Жәнібек пен Жиренше

а) білімділік- 9 сыныпта алған білімдерінен өткендерді еске түсіру, жаңа мәтінмен таныса отырып,

білімдерін әрі қарай ұштастыру. Антоним туралы мысалдар арқылы түсінік беру,

жасалу жолына тоқталу.

ә) тәрбиелік – қазақ халқының би, шешендердің сөздерімен таныса отырып, тапқырлыққа, әділ, отбасын құрметтеуге тәрбиелеу.

б)дамытушылық - оқушыларды өз ойын еркін жеткізуге, тіл

байлығын дамытуға, шығармашылыққа баулу.

1

Шешендік сөздер

Шешендік арнау

Шешендік толғау

Шешендік дау

3

Шешендік өнердің ерекшеліктері

Ауызда, халық жадында сақталған.

Авторы халық.

1

Адам сөзді тыңдай білген жағыдайда шешен бола алады.

(Қайқауыс)

Не қажет болса, соның бәрін айту, артық сөз айтпау – нағыз шешендік деген сол.

(Ф.Ларошфуко)

3

Ұлы жүздің төбе биі Орта жүздің төбе биі Кіші жүздің төбе биі

Төле би Қаз дауысты Қазыбек би Әйтеке би

• Атақты шешендер• Мемлекет және қоғам қайраткерлері• Тәуке ханның кеңесшілері• «Жеті жарғы» әдет-ғұрып заң жинағын шығаруға үлес қосқан билер• Ұлт тәуелсіздігі мен бостандығын, татулық пен бірлігін насихаттаушылар

5

Бір үйдің баласы болма,Көп үйдің баласы бол.Бір елдің атасы болма,Бар елдің данасы бол.

Өзіңе-өзің әміл болма,Халқыңа әділ бол.Жауыңа қатал болма, Досыңа адал бол.

(Төле би)

Алтын ұяң - әйелің қымбат,Құт-береке – атаң қымбат.Аймалайтын – анаң қымбат,Мейірімді – апаң қымбат.

(Қазыбек би)

Арадан шыққан жау қиын,Таусылмайтын дау қиын.Шанышқыласа сөз қиын,Жазылмаса дерт қиын,Іске аспаса серт қиын. (Әйтеке би)

7

*Өтірік, танық

*Айырылады

*Анық

*Тұтам

*Шешкен екен

*шешен

*Ложь

*Различается

*Достоверный

*мера длины равная ширине лодони

*Разрешил вопрос

*оратор

Жәнібек пен Жиренше.

Жәнібек хан уазірлеріне: “Маған өтірік пен шынның арасы немен айырылады, соны тауып беріңдер”, - дейді.

Ханның қырық уәзірлері қырық күн ойланып, таба алмайды.

Мұны естіген Жиренше шешен үйіне келіп, Қарашашқа:

- Жәнібек ханымыз қырық уәзіріне: “Өтірік шынның арасын айырыңдар,”-деп қысым жасап жатыр,-дейді

Өтірік пен шынның арасы- бір-ақ тұтам жер.Оның мәнісі: көзбен көрген – шын, құлақпен естіген - өтірік.Құлақ пен көздің арасы бір – ақ тұтам ғой.Көзбен көрген – анық , құлақпен естіген – танық емес пе? – дейді.

8

Дұрыс , бұрыс екенін анықтаңдар.

Мәтін сөйлемдеріМәтін сөйлемдері Дұрыс Дұрыс БұрысБұрыс

11 Қырық уәзірі қырық күн ойланып Қырық уәзірі қырық күн ойланып жауабын тапты.жауабын тапты.

22 «Өтірік пен шынның арасын айырыңдар»«Өтірік пен шынның арасын айырыңдар»

33 «Өтірік пен шынның арасы екі тұтам»«Өтірік пен шынның арасы екі тұтам»

44 «Көзбен көрген - шын, құлақпен естіген - «Көзбен көрген - шын, құлақпен естіген - өтірік»өтірік»

55 Көзбен көрген - анық, құлақпен естіген Көзбен көрген - анық, құлақпен естіген танық емес пе?» -дейді Жиренше.танық емес пе?» -дейді Жиренше.

3

1. Мәтінді диологқа бөліп оқу. (25 бет)

2. Өтірік пен шынның айырмасын табыңдар.

3. Сөздердің антоним сыңарларын мәтіннен тауып жазыңдар. (26 бет)

4. Мәтінді өз сөздеріңмен айтып беру.

10

1.Шешендік сөз нешеге бөлінеді?

А.2 В.3 С.4 Д.5 Е.6

2.Ұлы жүздің биін анықта

А.Төле би В.Әйтеке би

С.Жиренше Д.Қазыбек би

Е. Жәнібек би.

3. Зат есім құрамына қарай қалай бөлінеді?

А. жалпы,жалқы

В. деректі,дерексіз

С.Жанды, жансыз

Д.дара, күрделі

Е. сапалы, қатысты

4. Реторика дегеніміз не?

А. Сөз мәнері В.шешендік

С.Шешендік өнер Д.Шешендік сөз

Е.Мақал –мәтелдер.

5. “Жеті жарғыны” жазғандардың бірі- ...

А. Әл-Фараби А. Абай

С. Қазыбек би Д. Сырым би

Е. Халық

6. Ашық буынды анықта.

А. Әдеп В. Тәрбие С. Білім

Д. Ана Е. Шешен.

7. Тұрақты сөз тіркесін анықта

А. Сабақ кестесі В. Су жүрек

С. Дала жылы Д. Жүріп келеді

Е. Қандай тамаша!

8. Үстеудің сұрақтарын анықта

А. Қалай? В. Кім? С. Не істеді? Д.не? Е. Қандай?

9. Сөйлемге тиісті есімдікті қой

... кешке кітап оқыды.

А. Мен В. Сен С. Сіз Д.Олар Е. Оның

10. Қазақ тілінде неше сөз табы бар?

А.5. В.6 С.7 Д.8 Е.9

*1. В*2. А*3. Д*4. С*5. С*6. Д*7. В*8. А*9. В*10.Е

*“5” – 0

*“4” – 1

*“3” – 2

*“2” – 3

Ей, перзентім, білгенің жөн адам үш түрлі болады.Адамның бірінші түрі - біледі және білген сайын білгісі келеді,бұлар ғалымдар тобына жатады. Бұлардың айтқанына риза болу керек.Екінші түрі – біледі, біле тұра “білмеймін” дейді. Бұлар ұйқыдағы зұлымдар, олардан сақ болған жөн.Үшіншісі – білмейді және білгеннің тілін алмайды. Олар ессіз надандар. Бұлар аулақ жүру керек. (Қайқауыс)

*Мәтіннің мазмұнын рөлдерге бөліп айту.

*5 жаттығу 26 бет

*Синонимдерді қатыстырып сөз тіркесін жазу

Мысалы: Өтірік айту, жалған сөз, бекер келу. ...

Рахмет.