ภายใต้�ความร่�วมม�อร่ะหว�างสำ�านั�กงานัเลขาธิ�การ่สำภาพั�ฒนัาการ่เม�อง

ก�บสำ�านั�กสำ�งเสำร่�มว�ชาการ่ร่�ฐสำภาสำถาบ�นัพัร่ะปกเกล�า

ดร่. อร่�ญ โสำต้ถ�พั�นัธิ%&และคณะ

2

ปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ปร่ะชาชนัใช�อ�านัาจปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ปร่ะชาชนัใช�อ�านัาจผ่�านัต้�วแที่นัผ่�านัต้�วแที่นั

(Representative (Representative Democracy) Democracy)

ปร่ะชาชนัเล�อกต้�วแที่นัเพั�,อไปที่�าหนั�าที่+,ปร่ะชาชนัเล�อกต้�วแที่นัเพั�,อไปที่�าหนั�าที่+,แที่นัต้นัแที่นัต้นั

ในัการ่ปกคร่องในัการ่ปกคร่องห�วใจสำ�าค�ญของปร่ะชาธิ�ปไต้ยแบบห�วใจสำ�าค�ญของปร่ะชาธิ�ปไต้ยแบบ

ต้�วแที่นัค�อต้�วแที่นัค�อ การ่เล�อกต้�/ง การ่เล�อกต้�/งเป0นัร่1ปแบบที่+,แพัร่�หลายในัปร่ะเที่ศเป0นัร่1ปแบบที่+,แพัร่�หลายในัปร่ะเที่ศ ปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่�,วไปปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่�,วไป

3

ผ่1�ที่ร่งค%ณว%ฒ�ไม�ได�มาจากการ่เล�อกต้�/ง ผ่1�ที่ร่งค%ณว%ฒ�ไม�ได�มาจากการ่เล�อกต้�/ง คอยต้ร่วจสำอบ ควบค%มนั�กการ่เม�องอ+ก คอยต้ร่วจสำอบ ควบค%มนั�กการ่เม�องอ+ก

ช�/นัหนั3,งช�/นัหนั3,ง สำะที่�อนัความไม�ไว�วางใจการ่เล�อกต้�/งของสำะที่�อนัความไม�ไว�วางใจการ่เล�อกต้�/งของ ปร่ะชาชนั และไม�ไว�วางใจนั�กการ่เม�อง ปร่ะชาชนั และไม�ไว�วางใจนั�กการ่เม�อง ร่�ฐธิร่ร่มนั1ญฉบ�บป5จจ%บ�นัที่+,ก�าหนัดไว�ให�ม+ร่�ฐธิร่ร่มนั1ญฉบ�บป5จจ%บ�นัที่+,ก�าหนัดไว�ให�ม+ องค&กร่อ�สำร่ะข3/นัมาที่�าหนั�าที่+,ต้ร่วจสำอบองค&กร่อ�สำร่ะข3/นัมาที่�าหนั�าที่+,ต้ร่วจสำอบ

ปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ต้ร่วจสำอบควบค%มปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ต้ร่วจสำอบควบค%มโดยที่ร่งค%ณว%ฒ�โดยที่ร่งค%ณว%ฒ�

(Supervisory (Supervisory Democracy)Democracy)

4

ปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ให�ปร่ะชาชนัม+สำ�วนัร่�วมโดยต้ร่งปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ให�ปร่ะชาชนัม+สำ�วนัร่�วมโดยต้ร่ง (Participatory Democracy) (Participatory Democracy)

ปร่ะชาชนัใช�อ�านัาจโดยต้ร่งไม�ต้�องผ่�านัผ่1�ปร่ะชาชนัใช�อ�านัาจโดยต้ร่งไม�ต้�องผ่�านัผ่1� แที่นั แที่นั

ร่�ฐธิร่ร่มนั1ญ ก�าหนัดให�ปร่ะชาชนั ร่�ฐธิร่ร่มนั1ญ ก�าหนัดให�ปร่ะชาชนั50,000 50,000 คนั คนั

สำามาร่ถเข�าช�,อถอดถอนันั�กการ่เม�อง สำามาร่ถเข�าช�,อถอดถอนันั�กการ่เม�อง และสำามาร่ถเสำนัอร่�างกฎหมายให�สำภาได�และสำามาร่ถเสำนัอร่�างกฎหมายให�สำภาได�

