllده در مقايسllه بllا-كشورهاي پيشرفته ، فقر فرهنگي ، پائين بودن ميزان ذخيره كتاب و.......(

تنگناهاي فناوري اطالعات ) ناتواني جامعه در تامين رايانه شخصي و........( -

مديريت دولتي و شكل دهي اقتصاد دانش محور:

پرورش نيروي دانشي : سرمايه انساني هسته اصllلي رشllد در اقتصllاد محllور-1 دانش اسllت . توسllعه اقتصllاد دانش محllور تllا حllد زيllادي بllه كيفيت آمllوزش رسمي و كاربردي متكي است نظام آموزش كشور بايد از ابتدائي تllا دانشllگاه باز نگري شود تا الزامات نيروي انساني خاص اقتصاد دانش محور محقق شود بايllد بllه آموزشllهاي فllني و حرفllه اي اهميت بيشllتر داد ه شllود شllيوه هllاي آموزشي بايد خالقيت ، نوآوري ، نيروي ابتكار عمل و....... را پllرورش دهنllد .

نظام يادگيري مادام العمر مورد توجه قرار گيرد . توسعه زير ساختارهاي اطالعاتي : توسعه زيرساختارهاي اطالعاتي و بllه روز-2

كردن آنها به طوريكllه اطالعllات دسllترس پllذير باشllند وظيفllه خطllير دولت ايران است به همين دليل اينترنت بllراي راه انllدازي شllبكه ارتباطllاتي اهميت

ضروري دارد . بازسازي نظام مالي كشور : مثال نظlام بlانكي بlر حllوزه هlا و مlوارد خاصlي-3

متمركز است و وامهllا را در قالبهllاي خاصllي مي پllردازد لllذا بايllد فعاليتهllايمبني بر پژوهش ، توسعه ، توسعه محصول و...... مشمول اين وامها شوند .

دانشي كردن بخشهاي كشاورزي ، توليدي ، خدماتي : كاربرد بيشتر دانش اين-4 بخشها را تقويت و ارتقا مي دهد اين بخشها توان بالقوه بسllياري در اقتصllاد محور دانش دارند چرا كه قلمرو گسترده تlري دارنlد . توسlعه علlوم زيسlتس سبب افزايش محصllوالت كشllاورزي مي شllود .بخش توليllدي بايllد دسllتخوش تغييرات ساختارس شديدي شود . شركتها براي توليد محصوالت با فناوري باال كlه منجllر بllه ارزش افlزوده بيشllتري مي شllود بايllد بllه بllاال رفتن از نردبllان فناوري تشويق شوند .بايد محصوالتي را شناسائي كرد كه ايران در بازار آنهllا از جايگاهي برخوردار است . در بخش خدماتي هم بايllد تالشllهائي بllه منظllور نllوين كllردن و تقllويت كllارآئي صllورت مي گllيرد محصllوالت و خllدمات جديllد شناسائي شوند و دولت بايد دسترسي شlركتهاي توليlد متوسlط را بlه وجlوه سرمايه هاي خطرپذير و وجوه الزم براي انجام دادن پژوهش و توسعه تسهيل

كند. آماده كردن بخش خصوصي براي تغيllير: بخش خصوصllي بايllد هم چنllان نقش-5

موتور رشد را در اقتصاد دانش محllور داشlته باشlد . بخش خصوصlي بايlد بlه بازارها نگاه جهاني داشته باشند چون بازارها مجازي و بدون مرزخواهند شllد. شllيوه هllاي سllنتي بازاريllابي رابllا اسllتفاده از ابllزار تجllارت و كسllب وكllار الكترونيك تكميل كند . حوزه هاي داراي جايگاه را شناسائي كند و شايسllتگي خود را براي رسيدن به استانداردهاي جهاني نشان دهد . با بهترين صنايع خود

را محك بزند. بازآفريني بخش خصوصllي : بllراي توسllعه اقتصllاد دانش محllور بخش دولllتي-6

