ისტორია

თბილისის 65 –ე საჯარო სკოლა

ავტორი : დათო სოფრომაძე

ხელმძღვანელი : ზაზა ნაცვლიშვილი

ოლიმპიური თამაშები

ოლიმპიურმა თამაშებმა ელადის ახალი ისტორიული ეტაპის დასაწყისი აღნიშნეს.პირველი ოლიმპიური თამაშების თარიღი–ძვ.წ 776 წელი ერთ-ერთი უძველესი სარწმუნო თარიღია საბერძნეთის ისტორიაში.ეს იყო საერთო ბერძნული დღესასწაული,მასში მონაწილეობდა მთელი საბერძნეთის მოსახლეობა(მატერიკული საბერძნეთის,მცირე აზიის,სამხრეთ იტალიის,ჩრდილო აფრიკის,მაკედონიის).

პირველი ოლიმპიური თამაშები

ხუთი დღის განმავლობაში გრძელდებოდა ოლიმპიის მიწაზე საზეიმო მსვლელობა, მსხვერპლის შეწირვა, ღვთისმსახურება, სპორტული შეჯიბრებები, აქ მოდიოდნენ არამარტო ახალგაზრდა ათლეტები თავისი ძალების სასინჯად, არამედ პოლიტიკოსები,ცნობილი მეცნიერები,პოეტები და მუსიკოსები. ყველა ბერძნულ პოლისს სურდა აეგო თავისი “საგანძური” ოლიმპიაში.ეს იყო სამლოცველოები,სადაც გვროვდებოდა ზევსისადმი მიძღვნილი ძვირფასი განძეული.ყოველი ბერძენის ღირსების საქმე იყო წვლილი ზევსის წმინდა სამყოფელის განდიდებაში.არსებობს უამრავი ცნობა ზევსისადმი მირთმეული აურაცხელი ძღვენის შესახებ.შესაწირად მიჰქონდათ როგორც ოქრო-ვერცხლი,ასევე ძვირფასი ლითონების მხატვრული ნაკეთობანი. განსაკუთრებით მდიდარი შესაწირავი იყო ხოლმე საბრძოლო წარმატებებისა და გამარჯვებით დამთავრებული ლაშქრობის შემდეგ.

ოლიმპიადის ცერემონიალი

ცნობილია , რომ ერთმა მხედართმთავარმა ზევსს თავისი ნადავლიდან 101 ოქროს ფარი მიართვა.ფარები გამოფინეს ზევსის ტაძრის კედლებზე.ამ დროს შეიქმნა ოლიმპიის არქიტექტურული ანსამბლი.წმინდა ნაკვეთს ქვის გალავანი ჰქონდა შემორტყმული,ხუთი შესასვლელით; მთავარი სამხრეთის კარიბჭე იყო,საიდანაც იწყებოდა საზეიმო პროცესია,ცალ-ცალკე შესასვლელებით შედიოდნენ ზეიმის მონაწილენი სტადიონზე,გიმნასიუმში და იპოდრომზე.მეხუთე კარიბჭე განკუთვნილი იყო ქურუმებისა და ოლიმპიური ზეიმის მესვეურთათვის.აქვე იყო სტადიონი,რომელიც 20 000 მაყურებელს იტევდა.

ოლიმპიის არქიტექტურა

საოცარი სანახავი იყო ოლიმპია ზევსის პატივსაცემად გამართული საზეიმო თამაშების დროს.ზაფხულის მზის მცხუნვარება არ აკავებდა მთელი ბერძნული სამყაროდან მომავალ ელინებს.მოდიოდნენ ცხენებით,ეტლებით,ფეხით.რაც უფრო შორეული და ძნელად დასაძლევი გზა იყო ზევსის სამყოფელამდე,მით უფრო სასახელო იყო მისი გავლა.რამდენიმე თვით ადრე მოდიოდნენ ოლიმპიაში მონაწილეობის მიღების მსურველნი.აქ ყველა პირობა იყო შექმნილი ათლეტების სავარჯოშოდ და დასასვენებლად,აგებული იყო სავარჯიშო დარბაზი-გიმნასიუმი,აუზები,თერმები(აბანოები).წინასწარ დგებოდა მონაწილეთა სიები.ძველი ტრადიციის მიხედვით ელადის საპატიო მოქალაქეთაგან ირჩევდნენ ოლიმპიური თამაშები მსაჯებს-ელანოდიკებს.ქალებს სასტიკად ეკრძალებოდათ მონაქილეობა ილომპიურ თამაშებში.