5

ปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ปร่ะชาชนัปกคร่องปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ปร่ะชาชนัปกคร่องต้นัเองต้นัเอง

(Self-Government (Self-Government Democracy) Democracy) ไม�เนั�นัที่+,การ่เล�อกต้�/งหร่�อการ่ไม�เนั�นัที่+,การ่เล�อกต้�/งหร่�อการ่

เล�อกให�ได�คนัด+ แต้�เป0นัการ่ให� เล�อกให�ได�คนัด+ แต้�เป0นัการ่ให�ปร่ะชาชนัปกคร่องโดยต้นัเองปร่ะชาชนัปกคร่องโดยต้นัเอง การ่เม�องการ่ปกคร่องไม�ใช�การ่เม�องการ่ปกคร่องไม�ใช�

เร่�,องของนั�กการ่เม�อง แต้�เป0นั เร่�,องของนั�กการ่เม�อง แต้�เป0นัเร่�,องของปร่ะชาชนัด�วยเร่�,องของปร่ะชาชนัด�วย

การ่ก�อเก�ดของการ่เม�องภาคพัลเม�อง (The Emergence of Civil

Politic)การ่เม�องภาคพัลเม�อง นั�ยาม : การ่เคล�,อนัไหวอย�างม+จ�ต้สำ�านั3กที่างการ่เม�องของกล%�มพัลเม�อง เพั�,อลดฐานัะคร่อบง�าของร่�ฐ ร่วมที่�/งเพั�,อโอนัอ�านัาจบางสำ�วนัมาให�ปร่ะชาชนั

ใช�ด1แลช+ว�ต้ต้นัเองโดยต้ร่ง แก�นัสำาร่ : กร่ะบวนัการ่ใช�อ�านัาจโดยต้ร่งโดยปร่ะชาชนัหม1�เหล�าต้�างๆ ซึ่3,งมากกว�าการ่เล�อกต้�/ง และเนั�นัไปที่+,การ่ม+สำ�วนัร่�วมก�าหนัดนัโยบายต้ลอด

จนัต้�ดสำ�นัใจเร่�,องที่+,สำ�งผ่ลกร่ะที่บถ3งต้นั

6

ไพับ1ลย& ว�ฒนัศ�ร่�ธิร่ร่ม:ปร่ะชาสำ�งคมหมายถ3งสำ�งคมที่+,ปร่ะชาชนัที่�,วไปม+บที่บาที่สำ�าค�ญในัการ่จ�ดการ่เร่�,องต้�างๆที่+,เก+,ยวก�บว�ถ+ช+ว�ต้

ของปร่ะชาชนั โดยอาศ�ยองค&กร่ กลไก กร่ะบวนัการ่ และก�จกร่ร่มอ�นัหลากหลายที่+,ปร่ะชาชนัจ�ดข3/นัหร่�อสำ�วนัของสำ�งคมที่+,ไม�ใช�ร่�ฐ ซึ่3,งด�าเนั�นังานัโดยอาศ�ยอ�านัาจต้ามกฎหมายและไม�ใช�ภาคธิ%ร่ก�จ ซึ่3,ง

ด�าเนั�นังานัโดยม%�งหว�งก�าไร่ เอนัก เหล�าธิร่ร่มที่�ศนั&: civil society หมายถ3ง สำ�วนัร่วมที่+,

ไม�ใช�ร่�ฐ สำะที่�อนัการ่ม+สำ�วนัร่�วมในัฐานัะพัลเม�อง (Citizen) ไม�ใช�ในัฐานัะร่าษฎร่ (subject) หร่�อ ไพัร่�ฟ้<าข�าแผ่�นัด�นัที่+,ร่อร่�บการ่

บร่�การ่ของร่�ฐเที่�านั�/นั ธิ+ร่ย%ที่ธิ บ%ญม+: ปร่ะชาสำ�งคม เป0นัพั�/นัที่+,แต้กต้�างจากร่�ฐ ปร่ะกอบ

ด�วยหลายภาคสำ�วนั ค�อ ธิ%ร่ก�จ ว�ชาช+พั ป5ญญาชนั นั�กศ3กษา ชาวบ�านั นั�กศ3กษาร่�วมแร่ง

ปร่ะชาสำ�งคม ปร่ะชาสำ�งคม (Civil (Civil Society)Society)

บที่บาที่พัลเม�อง

ขอบเขต้ปร่ะเด=นั ย%ที่ธิศาสำต้ร่&บ�/นัปลาย ค�อ การ่ต้อบค�าถามที่+,ว�า การ่เม�องภาคพัลเม�องไที่ย