ايران بايد خود را متحول سازد و كاتاليزور بخش خصوصي در توسعه اقتصادي دانش محور شllود . محيllط مناسllب بllراي بخش خصوصllي در توسllعه اقتصllاد دانش محور فراهم گردد ، برقراري نظام آموزشllي رسllمي و كllاربردي بllراي عرضه نيروي دانشي ، تشllويق پllژوهش و....... دولت الكترونيllك بايllد ابllزاري بllراي بهبllود عمليllات داخلي دولت و عرضllه خllدمات عمllومي باشllد . دولت الكترونيك كارائي كيفيت خدماتش را بهبود مي دهllد. مهارتهllاي بخش دولllتي به طور مستمر بايد به روز شوند به استخدام افراد اليق و شايسllته روي آورد

و.... ارتقاي اهداف اجتماعي در كشور : اهداف اجتماعي بايد سllر لوحllه طرحهllا و-7

برنامه هاي دولت قرار بگيرد تا تضllمين كنllد اقتصllاد دانش محllور شllكاف بين بخشهاي گوناگون ايجاد نمي كند راهبردهاي تدوين كه بllه ويllژه روسllتائيان و

22

شهرهاي محllروم از فرصllتهاي حاصllل از اقتصllاد دانش محllور بهllره گيرنllد .ارتباطات از راه دور براي تحقق پيوند همگاني گسترش دارد و.......

فصل هفتم : –چالشهای مدیریت دولتی در ایران نظریه منشوری فرد ریگز :

ساال فردریگز جامع ترین نظریه درباره نظامهای اداری–نظریه یا مدل منشوری کشورهای جهان سوم است اوکشورها را به سه دسته تقسیم می کند:

جوامع متراکم : یک ساختار همه ی کارویژه های نظام سیاسی را انجام می دهد) هر کسی هر کاری انجام می دهد ( .

جوامع تفکیک شده : ساختارها ، کارویژه های متفاوت انجام میدهند در این جوامعکارها بسیار تخصصی است و افراد همه فن حریف نیستند.

جوامع منشوری : ترکیبی از جوامع باال.

کشورهای جهان سوم منشوری اند در آنها سنت و تجدد، قدیم و جدید، متخصصوکلی دان با یکدیگر همزیستی دارند

درجوامع منشوری :

- ناهمگونی : جامعه منشوری ساختاری ناهمگون به علت همزیستی دیدگاههایگوناگون دارد

- تغییر اجتماعی ناتمام : پدیده های اقتصادی ، اجتماعی ، مذهبی گوناگون وجود دارد ساختار مدرن در کنار ساختار سنتی و توسعه ناهمگون در سطح جامعه

مشاهده می شود .

- در جامعه منشوری دیوان ساالری ) کارکنان سازمانهای دولتی ( از نفوذ و قدرت باال برخوردار هستند ، درآمد هفتگی دارند و بر منفعت شخصی خود فکر

می کنند.

- صوری بودن قانون : درجوامع منشوری قانون یک چیز و عمل چیز دیگر میگوید.

- هم پوشانی : در جوامع منشوری کارویژه ها از طریق ساختارهای سنتی درکنار ساختارهای مدرن انجام میشوند که باعث سردرگمی می گردند.

فردریگزبرای تبیین رفتار نظام اداری کشورهای جهان سوم از واژه ساال ) واحدتشکیل دهنده دیوان ساالری درکشورها ( استفاده می کند .

روی هم رفته فرد ریگز ویژگیهای زیر را برای واحد تحلیل جامعه منشوریمطرح می کند:

خویشاوند محوری : در جامعه منشوری خویشاوند محوری و دوست بازی در-4 پستهای اداری کارکرد غالب است در جوامع تفکیک شده مالحظات دولتی جایگاهی ندارد جامعه متراکم خاصیت موروثی دارد و رابطه خانوادگی و

دوستانه نقش مهمی دارد .قانون و مقررات بر ای برخی کامال اجرا می شودو برای برخی اجرا نمی شود.