ოლიმპიური ზეიმი

ოლიმპიის მოედნებზე გამოდიოდნენ საბერძნეთის ცნობილი ორატორები,მათ გარშემო სმენად გადაქცეული ხალხი იკრიბებოდა.ცას სწვდებოდა საკურთხევლებზე დანთებული წმინდა ცეცეხლის კვამლი.თამაშების დაწყების წინ ათლეტები ფიცს სდებდნენ ზევსის ქანდაკების წინაშე.ზევსს ხელში ელვა ეპყრა ნიშნად იმისა,რომ ფიცის გამტეხი უწყალოდ დაისჯებოდა.შეჯიბრების მონაწილენი სიტყვას აძლევდნენ ზევსს,რომ პატიოსან ბრძოლაში მოიპოვებდნენ გამარჯვებას და არ გამოიყენებდნენ დაუშვებელ ხერხებს.ფიცს დებდნენ ელანოდიკებიც.

ოლიმპიური მოედანი

შეჯიბრება იწყებოდა მოკლე მანძილზე სირბილით.დისტანცია უდრიდა ერთ სტადიუმს-183 მეტრს,შემდეგ ტარდებოდა ხტომები,ბადროსა და შუბის ტყორცნა.

ოლიმპიური თამაშების სახეობები

განსაკუთრებით ბევრ მაყურებელს იკრებდნენ მოჭიდავეები.დიდი პოპულარობით სარგებლობდა ოლიმპიურ თამაშებზე მუშტი-კრივი.ბერძნები მას თვლიდნენ სპორტის ყველაზე ძველ სახეობად,რადგან ლეგენდის თანახმად,უხსოვარ დროს აპოლონი შეეჭიდა ომის ღმერთს არესს კრივში და დაამარცხა იგი.მოკრივეებს ხელებზე ტყავის სალტეები ჰქონდათ შემოხვეული ხელების დასაცავად და დარტყმის გასაძლიერებლად.უფრო მოგვიანებით შემოიღეს “პანკრატიასი”- ჭიდაობისა და კრივის თავისებური შერწყმა.ათლეტები ამ სახეობაშჳ გამოდიოდნენ თავდასაცავი საშუალებების გარეშე.ეს იყო სასტიკი ბრძოლა,რომლის დროსაც მონაწილეები ხშირად მძიმედ შავდებოდნენ.

კრივი და ჭიდაობა

ყველაზე მეტ მაყურებელს იკრებდა ეტლებით რბოლა.იპოდრომი ვერ იტევდა ამ სანახაობის ყველა მოყვარულს. ოთხცხენშებმული ეტლების მართვას უდიდესი ოსტატობა და გამბედაობა სჭირდებოდა.საყვირის ხმაზე ადგილს მოსწყდებოდნენ ცეცხლოვანი რაშები,მსუბუქი ეტლები დიდი ძალით მიჰქროდნენ იპოდრომის ბილიკებზე,იპოდრომის ბილიკის ბოლოს იდგა მრგვალი საკურთხეველი,რომელთანაც უნდა შემობრუნებულიყვნენ ცხენები.სწორედ აქ იყო ყველაზე სახიფათო ადგილი.ამ სვეტის შემოვლა ქარივით გაჭენებული ცხენებისათვის მეტად რთული ამოცანა იყო და მეეტლეთა უმრავლესობისთვის ოლიმპიური თამაშები სწორედ აქ თავდებოდა.საკურთხევლის გარშემო იზრდებოდა დამტვრეულ ეტლთა გროვა,მძიმედ შავდებოდნენ მეეტლეები,იყო შემთხვევები ,როდესაც ორმოცი მონაწილიდან მხოლოდ ერთიღა აღწევდა ფინიშამდე.

ეტლებით რბოლა

ოლიმპიური თამაშების დასკვნითი სახეობა იყო მძიმედ შიეარაღებულ მეომართა-ჰოპლიტების სირბილი.ლითონის აბჯრებითა და საწვივეებით შემოსილი,მძიმე ფარებით აღჭურვილი მუზარადიანი მეომრები გარბოდნენ ირო სტადიუმის მანძილზე.ეს იყო ელინთა ძლევამოსილების,მათი მუდმივი საბრძოლო მზადყოფნის,ფიზიკური სრულყოფილების დემონსტრაცია.