ในัอ%ดมคต้� ม+ล�กษณะสำ�าค�ญอย�างไร่ ? และแนัวที่างหล�กไปสำ1�อ%ดมคต้�นั�/นั ได�แก� แนัวที่างใดบ�าง ? (กลย%ที่ธิ&สำ�าค�ญ-Core Strategy)

เป<าหมายเฉพัาะหนั�า ค�อ การ่ต้อบค�าถามที่+,ว�า ภาคปร่ะชาชาสำ�งคม (ซึ่3,งเป0นักลไกหล�กในัการ่ข�บเคล�,อนัการ่เม�องภาคพัลเม�องไที่ย ) ควร่ร่�บม�อ

ก�บความที่�าที่ายใดบ�าง ต้ามล�าด�บความสำ�าค�ญ? ที่+ที่ร่ร่ศ&ต้�อป5ญหา ค�อ การ่ต้อบค�าถามที่+,ว�า เพั�,อบร่ร่ล%ย%ที่ธิศาสำต้ร่&

บ�/นัปลายและก�าวข�ามความที่�าที่าย การ่ร่วมกล%�มของพัลเม�องในันัาม องค&กร่เคร่�อข�ายภาคปร่ะชาสำ�งคม ควร่ม+จ%ดย�นัหร่�อหล�กการ่ก�าก�บ“ ”

การ่เคล�,อนัไหวต้�อป5ญหาก�บด�กความข�ดแย�งช�วงช�งที่+,เป0นัอย1�นั+/อย�างไร่? จ%ดเด�นัโนั�มเอ+ยง เร่าควร่ก�าหนัดแผ่นัที่+,นั�าที่าง ที่+,แสำดงถ3งศ�กยภาพัละจ%ด

แข=งของการ่พั�ฒนัาการ่เม�องภาคพัลเม�องไที่ย ไปสำ1�การ่บร่ร่ล%ย%ที่ธิศาสำต้ร่&บ�/นัปลายและเป<าหมายเฉพัาะหนั�า ด�วยสำ�มมาที่ร่ร่ศนัะต้�อ

ป5ญหา ได�อย�างไร่บ�าง?

9

ย%ที่ธิศาสำต้ร่&บ�/นัปลาย

ว�สำ�ยที่�ศนั&- “ การ่เม�องภาคพัลเม�องไที่ย ค�อ การ่เคล�,อนัไหวอย�างม+จ�ต้สำ�านั�กที่างการ่เม�องผ่�านัการ่ม+

สำ�วนัร่�วมที่างการ่เม�องโดยต้ร่ง ในัการ่ถ�วงด%ลและต้ร่วจสำอบการ่ใช�อ�านัาจร่�ฐและอ�านัาจที่%นันั�ยม

สำามานัย& ในัการ่ร่�วมก�าหนัดและต้�ดสำ�นัใจนัโยบายสำาธิาร่ณะที่+,สำ�งผ่ลกร่ะที่บต้�อว�ถ+ช+ว�ต้ของต้นัเองที่�/ง

ในัร่ะด�บช%มชนัที่�องถ�,นั ร่ะด�บจ�งหว�ด ร่ะด�บกล%�ม จ�งหว�ด ร่ะด�บชาต้�และร่ะด�บโลก เพั�,อเสำร่�มสำร่�าง การ่

ปกคร่องแบบปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ปร่ะชาชนัปกคร่องด1แลต้นัเอง โดยธิ�าร่งไว�ซึ่3,งชาต้� ศาสำนั& กษ�ต้ร่�ย&และ

ความสำมานัฉ�นัที่& สำ�นัต้�สำ%ขต้ลอดจนัการ่พั�ฒนัาที่+,”ย�,งย�นั

10

การ่ปกคร่องแบบปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ปร่ะชาชนัปกคร่องด1แลต้นัเอง

(Civil Self Government Democracy)