هنجارهای ناهمگون و نبود اجماع: در جامعه منشوری اندیشه های سنتی و-5 مدرن با یکدیگر در تضادند و مدیر دولتی ساالئی برای ارتقا و توسعه شدیدا به

پیوندهای خویشاوندی وابسته است.

چند قبیله گرائی: در جوامع منشوری گروههای نژادی ، مذهبی متفاوت در-6 ) در ظاهر دوستانه (خصمانه کنار یکدیگر زندگی می کنند بیشتر آنها تعامل

23

دارند اگر یکی از اعضای قبیله پستی رادر بخش دولتی یا خصوصی بدستآورد می کوشد که اعضای قبیله خود را استخدام و ارتقا دهد.

برای جلوگیری از چنین وضعی و حفظ منافع گروه :

نظریه جابجائی مدیران دولتی که مثل نظریه فرد ریگز رفتار مدیران دولتی را در کشورهای جهان سوم تبیین می کند .تاثیر متقابل مدیریت دولتی در بوم شناسی و بعکس که فرد ریگز آن را مد نظر قرار نداده بود یعنی جابجائی مدیران دولتی سبب

شکل گیری نظامهای سیاسی اجتماعی خاصی می شود و از سوی دیگر مدیراندولتی خاصی با ویژگیهای خاص شکل می گیرند.

نظریه چرخش نخبگان با نظریه جابجائی مدیران دولتی :

نظریه جابجائی مدیران دولتی : یکی از انتقاداتی که به نظام مدیریتی ایران وارد است این است که فقط افراد خاصی می توانند وارد حلقه مدیریتی شوند برای

پاسخ به این انتقاد نظریه جابجائی مدیران دولتی تدوین گردیده است این نظریه علت دست به دست شدن پستها را در کشورها از جمله ایران تبیین می کند . در

نظریه جابه جائی مدیران دولتی سالهای سال فقط پستهای مدیریتی خود را با هم دست به دست می کنند .در هیچکدام از رده های عالی ، میانی ، عملیاتی نظام

شایسته ساالری حاکم نیست بلکه نظامی قومی ، گروهی و بعضا قبیله ای حاکم است که این نظریه جابه جائی مدیران دولتی با روح مردم ساالری در تضاد است . ) نظام شایسته ساالری در همه رده های میانی ، عالی حاکم است و هر کس توان و

شایستگی الزم را داشته باشد از هر قوم و قبیله ای باشد می تواند به پستهای مدیریتی انتصاب شود ( یعنی مدیریت محدود به افراد خاصی است و مانع از حضور

همه ی افراد در پستهای مدیریتی می شوند .

نظریه چرخش نخبگان :

در نظریه چرخش نخبگان بعکس نظریه جابه جائی مدیران یکی از ارکان نظام مردم ساالری جهان مدرن است یعنی در نظریه چرخش نخبگان همه ی کسانی که توانائی

مدیریت امور دولتی را در خود می بینند ، می توانند برای تصدی پستهای عالی کشوری در قالب رقابتهای حزبی اقدام کنند و در صورت کسب آرای اکثریت مردم

پستها را به دست گیرند برای اداره امور دولتی در سطح کشورها در حال حاضرظاهرا نظریه چرخش نخبگان ) قدرت( بهترین گزینه تحقق مردم ساالری است

. یعنی همه ی افراد متخصص و الیق از شانس تصدی پست مدیریت دولتیبرخودارند . پستهای مدیریتی می چرخد پست مدیرت دولتی از آن همگان است .

ویژگیهای مدیران دولتی در نظامهای مبتنی بر نظریه جا به جائی مدیران :

منطق رفتاری جامعه کشاورزی : مدیران دولتی در این نظام رفتاری دوران-7 کشاورزی را از خود بروز می دهند بدین معنا اگر فرد جدیدی وارد سازمان دولتی شود که از آنها متخصص تر باشد گمان می کنند سهمشان از ثروت

عمومی جامعه کاهش می یابد چه بسا که استخدام افراد متخصص تر ارزشافزوده بیشتری برای جامعه در پی دارد.