მარათონი

თავდებოდა ოლიმპიური თამაშების პროგრამით გათვალისწინებული შეჯიბრებები,დგებოდა გამარჯვებულთა დაჯილდოების ჟამი.ზევსის ტაძრის გვერდით ამოზრდილი ზეთისხილის ხიდან ოქროს ცულით მოჭრილი ტოტებისგან გაკეთებული გვირგვინებით ამკობდნენ ელანოდიკები გამარჯვებულებს.

გამარჯვებულ ოლიმპიელთა დაჯილდოება

საუკუნეთა წიაღში დაიკარგა ზევსის კულტის მსახურების უძველესი ტრადიცია,მივიწყებულ იქნა ელინთა წეს-ჩვეულებები.მხოლოდ გასული საუკუნის დასასრულს კვლავ გაცოცხლდა ოლიმპიური თამაშების იდეა.ინიციატორი იყო ფრანგი საზოგადო მოღვაწე,ისტორიკოსი და ლიტერატორი ბარონი პიერ დე კუბერტენი.პირველად მან ეს იდეა საჯაროდ მოახსენა საზოგადოებას 1892 წელს პარიზის სორბონის უნივერსიტეტში.ორი წლის შემდეგ საერთაშორისო კონგრესზე გადაწყდა ოლიმპიური თამაშების ტრადიციის აღორძინება.დაადგინეს ახალი დროსი ოლიმპიური თამაშები ჩატარებულიყო 1896 წელს ათენში.ელადის უძველეს მიწაზე დასაბამი დადედო ჩვენი ეპოქის ოლიმპიურ თამაშებს.დამკვიდრდა ტრადიცია-ოლიმპიური ჩირაღდანი ინთება ოლიმპოს მიწაზე მზის სხივით.აქედან იქყება ოლიმპიური ჩირაღდნის შორეული მოგზაურობა ჯერ ათენისკენ,შემდეგ კი პირეოსოს ნავსადგურიდან მორიგი ოლიმპიური თამაშების ქვეყანაში.მშვიდობის ოლიმპიური ჩირაღდანი გადაივლის კონტინენტებს,ქვეყნებს და მიაღწევს საბოლოო პუნქტს,სადაც მისგან ანთებული ცეცხლი კაცობრიობას აუწყებს ამ დღესასწაულის დაწყებას.

ოლიმპიური თამაშების აღორძინება

თანამედროვე ოლიმპიური თამაშები ტარდება 4 წელიწადში ერთხელ და ყოველ თამაშებს ენიჭება ნუმერაცია, იმ შემთხვევაშიც კი თუ თამაშები არ ჩატარდა რაიმე მიზეზის გამო (მაგალითად ომის გამო, 1916 წლის VI თამაშები; 1940 წლის XII თამაშები; 1944 წლის XIII თამაშები). 1924 წლიდან სისტემატიურად ტარდება ზამთრის ოლიმპიური თამაშებიც. მსოფლიოს ხუთივე კონტინენტის სპორტსმენებმა თამაშებში პირველად მონაწილეობა 1908 წელს მიიღეს. თანამედროვეობის პირველი ოლიმპიური ჩემპიონია ჯ. კონოლი (სამხტომი 13.7 მ, აშშ). მანდილოსნებმა პირველად მონაწილეობა მიიღეს 1900 წელს ჩოგბურთელთა ტურნირში და პირველი ქალი ჩემპიონი იყო შ. კუპერი (დიდი ბრიტანეთი).

თანამედროვე ოლიმპიური თამაშები

ოლიმპიური ალამი პირველად აღიმართა 1914 წელს პარიზში თამაშების აღორძინების 20 წლისთავისადმი მიძღვნილ ზეიმზე.ოლიმპიური ალამი თეთრი ფერის დროშაა და მასზე გამოსახულია ხუთი ერთმანეთზე გადაჯაჭვული რგოლი (ცისფერი, ყვითელი, შავი, მწვანე და წითელი). ამ ემბლემის დევიზია „Citius, Altius, Fortius“ („უფრო სწრაფად, უფრო მაღლა, უფრო ძლიერ“).

თანამედროვე ოლიმპიური თამაშების სიმბოლო