• ที่หาร่เข�ามาแที่ร่กแซึ่งที่างการ่เม�อง

• ปร่ะชาชนัม+สำ�วนัร่�วมในัการ่ใช�อ�านัาจผ่�านัต้�วแที่นัโดยการ่เล�อกต้�/ง

• ม+การ่ควบค%มก�าก�บ และต้ร่วจสำอบโดยผ่1�ที่ร่งค%ณว%ฒ�

• ค�อการ่ปกคร่องหร่�อการ่บร่�หาร่และการ่พั�ฒนัาบ�านัเม�องด�วยต้นัเอง 11

12

ย%ที่ธิศาสำต้ร่&บ�/นัปลาย-ต้�อ ว�สำ�ยที่�ศนั&- “การ่เม�องภาค

พัลเม�องไที่ย ค�อ การ่เคล�,อนัไหวอย�างม+จ�ต้สำ�านั�กที่างการ่เม�องผ่�านัการ่ม+สำ�วนั

ร่�วมที่างการ่เม�องโดยต้ร่ง ในัการ่ถ�วงด%ลและต้ร่วจสำอบการ่

ใช�อ�านัาจร่�ฐและอ�านัาจที่%นันั�ยมสำามานัย&ในัการ่ร่�วมก�า

หนัดและด�ต้สำ�นัใจนัโยบายสำาธิาร่ณะที่+,สำ�งผ่ลกร่ะที่บต้�อ

ว�ถ+ช+ว�ต้ของต้นัเองที่�/งในัร่ะด�บช%มชนัที่�องถ�,นั ร่ะด�บจ�งหว�ด ร่�ด�บกล%�มจ�งหว�ด ร่ะด�บชาต้�

และร่ะด�บโลก เพั�,อเสำร่�มสำร่�าง การ่ปกคร่องแบบ

ปร่ะชาธิ�ปไต้ยที่+,ปร่ะชาชนัปกคร่องด1แลต้นัเอง โดย

ธิ�าร่งไว�ซึ่3,งชาต้� ศาสำนั& กษ�ต้ร่�ย&และความสำมานัฉ�นัที่& สำ�นัต้�สำ%ขต้ลอดจนัการ่พั�ฒนัาที่+,ย�,งย�นั”

13

กลย%ที่ธิ&ที่+,1-เสำร่�มสำร่�างจ�ต้สำ�านั3กของความเป0นัพัลเม�อง

กลย%ที่ธิ&ที่+,2-ผ่ล�กด�นักร่ะบวนัการ่ม+สำ�วนัร่�วมโดยต้ร่งในัการ่จ�ดสำร่ร่ที่ร่�พัยากร่ของร่�ฐในัการ่ก�าหนัด

นัโยบายสำาธิาร่ณะกลย%ที่ธิ&ที่+,3-ขยายแนัวร่�วมปร่ะชา

สำ�งคมเพั�,อสำ�นัต้�ปร่ะชาธิร่ร่มในัการ่บร่�หาร่งานัพั�ฒนัาที่+,ย�,งย�นั

เป<าหมายเฉพัาะหนั�าเป<าหมายเฉพัาะหนั�า กลย%ที่ธิ&ที่+, -1 เสำร่�มสำร่�างจ�ต้สำ�านั3กของความเป0นัพัลเม�อง

ความที่�าที่ายที่+, 1.1-เผ่ยแพัร่�ความร่1� ความเข�าใจเก+,ยวก�บความเป0นัพัลเม�องแก�เด=กและเยาวชนัเก+,ยวก�บปฏิ�บ�ต้�การ่ที่างสำ�งคมของความเป0นัพัลเม�อง

ความที่�าที่ายที่+, 1.2-สำร่�างเวที่+ในัการ่สำะที่�อนัป5ญหาความข�ดแย�งที่างการ่เม�องพัร่�อมที่�/งแนัวที่างการ่แก�ไขป5ญหาด�วยความเป0นัพัลเม�องโดยสำ�นัต้�ว�ธิ+

กลย%ที่ธิ&ที่+, -2 ผ่ล�กด�นักร่ะบวนัการ่ม+สำ�วนัร่�วมโดยต้ร่งในัการ่จ�ดสำร่ร่ที่ร่�พัยากร่ของร่�ฐในัการ่ก�าหนัดนัโยบายสำาธิาร่ณะ

ความที่�าที่ายที่+, 2.1-ใช�สำต้�และป5ญญาต้�อยอดองค&ความร่1�ในัการ่ป<องก�นั เย+ยวยาและแก�ไขป5ญหา ความต้�องการ่ของปร่ะชาชนัที่%กร่ะด�บ โดยเฉพัาะกล%�มผ่1�ด�อยโอกาสำ