ریاست به جای مدیریت : در چنین نظامهایی مدیران ریاست می کنند نه-8 مدیریت و مدیران به جای آنکه با بهره گیری از توان بالقوه کارشناسی

اندیشه ها را به ارزش افزوده اقتصادی تبدیل کنند بر منافع شخصی خود تکیهمی کنند.

بی توجهی به اندیشه ها و نداشتن سازوکار بهره گیری از آنها : در این-9 نظام ، به اندیشه افراد در رده ها و سطوح گوناگون جامعه توجه نمی شود

زیرا ساز و کاری برای آن فراهم نیست بسیاری از اندیشه ها در اذهان افراد می ماند و شکوفا نمی شود و افراد مدعی خالقیت و نوآوری زیادتر می

شوند.

24

ناآشنائی با مفهوم اختالف و نداشتن سازوکار برای رفع آن : در این گونه-10 نظامها هرگونه اختالفی بد و ناگوار است یکی از تبعات منفی برخورد نا

صحیح با اختالفات سازنده مرحوم شدن جامعه از خالقیت و نوآوری است .

عقده پیشرفت : در این نظام ها زمینه خالقیت و نوآوری وجود ندارد رکود بر-11 جامعه تحمیل می شود مدیران می کوشند تا با اشاعه خبر کذب و بعضا صحیح

) ولی نه مهم ( مردم را از شنیدن خبررایحه دلنشین پیشرفت آگاه سازند.

حاکمیت گروه اندیشی : در این نظامها مدیران گروهی تشکیل می دهند که-12گروه حاکم نام دارد .

پیامدهای منفی گروه اندیشی:

- توهم آسیب ناپذیری : به خطرات آشکارا بی اعتنا و با اطمینان دست بهکارهای مخاطره آمیز می زنند

- کلیشه اندیشیدن : درباره دیگاه مخالفان با خود به صورت کلیشه ای و بی اعتنایند و آن را آنقدر رذیالنه می دانند که حاضر نیستند بر سر میز مذاکره

بنشینند .

خودسانسوری : در مواردی که بدگمان اند مهر سکوت بر لب می زنند .–

- پاسداری از اندیشه گروه حاکم : این مدیران از هر آنچه موجب دلسردی گروهمی شود افراد را مصون می دارند.

بزرگ نمائی اصول اخالقی گروه حاکم : گروه حاکم از معنویت باالئی از نظر–خودشان برخوردارند.

ویژگی نظامهای دولتی مبتنی بر نظریه جابه جائی مدیران دولتی :

نظام سیاسی و پیامدهای آن : در نظام سیاسی گروههای مشروع باید بر-7 اساس اصول مشترکی فعالیت کنند وپستهای مدیریتی را دربین هواداران

خود تقسیم کنند در واقع نظام عنائم جنگی حکمفرماست به گروههائی که فلسفه مدیریت سیاسی حاکم را قبول ندارند اجازه فعالیت نمی دهند ورود

به نظام مدیریت دولتی منوط به تاکید نهادهای خاصی است در چنین نظامی مردم به مدیران سیاسی بی اعتمادنی آنان مدیران دولتی را مظهر منافع شخصی می دانند در کشورهائی که شعور سیاسی مردم باالست دست به اصالحات می زنند اما کشورهائی که حساسیت سیاسی ندارند از اصالحات

نامیدند .

نظام اقتصادی و پیامدهای آن : کشورهای مبتنی بر نظریه جابه جائی-8 مدیران دولتی اقتصادی ناکارآمد دارند لذا به سرمایه گذاری دولتی بسیار متکی اند بخش اعظم سرمایه های دولتی در اختیار دوستان و هواداران

مدیریت دولتی قرار می گیرد از آنجا که همه افراد به سرمایه الزم دسترسی ندارند نوعی کابوس بی تفاوتی بر جامعه حاکم است .عدم خالقیت و رکود از

جمله مظاهر آن هستند . خصوصی سازی و واگذاری تسهیالت دولتی به هوادارن خویش سبب می شود به جای خدمت به نظام اقتصادی بخش

عظیمی از سرمایه عمومی در اختیار افراد خاصی قرار گیرد. کارآفرینان به این نتیجه می رسند که بدون داشتن ارتباط با مدیران ورود به عرصه های

اقتصادی مکن نیست . برای داشتن ارتباط با مدیران رشوه می دهند . رشوه دهی و رشوه گیری باعث رواج فساد در جامعه و یاس و سرخوردگی جامعه

می شود.

نظام اداری و پیامدهای آن : مردم به نظاماداری در این کشورها مبتنی بر-9 نظریه جابه جائی مدیران با شک وتردید می نگرند . استخدام در نظامهای

اداری گاها حتی برای دوستان و هوادارانش با رشوه همراه است کارکنان به شهروندان برخورد مناسبی ندارند ازدیاد نیرو وجود دارد زیرا هر فردی با

استخدامش تعدادی از افراد و دوستان خود را همراه خویش وارد نظام می

25

کنند. سرنوشت همه افراد از مدیران مالی گرفته تا کارکنان به هم تنیده میشود و این نماد ومظهری کامل از ویژگیهای منفی دیوان ساالری است .

نظام علمی و آموزشی و پیامدهای آن : در این نظام ها که دانشگاها باید-10 کلید توسعه اقتصادی ، سیاسی و....... باشد خود مانع عمده ای بر سر راه آن است چرا که نظام علمی کشور نیز رنگ سیاسی به خود می گیرد تنها

افرادی وارد عرصه های علمی می شوند که از آشنایان ودوستان خود باشند ورود افرادی که از لحاظ علمی از آنها باالترند ممکن نیست چرا که حتی

عالمان دانشگاهی منطق کشاورزی دارند بودجه ها پژوهشی به دوستان و هواداران خود واگذار می شود که نتایج ملموس و مناسبی عاید کشور نمی کنند . افراد تحصیلکرده منزوی می شوند و این باعث پدیده فرار مغزها می

گردد.

نظام انتخاب مدیران و پیامدهای آن : در این نظام مدیران نظام-11 خدماتعمومی انتصاب می شوند نه انتخاب و این انتصاب از قبایل و عشیره

های مدیران عالی و آشنایان و هواداران خودی اند و هیچ نوع گزینش علمی دقیقی وجود ندارد این باعث می شود افراد برای ورود به پستهای مدیریتی اگر حتی هوادار آنها نباشد دست به ریاکاری بزنند .افرادی که توان علمی و

مدیریتی دارند باعث می شود به فعالیتهای سیاسی دست نزنند یا تدریس کنند یا به انزوا کشیده می شوند چرا که از توان آنها برای توسعه کشور

استفاده نمی شود.

نظام قضائی و پیامدهای آن : نظام قضائی هم رنگ و بوی سیاسی به خود-12 می گیرد با وجود فساد در این نظام حتی قضات هم رشوه می گیرند و ناحق

را به حق و بعکس جلوه می دهند .در چنین نظامی مردم به هیچ مامنیاعتماد ندارند

26

فصلهشتم : –چالشهاي مديريت دولتي در ايران جهاني سازي و مديريت دولتي :

پارادايم هاي جهاني سازي :

پارادايم اول: منافع شخصي ضامن منافع عامه : دراين پllارادايم راه سllعادت جامعllه از شاهراه منفعت طلبي شخصي مي گذرد . جهاني سازي به منزله سيلي است كllه هر آنچه سر راهش باشد برمي دارد و كسي يا چيزي نمي تواند جلوي آنllرا بگllيرد در اين نگاه جهاني سازي حالت جبري يا قهري دارد و هر كس در مقابllل آن ايسllتادگي كند با تحريم وتنبيه مواجه مي شود و هزينه هاي سنگيني متحمل مي شllود و چllيزي به نام اقتصاد ملي مطرح نيست و به مllديران دولllتي و ديllوان سllاالران توصllيه مي شود اين واقعيت را بپذيرند كه دولت منسوخ شده است و همه آنها به نفllع سllرمايه داري شركتي سر تعظيم فرود آورنlد . بlه بيlان حاميlان اين پlارادايم ره آورد مفيlد جهاني سازي بي مllرز اسllت حllاكميت از آن صllلح ، بllازار و مllردم سllاالري اسllت و

اقتصاد كشورها مانند تور ماهي گيري به هم بافته مي شود.