ความที่�าที่ายที่+, 2.2-ผ่ล�กด�นัแผ่นัพั�ฒนัาที่%กร่ะด�บและกฎหมายที่+,เอ�/ออ�านัวยให�ช%มชนั ม+ปากเสำ+ยงและอ�ที่ธิ�พัลในัการ่บร่�หาร่ที่ร่�พัยากร่ช%มชนัด�วยต้นัเอง เพั�,อออกแบบนัโยบายและ

บร่�การ่สำาธิาร่ณะที่+,เก+,ยวข�อง กลย%ที่ธิ&ที่+, -3 ขยายแนัวร่�วมปร่ะชาสำ�งคมเพั�,อสำ�นัต้�ปร่ะชาธิร่ร่มในัการ่บร่�หาร่งานัพั�ฒนัาที่+,ย�,งย�นั

ความที่�าที่ายที่+, 3.1-ปร่ะสำานัความร่�วมม�อที่�/งในัแนัวร่าบ (ร่�อยเช�,อมเคร่�อข�ายข�ามพัร่มแดนั ) และแนัวล3ก (บ1ร่ณาการ่ปร่ะเด=นัป5ญหาร่�วม ) ที่�/งในัและต้�างปร่ะเที่ศ

ความที่�าที่ายที่+, 3.2-เสำร่�มสำร่�าง หล�กธิร่ร่มาภ�บาลและสำ�นัต้�ว�ธิ+ ภาคพัลเม�องที่�/งภายในั“ ”และร่ะหว�างเคร่�อข�ายร่ะด�บที่�องถ�,นั จ�งหว�ด กล%�มจ�งหว�ด ร่ะด�บชาต้�และร่ะหว�างปร่ะเที่ศ

14

ที่+ที่ร่ร่ศนั&ต้�อป5ญหาที่+ที่ร่ร่ศนั&ต้�อป5ญหา

15

ก�บด�กแห�งความสำ�บสำนั

ก�บด�กแห�งอคต้�ด�าล�วนั-ขาวล�วนั

ก�บด�กแห�งความ ข�ดแย�ง ช�วงช�ง ก�บด�กการ่พั�ฒนัา

หล�กกาลามสำ1ต้ร่

หล�กเข�าใจคนัอ�,นัก�อนัเร่+ยกร่�อง

ให�คนัอ�,นัเข�าใจเร่า

หล�กสำานัเสำวนัาหาที่างออก

หล�กปร่�ชญาเศร่ษฐก�จแบบ

พัอเพั+ยงด�วยอ�ต้ล�กษณ&ที่�องถ�,นั

ว�งวนัอ%บาที่ว& พัล�งปร่ะชาสำ�งคมเพั�,อสำ�นัต้�ปร่ะชาธิร่ร่ม

จ%ดเด�นัโนั�มเอ+ยง-แผ่นัที่+,นั�าที่าง

ผ่นั3กพัล�งเคร่�อข�ายภาคปร่ะชาสำ�งคมในั

ร่1ปของคณะกร่ร่มการ่ศ1นัย&พั�ฒนัาการ่เม�อง

ภาคพัลเม�อง เพั�,อเป0นัศ1นัย&กลางในัการ่ผ่ล�ก

ด�นัการ่พั�ฒนัาการ่เม�องภาคพัลเม�องของภาคต้ะว�นัออก

ร่�วมก�บสำภาพั�ฒนัาการ่เม�องและสำภาองค&กร่ช%มชนั

16

กร่ร่มการ่ศ1นัย&ฯ

คณะที่�างานัสำร่�าง

จ�ต้สำ�านั3กความเป0นัพัลเม�อง

คณะที่�างานัสำร่�างองค&

ความร่1�เพั�,อนัโยบาย

สำาธิาร่ณะภาคปร่ะชา

สำ�งคม

คณะที่�างานัขยายเคร่�อข�ายปร่ะชาสำ�งคมต้าม

หล�กธิร่ร่มาภ�บาล

และสำ�นัต้�ว�ธิ+

แบ�งต้ามกล%�มเป<าหมาย แบ�งต้าม

ปร่ะเด=นัการ่พั�ฒนัาร่�วม

แบ�งต้ามร่ะด�บพั�/นัที่+,

พัอช -. อสำม -. ฯลฯ

จ%ดเด�นัโนั�มเอ+ยง-แผ่นัที่+,นั�าที่างในัร่1ปของร่ะด�บ ความสำ�าเร่=จ (ต้�อ)

17

มหาต้มะ คานัธิ+