پارادايم دوم : جهاني سازي يعني مصادره جهان به نفع سllرمايه داري شllركتي : در اين پاراديم جهاني سازي موجب فرسايش و از دست رفتن اجتماع و قllدرت شllهري به نفع نخبگان شركتي مي شllود ازدسllت رفتن كllار ، بحرانهllاي شllديد مllالي بllراي كشورهاي در حال توسعه ارمغان جهllاني سllازي اسllت . در اين ديllدگاه افllرادي كllه سخت كار مي كنند به رده هاي پائين جامعllه سllقوط مي كننllد و قllدرت اقتصllادي و سياسي نخبگان شركتي سllر بllه فلllك مي كشllد بllراين اسllاس عمllر بllردگي قllرون وسllطايي نويننمllود پيllدا مي كنllد بllردگي بllه شllكل اسllتثمار و وابسllتگي اقتصllادي

سياسي به بشريت آسيب مي رساند.

پllارادايم سllوم : جهllاني سllازي چيزهllائي از دسllت مي دهيم چيزهllائي بدسllت مي آوريم : در اين پllارادايم دولتهllا در پي جهllاني سllازي اهميت خllود را از دسllت نمي دهند و حاكميت ملي كشورها به جاي آنكه تضعيف شود تقويت مي شود وابستگي و بردگي يك سر طيف ، تقويت توانائي قدرتهاي شركتي براي ديكته كردن اهداف خود بر حكومتها سر ديگر طيف است . كشورهائي مثllل ايllاالت متحllده آمريكllا ، ژاپن بllر اردوگاه اقتصادي سياسي جهاني مسلط و كشورهاي كمتر توسعه يافته به قدرتهاي

استعماري و موسسه هاي مالي جهاني بيش از پيش وابسته مي شوند .

نظريه سياسي در پس جهاني سازي :

اصطالح اقتصاد سياسي در آغاز به مطالعه توليد ، روشهاي خريد وفروش ، عوارض گمركي و....... اشاره داشت . اما بعدها به مطالعه اقتصاد حكومتهlا توسlعه يlافت . اقتصاد دانان سياسي نظريه ارزش كار را مطرح كردند يعني كار منبع اصllلي ارزش است شماري هم به توسعه فناوري توجه كردند در حال حاضر اقتصاد سياسي دامنه متنوعي از رويكردهاي مرتبط به هم اشاره دارد اقتصاد سياسي اشاره به مطالعllات ميان رشته اي است كlه بllر علllوم اقتصllاد، سياسllت اسllتوار اسllت وبllه رابطlه بين

اقتصاد و قدرت سياسي ميان حكومتها مي پردازد .

خصوصي سازي : سياست ارتقاي جهاني سازي :

عامه مردم خصوصي سllازي را واگllذاري دارئيهllاي عمllومي بllه بخش خصوصllي مي دانند .خصوصي سازي فرايند انتقال دارئيها، سازمانها و فعاليتهllا از بخش عمllومي به بخش خصوصي است . شllكلهاي عمllده خصوصllي سllازي بllه صllورت واگllذاري يllا انتقllال مllالكيت و مllديريت عمllومي بllه بخش خصوصllي ، فllروش سllهام از طريllق

مناقصه ، انتقال مديريت به بخش خصوصي بدون تغيير در مالكيت و.......

آثار زيانبار خصوصي سازي در كشورهاي در حال توسعه :

تاثير خصوصي سازي جاروئي در اقتصاد داخلي : پرچم داران خصوصي سازي-1 مدعي اند كه با خصوصي سازي فقllر رخت بllر مي بنllدد ، بيكllاري كllاهش مي يابد ، رشد اقتصادي شتاب مي گيرد .اما برخي از پژوهشگران نشllان داده انllد

27

كه با خصوصlي سlازي در كشlورهاي جهlان سlوم فقlر و بيكlاري افlزايش ودرآمدها كاهش پيدا كرده اند.

تاثير خصوصي سازي در نظام اجتماعي كشورها : با خصوصي سازي وضllعيت-2 نابرابري اجتماعي بدتر مي شود چرا كه با واگذاري بنگاههاي سودده درآمllدها از خزانه عمومي به معدود سllرمايه گllذاران مرفllه منتقllل مي شllود همچllنين مخدوش شدن حق دسترسي شهروندان به خدمات اوليه نظير بهداشت ، حمل

ونقل يكي از آثار منفي خصوصي سازي است. آثار ضمني خصوصي سازي در محيط سياسي : در كشورهاي در حllال توسllعه-3

ار آنجا كllه سياسllت خصوصllي سllازي توسllط صllندوق بين المللي پولllو بانllك جهاني تجويز مي شود مردم اين كشورها قllدرت محllدودي بllراي اخllذ حسllاب پس دهي دارند .قدرت سllرمايه سllازماندهي شllده افllزايش و قllدرت ضllابطه–هlllllllllllllllllاي كlllllllllllllllllارگري كlllllllllllllllllاهش مي يابlllllllllllllllllد كشورهايبابيثباتيسياسيمواجهميشوندكهناشيازافزايشبيكاري،فقروكاهشاستان

داردهايزندگياست.

تبعات جهاني سازي براي مديريت دولتي :

اثllار مثبت : مهارتهllاي بllازار محllور درون مllديريت دولllتي متllداول و شllايع شllده اند .اطالعات و دانش وسllيع در حllوزه هllاي گونllاگون ، انديشllه جهllاني بينديشllيد و محلي عمل كنيد چنان در سراسر جهان گسllترش يافتllه اسllت كllه مسllائل محلي بllا مسlائل جهlاني و بعكس بlه شlدت پيونlد خlورده انlد . نظامهlاي مlديريتي در بخش دولتي مورد بازنگري ، اصالح و مهندسlي واقlع شlده انlد و خllون تlازه اي در نظlام

مديريت بخش عمومي تزريق شده است .

آثار منفي : جهاني سازي مردم ساالري و حllاكميت ملي را تهديllد مي كنllد .حllاميت ملي در سايه وابستگي مخllدوش مي شllود و حllاكميت ملي كشllورها بllا شllكل دهي جهاني بي مرز منتفي مي شود .اين حاالت براي كشورهاي در حال توسllعه و كمllتر

توسعه يافته شديدتر است .

جهاني سازي ابزار ترويج ارزشها و نظامهاي اداري غربي ) بويژه آمريكllايي (-است و نوآوري جهاني را نابود مي كند.

خصوصي سlازي جllاروئي بنگاههlاي دولlتي بlاعث برتlري بlازار و ناكارآمlدي- دولت مي شود مهارتهاي مديرت دولتي در انجllام امllور عمllومي و خllدمت بllه

منفعت عامه كاهش مي يابد.

چالشهاي مديريت ايران در مقابل خصوصي سازي :

چرخه خط مشي گذاري عمومي مديريت سياسي و مديريت دولتي ايران را به-1 هم گllره مي زنllد. اگllر خصوصllي سllازي جllاروئي اجllرا شllود ممكن اسllت بخشllهائي از چرخllه خllط مشllي گllذاري در دسllت عllده اي از نخبگllان بخش

خصوصي بيفتدو نبض قانونگذاري كشور را تحت تاثير قرار دهد . جهاني سازي ، سياستهائي را به كشورها ديكته مي كنند كه راهي جllز اجllراي-2

آن ندارند . كشورهاي در حال توسllعه در اين زمينllه آسllيب پذيرترنllد . انllرژي هسته اي نمونه اي بارز تحميل اين سياستها بر ايران اسllت كllه از كشllورهاي در حال توسعه مي خواهد نظام سياسي خود را منطبق بlا نظامهlاي سياسlي جهاني منطبق كنند .نظام ايران با تحميل سياستهاي نخبگان جهاني با چllالش

مواجه خواهد شد. نظام سياسي ايران حامي قشرهاي متوسط به پائين اسllت خصوصllي سllازي-3

جاروئي شكاف بين اغنيا و فقرا را زياد مي كند. با خصوصي سازي و كوچك كllردن دولت تllوان مllديريتي و نllيروي انسllاني آن-4

تحليل رفته و بعيد نيست مديريت دولتي به ابزار روان سرمايه داران شllركتيتبديل شود .

28

فصلنهم : –چالشهاي مديريت دولتي در ايران چالشهاي ديگر :

عالوه بر چالشهايي كه در فصل قبل گفتيم در اينجا چالشهاي تحت عنوان چالشهايسطح دوم بررسي مي شوند:

سllازمانهاي دولllتي از آن مllردم و مllديران دولllتي امين امllوال آنهllا هسllتند-1 افرادي كه به سازمانهاي دولتي مراجعه ) بندگان خداونllد ( محسllوب و كسllب رضايت آنها رضايت خداوند را در پي دارد .آنچllه در سllازمانهاي دولllتي ايllران

مشاهده مي شود بي توجهي به موفقيت مافوق است . حرفه گرا نبودن مديريت دولتي در ايران : چالشي ديگر اسllت كيفيت خllدمات-2

سازمانهاي دولتي ايران چندان رضايت بخش نيسllت .شايسllته سllاالري كمllتر اجرا شده است . تبديل شدن مديريت دولتي ايران بllه يllك حرفllه كllه هllر كس بتواند وارد آن شود چالشي بزرگ اسllت . توجllه سياسllتمداران هم بيشllتر بllه

خصوصي سازي و كوچك كردن دولت است نه كارآمد كردن آن . تبعيت روزافزون مديران دولتي از نظريع عامليت ) نظريه عامليت به مllديران-3

دولتي از منظر انسان اقتصادي نگاه آنچه مديران را برمي انگيزاندمقام ، پول ومنافع شخصي است بنا براين هر چه بيشتر مllديران را از نظllر مllال تقllويت

كنيد ،عملكرد سازمان بهتر مي شود ( به جاي نظريه خادميت . نظارت بيروني بر مديريت دولتي ) ديوان ساالري ( ناكارآمد و ضعيف است به-4

سياستايننظارتهاتحتتاثيرنفوذهايسياسيقرارگرفتهاست . –علت نزديكي اداره ضعف دولت افقي ) هماهنگي وزارتخانllه هllا و سllازمانهاي تابعllه( كllه هزينllه-5

هاي هنگفتي بر كشور تحميل مي كند . نفي اسlتخدام رسlمي و اسlتخدام كاركنlان در قالبهlاب پيمlاني و قlراردادي-6

شايد در قاموس مديريت دولتي نوين در كوتاه مدت مثبت باشد اما چون تعلق خاطر به سازمان ندارد سازمان براي تحقق چشم انداز بيست ساله اش بllه او

اميدوار است . آموزش رسمي و كاربردي : آموزشهاي ضمن خllدمت بllراي كاركنllان جllذاب و-7

راضي كننده نيست زيرا باعث ارتقا آنها از ديپلم به كارشناسي و .... نيسlت . بي تفاوتي سازماني كاركناني كه داراي سطح تحصيالت هllالي انllد وسllازمان فعلي آنها را راضي نمي كند يا كاركناني كه فقط مllدرك آنهllا بllاال رفتllه ولي سطح مهارت آنهllا فlرق نكlرده ولي مllدعي اسllت كlه سllازمان از تخصllص او

استفاده نمي كند.

29